________________
૧૬૨
ધર્મશ્રદ્ધા બેટી નહિ હેવા છતાં પણ સ્વકાર્યકર હોવાથી અવશ્ય આદરણીય છે. વ્યવહારમાં જેમ તેના ઉપયોગ વિના ચાલતું નથી, તેમ પરમાર્થના માર્ગમાં પણ તેના ઉપરોગ વિના ચાલી શકતું નથી, એ વ્યવહારસત્ય છે. એને અર્થ એ નથી કે–તે પરમાર્થથી અસત્ય છે. પરંતુ પરમાર્થસત્યનું એકનું એક કારણ હેવાથી તે પરમાર્થ—સત્ય જેટલી જ ઉપાદેય છે. વ્યવહારમાં એ જાતિની ભાષાને પૂરેપૂરો સ્વીકાર કરવા છતાં પરમાર્થમાં એને સ્વીકાર કરવાની જેએ ના પાડે છે, તેઓ પરમાર્થની પ્રાપ્તિના સાચા રહસ્યને પામી શક્યા નથી, એટલું જ કહેવું આ સ્થાને પર્યાપ્ત છે.
આ સ્થાને વિશેષમાં એટલું સમજવું જોઈએ કેઆવ, જા”—મૂક, લે’–‘કર, ન કર –કરવું જોઈએ, ન કરવું જોઈએ”—આ ઉપકારી છે, આ ઉપકાર્ય છે”—એ વિગેરે ભાષા સત્ય પણ નથી, અસત્ય પણ નથી અને મિશ્ર પણ નથી. તેનું કારણ એ છે કે-રો હિતા' એ સત્ય શબ્દની વ્યુત્પત્તિ છે. એના ત્રણ અર્થ થાય છે.
(a) “સત ”એટલે સજજન પુરૂષ અથવા ઉત્તમ મુનિ. તેને હિતકારી એટલે મુક્તિમાર્ગને અનુકૂળ હોવાથી ઉપકારી. . (b) “સત્ ” એટલે સુંદર એવા મૂલ ઉત્તર ગુણે. તેને હિતકારી એટલે તેની આરાધનામાં જોડવા માટે ઉપકારી.
(c) “સત” એટલે વિદ્યમાન એવા જીવાજીવાદિ સત પદાર્થો. તેને હિતકારી એટલે યથાવસ્થિત સ્વરૂપનું પ્રત્યાયન કરાવવા દ્વારાએ ઉપકારી.
એ ત્રણ પ્રકારના સત્યથી વિપરીત, તે અસત્ય. જેમકે
