________________
પ્રકરણ ૨૬મું
ખોટા તેલાથી માલ તળો, ખોટા ગજ કે વારથી માલને ભર, ધારણ બેટી રાખવી, આપવાનાં અને લેવાનાં ત્રાજવાં જુદાં રાખવાં એ સર્વ અપ્રમાણિક વર્તન કહેવાય છે.
નવયુગને આવી બાબત ઉપર ઘણું ચીડ રહેશે. હિસાબ કરતાં સોળ પંચાં બાશી અને બે મેલ્યા છૂટના–આવા ગોટા નહિ વા. સામો લેનાર વિશ્વાસુ હોય તેને એ લાભ નહિ લે.
ભાવતાલને અંગે એ પાશ્ચાત્ય વ્યાપારીનું અનુકરણ કેટલીક રીતે કરશે. યુરોપના મોટા શહેરમાં એક એક એવી દુકાને છે જેમાં હજારો નાની નાની દુકાને હોય. દરેક વસ્તુ પર ભાવ લખેલા હોય છે. નાને છોકરો જાય તો તેને એ ભાવે માલ મળે છે અને મોટા માણસ કે સ્ત્રી જાય છે તે જ ભાવે માલ મળે છે. અજાણ્યાને છેતરી દેવાની કે માલને તેલ ઓછા આપવાની વૃત્તિ થતી નથી. ભાવ લખવામાં એને મરછ આવે તો તે પચીસ ટકા નફો કરે, પણ ભાવ બે નહિ અને વ્યક્તિગત જુદા જુદા ભાવતાલ નહિ. આવા ચેખા વ્યવહારથી દરેક પેઢીમાં દરરોજ પરચુરણ વેચાણ લાખો રૂપિયાનું થાય છે એટલે નીતિના ધોરણે કામ કરવાથી પરભવને સવાલ બાજુ ઉપર રાખતાં વ્યાપારની નજરે મોટો વ્યાપાર થાય છે અને નફાનો આધાર વ્યાપારના વિસ્તાર પર રહે છે તે તો ઉઘાડી વાત છે.
ઉપર પ્રમાણે લખેલા ભાવોમાં મોટી ખરીદી કરનારને કમિશન આપવામાં આવે છે, પણ તે સર્વ ઉઘાડી સોદાની વાત છે. કેઈને છેતરવાને રસ્તે એવી રીતે કરે નહિ. વ્યાપાર વધારવાનું એ મુદ્દામ ધારણ હોઈ ઘરાકી વાળનાર અને જાળવી રાખનારની એ પદ્ધતિ હોઈ એ રીતે નવયુગ કામ લેશે.
