________________
પ્રકરણ ૨૧ મું
૨૯
વાયદા નીકળે છે. આવી શરતમાં વાયદાની મિતિએ માલ લેવા દેવાની શરત હોય છે. વ્યાપાર કરનારા હજારે લાખ ગાંસડી અથવા ટનના વ્યાપાર કરે છે, પણ મિતિ આવવા પહેલાં સોદા સરખા કરી નાખે છે. માલની ડીલીવરી આપવાની એને સગવડ પણ હોતી નથી, તેની પાસે તેટલું નાણું પણ હતું નથી અને માલ ભરવાનાં ગોડાઉન પણ હોતાં નથી. એમાં સોદા કરનાર કરાવનારને ઈરાદો બજારની વધઘટને લાભ લઈ નફો તારવવાને હોય છે, પણ કાયદાની ચુંગાલમાંથી બચવા માટે માલ લેવાદેવાની શરત દાખલ કરેલી હોય છે. આને પ્રથમ પ્રકારનો સટ્ટો ગણવામાં આવે છે.
બીજા પ્રકારમાં ચોખ્ખો અને ઉઘાડો જુગાર હોય છે. દર અઠવાડિયે કાચી ખાંડીને ધંધે થાય છે અથવા આંકફરકને જુગાર રમાય છે તેમાં દરરોજ મુંબઈ જેવા એક શહેરમાં લાખો રૂપિયાની હેરફેર થાય છે. અમેરિકાના ન્યુયોર્કમાં વાયદાના સેદાના એક રતલ રૂના ભાવની વધઘટના દેકડાના આંકડા ઉપર હિંદુસ્તાનના લેકે દરરોજ લાખો રૂપિયાને જુગાર રમે છે. આની આખી વિગત આપતાં તે પાનાં ભરાય તેમ છે, પણ તે ચાખે જુગાર જ છે.
એ ઉપરાંત ઘોડાની શરતોમાં અમુક ઘોડે પહેલે (વીન) આવશે કે બીજે ત્રીજે (પ્લેસ) આવશે તે પર ત્રણ મહિના સુધી દર શનિવારે અથવા રજાના દિવસેએ લાખ રૂપિયાને જુગાર રમાય છે.
આ ઉપરાંત પાનાંને જુગાર, વરસાદને જુગાર આદિ અનેક પ્રકારના જુગાર રમાય છે. વિક્ટોરિયા ગાડીને નંબર એકી આવશે કે બેકી તેના ઉપર શરતે બકાય છે. આ સર્વ જુગાર છે.
કમનસીબની વાત એવી બની છે કે અત્યારના જૈનેને એક મેરે ભાગ આ બન્ને પ્રકારના સટ્ટાના માર્ગે ચઢી ગયું છે.
