________________
આમા.
પ્રશ્નવ આત્મા છે તેની સાબીતી શું?
ઉત્તર આત્મા સૌ કોઈને સ્વાનુભવ પ્રત્યક્ષ છે. “હું છું એ જ્ઞાન સૌ કેઈને સ્વાનુભવ સિદ્ધ છે, કિન્તુ હું નથી એવું જ્ઞાને કેઈને પણ થતું નથી. “હું છું” એ જ્ઞાનનો વિષય જે કઈ છે, તેજ આત્મા છે. વળી “હું છું” એવી પ્રતીતિ ઈન્દ્રિયની સહાય વિનાજ થાય છે. તેથી તે આંતરિક ક્રિયા છે કિન્તુ શારીરિક ક્રિયા નથી. એ પ્રતીતિ શરીરને થતી નથી પણ અંતરને થાય છે. આત્માના ગુણે અવગ્રહાદિ પણ સૌ કેઈને પ્રત્યક્ષ છે. જ્યાં સ્મરણ થાય છે, ત્યાં તેની પૂર્વે અવગ્રહ, ઈહા, અપાય અને ધારણ હોયજ છે. રૂપ રસાદિ ધર્મોથી જેમ ઘટપટાદિનું પ્રત્યક્ષ થાય છે, તેમ અવગ્રહાદિ ધર્મોથી આત્મા રૂપી ધમીનું પણ પ્રત્યક્ષ થાય છે. દર્શન, સ્મરણ,પ્રત્યભિજ્ઞાન અને આલોચન આદિ કરનાર ચૈતન્ય ધર્મયુક્ત “અઢું પ્રતીતિ વિષય આત્મા, જડ દેહથી જુદો છે. હું સ્કૂલ છું, હું કૃશ છું, ઈત્યાદિ પ્રતીતિ “અ” પ્રત્યયાભાસ છે. કારણ કે ઉત્તર કાળમાં “ધૂરું જે સારીમ્'
