________________
૨૮૪
નવયુગના જૈન
વ્યાપારની પદ્ધતિઓને અંગે ખાસ નવી બાબત એ થશે કે ધનવાન તરફ શ્રમજીવીના અણુરાગ વધારે મક્કમ બનતા જશે,
હિંદમાં રશિયા જેવી સ્થિતિ નહિ થાય, ધનવાનના દરજ્જો તદ્દન ઉતરી નહિ જાય, પણ અંતર તો અત્યારે છે તેથી સહજ વધશે. એમાં જરા આશ્વાસન લેવા લાયક હકીકત માત્ર એક જ રહેશે અને તે એ કે ધનવાના પોતાના ધનને એક ભાગ શ્રમજીવીની કેળવણી અને ઉન્નતિમાં વાપરવાની પોતાની ફરજ સમજશે. અહીં સમાજવાદ । ચાલી રહેલા જ છે, પણ તે હિંદભૂમિને અનુકૂળ છે. તેની અને પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિ વચ્ચે સામ્ય નહિ થઈ શકે.
હિંદમાં નૈતિકવાદ ( philosophical anarchism)ની પ્રવૃત્તિ વધતી જશે. ધનવાના રહેશે તે ખરા, પણ સમાજમાં શ્રમજીવીનું સ્થાન ઉન્નત બનશે. એના મોટા આંચકા પરિવત નકાળ પૂરા થતા આવશે. અત્યારે તેનાં વાજાં વાગી રહ્યાં છે.
નવયુગ ધર્માભાવનાથી આ સને પ્રતિકાર કરશે, પણ ધનવાનાને એમાં ઘણા ફેરફારા જોવા અનુભવવા પડશે.
અહીં આપણે સટ્ટાના વ્યાપારને પ્રશ્ન નવયુગની નજરે ચર્ચીએ.
સટ્ટા
સટ્ટાના પ્રથમ એ વિભાગ છે. એકમાં માલની લેવડદેવડના દેખાવ કરવા પૂરતી પણ શરત હોય છે અને ખીજો ચાખ્ખા જુગાર.
જેમાં માલ લેવાદેવાની શરત હોય છે તે ના. વાયદાના વ્યાપાર, અળસી–એરંડાના વાયદાના વ્યાપાર, વાયદાના સેાદા, કાઈ વખત કપૂર જેવી ચીજના,
સાનાચાંદીના કપાસના પણ
