________________
२२६
નવયુગને જૈન
જાતનો ધન, લાગવગ કે બીજો કોઈ સ્વાર્થ ન હોય તે કઈ કઈ લગ્ન સુખકર પણ થઈ જતું. પણ પરણનાર સ્ત્રીપુરુષને પૂછવું એ તે ધીમે ધીમે તદ્દન ઉડી ગયું. પ્રાચીનકાળના સ્વયંવરે ઉડી ગયા, પ્રાચીનકાળની કઈ કઈ કથામાં આવતી દીકરીની ઈચ્છા જાણવાની વાત ચાલી ગઈ અને પછી તે ઘાડિયામાં વેવીશાળ સંબંધ થવા માંડ્યા, અને કઈ કઈ સ્થાને તો પેટમાં છોકરા છોકરી હોય ત્યાં સંબંધે થવા માંડ્યા. દાંપત્યને સ્થાને લગ્ન એ એક જાતને વ્યવહાર થઈ પડ્યો અને માબાપને હા લેવાનું, પિતાની સમૃદ્ધિ બતાવવાનું અને વ્યવહાર વધારવાનું સાધન થઈ પડયું. જે પ્રજામાં લગ્નને સંસ્કાર ગણવામાં આવે, જ્યાં દાંપત્યના ઉચ્ચ ખ્યાલ હોય, જ્યાં એકપત્નીત્વ અને સતીત્વના આદર્શ હોય ત્યાં લગ્નની આખી સંસ્થા આટલી હદ સુધી કેમ ઉતરી ગઈ હશે તે કલ્પવું નવયુગને ભારે પડશે. ડાં ઈતિહાસનાં કારણે, બાકી અવ્યવસ્થિત માનસિક દશા, અગ્રેસરની શેઠાઈ કરવાની લોલુપતા અને કઈ પણ પ્રશ્ન ઉપર સળંગ વિચાર કરવાની અશક્તિ, બિનઆવડત અને ચાલી આવતી પ્રથાને હેતુને અભાવે પણ વળગી રહેવાની ચીવટને કારણે કે ગમે તે કારણે આખી લગ્નની સંસ્થામાં ભારે અવ્યવસ્થા ચાલી.
નવયુગ આ સર્વ ઘડભાંજમાં ઉતરવાનું માંડી વાળશે. તે નીચેની રીતે કામ લેશે.
લગ્નની હકીકત મનુષ્યના આખા જીવનને પ્રશ્ન છે. એમાં પરણનાર પતિ પત્નીને જ લાગેવળગે છે. એમને સલાહ ગમે તે આપી શકે, પણ એને નિર્ણય સ્ત્રીપુરુષ જ કરી શકે. વય, અભ્યાસ, યોગ્યતા, સ્વભાવ, રસ, વલણ અને બીજા માનસિક અને હાર્દિક અનેક સવાલો એમાં એવી રીતે ગૂંચવાઈ જાય છે કે એકને માટે બીજે નિર્ણય કરનાર પાલવે નહિ. એના મિત્રો, માબાપ કે
