________________
અતિમ-કથન
૨૩ છે જ, એ પણ આ વિશ્વને એક અવિચળ નિયમ છે. આ જગતમાં પ્રાણિઓ દ્વારા બે વિરૂદ્ધ પ્રકારની ક્રિયા થઈ રહેલી સ્પષ્ટ દેખાય છે. કેટલાક દાનાદિ શુભ ક્રિયાઓમાં રક્ત હોય છે, અને કેટલાક હિંસાદિ અશુભ ક્રિયાઓમાં રક્ત હોય છે. કૃષિ વિગેરે ક્રિયાનું ધાન્યનિષ્પત્તિ આદિ દષ્ટ ફલ દેખાય છે, તેમ દાનાદિ અને હિસાદિ ક્રિયાનું પણ દષ્ટ ફલ દેખાય છે. પરંતુ એ દષ્ટ ફલ એકાંતિક કે આત્યંતિક નથી. દાનાદિ કરનારને કીર્તિ આદિ દષ્ટ ફલ મળે છે અને કેટલીક વાર નથી પણ મળતું અને કેટલીક વાર વિપરીત પણ મળે છે. હિંસાદિ કરનારની પણ અપકીર્તિ આદિ થાય જ છે, એ નિયમ નથી. એ રીતિએ દષ્ટફલમાં અનેક ભેદ અને તરતમતાઓ પડી જાય છે, જ્યારે અદષ્ટ ફલ બધાને અવશ્ય ભેગવવું જ પડે છે. હિંસાદિ ક્રિયાએનું અદષ્ટ ફલ પાપ રૂપ માનવામાં ન આવે તે અદષ્ટ કુલના અભાવે સર્વે પાપ કરનારાઓની મરણની સાથે જ મુક્તિ થઈ જવી જોઈએ અને થોડા જ વખતમાં સંસાર જીથી શૂન્ય થઈ જવો જોઈએ. તથા સંસારમાં કઈ દુઃખી પણ રહેવું જોઈએ નહિ પરંતુ આ સંસારમાં તેમ કદી બનતું જ નથી. સંસાર અનંતકાળ થયા અનંતાનંત જીથી ભરેલે જ દેખાય છે. અને તેમાં સુખી કરતાં દુઃખીની સંખ્યા જ અધિક જણાય છે. આ સંસારમાં હિંસાદિ અશુભ ક્રિયાઓ કરનારા અધિક છે અને દાનાદિ શુભ ક્રિયાઓ કરનારા અલ્પ છે, એથી એ ફલિત થાય છે કે હિંસાદિ અશુભ ક્રિયાઓ કરનારા, એ હિંસાદિથી ઉન્ન થયેલું, પોતે નહિ ઈચ્છેલું એવું પણ) દુખ રૂપી ફળ અવશ્ય ભગવે છે. અને દાનાદિ શુભ ક્રિયાઓ કરનારા (અણચિંતવી રીતિએ પણ) સુખ રૂપી ફલને મેળવે
