________________
૪
સવજ્ઞ હોઈ શક્તા નથી. ગતિક્રિયાનો ક્ત ચત્ર ગતિક્રિયાને વિષય નથી. એ રીતે જ્ઞપ્રિક્રિયાનો કર્તા આત્મા પણ જ્ઞપ્તિક્રિયાને વિષય બની શકે નહિ. જ્ઞપ્તિકિયા પ્રકાશ-સ્વભાવવાળી છે,. તેથી આત્મા પણ પ્રકાશસ્વભાવવાળો છે. આત્મા અને કર્મ–
પ્રકાશ-સ્વભાવવાળો હોવા છતાં આત્મા કેમ સર્વ વસ્તુને જાણી શકતું નથી?” એવી શંકા નહિ કરવી : કારણ કે--જ્યાં સુધી આત્મા ઉપરથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોનું આવરણ સંપૂર્ણપણે ખર્યું નથી, ત્યાં સુધી આવરણવાળા સૂર્ય ચન્દ્રની જેમ આત્મા પણ સંપૂર્ણ પ્રકાશ કરનાર બની શક્તો નથી. પ્રબલ પવનના પ્રહારથી વાદળ દૂર થઈ ગયા બાદ જેમ સૂર્ય-ચન્દ્ર સંપૂર્ણ પ્રકાશે છે, તેમ પવન તુલ્ય. ધ્યાન અને ભાવનાના બળથી આત્મા ઉપરનાં આવરણે પણ જ્યારે વિલય પામે છે, ત્યારે તે પણ સંપૂર્ણ પ્રકાશી ઉઠે છે. જેમ સુવર્ણને અનાદિ મલ, ક્ષાર અને માટીના પુટપાકાદિ વડે નાશ પામે છે, તેમ અનાદિ પણ જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મની સન્નતિ, પ્રતિપક્ષભૂત રત્નત્રયીના સતત્ અભ્યાસથી નાશ પામે છે. - “અમૂર્ત ચેતનાશક્તિને મૂર્ત કર્મો કેવી રીતે આવરણ કરી શકે ? ” એવી શંકા પણ નહિ કરવી: કારણ કે અમૂર્ત ચેતનાશક્તિને મૂર્ત મદિરા, કેદ્રવ આદિથી થતું આવરણ પ્રત્યક્ષ અનુભવાય છે. પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુથી સિદ્ધ થતી વસ્તુને સિદ્ધ કરવા માટે અન્ય પ્રમાણેની આવશ્યક્તા નથી. સર્વ
૪ આગમપ્રમાણુ તે એનું સમર્થન કરે છે જ.
