________________
પ્રકરણ ૨૬ મું
૩૪૫
એક ભાગ બની રહે છે. નીતિની પરાકાષ્ઠા ધર્મમાં થાય છે એ સમજવા માટે જૈનદર્શનને આ ગમાર્ગ સમજવા જેવો છે. ચમનિયમમાં એ મહાન ત્યાગને સ્થાન જરૂર આવે છે, પણ નાના સદગુણોથી પ્રારંભ કરે છે અને એ રીતે જૈનદર્શનને આ વિકાસમાર્ગ વિચારવામાં આવે તો નીતિ અને ધર્મ વચ્ચેને તફાવત રહેવા છતાં નીતિ સાપેક્ષ દષ્ટિએ ધર્મને એક વિભાગ બની રહે છે. જ્ઞાનને વિકાસ થતાં, પ્રકાશ એ નવયુગનું મુખ્ય અંગ થતાં, એ વિવેકની આવશ્યકતા અજ્ઞાન દૂર કરવા અને આત્મહિતને આદર કરવા માટે જણાતા, નીતિ નવયુગમાં કર્યું સ્થાન લેશે તે કલ્પી લેવું મુશ્કેલ નથી.
પ્રથમ થોડી ભાંગતોડ જરૂર થશે, થોડે વખત અવ્યવસ્થિત આદર્શો અને જીવનક્રમ વચ્ચે જરા સંધર્ષણ પણ દેખાશે અને તુલના કરવાના પ્રશ્નોને અંગે દેખીતી ગૂંચવણો પણ થશે, પણ જ્ઞાન એ દીવ છે અને દીવાને પ્રકાશ વધતાં નીતિના ફેલાવામાં એનું નિઃસંદેહ પરિણામ આવશે.
નવીન પ્રશ્નાની મુંઝવણ તુલનાત્મક પ્રશ્નોની ગૂંચવણ નવયુગમાં ઘણું થશે એમ જે અત્રે જણાવ્યું તે જરા સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે. મનુષ્યના જીવનમાં “આ કરું કે તે કરું' એવી પ્રમાણિક ગૂંચવણ ઘણું થાય છે. દાખલા તરીકે શ્રી ભારત ચક્રવર્તીને એક બાજુથી સમાચાર આવ્યા કે શ્રી આદિનાથ ભગવાનને કૈવલ્ય જ્ઞાન થયું છે અને નગર બહાર તેમનું આગમન થયું છે અને બીજી બાજુથી તે જ વખતે સમાચાર આવ્યા કે આયુધશાળામાં ચક્રરત્ન ઉત્પન્ન થયું છે. આ બેમાંથી પ્રથમ પૂજન કેનું કરવું એ માટે સવાલ ભરતચક્રવતીને ક્ષણભર થઈ ગયે. આવી ગૂંચવણ અનેક વખત
