________________
- -
१४
પરમેષ્ટિ નમસ્કાર દર્શન થી થનાર નહિ, કિન્તુ ભવનાટકની વિડંબના અને વિષમતાના દર્શનથી ઉપજે છે. કરૂણરસ છે, પણ ઈષ્ટનાશ અને અનિની પ્રાપ્તિથી થતી મલિન ચિત્તવૃત્તિવાળો નહિ, કિન્તુ ઈષ્ટવિયેગ અને અનિષ્ટસંગથી સદા સંતપ્ત અને શેકાતુર જગતને દુઃખ-પંક અને અજ્ઞાન–અંધકારમાંથી ઉદ્ધાર કરવાને છે. રૌદ્રરસ છે, પણ બાહ્ય શત્રુઓએ કરેલા અપકારથી થતા મનના પ્રજવલનરૂપ નહિ, કિન્તુ આંતર્ શત્રુઓને સમૂલ ઉછેદ કરવાની પ્રશસ્ત મનવૃત્તિરૂપ છે. વીરરસ છે, તે પણ બાહ્ય યુદ્ધમાં જીતવાના ઉત્સાહરૂપ નહિ, કિન્તુ લેકેત્તર કાર્યમાં ઉત્સાહ ધારણ કરવારૂપ છે. ભયાનકરસ છે, તે પણ રૌદર્શનાદિથી થતી અનર્થની શંકારૂપ નહિ, કિન્તુ આંતરારિ વિવશ ન કરે તેની સાવચેતીરૂપ છે. બીભત્સરસ છે, તે પણ બાહ્ય અશુચિ પદાર્થોને જેવાથી નહિ, કિન્તુ અશુચિસ્વરૂપ સ્વાર અને પાંચ ઈન્દ્રિયેના બીભત્સ વિષયેની વિપાકવિરસતાના દર્શનથી થયેલી વિરક્તિરૂપ છે. અદ્દભુતરસ છે, પણ તે કઈ બાહ્ય અપૂર્વ અર્થના દર્શનથી થયેલા ચિત્તના વિસ્મયરૂપ નહિ, કિન્તુ આત્માની અને કર્મની અચિન્ય શક્તિના પરિણામે ઉત્પન્ન થયેલી વિશ્વની અગાધતા અને અનંતતાના દર્શનથી ઉપજતી ચિત્તની પ્રસન્નતારૂપ છે.
પરમેષ્ઠિ ભગવતેમાં રહેલે શાંતરસ આ રીતે વિષચેના ભેદથી અનેક રસરૂપ બની જાય છે અને તે શુદ્ધ રસોને આસ્વાદ કરનારા પરમેષ્ટિ ભગવંતેને કરવામાં આવતે નમસ્કાર પણ જેમ શાંતરસને અનુભવ કરાવે છે, તેમ તેની સાથે બીજા બધા ઉચ્ચ કોટિના રસને પણ અનુભવ કરાવે છે.
