________________
નવયુગના જૈન
ધ
―
રહેશે નહિ અથવા અતિ અલ્પ રહેશે. અત્યારે ધમ શેમાં મનાયેા છે તે પર ઉલ્લેખ કરવાની ભાગ્યે જ જરૂર હૈાય. માત્ર બાહ્ય ક્રિયા થાડી જતાંઆવતાં કરવી, વ્યવસ્થા કે ધેારણ વગર અમુક ક્રિયાની ગંભીરતા કે તેનું હાર્દ સમજ્યા વગર તેમાં પસાર થઈ જવાને દેખાવ કરવા, અમુક પ્રકારના હાલમાર્ક ( ધણા માટે— સ` માટે નહિં) કપાળે કરવા અને ઘેાડા નિયમ રાખવા – અમુક તિથિએ લીલેાતરી ન ખાવી, રાત્રિભાજન ન કરવું – આ મનાયેા છે. વિશેષ ચુસ્ત હાય તે બાહ્ય ક્રિયા સહજ વધારે કરે, થાડા ઉપવાસ એકાસણાં કરે — અહીં આખું લીસ્ટ પૂરું થાય છે. ક્રિયાને ઉદ્દેશ શા, આત્મવિકાસનાં પગથિયાં કેવાં બંધાયાં છે, ક્રિયાના વિકાસ સાથે સંબંધ શા, આત્મા ાણુ છે, છે કે નહિ, હાય તા તેનું સ્વરૂપ શું છે, પ્રત્યગાત્માને જગત સાથે સંબંધ શા છે, ક્રમ થી મુક્તિ થયા પછી એની શી સ્થિતિ રહે છે એવા એવા અંતિમ પ્રશ્ના કે ચેતન અચેતનના સંબંધ, કારા, નિમિત્તો આદિ મહાપ્રશ્ના સાથે જૈન ક્રામના ૯૯ ટકાને કાંઈ લાગતું વળગતું નથી. એ મહા તત્ત્વજ્ઞાન છે અને દુનિયાને ઝેખ કરી નાંખે એવું એનું તર્કજ્ઞાન છે, એવા એને નયવાદ છે, એવા એના કા સિધાન્ત છે, અનેક બાબતાથી ભરપૂર એ સન્નબદ્ધ પરિપૂર્ણ દર્શન છે એના વિચાર જૈનના ઘણા માટા ભાગને નથી અને અત્યારે જે ખાદ્ય દશાએ શાસન ચલાવવામાં આવે છે તેમાં એને સ્થાન પણ નથી. છેલ્લા બે ત્રણ સૈકાથી તેા જ્ઞાન ઉપર જૈન કામને વૈરાગ્ય– વિરાગ થઈ ગયા છે અને છતાં એનું ગાડું ચાલ્યું જાય છે, એ કાળમાં જે પ્રકારના ધમ ચાલ્યા છે અને જેના સંબંધમાં પ્રખર વિચારકાએ સખ્ત ફરિયાદ કરી છે તેવા પ્રકારના ધર્મ નવયુગમાં ટકવાની જરા પણ સંભવ નથી. એ ધમ કેવા પ્રકારના જામશે અને કયા આકાર લેશે તે આ આખા પુસ્તકની પંક્તિએ પક્તિએથી
૧૯૩૦
