________________
સૃષ્ટિકર્તા
૧૬૯
મળે છે. એ રીતે કાઇપણ કર્મનું ફળ ઇશ્વર આપે છે, એમ નથી પણ કર્મ માંજ ફળ આપવાની શક્તિ રહેલી છે.
વળી ગુન્હેગાર વ્યક્તિ અને બીનગુન્હેગાર વ્યક્તિ વચ્ચે દેખીતા ફેર છે, તે પણ કશક્તિને સાખીત કરે છે. જેણે ગુન્હા નથી કર્યો તે વ્યક્તિ પેાલીસને જોઈને ગભરાતી નથી, પરંતુ જેણે ગુન્હા કર્યાં છે, તે વ્યક્તિ પોલીસને જોઈને અવશ્ય ભય પામે છે. તેનું હૈયું ધડકે છે. શરીરમાં કંપારી આવે છે. એ રીતે ગુન્હેગારના હૃદયમાં જે વેદનાએ ઊત્પન્ન થાય છે, તેને બીજી કોઈ વ્યક્તિ ઊપજાવતી નથી, પણ તેણે જે કર્મ કર્યાં છે, તે કર્માંજ ઊપજાવે છે. ગુન્હાની શિક્ષા ભય રૂપે, પશ્ચાતાપરૂપે, રાગરૂપે કે દુઃખરૂપે અવશ્ય મળે છે જ. ઈશ્વરને ગમે તેટલી વિનતિ કરવા છતાં તે મટતાં નથી. અને ઇશ્વરને વિન ંતિ ન કરવામાં આવે, તા પણ ભાગવવાં જ પડે છે.
પાપ કે પુણ્ય એમાંથી એક પણ ઇશ્વર કરાવતા નથી, પણ આમા સ્વતંત્ર રીતે તે કરે છે. ઈશ્વર તેા માત્ર મનુષ્યના કલ્યાણને માટે જ શુભાશુભ કર્મોનાં ફળને આપે છે' એ માન્યતા પણ કમાં સ્વાભાવિક ફળ આપવાની શક્તિ છે, તેના ઇન્કાર કરવા ખરાખર છે પુદ્ગલામાં ફળ આપવાની શક્તિ સ્વાભાવિક છે, એ વાતના કાઇથી પણ અપલાપ થઈ શકે તેમ નથી.
જીવ પાપ કરવામાં સ્વત ંત્ર છે, પણ સજા સ્વતંત્રપણે ભાગવતા નથી,’ એમ કહેવું, એ પણ પ્રત્યક્ષ વિરૂદ્ધ છે. કારણ કે એમ માનવાથી કર્મ શક્તિનું મહત્વ રહેતું નથી. ઇશ્વરને
