________________
ધમ શ્રદ્ધા
ઉત્તર૦ એ સમજવા માટે સૌથી પહેલાં એ સમજવું જોઈએ કે-આ જગમાં અનંતા જીવો માનવા શાથી પડે
દરેકે દરેક આસ્તિક દર્શનકારે માને છે કે “આ જગત અનાદિ છે.” જેઓ જગત્ની આદિ માને છે, તેઓ પણ બ્રહ્મને તે અનાદિ માને છે. અનાદિ બ્રહ્મ અથવા ઈશ્વર આ જગતને નાશ કરે છે અને વળી પાછો બનાવે છે. ઈશ્વરનું અસ્તિત્વ માન્ય રાખવા ખાતર બ્રહ્મવાદીઓ સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અને નાશ માને છે, તે પણ એ ઉત્પત્તિ અને નાશની ક્રિયાને તો તેમને પણ અનાદિથી જ માનવી પડે છે. સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ, નાશ અને જીવાત્માઓનું અસ્તિત્વ, એ ત્રણને કઈ પણ પ્રકારે અનાદિ આસ્તિક દર્શનકારને માનવું જ પડે છે. હવે જ્યારે જગતનું અનાદિપણું કબૂલ રાખવું પડે છે, ત્યારે પ્રશ્ન એ ઉદ્ભવે છે કે અનાદિ જગતમાં કઈ મોક્ષ થાય છે કે નહિ? આસ્તિક માત્ર મોક્ષને પણ માન્ય રાખે જ છે. અને મોક્ષ માન્ય રાખે એટલે અનાદિ જગતમાં મેક્ષે જનારાઓની સંખ્યા અનંતની થવાની. પ્રત્યેક સૃષ્ટિમાં એકેક આત્મા મેક્ષે જાય, તે પણ અનાદિ અનંતકાળમાં અનંતા જીવો મેક્ષે જનારા થાય જ. ભૂતકાળમાં અનંતા જીવ મેક્ષે ગયા અને અનાગતકાળમાં અનંતા જશે. નવા જીવની ઉત્પત્તિ તે કેઈએ માની જ નથી. મનુષ્યભવ અને માનવદેહ વિના કેઈને પણ મેક્ષ થતું નથી, એમ પણ સૌ કેઈએ સ્વીકાર્યું છે. તે પછી એ વાત આપોઆપ સિદ્ધ થાય છે કે આ જગતું એ અનંત જીવનું નિવાસસ્થાન મેક્ષમાં ગયેલા પણ અનંતા છે અને સંસારમાં રહેલા પણ અનંતા છે.
