________________
ધર્મશ્રદ્દા
બન્નેને ગમે છે. સંગીતના સુન્દર શબ્દ ખન્નેને પસંદ આવે છે. ડવા, કઠાર કે કર્કશ શબ્દ બન્નેને ગમતા નથી. કામ ક્રોધાદિ (ઇંદ્રિયા અને મનના વિકારા) બન્નેને સરખા છે. અનેમાં બુદ્ધિ રહેલી છે. પશુએ ઝેરી પદાર્થોને સુંઘવા માત્રથી પરખી લે છે. એ શક્તિ માણસામાં નથી. સિ’કાપર રહેલી વસ્તુ ખારી છે, ખાટી છે, કે મીઠી છે, તે મનુષ્ય નજરે જોયા કે ચાખ્યા વિના પારખી શકતેા નથી, જ્યારે કીડી એક ઝપાટામાં પારખી કાઢે છે. જો ઇન્દ્રિયેાથી વધારે આછી બુદ્ધિનું માપ નિકળી શકતું હાય, તેા મનુષ્ય કરતાં પશુ કાઇ પણ રીતે ઉતરતું નથી. પેાતાને અમૂક વસ્તુને સ્પર્શ થયેા છે, એ પશુઓ ઝપાટામાં પારખી નાંખે છે. માલીકના સ્પર્શથી આનદ પામે છે, ખાટકીના સ્પથી કપ પામે છે. છતાં માણસ ઊત્તમ છે, અને પશુ નહિ, એનું શું કારણ ? જેની પાસે વધારે ચાંદી હાય, વધારે સેાનું હાય, વધારે મેાતી હાય, વધારે જવાહીર હાય, વધારે જ ગમ કે સ્થાવર મિલ્કત હોય, એ સન્માનને પાત્ર ગણાય છે, તે વ્યાજખી નથી. માણસ એ દ્રવ્યથીજ જો સન્માનને પાત્ર હોય તા–એ હીરા અને એ મેાતી વિગેરે તા તેથી પણ અધિક સન્માનને પાત્ર હાવા જોઇએ. પરંતુ એ બધી વસ્તુઓ તે જડ છે. અવસરે આત્માને જરા જેટલી પણ ઉપયેગી થઈ શકતી નથી. મરણુ આવીને ઊભું રહે ત્યારે હીરા અને મેાતીના ભંડાર તે મરણુને અટકાવી શકતે નથી. આગ લાગી હૈાય ત્યારે સુવર્ણના ભંડારથી શાંત કરી શકાતી નથી. તૃષા લાગી હોય ત્યારે માતીના હાર તૃષાને
૧૮૪
