Dictionary of Prakrit for Jain Literature Vol 02 Fasc 01

Author(s): A M Ghatage
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 37

अतिथि
Nand1. 39; JM. तित्थयर-अतित्थयरा ... अतित्थसिद्ध- पत्तेयबुद्धा य ( सिद्धते तम्हा अतिदेसेण भासति NisC. 1. 96.14. सिद्धाणं भेया पन्नरससंखीत्ति) PavSaro. 473.
392
अतिथि ( atithi) m. guest, AMg. बहवे तत्थ समण- माहण- अतिथि वणवणीमगा उवागता Ayar. 2. 1.42 (348); 2.143 (348)
अतिथुति (ati-thuti<ati-stuti) / excessive praise, JM अतिपेम्ममतिपदोसो अतिथुति अतिगज्जियकवासु । अतिसदे अतिअब्बाउले य कालो अपरिमेज्जो Aing Vi. 241.4.
अतिथुल (ati thulla < ati- sthūla ) adj. very fat, JM. जलमूग-एलमूगो सरीरजड्डो य जो य अतिथुलो । जं वृत्तं तु विवेगो भूमितियं ते न दिक्खेज्जा VavaBha 4638 [Ldn.]; नातिथुलं न उज्झति मेहावी जो य बोम्बडो VavaBha. 4640 [Ldn.]
अतिथूल (ati-thūla <ati - sthūla ) adj. not very emphatic, JM चवग्गो ययकारो य वकारं वा वि जेदुगं । णातिथूलेसु बोद्धव्वा तथा नातिकसेसु य Ang Vi. 154.17.
अतिथोव (ati-thova < ati- stoka) adj. [also थेव ] very little, small, tiny, JM अप्पं थोवं ति किंचित्ति अतिथोवं ति वा पुणो AigVi. 115.18; आयरिओ भणइ -- एवमवि अतिथोवं अवसिद्धंतो य पुब्वप्पगारेणेव ĀvCu. 39.14; अतिथोवा वट्ठा आणियत्ति पिट्टित्ता अजिमितपीता पुणो पट्ठविता AvCu 339.1; अतिथेवा कट्टा आणिया KappBhā comm. on. 1205.
अतिदइत (ati-daita - ati-dayita ) adj. very dear, much desired, JM. fazat far an gen sanfaat faar AngVi. 120. 13. अतिदिग्ध (ati-diggha < ati- dirgha ) adj. very long (in time and space), JM. अतिदूरं अतिदिग्घं ... लंगे कोट्टित-घणिते घणितबद्धे य वस्साणि AngVi. 239.28.
अतिदिसंत ( ati- disanta <ati-paśyat) adj. (pr. part.) seeing intimately, JM पिय मरणमतिदिसंता भयमतुलतरं जणंता मे । सलहंति ममं तरुणा Taro. 976.
अतिदुक्कर (ati-dukkara < ati- duskara ) adj. very diffieult, AMg. एस णं माणुस्सर भवे णाणीति वा तवस्सीति वा अतिदुक्करदुक्करकारगे ... पज्जुवासामि Thapa. 3.362(185)
अतिदुब्बल (ati-dubbala<ati-durbala ) adj. very wonk, JM अतिदुब्बले य नाउं विसज्जणा नत्थि इतरेसिं VavaBha. 4. 361 (2088) (comm. आचार्येणाप्यतिदुर्बलान् तान् ज्ञात्वा तेषां विसर्जना मुत्कलनं कर्तव्यम्)
अतिदुम्मण (ati- dum-mana <ati-dur-manas) adj. [f. -s] very much troubled or discouraged in mind, JM ततो हं ताओ अतिदुम्मणाओ पियाओ... परिसंतेदूण णिग्गदो VasuHi. (M) 146.25.
अतिदुसह (ati-dusaha < ati- duhsaha ) adj. greatly unbearable, JM. पेच्छामि य अहमवि बहल - धूमावरितं पिव हुयासणसिहं अति दुसह दुक्ख समालिद्ध - देहं ... तावस- बहुं VasuHi.(M.) 51.3.
अतिदुस्समा (ati-dussamā<ati- duh-samā) f. very evil (the sixth period of the utsarpins or avasarpins), AMg छ चैव कालसमया गणिता ओसप्पिणीय भरधम्मि । तेसिं णामविभत्ति... अतिदुस्समा चैव Jois Ka. 95.
अतिदूर (ati-dūra) adj. far away, distant, AMg ततो णं से भगवं गोयमे ... वंदित्ता नमसित्ता णच्चासने णातिदूरे सुस्स्समाणे णमंसमाणे एवं बयासी Viy. 1.10 [Ldn.]; JM. अतिदूरं अतिदिग्धं अतिम्महंतेसु अतिमहग्घेसु । लंगे कोट्टित धणिते धणितबद्धे य वस्साणि Ang Vi. 239.28.
...
अतिपदोस
अतिधि (a tidhi <a tithi) m. guest, JM. पायस्स वा विराधण अतिधी दट्ठूण उडव ( ०.८. ग )मणं वा • सव्वे दुद्दिट्ठधम्मो त्ति VavaBha. 4635 [Ldn.]; JM तं सि अतिधी मम Vasuli. (M.) 137.22; Js. साणकिविणतिधिमाहणपाखंडिय सवणकागदाणादी । पुण्णं णवेति पुट्ठे पुण्णेत्ति य वणीवयं वयणं Mala 451. (6).
faftum (atidhi-vanimaga<atithi-vanipaka). a stray beggar, AMg पंच वणीमगा पन्नत्ता, तं जहा - अतिधिवणीमगे किविणवणीमगे Thāna. 5. 200(454)
अतिनिकट्ठ (ati- nikittha <ati- nikrsta) adj. (ppp.) of very low quality, JM तेसिं पुण मणीगं • अतिनिकट्ठा पंचसया VasuHi.
247.28.
अतिदेस (ati-desa <ati-deśa) m. extension (of one rule t ) another), JM. इह ण भण्णंति, अतिदेसो कीरति, जहा हेट्ठा आवसगे तहा दट्ठब्वा NisCa. 1.23. 27; एसेव अत्थो जम्हा पुब्वं पुढविक्काए तो
अतिनिद्रुरगिर (ati-nitthura-gira<ati-nisthura-gir) f. very harsh speech, JM. माणसंवेगेण य भणियं अति-निडुर-गिरे VasuHi.(M.) 78.6..
fafafa (ati-nidda-pellita<ati-nidrä-piḍīta) adj. ( ppp. afflicted by excessive sleep, JM विहिणिग्गतादि अतिनिद्दपेलितो गीओसक्किउं सुवति NisBha. 5401 ( eomm. विहिणिग्गतो श्रान्तः अतीवनिद्दातितो वा ताहे ओसक्किउं सुवति)
अतित (atinta = āyat) adj. ( pr. part. आ + अयू) entering, going in, approaching, JM. पच्छाकम्ममर्तिते पियट्टमाणे वि बंधवा तेति । अच्छिज्जा णु तदा सा तदवे अण्णदव्वे य NisBha 5416; विश्यं वस हिमर्तिते तगं च अण्णं च मुच्चते रज्जं KappBha. 5544; दीसंति रायमादी तत्थ अतिता य तिता य KappBha. 2308; 3162; आवस्सियं च तो जं च अतितो निसीहियं कुणति āvCu 351.11; 351.6.
afafa (a-tintina <a-tintina) adj. one who does not grumble, AMg. अतिंतिणे अचवले अप्पभासी भियासणे । हवेज्ज उयरे दंते थोवं लद्धुं न खिसए Dasave. 8.29; जिणवयणरए अतिंतिणे (साहू)
Dasave. 9. 4. 12.
अतिन्न (a tinna < a-tirna) adj. not able, sick, JM. उबचर को णतिन्नो, अहवा उवचारमित्तगं ए‍ KappBha. 1876.
अतिपंकावणवण (ati-parkāvanayana ati-paskāpana yana) n. washing (cleaning) away the excessive mud, JM. अतिपंकावणयणपयु ( ? उत्तो खारजोगो सेसमलं पि सोहेति NisCu.
4.341.25.
अतिपच्चवर (ati-paccavara = ati-Srestha ) adj. most excellent, JM. दुगुंछितं ति वा बूया दुगुंछिततरं ति वा । तधा पच्चवरं वत्ति अतिपञ्चवरं ति वा Aag Vi. 95.10.
अतिपदिकूल (ati-padikala
ati-pratikula) adj. very adverse, very unfavourable, JM पडिक्लो त्ति वा बूया पडिकूलतरो त्ति वा । तथा अतिपडिकूलो पढिकूलो अहो त्ति वा AngVi. 120.21.
अतिपरिचारक (ati-padicáraka ati-praticāraka adj. excellent personal attendent, JM. पडिचारको त्ति वा बूया पढिचारकतरो त्ति वा । अतिपडिचारको वत्ति अहोपडिचारको त्ति वा Aag Vi. 120. 4. अतिपंडुकंवलसिला (ati-pandu-kambala-sik<ati-pändukambala-Sila) f. name of a very white slab of stone on Mt. Mandara (later called Meru) used for the coronation of the prophet, JM तए णं से सके ... जेणेव पंडगवणे मंदरचूलियाए दाहि
अति पंडुकंबलसिलाए अभिसेयसीहासणे तेणेव उवागच्छति āvCn. 144. 12. er. अलसिला.
अतिपदोस (ati-padosa ati- pra- dvesa) m. very much dislike or hatred, JM. अतिपेम्ममतिपदोसो अतिथुतिअतिगज्जियकधासु