Dictionary of Prakrit for Jain Literature Vol 02 Fasc 01

Author(s): A M Ghatage
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 115

470
अधिक
mentioned or referred to above, Js. रुहाणं खुद्दाणं अधिउत्ताणं च ठाणाणि Bhaāra. 556; आराधणपत्तीयं काउस ( १ स्स )ग्गं करेदि तो संघो । अधिउत्तार इच्छागारं खवयस्स वसधीए Bhaāra. 1994 (comm. क्षपकस्य वसतौ अधियुक्तदेवतां प्रति इच्छाकारः कार्यः )
अधिकज्ज (adhi-kajja<adhi - kārya ) n. jurisdiction, Js. - ( जम्हि जहि असंखेज्जयं) अधिकज्जं तम्हि तम्हि जहण्णजुत्तअसंखेज्जयं घेत्तव्वं TiloPan (4) 180.12.
अधिकमास (adhika-māsa-ga<adhika-māsa-ka) mi. an_additional i.e. interealary month, JM सट्ठीए अतीताए हवति अधिकमासगो तिजुगम मावसे ते हवति व वितिओजुर्गतम्मि
Joiska. 104.
अधिकमासप्रमाण (adhika-masa-pamina cadhika-māsa-pramāna) adj. having the measure of an interealary month, JM एवं वा एकतीसदिणसहियं अधिकमासपमाणं NisCu 4. 278. 32. arf (adhi-kaya <adhi-kṛta) adj. (ppp.) authorized, JM. एत्थ अधिकय देवओ भगवं सव्वण्णू जेण एवं सव्वं जोणीपाहुडं भणियं
KuvMaKa. 197.6.
अधिकरण (adhi-karana)
1 dispute, foud, AMg. छहिं ठाणेहिं संपण्णे अणगारे अरिहति गणं धारितए, तं जहा - सड्डी पुरिसजाते, सचे पुरिसजाते ... अप्पाधिकरणे Thana. 6.1(475) (comm. अप्पाहिगरणं ति । अल्पं अविद्यमानमधिकरणं स्वपक्षपरपक्षयोर्विग्रहो यस्य ); वीसं असमाहिट्ठाणा पण्णत्ता, तं जहा दवदवचारि यावि भवइ... णवाणं अधिकरणाणं अणुप्पण्णाणं उप्पात्ता भवर, पोराणाणं अधिकरणानं खामियविओसवियाणं, पुणेोदीरेत्ता भवर Samav. 20.1 (comm अधिकरणानां कलहानां यन्त्रादीनां वोत्पादयिता); āyārDas. 1.3; भारपच्चोरुहणता चउब्विहा पण्णत्ता, तं जहा - असंगहियपरिजणं संगहित्ता भवति, साहम्मियाणं अधिकरणंति उप्पन्नंसि तत्थ अणिस्सितोयस्सिए अपक्खग्गाहि ... तस्स अधिकरणस्स खामणविओसमणता सया समियं अब्भुट्टेत्ता भवति āyārDas. 4.93; जे कहाधिकरणारं संपउंजे पुणो पुणो । सब्वतित्थाण भेयाए महामोहं पकुव्वति āyarDas. 7.2.80; JM. आहार उवहि विभत्ता अधिकरण-विओसणा य सुसहाए । ओसवणं अधिकरणे NisBh. 2118 2119 ( NisCu. अधिकरणं कलहो । तस्स विविध ओसवगं विभोसवणं); अधिकरणरायदुट्ठे गेलण्णऽद्धाणसंभमभए वा । पुरिसित्थीसंबंधे समणाणं संजतीगं च NisBha. 1051 ( अधिकम् अतिरिक्तम् उत्सूत्रं करणं अधिकरणम् । अधो अधस्तात् आत्मनः करणं, अधरा अथमा जघन्या गतिः तामात्मानं ग्राहयतीति । ... अधीरस्य असत तस्य करणम् अधिकरणम्_ NisCu. 3. 88. 31; 2. 279.12-14 ); कुब्बंताणेयाणि उ, आणादि विराहणा दुवेण्हं पि । देवय पमत्त हलणा अधिकरणादी य उदितम्मि KappBha. 5601; 2 court of law, S. (देवसोमा ) अम्हाअं पुण... को एत्त विभवो अधिकरणं पविसिदुं Mat ViPra. 61.11.
अधिकरण (adhi karana) an object of violent action, AMg. जीवे णं भंते! किं अधिकरणी ? अधिकरणं ? गोयमा ! जीवे अधिकरणी वि अधिकरणं पि Viy. 16.1.9 (168) (comm. अधिकरणं दुर्गतिनिमित्तकं वस्तु तच विवक्षया शरीरमिन्द्रियाणि च । तथा बाह्य हलगन्त्र्यादिपरिग्रहाः ); Viy. 16. 1. 10; 16.1.16[1]. 16.1.21; 16.1.22; ( 16.8-10; 16.15; 16.20; 16.21; 16.23-26)
अधिकरण (adhi-karana) n. substratum, JS. बंधपदे उदयंसा उदयट्ठाणे विबंध सत्तं च । सत्ते बंधुदयपदं इगिअधिकरणे दुगाघेज्जं Goma (K.) GGO.
अधिकरण (adhi- karana) . [ also गरण ] appliance, implement, instrument (which could be used as a weapon also ), AMg अट्ठहिं ठाणेहिं संपण्णे अणगारे अरिहति एगलविहारपडिमं उवसंपज्जि - ताणं विहरित तं जहा - सड्डी पुरिसजाते ... अप्पाधिगरणे धितिमं वीरिय
"
अधिकरी -
संपण्णे Thana. 8.1 (594); अणत्थदंडवेरमणस्स समणोवासएणं इमे पंचतिवारा, कोकुर, मोहरि सापकरणे उपयोग भोगातिरेके āv. 81 (comm. अधिक्रियते नरकादिष्वनेनेत्यधिकरणं वास्तु
१)शिमादिसंयुकं अर्थकरणक्रियायोग्य Avi. (H) 8318. 2-3 ); JM. गलकूडपासमादी उ लोइया, उत्तरा चउविकप्पा । पडिलेहणा पमज्जण अधिकरणं अविधिणिक्खिवणा NisBha. 1805; सुप्पडिलेहियं सुप्पमज्जियं एस सुद्धो अधिकरणं न भवति NisCn. 2. 281.24; J8 जीवगदमजीवगदं समासदो होदि दुविहमधिकरणं Bhsāra. 810 (comm. हिंसायामुपकरणम् )
अधिकरणकारुणि (adhikarana-kārunia < adhikaranakārunika) . (sarcastic ) 'the compassionate Judge, S. (देवसोमा) एसो उण भणेअविहारभोजसमविदतियाआणं मुहाणि पूरेदुं पारेदि MatViPra. 61. 9.
अधिकरणकिरियापवत्तग (adhikarana kiriya-pavattaga< adhikarana-kriya-pravartaka) m. an ineitor of act of violence or injury, AMg. पुणो य अधिकरणकिरियापवत्तगा बहुविधं अणत्थं अवमदं अप्पणो परस्स य करेंति Pagha. 2.12.
अधिकरणच्छेय (adhikarana-ccheya <adhikarana-ccheda) m. breaking of the instrument of killing, JM. तेण उक्खता दिट्ठीविसो सप्पो जातो ... सो तेण मारितो, अधिकरणच्छेओ, सो वि सप्पो अंतोमुहुत्तेण मओ NisCu. 2. 281. 8.
अधिकरणसाला (adhikarana-sālā <adhikarana-Sala) r. smithy, AMg. जेति पि य णं जीवाणं सरीरेहिंतो अयो निव्वत्तिए अधिकरणी निव्वत्तिया ... अधिकरणसाला निव्वत्तिया ते वि णं जीवा काश्याए जाब पंचहि किरियाहिं पुट्ठा Viy. 16.18 (16.7)
अधिकरण (adhi-karani <adhi-karanin) adj. subject or doer of sinful action, AMg. जीवे णं भंते! किं अधिकरणी, अधिकरणं ? गोयमा ! जीवे अधिकरणी वि अधिकरणं पि। से केणत्थेणं भंते ! एवं बुच्चइ – जीवे अधिकरणी वि, अधिकरणं पि Viy. 16. 19 (168); 16.1.10; 16.1.21; 16. 1. 22 (16. 8-10; 16. 15; 16. 20; 16. 21; 16. 23-26)
...
afra foreret (adhikarani-khodi) f. wooden stand of an anvil, AMg. जेसिं पि य णं जीवाणं सरीरेहिंतो अयो निव्वत्तिए ... अधिकरणी निव्वत्तिया, अधिकरणीखोडी निव्वत्तिया ... ते वि णं जीवा काइयाए जाव पाणायवाय किरियाए पंचर्हि किरियाहिं पुट्ठा Viy. 16. 1.8 (167)
अधिकरणिय (adhikaraniya adhikaraniki) a. [-] consisting of taking up a weapon (with the intention to strike) (one of the five kinds of sinful activities), AMg. पंचकरिया पन्नत्ताओ, तं जहा - काश्या, अधिकरणिया, ... पाणातिवातकिरिया Thana. 419 (MV.) ; पडिक्कमामि पंचहि किरियाहिं ... काइयाए अहिगरणियाए Av. 24 (comm. अधिक्रियते आत्मा नरकादिषु येन तदधिकरणम्, अनुठानम् बाह्यं वा वस्तु चक्रमहादि तेन निर्वृत्ता अधिकरणिकी तया AvTI. (H) 611b. 10-11 ); Js. पादोसिय अधिकरणिय कायिय परिदावणादिवादाए । एदे पंचपओगा किरियाओ होंति हिंसाओ Bhaāra. 807 ( हिंसागत क्रियाभेदान् निरूपयति ... हिंसाया उपकरणमधिकरणमित्युच्यते ।.... हिंसादारक्रिया भरणी)
comm.
अधिकरणिसंठिय ( adhikarani-santhiya < adhikarani - samsthita) adj. ( ppp.) shaped like an anvil, AMg एगमेगस्स णं रण्णो... अट्ठसोवणिए काकणिरयणे अधिकरणिसंठिए Thana. 3. 61 (633)
अधिकरणी (adhikarani) . fireplace, cooking plase, JM. अहं उट्ठेमि, ताव तुमं अधिकरणीतो छारं अवणेहि त्ति NisCn. 3. 420.26.
afat (adhi-karia-<adhi-kriya-) v. to be taken up, S. (नटी) अहिण्णाणसउतलं णाम अपुव्वं पाडलं पओपण अधिकरी अदु