________________
૮૬
પરમેષ્ટિ નમસ્કાર રહસ્યાર્થમાં ઉપયોગયુક્ત ચિત્ત અને એ ત્રણેયની ભાવનાથી ભાવિત અંતઃકરણ જ્યારે બને, ત્યારે આવશ્યકાદિ ક્રિયા ભાવકિયા કહેવાય છે. નમસ્કારની ક્રિયાને પણ જે ભાવકિયા બનાવવી હોય, તો ચિત્ત અથવા અંત:કરણને ઉપર્યુક્ત વિશેષણથી વિશિષ્ટ બનાવવું જોઈએ. અંતઃકરણ એ વિશેષણથી વિશિષ્ટ ત્યારે જ બને, કે જ્યારે નમસ્કારની ક્રિયા હેતુપુરકસર બને અર્થાત્ કિયા પાછળના હેતુઓનું સ્પષ્ટ જ્ઞાન અને લક્ષ્ય હેય.
શ્રી અરિહંતના અને શ્રી સિદ્ધના નમસ્કારના હેતુઓનું જ્ઞાન થયા પછી શ્રી આચાર્યનમસ્કારની પાછળ રહેલા હેતુનું જ્ઞાન જરૂરી છે. તે હેતુ આચારપ્રધાન છે. આચાર્યને આચાર પાંચ પ્રકારને, અથવા છત્રીસ પ્રકારને, અથવા એક સે ને આઠ પ્રકારનું છે. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ અને વીર્ય-એ પાંચ આત્માના મુખ્ય ગુણ છે. તેને પ્રકટ કરવા માટેના પાંચ આચારો અનુક્રમે જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર અને વીર્યાચાર–એ નામથી ઓળખાય છે. તેમાં જ્ઞાનાચારના આઠ પ્રકારો છે, દર્શનાચારના આઠ પ્રકારો છે, ચારિત્રાચારના આઠ પ્રકારો છે અને તપાચારના બાર પ્રકારો છે. એમ આચારના છત્રીશ પ્રકારો જાણવા. એ જ કુલ છત્રીસ પ્રકારના આચારોને ત્રણ પ્રકારના વીર્યાચાર વડે ગુણવાથી એક ને આઠ પ્રકારના આચારે થાય છે. એનું વિસ્તૃત વિવેચન શ્રી આવશ્યકસૂત્ર અને તેની ટીકા વગેરેમાં આપેલું છે. એ સર્વ આચારોના જ્ઞાનમાં અને પાલનમાં જે કુશળ હોય, તે ત્રીજા પદે પ્રતિષ્ઠિત ભાવાચાર્ય
