________________
નમસ્કારની ધારણા
શરીરની બહાર કે અંદર કેાઈ એક સ્થાનમાં મનેવૃત્તિને એકાગ્ર કરવા માટે પ્રયત્ન કરવા, તેનું નામ ધારણા છે. કહ્યું છે કે-‘ ફેરાવપશ્ચિત્તત્ત્વ ધારળા ।' અર્થાત્-ચિત્તને કેાઈ એક સ્થાન ઉપર ખાંધવું તે ધારણા છે. ધારણાના અભ્યાસીએ સિદ્ધાસન, પદ્માસન કે સ્વસ્તિકાસન વગેરેમાંથી કાઈ એક આસને બેસવુ જોઈ એ તથા ઈન્દ્રિયા અને મનને સ્વસ્થ કરવા જોઈ એ. નવકારની ધારણા મુખ્યત્વે નવકારના અક્ષરો ઉપર કે શ્રી પંચપરમેષ્ઠિની આકૃતિએ ઉપર કરવાની હાય છે અને તે મૂર્તિઓ કે અક્ષરાને શરીરની અંદર કે બહાર અદલકમળ ઉપર સ્થાપન કરવાના છે. આ ધારણા શરૂ કરવા પહેલાં સંસારના સર્વો વિષયેા પ્રત્યે વૈરાગ્ય અને શ્રી પંચપરમેષ્ટિએ પ્રત્યે પરમ અનુરાગ પ્રકટાવવાના હાય છે. સંસારના સવ પદાર્થો અનિત્ય, અશરણુ અને દુઃખદાયક છે, જ્યારે શ્રી પંચપરમેષ્ટિ ભગવા શાશ્વત, શરણભૂત અને મંગલદાયક છે.
ધારણાને અભ્યાસ કરતાં અંતઃકરણની વૃત્તિમાં બે મુખ્ય દોષો આવે છે. એક લય અને ખીજો વિક્ષેપ. નિદ્રાશ્વીનતા તે લય છે અને ધારણાના વિષયથી અન્ય વિષયના આકારે ચિત્તનુ પરિણમવું તે વિક્ષેપ છે. લયના હેતુએ અછ, અત્યાહાર, અતિશ્રમ આદિ દોષો છે. તેના નાશ કરવા માટે હિત-મિતલેાજી થવું, શક્તિથી વિશેષ શ્રમને ત્યાગ કરવા, ઉચિત નિદ્રા લેવી તથા ચિત્તને તમેગુણ
10
