________________
પ્રકરણ ૮મું
બને તેમ સાદુ તથા ઉચ્ચગ્રાહી રાખવાને પરિણામે તે કપ્રિય બહુ થશે, પણ તે કઈ પણ કાર્ય લેકેની પ્રશંસા મેળવવાના જ ઈરાદાથી નહિ કરે. લોકપ્રશંસા કરે તે તેને તે દૂર ફેંકી નહિ દે, લોકરૂચિ સમજતાં તે શીખશે, પણ લેકોને દોરવાની કળા પણ તેનામાં આવશે. એ લેકપ્રશંસા ખાતર પોતાના પુખ્ત વિચારોને પરિણામે ઘડાયેલા નિયમનો ભોગ નહિ આપે અને કઈ વાર લોકપ્રશંસા ખાવાને ભય વહોરીને પણ એના સ્વીકૃત સેવાકાર્યમાં એ પૂરતી ધગશ, સહિષ્ણુતા અને પ્રેમથી મચ્ચે રહેશે. કેટલીક વાર તેને તેના યુગના લેકે બરાબર ન ઓળખી-સમજી શકે એવું પણ બનશે, પણ તેથી તે ગભરાશે નહિ. તેને મુદ્દો વિશુદ્ધ રહેશે અને પિતાના સાધ્ય તરફ તે નિર્ભયપણે આગળ ધપશે. સેવાભાવ, સાદું જીવન અને નિર્ભયપણું એ ધીમે ધીમે એટલું ખીલવતો જશે કે એ લેકેષણ વગર મોટા વર્ગને પિતાના વિચારના કરતો જશે. કીર્તિ–પ્રશંસાની વાત એવી છે કે તે માગનારને અને તેની પછવાડે દોડનારને ભાગ્યે જ મળે છે, જ્યારે તેની સ્પૃહા ન કરનારની પાછળ તે દેડે છે. એ પ્રશંસા સંબંધી નિરપેક્ષ તો નહિ રહે, પણ ખાસ તેની ખાતર કામ કરનાર નહિ નીવડે; તેથી ઘણું વાર તેના યુગમાં અને અસાધારણ દીર્ઘદૃષ્ટાના સંબંધમાં તેના પછીના આગામી યુગમાં ઘણી અને સાચી પ્રશંસા મેળવશે. આ તો એના સામાજિક જીવનને અંગે એની પ્રશંસા સંબંધી વાત થઈ, પણ એના પિતાના વર્તનની છાપ તે એવી સુંદર પાડી શકશે કે એમાં મિનિમેષ કદિ થશે નહિ, એના વિશાળ જીવનપ્રવાહમાં અનિષ્ટ તત્ત્વ દેખાશે નહિ એટલે અત્યારે વ્યવહારમાં લોકપ્રશંસાનું જે લક્ષ્ય છે તેથી તો તે ઘણે આગળ નીકળી જશે અને તેના પ્રમાણિકપણે માટે, સત્યવાદીપણું માટે અને વિશ્વાસુપણા માટે તે તે ભારે નામના મેળવશે. એનું અંગત સર્તન
