________________
પ્રકરણ ૧૬ મું
૧૭૯
નાના ગામડાઓમાં ટૂંકી વસ્તી હોય ત્યાં નીચે ઉપાશ્રય, ઉપર ગૃહ ચિત્ય અને માથે છાપરું. ખર્ચ બન્નેને થઈને બે હજાર રૂપિયાથી વધારે ન થાય એ શરતે નવીન દેરાસર કોઈ ગામમાં ન હોય તે કરવાને પ્રચાર થશે. એમાં પણ સાદાઈ અને ઉપયોગિતા ઉપર વધારે ધ્યાન આપવામાં આવશે.
જ્ઞાનક્ષેત્ર એ સાત ક્ષેત્રે પૈકી જ્ઞાનક્ષેત્રને વિચાર નવયુગ કરશે ત્યારે તેને પૂર્વ કાળને વિચાર માટે માન થશે અને છેલ્લાં વર્ષોમાં ચાલેલી અંધાધૂંધી માટે ખેદ થશે. જ્ઞાનદ્રવ્ય તે અલગ રાખશે. એને ઉપયોગ પ્રાચીન ગ્રંથના શુદ્ધ મુદ્રણમાં કરશે. એક ગ્રંથ છપાવવો હોય તે તેની અનેક પ્રતિ એકઠી કરી સર્વ પાઠાંતરે Hધી તે ઉપર જરૂરી નોટ કરી અને વિદ્વતાપૂર્ણ ઉપઘાત સાથે તે બહાર પાડશે. તેમાં સૂત્રો માટે અનુક્રમણિકા, વિષયાનુક્રમ, ઐતિહાસિક બાબતેનાં તારણે વગેરે આપી એ ગ્રંથને અભ્યાસ યોગ્ય તૈયાર કરશે. કઈ પાઠ પિતાને ન બેસે અથવા ન ગમે તે તેથી તેની સાથે છૂટ લેવાની જે રીતિ મધ્યકાળમાં ગ્રંથલેખન અને ગ્રંથમુદ્રણમાં સ્વીકારાઈ છે તે તે રદ કરશે. એ સર્વ ગ્રંથની અનેક પ્રત એકઠી કરી પ્રકટ કરશે અને તેની ઉપયોગિતા વધારવા માટે અનેક પ્રયત્ન કરશે. એને અંગે સેવાભાવે કામ આપનારને તે સ્વીકાર કરશે, માનવેતન (નેરિયમ) જ્ઞાનદ્રવ્યમાંથી આપશે અને ધનકાર્ય, મુફવાચન અને ગ્રંથના ફેલાવા માટે કરવર્ગને રેકશે તેને પગાર જ્ઞાનખાતામાંથી આપશે અને તે સ્વીકારવામાં સમાજ પણ વધે નહિ જુએ. પ્રત્યેક ગ્રંથને અનેક રીતે ઉપયોગી બનાવવાનું કરવામાં આવશે અને ઉપયોગી ગ્રંથે પ્રાકૃતમાં હશે તેની સામે તેનું સંસ્કૃત કરી બતાવવામાં આવશે અને અતિ ઉપયોગીનું અંગ્રેજી
