________________
પ્રકરણ ૨૪મું
૩૧૯
કદિ જોયું નહિ, અને જોવાની જરૂરીઆત તેમને પરિસ્થિતિને અંગે લાગી પણ નહિ.
એ પરિસ્થિતિ બે કારણે ઉત્પન્ન થઈ હતીઃ એક તે સ્ત્રીઓને અજ્ઞાન રાખવાની પ્રથા. છોકરીએ ભણીને શું કરવું છે? એને ક્યાં નોકરી કરવા જવી છે? આ દલીલની પછવાડે રહેલ સ્વાર્થ અને તુચ્છતા બહુ વિચારવા જેવા છે. જ્ઞાનને ઉદ્દેશ નેકરી જ હોય તે કઈ દલીલને અવકાશ જ નથી. વિવેકચક્ષુનું સ્થાન ભૂલી જવાયું અને સ્ત્રીને અભણ રાખવામાં પુરુષ વર્ગને ખાસ સગવડ જણાઈ
અને બીજી સ્ત્રીઓએ અમુક મર્યાદા–લાજ રાખવી જોઈએ એ સમજ્યા વગરનો, પૃથક્કરણ કર્યા વગરને અને નર્યો સ્વાથી વિચાર. આથી પોતાની સ્થિતિ સંબંધી વાંધો ઉઠાવનાર સ્ત્રીને સમાજમાં સ્થાન ન રહે, એ ઉદ્ધત ઉછુંખળ કહેવાય અને એને ઉખડી ગયેલી કહેવાની નિર્મયૉદિત ધૃષ્ટતા પણ પુરુષો કરે. એટલે આ લાજમરજાદાના ઓઠા નીચે સ્ત્રીઓને તદ્દન નિર્વાફ બનાવી દીધી.
આ બે બાબતને પરિણામે સ્ત્રીઓની શી દશા થઈ તેનું વર્ણન નવયુગની નજરે લખ્યું જાય તેમ નથી. એનું વર્ણન કરતાં આંખમાંથી આંસુ પડે એવી સ્થિતિ થઈ. સમાજે તેને ચલાવી લીધી, પુરુષવર્ગે તેને વધાવી લીધી, મૂખ અકકલ વગરના અભણ છોકરાઓ પરણવા મંડી ગયા, ધનવાને બે ત્રણ ચાર સ્ત્રીઓ પરણવા મંડી ગયા અને વિધવાઓને ફરજિયાત બ્રહ્મચર્ય છતાં એના ભરણપોષણ કે રહેઠાણની સગવડ કરવામાં પણું ગલ્લાતલ્લાં થવા માંડ્યાં. - જ્ઞાતિઓએ જે કાયદાઓ કર્યા એમાં પણ સ્ત્રીઓનું પ્રકરણ નહિ, એની અવદશા માટે એક મઠે શબ્દ નહિ, એની સગવડ
કરતાં આની ની અમે એ
