________________
૨૪૮
નવયુગને જૈન
એને મંત્રી અને રંભાનાં પદ આપે તે એના મોં પર બુરખા નાખે કે એને જાહેરમાં આવતાં લાજ કઢાવે તે વાત અશક્ય છે.
શક્ય વાત અનુમાનથી એ બેસે છે કે મુસલમાની વખતમાં કાંઈક અંધ અનુકરણ અને કાંઈ અવ્યવસ્થિત પરિસ્થિતિને તાબે થવાની જરૂરિયાતમાં એનું મૂળ ઘટે. કોઈ પણ રીતે ઘુમટે અને
લાજ” એ બે શબ્દને પર્યાય શબ્દ તરીકે વાપરવા યોગ્ય નથી, ન હોવા જોઈએ. સ્ત્રીઓની તદ્દન પરાધીન દશા બતાવનાર, એને રેલવે સ્ટેશને ઉતરતા બજા–મુદ્દાની કક્ષામાં મૂકનાર અને એને અર્થ વગરની અગવડ કરનાર આ રિવાજ અજ્ઞાન દશામાં નભે ગયો, પણ આ જ્ઞાનયુગમાં એ નાશ પામતે જાય છે. સ્ત્રીઓ સમાજમાં જે કાર્ય કરવા લાગી છે અને તેની જે પ્રગતિ થઈ રહી છે, તેના હકની જે સમાનતા નવશિક્ષણ તેને બતાવતી રહી છે અને નવયુગે તેનાં આવાગમનને જે સત્કાર કર્યો છે તે જોતાં નવયુગમાં આ રિવાજ એક જંગલી સમયના અવશેષ તરીકે ગણાશે. એ ચાલુ રાખવાની પ્રાચીનની ચીવટ તરફ નવયુગ જરા ગમ્મત પણ ઉડાવશે. આ રિવાજ તદ્દન દૂર થઈ જશે. એને માટે ઠરાવે કરવાની કે પ્રચારકાર્ય કરવાની જરૂર પણ નહિ રહે. સ્ત્રીઓ જ પિતાનું સામાજિક સ્થાન સમજી લઈ એ હસવા જેવા રિવાજ ઉપર આઘાત કરશે અને અત્યારે ઘરના માણસને અપરિચિત બનાવનાર, વૃદ્ધોનાં જ્ઞાન અને અનુભવના લાભની આડે આવનાર અને લાજને નામે અનેક અમર્યાદા અને અગવડોને વસાવનાર આ રિવાજ બંધ કરશે.
ભજન કન્યાવહેવાર આ સંબંધી આડકતરી રીતે વિવેચન ઉપર થઈ ગયું છે. કોઈ પણ જૈન જૈન સાથે ભોજન વ્યવહાર કે કન્યાવ્યવહાર કરવામાં
