________________
ધર્મ જાજરૂઓના બદલામાં ગટરની ગંદકી અને રોગનું પ્રમાણ વધી ગયું છે. મંદિરમાં આદર્શ પુરૂષનાં દર્શન બંધ કરવા જતાં, નમાલી ચોપડીઓ અને છાપાંના પીકચર્સે જોવામાં આંખો ખુવાર થતી જાય છે. ગુરૂઓનાં દર્શનથી કંટાળીને દૂર ભાગવા જતાં એકીસર અને અધિકારીઓનાં દર્શન તથા નમન માટે પડાપડી કરવી પડે છે. હકા, ચલમે કે હોકલીઓની જગ્યા જાતજાતની બીડી, ચરૂટ અને સીગારેટેએ રોકી લીધી છે.
એ રીતે એક વસ્તુ છે, તો તેને લગતી બીજી વસ્તુમાં ગોઠવાયા સિવાય માણસથી રહેવાતું જ નથી. સર્વ ધર્મએક્યની વાતો કરવા જતાં, દરેક ધર્મમાં નવા નવા ભેદ ઉલટા વધતા જ જાય છે. ખ્રિસ્તીઓમાં થીઓસોફીસ્ટ, વૈદિકેમાં આર્યસમાજ, જેનામાં ત્રણ ફિરકાઓને નહિ માનનાર ચોથા વર્ગ–એમ સર્વત્ર ભેદ વધે છે. ભેદ-પ્રભેદે પ્રત્યે સૂગ ધરાવવા માત્રથી તે મટી શકતા નથી. એને મીટાવવાની વાતો કરવી, એ માનવસ્વભાવનું અજ્ઞાન છે. માનવસમાજના મહાવિકાસ–મેક્ષમાં સહાયક થવા માટે એક જ મહા ધર્મનાં અનેક અંગપ્રત્યંગની દેશ, કાળ અને પુરૂષની ભિન્ન ભિન્ન યોગ્યતા મુજબ આવશ્યક્તા છે. એ પેટભેદની સહાય વડે જ કેટલાક માનવીઓ અનેક જન્માન્તરે કરી ચક્કસ મહાવિકાસ–મેની નજીક આવી પહોંચે છે, એ સત્ય સમજવાની જરૂર છે.
પ્રશ્ન ધાર્મિક લડાઈઓ થવામાં મુખ્ય કારણો કયાં છે ? ઉત્તર ધર્મ સંબંધી વાદવિવાદ થા ઝઘડાઓની
