________________
-
-
નવયુગને જૈન
ભંડારને નાશ થવાથી અમુક પ્રતિને સર્વથા નાશ થય નથી એ ટાંકેલા ગ્રંથોના વર્ગીકરણ પરથી જણાય છે. અમુક પ્રત ચાલી ગઈ હરો, પણ તેને સર્વ સ્થાનકેથી નાશ થઈ ગયો એ દાખલ મુસ્લીમ સમયમાં બન્યું નથી.
પુસ્તકેનો નાશ અલ્પ અભ્યાસથી થયું છે. છેલ્લાં બેસે અઢીસો વર્ષ એટલાં ઠંડાં ગયાં છે કે તેમાં વિશિષ્ટ ગ્રંથ ઉઘાડવાની પણ કોઈએ દરકાર કરી નથી. વીસમી સદીમાં એક પ્રખર જૈન સાધુએ “સન્મતિ' વાંચવા માંડયું ત્યારે તેમને ખબર પડી કે ઉપાધ્યાય શ્રીમદ્યોવિજયજીએ તે વાંચી તે પર નેંધ લખી બંધ કર્યું ત્યાર પછી બસો વર્ષમાં કેઈએ તે ઉઘાડયું નથી. અભ્યાસની જરૂર ન રહી એટલે પ્રતિ શુદ્ધ મળવી અટકી ગઈ અને અભ્યાભ્યાસીએ સમજ્યા વગર જ્યાં ત્યાં હરતાલ લગાવી દીધી. આ હરતાલની કથા પણ ભારે જબરી છે ! કહેવાની વાત એ છે કે બહારના ત્રાસ કરતાં આપણા પિતાના પ્રમાદથીબેદરકારીથી આપણે વધારે ગુમાવ્યું છે. એક બીજે પણ પ્રસંગ ભારે શરમાવનારે બન્યો છે. અભિપ્રાયભેદ થાય અથવા ઉત્તર આપવાની આવડત ન હોય તે પુસ્તકને જળ શરણ કરવાની ભયંકર કથા સત્તરમા સૈકામાં પ્રવર્તે છે. આવો અતિક્રમ પિતાના વર્ગ તરફથી જ થવાને બનાવ અન્યત્ર અલભ્ય છે. આ તે મહાન વિષય છે, પણ અહીં તેને ઇતિહાસની નજરે સ્થાન મળે તેવું નથી. વાત એ છે કે નવયુગ બેદરકારીથી કે વિરોધને કારણે સર્વકાલીન ગ્રંથને નાશ થવા નહિ દે. અવ્યવસ્થિત કવને ઢંગધડા વગરના લેખે તે ઘણાં ચાલ્યા જશે. જે પુસ્તકની બીજી આવૃત્તિ થવા યોગ્ય ન હોય તે ગ્રંચ જાળવવાની જરૂર ભાગ્યે જ ગણાય. બાકી જે જળવવા લાયક પ્રાચીન કે નવીન ગ્રંથ હશે તેનું સંરક્ષણ અમૂલ્ય વારસા પેઠે નવયુગ કરશે.
