________________
પ્રકરણ ૨૧ મું
૨૮૯
w"
...
એ ભારે આબાદ કરશે. એ પિતાના દેશના આર્થિક પ્રશ્ન પિતાના હાથમાં લેશે, એમાં પરરાજ્ય કે પરદેશીઓની દરમિયાનગીરીને એ દૂર કરશે અને ઔદ્યોગિક પરિસ્થિતિનાં હલકાં તો દેશમાં દાખલ થવા ન દેતાં પાશ્ચાત્ય અને પૌત્ય સમાજવાદનું સંમિશ્રણ બનાવી એ હિંદ માટે ભારે આશ્ચર્યકારક આર્થિક ઘટના ઊભી કરશે.
એ પ્રમાણે કરવા માટે એને રાજદ્વારી બાબતમાં ભાગ લેવો પડશે. તેને અંગે આર્થિક સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કરવું પડશે અને તેને માટે ભેગો પણ આપવા પડશે. એ સર્વ ઘટના રાજ્યકારી સ્થિતિમાં વિચારશું. અહીં તે વ્યાપારી કામે વ્યાપારની સ્થિતિ જાળવી રાખવા શું શું કરવું પડશે તે વ્યાપારી નજરે જ જોઈ જઈએ છીએ તે લક્ષ્યમાં રાખવું.
અત્યારે જૈન કેમના હાથમાં જે ધંધા છે તે સર્વ લગભગ ચાલ્યા જશે, પણ એની વ્યાપારને અંગે જોઈતી હિસાબ ગણવાની આવડત સાહસ અને વ્યાપારની ધૂન તેનામાંથી જશે નહિ. નવા સંયોગોને તાબે થઈ વ્યાપારનાં નવાં ક્ષેત્રો અને નવી પદ્ધતિમાં એ સાહસથી ઝંપલાવશે.
અત્યારે ગામડામાં શાહુકારી ઘણે ભાગે જૈનેના હાથમાં છે તે સહકારી સમિતિઓને અંગે નાશ પામી જશે, પણ શરાફી વ્યાપાર જૈને તદ્દન નવીન પદ્ધતિએ વધારે ખીલવી શકશે. વહેંચણીના ધંધા ઓછા થઈ જશે અને તેમાં કસ પણ નામને થઈ જશે, પણ તે જ વખતે ઉત્પત્તિનાં ક્ષેત્રે અનેક પ્રકારનાં ઉઘડશે અને ત્યાં નવયુગ પ્રવેશ કરી દેશે. એને માટે શિક્ષણ જોઈતું ધન આદિ અનેક નાની મેટી વ્યવસ્થા નવયુગ આગળ પડીને કરશે અને તેમાં તે અગ્રભાગ લઈ જૈનનું વ્યાપારમાં અગ્રસ્થાન જાળવી રાખશે.
