________________
૨૪૫
અતિમ-કથન ઉત્કૃષ્ટ પુણ્યનું ફલ સ્વર્ગ છે, ઉત્કૃષ્ટ પાપનું ફલ નરક છે, અને સર્વથા પુણ્ય પાપથી રહિત અવસ્થા એ મોક્ષ છે, એમ શ્રી જિનાગમ જોરશોરથી પ્રતિપાદન કરે છે. અને ધર્માધર્મને વાસ્તવિક નિર્ણય કરવાનું આખરી સાધન પણ તેજ છે. આમ પુરૂનાં વચન સ્વરૂપ આગમ, એને અનુસરતી યુક્તિ અને જીવેને પ્રત્યક્ષ અનુભવ, એ સર્વ એ રીતે એકી અવાજે ધર્મ અને તેનાં ફલની હયાતિને સિદ્ધ કરે છે.
એ ધમને ધર્મશાસ્ત્રકારોએ અનેક ઉપમાઓ વડે પ્રચે છે. ધર્મને માતા, પિતા, બધુ, સ્વામી, ગુરૂ અને મિત્રાદિની ઉપમાઓ શાસ્ત્રમાં આપી છે. જેમ કે –ધર્મ એ માતાની જેમ ઉત્તમ ગતિમાં જન્મ આપે છે, પિતાની જેમ અગ્નિ જળ આદિની આપત્તિઓથી રક્ષણ કરે છે, બધુની જેમ ઘોર પાપકર્મ કરનારાઓને પણ દુર્ગતિમાં પડતાં બચાવી લે છે, સ્વામિની જેમ નિદાવસ્થા જેવી ક્ષુદ્ર અવસ્થામાંથી દેવેન્દ્રોને પણ પૂજ્ય એવી ઉચ્ચ અવસ્થાએ પહોંચાડે છે, ગુરૂની જેમ એકેન્દ્રિયાદિમાં જઘન્ય ચેતના ધારણ કરનારને પણ કેવળજ્ઞાનાદિ અસાધારણ ગુણ પમાડે છે, અને મિત્રની જેમ સદા સાથે રહીને અનેક પ્રકારના આનંદ, સ્લોલ અને સુખનાં સાધને પૂરા પાડે છે. બાહ્ય કે આંતર શત્રુના પરાભવ વખતે ધર્મ એ બખ્તરનું કાર્ય કરે છે, જડતારૂપી શૈત્યને ઉછેદ કરવા માટે ધર્મ એ સૂર્યના આપનું કાર્ય કરે છે અને મિથ્યાત્વાદિ પાપના મર્મ સ્થાનેને ભેદવા માટે ધર્મ એ અદ્વિતીય ફૂલ અને શસ્ત્રનું કાર્ય કરે છે. ધર્મનું ફળ દર્શાવતાં, પણ શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓ
