________________
પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર ધર્મને યોગ્ય દાન, પૂજન તથા અણુવ્રત–ગુણવ્રતનું સેવન પણ હોય છે. ધર્મશ્રવણ, શાસ્ત્રસ્વાધ્યાય, અધ્યાત્મચિંતા વગેરે સગુણો પણ શ્રી નમસ્કારમંત્રના સ્મરણ સાથે અનુચૂત હેય છે. એ બધા અનુક્રમે શાન્તરસના વિભાવ, અનુભાવ અને સંચારીભાવ બનીને તૃષ્ણાક્ષયરૂપ “શમ” નામના સ્થાયી ભાવનું ચવર્ણ કરાવે છે. આ ચર્વણ પુનઃ પુનઃ થવાથી શાન્તરસને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે.
એ રીતે શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રની સાથે નવેય રસેને સંબંધ અને શ્રી નમસ્કારના સાધકને નમસ્કારની સાધના વડે મળતે નવેય રસના આસ્વાદને અપૂર્વ લાભ અહીં સંક્ષેપથી વર્ણવ્યો છે. વિસ્તાર બહુ શ્રત પાસેથી સમજો.
કક્ષાયિક અને ક્ષાયોપથમિક ભાવોને વરેલા શ્રી પંચપરમેષ્ટિ ભગવંતમાં શૃંગારાદિ ઔદયિક ભા હોતા નથી, છતાં આ લેખમાં તેની ઘટના કેમ કરવામાં આવી છે?—એ પ્રશ્નનું સમાધાન એ છે ક-ઔદયિક ભાવના શૃંગારાદિ ર શ્રી પરમેષ્ટિ ભગવં તેમાં નથી, તો પણ ક્ષાયિક અને ક્ષાયો પશમિક ભાવ તે તેઓમાં રહેલા જ છે અને તેને જ અહીં શંગારાદિ રસનાં નામ આપીને ઘટાવવામાં આવ્યા છે. તે બતાવવા માટે શૃંગારાદિ રસની સાથે ઉચ્ચ, ઉદાત્ત અને સાત્વિક આદિ શબ્દો મૂકેલા છે. વસ્તુતઃ શ્રી પંચપરમેષિઓમાં અપ્રશસ્ત ભાવોને લેશ પણ નથી, કિન્તુ ઉચ્ચ કોટિના પ્રશસ્ત ભાવો છે. તેને જ દા જાદા રસોનાં નામ આપી ઓળખાવવામાં આવ્યા છે. શ્રી અરિહંતભગવંત, શ્રી સિદ્ધભગવંતે અને શ્રી કેવળીભગવંતેમાં મોહકર્મને સમૂળ ક્ષય થયેલ હોવાથી પ્રશસ્ત ભાવોની ઘટના તેઓમાં ભૂતપૂર્વ નયથી સમજવાની છે. આ વિષય ઘણે ગહન હોવાથી બહુશ્રો પાસેથી વિનયપૂર્વક સમજવા પ્રયત્ન કરવો જરૂરી છે.
