________________
૧૭૪
ધર્મ-શ્રદ્ધા સ બ્રહ્મ, તમિથ્યા' “બ્રહ્મ સાચું અને જગતું જૂઠું. એને અર્થ એ કે જે સગી આંખે દેખાય છે, તે બધું જૂઠું અને જે કદી દેખાતું નથી તે જ સાચું. વેદાન્તીઓના મત પ્રમાણે તે જેટલું પ્રત્યક્ષ તે બધું બ્રાન્ત અને ભ્રમણ. નાસ્તિક કહે છે કે પુણ્ય, પાપ, સ્વર્ગ, નરકાદિ, અમને દેખાય નહિ, તે કેવી રીતે માનીએ? ન દેખવાના કરણે ન માને તે ખરાબ કે દેખવા છતાં ઈન્કાર કરે તે ખરાબ? આત્મા સિવાય બીજી વસ્તુઓ અસાર છે, એમ કહેવાને બદલે અસત્ છે, એમ કહેવા તૈયાર થનાર વેદાન્તી એક અપેક્ષાએ સારાએ જગતનો અપલાપ કરનાર નાસ્તિક નહિ પણ મહાનાસ્તિક અથવા આસ્તિકના વેષમાં છુપાએલ પ્રચ્છન્ન નાસ્તિક છે, એમ કહેવામાં આવે તે શું ખોટું છે? સંસાર અસાર રૂપ હોવા છતાં તેના અસ્તિત્વનો ઈન્કાર નજ કરી શકાય. ઝેર ખરાબ છે એમ કહી શકીએ પણ ઝેર જગતમાં છે જ નહિ, એમ કેમ કહી શકાય ? અસાર શબ્દ વસ્તુના ખરાબપણાને બતાવે છે અને અસત્ શબ્દ વસ્તુના અસ્તિત્વને જ ઈન્કાર કરે છે. સંસાર જે અસત્ જ હોય, તો આત્મા ઉપર તેની પ્રબળ અસર કેવી રીતે જમાવી શકે ? આકાશકુસુમે કેઈના ઉપર કશી પણ અસર નિપજાવી છે ? માટે આ સંસાર અસત્ નથી પણ અસાર છે, એજ સત્ય સ્થિતિ છે. સંસારની અસત્તાના નહિ પણ અસારતાના સમ્યગ જ્ઞાનથી જ જીવ એના મોહમાં કદિ ફસાતો નથી. - પ્રક્ષ૦ ગર્ભવાસ અને જન્મદશાનાં દુઃખો પ્રત્યેક જીવે અનુભવ્યા છે, છતાં તે ભૂલી કેમ જાય છે ?
