________________
સુખ અધિક કે દુઃખ ?
૧૫૩
પ્રકારની તૃષ્ણા કે તેની તૃપ્તિ માટેના પ્રયત્ન ત્યજી દેવા જેવો છે એમ નથી. એવો નિયમ, એ અપશબ્દે ખેલાઈ જવાના ભચે જીભને જ કાપી નાખવાનો પ્રયત્ન કરવા ખરાખર છે. અગ્નિથી કર્દિ કદિ ઘર ખળી પણ જાય છે, તેટલા માટે અગ્નિના સથા ત્યાગ કરીને રાંધવાનું પણ છેડી દેવા માટે કાઈ પણ તૈયાર થયેલ છે ? અગ્નિ જ નહિ, કિન્તુ વિદ્યુતશક્તિ જેવી ચીજ પણ તેની સાથે ચેાગ્ય અને મર્યાદિત રીતિએ કામ લેવામાં આવે તે નાશક નહિ થતાં અનેક પ્રકારે ફાયદાકારક બની શકે છે. તૃષ્ણા કે અસતેાષની વ્યવસ્થા પણ તેજ રીતિએ કરવામાં આવે, તે એ તૃષ્ણા અને અસતાષ જ સર્વ પ્રકારના ઉત્કર્ષનું ખીજ બની શકે છે.
સુખેચ્છા કેવળ સુખાપભાગથી તૃપ્ત થવી અશકય હાવાથી સંસારમાં દુ:ખના સરવાળા અધિક જ રહે છે, એ વાતમાં હવે કોઈ પણ જાતિના સંશય રહેતા નથી. પરન્તુ દુ:ખ ટાળવા માટે તૃષ્ણા અથવા અસતાષ અને તેની સાથે સર્વ પ્રકારનાં કમ પણ ત્યજવા ચેાગ્ય છે, એમ માનવું ઘટિત નથી. કોઇ પણ પ્રકારની અહિક લાશા છોડી તૃષ્ણા અને અસતાષને ચાગ્ય દિશાએ વાળવા માટે સર્વ પ્રકારનાં શ્રેયકારી કાર્યો કરતાં રહેવું, એ જ તૃષ્ણા અને અસતેાષથી આવતા દુષ્પરિણામેાથી બચવાના રાજમાર્ગ છે. કેવળ વિષયાપભાગ કદિ પણ પૂર્ણ ન થનાર, અનિત્ય અને અશાશ્વત છે. બુદ્ધિમાન પુરૂષે તેને જ એક સાષ્ય માનવું, એ કોઇ પણ રીતિએ ઉચિત નથી. જે વસ્તુ કદિ પણ પૂર્ણ થનાર નથી તેને જ એક પરમ સાધ્ધ માનવું, એ ‘પરમ’ શબ્દના દુરૂપચાગ કરવા બરાબર છે. અથવા તેા મૃગજળને ઠેકાણે સત્ય
