________________
પરમેષ્ટિ નમસ્કાર ચિત્તની નિર્મળતા કર્યા વિનાનું ધ્યાન કથન માત્ર છે. બગલા અને બિલાડાનું ધ્યાન ધ્યાન હોવા છતાં દુર્યાન ગણાય છે, તેથી ધ્યાન કરનાર ધ્યાતાએ પ્રયત્નપૂર્વક પિતાના. ચિત્તને નિર્મળ કરવું જોઈએ. કહ્યું છે કે-“જેણે પિતાના શરીર, ઈન્દ્રિયે અને કષાને જીત્યા નથી તથા રાગદ્વેષને દબાવ્યા નથી, તેણે કણ પખાલમાં પાણી ભરવાની જેમ ધ્યાન કરવાની નિષ્ફળ ચેષ્ટા કરી છે.”
જે મનને વશ કરવાનું કાર્ય મેટા પર્વતને મૂળમાંથી ઉખેડી નાખવા જેવું, અગ્નિનું ભક્ષણ કરવા જેવું, ભૂખ્યા સિંહની સામે થવા જેવું, મહાસાગરને ભુજાઓ વડે તરવા. જેવું, પૃથ્વીને બાથ ભરવા જેવું, આકાશમાં નિરાલંબ ઉડવા જેવું, તરવારની ધાર ઉપર ઉઘાડા પગે ચાલવા જેવું અને પ્રબળ વેગથી વાતા વાયુને રોકવા જેવું અતિ દુષ્કર છે, તે કાર્ય પણ પરમાત્મસ્વરૂપને પામેલા પરમેષ્ઠિઓના સતત ધ્યાનથી સિદ્ધ થાય છે. માત્ર તેમાં સતા મંડયા રહેવું જોઈએ. કહ્યું છે કે
उत्साहानिश्चयाद् धैर्यात् , संतोषात् तत्त्वदर्शनात् । मुनेर्जनपदत्यागात् , षड्भिोगः प्रसिध्यति ॥१॥
અર્થાત્ –મનને વશ કરવા રૂપ યોગનું કાર્ય છ પ્રકારે સતત પ્રયત્ન કરવાથી સિદ્ધ થાય છે. તે પ્રકારે નીચે મુજબ છે.
૧-ઉત્સાહા વીલ્લાસ વધારવાથી.
