________________
પ્રકરણ ૮મું
મ
winnnnnnar
મુલતવી રાખી અહીં સામાન્ય રીતે એટલું કહી શકાય કે નવયુગને માનવી માનસવિદ્યાનો અભ્યાસ કરી પોતાના પ્રત્યેક આચરણની કિંમત કરી શકે તે માટે ખૂબ સાધનો મેળવી શકશે. એ મનેવિકારનો અભ્યાસ કરી અટકશે નહિ, પણ તેના પર સામ્રાજ્ય મેળવવા બનતું કરશે. એ અંતરંગ શિપુને પરિહાર કરવા તત્પર થશે, એટલું જ નહિ પણ એ વિષયને વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ પર મૂકશે, પ્રત્યેક વિકારની વ્યાખ્યા બાંધશે, એના સૂક્ષમ સ્વરૂપને અને એના ઊંડા તથા પ્રકટ આવિર્ભાવોને એ ઓળખતા થશે અને એને ઓળખીને ન અટકતાં એ એની સામે થવા બનતું કરશે. બાકી આ વિષય ઘણો વિશાળ હાઈ અત્રે વિરામ કરે એ જ એને માટે શક્ય છે. પ્રત્યેક મનોવિકારને અંગે ખૂબ વક્તવ્ય છે અને નવયુગ પ્રત્યેકને અંગે નવીન દિશા દોરનાર છે એમ દેખી શકાય છે. મુદ્દાની બાબતમાં તે સાપેક્ષ રહેશે એટલું જણાવી આગળ વધીએ. મનેવિકારનું પૃથક્કરણ કેમ થાય તેને એક દાખલો આપીએ. કેઈ નવયુગના માણસ પાસે આવી કહે કે “ભાઈ ! તમે તે આટઆટલું અંગ્રેજી ભણ્યા છતાં ધર્મશ્રદ્ધા રાખો છો તે હદ છે !” આના જવાબમાં તે કહે કે “ભાઈ! આપણે તે કેણમાત્ર છીએ! દુનિયામાં અનેક રત્ન છે!' વગેરે. આ જવાબમાં માન પણ હાય, માન મેળવવાની ઈચ્છા પણ હોય, વધારે પ્રશંસા મેળવવાનું નેતરું પણ હોય અને હૃદયપૂર્વકની પિતાના સ્થાનની અલ્પતાના સજ્ઞાનપણાનું નિદર્શન પણ હોય. એ જવાબમાં અંતરરિપુને વિજય છે કે રિપુ પર વિજય છે એ કહેવું મુશ્કેલ પડે. પણ પૃથક્કરણ કરતાં આવડે અને બોલનારની ભાષા હાવભાવ અને રાહાટ જોવામાં આવ્યા હોય તે ચોખવટથી એનું નિરૂપણ થઈ શકે. આવી અનેક ગૂંચવણે માનસક્ષેત્રમાં છે. પ્રત્યેક વિકારની તરતમતાને પાર નથી, એના આવિર્ભાવ તિભાવના પ્રસંગને
