________________
પ્રકરણ ૧૮ સુ
२२३
કન્યાવિક્રય
છેલ્લાં સા ખસે વર્ષથી આ ભયંકર રિવાજ દેશમાં પેસી ગયા છે. પ્રથમ બાળલગ્ન કેટલાંક ઐતિહાસિક કારણે દાખલ થયા, પછી ઘરડાંઓને પણ પરણવા ઇચ્છા થઈ. ત્યાં દીકરીને ગાય સાથે સરખાવવાની પ્રથા વધતી ચાલી. પછી એને મનુષ્ય ન ગણતાં એક વસ્તુ તરીકે ગણવાની રીતિ દાખલ થઇ. પછી એ વેચવાની વસ્તુ ગણાણી. પછી લીલામમાં એને માટે જે વધારે રકમ આપે તેને આપવાની—વેચવાની રીતિ દાખલ થઈ. સમાજના ધાત થાય છે ત્યારે કાંઇ હિસાબ રહેતા નથી. જે માબાપે। કષ્ટ વેઠીને દીકરીને ઉછેરે તેને એક વેચવાની ચીજ ગણે, વય આવડત કે શક્તિને ખ્યાલ ન કરતાં મડાં સાથે પણ ગાંઠે આંધતાં લજવાય નહિ અને દીકરીને આપવાના બદલામાં સેકડા હજારા રૂપિયા લે અને તેના દ્વારા પોતાને વસીલા વધારવા ચાહે એ તા નૈસર્ગિક પાતની પરાકાષ્ટા કહેવાય.
આ રિવાજ પ્રથમ વિવાહખતે અંગે શરૂ થયા. અસલ ઠીક ઠીક કે કહેવાતા ખાનદાનને અમુક વરા જમણવાર્તા કરવાં જ પડે, એ ખર્ચીને પહેાંચી વળવા સાધારણ રકમ લેવાથી વાત શરૂ થઈ. પછી વિવેકના સથા નાશ થયેા. તેર વર્ષની કુમળી આળાને પાંસઠ વર્ષના મરણને કાંઠે બેઠેલા પાંચમી વાર પરણનારને આપવાના સેંકડા દાખલા અન્યા. આ સમાં માબાપની અને ખાસ કરીને આપની સ્વાર્થવૃત્તિ અને સમાજના આગેવાન પટેલિયાની અધમ નીતિ જ કારણભૂત છે. માબાપ સારા ગૃહસ્થ સાથે સગપણ થતાં પેાતાના અનેક સ્વાર્થ સાધવા લલચાય અને આ રીતે દીકરીની દોરવણી થવા માંડી.
કન્યાની દૃષ્ટિથી કગ્નિ સવાલ વિચારાયા નથી, મૂર્ખ, અલણુ, પોતાના નિર્ધાહ પણ ન કરી શકનાર, કદરૂપા, નિસ્તેજ માણસા
