________________
ધમ–શ્રદ્ધા વિચિત્ર પ્રકારની હોય છે. પ્રમત્ત, અપ્રમત્ત આદિ ગુણસ્થાનકેમાં તે ભાવનાએ પલટાતી જાય છે. કહ્યું છે કે
"नाणी तवम्मि निरओ, चारित्ती भावणाजोग्गो ।
सा पुण विचित्तरूवाऽवत्थाभेदेण निद्दिट्टा ॥१॥" હેપાદેય વસ્તુના યાથાભ્યને જાણનારે, યથાશક્તિ બાહ્યા–અભ્યન્તર ભેદ-ભિન્ન-દ્વાદશવિધ તપમાં નિરક્ત, સદસક્રિયા-પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ-લિંગગમ્ય–શુભ-પરિણામ-વિશેષવાન અને ચારિત્રધર આત્મા રાગાદિ દેને નાશ કરનાર પ્રતિપક્ષ ભાવનાઓ ભાવવાને એગ્ય છે. તે ભાવનાઓ અવસ્થાભેદે વિચિત્ર પ્રકારની બતાવેલી છે. જેમકે –
રાગાદિ દેનું નિદાન શું? પ્રકૃતિ-વિશુદ્ધ જીવને કુત્સિત કર્ભાશને સંબંધ.
રાગાદિ દોષનું સ્વરૂપ શું? પરમાનન્દ રૂપ પ્રથમ સુખનાં પ્રત્યેનીક અભિવૃંગ, અપ્રીતિ અને અજ્ઞાનાદિ.
રાગાદિ દેને વિષય શું? ગુણરહિત, ક્ષણવિપરિણામી, નિષ્ફળ અને અનર્થના કારણભૂત સ્ત્રી, શરીર, ધન, યૌવન, રૂપ, રસાદિ પદાર્થોઃ ગુણરહિત એટલે જે ગુણને આપ તે પદાર્થોને વિષે કરવામાં આવે છે, તે ગુણથી શૂન્ય. અર્થાત આપેલે સુખ રૂપ ગુણ પદાર્થોમાં હેત નથી: અન્ય ગુણ તે હોય જ છે. * રાગાદિ દેનું ફળ શું? પંડિત પુરૂષને નિર્વેદનું કારણ જન્મ–જરા-મરણાદિ વિચિત્ર પ્રકારને ચતુર્ગતિરૂપ સંસાર.
આ પ્રકારની પ્રતિપક્ષ ભાવનાઓથી રાગાદિ દે
