________________
८४
પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર કિયાને જ શાસ્ત્રોમાં “નમસ્કાર પદાર્થ' કહ્યો છે. શ્રી નમસ્કારનિર્યુક્તિમાં શ્રીમદ્ ભદ્રબાહુસ્વામિજી ફરમાવે છે કે
मणसा गुणपरिणामो, वाया गुणभासणं च पंचण्हं । कारण संपणामो, एस पयत्थो नमुक्कारो ॥१॥
અર્થ મન વડે આત્માનું પંચપરમેષ્ઠિના ગુણેમાં પરિણમન, વચન વડે તેના ગુણનું કીર્તન અને કાયા વડે સમ્યગૂ વિધિયુક્ત તેઓને પ્રણામ, એ નમસ્કાર પદાર્થ છે, અર્થાત્ નમસ્કારપદને એ ખરો અર્થ છે.
સાચે નમસ્કાર થવા માટે કાયાથી પ્રણામ અને વાણીથી ગુણેના ઉચ્ચારણની સાથે મનનું પરમેષ્ઠિના ગુણેમાં પરિણમન પણ આવશ્યક છે. એ પરિણમન પરમેષ્ઠિનમસ્કારની પાછળ રહેલા હેતુઓનું શુદ્ધ ચિંતન કરવાથી થાય છે.
શ્રી અરિહંત ભગવંતના નમસ્કારની પાછળ જેમ “માર્ગ હેતુ છે, તેમ શ્રી સિદ્ધ ભગવંતને નમસ્કારની પાછળ
અવિનાશ એ હેતુ છે. સંસારની સર્વ વસ્તુઓ વિનાશી. છે, એક સિદ્ધપદ જ અવિનાશી છે. અવિનાશી પદની સિદ્ધિ માટે થતે શ્રી સિદ્ધ ભગવંતને નમસ્કાર એ હેતુપૂર્વક નમસ્કાર છે, તેથી તે ભાવનમસ્કાર બને છે. કેઈ પણ ક્રિયાને ભાવકિયા બનાવવા માટે શાત્રે ચિત્તને આઠ પ્રકારનાં વિશેષસેથી વિશિષ્ટ બનાવવાનું ફરમાન કર્યું છે. તે વિશેષણેને સમજવાથી આપણી કિયા ભાવયિા છે કે કેમ ? તે સમજી શકાય છે. સાથે જ તે ભાવક્રિયા જે ન હોય, તે તેને ભાવ
