________________
પ્રકરણ ૧૯ મું
૨૪૯
કોઈ પણ પ્રકારને ધાર્મિક કે વ્યાવહારિક સંકોચ સ્વીકારશે નહિ. એના સ્વીકારથી થયેલ અગવડ કે લ્હાસનો એ ઇતિહાસ રજૂ કરશે ત્યારે જૈન સમાજની આંખ ઉઘડી જશે. આ સર્વ લગ્નના પ્રકરણમાં બતાવાઈ ગયું છે.
જૈને જૈનેતર સાથે કન્યા અને ભજનવ્યવહાર કરશે કે નહિ તે બાબત આ લેખના વિષયની મર્યાદા બહાર જાય છે. જૈનેતર સુશિક્ષિત કન્યાને જૈન ખુશીથી પરણશે અને તેને જૈન સંસ્કારથી વાસિત કરશે. જે જૈન માલ વગરના કેળવણી વગરના સ્વમાન વગરને આવડત વગરના દક્ષતા વગરના થશે તો જૈન કન્યા અન્ય ધર્મમાં સ્વતઃ જશે. એમાં માબાપની પરવાનગીને પ્રશ્ન નહિ રહે. માબાપનું એ સંબંધમાં બહુ ચાલશે પણ નહિ, અને માબાપ પિતાની ફરજ કેળવણી આપવા પૂરતી જ ગણશે. કેવા શિક્ષણથી જૈનકન્યાએ અન્ય ધર્મમાં જતી અટકશે તેની ચર્ચાની ભાગ્યે જ જરૂર રહે છે, પણ છતાં તેને ઉલ્લેખ કેળવણીના શિર્ષક નીચે આવશે. ભોજન વ્યવહારની બાબતમાં તો અત્યારથી જ જે ચિહ્નો જોવાય છે તે આંખ ઉઘાડીને જોવામાં આવે તે દરવાજા ખુલ્લા થઈ જશે એમ સ્પષ્ટ દેખાય છે. ફક્ત તફાવત માંસ ખાનાર અને અન્નફળ શાક ખાનાર વચ્ચે રહેશે. તેમાં પણ એક ટેબલ પર ચા વગેરે લેવામાં કોઈ પણ જાતિના મનુષ્ય સંબંધી વાંધો નહિ રહે.
આ ભોજન અને કન્યાવ્યવહારનું ક્ષેત્ર જેટલું દાબી રાખવામાં આવ્યું છે તેટલા જ જોરથી સામે ઉછાળા મારશે અને એનું પરિણામ સંખ્યાબળ ઉપર ન થવાને એક જ ઉપાય કેળવણીના પ્રસારમાં રહેશે. નવયુગ આ સંબંધમાં ખૂબ સ્પષ્ટ રીતે કામ લેશે અને તેની ગતિ પણ એટલી ઉતાવળી રહેશે કે આજના પ્રાચીનની
અને પ્રભાવ
છે. તે ઉપાય
