________________
પ્રકરણ ૨૨સુ
અહિંસા. સંયમ અને તપનાં તત્ત્વા વિસે એ દૃષ્ટિએ કેળવણીનાં અનેક સાધના યેાજો, સ્ત્રીશિક્ષણની યાજનાએ કરશે, સહશિક્ષણની મર્યાદા મુકરર કરશે, ધાર્મિકશિક્ષણના ક્રમ અધિકારીની વય ચેાગ્યતા અને સ્થાનને આધારે પૃથક્ પૃથક્ મુકરર કરશે અને એ રીતે નવયુગ વ્યવહારુ અને ધાર્મિક બાબાથી રંગાઈ જાય તેવી યેાજના કરશે અને કાઇપણ વાતને યાજનાની કક્ષામાં ન રહેવા દેતાં તેના અમલ કરશે. મધ્યકાળમાં — પરિવર્તન સમયમાં વિચાર। ઘણા કરવામાં આવે છે, પણ અમલ બહુ ચેડે થાય છે—તેને બદલે નવયુગમાં જે નિર્ણય વિચારણાપૂર્વક થશે તે યેાજનાના રૂપમાં રહી ન જતાં તેને તુરત અમલ થશે,
-
૩૫
કેળવણીનાં અનેક સાધતાનાં નામેા લખવાની જરૂર નથી. પ્રચલિત સર્વ સાધના અને આગળ ધપતી દુનિયા જે જે સાધના ઊભાં કરશે કે શેાધશે તેના લાભ નવયુગ લેશે. એને વાયુયાનમાં વિહાર કરી અવલેાકન દ્વારા જ્ઞાન આપવાનું યાગ્ય લાગશે તે તે સાધનને એ વધાવી લેશે અને શિક્ષણપદ્ધતિમાં મેન્ટીસેરી કે ખીજી કાઈ પદ્ધતિ શેાધાય તે તેને તક આપશે. તેને (નવયુગને ) પ્રાચીન એટલે સ સારું કે ખરાબ એમ નહિ રહે. તે સારાં પ્રાચીનેાનાં તત્ત્વ સ્વીકારશે. નવયુગનાં સાધનાને એ તુરત ઉપાડી લેશે. એને નવા તરફ્ અણુરાગ તિરસ્કાર કે અવગણના કદી નહિ થાય. આ સંબંધમાં એ પ્રાચીનેાના વલણથી ઊલટું જ વલણ લેશે અને છતાં તે પરિણામદક અને ધર્માનુરૂપ હાઈ નવયુગને જરૂર સ્વીકાય થઈ પડશે.
ટ્રકામાં કહીએ તે। માસિકેા, પુસ્તિકાઓ, સાપ્તાહિકા, ચર્ચા કરનારાં પુસ્તકા, અંતિમ પ્રશ્નાની ચર્ચા કરનાર લેખા, પુરાતત્ત્વની શોધખેાળ કરનાર ગ્રંથા તથા સાહિત્યવિકાસનાં અનેક સાધના,
२०
