________________
પ્રકરણ ૩ જું
વક્તવ્ય થવાનું છે. અત્યારે તે જવાબ શબ્દ ઉપર જ માત્ર પ્રાસંગિક ઉલ્લેખ થયો.
બાલદીક્ષાના ઝઘડાનાં પરિણામ આવા અનેક ઝઘડાઓ થયા છે. વર્ષો સુધી ચાલ્યા છે અને કોઈ પણ ઝઘડે નીકળતાં શાંતિથી વિચાર કરવાને બદલે તોફાનમાં પડી જવામાં ધર્મ મનાય છે. કમનું ઝનૂન ઉશ્કેરવું એમાં સાર્થકતા મનાઈ છે અને આખી કેમને લડાયક જુસ્સામાં રાખવી એ કર્તવ્ય મનાયું છે. છેલ્લાં પાંચ સાત વર્ષથી લધુ વયના બાળકને દીક્ષા આપવી એગ્ય ગણાય કે નહિ એ સવાલની ચર્ચા જે રીતે ચલાવવામાં આવી છે, તેને અંગે છાપાંઓમાં જે પરિભાષા વપરાઈ છે, તે કોઈ પણ સુજ્ઞ વ્યક્તિના મનમાં ભાગ્યે જ માન કે આદરની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે.
પ્રશ્ન તદ્દન સાદે હતા, વ્યવહારબુદ્ધિથી સંતોષકારક નીવડે લાવી શકાય તેવો હતો અને ધર્મ હિતને વિરોધ ન આવે તેવી રીતે સામાજિક દૃષ્ટિએ તેને ફેંસલો શક્ય હતું. પણ શાંતિ સુલેહ કે વિચારવિનિમય શું ચીજ છે અને ધર્મને સંવ્યવહાર કઈ અપેક્ષાઓ માગે છે અને કેવી રીતે અમલ કરતાં વ્યવહારનિશ્ચયનો સમન્વય થઈ શકે એ જાતની વિશાળ શાળામાં અનભ્યાસી, ઔદાર્ય અને સમાજજીવનના સાહચર્ય સાધવાની બીન આવડતવાળા અને એકહથ્થુ સત્તા અને દરદમામમાં ઉછરેલા વર્ગે સમાજને એક વધારે ફટકે મારવાનો પ્રયત્ન કર્યો. કરતી વખતે આ દેશકાળ કેવા વર્તે છે તે સમજ્યા નહિ. શાસ્ત્રાજ્ઞાના અર્થ કરવાના વિશાળ સામાં દેશકાળની વાતને વિસરી જઈ એવી ભયાનક સ્થિતિ ઊભી કરી કે અંતે એને ભોગ પિતે જ થાય છે એ વાત વિસરી ગયા. સમાજ શીર્ણવિશીર્ણ થતા જતા હતા તેમાં ખૂબ વધારે કરી
