________________
વિચાર અને વર્તન
२२६ પ્રત્યેક વ્યક્તિની સુખ-દુઃખની અવસ્થા પણ એટલી બધી ભિન્ન ભિન્ન હોય છે કે–માણસની આત્યંતર સ્થિતિ (પતે જાતે જાણતા હોય છતાં) કેવળ બાહ્ય સંગથી કળી શકાતી જ નથી. કોઈ એક માણસ પ્રામાણિક હોવા છતાં તેને વેઠવું પડે છે અને બીજો એક માણસ અપ્રામાણિક હોવા છતાં ખૂબ પિસે પેદા કરે છે. આથી કેટલાક લેકે અનુમાન કરે છે કે પ્રામાણિકપણુથી નિષ્ફળતા અને અપ્રામાણિકપણુથી સફળતા પ્રાપ્ત થાય છે. પરંતુ બહોળા અનુભવથી અને ઉંડા ઉતરવાથી આ અનુમાન છેટું છે, એમ સમજાશે. પ્રામાણિક માણસમાં ઉડે ઉડે પણ જરૂર દુર્ગણે દેખાશે અને અપ્રામાણિક માણસમાં છૂપાઈ રહેલા પણ એવા કેટલાક સદ્દગુણે હેાય છે કે જેને લઈને તે આબાદીને પામે છે. સારા વિચાર અને વર્તનથી ખરાબ પરિણામ કદી આવતું જ નથી. બીજી બાજુ ખરાબ વિચાર અને વર્તનથી સારું પરિણામ પણ આવતું નથી. ટૂંકમાં, જેવું બીજ નાખ્યું હોય તેવું જ ફળ ઉગી શકે છે, પણ વિપરીત બનતું નથી. બાહ્ય દુનિયામાં આ કાયદો લાગુ પડે છે એવું સૌ કઈ સમજી શકે છે, પરંતુ માનસિક દુનિયાને પણ આ સીધે અને સાદે કાયદે તેટલો જ લાગુ પડે છે, એવું ભાગ્યે જ કઈ સમજે છે અને તેથી જ બાહ્ય સ્થિતિને અનુસાર વિચારને જે સહચાર જોઈએ, તે સહચાર દેખાતું નથી.
દુઃખ, એ ખેટા વિચારેનું પરિણામ છે: અને એ દુઃખનું કાર્ય જે કાંઈ હોઈ શકે, તે કેવળ આત્મામાં રહેલા કચરાને બાળવાનું જ છે. શુદ્ધ આત્માને કદી પણ સહન કરવાનું હતું જ
