________________
પ્રકરણ ૮મું
ઘટે એમ એ આ ગુણથી સમજશે. એવા બીજા તાણીખેંચેલા અર્થ તેને જૈનધર્મના રહસ્યથી ઉલટા અને જમાનાની અસરવાળા લાગશે. દાખલા તરીકે કાઈ એને પૂછે કે પેરિસ શહેરમાં સામાયિક કરવું હોય તે ખુરશી પર બેસીને થાય કે નહિ? તે તે તરત એ દેશનાં હવાપાણીને અભ્યાસ કરી તેમ કરવામાં શાસ્ત્રના મૂળ ઉદ્દેશને વાંધો આવતો નથી એમ કહેશે. સામાયિક કરવાનો મુદ્દો છે. તે અમુક સંગમાં સાધ્ય છે – અમુક જાતના આસન પર બેસવું એ વાતને એ ઉવેખી કાઢશે નહિ, પણ દેશકાળાનુસાર તેમ બને તેવું ન હોય તે સામાયિક ન કરવું એમ કહેવામાં એ જૈન ધર્મના રહસ્યનું પરિવર્તન દેખશે. જેલમાં કટાસણું મળે તેવું ન હોય તે ધોતલી પર કે કામળી પર બેસી પ્રતિક્રમણ કરવામાં તેને વાંધો નહિ દેખાય. આ તે તરત સમજી શકાય તેવી બાબત છે, પણ દેશકાળનું સૂત્ર તે ખૂબ વાપરશે અને તેને ઘણે પ્રસંગે ઉપયોગ કરશે અને તેમ કરવું તે અનેકાંતમાર્ગને પોષણ કરનારું અને એના રહસ્યને અનુરૂપ છે એમ તે માનશે. (૨૨)
બળાબળને જાણનાર – શારીરિક બળને એ જાણશે, ઉપરાંત માનસિક અને હૃદયના બળને અને નબળાઈઓનો એ બરાબર અભ્યાસ કરશે. એ પોતાની સર્વ પ્રકારની શક્તિઓને સમજશે અને બીજાની સર્વ શક્તિઓને પૃથક્કરણ કરીને જાણશે અને જાણીને તેને ઉપયોગ કરશે. એને પરિણામે એ માત્ર સ્થળ બળથી ગભરાઈ કે લેવાઈ નહિ જાય. આત્મિક બળ–આંતરિક બળ શું છે અને તે કેવું આશ્ચર્ય કરી શકે છે તેને બરાબર ખ્યાલ તેને આવશે અને તેથી સામાન્ય વ્યવહારની ટૂંકી નજરે અશક્ય બાબતો એ દેખાવમાં નબળો હશે તો પણ હાથ ધરશે. બળાબળની એની ગણતરી તદ્દન અર્વાચીન ધરણે નવીન પદ્ધતિએ સાપેક્ષ દષ્ટિએ થશે. (૨૩)
