Book Title: Gujaratna Chaulukya Kalin Abhilekho
Author(s): Varsha Gaganvihari Jani
Publisher: Lilaben K Jani
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023317/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna amial : eka adhyayana (6.d. 42 jii 124) hrbNdhkaanphb (UR srcphsbbaar g cmiigrrbrraacgrsbrttaa suup aapici|| grtt- rstirdaargr mgii da#kacmkh's'rdhaasrsbrg, vHl SAj'bg'0]ka ghirUs'msrbcpaas F ] sG jc,rsaar vRMs sstaad dhrm Yards l vdhcgribadh]ttdsvsth rigvijTniisttaar brbGastii gritsggrrk bkhtuuvr bnjriar // tHk s nmaan lekhikA varSA gaganavihArI jAnI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekheH eka adhyayana (I.sa. 942 thI 124) : lekhikA : che. varSA gaganavihArI jAnI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gujaratna Chaulukyakajina Adhilekho : Eka Adhyaya na (A.D. 942-1244): by Dr. Varsha Gaganvihari Jani prakAzaka : zrImatI lIlAbena ke. jAnI 3, mahetA epArTamenTasa DuMgarazInagara sesAyaTI, vi. 1 pAse bhaThThA, sarakheja roDa, amadAvAda-7 ja lekhikA mArca, 1991 nakala : 500 kiMmata : rU. 125/ harajIbhAI ena. paTela, kriSnA prinTarI, 966, nAraNapurA junA gAma, amaHvAda-380013 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI vidyAkIya kArakidInA ghaDataramAM sakriya preraNA ane baLa pUruM pADanAra mANa gurujana Da-pravINacaMdra parIkhane sAkara apaNa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mu kha che. varSAbahenane "caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana" zIrSakathI kTareTanI padavI mATe lakhAyele mahAnibaMdha prasiddha thaI rahyo che e AnaMdano viSaya che. uttama rIte lakhAyelA AvA mahAnibaMdha chapAyA vinA paDI rahetA hoya che. A mahAnibaMdha thoDA samayamAM ja prakAzita thaI rahyo che, e abhinaMdanano viSaya che. gujarAta-saurASTra-kacchanA ItihAsanA thoDA ja tejasvI yugamAM "maitrayuga" pachI A "caulukyayuga" ke "caulukyakAla Ave che, jemAM bhAratIya saMskRti-sabhyatAnAM tejasvI tatvo ucca kakSAe vikasI AvyAM hatAM. AnI mImAMsA mukhyatve abhilekheno sabaLa abhyAsa sAdhI (ka) lalita sAhitya, (kha) abhilekhasaMgraha, (ga) gujarAtI graMtha, (gha) aprasiddha (TAIpa karelA) mahAnibaMdha, (ca) hiMdI-graMtho ane (7) aMgrejI graMthanA paNa sabaLa abhyAsanA paripAkarUpe sapramANa mUrta karI ApavAmAM AvI che. mane lAge che ke AvA suMdara prayatnane ramata-bhamate karavAmAM pariziSTo mahatvano bhAga bhajavI rahyAM che. pariziSTa 1 : abhilekhamAMthI prApta thayelAM gAmono sthaLa-nirdeza, 2 : abhilekhonI mitio ane enI aMgrejI tArIkhe, 3 : caulukyakAlIna muslima abhilekhe, 4: caulukyakAlIna traNa abhilekhonI viziSTa samIkSA tathA "saMdarbha sUci ApatAM (1) mULa abhilekho, (2) caulukyakAlIna arabI-phArasI abhilekho ane (3) pratimAlekho maLI 05 abhilekhonI suvizada yAdI ApavAmAM AvyA pachI (a) viziSTa saMdarbhagraMthanI upara jaNAvyA pramANenA zIrSakavALI yAdI ApavAmAM AvI che. bahene A pariziSTo jevA mAtrathI paNa "ko bhAre mahattvano prayatna karyo che eno khyAla Avaze. - mahAnibaMdhanAM 9 prakaraNa ApatAM abhilekhonA "prAstAvika vileSaNamAM abhilekhonuM mahattva, paThana-prakAzana-sUcIkaraNa, vagIkaraNa, phalakanI dRSTimAM prakAre, bhASA, lipi (suvizadatAthI), saMketacihno, lakhavAnI paddhati, vizleSaNa -A viSane suyogya rUpe nirUpI caulukyakAlanI viziSTatA sulabha karI ApI che. bIjA "rAjakIya sthiti prakaraNamAM "caulukyavaMza' vize paricaya ApatAM caulukyanAma "kulanI utpatti pUrva ane pachI rAjakIya itihAsa ApavAmAM Avyo che. AmAM caulukyo sAthe enA phAMTArUpanA vAghelAo vize paNa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmANika mAhitI apAI che. aneka saMdigdha bAbatanuM nirAkaraNa paNa AmAM jovA maLe che. 3 ju "samakAlIna rA'nuM prakaraNa 1. kacachane jADejA vaMza, 2. cUDAsamA, vaMza, 3. jeThavA vaMza, 4. vAjAvaMza, 5. mAMgaroLane gRhilavaMza, 6. mehararAjaya, 7. lATane cAlukyavaMza (nAMdipura), 8. dakSiNane cAlukyavaMza, 9. bharUca ne cAhamAna vaMza, 10. paramAravaMzanI traNa zAkhA (mALavA, Abu ane bhinnamAla-kirADunI), 11. cauhANa vaMzanI zAkaMbharI napula ane jalaranI maLI 3 zAkhA) ane 12. govAne kadaMbavaMza, eka ja graMthamAM A vibhinna samakAlIna rAjyanuM nirUpaNuM dhyAna kheMcI rahyuM che. kathA prakaraNamAM " rAjyataMtrane "rAjA" "adhikArIo" "vahIvaTI paddhati' (vibhAge ane peTAvibhAgo sAthe, maMDalenA "sthAnanirNayanA koThA sAthe) A pUrI sakSamatAthI nirUpAyelAM jovA maLe che. A pachI 5 mAM prakaraNathI sAmAjika abhyAsa zarU thAya che. "Arthika paristhitimAM khetI "vepAra-vaNaja ane mahesula-paddhati vAhanavyavahAra" "calaNI nANuM-sikakA, (sArA evA vistArathI) A batAvyA pachI 6ThThA prakaraNamAM sAmAjika sthiti ApatAM varNavyavasthA vividha jJAtio : brAhmaNo (nAgara brAhmaNa, maDha brAhmaNa, zrImALI brAhmaNa, odIcya brAhmaNa, rAyakavALa brAhmaNa, kanojiyA brAhmaNa ane gUgaLI brAhmaNo), kSatriya, vaizya (mAhezvarI vaNiko, zrImALI vaNiko, moDha vaNika, osavALa jJAti, poravADa jJAti, huMbala, khaDAyatA, dharakaTa, pahelIpallIvAla), kAyastha, uparAMta vividha samudAya, manuSyanAmono vikAsa vistArathI), vividha getro, vividha aTake, vadhumAM strIonI sAmAjika sthiti (samAjamAM strIonuM sthAna, lagnaviccheda, dAsI prathA, (apatrikAdhanane tyAga), mojazokha ane vahema-mAnyatA A viSayonI tAravelI mAhitI recaka banI che. 7 mA prakaraNamAM dhArmika sthiti ApatAM dharmAdAya" "pUrtadharma (pUrta. kAryonI samIkSA sAthe) "dharmabhAvanA' brAhmaNajIvana" "paMca mahAyo' dharmaparatA" "devapUja" "Azramo ane vividha saMpradAya (jemAM zaiva saMpradAya ane abhilekhomAM ulikhita zivAlaye, zAkta saMpradAya, vaiSNava saMpradAya, AdityapUjA, gaNezapUjA ane sUryapUjA), jainadharma (emAM mUrtipUjA ApIne vividha suprasiddha AcAryone paricaya ane gacchane paNa), A uparAMta utsa-pa' vize ApatAM "hiMdupanA prakAra ApavAmAM AvyA che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 muM prakaraNa "kAlagaNanA ane samayanideza mahatva e rIte dharAve che ke emAM gujarAta-saurASTra-kacchamAM caulukyakAlIna saMvatsare vize sArI mAhitI ApI che, vaLI enA cekasa AraMbhane lakSyamAM rAkhI samayanirdeza karavAmAM AvyA che. AmAM "vikrama" "zaka valabhI' ane "siMha (A carcAspada hAI enI carcA pramANamAM ghaNuM vadhu) tathA alpapracalita "siddhahemakumAra saMvata' vize sapramANa vivaraNa sulabha karavAmAM AvyuM che. 9 muM ane chelluM prakaraNa 'kalA" vize che. sthApatyakalAmAM samagra bhAratIya upakhaMDamAM caulukyakAla ucca keTie pahoMcyo hato. "killAo' "jaLAza (saravare, vAva, kuvA) kIrtistaMbha ane anya sthApatyo, jemAM mukhyatve dhArmika sthApatya pradhAnatA bhogavI rahyAM che. AmAM hiMdudharmanAM devAla' ane jainadharmanAM devAlayo' vize khUNe khAMcarethI UMDI zodha karIne mAhitI te te sthApatyanA karAvanArAonAM nAma ane samaya ApIne sUcaka rIte apAI che. lakhavAmAM leza paNa saMkoca thatuM nathI ke bahene mahAnibaMdhane chellAmAM chellA prakAzita saMdarbhenI sahAya laIne A bhAre zramanuM saMzodhana rajU karI ApyuM che, je mATe e ane emanA mArgadarzaka vidvAna baMne abhinaMdanane pAtra che. , madhuvana, elisabrija, amadAvAda-380006 tA. 14-3-91 kezavarAma kA. zAstrI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkathana gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe eka adhyayana" nAmanA prArA mahAniba dha nimite thayela svAdhyAya ane saMzodhanane pustakarUpe pragaTa karatAM mane ati AnaMda thAya che. - gujarAtanA prAcInakAlanA itihAsamAM kSatrapAla maitrakakala ane caulukya kAla e traNe dIrgha kAle viziSTa mahatva dharAve che. emAM caulukyakAla I. sa. 942 thI 1244 nA samaya paTane Avare che. A kALa daramyAna gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa jANavA mATe anekavidha saMzodhana thayAM che emAM abhilekhanuM viziSTa mahatva che. caulukyakAlIna abhilekhe judAM judAM sAmayikomAM chellA keTalAya dAyakAthI pragaTa thatA rahyA che. e paikInA etihAsika abhilekhene gujarAtanA etihAsika lekho'mAM zrI girajAzaMkara vallabhajI AcArye pragaTa karyA che. A kAlanA lekhonI sUci paNa gujarAta itihAsa pariSada taraphathI pragaTa karavAmAM AvI che. zrI azokakumAra majumadAre abhilekhone keTaleka upayoga karIne "The Chaulukyas of Gujarat" nAme pustaka racyuM che. zrI durgAzaMkara zAstrIe "gujarAtane madhyakAlIna rAjapUta ItihAsamAM ane zrI rasikalAla cho. parIkhe "kAvyAnuzAsana'nI prastAvanArUpe Apela gujarAtanA ItihAsamAM ene keTaleka upayoga karyo che. vaLI solaMkIkAlane lagatA "gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa" graMtha-4 temaja navInacaMdra AcAryo e nAme lakhelA ItihAsamAM paNa eone upayoga thayo che, paraMtu A badhA graMthomAM abhilekhone sarvAgI upayoga thayo nathI. emAM ghaNuM karIne caulukyonA ItihAsa para vadhu jhoka apAyo che ane emAM sAhityika sAdhanano vizeSa ane abhilekhone pUraka sAdhana tarIke upayoga thayo che. emAM paNa rAjakIyane mukAbale sAMskRtika mAhitIne ati alpa pramANamAM viniyoga thayo che. tAjetaramAM De. hariprasAda zAstrInuM Historical and Cultural Study of the Inscriptions of Gujarat nAme pustaka pragaTa thayuM che temAM paNa atihAsika mukhyatve rAjakIya mahattva dharAvatA abhilekhone AvarI levAyA che. ahIM prastuta pustakamAM abhilekhane mukhya AdhAra tarIke laI, jarUra paDe AnuSaMgikapaNe sAhityika sAmagrIne Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga karyo che. ahIM caulukya rAjavaMza uparAMta badhA samakAlIna rAjavaMzane paNa AvarI lIdhA che ane rAjakIyanI sAthe zakya tamAma sAMskRtika mAhitInuM paNa vizleSaNAtmaka rIte nirUpaNa karyuM che. mArA svAdhyAyanA nicoDarUpe A pustaka taiyAra thayuM che. A viSayanA sujJa vAcakone e upayogI nIvaDaze evI AzA rAkhuM chuM. mArA saMzodhanakAryamAM hamezAM utsAhabhera satata ane saMgIna mArgadarzana ApatA rahevA mATe temaja A pustaka taiyAra karAvavA mATe mArA vidyAguru Do. pravINacaMdra ci. parIkhane huM hRdayapUrvaka jeTalo AbhAra mAnuM teTale ochA che. A uparAMta saMzodhana aMge upasthita thatA keTalAka muddAo aMge mArgadarzana ApavA temaja A pustakane Amukha' lakhI ApavA mATe mahAmahimapAdhyAya pUjya ke. kA. zAstrIjI ne paNa upakAra mAnuM chuM. mArA svAdhyAya-saMzodhana daramyAna mane preraNA protsAhana ane sahakAra ApavA mATe huM pre zemasa paramAra, Do. hariprasAda zAstrI, De. bhAratIbahena zelata, Do. yatIMdra dIkSita ane De. rAmajIbhAI sAvaliyAne A take AbhAra mAnuM chuM. , mArAM mAtAtulya sAsuzrI zrImatI lIlAbahene vAtsalyabhAve mArA A pustakane prakAzita karyuM che e mATe huM temanI RNI chuM. mArA A kAryamAM mane mArA pati zrI gaganavihArI jAnInAM sAtha, sahakAra ane protsAhana maLatAM rahyAM che tene huM mAruM sadbhAgya samaju chuM. pustaka uparanA kavaranI DijhAIna mATe zrI ramaNabhAI paTela temaja A pustaka sAnukULatA pramANe, jhaDapI temaja sarasa rIte taiyAra karavA badala krimanA prinTarInA mAlika zrI harajIbhAIne paNa AbhAra mAnuM chuM.' 17-3-91 - varSA jAnI RNa svIkAra bho. je. vidyAbhavana, amadAvAda : AkRti 11 ane 13nA bloka purAtatva khAtuM, gujarAta rAjya : AkRti 14 ane 16 nA phoTogrApha bhAratIya purAtatva sarvekSaNa ; AkRti 17ne phoTogrApha lA. da. saMgrahAlaya, ama: jayasiMha siddharAjanI lekhayukta pratimAne phoTogrApha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA Amukha prAphikathana RNasvIkAra anukramaNikA saMkSepasaci prakaraNa 1. caulukyakAlIna abhilekha : prAstAvika vizleSaNa [1-31] - abhilekho ane enI agatya - abhilekhenuM paThana prakAzana ane sUcIkaraNa - abhilekhonuM vargIkaraNa - abhilekhonA phalakanI dRSTie prakAre - abhilekhanI bhASA lipi - varNanAM lakSaNa - aMgargata svaracihno - saMyukatAkSara-aMkacihno - saMketacihno - abhilekha lakhavAnI paddhati - caulukyakAlIna abhi lekhonuM vizleSaNa 2. rAjakIya sthiti : caulukayavaMza [32-97] prAstAvika - caulukya nAma - caulukyakulanI utpatti - caulukyonA pUrvajo-caulukyavaMzane rAjakIya itihAsa - mULarAjane rAjyavistAra - cAmuMDarAja-valabharAja-durlabharAja-bhImadeva 1le-Abu paranuM sAmrAjyamALavA sAthe saMgharSa - bhImadevanI vividha pravRttio - karNadeva 1 lesiddharAja jayasiMha-kumArapALa-kumArapALanA vijaya-ajayapAla-mULarAja 2 -bhImadeva raje (prathama vAra)-rAjya-vistAra-jayasiMha ke jayaMtasiMha 2 je-tribhuvanapAla 3. rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjayo [1-112] - kacchane jADejA vaMza - cUDAsamAvaMza - jeThavAvaMza - vAjavaMzamAMgaroLa gRhilavaMza - mehara rAjya - lATano cAlukyavaMza - dakSiNane cAlukyavaMza - bharUcane cAhamAnavaMza-paramAravaMza - cauhANa vaMza - govAne kadaMba vaMza 4. rAjyataMtra [113-134] - rAjA-sAmaMtanAM biruda-rAjAnAM kAryo, adhikArIo-rAjyanIvahIvaTI paddhati-vividha maMDaLo ane enAM pathaka viSaya ane grAmamaMDaLone sthAna-nirNaya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 5. Arthika sthiti . [135-15o] prAstAvika-khetI-vepAra-vaNaja ane mahesUla-paddhati-calaNanANuM sikkA-telamApa-vyAjanA dara-samIkSA 6. sAmAjika sthiti [151-175. varNavyavasthA - vividha jJAtio - kAyasthajJAti-vividha samudAyomanuSya nAma-sthaLanAmo-vividha gotra-vividha aTake-strIonI sAmAjika sthiti mojazokha-khAnapAna-vahema-mAnyatA-samIkSA 7. dhArmika sthiti [176-215]. prAstAvika-dhamadAya-pUrtadhama-pUrta kAryonI samIkSA-pardhabhAvanAbrAhmaNa-paMcamahAya-dharmaparakatA-devapUjA-Azrame-vividha saMpradAyozaiva saMpradAya-abhilekhomAM ulikhita vividha zivAlayo-zAktasaMpradAya vaiSNava saMpradAya-AdityapUjA- gaNezapUjA - sarpapUjAjenadharma-jainadharmamAM mUrtipUjA-jenasUrio-droNAcArya-pAailagaNi- vaTezvarasUri-pUrNakalazari devacaMdrasUrivijayasenasUri-hemacaMdrasUri-vividha gaccha-utsa-pa. 8. kAlagaNanA ane samayanirdeza [216-2453 prAstAvika-vikrama saMvata-zaka saMvata-valabhI saMvata-siMha saMvatasiMha saMvatanI utpatti aMge vividha maMtavyo-siddhahemakumAra saMvata 9. kalA [246-69) sthApatya-abhilekhAmAM uhilakhita nAgarika sthApatya-kilA-jaLA za-kIrtistaMbhe-anya sthApatya-abhilekhemAM ullikhita dhArmika sthApatya-abhilekhemAM ulikhita pratimAo pariziSTa 1. abhilekhamAMthI prApta thayelAM gAmane sthaLanirNaya. ri70-781 2. abhilekhonI mitio ane enI aMgrejI tArIkho [279-284] 3. caulukyakAlIna muslima-abhilekha --- ri8pa-288] 4. caulukyakAlIna traNa abhilekha : samIkSA [289294) saMdarbhasUci [295-228] saMskRta abhilekho-caulukyakAlIna arabI-phArasI abhilekho - pratimA-lekho Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa saMdarathAnI sUci -- [3ra9-335 lalita sAhitya-abhilekhasaMgraho-gujarAtI graMtha-aprasiddha (TAIpa karelA) mahAnibaMdha-hiMdI graMtha-aMgrejI graMthe. citrA AkRti 1 caulukyakAlIna vaNe 2 aMtargata svaracihno 3 aMtargata saMyukta vyaMjano 4 nUtana zailInAM aMkacihno 5 anusvAra 6 visaga 7 halaMta vyaMjana 8 avagraha 9 virAmacihno zaMkhAkAra ane 3nAM maMgala cihno caulukya rAjAonI sAlavArI nakazo : caulukya rAjyanA vahIvaTIvibhAga AkRti 11 mUlarAjanuM vi. saM. 1043 nuM kaDI-tAmrapatra 1ra ajitanAthanI pratimA para vi. saM. 1110 no lekha 13 vi. saM. 1181 ne pratimA-lekha (vaMthaLI) 14 vi. saM. 155ne kaccha kheDA mahAdevamAM Avela jayasiMha siddharAjano zilAlekha 5 15 jayasiMha siddharAjane sahastraliMga sarovara para vi. saM. 1195 no kIrtistaMbha lekha 16 siM. saM. 6pa (vi. saM. 1235)ne rudramahAlayanA staMbha parane lekha siddhapura) 7 17 mahArANI udayamatinI salekha pratimA (rANIvAva, pATaNa) 8 18 vi. saM. 1076 ne lekhayukta pALiyA (boDIdara-koDInAra). 19 jayasiMha siddharAjane cAMdInA sikko AvaraNa 4 jayasiMha siddharAjanI lekhayukta pratimA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 3 sakSepanjArA (gujarAtI) { { $ $ - arabI a. pra. - aprasiddha a. prA. je. le. saM. - abuMda prAcIna jaina lekhasaMdoha, bhAga-2. - IsvIsana ke. saM. da. - kacchanuM saMskRtidarzana kuM. tI. - kuMbhAriyAjI tIrtha gu. e. le. - gujarAtanA atihAsika lekha, bhAga 2-3 gu. prA. I. - gujarAtane prAcIna itihAsa - le. hariprasAda zAstrI gu. ma. rA. I. T - gujarAtane madhyakAlIna rAjapUta ItihAsa gu. mU. - gujarAtanuM mUrtividhAna gu. rA. sAM. I. - gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihA gu. sAM. I. - gujarAtane sAMskRtika itihAsa - le. ratnamaNirAva jeTa cA. je. tI. ! - cAra jaina tIrtho , , je. sA. saM. I. . -- jaina sAhityane saMkSipta itihAsa " je. dhA. pra. le. saM. ' - jaina dhAtupratimAlekhasaMgraha, bhAga 1-2 che. sa. pra. - jaina satyaprakAza che. pra. le. saM. - jaina pratimAlekhasaMgraha tA. - tAmrapatra}" che. dhA. pra. pA. , pari , - dhAtupratimA. - pASANu , - pariziSTa bu. zi. zA. - bRhad zilpazAstra | (saM. jagannAtha a. somapurA) 2. ciM , - prabaMdhaciMtAmaNi prA. je. le. , - prAcIna jaina lekhasaMgraha, bhAga 2 (1921) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. - - - - - huM chuM prA. le. saM. - prAcIna lekhasaMgraha, bhAga 1 - prAgvATa ItihAsa phA. - phArasI bhI. pA. tI. - bhIlaDiyA pArzvanAthatIrtha bha. tI. - bharela tIrtha me. gu. - maitrakakAlIna gujarAta rA. pra. le. saM. - rAdhanapura pratimAlekhasaMdeha vi. saM. - valabhI saMvata vi. saM. - vikrama saMvata - zaMkhezvara tIrtha - zilAlekha dha. saM. I. - zaivadharmane saMkSipta ItihAsa si. saM. - siMha saMvata hi. saM. - hijarI saMvata saMkSepa sUci (aMgrejI) A. DI. ba. e. e. pI. - Arkiyolojikala DipArTamenTa opha baroDA sTeTa, - enyuala riporTa, 1937-38 A. rI. . sa. - Arkipelejikala riporTa, vesTarna sakala A. sa. I. - Arloijikala sarve opha InDiyA, 1936-37 A. sa. o. I. e. pI. - Arkiyolojikala sarve opha inDiyA, enyuala ripaTa, 1902-3 A. sa. . I. - Arkiyolojikala sarve opha vesTa InDiyA, # $ # # F G $ & * haM haM A. sa.. sa. ke. pI. - Arkiyolejikala sarve oNpha vesTarna sarkala, progresa ripaTa, 19056, 1908 I. I. ba. sTe. ' - IpeTanTa Iskripzansa phema dhI baraDA sTeTa, pu. 1 (1943) - inDiyana enTirI I. kA. - Iskripzansa eka kAThiyAvADa (1944) I. hi. . - inDiyana hilli kArTa ru. 25 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 che. I. - epijhAphiyA inDikA che. I. sa. 5. sa. - epricAphiyA inDikA arebika enDa parziyana salImenTa che. I. o. ke. se. 7 - ela InDiyA eriyenTala konpharansa sezanaH 7 che. I. me. - epigrAphiyA inta-meslemikA che. pI. I. e. - enyuala ripeTa opha dhI InDiyana epigrAphI che. rI. . yu. - enyuala ripeTa opha dhI voTsana myujhiyama, rAjakoTa che. bhA. o. rI. I. - enAusa opha dhI bhAMDArakara oriyenTala risarca InsTiTayUTa, ka. sanTa - ke senTa megejhina, surata ko.I.bhA. - kepasa InTikrasansa, bhAvanagara gA. A. sI. 3 - gAyakavADa Arkiyolojikala sIrijha, (dhI rimeInsa opha DabhAI ora darbhAvatI ina baroDA sTeTa e. se. be. . - jarnala opha dhI eziyATika sosAyaTI opha - beMgAla o. I. - jarnala opha dhI eriyenTala InsTiTayUTa che. bA. e. se. - jarnala opha dhI bebe brAnca opha dhI eziyATika sosAyaTI ja. yu be. - jarnala opha dhI yunivarsiTI opha e ja re e. sa. I. - jarnala opha dhI royala eziyATika sesAyaTI opha InDiyA, (nyU sIrijha) ta e. De. - tajhakira e-eliA-InDekkana . I. e. - nyU InDiyana eTiverI, pu 1 pu. e. - pUnA eriyenTAlisTa cho. o. ke. pU. - prosiDiMgsa Apha oriyenTala konpharansa, pUnA pro. I. hi. ke. - esiDisa opha InDiyana hisTarI koMgresa pro. je. e. se. 2. sa. - prosiDiMgsa A royala eziyATika sosAyaTI, vesTarna sarkala, 190-8, 1915-16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ge. 1. 1 bhA. prA. saM. I. ' je che : je bhA vi, (a) muM. meM. a. I. - gejheTiyara opha dha bee presiDansI, pu. 1, bhA. 1 (1896) - e kalekazana opha prAkRta enDa saMskRta . Ikripzansa pabliSTha bAya dha bhAvanagara Arki yolejikala DipArTamenTa - bhAratIya vidyA - muslima monyumenTasa opha ahamadAbAda iskrizansa - rivAIjhaDa lisTa enTivariyana rimeInsa Ina dhI bombe presiDansI - e lisTa opha dhI Iskrizansa opha nodhane inDiyA (eI, pR. 19-21 nA pariziSTa-rUpe) (1927-31) - viyenA oriyenTala kenpharansa, Aryana sekazana 'riporTa - viyenA oriyenTala jarnala ri. li. e. pI. * . che. I. vi, e ke, A se. vi. o. ja. * Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyakAlIna abhilekho : - prAstAvika vizleSaNu (1) abhilekhe ane tenI agatya abhilekha eTale keI padArtha para kotareluM lakhANa. sAmAnya rIte A prakAranAM lakhANa zilA para kotaravAmAM AvatAM hoya che, je zilAlekha tarIke oLakhAya che. alabatta, keTalAMka lakhANe tAmrapatro ane dhAtupratimAo jevI anya sAmagrI para kotarelAM jovA maLe che, paraMtu tene zilAlekha tarIke oLakhAvAya nahi. A prakAranA kotarelA lekha mATe "utkIrNa lekha" ema kahevAmAM Ave che. have A aMge "abhilekha" je pAribhASika zabdaprayoga rUDha karavAmAM AvyA che, je ucita che. - abhilekhone mukhya hetu amuka vyakti ke vRttAMtane lagatI mAhitI majabUta padArtha para kotarIne enI kAyamI noMdha rAkhavAnuM hoya che. AthI A lakhANa je te vyakti ke vRttAMtanA itihAsa mATe samakAlIna samayanuM mahatvanuM sAdhana banI rahe che. A lakhANamAM e samayanI vyakti athavA keI mahattvanI ghaTanAnuM nirUpaNa e kAlanA lekhake karyuM hovAthI lakhANanI ghaNI mAhitI zraya hoya che. alabatta, A lakhANa kAvyamaya ke prazaMsAtmaka hoya to evA kissAomAM atizayokti ke kalpanAnuM bhAraNa vadhI gayeluM hoya che. Ama chatAM atizayokti ke kalpanAothI atiraMjita evAM vRttAto paNa tatkAlIna ke anukAlIna anuzrutio karatAM vadhu zraddheya hoya che. alabatta, AmAM itihAsanuM tattva gALI, cALIne levuM paDe che tema ja jarUra paDe tene anya sAdhanothI cakAsavuM paNa paDe che. Ama AmAMthI ekaMdare samakAlIna pramANabhUta mAhitI maLatI hAI koI paNa deza ke pradezane itihAsa tAravavA mATe ene lagatI badhI sAdhana-sAmagrIomAM abhilekhono upaga anivArya gaNAya. abhilekhanA abhyAsamAM sahuthI mahatvanI bAbata temanA yathArtha vAMcananI che. te mATe je te kAlanI lipi temaja te te kAlanI bhASAnuM jJAna Avazyaka Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana bane che. sAmAnya rIte abhilekho te te kAlanI praziSTa bhASAmAM lakhAyelA hoya che. caulukya kAlanA thoDA arabI lekhone bAda karatAM moTA bhAganA lekho saMskRta bhASAmAM lakhAyA che. lipi paratve paNa A kAlamAM pracalita Adya svarUpanI nAgarI lipi vyApakapaNe pracalita hAI saMskRta bhASA ane AdyasvarUpanI nAgarI lipinA jJAnathI moTA bhAganA lekho ukelI zakAya che. bhASA temaja lipimAM thoDI thoDI viziSTatA hoya che, je tene abhyAsa karatAM taratA ; khyAlamAM Ave che. abhilekhomAM yathArtha paThanathI emAM noMdhAyelI mahatvanI hakIkatonI mAhitI. prApta thAya che. sAdhAraNa rIte abhilekhomAM moTAbhAge je te kAlanA rAjAonAM nAma temanuM kula tathA ghaNe bhAge pravartamAna saMvatsaranA varSamAM samayanirdeza karela hoya che. AthI te kAlanA rAjakIya ItihAsa tathA tenI sAlavArI mATe noMdhapAtra mAhitI prApta thAya che. A uparAMta abhilekhamAM seMdhAyelI anya vigatonA AdhAre je te kAlanAM dharma, samAja, arthataMtra, rAjyataMtra, sthApatya, zilpa vagerene lagatI mahatvanI sAMskRtika vigato upalabdha thAya che. prAcIna abhilekhomAM nirdeza pAmelAM sthaLe rAjAo, varSo vagerene nirNaya kare e abhyAsanI bAbata bane che ane AthI jyAM spaSTa likhita itihAsa maLato na hoya tyAM mukhyatve ane jyAM likhita itihAsa maLatA hoya tene pramANabhUta banAvavAnI daSTie abhilekhone abhyAsa mahattvanuM banI rahe che. A daSTie ahIM caulukyakAlIna abhilekhone abhyAsa abhipreta che. (2) prastutakAlIna abhilekhanuM paThana, prakAzana ane sUcIkaraNa: - caulukyakAlIna abhilekho judA judA sAmayikomAM chellA keTalAka dAyakAthI pragaTa thatA rahyA che. A abhilekho pragaTa karavAmAM nIcenI vyaktioe pitAne phALo Apyo che : - I. huza, eca. lyuDasa, eca. eca. dhruva, eca. eca. vilsana, kajhInsa, kanaiyAlAla bhA. dave, kihena, ke. ena. dIkSita, kAzInAtha pAThaka, girajAzaMkara va. AcArya, je. esa. kuDAlakara, je. jI. kunhI, je.epha. phalITa, jI. khUlara, 3. e. desAI, DI. Ara. bhAMDArakara, DI. bI. DisakaLakara, DI. sI. sarakAra, da. pU. khakhkhara, devIprasAda munzI, piTarsane pITara, baneMsa, pravINacaMdra parIkha. bhAratI zelata, bhogIlAla sAMDesarA, muni darzanavijyajI, muni jayaMtavijayajI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyakAlIna abhilekho : prAstAvika vizleSaNa muni jinavijayajI, ratilAla DI. desAI, rAmakarNa paMDita, rAmasiMha rAThoDa, vajezaMkara ojhA, vI. esa. sukathaMkara ane hariprasAda gaM. zAstrI, vagere. A abhilekho paikInA aitihAsika abhilekhane saMgraha "gujarAtanA aitihAsika abhilekhe"mAM zrI girajAzaMkara vallabhajI AcAye karela che. A kAlanA lekhonI "sUci" paNa gujarAta ItihAsa pariSada taraphathI pragaTa karavAmAM AvI che. zrI azoka majumadAre A abhilekhonI vAcanAne upayoga karIne "The Chaulukyas of Gujarat" nAme pustaka racyuM che. durgAzaMkara zAstrIe "gujarAtane madhyakAlIna rAjapUta itihAsamAM ane zrI rasikalAla cho. parIkhe "kAvyAnuzAsana"nI prastAvanA rUpe Apela gujarAtanA itihAsamAM tene keTalAka upayoga karyo che. vaLI solaMkI kAlane lagatA "gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa" graMtha 4 temaja zrI navInacaMdra AcAryo e nAme lakhela itihAsamAM emane upayoga thayo che, paraMtu A badhA graMthamAM abhilekhone sarvAgI upayogI thayo nathI. emAM ghaNuM karIne caulukyo itihAsa para vadhu jhoka apAya che ane temAM sAhityika sAdhano vipula pramANamAM upalabdha hoI abhilekhone tenA pUraka tarIke upayoga vizeSa thayo che. ahIM A abhilekhone sarvAgI abhyAsa karI temAM jarUra paDe AnuSaMgikapaNe sAhityika sAmagrIne upayoga karyo che. (3) abhilekhenuM vagIkaraNa A samayanI abhilekhenuM sAmAnya vargIkaraNa karatAM emAM kula 644 abhilekha prApta thAya che. AmAM zilAlekho 235 ane pratimAlekha 400 no samAveza thAya che. ra35 zilAlekho paikI 182 lekhe zilA para ane pa3 jeTalA tAmrapatro para lakhAyelA maLe che, jyAre 409 pratimAlekhamAMthI 334 lekho pASANa pratimAo para kotarelA che, jayAre 5 lekha dhAtu-pratimAo para katarelA jevA maLe che. ahIM A vagIkaraNane AdhAre be muddAo vizeSa seMdhapAtra bane che : caulukya kAlamAM pASANa pratimAo para chetarAyelA lekhonI saMkhyA vadhu che ane dhAtu para pratimAlekhonI saMkhyA lagabhaga pAMcamA bhAganI che. e parathI e kALe pASANu pratimA karAvavAnuM valaNa vizeSa pravartatuM jaNAya che. samaya jatAM dhAtu pratimAo karAvavAnuM valaNa vadhatuM jAya che ane dhAtu pratimAonI saMkhyA pASANa pratimAo karatAM paNa vadhI jatI hovAnuM najare paDe che.' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukAlIna abhilekhe : eka adhyayana bIjuM, caulukaya kAlanI pahelAM trika kAla temaja anumaitraka kAlamAM zilAlekhonI sarakhAmaNImAM tAmrapatronI saMkhyA vizeSa maLatI hatI. A kAlamAM tAmrapatronI saMkhyA ghaTI che ane zilAlekhonI saMkhyA vadhIne lagabhaga traNa gaNuM jeTalI thaI che. uttarAlamAM tAmrapatro paranA lekho virala banatA jAya che, jyAre zilAlekhonuM pramANa uttarottara vadhatuM jAya che. (4) abhilekhonA phalakanI daSTie prakAre phalakanI daSTie upalabdha abhilekhene nIcenA prakAromAM vargIkRta karI zakAya? zilAlekha : zilA eTale ke paththara ke khaDaka para lakhANa ketaravAnI prathA bhAratanI jema gujarAtamAM ati prAcInakALathI pracalita hatI. I. pU. trIjI sadInA azokanA giranAra zailalekho enA A prakAranA prAcInatama purAvA rUpa che. solaMkIkALa daramyAna ghaNA lekha zilA para lakhAyelA che, jemake siddharAja jayasiMhane vi. saM. 1193 (I. sa. 1137)ne gALAne lekha A prakAranuM sarasa daSTAMta pUruM pADe che. bhImadeva-2 jAne vi. saM. 1291 (I. sa. 1ra35)ne Abune zilAlekha paNa A prakArane sarasa namUne pUre pADe che. zilAlaka: zilAphalaka eTale paththaranI takatI. AnA para sAdhAraNa rIte nAnA ke madhyama kadane lekha lakhAto. sAmAnya rIte zilAnI sarakhI ghaDelI suMvALI bAju para Avo lekha karavAmAM Avato. A prakAranA lekha maMdira, vAva, masjida, kabara vagerenA nirmANa, jIrNoddhArane lagatAM lakhANa dharAvatA hoya che. A kAla daramyAna A prakAranA lagabhaga 42 jeTalA lekho upalabdha thayA che. jemake siddharAjanA samayane vi.saM. 1195 (I. sa. 1138)ne kacchabhadrezvarane cokhaMDA mahAdevane lekha A prakAra che. kumArapAlanA samayane vi. saM. 1202 (I. sa. 1146) nA mAMgaroLanI soDhalI vAvane lekha temaja hi. saM. 615 (I. sa. 1218)nI khaMbhAtanI sAlvAmahellA masjidane lekha AnA daSTAMtarUpa che. zilAbha : dhaNI vAra keTalAka lekho zilA staMbha para kotaravAmAM AvatA. tene zilA staMbha-lekha kahevAmAM Ave che. A kAla daramyAna A prakAranA be lekha prApta thayelA che. vi. saM. 1195 (I. sa. 1138)ne siddharAja jayasiMhanA samayane kIrtistaMbha lekha siddhapuranA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyakAlIna abhilekhe prAstAvika vizleSaNa rUdramahAlayamAM Avelo che. jo ke hAla A lekha staMbha para Avela nathI paraMtu pATaNamAM vijayakRA nAmanA mohallAmAM Avela zivamaMdiranI dIvAlamAM ene caNI levAmAM AvyA che. bIje lekha bhImadeva-2 jAnA samayane vi.saM. 1235ne che, je siddhapuramAMthI maLI Avelo che.' pALiyA-lekha: patinI pAchaLa satI thayelI strInI yAdagIrImAM temaja muddhamAM vIragati pAmela yoddhAnI yAdamAM zilA-staMbha ke zilA-caSTi para lekha karavAmAM AvatA. AvA zilAlekhane "pALiyA"--lekha tarIke oLakhavAmAM Ave che. je satIne lagate pALiyA-lekha hoya te pALiyAmAM satIne kaMkaNavALA hAthanI ke patinuM zaba hAthamAM laI beThelI strInI AkRti karavAmAM AvelI hoya che, jyAre coddhAne lagatA pALiyAmAM lekhanI upara talavAra, bhAle ke DhAla dhAraNa karelA ghoDesavAranI AkRti karavAmAM AvelI hoya che.. caulukya kALa daramyAna jUnAmAM jUne pALiyA-lekha vi. saM. 1060 (I. sa. 1003-04)ne maLe che. A lekha kacchanA sikkA gAmamAMthI prApta thayela che. prastuta lekha spaSTa vaMcAya nathI. vi.saM. 1076 (I. sa. 1020) ne pALiyA-lekha boDIdara (keDInAra)mAMthI prApta thayo che.10 A pachI kaccha geDImAMthI vi. saM. 1268 (I. sa. 1211-12nA varSane pALiyA-lekha prApta thAya che. A lekha kSetrapALanA pALiyAne lagato che. lekhanA akSaro jamInamAM daTAI gayA che, tethI e vAMcI zakAtA nathI.11 vi. saM. 1277 (I. sa. 1221) pALiyA lekha paNa kaccha geDImAMthI prApta thayo che. 2 A lekhanI be lITI vAMcI zakAya che.13 te parathI jANI zakAya che ke A pALiyo sAcorA brAhmaNa dalasukha jozIne che, je karaNa padhariyA sAthenA garAsa aMgenA jhaghaDAmAM baLIne marI gayelo.14 A pALiyo 10 phUTa uMco che je tenI vizeSatA gaNAya. A pALiyAmAM DAbe hAtha jamIna para TekavI trAgALI muddA upavelI che. pratimAlekha : pASANa pratimAnI besaNa para ke pITha para keTalIkavAra lekho ketaravAmAM Ave che. dhAtunI pratimAmAM sAdhAraNa rIte lekha pAchaLanI bAjue, jyAM jyAM khAlI jagyA jaNAya tyAM ADAM, UbhAM ke ardhavartuLAkAre lakhANa levAmAM AvatAM najare paDe che. pratimAlekhamAM pratimAnA nirmANa tathA tenI pratiSThAne lagatI hakIkata noMdhavAmAM Ave che. caulukya kALa daramyAna A prakAranA kula 409 lekho prApta thayA che, je moTAbhAganA jainadharmane lagatA che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukacaDhAlIna abhilekhA : eka adhyayana tAmrapatro : ghaNA prAcIna samayathI bhUmidAnanA mahimA svIkArAyA che. bhUmidAnathI dAna lenArane kAyamI UpajatuM salAmata sAdhana prApta thatuM hatu. bhUmidAna vaMzaparaMparAgata heAvAthI e bhUminA bhAgavaTA peDhI dara peDhI cAlu rahetA. AthI bhUmidAna sAthe ene lagatuM khata lakhI ApavAmAM AvatuM ane e rAjazAsananuM khata tAMbAnA patarA para kAtarAvI ApavAmAM AvatuM. tAM" e dI TakAu . padArtha heAI tenA paranA lakhANanA dastAveja saikAo sudhI TakI rahetA. dAnazAsana kAtarelAM tAMbAnAM patarAMne tAmrapatra", "tAmrazAsana" ke dAnapatra' kahevAmAM Ave che. emAM lekhane ate rAjanA svahasta (daRta) karavAmAM AvatA hAya che. patarAMnI ADI ke UbhI dhAra pAse eka ke be kANAM pADavAmAM AvatAM ane temAM tAMbAnI saLI pareAvIne tenI ThaMDI vALavAmAM AvatI. AmAMnI eka kaDInA sAMdhA para tAMbAnA ke kAMsAnA gaTTo lagAvIne tenA para rAjamudrAnI chApa lagADavAmAM AvatI, jethI judAM judAM zAsanapatrAmAM patarAMne ADAM-avaLAM joDI zakAya nahI. dAnapatramAM akSara UMDA kAcavAmAM AvatA, AthI akSarAnI krArA upaselI rahetI. sAmAnya rIte tAmrapatrane jamInanI aMdara, pANiyArAmAM, kAThImAM ke dIvAlanI aMdara rAkhelA bAkeArAmAM mUkavAmAM AvatAM hatAM. vi. saM. 1184 (I. sa. 1128)nu siddharAja jayasiMhanuM tAmrapatra nadInI bhekhaDAmAMthI maLI AvyuM hatu,15 jyAre mULarAja-ra jAnu vi. saM. 1232 (I. sa. 1176)nuM brAhmaNavADAmAMthI prApta thayelu. tAmrapatra -pANiyArAmAMthI maLyuM hatu..16 tAmrapatranA upalA patarAnI ane nIcenA patarAnI bahAranI bAju kArI rAkhavAmAM AvatI hatI. eTale ke patarAnI aMdaranI bAju para ja lakhANa kAtaravAmAM AvatuM hatuM. A lakhANunI najIkanI bAjue eka khInna pAse ghasAya nahIM te mATe enI kinArAne aMdaranI bAju sheja upasAvavAmAM AvatI hatI. A kAlanAM badhAM patarAM A praznAranAM daSTigAcara thAya che. A kAla daramyAna kula 53 jeTalAM tAmrapatrA upalabdha thayAM che. A tAmrapatrAne tenAM pUrvAvatI maitraka kAlanAM tathA anumaitraka kAlanAM tAmrapatrA sAthe sarakhAvatAM te uttaramaitraka DhAlanAM tAmrapatrAnI sAthe maLatAM jaNAya che. anumaitraka kAlamAM rASTrakUTAnAM tAmrapatra traNa patarAM para kAtarAyelAM hatAM, jyAre tenI pahelAM maitrakeAnAM tAmrapatra be patarAM para kAtarelAM hatAM. alabatta, emanu kada mAM rakhAtuM. caulukacakAlIna tAmrapatro paNa sAdhAraNa rIte mATA kadanAM khe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukAkAlIna abhilekho prAstAvika vizleSaNa patarAM para eka bAjue kotarAyelAM maLe che. mApanI dRSTie bhImadeva-1 lAnuM vi. saM. 1086 nuM tAmrapatra sauthI nAnuM 10.16 4 7.62 se. mI.nuM che, jyAre sahuthI moTuM tAmrapatra abhinava siddharAjanuM vi. saM. 1280 nuM che, jenuM mApa 38.1 435.86 se.mI. nuM maLe che. A kadanuM tAmrapatra bhImadeva-2 jAnuM vi. saM. 1287 nuM paNa maLe che.18 te parathI ema lAge che ke zarUAtamAM lakhANa TUke hAI tAmrapatra nAnAM hatAM. dhIme dhIme lakhANa vadhatAM temanuM kada paNa vadhatuM gayuM. (5) bhASA A kAla daramyAna moTA bhAganA abhilekho saMskRta bhASAmAM lakhAyA che, jyAre ceDA arabI-phArasI bhASAmAM paNa lakhAyA che. upalabdha saMskRta abhilekho paikI keTalAka padyamAM,22 keTalAka gadyamAM 3 ane keTalAka gadya temaja padya ema ubhaya rIte lakhAyelA jovA maLe che.24 A abhilekhomAM prajAyela gadya sAmAnya prakAranuM che ane te spaSTapaNe samajI zakAya tevuM che. alabatta, kaI kaI vAra samAsa-bAhulya dharAvatAM gadya lakhANenuM AlaMkArika svarUpa paNa maLI Ave che.25 abhilekhanI bhASAmAM belacAlanI laDhaNa anusAra keTalIka vilakSaNatAo varatAya che. tenAM keTalAMka dRSTAMta atre prastuta che: (1) lekhana paddhatimAM vAne mATe va prayojelo che. daMtasthAnI uSmAkSara ghaNIvAra tAlusthAnI mATe ane tAlusthAnI uSmAkSara daMtasthAnI uSmAkSara mATe vAparavAmAM Avela hoya che.26 (ra) keTalIkavAra zabdone nAnyatara jAtimAM vAparavAmAM AvatA hoya che. - jema ke ajayapAlanA vi. saM. 129 nA lekhamAM grAma zabda badhI jagyAe nAnyatara jAtimAM vaparAyela najare paDe che.20 (3) keTalAka lekhomAM vyaMjane temaja tAlavya zabdone bevaDAvavAmAM AvelA che. jema ke kumArapAlanA vi. saM. 1213nA lekhamAM vyaMjana ne bevaDAvyuM che. 29 (4) saMyuktAkSaramAM "" pachI AvatA vyaMjanane bevaDAvavAne vikalpa khUba pracalita hevAnuM jaNAya che jema ke azveita, dharma, surya, vagere. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe eka adhyayana (6) lipi - caulukyakAlIna abhilekhone AdhAre e samayanI lipinuM svarUpa jANavA maLe che. gujarAtamAM 9 mI sadInI dakSiNI zailInI lipinA badale uttarI zailInI AghanAgarI lipine prayoga zarU thayo hato ane TUMka samayamAM A lipie dakSiNI lipinuM sthAna laI letAM samagra gujarAtamAM Adya-nAgarI lipine, prayoga thavA lAgyA hatA.30 caulukya kAlanI lipi enuM svAbhAvika anusaMdhAna dharAve che. A lipine selaMkI kAlanA lAMbA samaya daramyAna vikAsa thayo hato. alabirUnIe lAdeza (lATadeza)mAM "lArI" lipi pracalita hevAnuM lakhyuM che.31 dakSiNa gujarAtane e samaye "lATa"nA nAmathI oLakhavAmAM AvatA hatara temaja e vistAranI lipi lArI kahevAtI hAya. A samayamAM selaMkI rAjavIonA lekho uparAMta samakAlIna rAjavaMza jevA ke mALavAne paramAravaMza, moDhavaMza, lATane caulukyavaMza, Abu paramAravaMza, saurASTranA jeThavA ane maheravaMza vagerenA upalabdha lekhone samAveza thAya che. e lekhane lipiviSayaka sarvAgI abhyAsa "gujarAtamAM brAhmIthI nAgarI sudhIne lipivikAsa" nAmanA pustakamAM DaoN. pravINacaMdra parIkhe karela che. ahIM tenA AdhAre keTaluMka avalokana prastuta che : abhilekhAmAM prayojAyelA varSe ahIM sAthe Apela chika (AkRti 1)mAM caulukayakAlIna lipimAM prayojAyelA varNo A kramamAM goThavelA che : (1) pahelA UbhA khAnAmAM mULarAja temaja yuvarAja cAmuMDarAjanA lekhomAMthI, (2) bIjA khAnAmAM bhImadeva-1, karNa deva ane siddharAjanA lekhamAMthI, (3) trIjA khAnAmAM kumArapALa, mULarAja-raje, bhImadeva-ra je ane jayasiMha 2 jAnA lekhamAMthI, (4) cothA khAnAmAM mALavAnA paramAra rAjA sIyaka (ra ) ane bhojadevanA lekhamAMthI, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA / DAuDA upa33333 AmA - mAvA ta 333333333 1303 kaI caulukyakAlIna abhilekha prAstAvika vizleSaNa 99 tthtttttt| chaha elalalala lala larinme/eMlalala jalA . vAtAnA nAmAnananana tatA pa dhArAaralaajana] dAdArada dAdA dAdA 444444vAyA41 ninAnA nAmAnAnAnAnAnA lipApApApApApApA phAhAphaphA phasyaphaphaphaphaphpha bAdAvAdabAvAvarAvA bharU rasa sAlAnA najAna bha mamamama mama AARA para viyo / 2 yA va 222 ra sara ra 2222| lalalala bAlana ne lAlalAlA / paravA (svAdAvara vAvarAvAsya IMAnaminatanAma| vArakAbAbA bAbA bio vAtavara dara vara varavivAra vayakSa DARAMBI yAdava vavavavavavavavavavava IN AN Anna zAna bAba pApA sasAsama matamAma AARARmA hAhAhA hAdasA hA hA riTAyaraTAyara cha83301361 AkRti 1 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 - gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe: eka adhyayana (5) pAMca, cha ane sAtamA khAnAmAM saurASTranA anukrame bAladeva, guhila rAjAo ane maheravaMzanA jagamalanA lekhomAM prayojayelA varSo goThavyA che. (6) jyAre AThamA khAnAmAM lATanA cAlukya (nimbArka) vaMzanA tricinApAla ane kIrtirAjanA lekhamAMthI, (7) navamA khAnAmAM kadabavaMzanA SaSTha (2 jAnA lekhamAMthI ane (8) dasamA khAnAmAM moDhavaMzanA cAmuMDarAja ane vijajaladevanA lekhemAMthI vaNe goThavyA che. A samayanA lekhomAM kula maLIne 45 varSe 33 prApta thAya che: 11 svaro a, ba, 2, 3, 4, 5, 6, , , ; 2 agavAha (anusvAra ane visarga); 24 sparza vyaMjane (a, la,, 5, 6, , ga, za, jha, Ta, Tha, 2, 4, , ta, , , , R, , , , ma, ma); 4 aMtaHstha (1, 2, 3, 3) ane 4 uSmA (4, 5, , ). vaNenAM lakSaNe caulukyakAlIna varNonAM keTalAMka noMdhapAtra sAmAnya lakSaNo nIce pramANe jaNAya che:34 - (1) A samaye , 4, ta, ne ane manA vaNemAM vikAsanI bAbatamAM ekasamAna prakriyA thatI najare paDe che. varSomAM uparanI bAjue thatI nAnIzI UbhI rekhA, je nIcele cheDethI varSonA aMgabhUta bahirgoLanI pITha upara madhyamAM joDAtI hatI, te rekhA jamaNI bAjue khasIne bahirgoLanI jamaNI bhujA sAthe saLaMga DAI, ane e rekhA ane baLirgoLanI jamaNI bhujA eka sIdhI UbhI rekhAnuM svarUpa dhAraNa karyuM. e rekhAnI DAbI bAjue, varNonA bAkInA bhAga yathAvata svarUpe joDAyA. A prakriyA vakhate zirorekhAne yathAvata rahevA devAmAM AvatI, jethI TocanI nAnI UbhI rekhA jamaNI bAjue khasatAM zirorekhA tenI bahudhA DAbI bAjue joDAtI najare paDe che. (2) zirorekhAne pracAra ane vikAsa varNanA svarUpamAM vikAsanI sAthesAtha thato rahyo che. ane huM ne mathALe zirorekhA prajAvI zarU thaI che. ja karA nI Toca para zirorekhA karavAne cAla najare paDe che. 2, 6, 4, 5, 6 ane 4 jevA be TocavALA nI baMne Toca para alaga alaga thatI zirorekhAne badale baMne Tocane eka saLaMga zirorekhA vaDe sAMkaLavAnI prathA nizcita banI cUkI che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 : caulukayakAlIna abhilekha : prAstAvika vizleSaNa je vanI Taca eka ja UbhI rekhAvALI hoya tyAM UbhI rekhAnI DAbI bAjue ADI rekhA karavAmAM AvatI, jema ke 3, 4, jha, Ta, Tha, 3, 4, 4, 5, 6, 1, 1, 2, , 3 ane dRnA moTA bhAganA maroDamAM. AthI viparIta, 4 (4-2), Dha (10-1), 2 (1-2) ane 6 (2-1)mAM zirorekhA varNanI Toce mAtra jamaNuM dizAmAM joDI che, je apavAda rUpa gaNI zakAya. mahadaMze zirorekhA surekhAtmaka svarUpa dharAve che ane moTe bhAge zirorekhA pUrNavikasita ADI rekhA svarUpe prayojAtI najare paDe che, chatAM kyAreka zirorekhAne kalAtmaka banAvavA mATe (a) UMdhA trikoNAkAre joDavAmAM Ave che. A jAtanI pravRttine khAsa karIne paramAra sIyaka (2 ja) nA vi. saM. 1026 nA amadAvAda lekhamAM (khAnA naM. 4mAM) ga, ta, 2, na, 4 ane dRnA maroDamAM tema ja moDhavaMzanA cAmuMDarAjanA za. saM. 956 nA ciMcaNa tAmralekhamAM (khA. niM. 10mAM) 5, 6 ane 4 nA maroDamAM najare paDe che; kayAreka (A) zirorekhA taraMgAkAre paNa karavAmAM AvatI jovA maLe che. caulakya mUlarAja (1 lo) nA vi. saM. 1043 nA kaDI tAmralekhamAM (khAnA 1 mAM) 3, , , , 9, , 2 ane 6 nA maroDamAM e najare paDe che. (3) ahIM ba, bha, , , , , , ma ane 4nAM bevaDAM svarUpo upalabdha che, jemAM 2, 4, ma ane tenuM paryAya svarUpa-e sivAyanAM svarUpa temanI vartamAna avasthAne pAmyAM che. (4) A samayanA keTalAka varSonA svarUpa paraspara ghaNuM samAnatA dharAvatAM hAIne temane pArakhavAmAM bhrAMti thavAno saMbhava Ubho rahe che. khAsa karIne ja ane tema ja nA keTalAka moDa ghaNuM sarakhA svarUpanA che. tevI rIte 6 ane 4 nA maraDa paNa paraspara khUba ja sarakhAM svarUpa dharAve che. 2 ane 3 nAM svarUpa to bahudhA eka ja sarakhAM rahetAM jaNAya che. joke A samayathI ve nA svarUpamAM manA goLa avayavamAM trAMsI rekhA umeravAne kAraNe rUpAMtara thavAne AraMbha thayo che. " (5) A kAlanA samagra varNo moTAbhAge kalAtmaka maroDavALA che. A kAla pUrve anumaitraka kAlamAM keTalAka varSoe temanuM vikasita svarUpa dhAraNa kareluM hatuM.35 A kALa daramyAna 3, 6, 4, 5, 7, 3, 5, 1 ane 2 nAM svarUpomAM satata vikAsa thayela jaNAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukaaikAlIna abhilekhe : eka adhyayana zIlaka ddhA aMtargata svaracchito ZTa Suo fy we Ha 65 saob Shang Hou Xi g 6 Gerbunky S M - FUEChong Guy FRANGnoGene m $ $ mos IN www Kou WaJi Yan Si You Dao . 11 vijaname 5 gato to va sipAla AkRti 2. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlukyakAlIna abhilekhe : prAstAvika vizleSaNa 13 aMtargata svaracihnonuM svarUpa ane temanAM lakSaNe: (AkRti 2) (1) caulukyakAlIna abhilekhomAM ullekhita aMtargata svaracitonuM svarUpa nIce pramANe varNavI zakAya? -A svarUpano ahIM pUrNa vikAsa thayelo jaNAya che ane te arvAcIna paddhati ane svarUpe varNanI TocanI jamaNI bAjue joDAya che. AmAM aMtargata mA nI UbhI rekhAne moTA bhAganA mULAkSarane jamaNuM bhAgane samAMtara darzAvavAmAM Ave che. jema ke, 2 (1-1) jhA (1-6), cA (1-7), za (2-8)nA maroDa. , -A aMtargata svaracita ahIM arvAcIna svarUpe vikaselAM jaNAya che. tenA vaLAMkadAra temaja surekhAtmaka baMne maroDa najare paDe che. - 3, 3 tathA 4-A aMtargata svaracihno arvAcIna paddhatie varNanI nIce joDAtAM najare paDe che. jo ke emanA svarUpano hajI pUrNa vikAsa najare paDato nathI. cAmuMDArAjanA vi. saM. 1033 nA lekhamAM aMtargata na svaracihnane prayoga thayelo che. e (13-1) mAM aMtaHstha paranA maroDane nIcenA cheDe eka nAnI UbhI rekhA umerIne A citra banAvavAmAM Avela che. | g-agAunI jema ja A varNane mathALe mAtrArUpe varNanI AgaLa agra ke DimAtrA svarUpe prayojAyelAM che. A samaye mAtrAnA badale paDimAtrA karavAne rivAja jaNAya che. cha nuM cihna jyAre paDimAtrA svarUpe joDAya che tyAre A varNanA DAbA bhAga sAthe paDimAtrAnI UbhI rekhAne sparza thaI javAne saMbhava rahe che. AthI te sparza dUra karavA vaNanI zirorekhAnI DAbI bAjane saheja vadhAre laMbAvI tene cheDe paDimAtrA joDavAmAM Ave che. jema ke re (14-1), 2 (14-2), ne (14-5), re (14-7) nA maroDa. ghe (14-4) mAM ghanI upalI DAbI Toca AgaLa vadhelI hevAthI paDimAtrA jevAthI uparanI muzkelI dUra thAya che. ahIM re (14-3) ane zo (15-8)mAM aMtargata junA maroDa prAthamika kalAtmaka banyA che. 9 (14-4) mAM paDimAtrAne nIcale cheDethI jamaNuM tarapha sahejavALI che. . me, ga - AmAM nI mAtrA uparamAtrA ane paDimAtrA baMne prakAre prayojAyelI jaNAya che, paNa paDhimAtrAne upaga vizeSa thayelo jaNAya che. jema che . (16-1), Do (16-2), ao (16-3), ho (16-6), ane zo (16-8) nA maroDa. no (16-4) tathA go (16-5) mAM aMtargata 9 nI rekhA uparamAtrA svarUpe joDAI che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 cauluca kAlIna saMyukta vyaMjano. 4. 5 10 2 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana du yoM lu ya eya tavA na 6 kuMkR ya kA kA kra la la ki maiM bhI nadyA zu b gma dyA naU Thika kure z2u krU hA zA jJA jJAgha 61 caTTI kA 8 nazA rAI hya lAbha su a 3 maiM jA chyA 6 U dra dvA evaM thA 1 kA mU ) n2a ke pra 11 vrA kA jA nA yA mra bhU bhA a ta 8 lDa hara 50 yA ya 3 za ke tapa tma 4 cI vA vAsa hni tI 9 5 AkRti 3 ta ma dya 6 l vU 1. 2. 12 mUla mUrsa 13 12 le va ke lpa lA lA nahIM hai 14 thA va ya zrI zrI dh ii 15. kR kSa STa STAM ti 8 2} . 4 5. t 7 8 vi 9 14 kA sphu sma 12 vahI hma yaH gi 3 6 17 14 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukayakAlIna abhilekhA : prAstAvika vizleSaNu 15. jo (161) ane zo (16-8)mAM piMDamAtrA nIcale cheDethI jamaNI tarapha vaLelI che. Dho (16-6)mAM piMDamAtrAneA gALa mareDa prayAAyelA che. A saMyukatAkSaronAM lakSaNA : (AkRti 3) saMyuktAkSarA (sa yukta vyaMjanA) nA mareADanuM nirIkSaNa karatAM tene AdhAre temanAM keTalAMka lakSaNA najare paDe cheH (1) anu maitraka DhAlanI pracalita traNa paddhitie ja A kAlanA vyaMjanA joDAyelAM jaNAya che : (1) pUrva vyaMjananI nIce uttara vyaMjanane sIdhA UbhA joDavAnI prathA, jema ke (1, 1,) (1-6), mA (2-3), maiM (3-1), jJa (4-1), 33 (5-1), trI (7-5)mAM. (2) pUrva vyaMjananA cheDe sAmAnya rIte e TAcavALA uttara vyaMjananI DAkhI TAMca joDavAnI paddhati, jema ke ya' (1-3), ramya (2-5), 5 (4-3), tya' (7-1), 5 (9-3), ya (17-1) vagere. (3) pUrva vyaMjananI jamaNI UbhI rekhA sAthe uttara vyaMjananI DAkhI rekhA ekAkAre joDavAnI paddhati, jema ke thaya (1-5), kSmI (ra-4), ratna (7-8), stya (13-5) vagere. A kAla daramyAna A traNe paddhatione prayAga thatA hatA, paraMtu temAM sauthI vizeSa prathama paddhati prayAnatI. (2) ya nA prAcIna mareADa uttara vyaMjana tarIke kayAMka prayeAAyelA najara paDe. che. jema ke ramya (2-5), nya (2-7), ya, (3-2), nya (5-7) vagere. (3) keTalAka vyaMjaneAmAM vaNunA vikasita svarUpa heAvA uparAMta temanA prAcIna mareDa paNa prayeAjavAmAM AvatA. jema ke brya (3-2), ya (5-7), 7 (6-6) vagere. (4) saMyuktAkSarA svAbhAvika rIte sapramANa che. tema chatAM kayAreka temAM aniyamitatA jaNAya che. jema ke 6 (33), che (3-5), stya (7-3) vagere. (5) A vyaMjanA sAmAnya rIte kalAtmaka marADa paNuM dharAve che, jemAMnA keTalAkamAM tA e khAsa tarI Ave che. jema ke sya (7-2), thai (103), n (12-5), 9 (16-4), 2 (17-1) ane stra (17-3) vagere. Ama caulukrayaDhAlIna saMmuktAkSarA eka Mdare temanI arvAcIna nAgarI. avasthAe paheAMcyA hatA. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 gujarAtanA caulukacaDhAlIna abhilekhA : eka adhyayana abhilekhAmAM pratyeAjAyela A cihnonAM lakSaNA : (AkRti 4) caulukacaDhAlIna abhilekhAmAM prayAAyelAM a`kacihno tapAsatAM enAM keTalAMka noMdhapAtra lakSaNA najare paDe che. 30 (1) A kAlanA 1 thI 9 sudhInAM 9 cihno ane khAlI sthAnasUcaka cihna (0) zUnya che. A dasa cihnothI sa MkhyAlekhananA samagra vyavahAra cAlatA hatA. Ane nUtana zailInAM a cihno tarIke oLakhavAmAM Ave che. a nUna, rolAM eka cihano. 1 Tr 1 (2 2322 2322 2 3} 2| 3223 *9444 4 151 papa 6 6666 | 166 7| 333 3339 {qFt< G E GT w U 0. i . AkRti 4 (2) A daza cihno sthAnamUlyanA siddhAMta anusAra prayAAyAM che. tadnusAra ekama, dazaka, zataka, vagere pratyeka sthAna para AvI zake che. A sthAna jamaNI tarapha khasatAM dareka aMkanuM sthAnika mUlya dasagaNuM vadhI jAya che. dA. ta. 8, 88, 888 AmAM chaye aA 8' che paraMtu jamaNethI DAkhI bAju letAM pahelA 8 nA, khIjo 80nA, trIjo 800 nA ceAtheA 8000 nA, pAMcamA 80000 nA ane 6ThTho 800000 nA sUcaka che. A saMkhyAsUcaka kramane dasa guNeAttara sa MkhyA athavA te sthAnamUlyanA siddhAMta kahevAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukayakAlIna abhilekhA : prAstAvika vizleSaNa .17 (3) marADa paratve A 'cihno temanA arvAcIna nAgarI svarUpanI nikaTanA jaNAya che. joke kAMka kayAMka temanA prAcIna marADa paNa pracAAya che. A kAlamAM pUrva kAlamAM pracalita prAcIna zailIe ahnio lakhavAnI paddhatinA lApa thayelA jovAmAM Ave che. lipinI prAdezika vizeSatA :37 caulukayakAlIna abhilekhAnA abhyAsane AdhAre A kAlanA lekhAnI lipinI keTalIka vizeSatAo jaNAya che: (1) anumaitrakakAla daramyAna pratyeAjelI AdyanAgarI lipi ahIM lagabhaga vata mAna avasthAne pahoMcI hatI. (2) A DhAlamAM varNA ane aMtagata svaracihno mukhyatve vikAsa pAmyAM hatAM. (3) varSAnI zirArekhA arvAcIna rIte prayAnatI hatI, jyAre saMmukta vyaMjanA haju avikasita rahyA hatA. (4) keTalAka vorDanAM bevaDAM svarUpA prApta thAya che, jema ke a, jJa, La, bha, la ane za. hAlamAM pravartamAna uttarI nAgarI ane dakSiNI bALameAdhanA bhedane dhyAnamAM letAM kahI zakAya ke A vaikalpika svarUpo paikI uttarI zailInAM svarUpe ahIM vizeSa pramANamAM prayojAyelAM che. (5) keTalAMka varNAnAM bevaDA svarUpA jaNAya che. jema ke a,La ane la A svarUpe A kAlamAM arvAcIna svarUpane pAmelAM che. Ama caulukaya kAlamAM rajU thayelI lipi nAgarI lipinA chata mAna svarUpanI najIka AvelI che. enAM je je akSarAnAM vaikalpika svarUpe ghaDAyAM che, temAM utarI svarUpanI sAthe dakSiNI svarUpa paNa prayeAjAyeluM che. sa keta cihno : caulukayakAlIna abhilekhAmAM akSarA ane aA uparAMta anusvAra, visa, svararahita vyaMjanA, avagraha, virAmacihno temaja moMgalacihno vagere vize paNa mAhitI prApta thAya che: Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhaH eka adhyayana anusvAra (AkRti 5) . 'caulukyakAlIna abhilekhomAM anusvAra karavAnI prathA hatI. A anusvAre pilA mIMDAvALA karavAmAM AvatA hatA. A prakAranI paddhati vyApakapaNe pracalita. hatI. AnI sAthe sAthe biMdu svarUpane prayoga paNa thatA hatA, jema ke jaM, 4, vagere: ) anusvA2 AkRti 5 visarga (AkRti 6) - anusvAranI jema caulukya kAlamAM visarganuM cihna paNa karavAmAM AvatuM hatuM. A cilo vividha prakAre karavAmAM AvatAM hatAM. temAM e biMdusvarUpa, nAnI ADI rekhA svarUpe, pilA zUnyarUpe karavAmAM AvatuM hatuM. A kAlamAM khAsa karIne polA zUnyarUpe visarga cihno karavAmAM AvatAM hatAM. jema keH (ovizva AkRti 6 pU. . svararahita vyaMjane (hayaMta vyaMjane) (AkRti ) ' svararahita vyaMjanone judI judI rIte oLakhavAmAM Ave che. A vyaMjano halaMta vyaMjane athavA rUDha gujarAtImAM "khoDA vyaMjane" tarIke oLakhAya che. AmAM vyaMjanane mukhya AkAra mULa vyaMjana jevo hoya che, paNa halaMta svarUpa darzAvavA mATe nIce amuka prakAranAM cihuM karavAmAM - Ave che, je ahIM Apela citramAM spaSTa thAya che. svarAtmaka mULAkSaronI mAphaka | vyaMjanAtmaka mULa akSaromAM paNa alaga cihnonI AzA rahe. paraMtu uccAraNamAM akAra umerAtA hovAthI vyaMjana cihno akAraH hevAnuM mAnavAmAM Ave che. caulukya kAlamAM vyaMjanane svararahita sUcavatI rekhAne uparane cheDe gAMTha ! karAtI najare paDe che. jema ke , mU, na, vagere (juo ahIM Apela citramAM).! pa - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyakAlIna abhilekhaH prAstAvika vizleSaNa havata baeNnkatI | | | | | | | . AkRti 7 avagraha (AkRti 8) . * A kALa daramyAna moTAbhAge avagrahone vikAsa thayele jaNAya che. A avagrahanI saMskRta bhASAmAM khAsa jarUra paDe che. A mukhya ane to pachI Ave tyAre tenI jarUriyAta jaNAya che. svarasaMdhinA niyama pramANe I ane meM pachI mane lepa thavAthI mULa uttarapadanA prAraMbhamAM ja rahelo che ke nahi te mATe zaMkA thAya che. AthI A kAraNosara lupta ma darzAvavA mATe avagrahanuM ciha darzAvavAmAM Ave che. che " caulukaya kAlamAM AvAM cihno prayojAyelAM najare paDe che. ahIM Apela citramAM jotAM jaNAya che ke tenA pUrNa vikasita uparAMta ' ne maLatA AvatA tenA prAcIna svarUpane pracAra paNa hatA. , - a. varDa | | AkRti 8 virAmacihno (AkRti 9) A kAla daramyAna virAmacihno paNa prayojavAmAM AvatAM hatAM. sAmAnya rIte virAmaciho lekha, vAkya, zleka ane kAnA aMte karavAmAM AvatAM hoya che. atyAranI mAphaka vAkayakhaDa ke samAna zabdasamUha batAvavA mATe virAmacito kayAreka karAtAM hatAM. ekasarakhA aneka zabdo samAsanI aMdara AvatA hovAthI zabdone alaga karavA mATe kyAreka virAmacitone prayoga thato hato. temane prayoga darzAvatA keTalAka namUnA A pramANe che: Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukasAlIna abhilekho: eka adhyayana virAma, cikanuM mA yajJA|nA |damAM AkRti 9 caulukyakAlamAM virAmacihnonI rekhAne vaLAMkadAra ane kalAtmaka karavAmAM AvatI hatI. kyAreka A cihomAM be rekhA hoya to DAbI bAjunI vacce nAnI ADI rekhA DAbI tarapha joDAyelI jaNAya che. A prakAranAM cihno akoTAnA pratimA lekhe, paramAra sAyaka-ra jAnA lekhamAM, lATanA caulukyo katirAja ane trilecanapAlanA lekhomAM temaja moDhavaMzanA vijaladevanA lekhomAM jovA maLe che. alabatta, AvuM cihna akSaranI sAthe visarga hoya tyAre ja prajAyeluM najare paDe che. A kAla daramyAna zabdone alaga alaga batAvavA mATe virAmacihyo kavacita nAnI rekhArUpe maLe che. moTAbhAge e sUcavavA mATe eka Ubho daMDa ke UbhI rekhA karelI hoya che.39 maMgalacitro (AkRti 10) caulukyakAlIna abhilekhamAM lekhanA prAraMbhamAM vividha prakAranAM maMgalacihno prayojavAmAM AvatAM hatAM (juo ahIM AkRti). A kAla daramyAna be prakAranAM maMgalacihno prayojAtAM hatAM. zaMkhAkAra maMgalacihna ane cha nuM maMgalacihna. khAkAra ane nA maMgala zikanI. Ple cer Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 caulukyakAlIna abhilekho : prAstAvika vizleSaNa zaMkhAkAra maMgalacihna : A kAlamAM A prakAranA cihno kalAtmaka rUpe prayojatAM hatAM. emAM dakSiNAvarta ane vAmAvate sareDa mukhya hatA.30 AmAM vAmAvartavuM viNa vizeSa jaNAya che. dakSiNA rUy # kola daramyAna lupta thatuM jaNAya che. vAmAvarta svarUpane vikAsa caulukAmAM thayele mane te pachInA kAlomAM paNa cAlu rahelo hato. bIjA prakAranA svarUpamAMthI ene sAdo maroDa banyo. dhIme dhIme tenAM kalAtmaka svarUpa ghaDAyAM. nuM maMgalacihna: bhAratIya saMskRtinI prAcIna paraMparAmAM ne zubha maMgalakArI gaNavAmAM Avela che. temAMya yogazAstra ane AdhyAtmika dRSTie ne vizeSa mahimA che. A kAla daramyAna >> nA maMgalacihane prayoga thato hato. A kAlamAM meM nA maroDanA vikAsanI sAthe A svarUpane paNa vikAsa thayo hato. A kAlamAM ya nA maroDamAM uparanI ADI rekhAne jamaNe che. nAnI UbhI rekhA umerAtI hatI. A rekhA kayAreka jamaNI bAju paNa thatI hatI.41 A nA maroDanI Toce anusvAra umerIne e mareDa prajAvA lAgyo. Ama caulukyakAlIna lipi-svarUpa vartamAna nAgarI lipinA svarUpanI ghaNu nikaTanuM banyuM che, chatAM temAM paDimAtrAne praga, amuka akSaronA vilakSaNa maroDa, keTalAka akSaranuM parasparanuM sAmya, zabdazabda vacce aMtara nahi rAkhavAnI paddhati, vagerene laIne vizeSa mahAvarA vagara temaja saMskRta bhASAnA jJAna sivAya A kAlanA lekhe saraLatAthI ukelI zakAya tema nathI. A samayamAM 12 abhilekho arabI-phArasImAM lakhAyelA prApta thAya che. A lekhamAM hijarI saMvata prayojela che. hijarI saM. 445 (I. sa. 1053)ne lekha arabI-phArasI bhASAmAM lakhAyo che, te sivAyanA 11 lebo arabI bhASAmAM lakhAyelA che. A abhilekho bahudhA kuphI zailImAM lakhAyA che.' arabI-phArasI lakhANamAM akSarone ghaNuM karIne ekabIjA sAthe joDIne saLaMga kalame lakhavAmAM Ave che. A akSarone joDatI vakhate je rekhAo kheMcavAmAM Ave che tene baMdha kahe che. A baMdhane laIne sulekhananI viziSTa zailIo vikasI che. AmAM "nakha" ane "phI" evA be mareDa ghaNA vahelA vikasyA hatA. kukI zailI irAkanA kuphA zaheramAM vikaselI heI tenA pasthI tenuM nAma "bhU paDeluM. A zailImAM akSara UbhI, ADI ke trAsI rekhAonA deNIya ke khUNAdAra sayAjano vaDe lakhAya che. A Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukacAlIta abhilekhA : eka adhyayana 22 (7) abhilekho lakhavAnI paddhati: zilAlekha, tAmrapatralekha vagerenA nirmANamAM lekha lakhAvanAra uparAMta lekhanu lakhANa taiyAra karanAra ane lekha kAtaranAranA paNa phALA rahelA hAya che. lekhaka : abhilekhanuM lakhANa taiyAra karanAra lekhaka tarIke oLakhAtA. abhilekhAmAM lekhanA a Mte lekhakanuM nAma paNa Apelu hAya che.43 A lekhakA dvArA lakhAyelAM dAnazAsanA pracalita paddhatinAM sAdAM TUMkAM ane muddAsara heAya che. mATebhAge AvA lekhA dastAveja prakAranA najare paDe che. alabatta, keTalAka sAhityika kATinA paNa che. dAnazAsaneAmAM ApelI rAjAonI prazasti ucca gadyazailInA ke suMdara padyaracanAnA sarasa namUnArUpa hAya che. cauluka DhAlamAM sAdAM dAnazAsanA kAyasthAe lakhelAM che, jyAre zilAlekhamAM kAtarAyelI uttama prazasti zrIpAla ane seAmezvaradeva jevA siddhahasta kavioe racelI che.44 sAmAnya rIte prazasti-racanA yazasvI parAkramAne lagatA athavA vAva, maMdira vagere pU nirmANanAM kAryane lagatA abhilekhAmAM karavAmAM Ave che. bhUmidAnane lagatAM zAsanAmAM dAna ApanAra rAjA tathA enA pUrvajonI mAhitI ApavAnI prathA hatI. A kAraNeAsara prAcIna dAnazAsanAmAM rAjAonAM caritanI prazasti ApavAmAM AvatI hatI.45 lahiyA : lekhake raceluM lakhANa pahelAM lahiyA pAse jatuM. lahiyA abhilekhanA padArtha para paddhatisara zAhIthI e lakhANa lakhatA. abhilekhAmAM AvuM lakhANa karI ApanAra lahiyAnuM nAma bhAgye ja lakhavAmAM AvatuM. ghaNIvAra lekhanA musaddA dhaDanAra lekhaka pote abhilekhananA padArtha para nakala karI ApatA athavA teA salATa ke sArA pAte ja enA para nakala karI leteA.46 O lekhana paddhati : sAmAnya rIte abhilekha mATe taiyAra karelA lakhANane zilA ke tAmrapatra para likhita nakala pramANe zAhIthI lakhIne akSarA, AMkaDAo tathA cihno kAtaravAmAM AvatAM. prAcIna abhilekhAmAM lakhANanA vAkayamAM zabda--zabda vacce jagyA bhAgye ja rAkhavAmAM AvatI. virAmacihno jUja pramANamAM karavAmAM AvatAM.47 lekheAmAM avagrahanuM cihna kayAreka ja lakhavAmAM AvatuM. kayAreka pracalita zabdanA sakSeparUpa tarIke enA Adya akSara vaparAtA. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 caulukayakAlIna abhilekhA : prAstAvika vizleSaNu caulukaya kAla daramyAna A prakAre abhilekhA lakhavAmAM AvatA najare paDe che. lekhanI zarUAta : abhilekhAnA lakhANanI zarUAta pahelAM keTalAka maMgala zabda ke maMgalacihno dvArA thatI hatI. A maMgala zabdo ke cihnomAM svastika, , siddha, zrI, vAmAvata gU McaLAM, triratna, dharmAMcakra, padma, zrI vatsa, naMdi, trizUla, matsya, varAha vagere aneka cihno prayAjavAmAM AvatAM najare paDe che. caulukayakAlIna abhilekheAmAM paNa lekhanI zarUAtamAM A prakAranAM maMgala cihno karavAmAM AvatAM. jemake vi. saM. 1005 (I. sa. 949) nA paramAra sIyaka-ra jAnA haraseAlanA tAmrapatramAM lekhanI zarUAtamAM "OM" cihna rUpe Apela che.48 siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1193 (I. sa. 1137)nA sUNusaranA tAmrapatranI zarUAtamAM svastinuM cihna Apelu che.49 vi. saM. 1201 (I. sa. 1144-45)nA kumArapAlanA lekhamAM svastikanuM cihna prayAAyelu che.pa. tevI ja rIte vi. saM. 1231 (I. sa. 1174)nA ajayapAlanA uMjhAnA zilAlekhanI zarUAtamAM svastikanuM cihna prayAAyeluM che.51 A samayanA keTalAka abhilekhAmAM ma galacihnonI sAthe moMgala zabdo jevA ke OM namo bhagavate vAsudevAya namaH / OM namaH zivAya namaH | zrI gaNezAya namaH | vagerethI lekhanI zarUAta karelI heAya che. maMgala zabdo uparAMta ma Mdirane lagatA lekhAmAM ghaNI vAra prAraMbhamAM iSTadevanI stutinA eka ke ekathI vadhu leka ApavAmAM AvatA hatA. jema ke, vi. sa`. 1131 (I. sa. 1074)nA kahyuM deva-- 1 lAnA navasArInA tAmrapatramAM lekhanI zarUAta OM namAM mAvate vAsudevAya thI karelI che.pa2 kumArapAlanA vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)nA mAMgareLanA zilAlekhanI zarUAta'' che nama: zivAya thI karelI che.53 vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA bhImadeva 2 jAnA AzrunA zilAlekhamAM lekhanI zarUAtamAM sarasvatI devIne vaMdana karIne khIjA zleAkamAM neminAthanI AziSa mAMgelI che.54 vi. saM. 1299 (I. sa. 1243)nA sAmanAtha-verAvaLa zilAlekhamAM prAraMbhanA pahelA be leAka zivanI stutine lagatA ane trIjo zlA4 sarasvatInI -stutine lagatA che.55 kSipta rUpA abhilekhAmAM keTalAka pUrA zabdone badale enA ekAda akSara lakhIne enuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA kayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana saMkSipta rUpe prayojavAmAM AvatuM. AvA akSaromAM samaya-nirdezane lagatA zabdomAM khAsa karIne , sava ke saMvata vagere zabda prayojAtA. adhikAradarzaka zabdomAM dUta mATe 2, mahAkSatrasTa mATe mAga, mahAsAMdhivighagvA mATe mahAsA jevAM saMkSipta rUpe prayojavAmAM AvatAM. bIjA zabdo jevA ke % mATe , IvA mATe , drazna mATe , ThAkura mATe 4, vaMdita mATe , sAMvatsAra mATe sAM vagere zabda prayojavAmAM AvatA hatA. u. ta. vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)nA kumArapAlanA mAMgaroLanA zilAlekhamAM mahAsAMdhivitraraMva mATe mahArA,56 kumArapAlana vi. saM. 1225 (I.sa. 1168-69)nA verAvaLanA zilAlekhamAM sUtradhAra ne mATe sUtrapa7, vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA bhImadeva-2 jAnA. AbunA zilAlekhamAM saMvata ne mATe saMpU58 vi. saM. 1295 (I. sa. 1238)nA. bhImadeva-2 jAnA kaDInA tAmrapatramAM TAkurane badale TA. prayojAyela che.pa8 mudrAMka rAja zAsanamAM tAmrapatrone joDatI eka kaDInA sAMdhA upara rAjamudrAnI chApa lagADavAmAM AvatI, jethI patarAnuM saMyojana akabaMdha rahetuM. sAmAnya rIte rAjamudrAnI chApanAM upalA bhAgamAM e rAjavaMzanA lAMchana(pratIka)nI AkRti ane nIcalA bhAgamAM e rAjAnuM nAma karavAmAM AvatuM. alabatta, caulukya-- kAlIna lekhamAM A prakAranAM mudrAM ke jovA maLatAM nathI. je ke mULarAja-1lAnA vi. saM. 1043 nA kaDInA tAmrapatramAM A prakAranuM rAjacihna najare paDe che. emAM naMdInuM rAjacihna ApavAmAM AveluM che. deg paramAra sAyaka-ra jAnA. vi. saM. 1005 nA harasolanA tAmrapatramAM tAmrapatranI nIce uDatA garuDanuM rAjacita aMkita kareluM che. paraMtu A baMne kissAmAM rAjAnuM nAma apAyeluM nathI. jo ke cAlukaya kAlanAM badhAM tAmrapatromAM chevaTe rAjAnA hastAkSara karelA maLe che. (8) caulukyakAlIna abhilekhonuM vizleSaNa A samayanA abhilekhone abhyAsa karatAM A lekhone cAra prakAromAM vaheMcI zakAya che : prakAra lekhonI saMkhyA. dAnazAsana pUrta nirmANane lagatA pratimA-pratiSThAne lagatA 408 prazasti-lekho 87 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyakAlIna abhilekhaH prAstAvika vizleSaNa 25 (1) dAnazAsana A samayanA abhilekhomAM A prakAranA lekhonI saMkhyA kula 53nI che. jo ke pUrtanirmANane lagatA lekhonI sarakhAmaNIe A prakAranA lekho ghaNuM ochA prApta thAya che. dhArmika hetuthI karAyelA dAnane "dharmadAya" kahevAmAM AvatuM. dharmazAstramAM dAnane ghaNo mahimA gavAyo che. A dAnamAM dhenu, bhUmi ane vidyAnAM dAne paikI bhUmidAnane zreSTha gaNavAmAM AvatuM hatuM. tadanusAra A kAlamAM ghaNAM dAne bhUmidAnane lagatAM ApavAmAM AvelAM hatAM. dAna lenArane bhUmidAna e kAyamI UpajanuM akSaya sAdhana prApta thatuM, je ene jIvanaparyaMta upayogI nIvaDatuM. AthI bhUmidAnanI kAyamI neMdha rahe evuM ene lagatuM rAjazAsana lakhAvI ApavAmAM AvatuM hatuM. A lakhANa dAna lenArane hakanAmAnA purAvA tarIke kAma lAgatuM. A uparAMta bhUmidAnane lAbha dAna lenAranA putrapautrAdikane paNa vArasAgata rIta peDhIone peDhIo sudhI cAlu raheto. AthI dAnazAsananI prata dAna lenAranA kuTuMbe kAyama mATe sAcavIne rAkhavI paDatI. tethI A prakAranAM lakhANe tAbAnAM patarAM para lakhavAmAM AvatAM. bhUmidAnane lagatAM dAnazAsanamAM dAna ApanAra arthAta "dAtA", dAna lenAra arthAta "pratigrahatA ane dAnamAM ApavAnI vastu arthAta "deya" ema traNa mukhya bAbata hoya che. A uparAMta miti, svahasta vagere anya bAbata. jaNAvelI hoya che. A dAnazAsanane prAraMbha siddhama svasti ke >> svasti jevAM maMgalapadethI karavAmAM Avelo hoya che. ghaNIvAra emAM devonI stuti jaNAvelI. hoya che. dAnazAsane sAmAnya rIte rAjadhAnImAMthI ane kyAreka vijayachAvaNI ke yAtrA sthAnethI pharamAvavAmAM AvatAM. dAnazAsanamAM ane kyAreka nirdeza paNa karavAmAM AvatA. jemake bhImadeva-1 lAnA vi. saM. 1120 (I. sa.1066)nA pAlanapuranA dAnapatranA AdhAre jaNAya che ke bhImadeve pitAnI chAvaNI IlA. (hAlanuM kala) mukAme hatI tyAre jAnaka nAmanA moDha brAhmaNane varaNavADA gAmamAM traNa haLa jamIna dAnamAM ApI hatI.62 dAnazAsanemAM rAjakula ane vaMzAvaLInI vigata,dAtAnA saMdarbhamAM ApavAmAM AvatI hatI. ghaNIvAra vaMzAvaLI sAdI sIdhI rIte TUMkamAM ApavAmAM AvatI hatI.63 ghaNIvAra emAM pratyeka purogAmI rAjAnI prazasti AvatI hatI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho: eka adhyayana dAnazAsane zAsana ke nivedana rUpe hovAthI dAna ApanAra rAja lAgatA-vaLagatA adhikArIone tathA anya lokone saMbodhIne dAnanI hakIkata jaNAvato. dAnane lagatI mukhya mAhitImAM dAna ApavAnA hetu, pratigrahItAnAM nAma-ThAma, dAnanAM ane ene mATenAM prayojana, deyabhUminI vigato, dayabhUmi para pratigrahItAnA hake vagerenI mAhitI upalabdha thAya che. dAna lenAra brAhmaNa, devAlaya temaja vahIvaTI vibhAgo ane peTA vibhAga, gAmo, khetaro vagerene lagatI paNa ghaNI mAhitI prApta thAya che. dAna ApanAra rAja lAgatAvaLagatAone dAnanI jANa karI pratigrahItAne devabhUminI bAbatamAM kanaDagata nahi karavA Adeza ApatA temaja enuM paripAlana karavAne naitika anurodha paNa karato hato. ApeluM dAna AgAmI rAjA pALe to te paNa dAnanA puNyane bhAgIdAra thAya athavA laI lenArane keTaluM pApa lAge te darzAvatA zloko paNa cAlI AvatI paddhati mujaba TAMkavAmAM AvatA.14 dAnazAsanamAM dAnanI miti jaNAvavI jarUrI gaNAtI. emAM saMvata, -varSa, mAsa, pakSa, tithi ane vAra jaNAtA hatA ane aMtamAM rAjAnA nAme kaI banAvaTI dAnazAsana taiyAra na karAvI de eTalA mATe chevaTe rAjAnA svahasta paNa ApavAmAM AvatA hatA. pUrva-nirmANane lagatA lekho A samayanA abhilekhamAM pUrtanirmANane lagatA 87 jeTalA lekho prApta thayA che. - dharmazAstronA graMthamAM dAnanI jema ja pUrNa kAryone mahimA ghaNe gavAya che. A pUrta kAryomAM kilA, sarovara, vAva, kU, satrAgAra, pAThazALA, pagathiyAM ane maMdiro vagere karAvavAno samAveza thAya che. caulukya kAlamAM A prakAranAM aneka bAMdhakAma athavA jIddhAra thayelo jaNAya che, je paikI thoDAM daSTAMta prastuta che : vi. saM. 1208 (I. sa. 1152) nA lekhamAM temaja vi. saM. 1225 (I. sa. 1168-59) nA lekhamAM kilAo karAvyAne nirdeza maLe che. 5 - siddharAja jayasiMhanA samaya daramyAna vi. saM. 1185 (I. sa. 1139)nA zilAlekhamAM sahastraliMga sarovarane nideza thayela che. 6 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 caulukanyakAlIna abhilekho : prAstAvika vizleSaNa jyAre vi.saM. 1148 (I. sa. 1092),67 vi. saM. 1202 (I. sa. 1146),68 vi. saM. 1225 (I. sa. 1158-69), 68 vi. saM. 1266 (I. sa. "1210) ane vi. saM. 1275 (I. sa. 1219)nA varSonAM lekhomAM vAva karAvyAnA ullekho maLe che. tevI ja rIte kUvo karAvyAne lagatA traNa lekho anukrame 1043 (I. sa. 987)nA siddharAjanA, varSa vagaranA lekhamAM temaja vi. saM. 1266 (I. sa. 1210) nA lekhamAM maLe che. ne zastrAgAra ane pAThazALAnA ullekho vi. saM. 1134 (I. sa. 1077), vi.saM. 1231 (I. sa. 1174), vi. saM. 1263 (I. sa. 1297), vi. saM. 1287 (I. sa. 1231) ane vi. saM. 1299 (I. sa. 1243)nA lekhamAM thayelA che. 5 A uparAMta maMdira-nirmANane lagatA lekho temaja jarNoddhArane lagatA ghaNuM lekha prApta thayA che. (3) pratimAlekhe caulukyakAlIna abhilekhamAM dAnazAsane ane pUrva nirmANanA lekho paikI pratimA lekhonI saMkhyA sauthI vadhAre che. A pratimAlekhonI saMkhyA 409nI che. pratimA banAvarAvI tenI pratiSThA karAvavI e bhAre puNyaprada manAtuM. keTalIka pratimAo para tenA nirmANa tathA tenI pratiSThAne lagatA lekha kotarela hoya che. A lekhamAM jeNe e pratimA karAvI hoya te vyaktinuM nAma, je deva-devInI pratimA karAvI hoya te devatAnuM nAma ane mUrtinI pratiSThA na karAvanAra AcAryanuM nAma tathA pratiSThA varSa ane tene samayanirdeza vagere vigato ApavAmAM AvatI. A samayanI moTA bhAganI pratimAo ane tene lagatA lekho jaina dharmane lagatA che. (4) prazasti lekhe - caulukya kALa daramyAna A prakAranA 9 lekho maLyA che. sAdhAraNa rIte smAraka abhilekhAne tathA pUrtanirmANanA lekhone "prazasti" kahevAmAM Ave che. A lekhamAM parAkrama ke paramArthanI ghaTanA nimitta hema che ane e nimitte -enA nAyakanI prazaMsAtmaka lAMbI prazasti racavAmAM AvelI hoya che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukanyakAlIna abhilekhA : eka adhyayana A prazasti e saMskRta sAhityanA eka rasaprada prakAra che. prazastinAM kAvyA. AlaMkArika rIte racAyAM heAvA chatAM temAMthI ghaNI upayAgI aitihAsika mAhitI upalabdha thAya che. prazastinI racanA bahu saraLa rIte karavAmAM AvelI hAya che. temAM maMgalAcaraNa pachI pUta kArya karAvanAranuM ke dAtAnuM vaNu ta Ave che. jenuM vaNa na karavAmAM AvyuM hoya e vyakti je tatkAlIna rAjyakartAthI judI haiya tA evA kissAmAM rAjAnuM vana paNa karavAmAM Ave che ane tenI vaMzAvaLI paNa ApavAmAM Ave che. dAnanI vigatAnuM varNana kAvyamaya rIte karavAmAM Ave che. A uparAMta prazastimAM sthapatinuM, pratiSThA karanAra pureAhita athavA dharmagurunuM, prazasti racanAra kavinuM tathA lekha kAtaranAra kArIgaranu nAma, lekhanI miti vagere umeravAmAM Ave che. AvI prazasti khAsa karIne midarAmAM temaja jAhera upayeAganA kAIka sthaLe mUkavAmAM AvelI heAya che. keTalIkavAra mUrti nI upara ke tAmrapatramAM paNa AvI prazasti kAtarelI jovAmAM Ave che. hastapratAne ate paNa ghaNI prazastio heAya che. prazastimAM ApavAmAM AvelI vaMzAvaLI temaja rAjAonA parAkramanuM varNana itihAsanI dRSTie ghaNuM mahattvanuM hoya che. keTalIka prazastiomAM zlAkanI saMkhyA alpa heAya che, teA keTalIkamAM e seA karatAM paNa vadhAre sa MkhyAmAM hoya che. keTalIka prazastie gadyamAM racAyelI heAya che, paraMtu meATAbhAganI prazasti padyamAM racAyelI jovAmAM Ave che.76 28 * 77 (1) A kAla daramyAna racAyelI prazasti A pramANe gaNAvI zakAya : vi. saM. 1053 (I. sa. 997)nA dhavalanA hastika DI zilAlekha prazasti-lekha che. A prazasti sUryAcAye racelI che. A prazasti rASTrakUTa rAjavI dhavale hastiskru DimAM maMdira karAvyuM hatu. tene lagatI che. (2) vi. saM. 1195 (I. sa. 1139) nA varSanA siddharAja jayasi`hunA samayanA lekha A prakAranA che. A prazastinA kartA kavi zrIpAla hatA. prazastinA mukhya hetu siddharAja jayasiMhe karelA mALavA vijyanI yazegAthA nirUpavAnA che.8 (3) mAMgarALanI sADhalI vAvanA prazasti lekha vi. saM. 1202 (I. sa. 1146) nA samayane che. A prazastinA racanAra pAzupatAcAya pra" sarvajJanu nAma ApeluM che. A prazasti gRhila vaMzanA mUlunA bhAI seAmarAje AtmazreyAthe karAvela sahajijJezvara maMdirane lagatI che,9 (4) vi. sa: 1207 (I. sa. 1159)nA prazasti lekha kumArapAlane citADa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 cauckathakalIna abhilekhaH prAstAvika vizleSaNa gaDhano che. A prazastinA racayitA rAmamUti che. A prazasti kumArapAlane lagatI che.80 (5) vaDanagaranI vi. saM. 1208 (I. sa. 1151) nI prazastinA racayitA kavi zrIpAla che. A prazasti kumArapAlane lagatI che. (6) vi. saM. 1225 (I. sa. 1168-69)ne prazasti lekha prabhAsapATaNanA bhadrakALI maMdiramAM Avelo che. A prazastinA racanAra bhAvabRhaspati che. A prazastimAM kumArapAle karelAM pUrNa kAryonI prazaMsA karelI che.82 vi. saM. 1273 (I. sa. 1217)ne prazasti lekha bhImadeva-2 jAnA samayane che. A prazastinA racanAra kavi zrIdhara che. A prazastimAM bhImadeva-2 jAnI sAthe zrIdharanA prANa ullekha karelA che.83 kavi somezvare racelI vi. saM. 1287 (I. sa. 1231) nI prazasti ANa paranA neminAthanA maMdiramAM AvelI che. A prazasti vastupAla tejapAlane lagatI che.84 (8) bhImadeva-rA no vi. saM. 1299(I.sa. 1243) ne lekha paNa A prakAra che. AmAM bhImadeva-2 jAnI prazasti karavAmAM AvI che.85 (8) pAdaTIpa 1. juo trivedI indravadana-gujarAta ItihAsa saMdarbha sUci, khaMDa 4-5 2. a. naM. 17 3. a. naM. 156 4. a. naM. 28 5. a. naM. 38 ka. a. naM. 992 7. a. naM. 28-e 8. a. naM. 73-A 9. De. zelata bhAratI : kacchanA abhilekhamAMthI prApta thato kacchane itihAsa, vidyApITha-aMka 113, sapTembara, okTobara 1981, pR. 33. 10. juo citrane paTTa 11-12. a. naM. 53-a, 6-a - 13. A lekhanuM varSa zrI khokhare ame temane anusarIne zrI rAmasiMha rAThoDa ane che. bhAratI zelate vi. saM. 1217 (I. sa. 16 - 1) ApeluM che, paraMtu teo paikI koIe amo pATha Apyo nathI. tethI tene khAtarI thaI zakatI nathI. zrI nAgajIbhAI bhaTTIe upamiti 1217ne badale Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39: gujarAtanA colujyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 1277 che ema khAtarIpUrvaka kheMcyuM che. bhaddI nAgajIbhAI, "kacchane sAMskRtika vAraso: pALiyA pR. 54 14. bhaTTI nAgajIbhAI, uparyukta, pR. 54 15. gu. e. le, bhA. 3, naM. 143-banI prastAvanA 16. gu. e. le., bhA. 3, naM. 157-ba nI prastAvanA 17. a. naM. 9 18. a.naM. 104 19. a. naM. 113 2-21. zAstrI, ha. gaM. "bhAratIya abhilekhavidyA", pR. 103 22. a. naM. 5, 21, 61, 110, 182 vagere 23. a. naM. 55, 12, 111 vagere 24. a. naM. 18, 19, 43, 4, 69 vagere 25. a. naM. 43, 44, 69 vagere ra6. dA. ta. a. sU. naM. 43 27. a. sU. naM. 68 28. juo A varSanA abhilekhonI vigato ra9. a. su. naM. 50 30. parIkha, pra. ci. "gujarAtamAM brAhmIthI nAgarI sudhI lipivikAsa', pR. 14931. sacAu, I. sI., "alabirUnIjha inDiyA', graMtha 1-2, pR. 173 32. zAstrI, hariprasAda, gujarAtane prAcIna itihAsa', pR. 4 33. hemacaMdrAcArya kRta zabdAnuzAsana, (1, 1 pR. 4, 116)mAM varSonI saMkhyA 51 ApI che, jemAM uparanA 45 varNo uparAMta R, , , jihavAmUlIya, upamAnIya ane 6 e 6 varNa jaNAvyA che. 34. parIkha, pra. ci, uparyukta, pR. 15ra. 35. parIkha, pra. ci, upamukta, pR. 178, pAdaTIpa naM. 10 36 parIkha, pra, ci, uparakta pR. 224 37. parIkha, pra. ci, upakta, pR. 177 38. parIkha pra. ci., : uparyukta, pR. 231 39. juo a. sU. naM. 113 40. parIkha, pra. ci., uparyukta, ra39 thI 241 , 41. juo, pR. 9 upara prastuta karela caulukyakAlIna vargo (AkRti 1) 42. juo graMthane aMte pariziSTa - kara-a. jhi. a. desAI, "islAmI sulekhanakaLA', "kumAra", aMka 573, pR. 344-46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukayakAlIna abhilekhA : prAstAvika vizleSaNu 31. 43. jemake vi. sa. 1087 nA bhImadeva-1lAnA samayanA lekhAmAM lekhaka tarIke. kAyastha kAMcananA putra vaTezvara hatA. a. naM. 9-10 44. a. naM. 44, 61, 99, 11 45. a.naM. 18, 19, 26, 36,83, 91, 95, 102, 107, 113, 133, 176 46. phUlara, inDiyana peliyeAgrAphI', pR. 151 47. pAMDe, inDiyana peliyeAgrAphI.' pR. 105 49. a. naM. 28 53. a. naM. 39 57. a. naM. 60 61. a. naM. 2 48. a. naM. 1 52. a. naM. 18 a. naM. 110 a. naM. 111 56. a. naM. 39 60. a. naM. 6 a. naM. 17 63. a. naM. 83, 91, 95, 1-4, 107, 113, 133, 176, 177, 183 64. jue A mahAnibaMdhamAM prastuta karela dhAmi ka sthitinuM prakaraNa 65. a. naM. 44, 61 66. a. naM. 29-a 50. a. naM. 36 54. 58. 62. 77. a. ta. 7-a 78. a. na. 39 81. a. naM. 44 84. a. na. 110 51. a. naM. 70 55. a naM. 182 59. a ta. 176. 67-71 a. naM. 21, 34, 61, 95, 102 72-74. a. naM. 6-a, 35, 95 75. a. naM. 70, 91, 133, 183 ane 19-a 76. sAMDesarA bhAgIlAla, mahAmAtya vastupAlanuM sAhitya maMDala tathA saskRtaH sAhityamAM tenA phALA', pR. 176-177 AcAya ta. A., adhyayana ane sa MzAdhana, pR. 1 78. AcAya na. A., uparyukta pR. 2 80. a. na. 43 83, a. naM. 99 82. . . 61 85. a. naM. 182 * Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza prAstAvika : gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika itihAsamAM caulukya kAla atyaMta mahattvano gaNAya che. caulukyakAlIna gujarAte saMskRtinAM vividha kSetromAM pragati karI hatI. eTale caulukya kAlane prAcIna gujarAta jAherajalAlIne kAlA gaNavAmAM Ave che. A kAlamAM caulukayonuM rAjya gujarAtanuM sahuthI prabaLa rAjya hatuM. enA rAjavIo bhAre utsAhI, pratApI ane preraka vyaktitva - dharAvatA hatA. A rAjyane vistAra hAlanA gujarAta rAjyanA vistAra karatAM - ghaNo vadhAre hato. A kALa daramyAna gujarAtanI prajAe sAhitya, dharma, kalA vagere kSetramAM vyApaka pragati karI hatI. siddharAja ane kumArapAla jevA samartha - caulukya rAjavIonA lAMbA zAMtibharyA zAsana kAlane laIne vepAra, vANijya ane udyogo vagerene bhAre protsAhana maLyuM hatuM tethI gujarAtanI Arthika - samRddhi vipula pramANamAM vadhI hatI. ahIM vizeSa noMdhapAtra bAbata e che ke, A kAla daramyAna gujarAtane sau prathamavAra "gurjaradeza", "gurjarattA" evuM - nAma prApta thayuM. A kAlanA rAjakIya itihAsanA mukhya prabhAvaka baLa tarIke caulukyo hAI temanA vize abhilekhomAMthI maLato itihAsa prathama nirUpI tyArabAda temanA samakAlIna rAjavaMzone rAjakIya itihAsa tAravavAne prayatna karIe. - caulukya nAma: caulukyakAlIna abhilekhomAM tathA sAhityamAM A vaMzanA nAmanAM vividha rUpe prayojAyAM che. mULarAja 1lAnA vi. saM. 1043 (I. sa. 987)nA kaDInA tAmrapatramAM - "caukika" ane tenA ja samayanA cAmuMDarAjanA vi. saM. 1933 (I. sa. 976-77)ne tAmrapatramAM "caudiThaka"ne prega thayelo maLe che, jyAre vi. saM. * 1299 (I. sa. 1243)nA ajayapAlanA kaDInA tAmrapatramAMka "caulakika" rUpa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukaya va za prayeAjAyuM che. paraMtu A sivAyanA meATA bhAganA caulukaya rAjavIonA lekhAmAM jema ke -bhImadeva rajAnA vi. saM. 1283 (I. sa. 1226) tathA vi. sa. 1287 (I. sa. 1231)nA tAmralekhAmAMpa, zrIdharanI vi. sa. 1273 (I. sa. 1217)nI prazastimAM Achu paranA vastupAla-tejapAlanA vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA lekhamAM caulukaca' rUpa prayAAyu che. 33 "ti mudI", sukRtasa kI na", sukRtati kallolanI'" ane "pra dhana ciMtAmaNi" jevAM A kAlane lagatAM sAhityika sAdhanAmAM paNa cauluka' rUpa prayeAjAyuM che. alabatta, lRcAzraya"mAM culuka'' 39 ane kumArapAlarita'mAM "cunnuga" ke "cunnuSka" ane kavacit cAlu... jevAM rUpA maLe che. TUMkamAM, abhilekhA ane sAhityamAMthI prApta ullekhAne tulanAtmaka rIte joIe tA caulukaya" rUpanA vyApaka prayAga thatA najare paDe che.11 A parathI jaNAya che ke "caulukaca' zabdanA mULamAM "culuka" hAvAnuM pratIta thAya che. 10 A caulukaya zabdanuM cAlukaya" sAthe sAmya jaNAyuM che. te soMdarbhamAM A mudde vigate tapAsIe. 6 ThThI sadI daramyAna karNATakamAM vAtApi (bAdAmI)mAM "calikaya" ke "caluka' vaMzanI sattA hatI. AgaLa jatAM e vaMza cAlukaca" nAmathI prasiddha thayA. A vaMzanI eka zAkhA I. sa.nI 7 mI sadI daramyAna veMgI pradezamAM sthapAI hatI. temanA lekhAmAM "caki", "calki" vagere nAmeA pratyeAjelAM che.12 8 mI sadImAM A caulukaconI sattA rASTrakUTAe laI lIdhelI paNa 10 mI sadImAM cAlukayoAe e punaH hastagata karI laI vAtApine badale kalyANImAM peAtAnA vaMzanI sattA sthApI. daramyAnamAM 9 mI sadImAM saurASTramAM UnA vistAramAM balavarmA ane anivarmA nAmanA cAlukayonI sattA pravartatI hatI. 13 badhA rAjavaMza cAluka'' tarIke oLakhAya che.14 dakhkhaNanA pazcimI cAlukaya vaMzamAMnI zAkhAnA lekhAmAM "cAlukayu'15 likaca'16 ane cAlukaya'17 rUpA prayAAyAM che. e badhAM paNa cAlukaya"nAM sUcaka che. A dakhkhaNunA uttarakAlIna cAlukayo(lagabhaga I. sa. 995-1189)nA lekhAmAM tA spaSTataH cAluka' rUpa ja prAjAyuM che.18 cAluka' rUpa mUlataH "calaka" parathI sAdhita thayeluM pratIta thAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe: eka adhyayana - mULamAM A vaMzanuM nAma "yulika" ke "zulika" nAmanI pati parathI paDayuM hoya tema jaNAya che. purANa, bRhatsaMhitA" temaja "caraka saMhitAmAM emane eka prAcIna jAti tarIke ullekha thayela che. "culika" ke "zulika" e mULa nAma bhUMsAI jatAM tenAM vividha rUpe prayojAyAM. emAMthI A vaMzane uddabhava brahmAnA "culuka"(bo ke kamaMDaLa)mAMthI thayAnI mAnyatA pracalita thaI." TUMkamAM dakSiNanA cAlukyo ane aNahilavADanA caulukyo eka ja jAtinA che. "calukya" ke "cAlukya" zabda "caluka" parathI ane "caulukya" zabda "culuka" parathI utpanna thayelA jaNAya che. saMskRtamAM "calaka" ane "culaka" e baMne zabdone eka ja artha khobo ke kamaMDaLa evo thAya che. AthI "cAlukya" ane "caulukya" e eka ja zabdanAM be vaikalpika rUpa hovAnuM ane dakSiNanA rAjavaMzamAM "cAlukya" rU5 ane aNahilapura pATaNanA vaMza mATe "caulukya" rUpa jANItuM thayuM.' caulukyo mATe prayojAyela "sAsuki22 ane "zaulikka"mAMthI "solaMkI" rUpa pracalita thayuM jaNAya che. 23 A vaMze alaga hovAnuM jaNAyuM nathI, kema ke teo baMne pitAne uddabhava brahmAnA culukamAMthI thayAnuM jaNAve che. vaLI dakSiNanA cAlukya vaMzanI jema gujarAtane caulukya vaMza mAnavya gotra ke hAritanI sAthe saMbaMdha dharAvatA nathI. dakSiNanA cAlukyoe e ullekha kadaMbo pAsethI apanAvyo hato.24 dakSiNanA cAlukyonuM rAjacihna varAha hatuM jyAre gujarAtanA caulukyonuM rAjaciha naMdI hatuM25 AthI eka najare ema lAge ke A baMne eka jAtinA na hoya paraMtu A aMge evo khulAso apAya che ke kadAca lAMbA samaya daramyAna eomAM A sAMpradAyika pheraphAra thayo hoya. AthI ekaMdare jotAM A baMne rAjakule eka ja jAtinAM havAnuM pratIta thAya che.26 caulukya kulanI utpatti - caulukya kulanI utpatti aMge bhAre matabheda pravarte che. A kulanA prathama rAjavI mULarAja-1 lAe tenA vi. saM. 1043 (I. sa. 987) nA kaDInA tAmrapatramAM pitAne caulakti vaMzane gaNAvyA che, paraMtu A vaMza vizenA mULa puruSa vize spaSTa mAhitI prApta thatI nathI.. kAzmIranA kavi bihaNe "vikramAMkadevacarita" nAmanA mahAkAvyamAM A A vaMzanA mULa puruSanI utpatti varNavI che. temAM brahmAnA culuka (khobA)mAMthI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 rAjakIya sthiti : caulukaya vaMza eka vIra cAho utpanna thayA ane temAMthI A vaMza cAlyA heAvAnuM jaNAvyu che. temanA jaNAvyA pramANe A vaMzamAM culuka pachI kramazaH hArita ane mAnavya nAmanA vIrA thayA. A vaMzanuM mULa sthAna aceAdhyA hatuM. samaya jatAM A vaMzanI eka zAkhAe dakSiNamAM rAjya sthApyuM.28 kavi bilhaNe jaNAvelI anuzruti gujarAtamAM pachI vyApakapaNe svIkArAyAnuM jaNAya che. caulukaca rAja kumArapAlanA vi. saM. 1207 (I. sa. 1150-51) nA cittoDagaDhanA lekhamAM29 temaja vi. saM. 1208 (I. sa. 1152) nA lekhamAM30 tathA khaMbhAtanA kuMthunAthanA ma MdiranA lekhamAM31 caulukayonI utpatti brahmAnA culukamAMthI thaI hAvAnu nAMdhAyu che. " cAzrama'nI vi. saM. 1310 nI abhayatilakaNunI TIkAmAM, vi. saM. 1300 mAM lakhAyela bAlacaMdrasUri-racita "vasaMtavilAsa'mAM, vastupAlatejapAlanI va. sa. 1287 nI prazastimAM ane vi. saM. 1361 mAM vaDhavANumAM lakhAyelI meruttu MganI prabaMdhaciMtAmaNi'mAM paNa caulukayonA mULa puruSanI kalpanA brahmAnA culukamAMthI thaI heAvAnu jaNAvyuM che.32 kumArapAlacarita'mAM brahmAnA culukamAMthI A vaMzanI utpatti thayAnI anuzrutine badale prAcInakALamAM cukaya nAmanA kAI kSatriya vIra puruSamAMthI A vaMza UtarI AvyAnuM jaNAvyuM che. temAM jaNAvyA pramANe e puruSe peAtAnAM parAkrameAthI zatruonA saMhAra karI peAtAnuM navuM rAjya sthApyuM. tenA vaMzajo uttarakAlamAM cAlukayonA nAme jANItA thayA. culuye mathurAmAM peAtAnA vaMza pravartAvyA. A vaMzamAM sihavikrama nAmanA rAjavI thayA. eNe peAtAnA nAmanA saMvata paNa pracalita karyAM ane enA putra vikramamAMthI anukrame 85 tejasvI rAjavIe thayA. A pachI rAma, bhaTa, daDakka, kAMcikavyAla, rAja ane mULarAja thayA.33 A vRttAMtamAM Apela rAjAonAM nAma paikI keTalAka mULarAjanA jJAta pUjo che ane temane uttarabhArata sAthe joDI dIdhalA jaNAya che. AmAM keTalAka rAjavIonAM nAmeA kalpita umerelAM hAvAnu jaNAya che.34 vastutaH "kumArapAlacarita"nA vRttAMtamAM khAsa kAI aitihAsika tathya jaNAtu nathI. khIjI bAju bhATacAraNAe paramAsa, pratIhArA ane cAhamAnAnI jema caulukayonI utpatti paNa AjI para vizaRSie karelA. yajJa vakhate agni Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha: eka adhyayana kuMDamAMthI thaI hevAnuM ka9yuM che. vi. saM. 1287 (I. sa. 1231) nA bhImadeva-rajAnA Abu paranA colukonA abhilekhamAM A prakArane ulekha che, paNa te to paramArone lagatA che.36 ahIM eka muddo e noMdhavo joIe ke keTalIka anuzrutiomAM caulukone pratIhAro sAthe sarakhAvyA che ane pratIhAro gurjara jAtinA hevAnuM manAya che. AthI keTalAka Adhunika itihAsakAroe caulukyone paNa gujara jAtinA gaNAvyA che. jo ke gujarAtane "gujaradeza" ke "gujarAta" nAma caulukya kAlamAM prApta thayuM hatuM ane A vaMzane sthApaka mULarAjane pitA rAji kalyANakaTaka athavA kane jano hovAthI gujaronI rAjadhAnI sAthe te saMkaLAyelA rahe te svAbhAvika che. AthI bhAMDArakare evuM anumAna karyuM ke, gurjarone eka samUha 6 ThThI sadImAM zivAlika pradezamAMthI AvI dakSiNa sudhI phelAye hato ane te "cAlukya" nAmathI prasiddha thayo. jyAre 10 mI sadImAM kanojathI bIje samUha AvI gujarAtamAM vasyo ane te "solaMkI" ke caulukya" tarIke oLakhAyo.38 paraMtu caulukyo gurjara jAtinA hatA e nakkI nathI. bIju, pratIhAre sAthe caulukyone sAMkaLatI anuzruti "pRthavIrAja rAso" para AdhArita che ane A rAsAnI vigatonI aitihAsikatA pratye zaMkA pravarte che.40 pratIhAro temaja caulukyo sAthe prajAte "gujara" zabda teonI jAti mATe nahIM paraMtu teonA pradeza ke vatanane sUcaka hevAnuM vadhAre saMbhavita che.41 maitraka kALa daramyAna bhilamAlanI najIka pradeza "gujaradeza" tarIke oLakhAto hato. paraMtu AgaLa jatAM A gujaradezanA dakSiNa bhAgamAM caulu. kyonuM rAjya jema jema vistaratuM gayuM tema tema A nAma navAM umerAtAM maMDalone lAgu paDatuM gayuM.42 ane gujaradeza adhipati hAI caulukyo paNa "gurjarapati" ane "gurjaranRpa" kahevAyA. 43 caulukyanA pUrvajo caulukya vaMzane 1le rAjavI mULarAja hatA. mULarAjanA vi. saM. 1043 tA kaDI tAmrapatramAM tenA pitA "rAji"ne ullekha maLe che. mULarAjano putra yuvarAja cAmuMDarAjanA vi. saM. 133 (I. sa. 976) nA. tAmrapatramAM mUlarAja cauki vaMzanA tilakarUpa zrI vyAlAciprabhuno putra hato te ulekha thayela che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti caulukya vaMza 37 sAhityamAM mULarAjanA pUrvajonI judI judI vaMzAvaLI ApelI che. dvayAzrayamAM mULarAjane rAjinA putra tarIke ane daMDaka rAjinA bhAI tarIke ullekha thayelo che.44 "prabaMdhaciMtAmaNimAM rAja, bIja ane daMDaka nAmanA traNa bhAIo kajanA rAjavI bhUyarAjanA vaMzaja ane muMjAladevanA putra hatA tevA nirdeza jovA maLe che.45 "kumArapAlabhUpAlacarita"mAM rAma, sahaja rAma, bhaTa, daMDaka, kAMcika vyAla, rAji ane mULarAja ema vaMzAvalI ApelI che. 46 - jyAre "kumArapAla-prabaMdha" ane "ratnamAla"mAM bhUyaDa, kSatyi , caMdrAditya, samAditya, bhuvanaditya ane rAja e pramANe vaMzAvaLI maLe che.47 uparyukta ullekhane AdhAre spaSTa thAya che ke mULarAjanA pitAnuM nAma ji" ke "rAja" hatuM. cAmuMDarAjanA lekhamAM jaNAvela mULarAjanA pUrvaja vyAlakAMciprabhune "kumArapAlabhUpAlacarita"nI vaMzAvaLI sAthe sarakhAvatAM jaNAya che ke "kAMcikavyAla" uphe vyAlakAMciprabhu mULarAjanA pitAmaha haze.48 jo ke "prabaMdhaciMtAmaNi"mAM rAjinA pitAnuM nAma "muMjAladeva" ApeluM che te kadAca "kAMcikavyAla"nuM bIju nAma heya athavA enuM mULa, nAma muMjAladeva heAya ane "kAMcikavyAla" tenuM biruda hoya.48 - "prabaMdhaciMtAmaNimAM temaja "ratnamAlamAM mULarAjane pUrvaja bhUyarAja athavA bhUyaDa hovAnuM jaNAvyuM che ane e bhUyaDa kanojane rAjA hovAne ullekha thayo che.pa0 A parathI mULarAjane pUrvaja kane ja sAthe saMkaLAyela hovAnuM kahevAya. parata A bhUyaDa e kanejinA pratIhAra vaMzane rAjA bheja hovAnuM pratipAdita thayuM che ane caulukyo ne pratIhAro eka ja nathI. AthI bhUyaDa mULarAjane pUrvaja hovAnI zakyatA nathI. A saMjogomAM du. ke. zAstrInA mata pramANe mULarAjane pitA, kanojanA gUjadeg2 pratIhAra rAjA vatI gujaradeza tarIke jANItA bhinnamAlanI AsapAsanA pradezane sAmaMta hA joIe.51 mULarAjanA vi. saM. 1043nA kaDInA tAmrapatramAM A "ji"ne "mahArAjAdhirAja' kahyo che. "prabaMdhaciMtAmaNi" ane "kumArapAlabhUpAlacarita"nA ullekha pramANe mULarAjane pitA rAji tenA bhAIo sAthe seminAthanI yAtrAe gaye hato Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana tyAre pAchA pharatAM teo aNahilapuramAM rokAyA hatA. pATaNamAM A vakhate cAvaDA vaMzane chello rAjavI sAmaMtasiMha rAjya karatA hatA. A rAjinI ghaDesavArInI kalAthI prabhAvita thayelA rAjA sAmaMtasiMhe enI vere pitAnI bena paraNAvI. emanA putra mULarAje potAnA mAmA sAmaMtasiMhane mArI aNahilapura pATaNanI sattA pitAne hastagata karI.52 A ghaTanAne saMketa mULarAjanA vi. saM. 1043 nA lekhamAM, mULarAje pitAnA bAhubaLathI sArasvata maMDala meLavyuM tevA ulekhamAM maLe che.A vi. saM. 1208 nA kumArapAlanA vaDanagara prazastilekhamAM te spaSTapaNe jaNAvyuM che ke, "mUlarAje cAvaDA rAjAonI rAjalakSmIne svachaMda rIte potAnI dAsI banAvIne vidvAne, vipro vagerene bhAgya banAvI.53 vi. saM. 1230 nA samayagALA daramyAna lakhAyelI "maharAjaparAjya"--nATikAmAM "cApotkaTa rAjA madirAyukta hato ane tethI eNe rAjya gumAvyuM hatuM" tevA ullekha thayelAM che,pa4 jyAre sukRtasaMkIrtana ane sukRtakIrtikarlolinImAM paNa mULarAjane cApotkaTa. vaMzanA chellA rAjavIne bhANeja kahyo che ane teNe aNahilapura pATaNanI gAdI. laI lIdhI tevA ullekha maLe che.55 caulukya vaMzane rAjakIya itihAsa prAcIna gujarAtanA itihAsano sauthI ujajavaLakAla te caulukya kAla jaNAya che. A kAla daramyAna gujarAtamAM pravartelI AbAdInuM mukhya zreya caulukya rAjakulane phALe jAya che. I. sa. 942 mAM aNahilapATaNamAM cAvaDA, vaMzanI sattAne aMta AvatAM caulukyavaMzanI sthApanA thayelI. A caulukya vaMzane sthApaka rAjino putra mULarAja-1 lo hato. "prabaMdhaciMtAmaNi"mAM mULarAjanA rAjyAbhiSekanuM varSa vi. saM. 893 ke 998 jaNAvela che,pa6 jyAre "vicArazreNImAM vi. saM. 1017 jaNAvela che. paraMtu siddharAja jayasiMhanA varSa vagaranA sAMbhara zilAlekhamAMpa8 mULarAja-1 lo vi. saM. 998 mAM sattA para Avyo evI spaSTa mAhitI prApta thAya che. Ama caulukya rAjavIonA abhilekho temaja sAhityamAMthI maLatI. vigatene AdhAre temanI sAlavArI A pramANe tAravI zakAya che : Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tribhuvanapAla va. bhImadeva 2jIva) vAI I. para 1 varSa) 110 nAmavara bIjhana 2) bhImadeva rAjendrabavAva) karavA i-ma. 110 ima cha .1 jaLarAja 282 varSa) '. " ! kapALa(3varSa umaran (3 varSa siddharAja jayasiMha ja thaI che. 15 - 1 kapa 1 800vaka i.sa.1064 : 1deva karavAM I. sa.khara I.sa. 10 durlabharAja (12varSa vallI (ama) cAmaDala) thukechcchphi (nnth) aulukya rAjAonI sAbavArI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanI caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana mULarAja 1 le A rAjavInA sajyakAla darananA kula cAra abhilekha prApta thayA che, je nIce pramANe che: (1) vi. saM. 1030 (I. sa. 974) mAM mULarAje vachakAcAryane gaMbhUtA (gAMbhU, ji. mahesANA) viSayanuM eka gAma dAnamAM ApyAne lagata,59 (2) vi.saM. 133 (I. sa. 96)mAM rAjaputra cAmuMDarAje varuNazarmaka (vaDasamA, ji. mahesANA) mAM jainagrahane bhUmidAna karyuM tene lagatA,60 (3) vi. saM. 1043 (I. sa. 987) mAM mULasa sArasvata maMDalamAMnA maheraka 750 vibhAganuM eka gAma vaddhi-viSayamAM maMDalI gAmamAM AvelA mUlanAtha devane ApyuM hatuM tene lagatuM, ane (4) vi. saM. 5051 (I. sa. 995) mAM mULarAje satyapura (sAMcora) maMDalamAMnuM eka gAma dIrvAcAryane dAnamAM ApyuM tene lagata che A uparAMta mULarAjanA samayanA samakAlIna rAjavIonA lekhamAM paNa ene lagatA ulalekhe thayelA che. jemake : (1) vi. saM. 1001 (I. sa. 948)nA paramAra sIyakara jAnA tAmrapatramAM 3 (2) vi. saM. 1053 (I. sa. 997)nA rASTrakUTa rAja dhavalanA bIjApuranA lekhamAM.64 vaLI A vaMzanA anukAlIna caulukya rAjavIonA lagabhaga badhA abhilekhamAM mULarAjane Apela vaMzAvaLImAM uparAMta keTalAkamAM prasaMgopAtta ullekha paNa thayelo che. AmAM be lekho vizeSa mahattvanA che :(1) siddharAja jayasiMhanA varSa vagaranA sAMbhara lekhamAM mULarAja vi. saM. 998 mAM gAdI para beThAne ni deza thayela che. 5 (2) vi.saM. 1208(I. sa. 115ra) nA kumArapAlanA vaDanagara prazasti lekhamAM mULarAjane ulekha. A rIte thayelo che- "svecchAe bandivAna karelA cAkaranI rAjalakSmIne eNe vidvAne, badhujane, dvijo, kavio ane tyAnAupa bhoganI vastu banAvI."66 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukaya vaMza uparokta badhA Abhilekhika temaja A aMge maLatA vipula sAhityika ullekha parathI jaNAya che ke caulukya vaMzane pahelo rAjavI mULarAja-1 le hatA. jo ke caulukya vaMzanA eka paNa abhilekhomAM mULarAjane caulukya vaMzanA sthApaka tarIke nirdeza thayela nathI. paraMtu prabaLe ane sAhityamAM mULarAjane cola vaMzanA sthApaka tarIke gaNAvela che ane abhilekhomAM paNa uttarakAlIna rAjavIonI vaMzAvaLIne prAraMbha mULarAjathI thatA hAI te A vaMzane sthApaka hevAnuM pramANita thAya che. mULarAja tenI yuvAnImAM atyaMta parAkramI hato. enA vi. saM. 1043 (I. sa. 987)nA kaDInA tAmrapatramAM jaNAvyA pramANe eNe potAnuM rAjya bAhubaLathI prApta karyuM hatuM. teNe potAnA mAmA sAmaMtasihanI hatyA karI aNahilapura pATaNamAM caulukya vaMzanI sthApanA karI hatI. zrI du. ke. zAstrInA mata pramANe mULarAjane pitA rAji saMbhavataH kenejanA pratIhAra rAjyamAM gurjara dezane sAmaMta hato.8 mULarAjane rAjyavistAra: sAhityika sAdhane parathI mULarAje vi.saM. 1998 thI 1053 sudhI eTale ke lagabhaga 55 varSa sudhI rAjya karyuM hevAnuM pramANita thayuM che. mULarAje ATalA lAMbA varSo daramyAna rAjya karyu haivA chatAM tenAM kevaLa cAra ja dAnapatro upalabdha thayAM che ane teya enA rAjyakAlanA chevaTanA samayanAM che. vi. saM. 1033 (I. sa. 976)nA yuvarAja cAmuMDarAjanA lekhanA AdhAre - jANavA maLe che ke mULarAjanI patnI mAdhavI cAhamAna (cauhANa) vaMzanI hatI. mULarAjanAM cAreya dAnapatranA AdhAre mULarAjanA rAjyavistArane khyAla Ave che. mULarAjanA vi.saM. 1043 (I. sa. 987)nA tAmrapatrane AdhAre temaja vi. saM. 1051 (I. sa. 995)nA lekhanA AdhAre jaNAya che ke e satyapura maMDala tathA sArasvata-maMDala para cokkasapaNe rAjya karato haze. satyapurane pradeza tenA pitA taraphathI tene vArasAmAM maLyo hato jyAre sArasvatane pradeza teNe pote pitAnA baLathI meLavyo hato. sArasvata-maMDala sarasvatI nadI para AveluM hatuM. A maMThalamAM aNahilavADa, siddhapura, gAMbhu, moDherA, mAMDala, viramagAma ane mahesANAne samAveza thato hato. sArasvata-maMDalanI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe: eka adhyayana uttare satyapuramaMDala AveluM hatuM. A maMDalanI rAjadhAnI satyapura hatI. satyapura e hAlanuM sAMcora (ji. jodhapura-rAjasthAna) che. | mULarAjanA lekhemAMthI tenAM paramabhaTTAraka," mahArAjAdhirAja,"paramezvara" ane "rAjAdhirAja' jevAM biruda jANavA maLe che. tenA AdhAre kahI zakAya ke mULarAja svataMtra, samartha rAjavI ane keTalAka sAmaMtone adhirAja paNa hatA. samakAlIna abhilekhene AdhAre mULarAja vize keTalIka prAsaMgika vizeSa mAhitI prApta thAya che. vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nA paramAra sIyaka2 janA tAmrapatrane AdhAre jaNAya che ke, kheTaka maMDalamAM rASTrakUTa rAjA akAlavarSa (kRSNarAja-3 ja)nuM rAjya hatuM ane emAM mohaDavAsaka (moDAsA) viSaya para paramAra sIyaka-rajAnI ANa pravartatI hatI. vi. saM. 1026 (I. sa. 970)mAM sIyakanI sattA cAlu rahelI hatI. A pachI thoDAka varSomAM ja paramAra sIyake rASTrakUTonuM Adhipatya phagAvI dIdhuM ane enI sAthe dakhaNanA rASTrakUTa rAjyane gujarAtamAMthI aMta AvyA hatA.71 A paristhitimAM mULarAje kheTakamaMDala para pitAnI sattA phelAvI zakyo haze. joke paramAronI moDAsA viSaya paranI sattA mULarAjanA pautra durlabharAjanA samaya sudhI cAlu rahetI hatI ema durlabharAjanA vi. saM. 1067 (I. sa. 8013)nA tAmrapatrane. AdhAre jANavA maLe che. hastikuMDInA dhavalanA bIjApuranA vi. saM. 1053 (I. sa. 997)nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe mULarAje dharaNIvarAha rAjanI sattAne nAza karyo hato ane rASTrakUTa rAjA dhavale tene Azaro ApyA hatA. AmAMne dharaNIvarAha e Abu paramAra rAjA dharaNIdhara hovAnuM manAya che.cha4 mULarAjanA pautra bhImadevanA sAmaMta tarIke dharaNIdharane pautra dhaMdhuka hovAnuM jaNAyuM che. AnA parathI kadAca zakya che ke dharaNIvarAhe mULarAjanA sAmaMtanuM pada svIkArI pitAnuM rAjya pAchuM meLavyuM hoya.75 ekaMdare jotAM mULarAjanI ANa aNahilapATakanI AsapAsa AvelA sArasvatamaMDala, jodhapura, sAra, satyapuramaMDala, kheTakamaMDala, kaccha ane Abu sudhI vistarelI haze.76 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 rAjakIya sthiti : caulukaya vaMza mULarAjanI keTalIka pravRttio : abhilekhAne AdhAre mULarAjanI keTalIka pravRttionA khyAla Ave che. jemake vi. saM. 1043 (I. sa. 987)nA lekhamAM jaNAvyA pramANe mULarAje maMDalI gAmamAM mUlanAtha-mUlezvaranuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. A ja lekhamAM mULarAjanA zrI sthala (siddhapura)nA rudramahAdevanA bhakta tarIke nirdeza thayelA che. vi. sa. 1208 (I. sa. 1152)nA kumArapAlanA vaDanagaranA lekhanA AdhAre jaNAya che ke mULarAje rAjyamAM karanA dara ghaTADIne prajAnA prema prApta karyAM hatA. vi. sa'. 1273(I. sa. 1217)nA bhImadeva 2 jAnA lekhamAM jaNAvyA pramANe vaDanagaranA UyA bhaTTanA putra mAdhava, lAla ane bhAbhane mULarAje vApI vagere pU kAryonI dekharekhanu kAma soMpyuM hatuM. cAmuMDarAja A rAjA mULarAjanA putra hatA. cAmuMDarAjanA rAjyAbhiSeka dhaNI meTI uMmare thayA hatA.8 tema chatAM te cheka mULarAjanA samayathI eTale ke vi. saM. 1033 thI yuvarAja tarIke niyukta hatA ane e hAddAnI rUe te bhUmidAna ApavAnA haka paNa dharAvatA hatA. A bAbata eNe yuvarAja tarI ke Apela dAnazAsanA parathI pratIta thAya che. cAmuMDarAje vi. saM. 1053 thI 1066 sudhI 13 varSa jeTaluM rAjya karyu hatuM. jo ke tenA A rAjyakAla daramyAnanI kAI Abhilekhika mAhitI prApta thaI nathI. alabatta, tenA vizenI mAhitI sAhityika pramANeAmAMthI ThIkaThIka prApta thAya che. .. vi. sa. 1208 nA kumArapAlanA vaDanagaranA lekhamAM jaNAvyA pramANe cAmuMDarAjanA hastionA madanI gaMdha dUrathI AvavAnA kAraNe sirAja bhAgI gayA hatA ane teNe yaza gumAvyA hatA. siMdhurAja e mALavAnA paramAra rAjA sirAja heAvAnu jaNAya che.81 A parathI jaNAya che ke cAmu DarAje mALavA para vijaya meLavyA haze.82 vastupAla-tejapAla prazastimAM cAmuMDarAjane atyaMta parAkramI darzAvyA che83 te A saMdarbhamAM hAya. seAlazarmAnA putra lalla cAmuMDarAjanA purAhita hatA. 4 prabaMdhaciMtAmaNimAM jaNAvyA pramANe cAmuMDarAje zrIpattana(pATaNa)mAM caMdranAthadeva tathA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhalekhA : eka adhyayana AcigezvaradevanA prAsAda karAvyA hatA.95 cAya"mAM jaNAvyA pramANe cAmuMDarAje vallabharAjane gAdIe besADI pAte zukalatItha jaI tyAM dehatyAga karyA hatA.86 44 vallabharAja * vallabharAje vi. saM. 1066-67 (I. sa. 1010) daramyAna mAtra cha mAsa jeTaluM ja rAjya karyuM hatuM ane te zItaLAnA rAgathI akALa avasAna pAmyA hatA. eNe ATalA TUMkA gALA daramyAna rAjya karyuM heAvAne kAraNe caulukayakAlanA keTalAka abhilekheAmAMnI vaMzAvaLImAM enuM nAma lupta thayela che, jyAre khIna keTalAka abhilekhAmAM enuM nAma Apelu che.88 dubhirAja caulukaya rAjavI vallabharAjanuM ociMtu mRtyu thatAM du`bharAja sattA para AvyA. dula bharAje vi. sa. 1067 thI 1078 sudhI lagabhaga 11 varSa sudhI rAjya karyuM" haiAvAnuM manAya che.89 A rAjanA samayanu kevaLa eka ja dAnapatra tAjetaramAM maLayu che ane te paNa tenA maMtrI kSemarAjanu che. vi. saM. 1067 nA e dAnapatramAM 0 jaNAvyA pramANe mahArAjAdhirAja durlabharAjanA taMtrapAla kSemarAje bhillamAla tivAsI gAviMdanA putra brAhmaNa nannune bhillamAla-moMDalamAMnA kSatriyapAda gAmanuM dAna ApyuM hatuM. A ullekhAnA AdhAre spaSTa jaNAya che ke bhillamAla upara du bharAjanI ANu pravatatI heAvI joIe. e parathI ema lAge che ke vi. saM. 1067 mAM bhillamAla paramArAnI ANu nIcethI nIkaLIne caulukaya rAjyamAM AvI gayuM. hatu. dazaratha zarmA dhAre che tema, sabhavataH A vijaya kula bharAje karyo hatA. dulabharAje bhillamAla-maMDalanA havAlA kSemarAjane soMpyA hatA. kSemarAja saMbhavataH paramAravazanA heAvAnu dazaratha zarmA dhAre che.82 kSemarAja mATe tene pAdapadmopajIvI ane 'svabhujacamAna bhillamAlamaDala' kahyo che. A parathI ema lAge che ke du`bharAje bhillamAlanA pradezane khAlasA nahI kayA haiAya paraMtu peAtAnI ANu nIce lAvI tenuM zAsana taMtrapAla kSemarAjane soMpyuM.hAya. lAMTanA kIrti rAjanA zaka saMvata 940 (I. sa. 1018)nA tAmrapatramAM 3 phula bharAjA nirdeza thayele che. tadanusAra lATa para kIti rAjanI sattA hatI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukatha vaMza 45 zrI e. ke. majumadAranA jaNAvyA pramANe kAtirAja kalyANInA cAlukya rAjyane mahAmaMDalezvara hatA. kalyANInareza I. sa. 1018 thI 1024 sudhI coLa rAjya sAme yuddhamAM rokAyelo hato tyAre durlabharAje kItirAjane harAvI lATa pradeza jItI lIdhuM.94 A prakAranA ullekho kumArapAlanA vi. saM. 1208 (I. sa. 1152)nA vaDanagaranA prazastilekhamAM paNa ApelA che. paraMtu zrI du. ke. zAstrInA mata pramANe paramAra bhejarAje TUMka samayamAM ja arthAta vi saM. 1067 mAM lATa ane kekaNa vaccenA pradeza para Adhipatya pravartAvyuM hatuM. paNa - "vAzraya"mAM thayelA nidezone AdhAre jaNAya che ke durlabharAjane cauhANa sAthe ghaniSTha saMbaMdha hatA. durlabharAje naDulanA rAjavI mahendranI bahena durlabhadevI vere lagna karyA hatAM. "yAzraya"nA A ullekho e samayanA lekhamAM paNa thayelA che. vi. saM. 1053 nA dhAnA lekhamAM 97 mahendra naDralano rAjavI hato tema vAraMvAra nirdeza thayela che. mahAsAmatAdhipati kRSNarAjanuM vi. saM. 1079 (I. sa. 1013)nA samayanuM tAmrapatra prApta thayuM che jemAM dUrlabharAjane ullekha thayelo che. "prabaMdhaciMtAmaNi"mAM jaNAvyA pramANe durlabharAje zrIpattana (aNahilapATaNa)mAM durlabha sarovara karAvyuM hatuM temaja kezagraha, hastizAlA ane ghaTikAgraha sAthenuM sAta majalAnuM dhavalagraha karAvyuM hatuM.98 bhImadeva 1le bhImadeva 1 lo caulukya kula pAMcamo rAjavI hato. te durlabharAja pachI sattA para Avelo. sagapaNa paratve te tenA pUrvavatI rAjA durlabharAjano bhatrIjo hatA. durlabharAja niHsaMtAna hovAthI teNe pite ja vi. saM. 1078 (I. sa. 1022)mAM bhImadeva 1 lAne rAjyAbhiSeka karyo hato.99 bhImadeva 1 lAnA rAjyakAlanA kula 10 abhilekho prApta thayA che jemAM pahelo lekha vi. saM. 1083 (I. sa. 1026-27) varSa ane aMtima lekha vi. saM. 1120 (I. sa. 1064) varSa che. (1) vi. sa. 1083 (I. sa. 1026-29no lekha, je meDherAnA maMdiramAMthI prApta thayo che.100 A lekhamAM miti sivAya anya koI vigata Apela nathI. (2) vi.saM. 1086 (I. sa. 1030)ne rAdhanapuramAMthI prApta thayela lekha, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhaH eka adhyayana jemAM vaddhi-vaDhiyAranA maMDala gAmanI jamIna dAnamAM ApyAnI vigata maLe che. 101 (3) vi. saM. 1086 (I. sa. 1030)mAM bhImadeve kacchamaMDalamAM AvelA ghahikA-dvAdazanuM masUrA gAma maMgalazivanA putra ajayapAlane dAnamAM ApyuM hatuM tene lagatI vigata noMdhAyelI che. 102 (4) vi. saM. 1088 (I. sa. 1032)nA lekhamAM bhImadeva 1 lAnA maMtrI vimale Abu para vimalavasahI karAvI tene lagatI vigata che.13 (5) vi. saM. 1093 (I. sa. 10 : 36-37)nA lekhamAM prasannapuranA goviMdane kacchamAM jamInanuM dAna ApyuM hatuM tenI vigata apAI che.14 (6) vi. saM. 1112 (I. sa. 1056) pALiyAda lekha, jemAM vaddhi viSayanA udIcya brAhmaNane dAna ApyAne lekha che.105 cha) vi. saM. 1117 (I. sa. 1061)ne kaccha bhadrezvarane lekha, jemAM prasanna purathI AvelA brAhmaNone dAna ApyAnI nedha che.106 (8) vi. saM. 1118 (I. sa. 1062-63)ne Abu para AvelA vimalavasahI maMdirane lagatA lekha.07 A lekhamAMthI vizeSa mAhitI prApta thatI nathI. (9) vi. saM. 11ra0 (I. sa. 1064)nA pAlanapuranA lekhamAM dhANadA AhAramAM eka moDha brAhmaNane varaNAvADA gAmamAM traNa haLa jamIna dAnamAM ApI hatI tevo ullekha che. 108 samakAlIna tathA anukAlIna abhilekhomAM bhImadevane nirdeza hoya tevA lekho A pramANe maLe che, jemake samakAlIna suMdhAnA lekhamAM bhImadeva 1 lAne ullekha thayela che. 108 kumArapAlanA vi.saM. 1208 nA vaDanagara prazasti lekhamAM mALavA sAthenA saMgharSa saMbaMdhI bhImadeva-1 lAne ullekha thayela che.110 jyAre kumArapAlanI vi. sa. 1225 nI seminAthanI bhAvabRhaspati prazastimAM bhImadeve somanAthanuM maMdira karAvyAne nirdeza thayela che. 11 uparokta prApta thayela mAhitIne AdhAre bhImadeva-1 lAnI vigata nIce pramANe tAravI zakAya ' Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza, Abu paranuM sAmrAjya: bhImadeva-1 lAnA lekhamAM tenA maMtrI tarIke vimalanA ullekha thayelA che. bhImadeve A vimala maMtrIne Abu para daMDanAyaka tarIke nIce hato tema tenA vi. saM. 1088 (I. sa. 1032)nA zilAlekha parathI pratIta thAya che. A vimalamaMtrIne Abu paranA vimalavasahI maMdiramAMne A vi. saM. 1088 (I. sa. 1032)ne temaja e ja maMdiramAM vi. saM. 1119 (I. sa. 1062-63)ne zilAlekha ema sUcave che ke Abu para bhImadeva 1 lAnuM Adhipatya pravartatuM hatuM paNa tene khAlasA karavAmAM AvyuM nahotuM. pAchaLathI A pradezane teNe potAnA rAjyamAM jeDI dIdho hato ane tyAM vimalamaMtrIne pitAnA daMDanAyaka tarIke nImyo hato. A pahelAM AbumAM paramAra rAjA dhaMdhuka rAjya karatA hatA. te durlabharAjane sAmaMta hato.112 bhImadeva-1 lAnA samayamAM eNu svataMtra thavA mATe ghaNuM prayatno karyA hatA, paraMtu bhImadeve tene potAne adhIna ja rAkhyo hato. A dhaMdhuke pachI mALavAnA paramAra rAjyamAM Avela citrakUTamAM Azaro lIdha113 hato ane A pradezane khAlasA karI bhImadeve tyAM vimalamaMtrIne daMDanAyaka nImI Abune vahIvaTa saeN hatA. | mALavA sAthe saMgharSa: kumArapAlanA vaDanagaranA vi. saM. 1208 (I. sa. 1152)nA prazasti lekhamAM bhImadeve gujarAtane pUrva taraphano paMcamahAlane mALavA ane gujarAta vacce Avelo Doka bhAga pitAne tAbe karyo hovAnuM jaNAya che. sAhityika ulekhomAM paNa bhImadeva 1 lo ane mALavAnA rAjavI bhoja sAthe satata saMgharSa hevAnA ulalekha maLe che. "prabaMdhaciMtAmaNi"mAM jaNAvyA pramANe bhImadeva ane bheja vacce ghaNuM lAMbA samaya sudhI mutsaddIgIrIbharyA saMbaMdho cAlu rahelA hatA.14 dayAzraya"mAM ane "prabaMdhaciMtAmaNimAM jaNAvyA pramANe cedinA kalacuri rAjA karNane mALavAnA rAjA bheja sAthe sarvoparitA mATe spardhA hatI. AthI kaNe bhImadevane mALavAnuM adhuM rAjya ApavAnuM vacana ApI banne bhegA thaI mALavA jItyuM.115 A banne ulalekha parathI kahI zakAya ke bhImadeve cedipati karNanI madadathI mALavA chatI teNe mALavA ane gujarAta vacce Avele keTalAka pradeza tAbe karyo. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekheH eka adhyayana naDalanA cAhamAna sAthenA saMbaMdha: naDulanA cAhamAna sAthe bhImadevanA saMbaMdhe saMgharSabharyA hatA. A prakAranI mAhitI durlabharAjanA sALA mahendranA putra aNahila ane pAtra AhilanA suMdhAnA lekhamAMthI maLe che. emAM lakhyuM che ke, "eNe gujararAjA bhImanI senAne harAvI hatI." zrI du. ke. zAstrInA mata mujaba aNahila ane Ahila banne eka ja muddhamAM bhImanA lazkara sAme laDayA hovA joIe. A uparAMta aNahila pachI naDulanI sattA para bAlaprasAda AvyuM je bhImadevane sAmaMta jaNAya che. A bAlaprasAde bhImadevane samajAvI kRSNadevane kedamAMthI choDAvyo hato. - A parathI zakya che ke vimalamaMtrIe caMdrAvatI para caDAI karI tyAre tenuM lazkara naDula para paNa caDayuM haze ane e rIte aNahila ane Ahile tene harAvyo haze.117 paraMtu A aNahila temaja tene uttarAdhikArI bAlaprasAda svataMtra rahI zakyA nahi ane teo bhImadevanI ardha sattA svIkArI tenuM sAmaMta pada dharAvatA hovAnuM jaNAya che. pro. kihAnanA mata mujaba sAmaMta bAlaprasAde bhImadevane manAvI tenA kedakhAnAmAMthI kRSNadevane cheDAvelo te kRSNadeva Abune rAjA kRSNadeva hovo joIe.118 kRSNadevanA moTAbhAI pUrNapAlane vi.saM. 1102 (I. sa. 1026) lekha maLe che. 119 tenA AdhAre jaNAya che ke, bhImadeve Abu para caDAI karI kRSNadevane keda karyo hoya. bhImadevanI vividha pravRttio Abhilekhika temaja sAhityika abhyAsane AdhAre jaNAya che ke caulukya rAjavI mULarAje sthApelA gujarAtanA caulukya rAjyane vikAsa karavAnuM mukhya kArya bhImadeva 1 lAe karyuM. mULarAje jItela uttarano Abu sudhIno pradeza bhIme pitAne tAbe rAkhe. A uparAMta naDralanA rAjavIne paNa potAnA sAmaMta banAvyuM jyAre bhoja jevA parAkramI rAjA sAme TakI cedInA karNane madada karIne eNe gujarAtanI sImA vikasAvI. samaya jatAM siddharAja ene pagale AgaLa vadhIne mALavA vijaya hAMsala karI zakyo. abhilekhonA AdhAre jaNAya che ke bhImadevanA badhA ja lekhomAM tenA nAmanI AgaLa "samasta rAjAvalI virAjita mahArAjAdhirAja" evuM vizeSaNa lagADeluM che, paNa emAM agAunA rAjavIonI jema paramabhaTTAraka, paramezvara, rAjAdhirAja Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza ' , jevAM biruda prayojelAM nathI. abhilekhomAM prayojelAM birudamAM "mahArAjAdhirAja zabda tenA cakravartItvanuM sUcana kare che. ahIM abhilekhone AdhAre tenA traNa cAra adhikArIonAM nAma jANavA maLe che. emAM pahelAM maMtrI ane pachI Abune daMDanAyaka banela vimalazAha, dUtaka tathA mahAsAMdhivigrahakane saMyukta he dharAvatA caMDa zarmA tathA tenA pachI e ja hoddo dharAvatA bhogAditya vize paNa mAhitI upalabdha thAya che. abhilekho parathI jaNAya che ke bhImadevanA rAjayakakSA daramyAna gujarAtamAM sthApatya kSetre noMdhapAtra pragati thaI hatI. jema ke vi. saM. 1w3 (I. sa. 126ra7)nA lekhane AdhAre jaNAya che ke meDherAnuM vikhyAta sUryamaMdire bhImadeva 1 lAnA maMtrI vimale vi. saM. 1088 (I. sa. 1032)mAM baMdhAvyuM hatuM. A uparAMta kumArapAlanA vi. saM. 1rara5 (I.sa. 1168-69)nA somanAtha-pATaNanI prazastine lagatA lekhamAM bhImadeve vi. saM. 1084mAM somanAthanuM maMdira patyArathI baMdhAvyuM hovAne nirdeza thayelo che. bhImadevanI dAnapravRtti: abhilekhane AdhAre bhImadevanI dhArmikapravRttine khyAla Ave che. bhImadeve aneka bhUmidAna karyA hatAM. bhUmidAnane lagatAM enAM kula cha tAmrapatro prApta thayAM che. A bhUmidAne vi. saM. 1086 (I. sa. 1029)thI vi. saM. 1120 (I. sa. 1963) daramyAna apAyAM che. A paikI traNa dAna kacchamaMDelanI bhUmine lagatAM che. emAMnuM eka dAnapatra kacchamAM navaNIsakathI AvelA AcArya maMgalazivanA putra ajayapAlane apAyuM hatuM. emAM deyabhUmi tarIke masUrA gAma apAyeluM che. bIjA be dAna prasannapurathI AvelA brAhmaNone apAyAM che. e paNa bhUmidAnane lagatAM che. bIjI be dAna prasannapurathI AvelA brAhmaNone sArasvatama DalanAM gAmo dAnamAM ApyAnI noMdha dharAve che. emAMnuM eka dAna vaddhiviSayamAM eka udIcya brAhmaNane ApyuM hatuM, jyAre bIjuM dAna prasannapurathI AvelA brAhmaNane muMDaka gAmanI jamIna dAnamAM ApI hatI. trIjuM dAnapatra varaNAvADA gAmamAM eka moDha brAhmaNane traNa haLa jamIna dAnamAM ApI hovAnuM noMdhe che. A dAnazAsane kAyastha vaTezvara ane enA pachI enA putra keka dvArA lakhAyelAM hatAM. dAnazAsanane dUtaka mahAsadhivigraha caMDazamAM ane e pachI tene putra bhogAditya hato.. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAnA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana kaNadeva 1 le to vi. saM. 1120 (I.sa. 1054)mAM caulukya rAjavI bhImadeva 1lAe tenA aMtima samayamAM karNadeva 1lAne rAjyAbhiSeka karyo hato.120 karNadeva 1lAnA rAjyakALa daramyAnanA traNa abhilekho prApta thayA che, : (1) vi. saM. 1531 (I.sa. 1073) mAM nAgasArikA (navasArI) viSayamAMnuM eka gAma paMDita mahIdharane dAnamAM ApyuM hatuM tene lagatuM tAmrapatra prApta thayuM che.121 A pachI bIjA ja mahine nAgasArikAnA mahAmaMDalezvara durlabharAje A dAna pitAnA nAme karavAno prayatna karela che.122 A dAnapatranI be nakale prApta thAya che. A paikInuM bIju dAnapatra che te pUrepUruM che ane tene girajAzaMkara va. AcAryo karNadevanA dAnapatra tarIke prasiddha karyuM che. 23 A bane tAmrapatronI e vizeSatA rahI che ke temAM chelle rAjAnA dastata karI ApelA nathI. A banne tAmrapatro vacce eka mahinAne gALe che ane dAnane pratigrahItA ane devabhUmi bane eka ja che. eTale ahIM be vastu vacce pharaka paDe che : (1) dAtA, (2) dAnanI miti. A sAthe trIjo pharaka e paDe che ke durlabharAjavALA dAnapatramAM dUtaka ane lekhakanuM nAma temaja rAjAnI sahI Apela nathI. jyAre karNadevanA tAmrapatramAM dUtaka ane lekhakanuM nAma che. paraMtu rAjAnI sahI nathI. A pahelAM A bAbata pratye koInuM dhyAna gayuM hoya tema jaNAtuM nathI. ahIM upasthita thatA muddAone eka sAthe letAM, tenA mATe saMbhavita arthaghaTana ema karI zakAya ke dAnanA pratigrahItA vidvAna brAhmaNane gAma dAna ApavAnI darakhAsta sAmaMta durlabharAje karIne rAjAne te mokalAvI haze ane e vakhate eNe je vigata ApI haze te vigatane AdhAre karNadevanA dastare (kAryAlaye) musaddo taiyAra karIne e AkhuM dAnapatra durlabharAja upara jevA mATe mokalyuM haze, ane e vakhate durlabharAje e dAnapatra rahevA daIne navesarathI dakSiNa gujarAtamAM pracalita dAnazAsananI paddhatie musaddo taiyAra karIne jANe pite e dAna pharamAvatuM hoya tevo musaddo taiyAra karIne dAna ApavA mATe eka mahinA pachInI tithi nakkI karIne musaddo rAjAnI maMjUrI mATe mokalya haze ane temAM dUtaka, lekhakanAM nAma temaja dastaka kendra sarakAranI maMjUrI mATe mokalavAnuM rAkhyuM haze. paraMtu A dAnapatra adhUruM raheluM hovAnA kAraNe athavA to maMjura thayela hoya paNa e dAna ApavA mATe koI muzkelI UbhI thaI hoya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza 51 athavA pratigrahItA aMge rAjA pAse ke IrAda gara' ane tethI . dAna brAhmaNane apAyuM nahIM hoya. mULa patarAmAM paNa rAjAnI sahI nathI tethI e bAbata paNa Ama ja sUcave che. (2) bIja dAnapatra karNadeve vi. saM. 1140 (I. saM. 1084)mAM gaMbhUtAmAM tIrthakara sumatinAthadevanA maMdirane bhUmidAna karyuM hatuM tene lagatuM che. 24 (3) vi. saM. 1148 (I. sa. 1092)mAM karNadeve AnaMdapura (vaDanagara) vibhAgamAMnI amuka bhUmi suNaka gAmanI vAvanA nibhAva athe ApelI tenI A lekhamAM noMdha che. 125 karNadeva 1 lAnAM parAkAme ? karNadevanA abhilekhonA AdhAre tenAM vividha parAkrama jANavA maLe che. karNadevanA vi. saM. 1140 (I. sa. 1084)nA gaMbhUtAnA lekhamAM 26 tenA nAmanI AgaLa "zailejyamalla" biruda ApeluM che. A birudane vigate jotAM A prakAranI mAhitI prApya thAya che. trilocanapAlanA zaka. saM. 972 (I. sa. 1051)nA tAmrapatranA 127 AdhAre jANavA maLe che ke bhImadevanA rAjyakAla daramyAna cAlukya bArapa vaMzaja trilocanapAla rAjya karato hato. A pachI kalacuri karNadeve lATa para AkramaNa karI ajunakulanA yazane mArI nAMkhe eTale ke kalacuri rAjA yazaHkarNanuM zAsana dUra : 128 A banAva I. sa. 1073nI AsapAsa banyo ane te pachInA varSa eTale ke I. sa. 1074 mAM karNadeva 1 lAno e nAgasArikA (navasArI) viSayamAM eka gAma paMDita mahIdharane dAna ApavA aMge ullekha prApta thAya che. 128 te sucaka che. Ama karNadeve lAdezanA navasArI pradeza para pitAnI sIdhI ane saMpUrNa sattA pravartAvI. joke A sattA bahu lAMbo vakhata TakI na hatI. A prakAranI mAhitI trivikramapAlanA zaka saMvata 999 (I.sa. 1937)nA zukalatIrthanI pAThazAlAnA nirvAha mATe naMdipura viSayamAM eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM tene lagatA lekhane 30 AdhAre jANavA maLe che. A lekha parathI spaSTa thAya che ke bAra5nA vaMzajoe lATane pradeza traNacAra varSamAM ja pAcho meLavyo haze. jo ke A pachI bAra5 vaMzanI sattAnA ullekho maLatA nathI, AthI saMbhava che ke karNadeve thoDA samayamAM lATa para pAchI sattA meLavIne "rolekyamalla" birada prApta karyuM hoya. tenuM A biruda navasArInA vi. saM. 1131 (I. sa. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 1073)nA lekhamAM nathI, paraMtu e pachInA vi. saM. 1140 (I. sa. 1084)nA lekhamAM najare paDe che. AthI A banAva I. sa. 1084 pahelAne gaNI zakAya. A biruda sAdhAraNa rIte dakhaNanA cAlukya rAjAonAM tAmrapatromAM prajAtuM jovA maLe che, te parathI A bAbatamAM dakhaNanA cAlukyonI asara pravatI hovAnuM kahI zakAya. karNadevanA uparokta darzAvela dAnanA AdhAre jaNAya che ke karNadeva dhArmika vRttine hate hate. zrI rasikalAla parIkhanA mata pramANe karNadeva zaiva hate. paraMtu tenI uttarAvasthAmAM te lakSmI ane viSNunI paNa ArAdhanA karatA hatA.' Ama karNadeve vi. saM. 1120 (I. sa. 1064)thI vi. saM. 115 (I. sa. 1094) sudhI rAjya karyuM hatuM. siddharAja jayasiMha caulukya kAlamAM karNadeva 1 lA pachI sAtame rAjavI siddharAja siMha thaye. A rAjavI caulukya kAlane sauthI pratApI rAjavI gaNAya che. karNadeva 1 lAnA samayamAM gujarAtanI rAjakIya ane sAMskRtika pragati thaI hatI, te siddharAjanA samayamAM tenI caramasImAe pahoMcI hatI.132 siddharAja siMhe vi. saM. 1150 thI 1199 (I. sa. 1094 thI 1143) sudhI lagabhaga 49 varSa sudhI rAjya karyuM hatuM. tenA ATalA lAMbA, rAjyakALa daramyAna 15 jeTalA abhilekha prApta thAya che. tene sauthI pahele abhilekha vi. saM. 1156 (I. sa. 1100)ne lADolamAMthI prApta thayela che, jyAre chelle abhilekha vi. saM. 1196 : dAhadane zilAlekha che.133 kAlAnukrama pramANe A abhilekhonI vigate joIe. (1) vi. saM. 1156 (I. sa. 1100)ne lADolamAMthI prApta lekhamAM mahAmAtya pUjakanA putra vilahale TakadhI gAmamAM baMdhAyelI vAvanA nibhAva mATe dAna ryAne nirdeza che.134 (2) vi. saM. 1184 (I. sa. 1128)nuM tAmrapatra sUNasaramAMthI prApta thayuM che. A tAmrapatranuM eka ja pataruM prApta thayuM che. AthI anya mAhitI | upalabdha thatI nathI.135 (3) vi. saM. 1186 (I. sa. 1130)nuM tAmrapatra bhinnamAlamAMthI upalabdha thayuM - , che A, tAmrapatramAMthI vigato prApta thatI nathI. 36 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : cAlukya vaMza (4) vi. saM. 1193 (I. sa. 1137)nA tAmrapatramAM bharANuM gAmamAM dAna ApyAnA nirdeza thayelA che.137 A tAmrapatranuM eka ja pataruM maLyuM hovAthI dAna aMgenI anya mAhitI prApta thatI nathI. (5) vi. saM. 1193 (I. sa. 1137)nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe siddharAjanA khajAnacI aMbaprasAde ane tenA saMbaMdhIoe gALAmAM gaNeza temaja bhaTTArikAnuM maMdira karAvyAM hatAM.138 (6) vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA ujajainanA lekhamAM nAgara brAhmaNa daMDanAyaka dAdAnA putra mahAdevane avaMtImaDala sAMpyuM hatuM tenI vigata maLe che. 139 (7) vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA kaccha bhadrezvaranA khaMDA mahAdevanA zilAlekhamAM tenA maMtrIe Udalezvara ane kumArapAlezvaranAM maMdire prajAthe karAvyAnA nirdeza che.140 (8) vi. saM. 1198 (I. sa. 1141-42)ne lekha kirAtumAMthI prApta thaye che.141 A lekhamAM siddharAje kirADumAM zivamaMdira karAvyA ' ullekha che. (9) vi. saM. 1198 (I. sa. 1141-42)nA lekhamAM ajayapAladevanA rAjyamAM -jayasiMhadeve maMdira karAvyAnI mAhitI prApta thAya che.142 (10) vi. saM. 1200 (Isa. 1133)nA bAlInA zilAlekhamAM jyasiMhanA sAmata AsarAje bahusuNudevInI pUjA mATe dAna ApyuM hatuM tene lagatI vigata maLe che.143 (11) vi. saM. 1196 : 1202 (I. sa. 1139-46)nA dAhodanA zilAlekhamAM gogAnArAyaNadevanI pUjA mATe dAna ApyuM hatuM, tevA ullekho prApta thAya che.144 (12) siddharAjanA varSa vagaranA lekhomAM pATaNamAMthI eka zilAlekha prApta thayo che.145 keTalAka vidvAnonA mate A lekha sahastraliMga sarevaranI praza stine TukaDe che. (13) siddharAjanA maMtrI sajjanane lekha prApta thayuM che. A maMtrI saurASTrane daMDanAyaka hati. lekhanI mAhitI grUTaka che.146 ,, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 gujarAta caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (14) A lekha udayapuramAM prApta thayela che. A lekha truTita che.147 prastuta lekhane prasiddha karatAM che. kihone lakhyuM che ke A lekhamAM tArIkha Apela nathI. paraMtu lekhanI trIjI paMktimAM A lekha jayasiMhanA rAjyakALamAM lakhAyo hovAnuM jaNAveluM che. 148 jyAre zrI munazIe A lekhane praznacihna sAthe I. sa. 1123ne ane siddharAjane mAnya che. 148 paraMtu A lekhane siddharAjano mAnavAmAM muzkelI che. kAraNa ke mALavAne vijya karyA pahelAM siddharAjanI prazasti udayapura (vAliyara)mAM zakya bane nahi, eTale kadAca A lekha siddharAjanAM cheTalAM varSomAM lakhAyo hoya ke e pachI enA anugAmInA lekhamAM siddharAjanuM nAma mukAyuM hoya.150 (16) A lekha sAMbharanA kUvAmAMthI prApta thayuM che, paraMtu dAna aMgenI mAhitI, upalabdha thatI nathI. 151 (17) talavADA gAmanI gaNezanI pratimA nIcethI truTita varSa vagarane lekha prApta thaye che.15ra A lekhamAM jaNAvyA pramANe jayasiMhe naravarmAnuM mAnakhaMDa karyuM ane paramadIne kacaDI nAMkhyo hate. siddharAja jyasiMhanA samakAlIna tathA anukAlIna lekhamAM paNa siddharAjanA ullekhe thayelA jaNAya che. jemake yazovarmAnA vi.saM. 1192 (I. sa. 1136)nA dAnapatramAM siddharAje mALavAne vijya karyo hato tevA nirdeza thayelA che.153 jyAre kumArapAlanA vi. saM. 1208 (I. sa. 1152)ne vaDanagaranA lekhamAM154 temaja vi. saM. 1218 (I. sa. 1162)nA zilAlekhamAM siddharAje siMdhurAjane harAvyA hatA tevA ullekha thayelA che. 155 siddharAja jyasiMhanA upalabdha abhilene AdhAre tenA vize vizeSa mAhitI nIce pramANe jANavA maLe che. siddharAja jayasiMhanA vijaya : siddharAjane lagatA prabaMdhomAM je vRttAte maLe che temAM kayAMya kAlAnukama Apele nathI156 paraMtu ahIM upalabdha abhilekhamAM jaNAvela birudo temaja prasaMgone AdhAre tenA vividha vije. nirUpavAno prayatna karyo che. (1) abaraka para vijaya : siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1193 (I. sa. 1138)nA gALAnAM zilAlekhamAM siMhanA nAmanI AgaLa "barbarakajiSNune evuM biruda prayojeluM che. A biruda sau prathama nideza uparokta zilA-- Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza paSa lekhamAM thayeluM che. A pachI tenA ghaNuMkharA lekhamAM A biruda prayojeluM jaNAya che. paNa jo ke tenuM A biruda vi. saM. 1184 (I. sa. 1128)nA tAmrapatramAM paNa projeluM che paraMtu A tAmrapatra banAvaTI sAbita thayuM che.50 A siddharAjanA lekhamAM jaNAvela A barbaraka koNa te eka prazna che. te zA mATe babara tarIke oLakhAto hato tenA vividha matabhedo paDe che. jemake hemacaMdrAcArye barbarakane rAkSasa tarIke oLakhAvyA che, 150 jyAre somezvara ane arisiMhe ene smazAnamAM rahenAre rAkSasa hato ema kahyuM che. A rAkSasarAjane bAMdhIne tene jItavAmAM saphaLatA prApta thatAM jayasiMha pite e "rAjane kAbUmAM lenAra siddha tarIke arthAta "siddharAja" tarIke jANIte thaye.160' A barbaraka gujarAtanA lokasAhityamAM "bAbarabhUta" tarIke jANItuM thayuM che. De. nyUlaranA mata pramANe A bAba ke barbaraka koLI, bhIla ke kadAca mera hoI zake.161 Do. hariprasAda gaM. zAstrIe A matane anumodana ApIne barbaraka e nAmanI anAya laDAyaka komane saradAra hovAnuM sUcavyuM che. 62 uparokta anumAnane siddharAjanA samakAlIna vADmaTanuM "bare ziprA nadInA pANIne bAMdhyuM hatuM." e vAkya anumodana Ape che. 163 Ama siddharAjanA sattA para AvyAnA thoDAka ja varSomAM teNe A barbara para vijaya prApta karyo haze. mALavA para vijaya : vi. saM. 1193 (I. sa. 1138)nA gALAnA zilAlekhamAM "barbarakajiSNu"nI sAthe "avaMtInAtha"nuM biruda prayojeluM che. A parathI anumAna thaI zake ke barbara-vijya ane mALavA parane vijya siddharAje najIka najIka prApta karyA haze. siddharAja jayasiMhanA gALAnA zilAlekha tathA bAdanA anya lekhomAM paNa A birudane vAraMvAra nideza prApta thAya che. - siddharAjanA lekhenI sAthe sAthe tenA samakAlIna temaja anukAlIna rAjavIonA lekhamAM tenA A parAkramane ullekha thayeluM che. siddharAjanA ja vi. saM. 1196 (I. sa. 1147)nA dAhodanA zilAlekhamAM siddharAje mALavAnA rAjA yazovarmAne harAvyo hato tevo spaSTa nirdeza thayela che. A yazavama siddharAjane samakAlIna hato. yazovarmAnA vi. saM. 1192 (I. sa. 1146)nA dAnapatramAM siddharAjanA mALavA paranA AkramaNane ullekha thayela che.164 vaDanagaranI kumArapAlanI prazastimAM siddharAje mALavAnA rAjAne keda karyAne ullekha maLe che.1 65 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana uparokta Amilekhika purAvAo jotAM jaNAya che ke siddharAje mALavA para vijya karyo hato ane A ghaTanA vi. saM. 1192mAM athavA te pUrve banI hoya. mALavA parane vijaya e siddharAjanuM eka yazasvI parAkrama gaNAya che. caulukya rAjavIo ane mALavAnA paramAra rAjavIo vacce ghaNuM lAMbA samyathI saMgharSa cAlyo AvatuM hatuM jenI carcA agAu mULarAja 1 le ane bhImadeva 1 lAnA saMdarbhamAM karelI ja che. mALavAmAM udayAditya pachI tene putra lakSmaNadeva pachI tene bhAI naravarmA I. sa. 1984 sudhI gAdIe AvyuM hatuM. narava pachI uttarAdhikAra tenA putra yazovarmAne maLyuM hata66 ane A yazavarmA siddharAjane samakAlIna hate. | hemacaMdrAcArye mALavA vijayanAM kAraNe darzAvelAM che temAM jaNAvyA pramANe kAlikAnA pUjana mATe siddharAjane ujjana javuM hatuM. A ujjana mAlavapati yazovarmAnA tAbA nIce hatuM. AthI siddharAje mALavAnI tarapha prayANa karyuM ane rastAmAM kirAtenI madadathI eNe mALavAnI rAjadhAnI dhAraNadurga jItI yazavane keda karyo. 167 . merUtuMge "prabaMdhaciMtAmaNimAM mALavA-vijyane vRttAMta judI rIte Ape che. temAM jaNAvyA pramANe siddharAja somanAthanI yAtrAe gaye e daramyAna yazavarmAe gurjaradeza para caDAI karI hatI. siddharAjane AnI jANa thatAM teNe mALavA tarapha prayANa karyuM.148 semezvare "katikaumudImAM jaNAvyA pramANe siddharAje dhArA patine kASThapiMjaramAM nAMkhIne dhArAnagarI para kabajo meLavyuM hatuM. 168 jayasiMhasUrie "kumArapAlabhUpAla-carita'mAM temaja jayamaMDane "kumArapAlaprabaMdha"mAM jaNAvyA pramANe siddharAjane dhArAnagarI kabaje karatAM bAra varSa lAgyAM hatAM.170 uparokta abhilekhika temaja sAhityika purAvA jotAM jaNAya che ke siddharAje vi. saM. 1192 (I.sa 1135-36)mAM mALavA vijya karyo hate.171 paMcamahAla jI : siddharAjanA samayamAM vi. saM. 11960nA dehadanA zilAlekhane AdhAre jaNAya che ke siddharAje mALavA chatatA pahelAM rastAmAM Avela paMcamahAla pradezane cha hatuM. A lekhamAM jaNAvyA pramANe jyasiMhe Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza 57 senApati kezavane dadhipadra (dehada) maMDala adhikArI nImyA hatA ane e kezave gehaka (godharA)mAM pitAnI mAtAnA kalyANa athe gamyanArAyaNanI pratimA karAvI hatI. A nimitte gehakanA svAmI vApalanA sevaka rANaka sAkarasiMhe amuka jamIna dAnamAM ApI hatI. A lekhanA saMdarbhamAM vicAratAM jaNAya che ke A vistAramAM siddharAje daMDanAyaka nI hoI te enI hakumatamAM hatuM. A pradeza para siddharAjanA pUrvajoe Adhipatya jamAvyuM hovAnuM pratIta thatuM nathI. AthI siddharAje A pradeza jItyo hovAnI saMbhAvanA vadhu che. De. khUlara A saMdarbhamAM jaNAve che ke mALavAnI sarahada pAse tathA mALavAnA rastAmAM e sthaLa hevAnI siddharAje dohadamAM lazkarI thANuM rAkheluM hovuM joIe.172 vAMsavADA para Adhipatya : vi. saM. 1185 (I. sa. 1139)nA ujajana zilAlekhamAM nAgara brAhmaNa daMDanAyaka dAdAnA putra mahAdevane avaMtImaMDalanA daMDanAyaka tarIke nImyAno ullekha prApta thAya che. A uparAMta vAMsavADA rAjyanA talavADA gAmamAM gaNapatinI mUrtinI pATalI para eka trahita lekha prApta thayuM che. A lekhanA AdhAre spaSTa jaNAya che ke vAMsavADA pradeza siddharAja jyasiMhanA tAbA nIce AvyA hatA. siddharAja jayasiMhanA samagra utkIrNa lekhane AdhAre spaSTa thAya che ke siddharAje yazavarmAne harAvInA mALavA, cittoDa, DuMgarapura ane vAMsavADAnA pradeza meLavelA je cheka bhImadeva jA sudhI caulukya sattA nIce rahyA hatA. 173 seraTha vijya : siddharAjanA soraTha-- vijyane nirdeza enA vi. saM. 1196 (I. sa. 1140)nA dehada zilAlekhamAM maLe che. emAM jaNAvyuM che ke eNe seraThanA rAjAne kArAgRhamAM nAMkhyuM hatuM. A aMge sAhityika ullekhe ema noMdhe che ke siddharAjane somanAthanI yAtrAe javuM hatuM ane mArgamAM AvatA jUnAgaDhamAM zAsana karata seraThane rAjA rA'kheMgAra tene javA de tema na hatA. AthI siddharAje soraTha para AkramaNa karI kheMgArane mAryo ane tenI patnI rANakadevIne pitAnI sAthe e laI jate hato paraMtu mAgamAM vaDhavANu pAse te satI thaI.174 A sAhityika ullekhane upayukta abhilekhanA pramANu sAthe sarakhAvavA uparAMta ahIM eka bIjI bAbata paNa lakSyamAM levI joIe. kumArapAle tenA vi. saM. 1209nA kirADu lekhamAM naphUlanA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhikhA : eka adhyana cauhANonI madadathI saurASTra-vijya karyAnuM jaNAveluM che.1 75 AthI dAhodane siddharAjano lekha ane kumArapAlane kirADane lekha jotAM siddharAje somanAtha yAtrA nimitte javA mATe soraTha para AkramaNa karyuM hoya ane rA'kheMgArane eNe pakaDyo hoya ane tyArabAda zrI nattama palANa dhAre che tema, somanAthanI yAtrA daramyAna pATaNa para mALavAnuM AkramaNa thavAnA bhayane lIdhe te tarata ja pATaNa pAcho pharyo hoya ane jUnAgaDhamAM rA'kheMgAra pharIthI svataMtra thayo hoya.176 A svataMtra thayelA seraThane tyAra pachI kumArapAle cha hoya. ahIM A saMdarbhamAM bIje paNa eka muddo vicAravA jevo e che ke siddharAje soraTha vijaya kyAre karyo haze ? caulukyonA temaja samakAlIna rAjyanA abhilekhomAM Ano nirdeza thayo nathI. "prabaMdhaciMtAmaNi"mAM seraDa-vijyanuM varSa vi. saM. 1170nuM ApyuM che.1 77 vaLI jaina prabaMdhomAM ema kahevAyuM che ke siddharAje sara-viya karIne tyAM daMDanAyaka tarIke sajjanamaMtrIne nImele ane sajjanamaMtrIe soraThanI traNa varSanI UpajamAMthI giranAra para neminAthanA maMdirane jIrNoddhAra karAvyo hato. 18 giranAra para A aMge sajjanamaMtrIne varSa vagarane lekha prApta thayo che.178 vaMthaLImAMthI pArzvanAthanI pratimA paranI pIThikA paranA vi. saM. 1181no lekha prApta thayo che. A lekhamAM zebhanadevane daMDanAyaka kahyo che. jo ke A lekhamAM vaMthalI ke soraThanA nAmano nirdeza nathI. AthI ema jaNAya che ke sajana maMtrI pachI zanideva daMDanAyaka banyuM hoya. zrI narottama palANa dhAre che ke sajjanamaMtrI siddharAjanA daMDanAyaka tarIke gALAmAMthI amala calAvati haze ane kumArapAlanA samaya sudhI solaMkIonI gALA sudhI ja sattA pravatI haze. kumArapAlanA vakhatamAM soraTha chatAyu tema chatAM te vistAranuM mukhya mathaka gALA cAlu rahyuM hovAnuM tyAMnA bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1249 nA180 lekha parathI pratIta thAya che. svAbhAvika che ke gALAmAMthI daMDanAyaka tarIke vahIvaTakartA sajajana maMtrIe giranAra ane vaMthaLI jevAM jainatIrthomAM pUrNa kAryo karAvyAM hoya ane soraThanA rAjAe e sAme vAdhe lIdhe na hoya.81 uparyukata muddAone samagratayA jotAM ema jaNAya che ke dAhodanA lekha anvaye siddharAje seraTha jItIne rAkheMgArane keda karele. paNa tene manAthanI yAtrA karyA pachI pATaNa turata pAchuM pharavAne laIne rA'kheMgAre enuM Adhipatya phagAvI dIdhuM hoya.. kAraNa tyAra pachI soraThamAM rA'kheMgAranA uttarAdhikArIone amala cAlate jaNAya. che. paraMtu soraThane punaH prApta karavAmAM rAkheMgArane ochAmAM ochAM 10 thI 15 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : cAlukya vaMza 59 - varSa lAgyAM haze ane te gALAmAM siddharAjanA daMDanAyaka tarIke anukrame sajjanamaMtrI. ane tenA pachI zuM manadeve amala calAvyuM haze. ahIM rANakadevIvALI vAtane paNa nirdeza karavo ghaTe. rANakadevIne siddharAja potAnI sAthe laI jatA hatA tyAre te mAgamAM vaDhavANa pAse satI thayAnI je vAta lekasAhityamAM temaja "prabaMdhaciMtAmaNi" vageremAM mukAyelI che te kapolakalpita lAge che. siddharAja jevo nAmAMkita rAjA AvI rIte koI rAjAnI paraNetaranI uThAvI jAya e zakya nathI.. bIju vaDhavANamAM rANakadevI satI thayA aMge je derI batAvavAmAM Ave che, te to siddharAjanA samayanI nathI. purAtattvavido ane vAstuvidyAnA vizArado e smArakane rANakadevI-siddharAjathI saheje 100 varSa vaheluM arthAta IsavIsananI dazamI sadInuM gaNuve che. 182 siddharAje soraTha cha e ghaTanA agatyanI hoI tenI smRtimAM eNe siMha saMvata pravartAvyo hoya evI aTakaLa thayelI che. A saMvata soraThanA cAra abhilekhomAM prajAyele maLe che. e aMge kAlagaNanAvALA prakaraNamAM vigatavAra nirUpaNa karyuM che, tethI ahI enI carcA bevaDAvI nathI. | siMdha-vijaya : siddharAjanA vi. saM. 1196 (I. sa. 1140)ne dehadanA zilAlekhamAM siddharAje siMdhurAja vagere rAjAone nAza karyo hato tevA ullekha thayelA che. samakAlIna sAhityamAM paNa siMdhu vijyanA nirdezo thayelA che. vATAlaMkAramAM jaNAvyA pramANe siddharAje siMdhurAja vagere rAjavIone harAvyA hatA.183 paraMtu kumArapAlanA vi. saM. 1208 (I. sa. 1152)nA kirAnA zilAlekhamAM siddharAjanI kRpAthI semezvarane siMdhurApuranuM rAjya pAchuM maLyuM tevA ullekha che.184 A siMdhurAja ke te carcAspada che. zrI rasikalAsa parIkhanA sUcana pramANe lATane maMDalezvara cAhamAna zaMkha hato, je vastupAlane samakAlIna hatuM. A zaMkhane pitA siMdhurAja e A siMdhurAja haze.185 je ke du. ke. zAstrInA mata pramANe vastupAlano samaya (lagabhaga I. sa. 1220-1240) jetA zaMkhanA pitAne samaya ATale vahele hoI zake nahIM.186 kumArapAlanA kirADunA lekhamAM jaNuvyA anusAra marumaMDalanA paramAra vaMzanA rAjA somezvare jayasiMhadevanI madadathI siMdhurApura pAchuM meLavyuM hatuM. A somezvarane ahIM siMdhurAja gaNAvyo che. 187 azokakumAra majumadAranA mata pramANe somezvara ane tenA pitA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana siddharAjanA mitra hatA AthI siMdhurAja e siMdhane koI sumarA ThAkara levAnI zakyatA jaNAya che.88 Do. ha. gaM. zAstrI azokakumAranA A maMtavyane svIkAratA jaNAya che. zrI majumadArane A mata grAhya lAge che. anya rAjao sAthenA saMbaMdhe ? prApta thatA abhilene AdhAre siddharAja jyasiMhanA anya rAjAo sAthenA saMbaMdho kevA hatA tenA vize paNa jANavA maLe che. vi. saM. 1196 : (I. sa. 1138-46) nA dohadanA lekhamAM uttaranA rAja jayasiMhanI AjJAne anuratA hatA tema jaNAvyuM che.190 paraMtu A uttaranA rAjAo koNa te eka prazna che. zrI du. ke. zAstrInA mata pramANe, ajamerane cauhANa rAjA vivakSita hoya. paraMtu ema jaNAya che ke siddharAjanA vakhatamAM ajamera vasAvanAra ajayadevane putra AnAka ke analadeva te e pradezane rAjA hate. siddharAjanA varSa vagaranA sAMbharanA lekhanA AdhAre jaNAya che ke siddharAje A AnAkane harAvyuM haze. paramadI_madana : siddharAjanA jayasiMhanA varSa vagaranA talavADA zilAlekhamAM siMhane paramadamana karanAra kahyo che. A paramardI keNa te carcAspada che. kAraNa ke dakhaNane cAlukya rAjavI vikramAditya 6ThTho je paramada kahevAtuM hatuM tene siddharAje harAvyuM tevuM eka sUcana thayeluM che, 191 paraMtu je siddharAje AvA parAkramI rAjAne vijaya karyo hoya te enuM vigate vivaraNa thayuM hatuM. AthI zakya che ke, paramadI nAmane kaI sAmaMta ke maMDalezvara hoI zake. 19ra caulukya kALa daramyAna paramadI nAmanA ghaNA sAmaMta hatA.193 A parathI jaNya che ke siddharAje paramadI nAmanA keI sAmatanuM mardana karyuM haze. siddharAjane rAjyavistAra : siddharAja jyasiMha caulukya rAjyane eka vizALa sAmrAjyamAM pheravI nAMkhyuM hatuM. gujarAtamAM siddharAjanuM zAsana dakSiNe cheka lATa deza sudhI pravatatuM hatuM.184 vi. saM. 1193nA gALAnA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe siddharAjanA maMtrI aMbaprasAde ane tenA saMbaMdhIoe gALAmAM bhaTTArikAnuM maMdira karAvyuM hatuM. vi. saM. 1195nA kaccha-bhadrezvaranA cokhaMDA mahAdevamAMnA zilAlekhamAM kaccha maMDalane nirdeza thayela che. tyAre siddharAjanA daMDanAyaka sajjanane varSa vagarane Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya risthati : caulukaya vaMza 61 lekha prApta thAya che. teNe jUnAgaDhamAM jaina madiranA jirNoddhAra karAvyo hato. 195 A badhA ullekho parathI jaNAya che ke siddharAjanI sattA saurASTra temaja kaccha para paNa pravatatI hatI. vi. sa. 1195nA ujjainanA zilAlekhamAM daMDanAyaka dAdAkanA putra mahAdevane ava tIma`Dala sAMpyAnA nirdeza thayelA che. vi.sa. 1196nA zilAlekha dohadamAMthI prApta thAya che. A ullekhAnA AdhAre jaNAya che ke siddharAjanI sattA pUmAM cheka mALavA sudhI phelAyelI hatI. mALavAnA vijayanI sAthe sAthe vAgaDa ane mevADanA rAjyanA paNa caulukaya sAmrAjyamAM samAveza thatA hatA. vi. sa. 1186nu eka tAmrapatra bhinnamAlamAMthI prApta thAya che. vi. saM. 1198nA kirADunA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe siddharAje kisaDumAM zivAlaya karAvyuM hatuM. vi. saM. 1200nA bAlInA lekhamAM siddharAjanA sAmata AsarAje bahusuNAdevInI pUjA mATe dAna Apyu hatu.. uparokta lekhAnA AdhAre mAhitI prApta thAya che ke uttaramAM cheka rAjasthAnanAM keTalAka bhAgomAM temaja dakSiNa rAjasthAnamAM paNa siddharAjanI sattA pravata`tI hatI. siddharAjanA va vagaranA eka lekha sAMbharanA eka kUvAmAMthI prApta thayA che jyAre talavADA gAmamAM gaNezanI pratimA nIcethI varSa vagaranA traTita lekha prApta thAya che. temAM jaNAvyA anusAra siddharAje naravarmAnuM mAnakha`Da karyu ane paramadI'ne kacaDI nAMkhyo. A purAvAnA AdhAre jaNAya che ke zAkaMbharI paNa siddharAjanI sattA nIce hatuM. uparokta mAhitInA AdhAre spaSTa thAya che ke siddharAjanA rAjyakAla daramyAna caulukayonI sattA vartamAna gujarAta uparAMta rAjasthAna ane mALavAnA ghaNA vistAromAM vistarI hatI. siddharAja jayasiMhanI vividha pravRttio : Abhilekhika temaja sAhityika abhyAsane AdhAre jaNAya che ke caulukaya rAjavI siddharAje, mULarAje sthApela caulukaya rAjyane eka vizALa sAmrAjyamAM pheravavAnu` mahattvanuM kAryaM kayu` hatu`. siddharAje gujjara deza uparAMta rAjasthAna, mALavA, lATadeza, kaccha-saurASTra, mevADa ane zAka bharI sudhI tenI sattA phelAvI hatI. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana abhilekhomAM prayojAyela keTalAMka vizeSa birude ghaNuM karIne tenA vinA ja sUcaka che. siddharAjanAM birudomAM rAjA dhirAja," "paramezvara," "paramabhaTTAraka"nI sAthe sAthe "barbarakajiSNu," avaMtInAtha," "siddhacakravatI, "tribhuvanagaMDa" vagere maLe che. A birudanA AdhAre siddharAjanA vizALa rAjyanA svAmItvanuM sUcana maLe che. abhilekhamAMthI siddharAjanA adhikArIonAM nAma jJAta thAya che. emAM soraThane daMDanAyaka sajjana tathA tenA anugAmI zaibhanadeva, dadhipadramaMDalane adhikArI kezava, avaMtimaMDalano daMDAhIpati mahAdeva, kacchamaMDalane mahAmAtya nAgara dAdAka vagereno samAveza thato hato. te siddharAje tenA rAjyakALa daramyAna sthApatyakIya pravRttine vega Apyo hato. tenA abhilekhomAMthI eNe karAvela keTalAMka sthApatyanI vigato jANavA maLe che. jemake vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA varSane eka zilAlekha pATaNamAMthI prApta thayuM che.196 A lekha teNe karAvela kItistaMbhane lagate che. eka anumAna pramANe siddharAje mALavA vijyanA upalakSamAM A kIti staMbha karAvyo haze.187 A lekhanA AdhAre keTalIka aitihAsika mAhitI paNa upalabdha thAya che. kamabhAge A lekha Akhe maLe nathI. je A lekha Akho hota te temAM cAvaDAo ane caulukyonA ItihAsanI sAthe siddharAjanAM parAkramonuM varNana jANavA maLata. A lekhanA AdhAre nIcenI be bAbato para vadhu prakAza paDe che : - (1) prastuta lekhanI prathama paMkitanA AdhAre jaNAya che ke siddharAje keTakillA ane jaLAzayo uparAMta pAThazALAo paNa baMdhAvI hatI. hemacaMdrAcArya paNa jaNAve che ke siddharAje sahastraliMga sarovaranA kinArA upara brAhmaNanA adhyayana mATe Azrame ane devagRho baMdhAvyAM hatAM.18 (2) lekhanI 6ThThI paMktimAM sarasvatInA jaLathI sarovara bharAyAne ullekha che. ahIM e noMdhavuM joIe ke "prabaMdhaciMtAmaNi" pramANe sarovaramAM prathama pANI nahotuM nIkaLyuM paraMtu varasAdanA pANIthI e bharAyuM hatuM. bIjI bAju lokakathA ema jaNAve che ke samAjanA zApathI sahastraliMga - saravara sukAI gayuM hatuM paraMtu AyA DheDanA balidAnathI e bharAyuM hatuM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza A lekakathAne ahIM A lebathI cheda uDI jAya che. sarasvatI nadImAMthI nahera khodIne athavA to nadInuM vaheNa emAM vALIne sarovaramAM pANI bharavAmAM AvyuM haze. atyAre paNa A pravAha saMvarane aDIne vahe che.198 bhImadeva ra jAnA samayane siMha saMvata 65, vi. saM. 1235 (I. sa. (1178)ne eka zilAlekha siddhapuramAMthI prApta thayo che, A lekhamAM siddhapuramAM baMdhAvela rUdramahAlayanA stabhonA samArakAmane lagato che. A lekha parathI spaSTa thAya che ke rudramahAlayane vistAra siddharAje karAvyo haze. vi. saM. 1183 (I. sa. 1137)nA siddharAja jyasiMhanA samayanA gALAnA zilAlekhamAM ullekhyA pramANe siddharAjanA khajAnacI aMbaprasAde ane tenA saMbaMdhIoe gALAmAM bhaTTArikA temaja gaNezanuM maMdira karAvyAM hatAM. jyasiMhanA kaccha bhadrezvaranA cokhaMDA mahAdevanA zilAlekhamAM tenA maMtrIe udalezvara ane kumArapAlezvaranAM maMdire prajAthe karAvyAne nirdeza thayela che.200 kirADumAMthI prApta thayela vi. saM. 1198 (I. sa. 41-42)nA lekhamAM kirADumAM zivamaMdira karAvyAno ullekha thayela che. - A uparAMta talavADAmAMthI varSa vagarane lekha prApta thayela che. A lekhamAM siMhe talavADAmAM gaNezanuM maMdira karAvyuM hatuM tevA ullekha thayelA che. siddharAja pite zaivadharmI hato. uparokta jaNAvela sthApatyakIya smArakomAM ghaNAM zivAlaye che. teNe tenA rAjyakALa daramyAna aneka zivAlayone dAna ApyAM hatAM temaja keTalAMka zivAlayono jIrNoddhAra paNa karAvyo hato. dayAzrayamAM jaNAvyA anusAra siddharAje bhagavAna somanAthanI yAtrA pagapALA karI hatI. siddharAja jayasiMhanA sikkA vizenA ullekha sAhityamAMthI prApta thAya che. joke tenA thoDA sikkA jANamAM AvyA che, paraMtu tenuM pramANa jUja maLe che. A aMge A mahAnibaMdhamAM anyatra carcA karavAmAM AvI che. 201 kumArapAla siddharAja jyasiMha pachI caulukya sattA para AvanAra kumArapAla AThame. rAjavI hato. siddharAja pite aputra mRtyu pAmatAM tenA pachI tene bhatrIjo kumArapAla pATaNanI gAdIe AvyA hatA. A kumArapAla 50 varSanI prauDha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gujarAtanA caulakarthakAlIna abhilekhe : eka adhyayana vaye sattA para Avyo hato. kumArapAle vi. saM. 1199 thI 1229 sudhI 32 varSa rAjya karyuM hovAnuM jaNAya che. A rAjavInA abhilekhonI saMkhyA siddharAja siMhanA lekha karatAM paNa vadhu maLe che. enA 35 lekhe maLyA che. AmAMnA moTA bhAganA lekho sAMskRtika pravRttione lagatA che. jo ke jUja lekhamAMthI rAjakIya vigate paNa prApta thAya che. * kumArapAlane sauthI pahele lekha vi. saM. 1201 (I. sa. 1144-45)nA varSane che je gALAmAMthI prApta thayo che. 202 jyAre chelle lekha vi. saM. 1227 (I. sa. 1171)ne giranAramAMthI prApta thAya che.203 kumArapAlane lekha upalabdha abhilekhomAMthI kevaLa rAjakIya vigatane lagatA lekhanuM ahIM vivaraNa kareluM che. A lekhone nIce mujaba gaNAvI zakAya ? - vi. sa. 1102 (I. saM. 1145)nA mAMgaroLanA zilAlekhamAM kumArapAle zAkaMbharI vijaya karyo hato te ullekha maLe che. 04 vi. saM. 1207 (I. sa. 1050-51)nA cittoDagaDhanA samillezvara mahAdevanA lekhathI jaNAya che ke kumArapAle zAkabharIne rAjAne harAvyA hatA.05 vi. sa. 1208 (I. sa. 1156)nA vaDanagaranA prazasti lekhamAM jaNAvyA pramANe kumArapAle AnaMdapura (vaDanagarama)mAM kille baMdhAvyuM hatuM. A lekhamAM jaNAvyA pramANe eNe zAkabharInA rAjA arNorAjane harAvyo hatore 06 vi. saM. 1209 (I. sa. 1153)no amArine lagato lekha kirADamAMthI prApta thaye che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe amuka pavitra divasoe vadha kare nahIM. A AjJAne bhaMga karI jIvahiMsA karanArane daMDanI sajA karavAmAM Avaze. 07 vi. saM. 1218 (I. sa. 1162) lekha kirADumAMthI prApta thayela che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe kumArapAlanA sAmaMta somezvare jesalamIranA rAjA jajaka pAsethI 1700 ghoDAno daMDa lIdhe temaja taNakoTa (jesalamIra) ane navasara(nausara-jodhapura rAjya) e be killA lIdhA tathA ! thoDAka vakhata sudhI jakane sevaka banAvyA pachI tene enuM rAjya pAchuM soyuM hatuM.28, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza - kumArapAlanA dhoLakAnA varSa vagaranA eka lekhamAM teNe (zilAhAra rAjA) 1. mallikArjunano vadha karyo hovAne ullekha che.209 : - Ama kumArapAlanA pitAnA lekhamAM temaja samakAlIna tathA anukAlIna lekhomAM tenI keTalIka rAjakIya vigate vize jANavA maLe che. - kumArapAlane rAjyAbhiSeka : kumArapAlanA rAjayabhiSeka vize bhinna bhinna mata pravarte che. siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1200 (I.sa. 1143)nA - bAlInA zilAlekhanA vAMcananA AdhAre zrI e. ke. majumadAre kumArapAlanA rAjyAbhiSekanuM varSa hemacaMdrAcAryanI AgAhImAM jaNAvela "vIra nirvANathI 1669 varSa vItatAM" vi. saM. 1200 hovAnuM jaNAvyuM che. | prabaMdhaciMtAmaNimAM kumArapAlane rAjyAbhiSeka vi. saM. 1199nA kArataka vada 6ne ravivAre thayela hovAnuM jaNAvyuM che,211 jyAre, "vicArazreNImAM vi. saM. 1194mAM siddharAjanA mRtyu pachI 30 divase kumArapAlane rAjyAbhiSeka thayo hovAnI vigata noMdhAyela che.22 "supAsanAhacarita'nI prazastimAM saM. 1199 ' nA mAgha suda 10 ne guruvAre kumArapAlano rAjyAbhiSeka thayo hevAnuM jaNuvyuM che.213 | - uparokta vividha mata jotAM zrI du. ke. zAstrInA mata mujaba siddharAjanA vi. saM. 1200 (I. sa. 1143)nA bAlInA zilAlekhanA vAMcanAmAM haju zaMkA rahe. paraMtu prabaMdhomAM ApeluM varSa saMbhavita gaNI zakAya. A pramANe siddharAjanuM mRtyu I. sa. 114ranA eNkaTobaramAM thayuM hoya ane kumArapAlano rAjyAbhiSeka lagabhaga e pachInA mahine thaye hoya.214 kumArapAlanA vijya : kumArapAlanA abhilekhone AdhAre teNe karelA viryo vize jANavA maLe che. . zAbharI vijaya : zAkaMbharInA rAjA arNorAjano parAjaya karavAmAM ? kumArapAlane maLelI saphaLatA e enI moTI rAjakIya siddhi hatI. . kamarapAla sattA para Avyo te pachI TUMka samayamAM ja eNe arNarAjane parAbhava karyo. kumArapAlanA A vijyanI noMdha tenA pitAnA abhilekhe temaja anukAlIna abhilekhomAM paNa thayelI che. AmAM dRSTAMta rUpe kumArapAlanA pitAnA vi. saM. 208nA vaDanagara prazasti lekha temaja tenA vi. sa. 1208 ane vi. sa. 121nA lekhomAM thayela nirdezane gaNI zakAya. ' : Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana kumArapAlanA A vijayanAM kAraNo abhilekhomAM carcAyAM nathI, paraMtu sAhityika sAdhanamAMthI A aMgenAM judAM judAM kAraNa jANavA maLe che. merUtuMganA jaNAvyA pramANe siddharAjanA mAnelA putra cAhaDakumAre arNorAjane kumArapAla sAme uzkeryo hatuM. tethI e laDAI thaI hatI 15 jyAre jinamaMDana, rAjazekhara ane jasiMhasUrie A aMge jaNAvyuM che ke kumArapAlanI bahena devaladevI sAthe ghata ramatAM enA pati arNorAje kumArapAla mATe apamAnajanaka zabdo bolatAM kumArapAle arNorAja para caDAI karI hatI. 2016 A uparathI lAge che ke kumArapAle arNorAne be vAra parAjya Ape . haze. AbunA paramAra rAjA vikramasiMhe kumArapAlane do detAM kumArapAle ene padabhraSTa karI enuM rAjya enA bhatrIjA yazadhavalane ApeluM .217 A yazaidhavalanA vi. saM. 1202 (I.sa. 1145)nA lekhara 18 parathI jaNAya che ke kumArapAle arNorAja para pahelI caDAI vi. saM. 1202 pahelAM karI haze19 jyAre bIjI caDAI vi. saM. 1207mAM thaI hovAnuM kumArapAlanA e varSanA cittoDanA zilAlekhane AdhAre jaNAya che. 220 ahalAla sAme vijaya : vi. saM1208 (I.sa. 1152)nA vaDanagaranA prazasti lekhamAM kumArapAle mAlezvaranA zirane daravAje laTakAvyAne ullekha thayeluM che. A mAlezvara e mALavAne rAjA ballAla hovAnuM jaNAya che. A uparAMta vi.saM. 1225(I. sa. 1169)nA verAvaLanA bhadrakALI maMdiramAMnA kumArapAlanA zilAlekhamAM paNa ballAla-vijayane ullekha thayeluM che. kumArapAlanA samakAlIna rAjavIonA lekhamAM paNa tenA A parAkramano nirdeza thayela che. AbunA paramAra rAjA yazedhavalanA samayanI tyAMnI tejapAla maMdiranI prazastimAM yazodhavale kumArapAlanI sAme AvelA mALavAnA rAja ballAlane mAryo evA ullekha thayelA che.221 sAhityika ullekhamAM paNa kumArapAlanA A vijayane samarthana maLe che. hemacaMdrAcArye noMdhyA pramANe pUrvanA rAjA ballAle arNorAjanI caDAI vakhate gujarAta para caDAI karavAno prayatna karyo tyAre kumArapAle naMdIpuranA sainyane ballAla sAme mokalyuM hatuM. 22 A vakhate kumArapAlanA pAMca sAmaMe bhegA maLIne ballAlane harAvyuM hatuM. A pAMce sAmatemAM A baMne rAjavI thazedhavala mukhya hate. 223 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza A ballAla kaNa te spaSTa kahI zakAtuM nathI. eka mata pramANe balAlane mALavAne rAjavI gaNavAmAM AvyuM che. paraMtu purAtattva-saMzAdhakone maLavAno paramAra rAjAonI vaMzAvaLImAM ballAlanuM nAma maLatuM nathI.24 AthI zrI du. ke. zAstrInA mata mujaba mALavAna rAjA yazodhama sidhdharAjane hAthe keda thayA pachI teno putra jayavarmA saMbhavataH gujarAtanA rAjAnA sAmaMta tarIke mALavAmAM rAjya karate haze tyAre kadAca dhArasamudranA hoyasala rAjA ballAlera 25 (vIra-ballAla 2 jAe) karNATakanA cAlukya senApati banIne nabaLA paDI gayelA mALavAnA rAjAne harAvI pitAnI sattA sthApI haze. A aMge zrI DI. sI. gAMgulI taka karatAM kahe che ke A balAlane kumArapAle mArIne AkhA mALavA para pitAnI sattA sthApI ane mALavAne judA judA prAMtomAM vaheMcI nAMkhyuM haze.226 upara jaNAvelI saMbhAvanAnA samarthanamAM kumArapAlanA mahAsAMdhivigrahakano bhIlAsA pAse vi.saM 1221nA udayapuranA udIlezvarane dAna ApyAno lekha TAMkI zakAya.227 uparokta purAvAne jotAM ema kahI zakAya ke kumArapAle ballAlano vijya karI udayapura-bhIlasA pradezamAM paNa pitAnI ANa pravartAvI haze. mahilakAna-vadha = kumArapAlanA varSa vagaranA dhoLakAmAMthI prApta thayelA zilAlekhamAM kumArapAle mallikArjunano ziraccheda karyo hato tevA ullekha che. mallikArjuna e caulukya rAjyanI uttaramAM Avela zilAhAra rAjyane rAjavI hatA. kumArapAlanA A vijyanI vAta sAhityamAM karelI che ane temAM paNa A parAkramane svIkAreluM che. rItikaumudImAM paNa tenA A vijyane nirdeza thayele che. 428 A pachI hemacaMdrAcArye AnuM vistArathI varNana kareluM che. 28 zrI rasikalAla parIkhane mate kumArapAlane A aMtima vijaya hoI zake 230 saranuM baMDa samAyu - caulukyonA naphUlanA sAmata AlhaNadevanAM vi.saM. 1319 (I. sa. 1263)ne suMdhAnA lekhamAM jaNAvyA pramANe AhaNadeve gujarezanI IcchAthI saurASTranA kuTila kAMTAne ukheDI nAMkhyo.231 A AlpaNudevane kirADumAMthI vi. saM. 1209ne lekha maLe che. A lekhamAM teNe pitAne kumArapAlane sAmaMta hovAnuM kahyuM che.232 A uparAMta AlhaNadevanA putra kAtipAlane vi. saM. 1218ne lekha maLela che temAM paNa AhaNe saurASTrane harAvyA hatA tevA ullekhe che." Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana uparokta Abhilekhika purAvAo jotAM zrI du. ke. zAstrInA mata mujaba soraThamAM keIe baMDa kareluM ane tene dabAvavA mATe je je sAmate mokalyA. temAM A cauhANa sAmata AhaNa mukhya hato tema kahI zakAya.234 kumArapAlane rAjyavistAra : kumArapAlanA rAjyakALa daramyAna je abhilekhe prApta thayA che tenA AdhAre tenA samagra rAjyavistArano khyAla Ave che. saurASTranA lekhamAM vi. saM. 1401 (I.sa. 1145)ne mahAmAtya mahAdevane vi. saM 1202 (I. sa. 1146)ne mAMgaroLa pAse guhilavaMzanA rAjA mUluko ane vi. sa. 1025mAM (I. sa. 1169) kumArapAle somanAtha maMdirano jIrNoddhAra karAvyAne ullekha maLe che. te parathI kumArapAlanI ANa saurASTranA lagabhaga badhA bhAgo para pravartatI hovAnuM pratIta thAya che. kumArapAlanA vi. sa. 1202 (I. sa. 1146) nA lekhamAM jaNAvyA pramANe godrahaka(godharA)mAM mahAmaMDalezvarano vahIvaTa hati. vi. saM. 1203 (I.sa. 1151)nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe AbunA rAjA yazadhavale kumArapAlanuM Adhipatya svIkAryuM hatuM. vi. saM. 1109 (I. sa. 1153) nA lekhanA, AdhAre jaNAya che ke mAravADanI palikA(pAlI)mAM paNa kumArapAlanI ANa pravartatI hatI. vi. saM. 1220-21 (I. sa. 1064-65)nA zilAlekhane AdhAre jaNAya che ke mALavAnA udayapura rAjyamAM paNa kumArapAlanuM sAmrAjya pravatatuM hatuM. vi. saM. 1213 (I. sa. 1157)nA kumArapAlanA samayamAM nADolamAM kumArapAlanA khaMDiyA rAjA mahAmAMDalika pratApasiMhe traNa jaina maMdirane dAna ApyuM hatuM. tenA AdhAre jaNAya che ke nADolamAM paNa kumArapAlanuM rAjya hatuM. vi.saM. 1218 (I. sa. 1162)nA zilAlekhanA AdhAre jaNAya che ke kirADumAM kumArapAlanA sAmaMta tarIke semezvaranuM zAsana hatuM. Ama abhilekhonA AdhAre jaNAya che ke kumArapAlane rAjyavistAra sArasvata maMDala uparAMta saurASTra, godharA, Abu, mevADa, mAravADa, udyapura, mALavA temaja uttaramAM sAMbhara-ajamera tathA dakSiNamAM uttara kekaNanA zilAhAra rAjA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza kumArapAlanAM birudo kumArapAlanA abhilekhemAM tenA nAmanI AgaLa vividha biruda prayojelAM che. A biramAM paramabhaTTAraka samasta rAjAvalI virAjita paramezvara vagere; khAsa birudomAM "zAka bharIbhUpAla" temaja "umApativara-labdhaprasAda" vagere prajAmAM che. zAkaMbharIbhUpAlanuM biruda tenA zAkaMbharI-vijyanuM sUcaka che, jyAre umApativaralabdhaprasAda e tenA zaivadharma pratyenA anurAganuM sUcana kare che. kumArapAlanAM caritra ane kArakidI vi. saM. 1208nA zilAlekhamAM kumArapAlanA guNeno ullekha thayela che. temAM kumArapAlane atyaMta pratApI, harisamAna guNovALo, zuddha AcaraNavALe saddhanAM karmone prAdurbhAva karavAvALa, caturanayanovALe, kRtayuga pravartAvanAra, kAlavyavasthAne vaza karanAra ane dharma phelAvanAra kahevAmAM Avela che. kumArapAlanA ghaNA lekhomAM ene "umApativaralabdhaprasAda" biruda ApeluM che. vi. saM. 1216, 1220, temaja vi. saM. 1225 (I. sa. 1169)nA lekhamAM ene "umApatilabdhavarauDhapratApa" kahyo che, je bAbata enA zaivadharma pratyenA anurAganI sUcaka che. paraMtu hemacaMdrAcAryanA saMparkamAM AvatAM kumArapAlano jainadharma pratye anurAga vadhyo hato. ema kahevAya che ke kumArapAle vi. saM. 1216 (I. sa. 1160)mAM jainadharma aMgIkAra karyo hato. jainadharma svIkAryA pachI eNe ahiMsA, tyAga vagere siddhAMta apanAvI lIdhA hatA. joke tenA abhilekhamAM A * prakAranI asara kyAMya jaNAtI nathI. jo ke tenA rAjyakAla daramyAna mAravADanA be sAmatanA lekhamAM amAri ghoSaNuM (jIvahiMsA nahi karavAnA pharamAna)nA ullekha thayelA che. bIjI bAju vi. saM. 121, 1227 ane 28nA lekhamAM ene parama . Ahata ane paramazrAvaka kahyo che. A uparAMta vi. saM. 1225 (I. sa. 1168)nA lekhamAM 35 jaNAvyA pramANe teNe somanAthanA maMdirane jIrNoddhAra karAvyuM hatuM. tevI rIte teNe kedArezvara maMdirane paNa jIrNoddhAra karAvyo hate ra36 aNahilapuramAM teNe kumArapAlezvara nAmane zivamaMdira paNa karAvyuM hatuM.237 Ama Amilekhika ane sAhityika Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana purAvA jotAM ema jaNAya che ke kumArapAle tenA vaMzapara parAgata zaiva dharma cAlu rAkhIne jaina dharma apanAvyo haze.238 ho kumArapAla pote ghaNA dhArmika hovAthI tenA samaya daramyAna gujarAtamAM aneka devAlayo badhAyAM. temAMnAM keTalAMka devAlayonA jIrNAhAra paNa karavAmAM Avyo hatA. devAlayA uparAMta eNe ghA vAva, kUvA, taLAva vagere paNa karAvyAM hatAM jene keTaleka nirdeza abhilekhAmAMthI prApta thAya che. ajayapAla kumArapAla aputra mRtyu pAmatAM enA bhAI mahIpAlanA putra ajyapAla sattA para AvyA.239 apAle vi. sa. 1229 thI 1232 (I. sa. 1173 thI. 1176) sudhI arthAta traNa varSa jeTaluM krU rAjya karyu hatuM. ajayapAlanA rAjyakAla daramyAnanA traNa abhilekho prApta thayA che. vi. sa. 1229nA zilAlekhathI jaNAya che ke ayapAla mALavAnA bhIlasA pradeza para Adhipatya dharAvatA hatA tyAM enA vatI mahAmAtya sAmezvara amala calAvatA hatA. vi. sa`. 1231 (I. sa. 1174)nA zilAlekhanA AdhAre jaNAya che ke maDalezvara vayajaladevanadAtaTama DalanA vahIvaTa karatA hatA. ajayapAlanA uttarAdhikArInA lekhane AdhAre ajayapAla vize keTalIka mAhitI jANavA maLe che. bhImadeva 2 jAnA vi. sa. 1256nA pATaNanA tAmrapatranA AdhAre jAya che ke ajayapAla ajameranA rAjA pAsethI kara letA hatA. A mAhitIne sAhityika ullekhA paNu samarthana Ape che.240 zAka bharImAM e vakhate siddharAjanA krIhitra seAmezvara sattA para hatA. ajayapAle sAmezvarane vaza karI enI pAsethI. hAthIe ane sAnAnI ma`piyA lIdhAM hatAM.241 mULarAja r jo mULarAja 2 jo ajayapAlanA moTo putra hatA. prakhadhaciMtAmaNi"mAM tene bAlamUlarAja" tarIke ane "vicArazreNI"mAM 'laghumULarAja" tarIke oLakhAvyo. che. praznadhaciMtAmaNimAM A mULarAjanA rAjyakAla vi. saM. 1233 thI 1235 (I. sa. 1177 thI 1179)nA jaNAvyo che,242 jyAre "vicArazreNI'mAM243 vi. sa. 1272 thI 1234 (I. sa. 1176 thI 1178) jaNAvyo che, paraMtu mULarAja 2 jAnu` vi. sa. 1232nA caitra suda 11nu tAmrapatra maLyu che.244 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAya sthiti : caulukya vaMza brAhmaNavADAnA tenA A tAmrapatramAM tene "paramabhaTTAraka" "mahArAjAdhirAja" ane "paramezvara" kahyo che. A dAnapatramAM ajayapAlanI patnI karadevInI maraNottara zaiyA lenAra nAgara brAhmaNa dhUhaDasuta prabhAkarane brAhmaNavADA gAmanI thoDI jamIna dAnamAM ApyAnI vigata noMdhAI che. A dAnapatramAM jaNAvela varSa e "vicAzreNImAM Apela varSa sAthe baMdha bese che. AthI mULarAja ra jAnA rAjyapAlanuM AraMbhavarSa vi. saM. 1232 barAbara jaNAya che. mULarAja ra jAnA samayamAM tenA uttarAdhikArIonA ghaNuM lekhamAM245 mULarAje garjanakanA dujeya adhirAjane yuddhamAM parAbhUta karyAne nirdeza thayela che. jyAre bIjA dAnapatromAM ene pleccharUpI tarAzithI chavAyelA mahIvalayane ujAsa ApanAra bAlAka" tarIke oLakhAvyuM che. sAhityamAM "vasaMtavilAsa" "kIti kaumudI," "sutasaMkIrtana" ane "sukRtakItikallelinI"mAM mULarAje musalamAnane harAvyA hatA tene nirdeza thayela che.247 mULarAje kadAca A vijaya tenA dAnazAsanamAM jaNAvela varSa vi. saM. 1232 ane vi. saM. 1234 daramyAna karyAno saMbhava che. mULarAjanI musalamAna sAthenI vijayanI mAhitI prabaMdha uparAMta muslima ItihAsomAMthI paNa upalabdha thAya che. " vi. saM. 1234 (I. sa. 1178, hijarI saMvata 174)mAM paraprAMtane muijhuddIna mahammada bina sAma pATaNa para caDI AvyuM tyAre e vize minhAjha-ulU zirAjha lakhe che ke "mahammada" ucacha ane mulatAnane raste pitAnA lazkarane naharavAlA (aNahilapura) tarapha laI gayo. A vakhate nahAvAlAne rAjA bhImadeva bALaka hato paraMtu tenI pAse moTuM lazkara ane hAthI hatA. yuddhamAM musalamAna hArI gayA ane sulatAnane pAchA haThavuM paDayuM. A banAva hijarI saMvata 174 (I. sa. 1174)mAM banyo.248 A uparAMta "tArikha e-phirastAmAM jaNAvyuM che ke, "muhammada ghorI mulatAna thaI gujarAtanA retALa jaMgala tarapha gayo tyAre bhImadeva meTA lazkara sAthe sAme AvyuM ane musalamAnone pAchA nasADavA.249 - uparokta muslima tavArIkhamAM mUlarAjane badale bhImadevanuM nAma che je bhUla thayelI jaNAya che. joke A prasaMga pachI taratamAM mUlarAjanuM mRtyu thayuM ane bhImadeva sattA para AvyuM hatuM tethI kadAca A bhUla-zakya bane. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 gujarAtanA caulukatrakAlIna abhilekho : eka adhyayana bhImadeva 2e (prathamavAra) (vi. sa'-1234 thI 1266) mULarAja rajAnA mRtyu pachI caulukayonI sattA mULarAjanA nAnA bhAI bhImadeva 2 jAnA hAthamAM AvI. bhImadeva 2 jo vi. sa. 1234 (I. sa. 1178)mAM sattA para AvyA ane eNe vi. saM. 1298 (i. sa. 1242) sudhI lagabhaga 63 varSa rAjya kayu hovAnuM prabaMdhomAM noMdhAyuM che.250 paraMtu eNe saLaMga 63 varSI sudhI rAjya kayu hovAnuM jaNAtu nathI. kAraNa ke vi. saM. 1263 thI 1283 daramyAna yasiha 2 jAnu` 15 varSa jeTaluM rAjya hovAnA purAvA prApta thayA che.25 1 bhImadeva 2 jAnA. vi. sa. 12734 thI 1266 (I. sa. 1178 thI 1210) sudhInA 32 varSanA rAjyakAla daramyAna ghaNA uchINa lekhA prApta thayA che. tenA prathama abhilekha vi. sa. 1235 (I. sa. 1179)nA karADumAMthI prApta thAya che, jyAre chellu tAmrapatra vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)nu che. ahIM badhA abhilekhAnI vigatA aprastuta hoI kevaLa rAjakIya itihAsane upayogI lekhAnI vigato ApI che, je nIce mujaba che : 1. vi. saM. 1235 (I. sa. 1178)no lekha. kirADumAMthI prApta A lekhamAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAnA sAmata tejapAle, kirADumAM turuSkAe bhAMgelI mUtinI jagyAe navI mUrtinI pratiSThA karI hatI.252 2. vi. sa. 1256 (I. sa. 1200)nA tAmrapatramAM bhImadeve rAyakavAla brAhmaNa jyoti sA%0lanA putra Asadharane Analezvaradeva maMdiranA nibhAva arthe kaDAgrAmanI bhUmi ApyAnI noMdha che.253 3. trIju tAmrapatra vi. sa. 1263 (I. sa. 12067)nu che, emAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAe prasannapurathI AvelA dAmodaranA putra goviMdane sahasacANA gAmanI bhUmi dAnamAM ApI hatI.254 4. vi. saM. 1163 (I. sa. 12067)nA tAmrapatramAM jaNAvyA pramANe A rAjAe lIlApuramAM badhAyela bhImezvara ane lIlezvaranAM maMdiro temaja lIlApuranA ja praSA ane satrAgArane IMdiyA gAmanI jamIna dAnamAM ApI hatI.255 5. vi. saM. 1265 (I. sa. 1209)nA AyunA zilAlekhamAM bhImadeva 2 jAnA samayamAM kedArarAzie acalagaDhamAM kanakhala tIthamAM smArako karAvyA tenI noMdha che.256 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza 73 6. vi. saM. 1266 (I. 1217)nA aNahilavADanA tAmrapatramAM nAgarajJAtinA pArAzaranA putra mAdhavane ghaTelANa gAmamAM vApI sAthe joDAyeluM 50 pArAnuM khetara ApyuM hatuM tene lagatA lekha che. 257 samakAlIna lekhamAM paNa bhImadeva ra jAne lagatA nirdeza thayelA che. jema ke vi. saM. 1263 nA AhaDanA tAmrapatranA AdhAre jaNAya che ke bhImadevanI sattA cheka medapATamaMDala sudhI pravatI haze. 258 visaM. 1264 (I. sa. 1208nA mahera jagamallanA rimANuM tAmrapatramAM bhImadeva ra jAne ullekha thayelo che.250 rAjya-vistAra : bhImadeva ra jAnA prApta thatA lekhone AdhAre tenA rAjya vistArane lagatI mAhitI upalabdha thAya che. upara joyuM tema vi. saM. 1535 (I. sa. 1178)nA kirADunA zilAlekhanA AdhAre jaNAya che ke kirAtukUpamAM eTale ke kirADumAM enuM rAjya haze. vi.saM. 124ra thI vi. sa. 1266 (I. sa. 1185 thI 1210)nAM 60 dAnazAsanamAM bhImadeva 2 jAnAM judAM judA biruda ApelAM che. A biramAM "paramabhakAraka", mahArAjAdhirAja', "paramezvara" ane te uparAMta "abhinava siddharAja"nuM biruda paNa jovA maLe che. A dAnazAsanomAMthI sArasvatamaMDalanA judA judA pathakone nirdeza thayela hoI tenA vizenI mAhitI prApta thAya che. bhImadeva 2 jAe devAlayanA nibhAva mATe bhUmidAna paNa ApyAM hatAM. vi.saM. 1263nA tAmrapatranA AdhAre jANavA maLe che ke lIlApuramAM bhImezvaradeva ane lIlezvaradeva maMdira hatAM. lIlApura gAma bhImadevanI rANI lIlAdevInA nAmathI vasyuM hatuM. A gAma karIrAgrAma ane mAlatI gAmanI vacce AveluM hatuM. A lekhamAM jaNAvela banne maMdire bhImadeva ane tenI rANI lIlAdevInA nAma parathI baMdhAvavAmAM AvyAM hatAM. rANI lIlAdevI cauhANa samarasiMhanI putrI hatI. samarasiMha jAbAlipura (jAlera)ne rAjavI haste ane e naphulanA kItipAlane putra hatA. - saurASTranA samakAlIna lekhone AdhAre bhImadeva ra jAnI sattA saurASTra para hatI teno khyAla Ave che. saurASTramAM pahelAM semarAjadeva ane pachI sAmaMtasiMha vahIvaTakartA hatA. prabhAsapATaNanA prakhyAta somanAtha maMdiramAM bhImadeve meghadhvani Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 gujarAtanA caulukathAlIna abhilekha : eka adhyayana ke meghanAda nAmane maMDapa karAvyo hate...261 A vakhate mahera rAjavI jagamalla TimANamAM rAjya karatuM hatuM ane te bhImadeva ra jAna sAmaMta hate. Ama abhi lekhanA purAvAnA AdhAre jaNAya che ke bhImadevanA samayamAM saurASTranA judA judA vibhAgomAM judA judA sAmaMta vahIvaTa karatA hatA. bhImadeva ra jAnA samayanI vi.saM. 1247 (I. sa. 1191) nI hastapratanA AdhAre jaNya che ke bharUcamAM paNa bhImadeva ra jAnI sattA haze. vi. saM. 1242 (I. sa. 1186)nA tAmrapatranA AdhAre temaja vi. saM. 1253nA pratimAlekhanA AdhAre 63 jaNAya che ke vAgaDa (DuMgarapura-vAMsavADA) pradezamAM bhImadevanuM rAjya cAlu hatuM. vi. saM 1263 (I. sa. 1207) nA tAmrapatra parathI jaNAya che ke mevADamAM paNa bhImadevanI sattA hatI. A tAmrapatramAM medapATamaMDalamAMthI bhImadeve bhUmidAna karyAne nirdeza thayela che. vi. saM. 1265 (I. sa. 1209) nA zilAlekhanA AdhAre jaNAya che ke AbunA paramAra rAjAo para paNa bhImadevanuM Adhipatya hatuM. A lekhamAM caMdrAvatInA mAMDalika tarIke dhArAvarSadevane tathA yuvarAja tarIke pralAdanadevano nirdeza thayela che. A lekhamAM prahalAdanadevane padarzanamAM tathA badhI ja kalAomAM niSNAta kahyo che. Ama uparokta abhilekhanA AdhAre pramANe jotAM jaNAya che ke vi.saM.. 1234 thI vi. saM. 1266 (I. sa. 1178 thI 1210) daramyAna bhImadeve uttara gujarAta uparAMta saurASTra, lATa, vAgaDa, mevADa, Abu ane kirA sudhI potAnI sattA pravartAvI hatI. ' jo ke bhImadeva 2 jAnA rAjyakALa daramyAna bAhya AkramaNe paNa thayAM hatAM.. A AkramaNa karanAra mALavAno rAjavI ajunavarmA hatuM. A ajunavarmA paramAra subhaTavarmAne putra hatA. ajunavarmAe pATaNa para caDAI karI te vakhate pATaNamAM bhImadeva ra jAne badale jyasiMha 2 jAnI sattA hatI. A yuddha vi. saM. 1267 (I. sa. 1211) pahelAM thayuM hatuM, kAraNa ke ajunadevanA e ja varSanA dAnapatramAM ene ullekha thayela che. 264 bhImadevano ullekha e pahelAM I.sa. 129 sudhInA lekhamAM thayela che.265 A ajunavarmA aMgenI vizeSa carcA have pachInA rAjavI jayasiMha 2 jAmAM karelI che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 rAjakIya sthiti : caulukya vaMza - jayasiMha ke yaMtasiMha ra (I. sa. 1210 thI 223) - caulukya kAlanA keTalAka abhilekhone AdhAre jaNAya che ke bhImadeva 2 jAe vi. saM. 1234 (I. sa. 1174) thI vi. saM. 1298 (I.sa. 1242) varSa daramyAna saLaMga 63 varSa sudhI rAjya karyuM nathI paNa vaccenA I.sa. 1210 thI 1223nA paMdara varSanA gALAmAM siMha ke yaMtasiMha ra je nAmane rAjA rAjya karatA hovAnuM jaNAyuM che. joke A rAjavIne tenA rAjyakALa daramyAnanA be ja lekha prApta thayA che : 1. vi. saM. 1274 (I. sa. 1218) nuM bhUtiyAvAsaNuM tAmrapatraka 2. vi. saM. 1280 (I. sa. 1223-24) nuM kaDInuM tAmrapatra A rAjavInA dAnapatramAM agAunA caulukya rAjavInAM dAnazAsananI jemaja caulukya vaMzanI vaMzAvaLI ApelI che tathA caulukya vaMzanA dareka ra jAnI jema "samasta rAjAvalIsamalakta" ane "umApativaralabdhaprasAda prauDhapratApa" jevAM birude lagADelAM che. lekhamAM ApelI vaMzAvaLI cheka bhImadeva ra ja sudhI cAle che. siMhe pitAne mATe "ekAMgavIra" ane "abhinavasiddharAja" evAM birude projelAM che. caulakya kAlanA itihAsamAM A jyasiMha koNa e eka samasyA rahI che. A kuLamAM siddharAja jayasiMha thaye, paraMtu e te vi. sa. 1150 thI 1199 daramyAna gujarapati hate. ahIM siMhe tenA baMne lekhamAM caulukya kulanI ja vaMzAvalI ApelI che. AthI e caulukya vaMzano ja hovo joIe. prabaMdhamAM jayasiMhanuM nAma nathI temaja enA lekhamAM paNa mukhya vaMza sAthe ene saMbaMdha batAvyA nathI tethI te caulukya vaMzane kaI bhAyAta hovAnuM saMbhave che.268 mALavAnA paramAra rAjA subhaTavarmAnA putra ane uttarAdhikArI ajunavarmAnAM kula traNa dAnazAsane upalabdha thayAM che. A dInazAsana anukrame vi. saM. 1267 (I. sa. 1211),269 vi. saM. 1270 (I. sa. 1213)270 ane vi. saM. 1267 (I. sa. 1211)271 nAM che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe ajunavarmAe gurjarapati siMhane harAvyuM hatuM.' A uparAMta I. sa. 1805mAM che. huze "dhArA prazasti" nAmanuM saMskRta nATaka prakAzita kareluM che.272 A nATakamAM paNa ajunavarmA ane jayasiMha vaccenA parva-parvata yuddhamAM arjunavarmAnI jIta thaI hovAnuM noMdhAyuM che. AmAM parva parvata te pAvAgaDha hovAnuM manAya che.273 . Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA cIlukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana uparyukta banne ullekhone AdhAre jaNAya che ke ajunavamAM ane jayasiMha vacce pAvAgaDhanI taLeTImAM yuddha thayuM hatuM ane A yuddhamAM arjunavarmAe jayasiMhanI putrIra74 vijayazrI ke pArijAtamaMjarInuM apaharaNa karyuM ane pAchaLathI siMhe maitrI saMbaMdha TakAvavA enuM lagna ajunavama vere karyuM. 275 joke A bane vacce thayelA yuddha vize matabheda paDelA che. du. ke zAstrI A aMge pArijatamaMjarI"mAM jaNAveluM pAvAgaDha pAsenuM yuddha, ajunavarmAnA abhilekhomAM temaja somezvaranI "kIti kaumudI"mAM temaja "prabaMdhaciMtAmaNimAM jaNAvela subhaTavarmAnA AkramaNane gaNe che, temaja A yuddha ajunadevanA vi. saM. 126 nA tAmrapatra pahelAM I. sa. 1210-11mAM thayuM hovAnuM jaNAve che. paraMtu A muddAne spaSTa karatAM ha. gaM. zAstrI jaNAve che ke du. ke. zAstrInI AmAM kaMI gerasamaja thaI lAge che, kAraNa ke "pArijAtamaMjarI"mAM A AkramaNa spaSTata : anavarmAe karyuM hovAnuM jaNAvyuM che.2 76 je ke du. ke. zAstrIe -prabaMdhaciMtAmaNi"nA AdhAre AgaLa jatAM ajunavamanI sAthenA yuddhane ullekha te karyo ja che. vaLI du. ke zAstrI jayazrI-prazastimAM ullekhita mAlavasenAnA AkramaNane A yuddha mAne che. AthI enA AdhAre ene samaya vi. saM. 1273 (I. sa. '1216) pahelAM jaNAve che. A uparAMta teo ajunavarmAnA vi. saM. 1ra7ra (I. sa. 1216) nA tAmrapatramAM AvatA "jayasiMha bhAgI gayA"-no ullekha darzAvatI vakhate e jyasiMha bhImadeva taraphathI sAme thayela sAmaMta hovAnuM dhAre che.277 jo ke AgaLa jatAM zrI du. ke. zAstrI A siMha jenuM vi. saM. 1280 (I. sa. 1223)nuM tAmrapatra maLyuM che ane je cheDA vakhata mATe gujarAtanI sattA para beThele te yaMtasiMha ja hovAne taka paNa rajU kare che.28 zrI e. ke. majumadAra A bAbatanI vigate chaNAvaTa karatAM jaNAve che ke prabaMdhomAM ajunavarmAe gujarAta sAme yuddha karyuM ane temAM te vijayI nIvaDyo tevA nirdeza che, paraMtu temAM jyasiMhanA keI ullekha karelA nathI. joke ajunavarmAnA abhilekha dvArA A bAbata spaSTa thAya che. A uparAMta "pArijAtamaMjarI"--nATikAmAM paNa ajunavarmAe siMhane harAvyAnA ullekha ApelA ja che. AthI teo ema spaSTa kare che ke siMha paranA A vijyano ullekha ajunavarmAnA I.sa. 1210nA dAnapatramAM AvatuM hovAthI A yuddha I.sa. 1210 pahelAM thayuM hovuM joIe.278 A uparAMta e. ke. majumadAra ema paNa jaNAve che ke vi.saM. 1280 (I.sa. 1223)nA yaMtasiMhanA lekhanI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza mAhitInA AdhAre jaNAya che ke yaMtasiMha I.sa. 1205 ane 1210nI vacce sattA para AvyuM haze ane teNe I.sa. 1423 ane 1226nI vacce sattA gumAvI haze.280 bhImadeva ra jAe vi.saM. 1235 thI 1298 sudhI ema saLaMga 63 varSa rAjya karyuM hatuM tevA ullekho "prabaMdhaciMtAmaNimAM karelA che, temaja vacce jyasiMha ke yaMtasiMhe keTalAM varSa rAjya karyuM haze tema jaNAvela nathI.281 jyasiMhanA rAjyakAlanI uttaramaryAdA vize khAsa koIne zaMkA nathI paraMtu enI (jyasiMhanI) pUrvamaryAdA ajunavarmAnA lekhamAM jaNAvela varSa parathI nakkI thaI hovA chatAM bhImadeva ATalAM badhAM varSo daramyAna sattA para hovAnuM saMzayAtmaka jaNAya che. Do. majumadAra, vi.saM. 1ra6 (I.sa. 1204-5)nI siddhAMta caritanI hastapratanI puSyikAmAM bhImadeva rAjya karato hovAnuM jaNAvyuM hoI tene AdhAre jayasiMhanI pUrva maryAdA e pachI jaNAve che. 282 A pahelAM bhImadeva ra jAnA vi.saM. 1275 (I.sa. 1219)nA bharANunA lekhanA AdhAre zrI du. ke. zAstrIe jayasiMhanI pUrvamaryAdA vi.saM. 1275 pachI mUkI hatI.283 paraMtu vi.saM. 12pane A lekha pahelAM bhImadevane hovAnuM sAbita thayeluM hatuM 284 paNa lekhane vadhu abhyAsa karatAM prastuta lekha bhImadevane nahIM paraMtu vAghelA zAkhAnA ajunadevanA samyano vi.saM. 1327no hovAnuM puravAra thayuM che. 285 AthI zrI ha.gaM, zAstrI jaNAve che ke zrI du. ke. zAstrIe jaNAvelI siMhanI pUrva maryAdA have asvIkAryA gaNAya.28 - A saMdarbhamAM Da. ha.gaM. zAstrI jaNAve che ke bhImadeva 2 jAnA vi.saM. 1263nA kaDInA dAnapatramAM jaNAvyA pramANe bhImadeve aNahilapATakamAMthI gabhUtA pathakamAM dAna ApyuM che. 287 A uparAMta vi.saM. 1266 (I.sa. 1210)nA lekhamAM paNa e aNahilapATaNamAM rAjya karato hovAnuM jaNAvyuM che. A parathI bhImadeva 2 jAnI sattA vi. saM 166 sudhI haze ane jyasiMhanA rAjyakAlanI pUrva maryAdA vi. saM. 1266-67 mAM AvatI hovAnuM spaSTa thAya che.288 - bIjA tAmrapatra parathI ema jaNAya che ke, vi. saM. 1280mAM jyasiMhanuM aNahilapATaNamAM rAjya haze ane enA rAjyakAlanI uttara maryAdA vi.saM. 1280 : ane 1283nI vacce rahelI che. paraMtu ahIM prazna e thAya ke jyasiMhe kahyA kAraNosara bhImadeva rAjA pAsethI sattA chInavI lIdhI haze ? A sadAne Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana khulAso karatAM du. ke. zAstrI jaNAve che ke vi.saM 1266 thI 1280 daramyAnanA koI paNa varSamAM musalamAnonA humalAothI tathA puSkaLa dAna karavAthI bhImadevanI tijorInuM taLiyuM dekhAI gayuM hatuM, AthI bhImadevanA rAjyanA baLavAna maMDaliko tathA maMtrIoe baLavo karyo hoya ane temAM chevaTe jayasiMhe pATaNanI sattA prApta karI hoya.288 A ja prakAranI vAta jyasiMhe tenA vi. saM1280 (I. sa. 1224) ne dAnapatramAM karelI che. temAM jaNAvyA pramANe jayasiMhe potAnA vize "dudeva - dAvAnala - daSpagU jerAbIja - prahaka - panya" eTale ke dava rUpa agnithI baLI gayelI gUrjara bhUmimAM bIja UgI zake e mATe jeNe ekalAe varasAdanI jema varasavAnuM kAma karyuM che. 200 vi. saM. 1266mAM ajunavarmAe harAvele siMha temaja vi. saM. 1280mAM jaNAvela jayaMtasiMha e banne zuM eka che ke judA judA che ? A praznanA saMdarbhamAM ema kahI zakAya ke vi. saM. 1280 (I. sa. 1223) nA lekhamAM jaNAvyuM che ke bhImadeva ra jA pachI gAdIe AvelA mahArAjAdhirAja yaMtasiMhadeve aNahilapura rAjadhAnImAMthI gaMbhUtA pathakamAMnI bhUminuM dAna ApyuM hatuM. A jayaMtasiMha paNa pitAne "abhinavasiddharAja" tarIke oLakhAve che. dAtA tarIke enuM nAma "yaMtasiMha" ApeluM che, paraMtu lekhanA aMte dastakamAM jayasiMhadeva" evuM nAma lakheluM che. AthI ahI e spaSTa thAya che ke vi.saM. 1266-67mAM ajunavarmAe harAvela jayasiMha ane vi.saM. 1280mAM aNahilapuramAMthI bhUmidAna ApanAra jayaMtasiMha ke siMha eka ja che. vaLI ahI eka prazna upasthita thAya che ke jyasiMha vi.saM. 1266 thI : vi.saM. 1283 sudhI saLaMga 15-17 varSa rAjya karyuM haze ? kAraNa, giranAranA vi.saM. 1276nA abhilekho 291 temaja te samayanI vastupAla-tejapAla prazastimAM 282 jaNAvyA pramANe dhoLakAnA rANu vIradhavale vastupAla-tejapAlanI mahAmAtya tarIkenI nimaNUka karavA aMge bhImadevane vinaMtI karI hatI. A saMdarbhamAM De. majumadAra jaNAve che ke jayasiMhanA rAjyakAla daramyAna bhImadevanA aneka abhilekha lakhAyA hovA joIe. kAraNa ke jyasiMhe rAjadhAnI ane AsapAsanA pradeza sivAya bIjA koI vadhAre prAMte jItyA nahI hoya.283 A muddAnA saMdarbhamAM jaNAvavAnuM ke upara jaNAvyA pramANe bhImadeva vi.saM. 1263-66 sudhI sattA dharAvatA hatA ane vi.saM. 1266 thI 1280 varSanA samaya daramyAna bhImadeva 2 jAne eka ja abhilekha visaM. 1274no devapATaNanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukayaM vaza prazastinA upalabdha thAya che. A lekhamAM phakta sAmanAtha pATaNanA saMdarbhamAM ja bhImadevanA rAjA tarIke nirdeza thayelA che. A parathI sa`zaya thAya ke bhImadeva ATalo lAMkha samaya sArasvatamaMDalanI bahAranA pradeza para sattA dharAvatA haze kharA ? ane kayA kAraNeAsara tenA A samaya daramyAnanA eka paNa lekha prApta thatA nathI ? jo ke ahI. A muddo carcAspada ja rahyo che. kemake ahIM rajU karelA purAvA uparAMta anya koI navA vadhu purAvA jo prApta thAya to ja A jaTila samasyAnA ukela lAvI zakAya. 78 uparokta carcAne vigate jotAM eka bIjo muddo paNa dhyAna kheMce tevA che. giranAranA vi.sa. 1288nA abhilekho parathI jaNAya che ke vastupAla tejapAlanI nimaNUka vIradhavalanA mahAmAtyo tarIke thaI hatI. A uparAMta vastupAlanA samayanA keTalAka prathAmAM294 vIradhavalanI vinaMtIthI bhImadeve vastupAlatejapAlane maMtrI tarIke nimyA hovAnuM jaNAvelu che. A muddo jotAM ema jaNAya che ke pATaNamAM vi.sa. 1276 (I.sa. 121920)mAM bhImadeva rAjya karatA hatA. te parathI jayasiMhane rAjyaprApti sa. 1276-1280 daramyAna thaI gaNAya. aju navarmA, jayasiMha, bhImadeva ane jayaMtasi Mhane lagatA sarva samayanirdezAnA meLa meLavaveA hoya / jayasihu ekavAra 1266-67mAM ane khIjI vAra vi.saM. 1276-83 daramyAna sattArUDha hatA, jyAre bhImadeve tenuM rAjya ekavAra vi.saM. 1267-73 daramyAna ane bIjIvAra saM. 1280-83 daramyAna meLavyuM hAvAnuM nakkI thAya. AthI ema jaNAya ke si`he bhImadevanI gAdI e vAra paDAvI lIdhI ane bhImadeve e be vAra pAchI meLavI. A hakIkata maLatA abhilekhAne AdhAre taiyAra karelA nIcenA kAThA dvArA tAravI zakAya : vi.sa. 1261 : bhImadeva 2 jo vi.saM. 1263 : bhImadeva 2 jo vi.sa. 1266 : bhImadeva 2 jo vi.sa'. 1267 : jayasiMha 2 jo vi.saM. 1273 : bhImadeva 2 jo vi.sa'. 1276 : bhImadeva 2 jo vi.sa. 1280 : jayasiMhA jo vi.sa. 1283 : bhImadeva 2 jo Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana - uparokta rajU karelA muddAone AdhAre ema spaSTa mAnI zakIe ke jayasiMhe bhImadeva pAsethI vi.saM. 1266-67mAM rAjasattA paDAvI lIdhI haze, e pachI bhImadeve vi.saM. 1267-73 daramyAna e pAchI meLavI haze. A pachI jayasiMhe pharI vi.saM. 1276-80 daramyAna pharI te sattA paDAvI lIdhI haze ane bhImadeve saM. 1280-83 daramyAna tene puna: hastagata karI haze.295 uparyukta 1rajane je lekha tAjetaramAM prakAzamAM Avyo che temAM paheluM pataruM pATaNamAMthI prApta thayuM che, bIju pataruM maLyuM nathI. A lekhamAM varSa vi.saM. 1274 ApeluM che. A lekhamAM mULarAja 1 lAthI bhImadeva 2 jA sudhInI vaMzAvaLI ApelI che. A pachI abhinava siddharAja jayasiMhadevanI prazasti Ave che. A bhUmidAna siMhadeve vAule pathakamAMthI ApeluM jaNAya che. 286 A lekhanA varSanA AdhAre spaSTa jaNAya che ke vi.saM. 1274mAM siMhadeva aNahilapuramAM rAjya karate hatuM. A parathI te bhImadeve vi.saM. 1273-74 daramyAna bIjIvAra ane vi.saM. 1276-80 daramyAna trIjIvAra sattA gumAvyAnuM temaja vi.saM. 1274-76 daramyAna bIjI vAra ane vi.saM. 1280-83 daramyAna trIjIvAra sattA pAchI meLavyAnuM spaSTa thAya. bhImadeva ra ja (trIjIvAra) uparokta mAhitInA AdhAre spaSTa jaNAya che ke vi.saM. 1283mAM bhImadeva2 jAe tenI gumAvelI sattA pharIthI prApta karI hatI ane e pachI teNe lagabhaga vi.saM. 1298 (I.sa. 1242) sudhI 15 varSa rAjya karyuM hatuM. vi.saM. 1280mAM bhImadeva ra je pAche sattA para AvyA pachI teNe keTalAMka dAnazAsane pharamAvyAM hatAM. tenA A dAnazAsane vi.saM. 1283 thI 1ra98 daramyAnanAM che. joke A dAnazAsanamAMthI rAjakIya karatAM sAMskRtika vigato vizeSa pramANamAM jANavA maLe che. A dAnazAsanamAM abhinavasiddharAja, saptama- cakravatI ane kayAreka bAlanArAyaNavatAra jevAM birudathI ene navAjela che. A vakhate bhImadeve lavaNuprasAdane potAnA rAjyano sarvezvara banAvyuM hatuM ane viradhavalane yuvarAja tarIke nImyo hato.287 bhImadevanA rAjyakAlanA thoDA vakhatamAMja devagirinA yAdava rAjavIe gujarAta para caDAI karI hatI. A daramyAna (vi.saM. 1288 I.sa. 1232 lagabhaga). mAravADanA cAra rAjavIoe paNa caDAI karI, paraMtu lavaNaprasAda ane viradhavale A badhA sAthe maitrI bAMdhI lIdhI hatI.298 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 rAjakIya sthiti : caulukaya vaMza vi.sa. 1298mAM bhImadeva mRtyu pAmatAM299 tenI jagyAe tribhuvanapAla sattA para AvyA hatA. tribhuvanapAla tribhuvanapAla vi.saM. 1298 (I.sa. 1242)mAM sattA para AvyA hatA ane teNe phakta be varSa sudhI ja eTale ke vi.sa'. 1300 (I.sa. 1244) sudhI ja rAjya kayu` hatu`.300 A rAjavInA eka lekha prApta thAya che ane te vi.sa. 1299 (I.sa. 1243)nuM kaDInu tAmrapatra che. tenA AdhAre jaNAya che ke tribhuvanapAla bhImadeva 2 jAnA uttarAdhikArI hatA. praznacitAmaNi'mAM AnA nirdeza thayelA jovA maLato nathI, paraMtu keTalIka paTTAvalImAM bhImadeva 2 jA pachI tribhuvanapAlanA ullekha thayelA che.301 uparokta dAnazAsanamAM jaNAvyA pramANe tribhuvanapAle viSaya pathaka tathA daDAhI pathakanA ekaeka gAmanu dAna lavaNuprasAdanI mAtA salakhaNadevInA zreya mATe karAvela satrAgAranA nibhAva athe` ApyuM hatuM. A dAnazAsanamAM "mahArAjAdhirAja paramezvara-paramabhaTTAraka" e birudA prayAAyAM che. subhaTakRta "dUtAMgada" nATakanI prastAvanAnA AdhAre jaNAya che ke tribhuvanapAlanA samayamAM paNa caulukayonI sattA saurASTramAM cAlu rahelI hatI. Ama tribhuvanapAla mULarAja 1lAnA vaMzanA aMtima rAjavI hatA. tribhuvanapAlanA mRtyu pachI dhALakAnA rANA vIsaladeve caulukayAnI sattA peAtAnA hAthamAM laI lIdhI. AthI vi.saM. 998 (I.sa. 942)mAM sthapAyela mULarAjavaMzI caulukayAnI sattA vi.sa. 1300 (I.sa. 1244) sudhI eTale ke lagabhaga 302 varSa jeTalA lAMbA kAla sudhI pravatI hovAnu jaNAya che. caulukayakAlIna samagra abhilekhAnA abhyAsa karatAM caulukaya kulanI vaMzAvaLI A pramANe tAravI zakAya : Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana saji, 1. mULarAja-1 (vi.saM. 998 thI 1053) 2. cAmuMDarAja (vi.saM. 153 thI 1066) 3. vallabharAja (vi.saM. 1066), 4. durlabharAja !: ' nAgarAja . | (vi.sa. 1066 thI 1078) .. 5. bhImadeva 1 lo (vi.saM. 1078 thI 1120) kSemarAja 6. karNadeva 1le (vi.saM. 1120 thI 1150) devaprasAda 7. siddharAja jayasiMha (vi.saM. 1150 thI 11ee) tribhuvanapAla . . - ka mahIpAla 8. kumArapAla (vi.saM. 1199 thI 1229) 9. ajayapAla (vi.saM. 1229 thI 1232), 10. mULarAja 2 jo : 11. bhImadeva 2 je (prathama vAra) | (vi.saM. 1232 thI 1234) (vi.saM. 1234 thI 1266) . 13. bhImadeva rajo (bIjI vAra). ' (vi.saM. 1273-74 thI 1276). 12. jayasiMha ke jayaMtasiMha 15. bhImadeva 2 (trIjI vAra) (1266 thI 1273) (pahelI vAra) (vi.saM. 1283 thI 1298) 14. jyasiMha ke jayaMtasiMha 16. tribhuvanapAla (1276 thI 1283) (bIjI vAra) (vi.saM. 1298 thI 1300) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 rAjakIya sthiti : caulukya vaMza pAdaTIpa , 1. a. naM. 6, 2. a. naM. 5. A lekhamAM girajAzaMkara AcAye "cauddhika vAMceluM che, jyAre muni jinavijayajIe "zaulkika" vAMceluM che. (bhAratIya vidyA gra. 1 bhAga : 1, 5, 73). lekhanI chabI jotAM emAM spaSTataH "caulkika" vaMcAya che. 3. a. naM. 183 -5. a. naM. 107, 113 6. a. na. 99 7. a. na. 110, 111, 112 ane 116 8. dave, mANekalAla ca. "caulukya vaMzanA itihAsa", phArbasa gu.sa. zaimAsika, pu. 5, saM. 1, pR. 322 (I.sa. 1940) 8. "dayAzraya", sarga 8, zleka 124; saga 14, zloka 72 10. hemacaMdrAcArya, "kumArapAlacarita", 1-22, 6-84, 9-91 11. zAstrI, ha. gaM. "gujarAtano prAcIna itihAsa", pR. 176 12. veMkaTanArAyaNa, ena., "dha IsTana caulukyajha opha leMgI', pR. 8 13. AcArya, ne. A. "gujarAtano selaMkIkAlIna itihAsa', pR. 13 - 14. zAstrI, ha. gaM. uparyukta, pR. 176 15-16-17. AcArya, gi.va. "gujarAtanA aitihAsika lekha", bhAga : 2 A lekha naM. 102, 103, 107 18. majumadAra, Ara. sI. (saM.), "dha kalAsikala eIja", pR. 227. kyAreka "calakika', "cAlukika" ke "sAlakikapaNa lakhAtuM hatuM. . 19-20. majumadAra, e. ke., "dha caulukyAjha opha gujarAta', pR. 14 21. zAstrI, ha.gaM, uparyukta, pR. 177 22. majumadAra, Ara. sI., (saM.), upayukta, pR. 227 23. parIkha, 2. che. ane zAstrI, ha. gaM.: (saM.) "gujarAtane rAjakIya ane - sAMskRtika itihAsa, graMtha 4, pR. 16 -- 24. majumAra, Ara. sI. (saM.), uparyukta, pR. 228 * 25. "gu. rA. sa. I." graMtha 4, pR. 16 26. zAstrI, du. ke.-"gujarAtane madhyakAlIna rAjapUta itihAsa", pR. 135-136 27. "vikramAMkadevacarita', sarga 1, zleka 39 thI 64. ' . 28. bhAMDArakara, rAmakRSNa, "dakSiNanA pUrva samayano ItihAsa," pR. 81 29-30. a. naM. 43, 44 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana 31. ojhA, gau. hI. "selaMkIkA prAcIna itihAsa", bhA. 1, pR. 11 32. dave, mANekalAla ca., upayukta, pR. 320 33. siMhasUri, kumArapAlacarita" saga-1, bleka 16-21, 34. zAstrI, du- ke, upayukta, pR. 133 35. TeDa, "enAlsa enDa esikivaTijha opha rAjasthAna," pR. 69, 73. vaLI juo zAstrI du. ke, upayukta, pR. 126 36. a. naM. 110-111 37. "gu. rA. sAM. I.", graM. 4, pR. 17 38-39. bhAMDArakara, devadatta rAmakRSNa, "gujarAjha', "je. bI. bI. Ara. e.. esa.", vo. 21, pR. 413 40. zAstrI, du. ke, upayukta, pR. 134 41. munazI, ka.mA. "cakravatI gujare." pR. 1-8 42. ejana, pR. 8-11 43. majumadAra, e. ke., upayukta pR., 12-13 44. "dayAzraya," sarga 4, zleka 99 45. "prabaMdhaciMtAmaNipR. 15 46. siMhasUri, upayukta, saga 1, leka 24-28 47. jinamaMDanagaNi, "kumArapAlaprabaMdha,", pR. 2; kRSNakavi, "ratnamAla", pR. 22 48. dave mANekalAla ca., upayukta, pR. 323 49-10. "gu. rA. sAM. i.," graMtha 4, pR. 20 51. zAstrI, du. ke. uparyukta, pR. 139 . . para. AcArya, na. A "gujarAtanA cAvaDA rAjyane itihAsa", pR. 18; - bhadra, mAlatIbena kA"anu maitrakakAlanuM gujarAta : ItihAsa ane saMskRti" mahAnibaMdha (apragaTa), pR. 8 (I.sa. 1973) 52.a a. naM. 6 53. a. naM. 44 54. "meharAjaparAye", pR. 108-109 . pa. arisiMha, "sukRtasaMkIrtana", saga 2, zloka 1; " uyaprabhasUri, "sukRtakAti kallelinI, zleka 23 pa. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 15, 16, 19; majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 198, 200 57. "vicArazreNI,", khaMDa-2, aMka 4, pR. 8 58. a.naM. 35 59. a. naM. 4 60. a. naM. 5 61. a. naM. 6 62. a. naM. 7 63. a. naM. 1 64. a. naM. 7-a 65. a. naM. 35 11. yazcApotkaTarAjarAjya kamalAM sva...chaMdavaMdIkRtAM / vidravAMdhavavigha TimRtasarayu vAta, a. 44, le. 5 3 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 rAjakIya sthiti : caulukya vaMza 67. "prabaMdhaciMtAmaNi', pR. 15-16 68. zAstrI, du. ke., uparyukta, pR. 139-145 69. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 19 72. a. naM. 3 71. majumadAra, Ara. sI. "eIja opha Impiriyala kanoja', pR. 95 , 7ra. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 151 thI 153; "gu. rA.sAMI" graM 4, pR. 26-27 73. a. naM 7. 74. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 170; majumadAra, e. ke., uparyukta, pR. 31 75. "gu. rA. sAM. I" graM. 4, pR. 27 76. A prakAranI mAhitI mULarAjanA temaja tenA samakAlIna abhilekhone AdhAre jANI zakAya che. . 77. a. naM. 99 78. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 20 7. juo mULarAjanuM vi. saM. 1033nuM kaDInuM tAmrapatra (a. naM. 5). 80. a. naM. 44 81-82. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 34 83. dalAla sI. DI (saM) "hammIramadamana", pariziSTa; 1 pR. 58; jayasiMhari, vastupAla-tejapAla-prazasti', bleka 8-9 84. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 20. 85. dvayAzraya"_sarga, 7, glaeN. 8-20 86. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR.20 87. a. naM. 18, 19, 83, 91, 95 28. a. sU. naM. 4, 104, 17, 113, 143, 177, 183 89. "prabaMdhaciMtAmaNi," pR. 20 90. a. naM 88 91. zarmA dazaratha, '(caulukya) mahArAjAdhirAja zrI durlabharAja ke samaya kA rASTrIya saMgrahAlaya dilhI kA vi. saM. 1067 kA dAnapatra, "muni jinavijayajI abhinaMdana graMtha, tRtIya khaMDa, pR. 59 93. a. naM. 8, 94. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 39 5. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 190-191 96. "dayAzraya', saga 7, bleka 66-106 97. "e. I" graM. 8 pR. 70 98. "prabaMdhaciMtAmaNi, pR. 90 99. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 201 100. a. naM. 86 101. a. naM. 9 102. a. naM. 10 103. a. na. 11-a 104. a. naM. 12 105. a. na. 14-ba 106. a. naM. 15 107. a. naM. 16 108 a. naM. 20 109. "e., I." graM. 9, pR. 70 110. a. naM. 44 111. a.naM. 61 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 8 . 112. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 213-214 113. majumadAra, e. ke., uparyukta, pR. 49 - 114. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 33 115. ejana, pR. 50-para; "yAzraya", sa, 9, zleka 1-64, 116. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 225. 117. "e. I." graM. 9, pR. 70, zleka 18 118. reu, vizvezvaranAtha, "bhArata ke prAcIna rAjavaMza"), bhA. 1, pR. 288 119. uparyukta, pR. 289 10. "gu. rA. sAM. i." graM. 4, pR. 39-40 121. a. na. 19 122 a. naM. 18-19 123. juo "gu. e. le." bhAga-1, lekha naM. 141-142 nI prastAvanA.. 124. a. naM. 21 125. a. na. 21, 126. a. na. 2 127. a. naM. 14 128. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 58 - 29. a. naM. 18-19 130. e. naM. 18 19 a . 131. juo parIkha, Ara. sI., inTroDakzana "kAvyAnuzAsana". 13. "prabaMdhaciMtAmaNi, pR. 76 133. a. naM. 3ra 134. a. naM. 22 135. a. naM. 24 136. a. na. 25 137. a. naM. 26 138, a. naM. ra7 139. a. na. 28, 140. a. naM. 29 141. a. naM. 30 142, a. naM. 30-a 143. a. naM. 31 144. a. naM. 32 145. a. na. 29-a 146. a. naM. 33 147. a. naM. 34 148. "I. e". graM. 18, pR. 341 149. munazI, ka. mA. "glerI dheTa vojha gurjaradeza." pR. 160 150. zAstra, du. ke., upayukata, pR. 268 151. a. naM. 35 152. a. naM. 35-a 153. "I. e" graM. 19, pR. 149 154-155. a. naM. 44, 54 156. zAstrI, du. ke., uparyukta, pR. ra71 157. a. naM. 25 thI 35 158. a. naM. 24, 159. yAzraya", sarga 12 . 160. "kIti kaumudI,"sa. 2, zloka 38; "kumArapAlacarita" sa. 1, zleka 1ra 161. "I. e.. . 6, pR. 186 . . . . . . 12. zAstrI, ha, , "gujarAtane prAcIna itihAsa", pR 200-206 163. "vAglaTAlaMkAra", pariccheda 4, zleka 122 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukaya vaza : 14. "I. e. jha.19, pR. 34k : ", " 165. a. ne ja . 16. "gu. rA. sAM. I.", pra. 4, 5. pa1 167. "bhAzrama', sa. 14 168. "prabaMdhaciMtAmaNi', pR. 58-29 . . 169. "kIni kaumudI", saga 2, zloka 31-32 ' . ' 170. "kumArapAlabhUpAlacarita', sa. 1 glaeNka 41; "kumArapAlabaMdha", pR. 9: 171. "gu. rA.sAM. I.", , 4, pR. para 172. "I. e", graM. 10, pR. 158 173. vi. saM. 1229no uyapuramAMthI ajayapAlano lekha prApta thAya che. A A jotAM jaNya che ke ajayapAla sudhI mALavA ane bIjA pradeza para gujarAtanI sattA hatI. paraMtu mALavAnA paramAra rAjAonA lekhanA AdhAre jaNAya che ke bhImadeva ra jAnA vakhatamAM mALavA svataMtra thayuM hoya ane mevADa gujarAtanA tAbe rahyuM haze. A prakAranI mAhitI bhImadeva ra jAna AhaDanA tAmrapatra vi. saM. 126 3 dvArA prApta thAya che. 17. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 64-65, 175. a. naM. 45 ' . ' 176. palANa, narottama "siMha saMvata" pha. gu. sa. aisAsika, pu. 40, aM. ra. * pR. 68, " 177. "prabaMdhaciMtAmaNi", zleka 463 178. desAI, mohanalAla da, jaina sAhityane saMkSipta itihAsa," 1933 pR. 245-246; "revaMtagirirAsu", kaDavuM 1, kaDI 9 179. a. na. 33, 180. a. naM. 81 181. palANa narottama upayukta 182. "gu. rA. sAM. I.", graMtha 4 pR. 501, pAdaTIpa naM. 572 183. "vAglaTAlaMkAra", zloka 4, pR. 129 184. a. naM. 54, 185. parIkha, Ara. sI., uparyukta, pR. 180 186. zAstrI, du. ke.) uparyukta, pR. 294-295, 187. ejana, pR. 294 188. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 81 . 189. "gu. rA. sAM. I", graM. 4, pR. 53, 190. a. naM. 32 19-a. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 25 191. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 203, 12. "gu. rA. sAM. I", graM. 4, pR. 55 193. "gu. e. le." na. 205, 194. majumadAra, e. ke., uparyukta, pR. 84 195. a. naM. 33 , 196. a. naM. 29-a . . . . Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekha : eka adhyayana 197. bombe gejheTIyara pR. 177; medA . cu. "siddharAjanA kIrtistaMbhanA lekhane eka aMza", prasthAna, pR. 12 aMka 5 pR. 298 198. "yAzraya", sarga 15, zleka 121, 122 199. "prasthAna, pu. 12, aM. 5, pR. 298 200. a. na. 28 21. vizeSa carcA mATe juo Arthika sthitinuM prakaraNa 202. a. naM. 35ba 2013. a. naM. 64 204. a. naM. 40 205. a. naM. 43 206. a. naM. 44 207. a naM. 45 208. a. naM. 54 209. a. naM. 68 210. majumadAra, e. ke, uparyukta, pR. 99, 473 211. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 78 212. "vicAraNuM, pR. 9 213-14. zAstrI, du. ke, upayukta, pR. 323 - 215. "prabaMdhaciMtAmaNi" pR. 78-79 21. "prabaMdhakeza" pR. pa2; "kumArapAlaprabaMdha" pR. 39; "kumArapAlabhUpAla carita', pR. 4, 172, 212 217. "gu. rA. sAM. I." graM. 4, pR. 60 , 218. a.naM. 40 219. majumadAra, e. ke., uparyukta pR. 16 220. a. naM. 43 221. "prA. je.le.saM." le. 64 222. "yAzraya", sa. 16, zleka 8, 23; sa. 19, zleka 15-125 223. zAstrI, du. ke, upayukta, pR. 344 224-225. ejana, pR. 345, 346 pAda naM. 1 226. juo "I. e", 1932, kaTobara, "paramAre" ne khAsa lekha, 227. a. naM. 55 228. "kItikaumudI", sa. 2 zleka 49 229. "kumArapAlacarita', sa. 6 230. parIkha, Ara. sI., uparyukta, pR. 215 231. "e. I", graM. 9, pR. 70, zleka 32-37 232. a. naM. 45 233. "e. I". caM. 9, pR. 68 234. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 35ra 235. a. naM. 61 236. "thAzraya," sa. 30, bleka 90-87 237. ejana, zloka 101 238. zAstrI, du. ke. uparyukta, pR. 367-370 23. "gu. rA. sAM. I.", graM. 4, pR. 80, pAdaTIpa naM. 1 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : caulukya vaMza 240-241. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 394 242. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 204 243. "vicArazreNI', pR. 9 244. a. naM. 72 245. a. naM. 83, 91, , 104, 113, 143, 176, 183 246. a. naM. 107, 177 247. majumadAra e. ke, uparyukta, pR. 131 248. "muM. ge". caM. 1, bhA. 1, pR. 195 Ti 4 tathA pR. 196 249 brIjha, "phiristA), gaM. 1, pR. 170 250. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR, 97; "gu. rA. sA. I", graMtha 4, pR. 81 251. zAstrI ha. gaM.-"solaMkI rAjA jayasiMha ane jayaMtasiMhane abheda ane rAjyakAlanI samasyA", "sAmIpa", eprila, 1984, aM. 1, pR. 1, pR. 26 2para. a. naM. 73 253. a. naM. 83 254. a. naM. 89 255. a. na. 91 256. a. naM. 94 257. a.naM. 95 258. a.naM. 90 259. a.naM. 92 260. a.naM. 6, 83, 8a, 88, 89, 90, 91 261. a. naM. 183. 262. majumadAra, e. ke. "upayukta" pR. 138 263. a. naM. 76 264. "ja. e. sa. beM". caM. 5, pR. 378 265. a. naM. 94-85 266-67. a. naM. 100 ane 104 268. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 419 269-70-71. kihe, "lisTa opha dha Iskizansa opha netha InDiyA, naM. 195 272. I. huza, "dhArA prazasti opha ajunavarmA, nAyaka eka pArijAtamaMjarI", epigrAphIA InDikA, va, 3 (1905-06), pR. 96 273. zAstrI, ha.gaM-"solaMkI rAjA siMha ane yaMtasihane abheda ane rAjyakAla : eka samasyA", sAmIpTa, eprila-1984, aM. 1, pu. 1, pR. 26; "solaMkI rAjA siMha 2 jAnuM tAjetaramAM maLeluM dAnazAsana ane enA rAjyakAlane punavimarza', sAmI, pu. 1, aM. 4, jAnyuArI -mArca, 1985 ra74. "gu. rA. sa. I., graMtha : 4, pR. 76 A pustakamAM saratacUkathI jayazrIne jyasiMhanI patnI kahI che paNa vastuta : te enI putrI hatI. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana 275. zarUAtamAM prabaMdhaciMtAmaNi (pR. 97) ane ene AdhAre hulza vagere vidvAnoe ajunavarmAnuM yuddha "abhinava siddharAja'nuM biruda dharAvatA bhImadeva 2 jA sAthe thayAnuM jaNAvyuM, paraMtu pAchaLathI huza vagere vidvAne paNa bhImadeva 2 je ane siMha bane judA rAjAo che ema svIkAratA thayA ane ajunavarmAe bhImadeva ja nahi paNa jayasiMhane harAvyAnuM nizcita thayuM. juo-che. kihe-I. e, vi. 11, 190-8, pR. 118 -gAMgulI, DI.sI., "hisTarI opha dhI paramAra DAyaneTIjha", 5, 204, -zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 417 .-majumadAra, e. ke. - upayukta pR. 148 ra76. zAstrI, ha. gaM. uparyukta, sAmIpya, saM. 1, pu. 1 (eprila 1984) 277. ra78. zAstrI, du. ke., uparyukta, pR. 414-415 279. majumadAra, e.ke., upayukta, pR. 148 280. ejana, pR. 160 281. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 97 " 282. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 164 283. zAstrI, du. ke, upayukta, pR. 418 28. a.naM. 120 285. pUnA oriyenTAlIsTa, ve. 2, 1938, pR. 202 286. zAstrI, ha.gaM, upayukta, pR. 27 287. a.naM. 90' 288. zAstrI, ha.gaM. uparyukta, pR. 28 28. zAstrI, du.ke., uparyukta, pR.418 290. a. naM. 104 291. a.naM. 134 thI 139 282. arisiMha, "sukRtasaMkIrtana" sa. 3, zleka 41-62 293, jayasiMhasUri "vastupAla-tejapAla-prazasti, zleka 3959; . * majumadAra, e. ke. uparyukta, pR. 467, TIpa naM. 126 294. arisiMha, "sukRtasaMkIrtana", sarga-3, zleka 41-62. relpa. zAstrI, ha.gaM, upayukata pR. 25 29: zAstrI, - ha.gaM upayukta, sAmIpya, jAnyuArI-mArca, 1985 pu. 1, - a. 4, pR. 192. 297. zAstrI, du. ke, uparyukta, pR. 427 298. ejana, pR. 433-439 . 29. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 155 300. "gurA.sAMI", graM. 4, pR. 83, pAda. 66 . . . 301. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 167 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjyA caulukayakAlIna abhilekhamAMthI caulukayonAM samakAlIna vividha rAjyonI vigato prApta thAya che. alabatta, A mAhitI alpa pramANamAM maLe che. A samakAlIna rAjyomAM keTalAMka rAjyo caulukaSo sAthe maitrI sabadhA dharAvatAM, jyAre keTalAMka rAjyo sAthe caulukayone aNabanAva paNa raheto. keTalAMka rAjyo sAthe temane sAmAjika temaja Arthika saMbaMdho paNa hatA. A samakAlIna rAjyomAM kaccha, saurASTra, lATanAM tathA pUmAM mALavA ane uttaramAM rAjasthAnanAM rAjyonA samAveza thAya che. vaLI dakSiNamAM koMkaNamAM-mahArASTra ane karNATakanA rAjvInA paNa A vistAramAM temanI pravate lI ANunA saMdarbhamAM samAveza thAya che. 3 .. 1. kacchanA jADejA vaMza bhImadeva 1lAnA vi. sa. 1093 (I. sa. I. sa. 1037)nA abhilekhanA AdhAre jaNAya che ke kaccha ma`Dala para bhImadeva 1 lAnu N Adhipatya pravatuM hatuM . siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA kaccha. bhadre zvaranA cokhaDA mahAdevanA lekha dvArA jaNAya che ke tenA samayamAM paNa caulukonI ANa kacchamAM pravatatI hatI. joke kacchamAM A vakhate jADejA vaMzanI sattA hatI. anuzruti mujaba purAnI rANI rAjIe tenA patinA mRtyu pachI jAma jADAnAM dattaka putra lAkhA jADejAne kacchanu` rAjya calAvavA lagabhaga I. sa. 135mAM ApyuM hatuM..1 paraMtu lAkhA jADejAne kacchanA rAjyArabha I. sa. 1147thI zarU thAya che. AthI I. sa. AthI kadAca e zakaya bane ke kerAkomAM samA vazanA lAkhA phulANI marAyA haze, ane te pachI. mULarAjanI sattA cheka kacchanA phorAkoTanA vistAra sudhI prasarI haze ane padharagaDhamAM sadhArAne hAthe pua'rAne ata AvyA pachI tenI rANIe lAkhA jADejAne sattA para ANyA haze. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra. gujarAta caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana saurASTramAM A samaye seraThamAM cUDAsamA vaMzanuM, hAlAra vistAramAM jeThavA vaMzanuM, prabhAsapATaNamAM vAjA vaMzanuM, mAMgaroLa vistAramAM gRhila vaMzanuM temaja taLAjA vistAramAM mehara vaMzanuM rAjya pravartatuM hatuM, jenI TUMkI vigata nIce mujaba che. 2. cuDAsamA vaMza siMdhanA samA jAtinA caMdracUDa ke caMdracUDe vAmanasthalI (vaMthalI)mAM I. sa. 875mAM pitAnI sattA sthApI tene rAjavaMza cUDAsamA nAmathI oLakhAye.4 A vaMzanA grAharipune mULarAja 1 lAe harAvyAnuM hemacaMdrAcArye noMdhyuM che. vaLI durlabharAje paNa vaMthaLIne vijya karIne tenA para pitAnuM Adhipatya prarvatAvyAnuM kahevAya che. A vaMzamAM rAkheMgAra 1 le I. sa. 1944 thI 1067 daramyAna thaye hate. caulukya rAjavI bhImadeva 1 lAnI rANI udayamatI A kheMgAranI putrI hatI. rA'kheMgAra 1lA pachI rAghaNa re je (1967 thI 1098) sattA para Avele. tene lImaDI pAse solaMkI senAe parAjya Apela. siddharAja jayasiMhanA amala vakhate cUDAsamA vaMzamAM rAkheMgAra 2 je sattA para hate. vi. sa. 1196 (I.sa. 1140)nA dAhodanA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe siddharAje surASTranA rAjAne kArAgRhamAM nAkhyo hate. A pradezane siddharAje khAlasA karIne tyAM sajjanamaMtrInI niyukti karI hovAnuM "prabaMdhaciMtAmaNi" parathI jaNAya che. A sajjanamaMtrIe giranAra para neminAtha maMdirano jIrNoddhAra karAvyo ane e mATe teNe saurASTranI traNa varSanI Upaja kharcamAM vAparelI. A kAraNe siddharAje nArAja thaIne saurASTrane daMDAdhipati tarIkene havAle tenI pAsethI laI lIdhe ane te zanidevane soMpyuM hovAnuM vaMthaLInA vi. saM. 1181 (I. sa. 1125)nI pratimAlekha parathI jaNAya che. alabatta, sajjananA varSa vagaranA zatruMjyanA lekhamAM tene maMtrI tarIke ullekha thayeluM che.10 A uparAMta prabhAvakyarita mAM paNa sajjanane maMtrI tarIke ullekha thayela che. ahIM prastuta muddo e che ke zanideva I. sa. 1125mAM soraThane daMDAdhipati hatA e pachI tenI pAsethI sattA khUMcavI laIne saurASTramAM pharIthI cUDAsamA sattA kevI rIte pravatI ? jeke cAraNee te cAraNI sAhityamAM siddharAja ane kheMgAranA yuddhamAM kheMgAra marAyAnI vAta karI che, paraMtu dAhodanA lekha parathI jaNAya che ke siddharAje tene mArI nAMkhyuM na hatuM paraMtu baMdIvAna karyo hato. AthI ema Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti H samakAlIna rAje phalita thAya che ke siddharAje tene keda pakaDIne pitAnI pitAmahI udayamatInA sagapaNanA nAte tene choDI dIdhuM hoya ane pachI e caulukyonuM Adhipatya svIkArIne vazavatI raheze tevI khAtarI paDatAM tene soraThane vahIvaTa soMpe hoya ane zebhanadevane tyAMthI bIje harAvyuM hoya. A pheraphAra I. sa. 1125 pachI be traNa varSa thayA hoya te kheMgArane soraThanI punaH prApti mATe I. sa. 1113- 14 thI I. sa. 1127-28 jeTale arthAta ochAmAM ochAM 10 thI 15 varSano samayagALe maLe . kheMgAre caulukonuM Adhipatya svIkAryuM hoya te ja tene sattA punaH prApta thaI hoya. - ahIM eka muddo lakSamAM levuM joIe ke seraTha(jille jUnAgaDha)nA cheDA lekhamAM12 siMha saMvatanAM 32 thI 151 nAM varSo prajAyelAM maLe che. A lekhamAM siMha saMvatanI sAthe vikrama saMvata ane valabhI saMvatanAM varSo paNa ApelAM hovAthI siMha saMvata I. sa. 1113 ke 1114mAM sthapAyo hovAnuM jaNAya che.13 A saMvata kevaLa soraTha pUrate ja simita rahyo hovAthI e saMvata koNe zarU karyo e bAbate bhAre matabheda pravarte che. zrI rAyajAdAne mate 14 A saMvata vastutaH rA'kheMgAre pite ja calAvyA hatA ane tethI ja te soraThamAM pracalita thaye hatuM, paraMtu A maMtavya svIkArya banyuM nathI. vadhu saMbhavita te e che ke siMha siddharAje seraThavijyanI smRtimAM A saMvata calAvyo hoya ane e rIte joIe te siddharAje soraTha vijya I. sa. 1113 ke 1114mAM karyo hovAnuM jaNAya.15 - rA'kheMgAra pachIthI soraTha para rA'kheMdhaNa 3 je (I.sa. 1136-1140), rA'kavAta re je (I.sa. 1140-1152), rA' jayasiMha 1 le (Isa 1152-1180), rA' rAyasiMha (I.sa. 1180-1184), rAmahIpAla 2 je (I.sa. 1184-1ra01), rAyamala (I. sa. 1201-1230), rA'mahIpAla 3 je (I. sa. 1230-1rapa3) rA'kheMgAra 3 je (I. sa. 1253-1260), rA'mAMDalIka 1 le (I. sa. 12691306) vagere rAjAo thayA hatA, jemanA vize keI abhilekhika vigato prApta thatI nathI. 3. jeThavA vaMza - pazcima saurASTramAM saidhava vaMzanA rAjAoe I. sa. 735 thI I. sa. 920 daramyAna rAjya karyuM hatuM. A sedhonI-sajadhAnI ghUmalImAMthI rANaka bAlkaladevanuM vi. saM. 1045 (I. sa. 989)nuM tAmrapatra6 prApta thaya Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 gujarAnA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana che. A lekhanA AdhAre jaNAya che ke Alkaladeve bhUtAMailI(bhUmalI-dhUmalI)mAM potAnI rAjadhAnI rAkhI hatI ane tene pharato rAjyavistAra jyeSTuka deza tarIke oLakhAtA hatA.17 A bAladeva kayA vazatA hatA te tAmrapatra parathI nakkI thaI zakatuM nathI, paraMtu te sa'bhavataH jeThavA jAtine hAvAnu jaNAya che. Avu maMtavya bAMdhavA mATe tAmrapatramAM ullekhAyela jyeSTukadeza tathA tenA pachI dhUmalImAMthI rAjya karatA jeThavA vaMzanA rAjAonI maLatI vigato sahAyabhUta thAya che. bhATacAraNAnI anuzrutie mAM jeThavA vAnA zarUAtanA rAjAnA je ullekha thayA che temAM aitihAsika tathya bhAgye ja jaNAya che. A vaMzanA sIdhA nirdezavALA jUnAmAM jUnA abhilekha visAvADA (ji. porabaMdara)nA sidhdhezvara maMdiramAM vi. sa`. 1262 (I. sa. 1206)nA "rAzrI sIha"nA rAjyane prApta thayA che.18 A lekhamAM rANuzrI vikramAyinI mUrti visAvADAmAM te ja varSe sthApita karAvyAnA ullekha thayelA che. A rAzrI siMhane ullekha vi. saM. 1262 (i. sa, 1206)nA Ajaka gAmamAMthI prApta thayelA lekhamAM paNa thayelA che. bhATa cAraNAnI vaMzAvaLI anusAra joIe teA rAzrI vikramAditya te vikiyAjI ra jo ane rAtrI siMha te vijayasi Mha hovAnu` pratIta thAya che.19 miyANInA vi. saM. 1290 (I. sa. 1234)nA staMbhalekhamAM20 sthAnika rAjAnuM nAma suvAcya banyuM nathI paNa te sa MbhavataH A vaMzanA hovAnu jaNAya che. kAraNa ke bhATacAraNAnI anuzruti pramANe jeThavAoe miyANIne paNa keTalAMka varSoM mATe potAnI rAjadhAnI banAvI hatI. porabaMdaranA vi. saM. 1315 (i. sa. 1259)no zilAlekha21 sUcave che ke dhUmalInI AjubAjunA vistAra caulukaya sajavI vIsaladevanA Adhipatya nIce hatA. te vakhate saurASTranA uparAja sAmaMtasi hu hatA. jeThavA vaMzanI bhATacAraNAnI va`zAvaLImAM A rAjA sihanA ziyALa tarIke ullekha karelo che. A si'hu dhALakAnA vAghelA rAjA vIsaladevane mAmA thatA hatA ane ekavAra dhALakAmAM te eka pauSadhazALA nIcethI jatA hatA tyAre pauSadhazALAnA nokarathI tenA para kacaro paDatAM te gusse thayA ane pauSadhazALAmAM jaIne apazabdo khelI Avyo. pariNAme gusse thayelA maMtrI vastupAle si MhanI jamaNA hAthanI hatheLI utarAvI lIdhI. AthI jeThavAe gusse thayA. rAjA vIsaladeve e bAbatanu kAraNa jANI vastupAle yogya ja karyu che tema jaNAtAM siMha jeThavAe maMtrI vastupAlanI kSamrA mAMgIne pauSadhazALAmAM pote karela tophAna mATe kSeAbha anubhavyo hAvAnI ghaTanA rAjazekhare 'prabaMdhakoza'mAM noMdhI che.22 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjya : 4, vAjA vaMza ' A vaMzanI utpatti vikrama saMvatanI 13 mI zatAbdInA aMtima bhAgamAM prabhAsapATaNamAM thaI hovAnuM mAnavAmAM Ave che. tenA sthApaka tarIke vijAjInuM nAma apAyuM che. 23 jeke vi. saM. 1273 (I. sa. 1217)nA bhImadeva 2 jAnA samayanA zrIdharanI somanAtha pATaNa prazasti lekhanA AdhAre jaNAya che ke e vakhate prabhAsapATaNa ane tenI AsapAsano pradeza bhImadeva. 2 jAnA sIdhA Adhipatya nIce hate. AthI have savAla e thAya che ke vijAjIe prabhAsapATaNa para kyAre adhikAra karyo haze. A bAbatamAM zaMbhuprasAda ha. dezAInuM mAnavuM che ke prabhAsapATaNamAM vAjAvaMzanI sthApanA I. sa. 1245 mAM thaI hatI. jyAre harizaMkara zAstrIe A aMge vistRta carcA karIne jaNAvyuM che ke vAghelA ajanadevanA samayamAM verAvaLa harasata mAtAnA maMdiramAM vi. saM. 1320 (I. sa. 1264)nA lekhamAM jaNAvyA pramANe prabhAsapATaNamAM rAjazrI chADAnuM rAjya hatuM. AthI vijAjInA samaya vize vicAra karIe te mAtra 20 varSanA TUMkA gALAmAM arthAta 1245 thI 1264 daramyAna prabhAsapATaNamAM traNa rAjAo, thayA ema mAnavuM paDe. AthI vadhu saMbhavita te e jaNAya che ke vijAjIe I.sa. 1245mAM nahi paraMtu e pahelAM eTale ke bhImadeva 2 jAnA samayamAM bhImadevanA maMtrI zrIdhara pachInA adhikArIo pAsethI A pradeza jItI laI vAjA vaMzanI sthApanA karI haze.27 5. mAMgaroLane gRhila vaMza mAMgaroLamAM gRhilenI sattA 11mI sadImAM sthapAyAnuM jaNAya che. A vaMzane prAcInatama lekha vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)ne mUlukane maLe che. A lekha mAMgaroLanI soDhalI vAvamAMthI upalabdha thayo che. kumArapAlanA samayanA e abhilekhamAM keTalAMka dAnanI neMdha ApI che. 28 - prastuta dAna gRhilavaMzanA Thakakura mUluke sahajigezvara maMdiranA nibhAva mATe ApelAM hatAM. A maMdira mUlukanA bhAI semarAje baMdhAvyuM hatuM. A lekhamAM jaNAvyA anusAra mUluka sAhArane pAtra ane sahajigane putra hite. sahajiga caulakI cakravatine aMgarakSaka hatA.-hile saurASTramAM caulukyovatI zAsana calAvatA hatA. maMgalapura (mAMgaroLa) saMbhavataH hileAnI sattAnuM kendra hatuM. mUluke Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana ApelAM dAna maMgalapura (mAMgarALa), cAluyAvADa (coravADa), valaIja (baLeja), lAThIpadra pathaka (lAThAdarA tAluko) ane vAmanasthalI (vaMthalI) sAthe saMkaLAyelAM hatAM. A lekha mULamAM coravADanA jaDezvara madiramAM hAvAnu` dhAravAmAM Ave che. tyAMthI tene vi. saM. 1375 (I. sa. 1319)mAM badhAyelI sADhalI vAvanI eka dIvAlamAM caNavAmAM Avela. gRhila mUlukanA putra rANakanA eka lekha mAMgarALathI pU`dizAe padmakuMDa pAsenA kAmanAtha mahAdeva pAsethI maLelA che. valabhI sa. 911 (I. sa. 1229) nA A abhilekhamAM Thakkara mU lukanA putra rANaka rANAe mAMgarALa pAsenA ghelANAmAM Avela bhRgumaDhamAM devanI pUjA arthe AsanapaTTa ApyAnu noMdhAyu che.30 upayu`kta e lekhA sivAya gRhilAnA A kAlanA khIjA lekho maLatA nathI. sa. 1328 (I. sa. 1272) mAM koDInAra prazasti lekha parathI jaNAya che ke gAhilA pAsethI caulukayoMe e pUrva sattA kabaje karI haze.31 ahI upayu kta lekhAmAM Apela vigato parathI gRhila va zanI vaMzAvaLI A pramANe tAravI zakAya : sAhAra sahanTiMga mU luka rANaka . sAmarAja mehara rAjya : bhAvanagara pAse taLAjAnI nikaTa TImANAmAM meharavaMzanuM eka nAnuM rAjya A samayagALAmAM AveluM hatuM. A vaMzanA jagamalla nAmanA rAjavInu vi. saM. 1264 (I. sa. 1207) nuM tAmrapatra TImANAmAMthI prApta thAya che. A tAmrapatramAM caulukabha mahArAjAdhirAja bhImadeva 2 jAnA zAsana daramyAna mehara rAjA jagamalle peAtAnA mAtApitAnA puNya athe taLAjAnAM e madirAnA nibhAva mATe bhUmi dAnamAM ApyAnI noMdha che. A bhUmidAna aMge kAMbalauli, phUlasara, kuMThAvalI, khAlAka ane TimbAnaka gAmAnI bhUmi ApyAnA ullekha maLe che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe A dAnanI pUti zreSThI valahela ane samasta mahAjane prativaSa dareka dukAna dITha eka 'rUpaka' ApIne karI hatI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthitiH samakAlIna rAjya A lekhamAM jagamallanA pitAnu nAma caDDA ane dAdAnu nAma hara rAjA Ana apAyuM che. ziyALabeTanA (hAlamAM mahuvAmAM rakhAyela) vi. sa. 1272 (I. sa. 1216) nA jainapratimA paranA lekhamAM33 TikhAnakanA meharu rAjA siMhatA ullekha che, je saMbhavataH mehara jagamallanA putra ane uttarAdhikArI hovAnuM jaNAya che. 34, A lekhA parathI mehara va zanI va`zAvaLI, A pramANe tAravI zakAya : mehararAja Ana / cau`DarA jagamala rasiMha. * taLa gujarAtamAM A samaye nAMpuira (nAMada-rAjapIpaLA)mAM cAlukaya vaMzanuM, tyArabAda lATamAM dakSiNanA cAlukayona, bharUcamAM cAhamAna vaMzanuM, pUrva gujarAta. ane mALavA tathA ANyu vistAramAM paramAra vaMzanI bhinna bhinna zAkhAoAnuM, ane dakSiNa-pazcima rAjasthAnamAM cauhANu vAnu zAsana hatuM, A unnarAMta dakSiNa gujarAtamAM rASTrakUTa, vaMza temaja gAvAnA kakha vaMzanI sattA pravatI, je vize keTalIka mAhitI abhilekhAmAMthI maLe che. *jha lAnA cAlukya vaMza (nAMdipura) I. sa. 980 pahelAM kalyANInA cAlukayarAjA taila 2 jAe lATTa para vijaya meLavIne tyAM cAluka vaMzanI sattA sthApI ane potAnA sAmata tarIke eNe bApa ke bArapane senApati tarIke nimyo. A senApati bArapa paNa cAlukaya vaMzanA hato. A cAlukaya vaMzanI rAjadhAnI nAMdipura (nAMdA rAjapIpaLA) hatI. tethI A rAjavaMza nAMpuirInA cAlukaya vaMza e nAme eLakhAya che. kahevAya che ke Ape je samaye mULarAja 1 lA para AkramaNa karyuM te vakhate sapAdalakSanA cAhamAna rAjA vigraharAja 2 jAe paNa gujarAta para AkramaNa karyu. mULarAje bAppanI sAme tenA yuvarAja cAmuDarAjane mAkalyA. cAmuDarAje cAlukaya senAne harAvI ane temanA gajaLane kabaje karyu. 35 eTaluM ja nahi paraMtu saMbhavataH rAjA barakha A yuddhamAM masayA ane A rIte lAta para ahilavADanA caulukayono Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA cAlukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana adhikAra thaze. jo ke trilecanapAlanuM bIju tAmrapatra jaNAve che ke bArapanA putra gegnirAje zatruonA hAthamAMthI pitAne samagra pradeza pAcho meLavyo. saMbhavataH A sattA pAchI meLavavAmAM ane pazcima cAlukyonI sahAya maLI haze. jeke durlabharAje lATa pharIthI meLavyuM hovAnuM vaDanagaraprazasti parathI jaNAya che. suratanA trilecanapAlanA tAmrapatra parathI jaNAya che ke gegnirAjanA putra kAtirAje lATa gumAvyuM hatuM. A kItirAje thoDA ja vakhatamAM potAnuM rAjya meLavIne teNe zaka saMvata 94 (I. sa. 1018) mAM tApInA taTa paranI jamIna dAnamAM ApI hatI e aMgenI noMdha paNa sadara trilecanapAlanA suratanA tAmrapatramAM maLe che. A vakhate cAlukyarAjA aNahilapuranA caulukyonuM nahIM paraMtu dhArAnagarInA bhoja rAjAnuM Adhipatya svIkAratA hovAnuM jaNAya che. kIrtirAjanA putra vatsarAje vi. saM. 1067 (I. sa. 1011) mAM mehaDavAsaka-750-maMDalamAMthI bhUmidAna karyuM hatuM. A rAjA vatsarAja paramAra bhojadevane sAmaMta hate. eNe somanAthapATaNamAM Avela prasiddha somanAtha maMdirane zaka sa. 972 (I. sa. 1050-51) mAM sonA ane ratnothI jaDeluM chatra bheTa karyuM hatuM. A vatsarAjanI preraNAthI kavi sele "udhyasuMdarI-kathA' nAmanA graMthanI racanA karI hatI. vatsarAja pachI tene putra trilocanapAla sattA para AvyuM hatuM. A trilocanapAle za. saM. 972 (I.sa. 105 -51)mAM mAdhava nAmanA bhArgava brAhmaNane erathANa-900 vistAramAMnuM eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. - A pachI caulukyarAjavI karNadeva 1 lAe I. sa. 107 pahelAM lATane jItI lIdhuM ane tyAM pitAne sIdhe amala pravartAvyA. vi. saM. 1131 (I.sa. 1074)nA mahArAjAdhirAja karNadevanA lekhane AdhAre jaNAya che ke nAgAsArikA (navasArI) viSaya karNadevanI sattA nIce hato 37 ane e viSayamAMthI karNadeve eka gAmanuM dAna karyuM hatuM. A lekhanA AdhAre e paNa jaNAya che ke karNadeve lATa jItIne tyAM mahAmaMDalezvara tarIke durlabharAjanI nimaNUMka karI hatI. A mahAmaMDalezvara durlabharAje e ja dAna pachInA mahine pitAnA nAma para karavAno prayatna karyo hato. trilecanapAlanA putra trivikramapAlanA samayane zaka saM. 999 (I. sa. 1077) ne lekha prApta thayuM che. A lekhanA AdhAre jaNAya che ke trivikamapAle caulukyarAjavI karNadeva pAsethI nAgasArikA-viSaya pAcho meLavyuM hatuM. sadara lekha Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjA parathI ema jaNAya che ke trivikramapAlanA kAkA senApati jagatapAle vizvAmitrIne kAMThe karNadevanI senAne harAvI, AthI trivikamapAle kAkAnA putra padmapAlane 500 gAmo dharAvate aSTagrAma viSaya bheTa Ape hate. A lekhanA AdhAre jaNAya che ke trivikramapAle zukalatIrthanI pAThazALAne nAMdipura viSayamAMnuM eka gAma paNa dAna karyuM hatuM. trivikramapAla pachI A vaMzanA itihAsa vize koI mAhitI prApta thatI nathI. upalabdha lekhene AdhAre A vaMzanI vaMzAvaLI A pramANe tAravI zakAya? bAra 5 , gemmirAja. katirAja vatsarAja trilecanapAla trivikramapAla 8. dakSiNane cAlukya vaMza: ema jaNAya che ke trivikrapAla pAsethI lATa rAjyanA dakSiNa bhAga 1 cAlukya samrATa vikramAditya 6 kAnA nAnAbhAI jayasiMha 3 jAe paDAvI lIdho hato. A jyasiMha 3 jAe vikramAditya 6 ThThA sAme baMDa kareluM paNa te hArI jatAM dakSiNa lATa tarapha nAsI chUTyo ane e vistAramAM te sthAyI thayo hovAnuM jaNAya che. dakSiNa lATanA sonagaDha ane vyArA tAlukAo temaja DAMganA keTalAka pradezamAM ?' tenA putra vijayasiMha nAnuM svataMtra rAjya sthApyuM ane maMgalapurIne rAjadhAnI. banAvI.38 A maMgalapurI te vyArA tAlukAnuM maMgaLIA gAma hovAnuM oLakhAvAyuM che. vi. saM. 1149 (I. sa. 1093)ne lekha parathI jaNAya che ke39 vijayasiMhe vanavAsIthI AvelA eka brAhmaNane vijayapura-maMDalamAM eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. eNe saMbhavataH pitAnA nAma parathI vijayapura nAme nagara vasAvyuM ane tyAM potAnI rAjadhAnI paNa khaseDI hatI. joke A vijayapurane sthaLa-nirNaya haju thaye nathI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana A vaMzamAM vijayasiMha pachI, dhavaladeva thaye. vi. saM. 1235 (I. sa. 1179)nA lekha parathI jaNAya che ke vijayasiMhane anugAmI dhavaladeva e pachI ene putra mahAsAmaMta vAsaMtadeva, rAmadeva ane rAmadevane bhatrIje vIrasiMhadeva anukrame sattA para AvyA che. vIrasiMhanA pitAnuM nAma lakSmaNadeva hatuM.. rAmadeve vAsaMtapura nAmanuM nagara vasAvyuM hatuM je vyArA pAsenuM "bisanapura" che. vIrasiMhadeve pATaNanuM Adhipatya tyajI daI vAsaMtapuramAM pitAnI rAjadhAnI sthApI ane vi. saM. 1235 (I.sa. 1179)mAM vAsaMtapuranA pAMca brAhmaNane pUrNA nadI paranuM eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM.42 vIrasiMha pachI sattA para tene putra karNadeva Avyo. A karNadeve vi. saM. 1277 (I. sa. 1220)mAM vaihArikA viSaya (vyArA tAluko)mAM AveluM kapUra. (kApUra, tA. vyArA, ji. surata)nA 11 brAhmaNone dAna Apyu hatu.43 karNadeva pachI A vaMzamAM siddhezvara vizAla, dhavala, vAsudeva ane bhIma. sattA para AvyA hatA. 9. bharUcane cAhamAna vaMza ? uttara lATamAM bharUca vistAra para Adhipatya sthApavA mALavAnA paramAre ane lATanA cAlukyo prayatna karatA hatA e vakhate bhImadeva 2 jAnA samaya daramyAna bharUcamAM cAhamAna vaMzanA siMhanI sattA pravartatI hatI. tene pasmAra sAthe maitrI saMbaMdho hatA paNa devagirinA yAdavonA vAraMvAranAM AkramaNothI teNe paramArone badale aNahilapuranA caulukyo tarapha pitAnuM mukha pheravyuM. teNe saMbhavata: bhImadeva 2.jAnuM sAmaMtapada svIkAryuM haze.44 cheDA samaya bAda siMhanA bhAI siMdhurAjanA putra saMgrAmasiMha urphe zaMkhanI lATa para sattA sthapAI. yAdavarAjA siMghaNe prathamavAra A vistAra para AkramaNa karyuM tyAre zaMkhe tene pAchA haThavA pharaja pADI. paraMtu A ghaTanA daramyAna dhoLakAnA rASTra viradhavale zaMkhanA tAbAnuM khaMbhAta laI lIdhuM. siMghaNe jyAre bIjIvAra lATa para AkramaNa karyuM tyAre teNe siMhane harAvyA. e vakhate siMdhaNanA A vijyathI prabhAvita thayelA dhoLakAnA rANAe tenI sAthe saMdhi karI lIdhI. sighaNanI vijayakUca uttara mAravADa tarapha AgaLa vadhI. daramyAnamAM siMdhaNanI gerahAjarIne lAbha laI zaMkhe khaMbhAta para AkramaNa karyuM paNa tyAM tene maMtrI vastupAle bhAre zikasta ApI tene bharUca bhagADI mUkyo. AthI gusse bharAI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti samakAlIna ane 101 e yAdava rAjA sidhaNane gujarAta para caDAI karavA preryo. paraMtu A vakhate vastupAle zaMkha ane yAdava rAjavI siMdhaNa vacce kUTa paDAvI ane si dhaNunI kUcane mALavA tarapha vALI. I. sa. 1237nA arasAmAM siMghanI senA tenA senApati rAmanA netRtva nIce caDI AvI. temane rANuM vIsaladeve pAcho hAMkI kADhI kAgyA. e vakhatathI zaMkhe lATa pradezane sadAne mATe gumAvyuM hovAnuM jaNAya che. vi. saM. 1296 (I. sa. 1244)mAM bharUca spaSTataH visaladevanI hakumatamAM hovAnuM jiNAya che.47 10. paramAra vaMza (1) mALavA zAkhA gujarAtanA cIlukya kALa daramyAna taLa gujarAta temaja samIpavatI pradezamAM paNa keTalAka rAjavaMzanI sattA hatI. temAM paramAre mukhya hatA. AmA A paramAronI utpatti Abu parvata para vaziSTha karelA yajJamAMthI thaI e anuzrutine AdhAre teo agnikuLanA hovAno ullekha abhilekhamAM thayuM che.48 A vaMzane pUrvaja upedra mULamAM dakSiNanA rASTrakUTonA padAdhikArI tarIke mALavA AvyuM hata8 ane eNe I. sa. 802 thI 812nA gALAmAM mALavA para potAnI sattA jamAvI hatI-50 upendra pachI A vaMzamAM anukrame vairisiMha 1 le, sIyaka 1le, vAspati 1 le, vairasiMha 2 je vagere rAjavIo thayA. A vairasiMha 2 jAnA pachI tene putra sAyaka ra je thayo. A sIyaka 2 jAnuM gujarAtamAMthI vi saM. 1005 (I. sa. 949)nuM tAmrapatra maLyuM che. harasolanA A tAmrapatrane AdhAre jaNAya che ke sIyakane gujarAtamAM kheTakamaMDala (hAlanuM kheDA ane tenI AsapAsanA pradeza) para paNa adhikAra hato.51 sIyaka 2 jAnA harasolamAMthI vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nAM be tAmrapatro prApta thayAM che.para A tAmrapatrane AdhAre jaNAya che ke sIyake yogarAja para caDAI karI pAchA pharatAM rastAmAM mahI nadIne kAMThe saranAla pAse chAvaNI nAMkhI mohaDavAsaka viSaya (hAlanuM sAbarakAMThA jillAnA meDAsA tAlukAnuM mukhya mathaka moDAsA)nA kuMbhAreTakapa3 (DAsAthI pUrvamAM megharaja tAlukAmAM Avela kamareDA) ane sahakA (moDAsAthI 8 mAIla dakSiNamAM Avela sakA) gAma AnaMdapuranA laepAdhyAya tathA tenA putra nAnA dIkSita nAmanA brAhmaNane dAnamAM ApyAM hatAM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ' gujarAtanA cIlukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana A tAmrapatramAM rASTrakUTarAjA parama bhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara amoghavarSa. devanA anugAmI parama bhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara akAlavarSadeva pRthvIvallabha zrI narendrane ullekha kare che ane dAnane dAtA mahAmAMDalika sAyaka 2 je che. tethI A samaye sAyakane kheTakamaMDala parane adhikAra spaSTa thAya. A tAmrapatranA AdhAre e. esa. alakaranuM mAnavuM gya che ke I. sa. 94mAM sIyaka 2 je raSTrakUne sAmaMta hato.54 vi. saM. 1026 (I. sa. 70)nuM eka trIju tAmrapatra amadAvAdamAMthI upalabdha thayuM che. e tAmrapatranuM bIju pataruM prApta thayuM che.papa paNa A patarAmAMthI kaI saghana mAhitI prApta thatI nathI. parapAra sIyaka 2 jAnA zAsanakALa daramyAna caulukya kulamAM pATaNamAM mULarAja 1 le sattA para hate. mULarAja jyAre sattA para Avyo tyAre tenI sattA nIce pATaNanI AsapAsane sArasvata maMDalane pradeza (hAlane mahesANuM jille ane banAsakAMThA jillo) hatA. A vakhate paramAranI sattA mALavA para sthapAI gaI hatI ane kheTakamaMDala temaja mohaDavAsakamaMDala paramArAnA tAbAmAM hatAM. mULarAjanA sattA para AvyA pachI sIyaka 2 jAnA putra vApatirAja muje mevADa jItyuM hatuM ane tyAMthI eNe gujarezane bhagADyA aMgenI mAhitI vi.. saM. 1053 (I. sa. 997)nA bIjApuranA lekhanA AdhAre jaNAya che.pa6 zrI gAMgulInA mata pramANe A gurjareza te mULarAja hovAnuM jaNAya che, paraMtu A caulukya rAjavI mULarAja hovA vize kaI cekasa purAvA prApta thatA nathI.pa8 - vApati muMjarAja pachI sattA para AvelA tenA nAnAbhAI siMdhurAje lATa, para caDAI karI tyAMnA gagirAjane potAne sAmaMta banAvyA.58 A gegirAjanA putra kIrtirAje paramAranI ghUsarImAMthI chUTavA prayatna karyA hatA. paraMtu siMdhurAja pachI sattA para AvelA paramAra bhojadeve lagabhaga I. sa. 1018mAM caDAI karI kItirAjane namAvI punaH lATa para pitAnuM Adhipatya pravartAvyuM.60 vi. saM. 1067 (I. sa. 1011)nuM paramAra bhajadevanuM eka tAmrapatra meDAsAmAMthI prApta thayuM che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe bhAjadevanA rAjyamAM mehaDavA sakamaMDalanA 750 gAmanA adhipati mahArAjaputra vatsarAje upAsa gotranA gapAdityanA putra derAkane hapura (harasela) gAmanuM zayanapaTa (hAlanuM zaNavADa; medharaja tAluko) gAma dAnamAM ApyuM hatuM. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjya 103 A uparAMta paramAra bhojadevanuM vi. saM. 1103 (I. sa. 1046)nuM tAmrapatra tilakavADAmAMthI prApta thayuM che. A banne lekhone AdhAre ema jaNAya che ke narmadAnA saMgama para bhojanA sAmaMta surAdityanA putra jazarAje ghaTApallI (ghaMTolI, vaDodarA jillo) gAmanA ghaNezvara mahAdevane vihuja (velpara) gAma ane 100 ekara jamIna dAnamAM ApI hatI. A surAditye zAhavAhanane harAvI bhejanI kIti vadhArI hatI. 61 Ama uparokta paramAra bhejarAjanA tAmrapatrane AdhAre spaSTa thAya che ke I. sa. 1046 sudhI bhejarAjanI sattA hatI. tyArabAda mALavAmAM siMha 1 le udayAditya, lakSamadeva, naravarmA ane yazovarmA sattA para AvyA. AmAMnA yazavane siddharAja jayasiMhe harAvI mALavA sara karI pote avaMtinAthanuM biruda dhAraNa karyuM. siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 115 (I. sa. 1139)nA ujjainanA zilAlekhamAM avaMtinAtha biruda najare paDe che. te siddharAjanI uttarAvasthAmAM mALavAnA rAjavI varmA 1 lAe mALavAne keTaleka bhAga pAcho meLavele, paraMtu kumArapAle te punaH hastagata karI lIdho hovAnuM jaNAya che. samaya jatAM caulukyonI sattA nabaLI paDatAM paramAra rAjavI ajunavarmAe gujarAta para AkramaNa karI aNahilapuranA caulukya rAjA jayasiMha ke yaMtasiMhane harAvI pAvAgaDha ane tenI AsapAsane pradeza jItI lIdhuM hatuM, jenI carcA A pUrvenA prakaraNamAM AvI gayelI che. (2) AbunI zAkhA : caulukyarAjavI mULarAja 1 lAe jyAre aNahilapATaNamAM pitAnI sattA sthApI tyAre AbumAM paramAra vaMzanuM rAjya pravartamAna hatuM. A vaMzanI rAjadhAnI caMdrAvatI nagarI hatI. A pahelAM caMdrAvatImAM nADolanA cauhANa rAjavIonI sattA hatI. A zAkhAne mULa puruSa ghUmarAja hatuM. A vaMzanI utpatti paNa Abu parvata para viziSTa muninA yajJakuMDamAMthI thaI hovAnuM manAya che. abhile emAM tenA ullekha maLe che. 63 ghUmarAja pachI A vaMzamAM utpala thayA, je mALavAnA paramAra rAjavI vAkapati muMja hovAnuM manAya che. A rAjavIe Abune pradeza chatI laI tyAMnI sattA tenA putra araNyarAjane soMpI. araNyarAja pachI tene putra kRSNarAja ane Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana tenA pachI tene putra dharaNIvarAha gAdIe AvyA hatA. 64 A gharaNarvarAha para mULarAja 1 lAe AkramaNa karyuM ane tene pitAne sAmaMta banAvyA.65 dhaNIvarAha pachI tene putra mahIpAla ke ghuvabhaTTa ane e pachI tene putra dhaMdhuka sattA para AvyuM hatuM. bhImadeva 1lAnA rAjyakALa daramyAna dhaMdhukane bhImadeva vacce gharSaNa thayuM emAM bhImadeve Abu jItI laI tyAM potAnA daDanAyaka tarIke maMtrI vimalanI nimaNUka karI. vimale nAsIpAsa thaI mAlavAnA paramAra bhejane zaraNe gayelA rAjA dhaMdhukane belAvI tene samajAvyo ane pharIthI sAmaMtapade sthApI caMdrAvatInI gAdI para besADyo. 66 vi. saM. 1888 (I.sa. 1931) mAM vimale Abu parvata para AdinAthanuM bhavya maMdira karAvyuM che je vimalavasaha tarIke oLakhAya che. dhaMdhuka pachI tene meMTo putra pUrNapAla gAdIe AvyuM. A rAjavInA traNa zilAlekho prApta thayA che. temAM be lekha vi. saM. 1099 (I. sa. 1043)nA ane eka lekha vi. saM. 1102 (I. sa. 1345) ne che. tenA vi. saM. 1099 nA vasaMtagaDhanA lekhamAM utpalarAjathI pUrNapalanI vaMzAvaLI ApelI che. pUrNapAle bhImadeva 1lAnI dhUMsarI phagAvI devA prayatna karyo hate, paraMtu bhImadeve tene vaza karyA hatA. A pachI A vazamAM yogarAja, rAmadeva, kAkaNadeva ane vikramasiMha thayA hatA. kumArapAlanA rAjyakAla daramyAna vikramasiMha kumArapAlanI sAme thaye hatuM tyAre kumArapAle tene harAvI keda karyo hato ane tenI jagyAe rAmadevanA putra yazodhavalanI nimaNUka karI hatI. 68 A yazadhavalanA samayanA be lekha maLyA che. A lekha vi. saM. 1202 (I. sa. 1145) ane vi. saM. 1207 (I. sa. 1150) nA che. yazadhavale kumArapAla ane mALavAnA rAjA ballAla sAthenA yuddhamAM ballAlane mArI nAkhyuM hatuM. yazodhavalanA be putre dhArAva ane prahUlAdana hatA.69 yazadhavala pachI kumArapAlanA sAmaMta tarIke dhArAvarSa Avyo. dhArAvarSe mallikArjuna sAthenA yuddhamAM kumArapAlane sAtha Ape hate. I. sa. 1197mAM kubuddIna aibake gujarAta para caDAI karI. AbunI taLeTImAM yuddha thayuM tyAre caulukyonA senApati tarIke dhArAvaSe noMdhapAtra phALo Apyo hato. dhArAvarSa pachI tene bhAI prahalAdanI gAdI para Avyo hato. A prahalAdane caulukya rAjavI ajayapAlanI rakSA mATe mevADanA guhila rAjA sAmaMtasiMhane Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti samakAlIna rAjya 105 harAvI pitAnI vIratA batAvI hatI. teNe AbunI dakSiNe potAnA nAma parathI pralAdanapura vasAvyuM hatuM, je hAla pAlanapura tarIke oLakhAya che.70 A pachI paramAra vaMzamAM dhArAvarSano putra sAmasiMha sattA para AvyA. tenA samayamAM dhoLakAnA rANa viradhavalanA mahAmAtya vastupAlanA nAnAbhAI tejapAle vi. saM 1287 (I.sa. 1231)mAM Abu para neminAthanuM maMdira (lUNavasahi) karAvyuM hatuM. A maMdirane lagatA e varSanA lekhamAM caMdrAvatInA paramAra vaMzanA rAjAonI paNa pragati karelI che.71 A lekhamAM tejapAlanA kuTuMba uparaMta tejapAlanI patnI anupamAdevInA kuTuMbane paNa nirdeza kare che. semasiMhadeva pachI tene putra kRSNarAja (kAnhaDadeva) sattA para AvyuM hatuM. te pachI teno putra pratApasiMha AvyuM. teNe mevADanA rAjA jesiMha pAsethI caMdrAvatIne pradeza pAcho meLavyo hato. A pratApasiMha caulukyarAjavI sAraMgadevane sAmata hato.72 (3) bhinamAla ane kiDanI zAkhA : A zAkhAne sthApaka AbunA paramAra vaMzanA siMdhurAjane putra duHzala hate. A pachI A vaMzamAM devarAja thaye. devarAjanA pautra kRSNarAjane bhImadeva 1 lAe keda pakaDyo hato. tyAre tene naphUlanA cauhANa bAlAprasAde choDAvyo hato. e pachI kRSNarAjane putra jyasiMha ane secharAja thayA. A charAjanA hAthe kirADanI zAkhA sthapAI hatI.74 A pachI A zAkhAmAM udayarAja ane somezvara thayA. siddharAjanA samaya daramyAna eo ane sAmaMtapade hatA. kumArapAlanA vi. saM. 1218 (I.sa. 1162)nA kirADunA lekhane AdhAre jaNAya che ke udyarAja ane somezvare jesalamera ane jodhapura prAMtamAMthI taNukeTa ane navasara killA jItyA hatA. 11. rahANa vaMza: A vaMzanA ullekha caulukyarAjavI mULarAja 1lAthI cheka bhImadeva rajA sudhInA abhilekhamAM thayelA che. caulukya vaMza sAthe A kulanA sabaMdhe lagabhaga maitrIpUrNa hatA.75 bInA siramAM thayelA che. je Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 gujarAtanA cIlaMkyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (1) zAkabharInI zAkhA : A zAkhAnA ullekha kumArapAlanA lekhamAM Ave che. kumArapAlanA lekhamAM temaja e pachInA anukAlIna lekhomAM kumArapAlanA nAmanI AgaLa "zAkaMbharI. bhUpAla" biruda prayojAyeluM najare paDe che.76 A pahelAM A vaMzamAM thayela vigraharAja 2 jAe mULarAja 1 lAne yuddhamAM harAvyuM hatuM. e pachI A zAkhAmAM durlabharAja 2 je, goviMdarAja 2 je, vApatirAja 2 je, vIryarAja, cAmuMDarAja, siMghaTa, durlabharAja 3 je, vIrasiMha ane vigraharAja 3 jo gAdIe AvyA hatA.77 e pachI pRthvIrAja, ajyarAja ane tene putra arNorAja sattA para AvyA hatA. siddharAje arNorAja vere pitAnI putrI paraNAvI hatI ane arNorAje mALavAnA naravarmA sAthenA yuddhamAM siddharAjane madada karI hatI.78 A pachI kumArapAle arNorAjane yuddhamAM harAvyo hato. AthI arNorAje tenI putrI kumArapAla vere paraNAvI maitrI saMbaMdha bAMdhyA hatA.79 arNorAja pachI vigraharAja 4, pRthvITa, somezvara, pRthvIrAja 7 je vagere sattA para AvyA hatA. (2) naDulanI zAkhA : cauhANavaMzanI A zAkhAno mULa puruSa lakSmaNa hatuM. A lakSmaNa zAkaMbharInA vApatirAjane putra hatA. teNe zAkaMbharIthI AvI naDulane kille baMdhAvyuM ane naDulane rAjadhAnI banAvI hatI. lakSmaNa pachI tene putra zobhita sattA para AvyuM hatuM. e pachI teno putra balirAja AvyuM. balirAja pachI tenA kAkA vigrahapAlane putra mahendra sattA para Avyo hate. caulukya rAjavI durlabharAje mahendrane raMjADyo hato, tyAre rASTrakUTa dhavale mahendranuM rakSaNa karyuM hatuM. A mahendra pitAnI be putrIonAM lagna durlabharAja ane tenA nAnA bhAI nAgarAja sAthe karyA hatAM.80 mahendra pachI tene putra azvapAla e pachI tene putra ahila sattA para AvyA. bhImadeva 1 le jyAre naphula para caDI AvyA hatA tyAre ahile tene pAchA kADho hate.81 ahila pachI tene kAke aNahila sattA para Avyo hato. e pachI tene putra bAlAprasAda AvyuM hatuM. A bAlAprasAde bhinnamAlanA kRSNarAjane bhImadeva 1 lA pAsethI choDAvyuM hatuM. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti : samakAlIna rAjya 127 bAlAprasAda pachI tene bhAI jiMdurAja sattA para Avyo hato. e pachI tene yeSTha putra pRthvIpAla sattA para AvyuM. pRthvIpAlanA vakhate karNadeva 1lAnI senAe AkramaNa karyuM tyAre pRthvIpAle e humalo pAcho haThA hatA.82 pRthvIpAla pachI tene bhAI jojalla sattA para AvyuM hatuM. jejalla pachI tene nAnAbhAI AzArAja AvyuM hatuM. A AzArAjane be putro hatA. kaTudeva ane AhaNudeva. AzArAje pRthvIpAlanA putra eTale ke tene bhatrIjo ratanapAlane naDulanI sattA ApI pote mAravADanA bAlImAM jaI pitAnuM rAjya sthApyuM hatuM.83 - : siddharAja jayasiMhanA rAjyakAla daramyAna vi. saM. 1200 (I. sa. 1144) ne lekha bAlImAMthI prApta thayuM che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe mahArAjAdhirAja siMhadevanA rAjyamAM sAmata AzArAje bahusuNadevInI pUjA mATe dAna ApyuM hatuM.84 AzArAja pachI naDulamAM ratnapAla ane pachI tene putra rAyapAla sattA para AvyA hatA. paraMtu I. sa. 1144 daramyAna AzArAjanA putra kahe cheDaka samaya daramyAna naDulanI sattA laI lIdhI hatI, paNa I. sa. 1145 mAM rAjyapAle pharI e sattA hastagata karI hatI.85 siddharAja jayasiMhanA samaya daramyAna rAjyapAla ane kaTudevane jayasiMha sAthe sArA saMbaMdha na hatA. AthI siddharAjanA mRtyu pachI kumArapAle vi. saM. 1209-1210 (I. sa. 1153-1154) daramyAna A bannenA pradeza laI lIdhA ane tyAM vaijjaladevane daMDanAyaka tarIke mUkyo. A ja samaya daramyAna AzArAjanA bIjA putra Ahave kumArapAlane saurASTranA yuddhamAM sAtha Ape. AthI kumArapAle tene I. sa. 1153-1154 daramyAna kirADu sahita naDulanuM sAmaMtapada pAchuM ApyuM. AhaNadevano vi. saM. 1209 (I. sa. 1153) no kirADumAMthI zilAlekha prApta thayo che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe zAkabharInA vijetA kumArapAlanA vijayarAjyamAM svAmInI kRpAthI ene kirADanuM rAjya prApta thayuM hatuM. A lekha pramANe rAjA AhUNadeve pitAnA rAjyamAM pratyeka pakSanI aSTamI, ekAdazI ane caturdazInA divasoe jIvahiMsAnI manAI karI. AvheNudeva pachI tenA putra kelhaNe kumArapAlanuM sAmaMtapada cAlu rAkhyuM hatuM. vi. saM. 1228 (I. saM. 1171) ne kehaNano zilAlekha naphulamAMthI prApta thAya che. jo ke A lekhamAMthI vizeSa mAhitI upalabdha thatI nathI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gujarAta caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana shi kelhaNe tenA bhAI kIrti pAlanI madadathI pharI svataMtratA prApta karI hatI, paraMtu jyAre muhamada dhArIe nahulanI lUMTa karI tyAre caulukayonA sainyanI madadathI kAsada pAse muhamada dhArIne eNe hAra ApI hatI. kAtipAle I. sa. 1178 pachI gRhila sAmatasiMhane harAvI mevADa para vijaya prApta karyo hato. * kezunA mRtyu pachI tenA putra jayaMtasiha sattA para Avyo hato. yaMtasiMhanA rAjyakAla daramyAna kutbuddIne naDDala para caDAI karI hatI.86 uparokta mAhitInA AdhAre A zAkhAnI vaMzAvaLI A pramANe mUkI zakAya : 1 lakSmaNarAja (zAka'bharInA vAtirAja 1 lAnA putra) 2 zobhita I 3 balirAja 9 pRthvIpAla 12 ratnapAla 13 rAyapAla azvapAla ahIla cha AlAprasAda 16 kelheNu 17 jaya siddha 10 jojalla 14 kaTudeva gajasiMha 4 vigrahapAla 5 mahendra 6 aNuhilla 8 jendrarAja (jiMdurAja) 11 AzArAja 15 ANadeva kIti pAla Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 * * * rAjakIya sthiti samakAlIna rAje 109 (3) jAleranI zAkhA - A zAkhAnA sthApaka tarIke kelhaNane bhAI kItipAla hato. e pachI tene putra samarasiMha gAdIe AvyuM. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1263 (I.sa. 1206) nA tAmrapatranA AdhAre jaNAya che ke A samarasiMhe tenI putrI lIlAdevI bhImadeva 2 ja vere paraNAvI hatI. 7, samarasiMha pachI tenA putra mAnavRsiMha ane udyasiMha sattA para AvyA. ulyasiMha pachI tene putra cAsiMga, te pachI sAmaMtasiMha, kAnhaDadeva ane tene putra vIrama sattA para AvyA hatA. A vIsmane musalamAne harAvI tenA pradezane dilhI saltanata sAthe joDI dIdho hato.99, 12 govAne kadaba vaMza A vaMzane mULa sthApaka mayUra zarmA hate. samudraguptanI caDAI vakhate, dakSiNamAM prasarelI avyavasthAne lAbha laI gevAnI AsapAsane cheDe pradeza kabaje karI banavAsI (ji. zimegA, maisUra) ne rAjadhAnI banAvI tyAM sattA A vaMzanI sthapAI hatI.88 A vaMzanA prathama rAjavI tarIke kaTakAcArya kiMvA SaSTha 1 lA (I. sa. 966-980)ne gaNavAmAM Avyo che. A rAjavInuM zAsana pahelAM koMkaNamAM hatuM, paraMtu pAchaLathI teNe gAvAmAM rAjadhAnI sthApI hatI. varSa 1 lA pachI A vaMzamAM nAgavarmA, gUhalladeva ane SaSTharAja ke SaSTha 2 je thayA hatA. gaSTha. 2 je I. sa. 1005 thI 1050 sudhI sattA para rahyo. SaSThadeva 2 jAnuM zaka saM.. 964 (I. sa. 1042) nuM eka tAmrapatra gaNadevImAMthI prApta thayuM che." paSTadeva pachI jyakezI 1 le sattA para Avye hato. teNe tenI putrI mayaNallAnAM lagna caulukya rAjavI karNadeva 1 lA vere karyA hatAM, jenAthI siddharAja jyasiMhane janma thayo hato. A jayukezI 1 lAe lATa para paNa caDAI karI hatI.92 tenA pachI tene putra gUhalladeva 3 jo, e pachI tene nA bhAI vijyAyi ane pachI tene putra jayakezI ra je sattA para AvyA hatA. ' '' Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe eka adhyayana 1. jemsa bajesa, "rIpeTa ona dha enTiviTI opha kAThiyAvADa enDa * kaccha, pR. 198 - 2. "gu. rA. sAM. I.", graM 4, pR. 130. 3. ejana, pR. 131 4. ejana, graM. 3, pR. 146 pa dayAzraya", pR. 167 6. "gu. rA. saM. I", graM 4, pR. 137 7. juo dezAI zaM, ha, "saurASTrano ItihAsa, pR. 246 8. "prabaMdhaciMtAmaNi", pR. 65 9. pra. naM. 104 a. AnI carcA anyatra karI che. 10. a. naM. 33 11. "prabhAvaka-carita', pR. 194-95 12. a. naM. 39, 60, 64, 735, 89 13. zelata bhAratI, "nolejikala sisTamsa opha gujarAta," pR. 330-31 14. rAyajAdA, rAjendrasiMha, "kumAra", aM. 617 (me, 1975), pR. 163 : 15. A samagra carcA have pachI eka alaga prakaraNamAM karI che. ' 16. a. naM. 6 a. 17. "e. I.", . 26, pR. 222, 226 18. DiskaLakara, DI. bI., "Iskripzansa opha kAThiyAvADa", le. na. 2 19. "gu. rA. sAM. I.", gra: 4, pR. 142 20. DiskaLakara DI. bI., upayukta, le. naM. 6 21. ejana, le. naM. 11 22. rAjazekhara, "prabaMdhakeza", pR. 126-27 23. zAstrI harizaMkara tathA trivedI prabhAzaMkara, yatkiMcita', pR. 51 24. a. naM. 99 25. dezAI zaM. he, "prabhAsa ane somanAtha", pR. 229 26. AcArya, gi. va., "gu. e. le.", bhA. 7, pR. 60 27. zAstrI harizaMkara ane trivedI prabhAzaMkara, "yatkiMcita', pR. 21-53 28. zAstrI ke. kA, "saurASTranI aitihAsika nagarIo; mAMgaroLa-soraTha" (1997) 29. a. naM. 39 30. a. naM. 109 31. zAstrI ke. kA. uparyukta, pR. 22 32. a. naM. 92* 33. a. naM. 98 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya sthiti: samakAlIna rAjyA 34. DisakaLakara, uparyukta, le. na. 4 35. majumadAra e. ke., caulukayajha opha gujarAta", pR. 28 36. paMDayA e. vI., nyU DAyanesTIjha opha mIDavala gujarAta", pR. 53 37. a. naM. 18 38-39. paDavA e. vI., upayu kta, pR. 58 40. gu. rA. sAM. I.", gra'. 4, pR. 161 41-43. paDavA e. vI., upayukta, pR. 58 44. majumadAra e. ke., upayukta pR. 148-49 45. zAstrI 6. ke., "gujarAtanA madhyakAlIna rAjapUta RtihAsa," pR. 434-35 46. ejana, pR. 435 ane pachInAM pRSTha; majumadAra e. ke., upayukta, pR. 149 ane pachInAM pRSTha. 47. "keTaloga opha dhI ema esa esa ina dha jaina bhaMDAra eTa pA", naM. 84 ( dezInAmamAlA), pR. 60 48. a. na. 54, 110, 111 49. gAMgulI, "hisTarI opha paramAra DAyanesTI", pR. 18-19 50. AcAya, na. A., lekhasaMcaya", pR. 2 para. a. naM. 1-2 51. a. na` 1 53. AcAya, na. ., 54. alatekara e. esa., 111 upayukta, pR. 2 dha rAMSTrakUTajha enDa dhera TAimsa", pR 121 56. a. naM. 7 55. a. na. 3 pacha. gAMgulI., uparyukta, pR. 19 58. . ga... zAstrInA mata pramANe sIyakanA rAjakAla daramyAna mALavAmAM gujarezanI sattA hatI ane te gureza te gujarRra pratIhAra vaMzanA hatA. A uparAMta madhya pradezamAM paNa zaukika (caulmsi) kulanI sattA hatI. e kula paNa caulukayAnI jema bhAradvAja gotra ane mAhezvara saMpradAya dharAvatuM hatuM. AthI mu Mje harAvela gureza te mULarAja nahi, paNa bIjo koI gujareza hAya.--jue haiM. ga zAstrI., "gujarAtanA prAcIna itihAsa", pR. 276. pa9. paMDayA, e. vI., upayukta, pR. 7 61. ejana, pR. 4 62. zAstrI ha. gaM., 'cadrAvatI nagarI', "muddhiprakAza", pu. 114, (I. sa. 1967), 60. AcAryAM, na. A., uparyukta, pR. 3 aka 1, pR. 25 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 63. a. naM. 110-11 64. ojhA gI. hI, "solaMkIka itihAsa", pR. 171 65. zAstrI du. ke., uparyukta, pR. 170-171 66. ejana, pR. 214 67. a. naM. 11-a 68. zAstrI, ha. gaM, 'caMdrAvatI nagarI, uparyukta che. 25 69. ejana, pR. 26 70. ojhA, gau, hI., uparyukata, pR. 176 71. a. naM. 110 72. zAstrI, ha, gaM., "caMdrAvatI nagarI', upayukta, pR. 26 73. zAstrI du. ke, uparyukta, pR. para6 74. "gu. rA. sAM. I", graM. 4, pR. 176 75. ejana, pR. 183 76. juo upara prakaraNa 2mAM kumArapAlane lagatI samIkSAmAM. 77. majumadAra, Ara. sI. "sTragala phora empAara', pR. 81-82 78. "gu. rA. sAM. I", graM. 4, pR. 178 79. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 339 80. "gu. rA. sAM. I.", graM. 4, pR. 181, pAdaTIpa naM. 206 81. majumadAra, Ara. sI., upayukta, pR. 86; rAya eca. sI., "DAyanesTIka hisTarI opha nedhana InDiyA", va. 2, pR. 1103-1106 82. ejana, pR. 1108 83. majumadAra, Ara. sI., upayukta, pR. 86 - 84. a. naM. 31 85. majumadAra, Ara. sI., upayukta, pR. 86 86. ejana, pR. 87 87. a. naM. 91 88. majumadAra, Ara. sI., upayukta, pR. 87-88 89. "gu. rA. sAM. I., graM. 4, pR. 194 90. a. naM. 12 a 91. moresa, jI. ema, "dha kadaMba kula", pR. 167-68 92. zAstrI, du. ke., upayukta, pR. 245 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra A pUrve caulukyakAlIna abhilekhone AdhAre A kAlanA rAjavaMzanI rAjakIya paristhitinuM avalokana karyuM. e parathI spaSTa thAya che ke caulukyonA: samaya daramyAna gujarAtane vistAra vartamAna gujarAtanI sImAthI paNa vadhuM thayA hate. ATalA moTA rAjyanI AbAdIne mukhya AdhAra suyojita ane kAryakSama rAjyataMtra para nirbhara rahetA. caulukyoe pitAnA rAjyataMtrane A mATe vikAsa karyo hato. temaNe A rAjyataMtrane prayoga potAnI sIdhI hakUmatavALA pradezomAM karyo hato. ahIM abhilekhene AdhAre rAjyataMtra vize maLatI mAhitInuM vihaMgAvalana prastuta che. rAja rAjA rAjyane sarvopari hatA. e dareka prakAranA haka dharAvate. cIluMchyuMrAjyanI zarUAtamAM rAjA mahArAjAdhirAja' biruda dhAraNa karate hato. 1 samaya jatAM e "paramabhaTTAraka" "mahArAjAdhirAja" ane "paramezvara" ema traNeya biruda dharAvato thayo. keTalAka rAjAo emanAM vividha parAkramone AdhAre viziSTa biruda paNa dhAraNa karatA; jemake karNadeva 1 lAe "aulekyamalla, jyAre kumArapAle "aparAjana" rAjanArAyaNa", "lakSmIsvayaMvara", "umApativaralabdhapauDhapratApa", "umApativaralabdhaprasAda", "paramamAhezvara", "paramabhaTTAraka" vagere, jyAre siddharAja jayasiMhe legaDa", "siddhacakravatI, "avaMtInAtha", ane "barbarakajiSNu", jyAre bhImadeva 2 jAe "abhinava siddharAja', "bAlanArAyaNavatAra ane saptamacakravatI" ane siMha ra e "ekAMgavIra", "ekAMgavIratilaka", "abhinavasiddharAja jevAM biruda dhAraNa karelAM che. sAmaMtanAM birude sAmaMta rAjavIo "maMDalezvara" ke "mahAmaMDalezvara" tarIke oLakhAtA.. kayAreka eo mAMDalika" paNa kahevAtA. kyAreka teo "mahAmAMDalika" paNa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana kahevAtA. merA sAmaMte "mahArAja" kahevAtA hatA, jyAre ThakarAtanA mAlike mATe "rANaka" (rANe) biruda prajAtuM. caulukyomAM paTarANI mATe "mahArAjJI" biruda hatuM. "yuvarAja" birudano spaSTa ullekha abhilekhomAM thayele jaNa nathI. mULarAja 1 lAnA zAsanakALa daramyAna cAmuMDarAje yuvarAja tarIke dAna ApyuM hatuM paraMtu ene abhilekhamAM yuvarAja tarIke nirdeza thayela nathI. alabatta, AbunA rAjA dhArAvarSanA samayamAM dhArAvarSane nA bhAI yuvarAja tarIke adhikAra dharAvatA hatA. abhilekheMmAM kyAreka "mahArAjaputra" birudane paNa nirdeza thato hato. rAjAnAM kAryo - rAjAne mukhya dharma prajA ane prajAnA jAnamAlanuM rakSaNa karavAnuM rahetuM. zatruo sAme yuddha karI prajAnuM rakSaNa karavuM e rAjAnI mukhya pharaja banI rahetI. e vahIvaTanI sugamatA khAtara nAnA moTA adhikArIonI nimaNUka karo ane taMtra calAvavA mATe Avazyaka rAjakeza Ubho karavA e vividha karaverA paNa leta. duSkALa jevI vipattine vakhate e jamIna-mahesUla paNa mApha karate hati. anyAyI verAone rada paNa karate; jemake kumArapAle aputrikAdhanane tyAga karyo temaja siddharAje yAtrAvere mApha karyo hato. maMdira, derAsaro temaja brAhmaNane rAjAo taraphathI nibhAva mATe dAnarUpe Arthika sahAya paNa maLatI. rAjA taraphathI apAyela dAnanuM zAsana rAjA pote pharamAvato. rAjyamAM AvelAM cha maMdirane uddhAra kare tathA navA maMdiranuM nirmANa karavuM, prajAne upayogI evAM vAva-kUvA vagere jaLAza karAvavAM vagere kAryo rAjA temaja rAjaparivAranA sabhyo karatA, uparAMta kalA, sAhitya temaja vepAra-udyogone protsAhana ApI rAja rAjyane vikAsa karavA tatpara rahetA hevAnI abhilekho parathI pratIti thAya che. adhikArIo rAjyamAM vahIvaTanI sugamatA mATe judA judA vahIvaTI vibhAge hatA ane emane mATe judA judA adhikArIonI nimaNUka karavAmAM AvatI. A samayanA lekhomAM AmAMnA keTalAka adhikArIone nirdeza maLe che. rAjyanA vahIvaTa mATe rAjyataMtrane vividha kAraNo, adhikAraNe ke khAtAomAM paNa vaheMcavAmAM AvatuM, vividha prakAranA zAsanalekhonA saMgraharUpe lakhelA, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra : 115 lekhapaddhati-graMthamAM ghaNA namUnA caulukakAlane lagatA abhilekhomAMthI ApavAmAM AvelA che.10 A graMthamAM 32 khAtAM gaNavAmAM AvelAM che, jevAM ke, 1. zrIkaraNa eTale AvakakhAtuM 2. vyayakaraNa eTale kharcakhAtuM 3. dharmAdhikaraNa eTale nyAyakhAtuM 4. maMDapAdhikaraNa eTale mAMDavI khAtuM 5. velAkulakaraNa eTale baMdarakhAtuM 6. jalapathakaraNa eTale jalamArgo ane mArgonuM khAtuM che. ghaTikAgrahakaraNa eTale zALAnA makAnanuM khAtuM 8, TaMkazAlAkaraNa eTale TaMkazALakhAtuM 9. dravyabhAMDAgArakaraNa eTale vastubhaDArakhAtuM 10. aMzubhAMDAgArakaraNa eTale vastrabhaMDAranuM khAtuM 11. vArigRhakaraNa ane eTale rAjamahelanuM khAtuM 12. devamakaraNa | 13. gaNikAkaraNa eTale gaNikAnuM khAtuM 14. hastizAlAkaraNa eTale hastazALAnuM khAtuM 15. azvazAlAkaraNa eTale azvazALAnuM khAtuM . 16. kalabhazAlAkaraNa eTale UTazALAnuM khAtuM 17. zreNikaraNa eTale vepArakhAtuM 18. vyApArakaraNa eTale rAjakIya khAtuM 19. tatrakaraNa eTale rAjakIya khAtuM 20. keSThAgArakaraNa eTale koThArakhAtuM 21. upakramakaraNa eTale amAtya parIkSAnuM khAtuM . 22. karmakarakaraNa eTale jAhera bAMdhakAmanuM khAtuM 23. sthAnakaraNa eTale jAhera bAMdhakAmakhAtuM 24. devakaraNa eTale devasthAnanuM khAtuM 25. saMdhi(vigraha)karaNa eTale videza khAtuM 26. mahAkSapaTalIkaraNa eTale daphtaranuM khAtu 27. mahAnasakaraNa eTale rasoDAkhAtuM 28. jayanazAlAkaraNa eTale Ayudha khAtuM - 29. satrAgArakaraNa eTale sadAvrata khAtu Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 30. aMtaHpurakaraNa 31. suvarNakaraNa 32. keNikA upara darzAvela vividha khAtAo paikI caulukathakAlanA abhilekhomAM zrIkaraNa,12 vyayakaraNa, vyApAra, 14 devakaraNa,15, maMDapikA 16 mahAkSapaTala,17 saMdhivigraha18 ane zreNInA ullekha maLe che, AthI zakya che ke "lekhapaddhatimAM jaNAvela meTAbhAganAM khAtAMo caulukAnA rAjyane lagatAM hoya. cIluchyakAlIna abhilekhamAM nIce pramANenA adhikArIonA ullekha maLe che : mahAmAtya mahAmAtya e rAjayane variSTha adhikArI hate. pratyeka vahIvaTI kAryamAM rAjA ene abhiprAya pUchate. rAjyanI mahAmudrA tenI pAse rahetI. eTalA mATe lekhomAM tene bIjAtimatamudrAdhyApArAnjarithati' kahyo che. A zabdano artha "nANAne vepAra" ke "nANuMvaTIne dhaMdhe karatA hatA" e kara yogya nathI, paraMtu lAlacaMda gAMdhInA mate-"mahArAjA taraphathI maLelI maMtri-mudrA (adhikArANA) dvArA rAjyakArabhAra karatA" evo artha ucita, jaNAya che.18 mahAmAtyanA hAtha nIce maMtrIo athavA sacivo paNa hatA. mahAmAtyane "mahAmaMtrI" athavA "mahattama" tarIke paNa oLakhavAmAM AvatA. maMtrI, pradhAna ane saciva - adhikArIomAM maMtrIo pradhAna ane sacinA vAraMvAra nirdeza thayelA jaNAya che. jemake bhImadeva 2 jAne samayanA vi. saM. 1273 (I. sa. 1217) nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe cAmuMDarAjana mahAmaMtrI mAdhava hatuM temaja mAdhavano vaMzaja vala kumArapAlane saciva hato. AbunA vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA lekhamAM vRNiga, mallAdeva, vastupAla ane tejapAla saciva ke maMtrI hovAno ullekha thayelA che. siddharAja siMhane dAhodanA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe dadhipadramaMDalane vahIvaTI maMtrI senApati kezava ha. A parathI jaNAya che ke "maMtrI" ane "sacivuM zabdo ghaNuM karIne eka arthamAM vaparAtA haze ane mahAmAtyane "mahAmaMtrI paNa kahetA haze. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra 117 mahAkSapaTalika ane mahAsaMdhivigrahaka - abhilekhomAM A be adhikArIono ullekha vAraMvAra thayeluM jaNAya che. rAjazAsananA dUtaka tarIke lagabhaga mahAsaMdhivigrahakano ane dAnazAsana lakhanAra tarIke mahAkSapaTalika ke akSapaTalakano ullekha thayeluM che. saMdhi ane vigrahane lagatAM khAtAMono vaDo "mahAsaMdhivigrahaka' hato. anya rAjya sAthenA rAjakIya saMbaMdhe sudhAravAnuM kAma enuM rahetuM hatuM. bhImadeva 1 lAnA saMdhivigrahaka tarIke dAmodara hato. ene lagatA vividha prasaMgeno prabaMdhaciMtAmaNimAM ullekha thayela che.22 siddharAja jayasiMhanA dAhodanA zilAlekhane AdhAre jaNAya che ke kyAreka pratIhAra paNa dUtaka tarIkenuM kAma karate. bhImadeva 1 lAnA. vi. saM. 1087nA lekhane AdhAre jaNAya che ke ene saMdhivigrahaka caMDaza hato. mahAkSapaTalikanuM kArya dAnazAsananuM lakhANa taiyAra karavAnuM rahetuM. A khAtAnA adhikArI tarIke moTA bhAge kAyasthanI nimaNUka karavAmAM AvatI hatI. A adhikArInuM nAma dAnapatronA lekhaka tarIke paNa apAyuM che. tethI tene rAjyalekhAdhikArI' paNa kahI zakAya. gujarAtI bhASAno paTela ane marAThI bhASAne pATila' zabda A "paTalika uparathI Avyo haze ema jaNAya che. gAmaDAmAM rAjyane patra-vyavahAra karanAra "paTalikakahevAto haze.24 mahAmudrAmAnya bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1265 (I. sa. 1209)nA zilAlekhamAM dAbhUno mahAmudrAmAtya tarIke ullekha thayeluM che, jyAre enA vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)nA tAmrapatramAM janadevane seraThanA "mahAmudrAmAtya' tarIke ullekha thayeluM che. - A adhikArInuM mukhya kArya kadAca prajAnAM khatapatrone sarakArI saMmati ApavAmAM judI judI mahorachApa mAravA mATenuM paNa haze. A adhikArIo prAMta(maMDala)nAM mukhya mathaka mAM rahetA haze. anya adhikArIo | vi. saM. 1231 (I. sa. 115)nuM ajayapAlanA samayanuM dAnazAsana, daMDanAyaka, deza-Thakkura, adhiSThAnaka, karaNapuruSa, zayyApAla, bhadraputra vagere rAjapura tathA brAhmaNone pharamAvavAmAM AvyuM hatuM. AmAM "daMDanAyaka' eTale belAdhyakSa -senAdhyakSa thAya. anya adhikArIonuM paNa abhidhAna thayuM che. dezakakukara Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayanA eTale deza ma`DalanA mukhya Thakkura, adhiSThAnaka' eTale vaDA mathakanA vahIvaTI adhikArI, 'karaNapuruSa' eTale sacivAlayamAM kAma karatA adhikArI ke kArakuna 'zayApAlaka' eTale rAjA ke mahAma klezvaranA zayyAgRhanA rakSaka, 'bhaTTaputra' eTale bhaTa(sainika).. 118 AmAM bhaTTane atha bhartA' thAya, paNa ahIM stutigAMyaka 'bhaTa' abhipreta hAvAnuM lAge che. A dAnapatranA aMtamAM uparAri nAmanA adhikArInA ullekha thayA che, kadAca eno artha uparika thatA haze.28 balAdhi'e adhAdhikRtUnuM TUMkuM rUpa che.29 vi. sa. 1264 (I. sa. 1208)nA 'tAmrapatramAM30 "pUjAmAta"no ullekha thayelo che. "pUjAmAtya" eTale devakaraNanA adhikArI, rAjA daivana (jozI) ane mahAautikanI paNa nimaNUka karatA hatA.31 kumArapAlanA vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)nA zilAlekhamAM 2 aganigrahakanA nirdeza thayelo che. A 'aganigRhaka' eTale rAjAno agarakSaka hatA. prAdezika adhikArIo caulukayakAlIna rAjyanA mukhya vahIvaTI vibhAga ma'Dala' tarIke oLakhAtA hatA. ma`DalanA vaDA adhikArI maDalezvara' ke mahAmaDalezvara' tarIke oLakhAtA hatA. ghaNI vAra A adhikAra daMDanAyakane paNa ApavAmAM AvatA hatA; jemake vayajalladevanI ghaNI vAra maDalezvara tarIke eka ma`DalamAMthI khIjA maDalamAM badalI thatI hatI.3 keTalIka vAra maDalezvara ke daMDanAyaka koI nAnA vahIvaTI vibhAga para ke koI amuka gAma para adhikAra dharAvatA hatA. 34 ghaNIvAra navA jitAyelA maMDalamAM daMDanAyaka ke senApatinI nimaNUka karAtI. jemake bhImadeva 1 lAe cadrAvatImAM daMDanAyaka tarIke vimalanI nimaNUka karI hatI, jyAre saurASTramAM daMDanAyaka tarIke sajjana tathA zAbhanadevanI tathA dhipatramAM senApati tarIke kezavanI nimaNUka karI hatI. ghaNA abhilekhomAM 'mahAsAdhanika' nAmanA adhikArInA nirdeza thayelo jaNAya che. A mahAsAdhanika' eTale nagaranI polIsanA vaDo haze.35 keTalAka abhilekhAmAM dezAdhikArI"no paNa ullekha thayelo jaNAya che. A adhikArI maDalanA mukhya mahesUlI adhikArI haze.36 vi. sa. 1202 (I. sa. 1146)nA kumArapAlanA lekhamAM 'nAyakanA ullekha thayelA che.37 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyata trA 119 rAjyanI vahIvaTI paddhati :A samayanA abhilekhamAM vahIvaTane lagatA keTalAka ullekha Ave che tenA AdhAre caulukyakALa daramyAna rAjyanI vahIvaTI paddhatine khyAla Ave che. thAma-vahIvaTa ? vahIvaTano sauthI nAne ekama gAma hato. dareka gAmanI cAre bAju sImAo nirdhArita hatI. A gAmonI sImAo mATe jhaghaDAo na thAya te mATe karAranAmuM eTale ke "zIlapatra" karavAmAM AvatuM hatuM. - grAma-vahIvaTane lagatA keTalA hoddedAronA ullekha lekhomAM prApta thAya che. emAM talAra, hiDIpaka, pratisAraka, ThAkara, mahataka vagerenA ullekha vizeSa Ave che. talAra H caulukyakAlIna abhilekhomAM temaja lekhapaddhatimAM gAmanA adhikArIAnA ullekha thayelA jaNAya che. kumArapAlanA samayanA vi. saM. 1202 (I. sa. 1145-46)nA zilAlekhamAM38 talA"ne ullekha thayeluM jaNAya che. hemacaMdrAcArye talArane artha nagararakSaka Ape che. 40 nagara-talAranI mAphaka grAma- talAra paNa hatA.41 hiMdI5ka : bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA zilAlekhamAM 42 hiDIpakano ullekha thayeluM che. ene artha hiDIne eTale ke pharIne kara ugharAvanAra adhikArI haze. pratisAraka upayukta zilAlekhamAMka pratisArakane ullekha paNa najare paDe che. pratisAraka eTale ke eka sthAnethI bIje sthAne javAnI paravAnagI dezettAra) meLavavA mATe nALiyAmAM rokI rAkhelAM vAhanenI jakAta laI AgaLa javA denAra adhikArI arthAta jakAta adhikArI.44 - Thakakura : abhilekhomAM Thaphapharane nirdeza thayele jaNAya che. "Thakura" eTale vaDe. enA be bheda hatA : (1) dezaThaphara45 ane (2) grAmaThaphaphara46. dezaThaphakara eTale dezano vaDo ane "prAmaThakkara" eTale grAmapati hatA.47 valapika : volApika eTale vATamAM saMbhALa rAkhanAra vaLAviye tene gulApikA vaLAmaNa) mATe mahenatANuM paNa maLatuM hatuM.48 mahaMtaka : mahataka' eTale mahete, kArakuna athavA gumAstA.48 bRhadvAjika H "bRhadAjika' eTale ghoDesavAra pilIsa adhikArI.pa0 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana nimaka niyamaka eTale paravAnagIvALI cIjone pasAra thavA denAra adhikArI.21 grAma-vahIvaTamAM A uparAMta balodhikRta, khetamaMtrI (mahesUlI adhikAra) vagerenA paNa nirdeza thayelA che caulukyakAlIna abhilekhomAM paMcakulane nirdeza thayela che. paMcakula eTale pAMca adhikArIothI baneluM maMDala. A paMcakulanA sabhyane "paMcakulika" eTale ke paMcoLI kahevAmAM AvatuM.para A paMcakulanI nimaNUka rAjA dvArA thatI hatI.53 A paMcakulane nirdeza khAsa karI saurASTramaMDalanA abhilekhamAM sthAnika vecANa tathA vahIvaTanA saMdarbhamAM thayele che.pa4 sthAnika vahIvaTamAM paMcakulane ghaNuM prakAranI pharaja bajAvavAnI rahetI. dA. ta. aputrikAdhana japta karavAne kAyado hatA tyAre e paMcakulane soMpavAmAM AvatuM. A uparAMta mahesUla ke yAtrAvere vasUla karavAnuM. bAMdhakAmanI dekharekha rAkhavAnuM temaja jIvahiMsAnI manAIne kAyadAnuM pAlana karavAnuM kAma paMcakUlanuM rahetuM;1pa jemake bhImadeva 2 jAnA samayamAM vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)nA lekhamAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAnA mahApratihAra semarAjadeve vAmanasthalImAM paMcakulenI maMjUrI lIdhI hatI. vihIvaTI vibhAge ane peTA vibhAge - caulukyarAjyamAM taLagujarAta, saurASTra, kaccha, mAravADa, mevADa. ane pazcima mALavA vagerene samAveza thayela hatuM. AvaDA meTA vizALa rAjyamAM vahIvaTa mATe cakkasa prakAranI vyavasthA karelI hoya e svAbhAvika che. A mATe rAjyane aneka vahIvaTI vibhAga tathA peTA vibhAgamAM vaheMcavAmAM AveluM hatuM. abhilekhomAMthI A aMge keTalIka spaSTa mAhitI prApta thAya che. (ka) deza caulukyakAlIna abhilekhene AdhAre jANI zakAya che ke A kAla daramyAna vahIvaTI ekama tarIke dezane jUja pramANamAM upayoga thayela che. je be lekhamAM eno ullekha thayela che temAM lATa dezane ullekha karNadeva 1 lAnA vi. saM. 1131 (I. sa. 1074)nA tAmrapatramAM ane bIjo bhImadeva 2 jAnA vi. saM. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra 121 1275 (I.sa. 1219)nA bharANunA zilAlekhamAM "surASTradeza"nA saMdarbhamAM che. sAmAnya rIte "dezane artha "prAMta" karavAmAM AveluM che. paNa atyAra sudhImAM "deza" mATe koI cokkasa atha thayeluM jovA maLatA nathI.57 (kha) viSaya caulukyakAlIna abhilekha dvArA "viSaya" vizenI mAhitI prApta thAya che. "viSaya" e vahIvaTI vibhAga hatA, je maMDala karatAM nAnuM ane pathaka karatAM mATe hevAnuM jaNAya che. abhilekhomAM vaddhi-viSaya,pa8 nAgasArikA-viSaya,59 mAlavA-kAnyakubaja-viSaya,60 pAlikA-viSaya vagereno nirdeza thayele najare paDe che. (ga) pathaka A vahIvaTI ekama viSaya karatAM nAnA ekama svarUpane hatA. nAnA vibhAganA grAma-samUhane pathaka" tarIke oLakhavAne cAla hate. abhilekhe ane sAhityamAM nIce pramANenA pathakano ullekha maLe che : (1) gabhUtA-pathakara (2) gaMbhUtA-44 pathaka (2) UbhaleDa-pathaka63 (3) viSaya-pathaka 64 (4) dadhi--pathaka 65 (5) vArAhI-pathaka66 (6) pUNuM-pathaka67 (7) DAhAra-pathaka68 (8) talabhadrikA-pathaka69 (9) bhUMgArikA-pathaka70 (10) cAlIsA-pathaka71 (11) ariSTA-pathaka72 (12) valaya-pathaka73 (13) seDasara-pathaka74 (14) lAThivadra-pathaka75 (15) beTadharA-pathaka76 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 (16) navasArI-pathaka77 (16) ma`DalikA-pathaka8 (gha) ma`Dala caulukayakAlIna rAjyata tramAM vahIvaTanA sauthI moTA ekama "maDala" hatA. maDala eTale jillA athavA prAMta. kauTilyanA arthazAstra"mAM A zabdaprayoga maLe che; joke jUnA lekhAmAM A prayAga maLato nathI.79 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekha :: eka adhyayana caulukatha-rAjyanI sthApanA mUlarAje sArasvata maDalamAM sau-prathama karI hatI. mUlarAja 1 lo satyapurama`Dala para paNa sattA dharAvato hato. dulabharAja bhillamAlamaDala para rAjya karatA hatA, jyAre kacchama`Dala para bhImadeva 1 lAnI sattA hatI ane lATamaMDala upara karNadevanI sattA hatI. surASTrama`Dala, ava`tima`Dala, dadhima Dala, godrahakama`Dala, bhAillasvAmi-mahAdvAdazakama`Dala vagere para siddharAja jayasiMhanI sattA hatI. bhImadeva 2 jAnA samaya daramyAna mevADanA ullekha medapATa-maDala tarIke Ave che. ajayapAlanA lekhAmAM na`dAtaTama`DalanA nirdeza thayelA che. ma`Dala ane enA vibhAjana paratve caulukakAlamAM eka noMdhapAtra pheraphAra thayelA jaNAya che. vahIvaTI ekama tarIke ma`Dalano prayoga gujarAtamAM 9 mI sadIthI thayA ane caulukayakAlamAM ene vyApaka prayoga thavA lAgyo. bIjI bAju caulukayakAla pahelAM vahIvaTI ekama tarIke viSayanuM prAbalya hatu. caulukakAlamAM viSayonuM sthAna vyApakapaNe pathakoe lIdheluM jaNAya che. bAbata zarUAtamAM mUlarAjanA temaja bhImadeva 1 lAnA abhilekhAmAM prayeAjAyelA vahIvaTI vibhAgeAne pachInA samayamAM abhilekhAmAM prayAjAyelA vibhAge sAthe sarakhAvavAthI spaSTa thAya che. ahIM dRSTAMtarUpe viddha gabhRtA ane nAgasArikA vahIvaTI vibhAga joI e. A vahIvaTI vibhAga (1) vaddhi viSaya (ra) vidda pathaka (3) gabhUtAviSaya (4) gabhUtA pathaka (5) nAgasArikAviya (6) nAgasArikApathaka ullekha mUlarAja 1 lAnA lekhamAM80 bhImadeva 2 jAnA lekhamAM1 vi. sa. 1043 mUlarAja 1 lAnA lekhamAM82 vi. saM. 1232 mUlarAja 2 jAnA lekhamAM 3 vi. sa. 1131 karNadeva 1 lAnA lekhamAM84 vi. sa. 1288 bhImadeva 2 jAnA dastAvejamAM 5 vi. saM. 1043 vi. saM. 1295 ahIM A traNa viSayo ane thakAnAM dRSTAMtanuM nirIkSaNa karatAM jaNAya che ke caulukayakAlanA lekhamAM zarUAtamAM jUnI paddhati mujaba viSayanA vahIvaTI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra * * * 12 3 vibhAga cAlu rahyo hato, paraMtu vargIkaraNa karavuM vadhu sugama thavA viSayavALI paddhati choDI devAI ane viSayone pakavAra rUpAMtarita karavAmAM AvyA, AthI maMDalenuM vibhAjana pathakamAM thayeluM dRSTigocara thAya che.86 vividha maMDalo ane enA pathaka, viSaya ane cAma A kAlanA zAsanakAla daramyAna lagabhaga paMdara jeTalAM maMDale hatAM. A dareka maMDalanA ullekha A samayanA utkIrNa lekhomAM thayelA najare paDe che.. (1) sArasvata maMDala - A caulukya rAjyanuM "kendravatI" maMDala hatuM. A maDalamAM sarasvatI nadIne kAMThe AveluM aNahilapATaka pattana (aNahilavADa pATaNa) caulukyonI rAjadhAnI hatuM. bhaugolika dRSTie sarasvatItaTanA pradezane "sArasvatamaMDala" tarIke oLakhavAmAM AvatA.08 A maMDalanI zarUAtamAM emAM vahiM viSaya ane gaMbhUtA. viSaya hatA 89 ema vi. saM. 1043 (I. sa. 987)nA mUlarAja 1 lAnA tAmrapatramAMthI jaNAya che. A tAmrapatramAM sArasvatamaMDalanI aMdara moDherakIya ardhASTama nAmanI peTA vibhAgane nirdeza karele che. kadAca zarUAtamAM A vibhAga 750 gAmane haze ane enuM mathaka moTeraka haze, paNa samaya jatAM emAM meTerakanA sthAne gaMbhUtA, vaddhi, vAlaya, dhANadA, viSaya, DAhI, cAlIsA vagere pathake thayA; je ke abhilekhomAM spaSTataH A badhA pathano nirdeza thayelo nathI, paraMtu bhaugolika ullekhonA AdhAre A badhA pathake sArasvatamaMDalamAM AvyA haze ema jaNAveluM che, je yogya jaNAya che. alabatta, 13 mI sadImAM mAtra pathako ja hovAnuM jaNAya che. vaddhi ane gaMbhUtA vibhAga paNa A pachI pathaka tarIke najare paDe che.93 A kAlanA abhilekhamAM sauthI vadhAre ullekho A be peTAvibhAgonAM gAmanA che. gabhUtApathaka : A pathakanuM mukhya mathaka gaMbhUtA mahesANA jillAnA cANasmA tAlukAmAM AveluM gAMbhu hatuM. A mathaka-puSpAvatI nadInA dakSiNanA kinAre vaseluM hatuM. gAMbhunI dakSiNa-pazcime moDherA AveluM hatuM. A pathakanAM gAmo cANasmA tAlukAmAM khArI-puSpAvatI-rUpeNa ema traNe nadInA pradezamAM AvelAM hatAM. A pathakamAM uttare AvelA pATaNa tAlukAnA dakSiNa pUrva bhAgane (jemAM saMDera AveluM che) paNa samAveza thato haze4 ema mAnavAmAM AveluM che, paraMtu A gAmanI vadhu zakyatAo "viSaya-pathakamAM hoya tema lAge che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana vaddhipathaka : A pathaka gabhUtApathakanI pazcime tathA dakSiNa-pazcime AveluM hatuM. bhaugolika rIte A pradeza atyAre "vaDhiyAra" tarIke pracalita thayeluM che. maMDalI e A pathakanuM vaDuM mathaka hatuM. A vaDA mathakamAM mUlarAja 1 lAe mULezvara nAmanuM zivAlaya baMdhAvyuM hatuM. amadAvAda jillAnA viramagAma tAlukAmAM AveluM mAMDala e vaddhi pathakanuM maMDalI hovAnuM nakkI thayuM che. atyAranuM vIramagAma che tyAM ghUsaDI gAma AveluM hatuM.9pa vi. saM. 1296 (I. sa. 1239-40)nA bhImadeva 2 jAnA samayanA lekhanA AdhAre jANavA maLe che ke rANuM lavaNaprasAdanA putra rANuM vIrame tyAM vIramezvaranuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. A gAma vahiMpathakanA dakSiNa bhAge AveluM hatuM. A gAmanI dakSiNa-pazcime AveluM lIlApura gAma bhImadeva 2 jAnI rANI lIlAdevInA nAmathI vasyuM hatuM. vi. saM. 126 (I. sa. 1207)nA tAmrapatrane AdhAre jaNAya che ke A gAmamAM bhImezvara ane lIlezvaranAM maMdire hatAM. cANasmA tAlukAnA dakSiNa pazcima bhAgamAM hAla zaMkhalapura AveluM che, A zaMkhalapura vaddhi pathakamAM uttara bhAgamAM AveluM gaNAya. rANuM lavaNaprasAde pitAnI mAtA salakhaNudevInA nAme salakhaNapura vasAvyuM hatuM. te ja A hAlanuM zaMkhalapura che. vi. saM. 1280 (I. sa. 1223-4)nA tAmrapatranA AdhAre ane vi. saM. 1287 (I. sa. 1231-32)nA lekhanA AdhAre jaNAya che ke rANuM lavaNaprasAde lakhaNupuramAM mAtAnA nAmathI salakhaNezvaranuM maMdira ane pitAnA nAmathI AnalezvaranuM maMdira karAvyAM hatAM. zaMkhalapuranI najIka bahucarAjI gAmane bahicara grAma" tarIke ullekha vi. saM. 1280 (I. sa. 1223-24)nA tAmrapatramAM 10deg thayele che. vAloyapathaka bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1287 (I. sa. 123132)nA tAmrapatramAM A pathakane nirdeza thayela che. A pathaka aNahilavADanI uttare Avela hato. A tAmrapatramAM jaNAvela pathakanuM gAma e kadAca mahesANA jillAnA pATaNa tAlukAmAM vahe nadInA dakSiNa kAMThe AveluM bAlavA haze. 102 A pathakamAM pATaNa tAlukAnI sAthe sAthe siddhapura tAlukAne uttaranA bhAgane paNa samAveza thato haze.103 dhANadAhArapathaka : bhImadeva 1 lAnA vi. saM. 1120 (I. sa. 1064)nA tAmrapatramAM A pathakane nirdeza thayela che.10 4 A pathaka vAlIyapathakanI pUrve Avela hato, jyAre sArasvata maMDalamAM uttara bAju AveluM hatuM. A pathakanuM mukhya mathaka dhANadA hatuM, je banAsakAMThA jillAnA pAlanapura tAlukAnA pUrva bhAgamAM AveluM atyAranuM dhANadA gAma che. hAlanA pAlanapura ane DIsA tAlukAnA vistAra kadAca A pathakamAM samAviSTa thatA haze.105 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjayataMtra 125 viSayapathaka : vi. saM. 1299 (I. sa. 1243)nA tribhuvanapAlanA tAmrapatramAM A pathakano nirdeza thayelo che. dhANadAhAra pathakanI dakSiNa dizAe A pathaka Avela hato. A pathakamAM AvelAM bhASara temaja enI najIkanA keTalAMka gAmo siddhapura tAlukAnA dakSiNa bhAgamAM hatAM.10 vi. saM. 1199 (I. sa. 1143)nA kumArapAlanA lekhamAM jaNuMvyA pramANe viSaya-pathakamAM AveluM mUNavada gAma pATaNa tAlukAnA dakSiNapUrva bhAgamAM AveluM mathUda jaNAya che. eTale viSaya pathaka pATaNa tAlukAnI dakSiNa-pUrva dizAmAM siddhapura tAlukAnI dakSiNa dizAmAM ane visanagara tAlukAnI uttara dizAe Avelo gaNAya. karNadeva 1 lAnA vi. saM. 1148 (I. sa. 1092)nA 107 AnaMdapura-126 vibhAgamAM siddhapura ane pATaNa tAlukAonI dakSiNa dizAmAM AvelAM gAmane samAveza thato hovAthI A vibhAga AgaLa jatAM "viSaya-pathaka"mAM pheravAyuM haze, tethI saMbhava che ke enuM mukhya mathaka AnaMdapura (vaDanagara) hoya. daMDAhI pathaka : vi. saM. 1256 (I. sa. 1200)nA bhImadeva 2 jAnA tAmrapatramAM temaja vi. saM. 1299 (I. sa. 1242)nA tribhuvanapAlanA tAmrapatramAM A pathakane ullekha thayeluM che. A pathaka viSaya-pathakanI dakSiNa dizAe Avele hato. bhImadeva 2 jAnA tAmrapatramAM ulikhita kaDAgrAma ane enI AjubAjunA gAma tathA mahesANA (mahisANA) gAma atyAre visanagara tAlukAnI dakSiNa dizAe ane mahesANA tAlukAnI uttara dizAe AvelAM hatAM,108 jayAre tribhuvanapAlanA tAmrapatramAM ulikhita rAjapurigrAma ane enI AjubAjunAM gAme kaDI tAlukAnI uttarapUrva dizAe AvelAM hatAM. cAlIsa-pathaka : vi. saM. 1283 (I. sa. 1227)nA bhImadeva ra jAnA lekhamAM A pathakano nirdeza che.108 A pathaka daMDAhI-pathakanI dakSiNa pUrve dizAe Avela hato. A lekhamAM ullekhita vaDasara tathA sthAtija gAma kalela tAlukAnI dakSiNa-pUrva dizAe AvelAM hatAM. A pathakanuM mukhya mathaka cAlIsA hatuM te kaDI tAlukAnI uttara dizAe AveluM calAsaNa hovAnuM mAnavAmAM Ave che.11 0 Ama upayukta pathakone AdhAre sArasvata maMDalanA vistArane khyAla Ave che. A maMDalamAM atyAranA mahesANA jillAnA moTAbhAgano samAveza thata hato. A uparAMta AsapAsanA jillAonA najIkanA bhAgone paNa samAveza thata hato. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (2) karachamaMDala . bhImadeva 1 lAnA vi. saM. 1087. (I. sa. 1030)nA lekhamAM temaja vi. saM. ' 1000 (I. sa. 1034)nA lekhamAM A maMDalane nirdeza thayela che. enA vi. saM. 1086 (I. sa. 1030)ne dAnapatramAM dhaDahaDikA-12 nAmanA peTA vibhAgane ullekha che. A dhaDahaDikA jANavAmAM AvyuM nathI. siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA zilAlekhamAM kacchamaMDalane ane bhadrezvara velAkula (baMdara)no nirdeza thayela che. bhadrezvara e AjanuM gAMdhIdhAma pAsenuM prasiddha jaina tIrtha bhadrezvara che. (3) surASTramaMDala * A maMDalane ullekha mAtra traNa ja abhilekhomAM thayeluM che. A traNa abhilekhe paikI bhImadeva ra jAnA vi saM. 1266 (I. sa. 1210)nA tAmrapatramAM enA mukhya mathaka tarIke vAmanasthalI (vaMthaLI)ne nirdeza thayela che. visaladevanA temaja karNadeva 2 jAnA lekhamAM paNa surASTramaMDalane kevaLa nirdeza thayela che. joke bhImadeva ra AnA vi. saM. 1275 (I. sa. 1219)ne bharANuM (tA. jAmanagara)nA zilAlekhamAM "saurASTradeza" tarIke ullekha thayeluM che, bIjI bAju vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)nA mAMgaroLanA zilAlekhamAM maMgalapura (mAMgaroLa), rayAvADa (coravADa), valaIja (baLeja) ane vAmanasthalI (vaMthaLI) tathA lAThidrA (lAThodarA) pathakane nirdeza thayela che. mUlarAja 1 lAnA rAjyakALa daramyAna ghUmalImAM bAkkaladeva rAjya karato hato tyAre pUrvakAlanuM aparasurASTramaMDala "navasurASTramaMDala" tarIke oLakhAtuM thayuM hatuM, jyAre enI aMdara pradeza "jeTuka" deza tarIke jANItuM hatuM. A pradezamAM pauravelAkula (porabaMdara)ne paNa samAveza thayo hato. A hakIkta bASkaladevanA vi. saM. 1045 (I. sa. 989) dhUmalInA tAmrapatramAMthI prApta thAya che. (4) kheTaka maMDala prAku-caulukyakAlamAM viSayathI moTo vibhAga "maMDala" kahevA ane kheTakamaMDalane tyAM e rIte ullekha thatuM jovA maLe che.111 - caulukyonAM upalabdha tAmrapatromAM kyAMya kheTaka-maMDalane ullekha AvatuM nathI; joke lekhapaddhatimAM ApelA vi. sa. 1288nA bhImadeva ra jAnA samayanA be dastAvejomAM "kheTakadhAramaMDalane ullekha thayela che.112 bIjI bAju A samayanA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyata tra 127 paramAra vaMzanA vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nA tAmrapatramAM kheTakamaDala ane enI aMdara meAhaDa vAsakama`Dalane spaSTa nirdeza karavAmAM AvelA che.113 vaLI e ja paramAra vaMzanA vi. sa. 1067 (I. sa. 1011)nA tAmrapatramAM kheTakama`Dalane badale meAhaDavAsakamaMDalanA nirdeza thayelA che. 1 14 uparyukta ullekhAte tapAsatAM ema jaNAya che ke paramAroe rASTrakUTo pAsethI je pradeza paDAvI lIdhe temAM kheTakamAMDalanA samAveza thatA. A kheTakama`Dala para paramArAnuM Adhipatya lAMbA sabhya sudhI eTale ke bhAjadevanA samaya sudhI pravatuM hatu. siddharAje bhAjane jItI lIdhA pachI kheTakama DalaneA samAveza caulukatha-rAjyamAM thayA haze ema lekhapaddhatimAM "kheTakAdhAramaDala"nA prayAga parathI jANI zakAya che. ahIM bIjI noMdhapAtra bAbata e che ke rASTrakUTonA samayamAM kheTakamaMDala vahIvaTI vibhAga hatA ane kheTaka (kheDA) enuM vaDuM mathaka hatuM. paramAreAe zarUAtamAM kheTakama`DalanA vibhAga cAlu rAkhyo ane kadAca enuM vaDuM mathaka emaNe kheDA rAkhyu hoya. paraMtu svAbhAvika rIte ja meADAsA paramArAnA zAsananI vadhu kendravatI hoI te ene viSayanA darajjo ApavAmAM AvelA. A mehaMDavAsaka viSayane vi. sa. 1067mAM mAhaDavAsakamaMDalamAM rUpAMtarita kayu`' eTale ke meADAsAne enu vaDu mathaka banAvyuM, ane svAbhAvika che ke eTalA samaya sudhI kheTakama`Dalane vistAra meAhaDavAsakama`Dala tarIke oLakhAtA hoya. A paramArAnI sattA siddharAjanA samayamAM caulukayoe laI letAM mAhaDavAsaka-maMDalanA sthAne punaH kheTakama`DalanI racanA karelI hoya. Do. sAMkaLiyAe kheTakama`DalanA vistAra sAbaramatIthI mahI nadI vaccene jaNAvyA che je yathA jaNAya che.1 15 (5-6) nAgasArikA-maDala ane lATama Dala kaNu deva 1 lAnA vi. sa'. 1131 (I. sa. 1074)nA navasArI-tAmrapatramAM A maDalane ullekha thayeleA che. A viSayanu mukhya mathaka navasArI (ji. valasADa) hatu . I. sa. 1050-51 nAM trilecanapAlanAM tAmrapatrAmAM lATadezanA dhillIzvara ke lillIzvara mathaka temaja emAM AvelA 4ra gAmeAnA samUhane tathA erathANu-900 nA ullekha Ave che. erathANu e surata jillAnA elapADa tAlukAnuM hAlanu erathANu hAvAnuM mAnavAMmAM Ave che.116 A maMDalanA vistAra dakSiNamAM navasArIthI thADe sudhI ja haze. kAraNa ke caulukacakAla daramyAna sacAna(sa MjANu)maDala upara gAvAnA kada avaMzanI sattA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 gujarAtanA caulukyakAlina abhilekhe : eka adhyayana hatI.11 7 gevAnA kaMdaMbavaMzanA paSTa ra jAnA I. sa. 106ranA lekha parathI jaNAya che ke paSTa 2 jAe lATamaDalanA saMcAnamAM maMDapikA (mAMDavI) karAvI hatI.118 (7) saMgamakheTakamaMDala vi. saM. 1103 (I. sa. 146)nA paramAra bhojanA samayanA tAmrapatramAM A maMDalane nirdeza thayela che.118 A maMDalanuM vaDuM mathaka saMgamakheTaka hatuM. atyAre e saMkheDA (ji. vaDodarA) tarIke oLakhAya che. (8) narmadAtaTa-maMDala vi. saM. 1231 (I. saM. 1175)nA ajyapAlanA lekhamAM A maMDalane ullekha thayeluM che.120 A lekhamAM pUrNa--pathakane paNa ullekha kare che. pUrNa-- pathakanuM mukhya mathaka pUrNa hatuM, je hAlanA aMkalezvara tAlukAnuM punagAma kadAca. hoI zake. (9) dadhipaDhamaMDala siddharAja siMhanA vi. saM. 1196 athavA 1202 (I. sa. 1139-46) nA dAhoda zilAlekhamAM A maMDala jaNAvAyuM che. A maMDalanuM mukhya mathaka dadhipa hatuM, je atyAranuM dAhoda (ji. paMcamahAla) hatuM. dAhodamAM geganArAyaNanuM maMdira AveluM hatuM. A maMDalamAM UbhaleDa mathakanuM mukhya mathaka UbhaleDa hatuM. UbhaleDa e dAhoda tAlukAmAM AveluM abhaleDa che. (10) avaMti-maMDala siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1195 (I. sa. 1139)nA ujaina zilAlekhamAM A maMDalane nirdeza thayela che. A maMDalanuM mukhya mathaka kayuM hatuM te spaSTa jANavA maLatuM nathI, paNa svAbhAvikapaNe avaMti (ujajana) hevAnuM mAnI zakAya. (11) bhAilasvAmi mahAdvAdaza maMDala - ajayapAlanA vi. saM. 1129 (I. sa. 1173)nA udayapuranA zilAlekhamAM A maMDalane ullekha thayela che. A maMDalamAM bhaMgArikA 64 pathakane paNa samAveza thayela hatuM. A parathI spaSTa thAya che ke bhAIllasvAmimaMDala 12 nahi, paraMtu 11ra thI paNa vadhu gAmanA samUhanuM hovuM joIe. A maMDalanuM mukhya mathaka bhAIllasvAmi hatuM. atyAre e bhopAlanI uttarapUrva dizAe beTavA nadInI pUrva bAjue AveluM vidizA che. A maMDala avaMti-maMDalanI pUrvamAM, AvyuM hatuM. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAta 129 (12) medapATamaDala bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1263 (I. sa. 1206-7)nA tAmrapatramAM A maMDalane ullekha thayela che. 21 A maMDalanuM vaDuM mathaka AghATa (AhADa) hatuM. AghATa atyAre udepura pAse AveluM che. (13) bhilamAlamaMDala - vi. sa. 1067 (I. sa. 1011)nA durlabharAjanA taMtrapAla kSemarAjanA tAmrapatramAM A maMDalane nirdeza thayela che. A maMDalanuM mukhya mathaka bhillamAla hatuM. atyAre e bhInamAla tarIke oLakhAya che. bhInamAla e rAjasthAnanA dakSiNa-pazcima bhAgamAM AbunI uttara-pazcime zirehInI pazcime tathA banAsakAMThA jillAnA dhAnerA tAlukAnI uttare AveluM che. (14) satyapuramaMDala kumArapAlanA ratanapuranA zilAlekhamAM A maMDalane nirdeza thayela che. vi. saM. 1051 (I. sa. 995)nA tAmrapatranA AdhAre jaNAya che ke A maMDala bhillamAlamaMDalanI dakSiNa-pazcime AveluM hatuM. A maMDalanuM mukhya mathaka jayapura hatuM. satyapura e atyAranA banAsakAMThA jillAnA tharAda tAlukAnI uttare AvelA sAMcora jillAnuM sAra che. kumArapAlanA zilAlekhamAM ulikhita ratnapura-84 e kaI maMDalane peTAvibhAga hoya ema jaNAya che. enuM mukhya mathaka ratnapura e atyAranuM ratanapura che. kumArapAlanA vi. saM. 1200 (I. sa. 1153)nA zilAlekhamAM ulikhita pallikA (pAlI), vi. saM. 1210 (I. sa. 1154)nA zilAlekhamAM jaNAvela bhATuTTapadra (bhATuMDA), vi. saM. 1213 (I. sa. 1156-7)nA zilAlekhamAM jaNAvela nakUla (nADola) ane vi. saM. 1216 (I. sa. 1160)nA zilAlekhamAM jaNAvela bAlaDI (bAlI) e gAma jodhapuranI dakSiNa dizA pAse AvyAM hovAthI A badhAne naDaDUla maMDalamAM samAveza thato hate. Ama caulukyakAlIna abhilekhone sarvAgINa abhyAsa karatAM uparyukta 14 maMDale vizenI mAhitI prApta thAya che. che. A paikInAM keTalAMka maMDalanA sImAvistAranA saMdarbhamAM DaoN. sAMkaLiyAe nirNaya Apela che tenuM keSTha eonA vaMta mAna sthaLanirdeza sAthe atre prastuta cheH Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ma abhilekhAmAM ullikhita ma`DalA sArasvatamaDala 1 2. 3. 4. satyapurama`Dala kheTakama la lAma Dela 5. naeNma dolATa ma`Dala 6. Sipadrama`Dala ane gadrakama Dala gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana saDalAnA sthAna-niSNu ya DA. sAMkaLiyAe jaNAvela sthAna mahesANA prAMta, rAdhanapura pAlanapura ane dahegAma tAlukA jodhapura prAMta amadAvAda jillA, kheDA ane bharUca jillAnA uttara bhAga bharUca jillAmAM dakSiNa ardho bhAga, surata jillA ane thANA jillAnA uttaranA bhAga bhAga, bharUca jillAnA pazcima nama dApradezanA bhAga, rAjapIpaLA, saMkheDA tAlukA lagabhaga paMcamahAla jillA sa'bhavata : jamunA bhAga ane * rakSAma tamAna samayanAM sthAne mahesANA jillA, rAdhanapura tAluko (banAsakAMThA jillo), pAlanapura tAluko (banAsakAMThA jillo), 'dahegAma tAlukA, amadAvAda jillAnA keTalAka bhAga jodhapura jillA (rAjasthAna rAjya) amadAvAda jillA, kheDA jillA, bharUca jillAnA uttaranA bhAga bharUca jillAnA dakSiNanA ardhA bhAga, surata jillA, valasADa jillA tathA thANA jillAnA uttaranA bhAga bharUca jillAnA pazcimanA bhAga, rAjapIpaLA (bharUca jillA, nAMdoda tAluko) tathA saMkheDA tAlukA (vaDodarA jillA) '' jammu paMcamahAla jillA, (bharUca jillA, ja tAluko), ratalAma jiMllo (madhyapradeza) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra 7. mALavA avaMtI ane bhAIlasvAmI-12 maMDala mALavA(madhyapradeza)ne ujjana - ratalAma vacce pradeza * .. pAdaTIpa 1. jemake mUlarAja 1lAnA lekhamAM Ama jovA maLe che. - 2. jemake karNadeva 1lAnA ane e pachInA rAjAonA lekhamAM A birudo najare paDe che. 3. AnI carcA upara prakaraNa 2mAM thaI gaI che. 4. a. naM. 45 5. a. naM. 94, vi.saM 1265nA bhImadeva ra jAnA AbunA lekhamAM dhArAvarSane "mAMDalika" tarIke ullekha thayela che. 6. a. naM. 92. vi. saM. 1264 nA lekhamAM mahAmAtya rANaka cAriNadeva karaNadi samasta mudrAvyApAra karatA hovAno ullekha che. 7. a. naM 91. vi. saM. 1264nA bhImadeva 2 jAnA tAmrapatramAM mahArANI lIlAdevIne ullekha thayo che. 8. a. naM. 73 9. "gu. rA. sAM. I.", graM. 4, pR. 224-25, pAdaTIpa -8 10. A graMthamAM 70 jeTalA lekhonI mitio vi. saM. 1288 nI. ApavAmAM AvI che, 11. lekhapaddhati", (saM. gonDAkara, jI. ke.), glasarI, pR. 97; majumadAra e. ke, "caulukyajha oNpha gujarAta", pR. 222 12. a. naM. 30 13. desAI me. da., "jaina sAhityane saMkSipta -itihAsa, vIpana. 233; - a. naM. 28 14.-16. a.naM 70 17-18. a. naM 9 19. gAMdhI,blAlacaMdabha, aitihAsika lekhasaMgraha", pR. 297 20. a. naM. 99 21-a. naM. 110 22. "prabaMdhaciMtAmaNi, pR. 30-34. 23. a. naM. 9 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana 24. modI rA. cu., rAmalAla cunIlAla modI lekhasaMgraha", bhA. 2, pR. 93 25. a. naM. 94 26. a. naM 95 27. majumadAra e. ke., upayukta, pR. 229-30 28. ejana, pR. 231 29. lekhapaddhati", pR. 8 30-31. a. naM. 92 132 32. a. na. 3 33. bhImadeva 2 jAnA samayamAM vayajaladevanI bIjA ma`DalamAM badalI thaI hatI. jue a. na. 176, 179, 182. 34. majumadAra e. ke., upayukta, pR. 225 35. ejana, pR. 228 36. ejana, pR. 231 38. a. na. 40; lekhapaddhati', pR. 50-51 37. a. na. 39 39. hemacadrAcAya, "dezInAmamAlA", pR. 13 40. lekhapaddhati," pR. 8 41-43. a. naM. 113 44. lekhapaddhati", pR, 124 46. majumadAra e. ke., upayukta, 236 47. "thAzraya", saMga 3, zlo. 3 48. lekhapaddhati", pR. 8 ane 99 49-51. ejana, pR. 100 45. enjana, pR. 8 para. majumadAra e. ke., upayukta pR. 239 53. ejana, pR. 241 54. ejana, pR. 236; gu. rA. sAM. i.", grU. 4, pR. 213 55. majumadAra e. ke. uparyukta, pR. 240 56. a. ta'. 95. pR. 525 58. a. naM. 6, 1 61. a. naM. 47 57. dikSIta, vAya. Ai., "e sTaDI opha dha eDaminisTreTiva genikezana enDa iTsa vika`ga gujarAta phrema dha biginiMga oNpha dha maitraka piriyaDa Tu dha enDa oNpha dha caulukayana piriyaDa", mahAnibadha, (aprakaTa) 59. . . 19 60. a. naM. 1 62. a. naM. 26, 36, 6, 91, 104 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyataMtra 133 63. a. naM. 32 64. a. na. 182 65. a. naM. 83, 182 66. a. naM. 104, 113, 176, 1cha7 67. a. naM. 70 68. a. naM. 17 69. a. naM. 18 70. a. naM. 69 71. a. naM. 107 72. a. naM. 113 173. a. naM. 133 7. a. naM 113 75. a. naM. 19 76. "lekhapaddhati", pR. 5 77. ejana. pR. 64 78. ejana, pR. 25 9. dIkSita, vAI. AI., upayukta, pR. 57 80. a. naM. 6 a 81. a. naM. 176 82. a. naM. 6 ane 83. a. naM. 72 84. a. naM. 18 85. juo "lekhapaddhati', pR. 57. 86. majumadAra, e. ke., upayukta, pR. 210 87. juo nakazo-1. 88. jozI, umAzaMkara, purANamAM gujarAta," pR. 206 89. sAMkaLiyA, eca. DI., "sTaDIjha ina dha hisTorikala enDa kalcarala grophI enDa ethagrAphI oNpha gujarAta" pR. 35 90. a. naM. 6 91. "gu. rA. sAM. I.," graM. 4, pR. 214 92. sAMkaLiyA, eca. DI., upayukta, pR. 35 93. ejana, pR. 34 94. ejana, pR. 39 5. "gu. rA. sAM. i.", mR. 4, pR. 215 96. a. naM. 177 97. a. naM. 91 98-29. a. naM. 104, 133 100. a. naM. 104 101. a. naM. 133 12-3. sAMkaLiyA, eca. DI., upayukta, pR. 40 10. a. na. 18 105. sAMkaLiyA, eca. DI. upayukta, pR. 35 106. zAstrI, hariprasAda, "DAhIpathakane sthaLanirNaya", vidyApITha, varSa-2, pR. 8; sAMkaLiyA, eca.DI., upayukta, pR. 34 107. a. naM. 21 108. zAstrI, hariprasAda, upayukta, pR. 7 thI 19 109. a. naM. 107 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 " gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana _ . . . 10, sAMkaLiyA, ha. dho., uparyukta, pR. 34 111. "gu. rA. sAM. i." graMtha : 3, pR. 182 12. lekhapati', pR. 7, 17 113. a. na. 1. '' 114. a. naM. 8: 15. sAMkaLiyA ha. dhI., upayukta, pR. 33 116. "gu. rA. sAM. i.", graM. 4, pR. 218 117. zAstrI, hagaM, "saMjANanA sthAnika ItihAsa para paDele prakAza, gujarAtI sAhitya pariSada, 21 muM saMmelana, ahevAla, 378-283 118. a. naM. 12 A 119. a. naM. 13. 20. a. naM. 70 121. a. naM. 90 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa 0 mArthika sthiti (15) prAstAvika : caulukayonA Arthika sthiti vizetIH mAhitI. abhilekhAmAMthI ghaNI, AchI ane echI upalabdha thAya che, para Mtu sauthI vadhu dhyAna kheMce tevI bAbata e che ke A kAla daramyAna gujarAtanA vepAramAM vRddhi thaI hatI ane e dvArA gujarAtanI samRddhi khUba khUba vadhI hovAnuM pratIta thAya che. joke bharUca ane kha'AtanAM badarAnAM bahoLA vepAratI khyAti A pahelAMnA samayamAM, paNa, hatI, paraMtu caulukayonA samayamAM jaLamAge tathA sthaLamAge gujarAtamAM sAhasika vepArIoe vepAra karIne gujarAtamAM dhananI jANe nadIo vahevarAvI hatI. A kAla daramyAna eka viziSTa lakSaNa prathama vAra najare paDe che te e che ke A samUyanA lokomAM vepArI paisA meLavavAnI AvaData vadhI hatI. paisAnA AdhAre vyavahAramAM ghaNAMkharAM kSetramAM raste kADhavAnI je kuzaLatA AvI te haju Aje paNa gujarAtIomAM jovA maLe che. abhilekhAnA AdhAre je thADI dhaNI mAhitI prApta thAya che temAM mukhyatve khetI, vepAra, vANijya, vAhanavyavahAra, mahesUla, sikkA, vyAjanA dara, telamApa vagerete muddAsara ahI avalokIe. (2) khetI caulukayaMkAlIna gujarAtI lokonuM jIvana mukhyatve khetIpradhAna hatuM. jamInanI mApaNI eka haLathI, e haLathI esa haLathI kheDI zakAya e rIte thatI hatI. dAnazAsanamAM enA mATe 'hala' ke 'havAha' zabda prayAga thayo che. eka hala ke halavAha e bhUmimApano ekama che. halavAha eTale eka haLathI kheDAya teTalI jamIna.2 bhImadeva 1lAnA lekhamAMka rAjA bhImadeve muDaDaka gAmamAM eka haLathI kheDAya velI ' bhUmi dAnamAM ApyAno ullekha thayelo che. abhilekhAmAM dAnamAM ApelI je janInanA ullekhA ya! che temAM jamInanA TukaDAo 1, 2, 3, 4, 18 ane 20 hala ke halavAha mApanA darzAvyA che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana zrI Ara. ena. sAlera jaNAve che ke "madhya bhAratamAM, khAsa karIne I. sa. 6 ThThI sadInA prAraMbhamAM "halI" e saMbhavata : bhUmimApana tarIke vaparAte ekama hatA. ane "harSacaritamAne eka ulekha A bAbatane Teke Ape che.* emAM jaNAvyA pramANe eka hajAra zera (mApanAM) evAM gAmonA dAnanA ullekha che. harSavardhananA rAjya pachI paNa A prathA keTaleka samaya cAlu rahI hatI. zrI sAleTara mAne che ke eka "zera" eTale eka haLanI laMbAI jeTalI jamInane TukaDe. paraMtu DI. sI. sarakAranA mata pramANe eka zera =cAra hala. Ama chatAM zera athavA halanI laMbAI vize cakkasa aMdAja nathI. sAmAnya rIte eka halanI laMbAI 12 phUTa hoya che. jamInanA TukaDAnI dareka bAju je 1 hala hoya te jamInanuM mApa hAlanI bhASAmAM 12 phUTa x 12 phUTa = 144 samarasa phUTa kahI zakAya. jo Ama heya. te kharekhara A khUba ja nAne ekama thAya ane eka halavAha jamIna dAnamAM ApI hoya te bahu ochI gaNAya. "gaNitasAra" pramANe 1 halavAha = 3120 hasta eTale ke 4680 phUTa, paraMtu A mApa jamInanA mApamAM laIe te 1 halavAha=21902400 ce. phUTa thAya, eTale ke Azare 855 vIghA thAya, paraMtu A bahu moTuM mApa thAya. Ama chatAM e satya che ke vyaktigata je bhUmi dAnamAM ApI che te vadhumAM vadhu 20 halavAha mApanI che. AthI "hala' zabdano artha halanI laMbAInA arthamAM na letAM vAstavamAM ema jaNAya che ke "hala" e halavAha zabdanuM saMkSiptarUpa hovuM joIe, ke je khetaramAM hala calAvavAnA kAryanuM sUcana kare che, AthI jamInanA eka TukaDAne eka halathI oLakhAvAya che. lekhapaddhatinA saMpAdaka vI. vI. mirAzI ane DI. sI. sarakAre A atha darzAvyuM che,8 paraMtu Ama chatAM e spaSTa nathI ke eka halavAhamAM keTalI bhUminA vistArane samAveza thaI zake. DI. sI. sarakAra neMdhe che ke ene vistAra bhAratanA judA judA bhAgomAM judA judA AMkavAmAM Ave che. jemake rAjasthAnamAM eka halavAha barAbara 50 vIghA (lagabhaga 29.41 ekara)10 gaNAya che. vI. vI. mirAzI e 5 ekara hovAnuM gaNe che.11 paraMtu durbhAgye A vidvAnoe emanA A kathana mATe kaI khAsa AdhAra TAMkyA nathI. | gujarAtamAM hAlamAM A ekama pracalita nathI. A kALa daramyAna bhUtakALanA paricita ullekha dvArA ApaNe enA vistAranA anumAna vize edhANI karI zakIe ema che. sUNakanA vi. saM. 1148nA dAnapatramAM 4 halavAha bhUmi= 12 pAIlAM tarIke rajU karI che. pAchalAM eTale vAvavAnA dANa. 1 pAIlA =4 zera, AthI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 Arthika sthiti 1 hala bhUmimAM 12 zera jeTalA dANuM vAvI zakAya. svAbhAvika rIte bhUmine vistAra dANunA prakAra ke jamInanI jAtane AdhAre badalAte heya che. ema kahevAya che ke, halavAha nAmanA mApanuM ekama madhyapradezanA keTalAMka bhAgamAM pracalita che ane tyAM te vidhAnA jeTaluM gaNAya che. 12 saMbhavata : A gujarAtamAM paNa lAgu paDe. jI. Dabalyu. TrAIla noMdhe che ke, bIjI gaNatarI e rIte thaI zake che, halavAha eTale be baLadanI jeDI vaDe kheDI zakAya teTalI bhUmi.13 saurASTramAM "hala" ke "halavAhane sthAne "sAMtI zabda prayojAza che ? sAMtInI, 2 sAMtInI vagere. 'baLadanI joDI eka haLathI jeTalI khetI karI zake teTalI jamIna mAM ane sAmAnya artha che. vi. saM. 1103 nA mALavAnA paramAra bhojanA dAnazAsanamAM 4 bhejarAjanA khaMDiyA rAjA surAdityanA putra zrI jazarAje ghaTApallI gAmamAM ghaTezvara mahAdevanA upayoga mATe vilahaja gAma ane zatabhUmi (100 ekara jamIna) dAnamAM apAyAno ullekha thayele che. bhImadeva 1lAnA vi. saM. 120 nA zilAlekhamAM15 bhImadeva 1lAe luNAvADA gAmanI 3 hala jamIna moDha brAhmaNane dAnamAM ApI hatI ene nirdeza thayela che. vi. saM. 1216 nA kumArapAlanA lekhamAM 6 naphUlanA daMDanAyaka vayajaladeve e vAlarI gAmamAM bahasuNAdevInI pUjA mATe gAmanI bhUmimAMthI eka hala jeTalI jamIna ane vADI dAnamAM ApI hovAno ullekha thayeluM che. e parathI 12 zera bIja vAvI zakAya eTalI jamIna dAnamAM ApI haze. mUlarAja ra jAnA vi. saM. 1232 nA lekhamAM17 nAgara brAhmaNa dhUDanA putra prabhAkarane brAhmaDavADA gAmanI be halavAha jamIna dAnamAM ApI hatI te ullekha thayele che. AnA parathI 24 zera bIja vAvI zakAya eTalI jamIna ApyAnuM kahI zakAya. vi. saM. 1rapa6 nA bhImadeva ra AnA lekhamAM 18 Asadharane kaDAgAmanI cAra halavAha jamIna dAnamAM ApyAne ullekha prApta thAya che, eTale ke upara pramANe jotAM AmAM 12 pAIlA bIja tarIke vaparAya ane e parathI ahI 1 halavAha bhUmimAM 3 pAchalA eTale ke 12 zera anAja vavAya evo sAmAnya hisAba mUkI zakAya. e parathI 48 zera bIja vavAya eTalI bhUminuM dAna karyAnuM kahI zakAya. vi. saM. 1295 nA bhImadeva ra jAnA lekhamAM lUNapasAkanA putra rANuM virame ghUsaDImAM bAMdhelA viramezvara ane sUmalezvara maMdiramAM pUjAthe be halavAha bhUmine eka bagIce dAnamAM ApyAne ullekha thayela che. A parathI 24 zera bIja vAya eTaluM bhUmidAna thayAnuM gaNAya. --- Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyana khetarAne kheDavA mATe kheDUtAnI nimaNUka paNa karavAmAM AvatI hatI. vi. saM. 1264nA dAnapatramAM A prakArano ullekha thayele che.20 138 khetInA mukhya pAkomAM maga, tuvera, aDada, ghauM, DAMgara ane juvAra A dhAnyonA ullekha maLe che. vaLI nAra MgI, lIMbu, keLa, koThAM, karamadA, cAALA, pIlu, kerI, sItAphaLa, bijorAM, khajUra, zeraDI, brusa vagere ugADavAmAM AvatAM hatAM. bezaka, A prakAranI mAhitI abhilekhAmAMthI prApta thAya che.21 A badhA khetInA pAka mATe temaja khetI mATe kUvA tathA e sAthenA havADAnA nibhAva mATe dAna ApyAno ullekha vi. saM. 1266 nA lekhamAM thayelA che.22 A parathI tyAM kosathI kadAca siMcAI paNa thatI hovAnuM kahI zakAya. (3) vepAra vaNaja, ane mahesUla-paddhati : caulukayakAlanA vepAra-vANijya ane mahesUla aMgenI mAhitI abhilekhAmAMthI nahivat maLe che. jo ke karaverAo ane lAgAonA ullekha maLe che e parathI vepAra-vaNaja aMge keTalAka aMdAja meLavI zakAya che. A kAla daramyAna anAjanI Upaja upara temaja vividha udyoga-dhaMdhA para judI judI jAtanA kara ane lAgA levAmAM AvatA. vi. saM. 1053 (i. sa. 997)nA hastika`DInA dhavalanA bIjApuranA lekhamAM keTalAka karaverA vizenI mAhitI prApta thAya che,23 jevI ke (1) 20 pATha dITha 1 rUpaka (2) dareka gADI dITha 1 rUpaka (gAmamAMthI athavA gAmanI AgaLathI pasAra thAya. e vakhate) (3) telanI ghANImAM eka ghA dITha 1 kapa (kaI eTale tAMbAnA sikko) (4) bhaTTa lokoe 13 pAnanAM ceAlikA (collikA eTale pAnanAM bIDAM) (5) vrata (jugAra) ramanArAoe 1 pellaka (6) dareka araghaTTa (reTavALA vA) ghauM ane javane 1 ADhaka (cAra zera) (7) peDDA--dITha pa paLA (8) dareka bhAra (2000 pala) dIDha 1 vizeSaka (9) rU, kesara, gUda, Una vagerenA dareka bhAra dITha 10 la (10) rALa vagere mATe 1 droNa dITha 1 mANuka. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 - A kALa daramyAna dharmasthAna mATe paNa karaveza-lA levAmAM AvatA hatA A vakhatamAM dhamawAma mATe leke paze kevI jAtane kara sajya taraphathI nakhAtA haze enuM daSTApha vi. saM. 1202 (I. sa. 1146) nA kumArapAlamAM mAMgaroLanA zilAlekhamAMthI maLe che.24 (1) madina (mAMDavI) upara roja 1 koSapaNu (khuzkI jakAtanI Upaja) (2) lArI para 1 kASapaNa (3) yiAnI chATha dITha 1 karyA paNa te (ka) dANa- bhallA gADA dITha 4 kArlApaNa (5) gadheDAnI chATa (chAlakA) dITha cho kArlApaNa (6) pAna bharelA dareka UMTa dITha rA karyA paNa (7) pAnanA vepArIo mATe pratyeka vepArI dITha pAnanAM bIDaharAM ! (8) pAna bharelI gADI dITha 1 krama (9) khetara dITha (sAru, pAke te) 1kArlApaNa (10) agara (mIThuM pAkavAnI jagAe enA karelA DhagalAmAM khUTI tathA kharALI ane hAsA) para 1 kApaNuM A lAgo mAMgaLa svADa tathA baLeja gAma upara nakhAyA hatA.. vaLI e lekha parathI jaNAya che ke lAThedarA paMthakamAM rAhadArIo mATenI jakAtanI mAMDavImAMthI rajane 1 rUpaka maMdirane maLe e mATe gRhila rAjA mUluke Adeza karyo hate. caulukyakAlamAM sarovaranA nibhAva athe rAjya taraphathI bhAga, bhaga, kara ane suvarNa levAmAM AvatAM hatAM. vi. saM. 1148 (I.sa. 192)nA karNadeva 1 lAnA mUNakanA tAmrapatramAM A prakArano nirdeza thayela che.25 A lekhamAM jaNAvyA pramANe 12 pAchalAM (ekale 48 zera) bIja tarIke letI ja hala jamIna sarovaranA nibhAva mATe dAnamAM ApI ane enA nibhAva arthe bhAga, bhaga, kare ane suvarNa levAmAM AvatAM hatAM. Ama, bhAga, bhoga, kara ane suvarNanI vadhu vigatonI carcA A pahelAM rAjyataMtranA prakAramAM karelI che. vi. saM. 164 (I. sa. 208)nA bhImadeva 2 janA samaya daramyAna jagamala maheranA rimANuM abhilekhamAMthI jANavA maLe che ke taLapadanI (rAjyane bhADu ApatI) jamIna paranuM mahesUla pratidina 11 rUpaka pramANe ApavAnuM hatuM. A uparAMta jagamalanA zreya athe rimANanA zreSThI valahaNa ane samasta mahAjane Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana , prativarSa dareka dukAna mATe eka rUpaka ApavAnuM karyuM hatuM. A uparAMta rimANamAM dareka vepArIe dene prati varSa 1 kanma ApavAne hate. vaLI taLAjA ane bIjA sthAnamAM dareka dukAne prati varSa 1 kamma ApavAne hate. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1287 (I. sa. 1123) nA kaDInA tAmrapatramAM jaNAvyA pramANe selaMkI rANuM lUNapasAke jaNAvyA pramANe salakhaNupuramAM bAMdhelA Analezvara ane salakhaNezvara maMdiranA pUjA-kharca ane brahmabhajananA athe vividha lAgA bAMdhI ApyA hatA. A lekha thoDe tUTaka hovAthI lAgA vizenI spaSTa mAhitI jANavA maLatI nathI, paNa keTalIka mAhitI A pramANe maLe che : dhUpatela mATe 2 krame bhUtapa para 1 kamma mAMjiSTha, tripuSa eka dhAtu), hiMgu para 1 drazna paTTasUtra, hiMgula, zrIkhaMDa, kapUra, kastUrI, kaMku, agaru para paNa lAgA hatA. tamAlapatra, jAphaLa, jAvaMtrI, lamasI (jaTAmAsI jevuM sugaMdhI dravya),26 kApaDa, nAriyeLa, haraDAM, baheDAM, khAMDa, goLa, sAkara, marI, hAthIdAMta, masamAMsI (eka sugaMdhI dravya), mahuvasara (saMbhavataH sUTha), kAzyAleha (agaru), vathaleha, khajUra, khAreka pratyekamAM 1 kamma. Ama upayukta nirdeza pramANe caulukyakALa daramyAna vividha karI levAmAM AvatA hatA. A verAo ane lAgAone abhyAsa karatAM jaNAya che ke e kavacita mULa vasturUpe levAtA hatA. jyAre e padArtha upayogI hoya tyAre e vasturUpe levAya e svAbhAvika che. dA. ta. nAgaravelanAM pAna, paraMtu e sivAya moTA bhAganA padArtho para rokaDamAM verA levAmAM AvatA ane e tatkAlIna pracalita sikkAmAM levAtA; jemake hiMgu Adi padArtho para eka kalma, je saMbhavataH dareka vepArI hastAMtaraNa (jaththAbaMdha vepArI nAnA vepArIne Ape tyAre athavA kheDUta vepArIne Ape tyAre) cUkavavAne thatuM. devAlayanA nibhAva athe ke brAhmaNane apAyela lAgA mATe sAdhAraNa rIte vArSika cukavaNI thatI hovAnuM jaNAya che. (4) vAhanavyavahAra : A samayanA lekhe parathI jaNAya che ke mAla gadheDAM, baLadanI piTha ane gADAMo mAraphate laI javA.28 mAlanI heraphera vakhate pratyeka vAhana dITha verA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 141 Arthika sthiti - cUkavavA paDatA. ghoDAno upayoga savArI mATe thatuM haze. ene mAlasAmAna laI - javA kadAca yuddha vakhate Akasmika paristhitimAM thayuM hoya. hAthIne upayoga paNa A arthamAM virala jaNAya che. " . (5) calaNI nANuM-sikkA caulukyakAla daramyAna gujarAtamAM vepAradhaMdhA sArA pramANamAM vikasyA hatA. aneka deze ane pradeza sAthe Arthika saMbaMdho paNa hatA, Ama chatAM paNa caulukya rAjavIonA calaNuM sikkA prApta thayA nathI. joke sAhityika ullekhamAM prabaMdha ane "lekhapaddhati" nAmanA graMthamAM siMhapriya, kumArapAlapriya, silapriya, bhImapriya, lUNapriya vagere karmonA ullekha karelA che.30 alAuddIna khIlajInA samayanA sikakA vize Thakkara pherunA prAkRta graMtha "davya parIkSAmAM (lagabhaga 13 mA saikA ane 14mA saikAne AraMbha) "gujarI mudrAnuM prakaraNa ApeluM che. temAM caulukya rAjavIonI vividha mudrAonAM nAma ApavAmAM AvelAM che.31 emAM kumarapurI (kumArapAlanI), ajyapurI (ajyapAlanI), bhImapurI (bhImadevanI) vagerenI mudrAo (sikkAo) ane enAM vajana vagereno paNa ullekha karelo che. A parathI eka anumAna tAravI zakAya ke, caulukya rAjavIoe pitAnA calaNI sikkA cakakasa paDAvyA haze. A sikkAonAM kepTaka A pramANe ApelAM che. 32 1/4 kumarapurI 100 maLe tolA 18, mAsA 4 pa/ ajayapurI 100 maLe tolA 18, mAsA 4 1/4 bhImapurI 100 madhye tolA 18, mAsA 4 - pa/ lavaNapurI 100 maLe telA 18, mAsA 4 8 anapurI 18 0 maLe telA 16, mAsA 6 6 visalapurI 100 maLe tolA 16, mAsA 8 siddharAja jyasiMhanA senAnA be sikkA lakhanau myujhiyamamAM AvelA kahe che. A sikkA je kharekhara siddharAjanA hoya to e mAlavAnA vijaya prasaMge pADelAM haze, ema keTalAka vidvAne mAne che. . heDIvAlAnA saMgrahamAM keTalAya nAnA sikkAo para "zrI majayasiMha evA akSare vecAya che. A sikakA siddharAjanA hovAnuM zrI girajAzaMkara AcAryo sUcavyuM hatuM jhAMsI pAse paDavAhAthI keTalAka sikkAo maLI AvyA che. A sikakAo " para "siddharAja" evA akSara vaMcAya che ke , . Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana keTalAka cAMdInA sikkA mahesANA pAsenA pilavAImAMthI prApta thayA che. -A sikkA upara "zrImasiMha" evA AhAra vicAya che, tethI A sikkAo siddharAja siMhanA hovAnuM manAya che. 35 6 thI 7 greInanA cAMdInA nAnA sikakA 8 mI sadInA aMtabhAgamAM madhya bhArata tathA gujarAtamAM paNa pracalita hatA. A prakAranA sikkA gujarAtanA caulukya rAjavI siddharAja siMhanA samayamAM pralita thayA hatA. enA agra bhAga para hAthInI AkRti ane pRSThabhAga para traNa patrikAomAM grAmamitra lakheluM che. bhepaddhati vagere graMthe parathI jANavA maLe che keccaulukyakAlamAM te te rAjAnA cchiAo mATe te te rAjAnA nAmapachI "priya' zabda prayojAte; jemake "bhImapriya', * " vilaMpriya" vagere.36 Thakkara pherA uparyukta koSThakane upalabdha "yasiMhapriya" lakhelA sikkAnA saMdarbhamAM abhyAsa kare jarUrI che. A cheThakamAM kumarapurIthI mAMDIne lavaNapurI arthAta kumArapAla, ajyapAla, "bhImadeva ane lavaNaprasAdanA "purI" atavALA 100 sikakAonuM vajana 18 talA ane 4 mAsA ApeluM che, AthI pratyeka rAjAnA 100 sikakAnuM vajana 1841=216 +4 = 22 mAsathAya, AthI pratyeka sikko 2.2 mAsA vajanane thAya. e jamAnAmAM cAMdInuM 1 mApa =2 ratI vajana gaNatuM,37 AthI pratyeka sikako 2.2 42 = 4.4 ratIne thAya, ratIne sarerAza tala 1.83 greIna ke .119 grAma hoI e pramANe pratyeka sikko 4.44 1.83 = 8.05ra greina athavA 4.44 .119 =.5236 grAma vajanane thAya. "jayasiMhapriya"nA upalabdha thayela sikkAnuM vajana paNa 5 grAma jeTaluM che.18 (arthAta 500 milIgrAma). e parathI Thakkara karae Apela keSThaka sAthe A sikako baMdhabesate Ave che, je ke pherae jayasiMhapurI' ke 'siddharAjapriya'nA nAmane ullekha karyo nathI. gujarAta bahArathI paNa kumArapAlanuM nAma aMkti hoya tevA sikkAo prApta thAya che. A sikkAo caulukya rAjA kumArapAlanA hevAnuM zakya che; e pravAsI ke vepArIo mAraphate bahAra gayA hoya.39 haribhadrasUrikRti prApta "caMdraprabhacarita" (saM. 1233= I. sa. 1177) tathA apabhraMza "neminAtha carita"nA AdhAre De. umAkAMta zAhe sAbita karyuM che ke caulukyonA badhA ja sikakAo ane rAjakIya muddAo para lakSmInI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sthiti 143 AkRti hatI.40 "vimalazAhane pitA caulukaya rAjavIonI TaMkazALa uparI hatuM. A vigata "caMdraprabhacarita"nI prazastimAMthI jANavA maLe che, jyAre mAlanI TaMkazALa vize aneka AdhArabhUta ullekha prApta thAya che.41 caulukyakAlIna abhilekhamAM paNa calaNI sikakAonA ullekho maLe che; jemake hastikaDInA dhavalanA vi. saM. 1035 nA bIjApuranA lekhamAM keTalAMka calaNI nANu ullekha thayeluM che. A lekhamAM rUpaka, karNa, vipaka vagerene ullekha thayela che. vi. saM. 1140nA eka tAmrapatramAM ravipaka, 18 rUpaka ane 3 rUpaka vagerano ullekha jovA maLe che.43 vi. saM. 1148 nA lekhamAM sarevaranA nibhAva athe rAjya taraphathI bhAga, upabhoga, kara ane "suvarNa levAmAM AvatAM hatAM evA ullekha che. AmAM "suvarNa" e spaSTataH sikkAnuM nAma lAge che.44 mAMgaroLanI DhaLI vAvanA vi. saM. 1202 nA lekhamAM maMdiranA nibhAva mATe loko pAsethI vividha kAra rAjya taraphathI levAmAM AvatA hatA temAM kApaNuM, kamma ane rUpakanA ullekha karelA che. kumArapAlanA vi. saM. 1213 nA lekhamAM ullikhita badarI mAMDavInI UpajamAMthI rojanA 1 rUpakanuM dAna traNa jaina maMdirane ApavAmAM AvyuM hatuM. vi. saM. 1235 nA lekhamAM paNa vipaka zabdane ullekha thayela che.40 bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1264 nA lekhamAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAne maMtrI zrIkaraNa samasta mudrA-vyApAra (mudrA-vyavahAra) calAvatuM hatuM. A uparAMta emAM "zma"ne ullekha paNa karela che.48 vi. saM. 1288 nA lekhamAM paNa kamma ane vipakane nirdeza thayela che.48 vi. saM. 1288 nA bIjA eka lekhamAM dramma ane vizopakane ullekha thayele che.pa0 vi. saM. 1291 nA lekhamAM vastupAlane putra jayaMtasiMha khaMbhAtamAM abu dhyApAra (mudrA-vyavahAra) karatA hovAnuM jaNAvyuM che. bhImadeva rajAnA jhumana vi. saM. 19rAnA lekhamAM kammane ullekha thayele che.para Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 144 Ama uparyukta vividha abhilekhamAM caulukyakAlIna nANane ullekha maLe che. A nANune artha A pramANe spaSTa karI zakAya : suvarNa = senAne sikako rUpaka = rUpAne cAMdInA sikko drampa = cAMdIne sikka "vizApaka" sikkAnA artha vize vividha mate pravarte che. eka mata pramANe viMzapaka eTale keDI ke dekaDo.pa3 bIjA mata pramANe A sikako bIjA koI sikkAne 1/2 mo bhAga hoya. pra. DI. Ara. bhAMDArakara mAne che ke "vizApaka" e mULa dramma kArdApaNane 12mA bhAgane trAMbAno sikko hovo joIe, paraMtu vi. saM. 1235 nA lekhamAM jaNAvyA pramANe somezvaranI pUjA mATe mAtra be vizApaka rojanA dAnamAM ApelA che tethI A sikko rUpAno sikko hovA joIe.54 sAdhAraNa rIte ahIM "koSapaNu" eTale cAMdIno sikako evuM jaNAya che. vi. saM. 1140nA tAmrapatramAM viMzapakane ullekha thayeluM che, je rUpaka nAmanA cAMdInA sikkAne 20 mA bhAganA mUlyane cAMdInA sikko heya. paraMtu bIjA keTalAkanA mate kArdApaNuM eTale traNa dhAtunuM, cAMdI ane tAMbAno banele sikko. ghaNI vAra kAryApaNu cAMdInA sikkA mATe paNa vAparavAmAM AvatuM hatuM.55 abhilekhomAMthI maLatA A sikkAnAM anupAta A pramANe ApI zakAya : 56 16 mArSa = 1 suvarNa = 1 paNa ke kArlApaNa 4 kartha = " 1 pala - 1 kapa 80 guMja 1 vizApaka == 20 mApa 20 kaDI = 1 vizopaka 5 rUpaka = 1 karmo zrIdharAcAryanA "gaNitasAra" upara saM. 1449 (I. sa. 1393)mAM lakhAyelI jUnI gujarAtInI TIkAmAMthI nANAM ane tolamApanAM keSThaka maLe che.57 A kepTaka A pramANe che : Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sthiti 145. . = 1 paNa 1 vIsu. (1) 2 vArATaka (kaDI) = 1 kAkiNI - 4 kAMkiNI ( 16 paNa = 1 purANuM 5 keDI " pAvIsa ja pAvIsa 5 vAsu = 1 lehaDiyuM - ja lehaDiyA 1 rU9 (rUpaka) cha lehaDiyA 1 vokaDiu 5 rUA 1 Trampa 3 vAMkA 1 drazna 100 vIsA 1 karmo 400 pAlIsA 1 drazna (2) 20 keDI 1 vizepaka 5 vizepaka 1 lehaDiyuM 4 lehaDiyA 1 rUpaka 5 rUpaka 1 kazma (3) 1 rUpaka uparyukta kASThakamAM ApelA sikkAo paikI keTalAMkanAM nAma anya zilAlekhomAMthI paNa maLe che. naphUlanA AdinAtha maMdiramAMnA Thakkura : rAjapAladevanA vi. saM. 1200nA zilAlekhamAM " vipaka" zabda vaparAya che. prastuta cheSThakamAM vIsa" e vizApakanuM prAkRta rUpa che.pa8 rAjapAladevanA saM. 1202 nA zilAlekhamAM "e" zabda vaparAya che. " kASThaka(naM. 2)nA saMdarbhamAM jatAM "vizApaka" e 20 keDI mUlyane tAMbAne sikko hovAnuM vadhu pratIta thAya che. "o"ne rUpakanA arthamAM levA joIe ane Thaka anusAra 1 rUpaka = 20 vizepaka = 4% keDI thAya. caulukya-rAjyanA sikkAo pUratA pramANamAM prApya nathI, ene eka saMbhava e kalpI zakAya ke caulukya-rAjyanA aMta pachI e samayanA jUnA sikakAone navA rAjya mAnya na paNa rAkhyA hoya. athavA te vadhu saMbhavita te e che ke gujarAtamAMthI seMkaDonI saMkhyAmAM ane hajAronI saMkhyAmAM rUpAnA ane tAMbAnA 2 bhAga, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho eka adhyayana mizrita gayA nAme oLakhAtA sikA prApta thAya che. A sikkA caulukayakAlamAM ane e pUrve sArvatrikapaNe pracalita heIne caulukyakAlamAM caulukya rAjavIoe paDAvela sikkA lekee apanAvyA nahiM heya. pariNAme ene vaparAza maryAdita kSetramAM ane simitapaNe thaye haze. pariNAme A rAjyanA sikakAe lupta thaI gayA hoya. tema chatAM samakAlIna abhilekhe ane sAhityamAM AvatA nirdeze parathI A kALa daramyAna nizcita prakAranuM nANu pracalita hatuM ema jarUra kahI zakAya. (6) tolamApa : abhilekhomAMthI sikakAnA mApa uparAMta keTalAka abhilekhomAMthI dhAnya suvarNa, ghI, tela, jamIna vagerenA telamApane paNa ullekha thayele najare paDe che. vi. saM. 1053 nA lekhamAM dhAnyanA telamApanA nirdeza karelA che. jemake dareka araghaTTa (raMTavALo kUvo) ghauM ane javane -1 ATaka (cArazera) -pe dITha 5 paLI - dareka bhAre (2000 pala) 1 vizepaka -rU, kesara, gUda, Una vagerenA dareka bhAre 10 pala -rALa vagerenA 1 droNe 1 mANaka zrIdharAcAryanA "gaNitasAra" upara saM. 1449 (I. sa. 1393)mAM lakhAyelI jUnI gujarAtI TIkAmAMthI nANunA tolamApa uparAMta anya telamApa paNa jANavA maLe che. 60 dhAnyanAM telamApa A pramANe che : 2 paNa = 1 prasUti 4. pAvalA = 1 pAlI 2 prasUti = 1 kuDavA 4 pAlI = 1 mANaka 4 kuDava = 1 prastha (64 telA) 4 mANaka = 1 seti (maNa) 4 prastha = 1 AtaMka 6 seti = 1 hAri 1 AtaMka = 1 droNa - 4 hAri = 1 mANI 1 koNa = 1 khArI 16 seti = 1 kaLazI 10 kaLazI = 1 mUDa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sthiti 147 thI-tela mATe : 13 tila = 1 TIpa 4 pAvalI = 1 karSa - 4 TIpa = 1 lagAra 4 kartha = 15la ja lagAra = 1 pAvalI 4 pala = 1 sohala 2 pAvalI = 1 aLa 16 sohila = 1 ghaDI jamInanAM mApa H 8 sarasava = 1 java 3 daMDa = 1 vAMsa 3 java = 1 aMgula 14 vAMsa = 1 netana 24 aMgula = 1 hasta 1 netana = 1 halavAha 4 hasta = 1 daMDa 1 halavAha = 336 0hasta 2000 daMDa = 1 keza (gAMDu) = 80640 aMgula ja keza = 1 jana 4083840 java uparyukta jaNAvela tolamApa caulukyakALa daramyAna amalamAM rahelAM jevA maLe che. (7) vyAjanA dara caulukyakAlIna abhilekhomAMthI calaNI nANuM uparAMta vyAjanA dara vize paNa mAhitI prApta thAya che; joke A mAhitI ghaNI alpa pramANamAM ja prApta thAya che. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1288 nA lekhamAM 61 vyAjanI UpajamAMthI 16 drama ApyAno ullekha maLe che. A uparAMta A 16 kampanuM vyAja dara mahine ATha vizepaka Avaze evuM paNa jaNAvela che ane emAMthI ardhA dravyathI maMdiranA mUla nAyaka ane adha dravyathI derInA mUlanAyakanI pUjA karavI e paNa ullekha che. uparyukta hisAba jotAM 16 damanuM vArSika vyAja 96 vizeSaka Upaje. uparyukta keSThaka anusAra 16 kama= 16 45 = 80 rUpaka = 8.4 20 = kada vizepaka thAya. AthI 16 00 vizepaka upara vArSika vyAja 96 vizepaka maLatAM vyAja dara 6 TakA thaye gaNAya. lekhapaddhatimAMnA Apela eka dastAvejamAM vyAja dara mAsika be TakA eTale ke vArSika 24 TakA jaNAvela che. * Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana nANAM, vyAja uparAMta vastuvinimayanI prathA paNa A samaya daramyAna cAlu rahI haze, kAraNa ke Abhilekhika purAvA jotAM jaNAya che ke rAjya taraphathI je lAgA ke kara levAmAM AvatA hatA temAM vastunI sAthe vastu lIdhelI hovAnA. ullekhe paNa jaNAya che; jemake vi. saM. 1053 (I. sa. 997)nA lekhanA 63 ullekha pramANe rU, kesara, gUMda, Una vagerenA bhAre dasa pala bharIne ApI zakAya. ane rALa vagerenA eka droNe eka mANuka ApavAnuM kahyuM che. sAhityamAM paNa AvA ullekha thayelA jovA maLe che. "yAzrayamAM jaNAvyA pramANe dhAnyanA be droNathI 6 AkhalA ane UnanA se kAmaLAthI eka ghaDI. kharIdI zakAtI hatI, vagere.64 (8) samIkSA : upayukta mAhitInA AdhAre spaSTa kahI zakAya ke caulukyakALa daramyAna gujarAtanuM arthataMtra barAbara goThavAyeluM hatuM. abhilekhamAM jaNAvela maMdire karAvavAM, brAhmaNone bhUmidAna ApavAM vagere temaja karaverAnuM mALakhuM jotAM gujarAtanI AbAdI vadhI hovAnuM pratIta thAya che. alabatta, abhilekhamAMthI. caulukayonI Arthika sthiti vize prAsaMgika mAhitI maLe che, je tatkAlIna, sAhityika ullekhane bhAre samarthaka bane che ja. pAdaTIpa 1. zAstrI du. ke., "gujarAtano madhyakAlIna rAjapUta itihAsa", pR. 511. 2. sarakAra, DI. sI. "InDiyana epigrAphI", pR. 124 3. a. naM. 10 4. sAlera, Ara. ena., "lAIpha Ina dha gupta eja', pR. 359 . 5. ejana, pR. 460 para uddhata 6. sarakAra, DI. sI., upayukta, pR. 125 7. sAMDesarA bho. je. "madhyakAlIna gujarAtanAM telamApa ane nANAM vize keTalIka mAhitI", gujarAtI sAhitya pariSada, 12 muM sAhitya saMmelana, itihAsa vibhAga, pR. 39 thI 44 jarnala opha dha nyuminmeTika sesAyaTI opha IDyiA ", pu. 8, pR. 178 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sthiti 149 8. sarakAra, DI. sI., uparyukta, pR. 11; vI. vI. mirAzI, "korpasa iskizanasa InDikerama, vai. 4. bhA. 1, pR. 69-70; "lemapaddhati', pR. 118 9 sarakAra, DI. sI. upayukta, pR. 22 10. ejaMna, pR. 11 11. "kempasa Iskripzanama InDikerama" vi. 4, bhA. 1, pR. 69 12. yatIndra AI. dIkSita, "e sTaDI oNpha dhI eNDaminisTreTiva orgenAIjhezana eNnDa iTsa varkiga ina gujarAta" (aprasiddha mahAnibaMdha), pR. 557 13. rejha e. esa., "riposa ona kumAuM," pu. 16, pR. 178; I. thomasa, ensiyanTa inDiyana veITa" (1874), pR. 3ra upara uddata 14. a. naM. 14 15. a. naM. 17 16. a. naM. para 17. a. naM. ura 18. a. naM. 83 19. a. naM. 176 20. a. naM. 92 21. a. naM. 113 22. a. naM. 95 23. a. naM. 7 a 24. a. naM. 39 25. a. naM. 21 26. vaidya bApAlAla, "nighaMTu Adaza(I. sa. 1965), pR. 5 27. ejana, pR. 5-6 28. hemacaMdrAcArya; "dezanAmamAlA", pR. 102 29. a. naM. 7, 39 30. jinavijyajI, "prAcIna gujarAtanA sAMskRtika ItihAsanI sAdhanasAmagrI,pR.56 31. gujAravAnuM TudimudrA vinAmA, juo Thakkara pheru, "dravya parIkSA", (saMpA. bhaMvaralAla nAhaTA), pR. 27-28 32. ejana, pR. 63 33. prasiDiMga opha sevantha oNla InDiyA oriyenTala konpharansa", baDaudA, 1937, pR. 685 34. umAkAMta zAha, "kumArapAlanA sikkA", svAdhyAya, pu. 6, pR. 499 35. amRta va. paMDyA, "mahArAja jayasiMha siddharAjanA cAMdInA sikakA," vijayavalabhasUrismAraka graMtha, pR. 101-11 36. ha. gaM. zAstrI ane pra. ci. parIkha, "bhAratIya sikkAzAstra', pR. 132 37. ejana, pR. 133 38. A eka sikko amadAvAdanA mAjI meyara zeThazrI cInubhAI cimanabhAIne aMgata saMgrahamAM che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 39. umAkAMta zAha, upayukta, pR. 500-1 40. umAkAMta zAha, "keIna oNpha alI caulukyajha oNpha aNahilavADapATaNa",. "jarnala oNpha dha nyumesTika sosAyaTI opha InDiyA', . 16, pR. 239-41 41. "lekhapaddhati", pR. 34-37, 30, 41, 2, 43, 45, vagere 42. a. naM. 7 43. a. naM. 20. 44. a. naM. 21 45. a. naM. 39 46. a. naM. 50 47. a. naM. 81 48. a. na. 92 48. "A. prA. je. le. saM" le. ra77, pR. 116 50. ejana, le.naM. 82, pR. 95 51. a. naM. 157 para. a. naM. 160 pa3. "A prA. je. le. saM.", pR. 116 54. juo vi. saM. 1235 nA lekhanI prastAvanA, "gu. e. le.' naM. 157-ka 55. ha. gaM. zAstrI ane pra. ci. parIkha, upayukta, pR. 38 56. ejana, pR. 246-47 57. sAMDesarA bhogIlAla, upayukta, pR. 39 thI 42 58. De. bhAratI zelata, "solaMkI rAjAonA sikkA", pathika, 1981 aM. 12-1, sapTembara-okaTobara, pR. 39-41 59. a. naM 9 a 60. bhegIlAla sAMDesarA, upayukta, pR. 39 thI 44 61. "A. prA. je. le. saM.", le. ra77, pR. 116 62. "lekhapaddhati', pR. 33 63. a. naM. 72 64. modI rAmalAla cuM, "saMskRta kathAzraya kAvyamAM madhyakAlIna gujarAtanI sAmAjika sthiti", pR. 32 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m . sAmAjika sthiti varNa vyavasthA caulukayakAlanA abhilekhAmAMthI tatkAlIna vadhu vyavasthAnA khyAla Ave che. A samayamAM paraMparAgata brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra uparAMta nAgara, kAyastha ane atizudronA paNa peTAsamudAyo hatA. A hindu samudAyo uparAMta musalamAno ane pArasIonI vastI paNa hovAnA purAvA maLe che.1 hindusamAja mukhyatve aneka jJAtio ane peTAjJAtiomAM vaheMcAyelA hatA. A jJAti janmathI jJAtinA siddhAMta anusAra hatI. emAM eTIvyavahAra custapaNe jJAtimAM ja thato. roTIvyavahAra potAnI jJAtimAM ane potAnI samAMtara jJAtimAM athavA te potAnAthI upalI varNamAM thaI zakatA. alabatta, A vyavahAra niyaMtrita hatA. abhilekhAne AdhAre paraparAgata pracalita cAra varNA, jevA ke brAhmaNA, vaizyA, kSatriya ane zUdro vagere jANavA maLe che, paraMtu abhilekhAmAM brAhmaNAno vizeSa ullekha Ave che. dAnazAsanAmAM zUdrone ullekha javalleja prApta thAya che. caulukayakAlIna dAnazAsanAne AdhAre A kAlanA samAjamAM eka mahattvanA sAmAjika pheraphAra thayA jaNAya che. A pheraphAra e ke samAjamAM nAtAnA vADA baMdhAvA zarU thatA jaNAya che. bhImadeva 1 lAe vi. sa. 1086 (I. sa. 1030)mAM eka dAna udIcya brAhmaNAne ApyuM hatuM. mULarAjanA samayamAM uttaranA brAhmaNA gujarAtamAM AvyA ane ee samAjamAM "udIcya'" tarIke oLakhAvA lAgyA. 2 meDherA nagaramAM vaselA athavA tyAMthI nIkaLelA brAhmaNa ke vaNiko mADha brAhmaNa ane mADha vANiyA tarIke jANItA thayA. meADho ullekha vi. sa. 1120nA dAnapatramAM thayelA dRSTigocara thAya che. A kAlanA abhilekho paikI mUlarAjanA samayanA vi. saM. 1005nA (I. sa. 969)nA lekhamAM nAgarajJAtinu` sa MprathamavAra vaSa~na maLe che. uparyukta mAhitIne AdhAre kahI zakAya ke A samaya daramyAna jUnA cAra varNa jJAtirUpe ane Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana jJAtio peTAjJAtio-rUpe baMdhAvA lAgI hatI. A arthamAM hiMdusamAjanuM baMdhAraNu vadhu saMkula ane jaTila thayuM hatuM. 2. vividha jJAtio caulukyakAlIna abhilene AdhAre samAjamAM e samaya daramyAna pravartatI vividha jJAtione khyAla Ave che. A jJAtiomAM brAhmaNa, kSatriya ane vezya che. brAhmaNomAM paNa vividha peTAjJAtio jaNAya che, jevI ke nAgara brAhmaNa, maDha brAhmaNe, zrImALI brAhmaNe, odIcya brAhmaNa, rAyakavAla brAhmaNa kanojiyA brAhmaNadeg, vAyaDa brAhmaNe, zrIgeDa brAhmaNe, gUgaLI brAhmaNe ane udumbara brAhmaNe vagere. kSatriyenI jJAtiomAM rajapUta, saMdhi, cUDAsamA, vALA, jhAlA, lAThI vagere, jyAre viyenI vividha jJAtiomAM mAhezvarI vaNike, moDha, osavAla, piravADa, vAyaDA, huMbaDa, khaDAyatA, dharakaTa, pallI vaNika vagere jANavA maLe che. kAyasthAnI alaga jJAtine nirdeza A samayanA abhilekha dvArA jANavA maLe che. uparyukta darzAvela jJAtionuM vivaraNuM nIce pramANe rajU karI zakAya. (1) brAhmaNe caulukyakAla pahelAM brAhmaNanI oLakhANa getra, pravara ane vedanI zAkhAo dvArA thatI hatI, paraMtu caulukyakAlathI emanI oLakha ghaNuM karIne sthaLa ke pradezavAra thavA lAgI. A vaMzanA sthApaka mUlarAja 1 lAe uttaranA judA judA pradeze, jevA ke kAzI, prayAga, kurukSetra, naimiSAraNya, kanoja, gaDa vageremAMthI karmakAMDI brAhmaNane gujarAtamAM teDAvyA ane emane siddhapura, zihera. khaMbhAta vagere sthaLoe vasAvyA hatA. A prakAranI vigate te te sthaLanA mAhAbhyamAMthI prApta thAya che18. abhilekhene AdhAre A hakIkatane samarthana paNa prApta thAya che. jemake vi. saM. 1051 (I. sa. 995)nA bolerAnA lekhamAM jaNAvyA pramANe kAnyakubajathI durlabhAcAryane putra dIrdhAcAryane satyapura(sAra) maMDalamAM varaNaka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. abhyAsanI dRSTie A lekha mahattvane kahI zakAya. kemake emAM kAnyakubajAvinirgata, azeSavidyApAraga taponidhi" A pramANe brAhmaNanI oLakha che. A lekhamAM dAna lenAra pratigrahItAnI kaI peTAjJAtine nirdeza nathI e naidhavA lAyaka che. A udAharaNathI spaSTa thAya che ke gotra, pravara tathA vedazAkhAnuM sthAna have pradezoe lIdhuM hatuM. A pachI dAnazAsanamAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 153 audIcya, moDha, zrImAlI, nAgara, rAyakavAla vagere jJAtibhedonA ullekhe maLavA lAge che. sthaLapradezanI sAthe sAthe gotra, pravara vagere dvArA brAhmaNonI oLakha ApavAnI paraMparAgata prathA paNa cAlu hatI; jemake bASpaladevanA dhUmalInA vi. saM. 1045 (I. sa. 989)nA lekhamAM dAna lenAra pratigrahItAnI oLakha bhAradvAja gotranA anvaye brAhmaNa tarIke karela che. durlabharAjanA vi. saM. 1067 (I. sa. 1011)nA lekhamAM bhinnamAlanivAsI vAjimAvyaMti zAkhanA lAsyAyana gotranA brAhmaNa namnakane dAna ApavAmAM Avela che. vi. saM. 1069 (I. sa. 1013)nA lekhamAM nAgakakamaMDalamAM Avela kAlivallI gAmanA vatanI bhAradvAja gotranA paMDita goviMdane dAna apAyAno ullekha che. vi. saM. 1106-7 (I.sa. 1950-1)nA dAnapatramAM kuzika getramAM bhArgava mAdhavane apAyA nirdeza che. vi. saM. 1117 (I. sa. 1061)nA lekhamAM prasannapuranA vAstavya vacchasa gotranA vAjasaneyI zAkhAnA yajadI brAhmaNa goviMdane dAna apAyA ullekha che. 'vi. saM. 1134 (I. sa. 177)nA lekhamAM kapilyanagaravAstavya gautama gotranA paMcapravara kApya zAkhAnA adhvaryuM brahmadeva zarmAne dAna ApyAne ullekha che. - Ama A parathI spaSTa thAya che ke pradeza ke sthaLa dvArA brAhmaNanI oLakhanA prayane vadhatA jatA jaNAya che. A uparAMta 11 mI sadI pachI veda, pravara ane gAtrane nirdeza thayela hoya tevAM dAnazAsana virala banatAM jaNAya che. nAgara brAhmaNe ? nAgara brAhmaNone sau-prathama nirde gujarAta bahAra gvAliyara(pAdri)mAMthI prApta thayelA lekhamAM maLe che. vi. saM. 972 (I. sa. 875-76)nA A lekhamAM vajjAra kulamAM, lATapradezamAM AnaMdapuranivAsI nAgara bhaTakumArano nirdeza thayo che. 18 A pachI nAgara brAhmaNane caulukyakALa daramyAna paramAra sIyaka 2 jAnA vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nA tAmrapatramAM thayuM che. lekhamAM jaNAvyA pramANe AnaMdapuranA nAgara brAhmaNa lallane kuMbhAroTaka grAma tathA enA putra nInA dIkSitane sahakA nAmanuM gAma dAnamAM apAyela che. A lekha dvArA keTalIka agatyanI mAhitI prApta thAya che. (1) caulukyakAlIna gujarAtamAMthI maLatA nAgavizenA abhilekhika ullekhomAM A Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 gujarAtanA cIlukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana ullekha sau-prathama che. (2) gAliya getrane ullekha jotAM ebAjuthI brAhmaNanI peTA jJAti "nAgara"ne upaga abhilekhamAM zarU thaye, tyAre bIjI bAjue gotra dvArA brAhmaNanI oLakha cAlu rahI che. nAgara brAhmaNe prAdezika sthaLabhedane lIdhe vaDanagarA, visanagarA vagere peTA bhedomAM vibhakta thayA che. A pesa jJAtionA nAgara brAhmaNamAM brAhmaNanAM ja ga, jevAM ke bhAradvAja, gArga, zAMkutya vagere jaNAya che. AthI saMbhava che ke A brAhmaNe hAlanA nAgara brAhmaNanA pUrvajo haze.20 AnaMdanagara (vaDanagara)nA brAhmaNe rAjakIya kunehane lIdhe caulukya rAjavIonA priya banyA hatA ane vahIvaTanAM vividha pada saMbhALatA hatA. A samaye AnaMdanagara "nagara" tarIke prakhyAta banyuM hatuM ane nagaramAMthI AvatA vidvAna ane kAryakuzaLa brAhmaNo "nAgara" nAmathI jANItA banyA hoya ema zakya che. Ama prAcIna kAlathI ja AnaMdanagara e brAhmaNonuM AdisthAna hatuM. tyAra pachI kAlAMtare A brAhmaNe najIkamAM vaselA visanagaramAM vasavATa karatA thayA eTale "vaDanagarA" ane "visanagarA" evA bheda UbhA thayA. jo ke visanagaramAM A brAhmaNanA vasavATa aMge keI Abhilekhika purAvo prApta thatuM nathI. AnaMdapuranA nAgara Rtvijoe paryAda-sAThoda gAma dAnamAM ApIne tyAM brAhmaNone vasAvyA hatA temAMthI vakhata jatAM sAThodarA nAgarane piTAvibhAga utpanna thayo. A uparAMta, jyAM jyAM nAgare vasyA temAMthI kRSNaparA athavA kRSNarA, citrapurAcitroDA ane praznapurA athavA praznorA brAhmaNe evA peTAvibhAge thayA. kApiNDala getranA AnaMdapurIya nAgara brAhmaNa nAnA nAmanA karmakAMDI vidvAna brAhmaNane prabhAsapATaNamAM havelI baMdhAvI apAI hatI. bhImadeva jAnA vi. saM. 1093 (I. sa. 1037)nA lekhamAM prasannapuravAsI vatsagetranA brAhmaNa dAdaranA putra geviMdane bhUmidAna ApavAmAM AvyuM hatuM. A prasannapura sAthe praznorA nAgara jJAtine kaMIka saMbaMdha che evuM anumAna rasikalAla parIkhe karyuM che. 22 nAgara jJAtinA brAhmaNone I. sa. 11 mA zatakamAM vilanagara vagere gAmo dAnamAM ApyAM hatAM tyArathI vaDanagarA, visanagara, sAThodarA vagere nAgara jJAtio judI paDI evo vidvAnone mata che. 23 meDha brAhmaNe purANokta moheraka, hAlanuM mahesANuM jillAmAM Avela moDherA, parathI moDherAnA brAhmaNa ane tyAMnA vatanI vaizya bahAra jatAM tyAMnA nAmathI oLakhAyA. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 sAmAjika sthiti haju Aje paNa tyAM A bane jJAtionI kuladevI mAtaMgI mAtAnuM maMdira che. vidvAnoe moTerAne A bane jJAtinA vatana tarIke svIkAreluM che.24 moDha brAhmaNane svataMtra jJAti tarIke ullekha A samayanA lekhemAMthI prApta thAya che; jemake ciMcaNImAMthI maLelA zilAhAra vaMzanA rAjA chiturAjadevanA mahAsAmaMta ane mahAsAMdhivigrahaka zrI vejaladeva tathA enA putra cAmuMDarAjanA lekhamAM emane mATe "DhavaMzIya" zabda prayojAya che. A bAbata parathI e jANavA maLe che ke AvA UMcA hoddA para rAjakAjamAM niSNAta brAhmaNone nImavAmAM AvatA hatA, jene gujarAtanA sAMskRtika itihAsanI neMdhapAtra ghaTanA gaNI zakAya. vi. saM. 1120 (I. sa. 160)nA bhImadeva 1 lAnA pAlanapuranA eka lekhamAM moDha brAhmaNa janakane bhUmidAna apAyAne ullekha che. vi. saM. 1232 (I. sa. 1176)nA mUlarAja 2 jAnA lekhamAM aMte, vitani zAsanaM moDhAnavapraqtamadAkSAsTi' | lakheluM vaMcAya che. emAM mahAkSapaTalikanA hoddA para meDha vyakti hovAnuM sUcita thAya che. zrImALI brAhmaNe A brAhmaNanuM mULa vatana zrImAla ke bhinnamAla nagara che. vi. saM. 1067 (I. sa. 1011)nA durlabharAjanA samayanA tAmrapatramAM A. brAhmaNono ullekha thayele che. audIcya brAhmaNe atyAre gujarAtamAM vasatA brAhmaNamAM audIcya jJAtinA brAhmaNonI saMkhyA sauthI moTI che. "udIcya" zabda e bahu vizALa bhaugolika saMdarbhone vyakta kare che. uttara dizAnA rahIza te "udIcca". gujarAtamAM ane bIjA pradezomAM vasatA brAhmaNo mULa uttaramAMthI nIkaLIne bIje rahevA gayA che. A jotAM ghaNIkharI brAhmaNa jJAtio mULa udI-gaNAya, paraMtu ahIMyAM "udIcya zabda mAtra caulukya rAjAoe je brAhmaNane uttaramAMthI teDAvIne gujarAtamAM vasAvyA temanA samUhanA nirdeza mATe prayoje che. caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM mUlarAje audicya brAhmaNone Azraya Ape hato. mularAje enI jiMdagInA aMtima divase sarasvatI nadInA kinAre AvelA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulakarthakAlIna abhilekho eka adhyayana siddhapuramAM gALelA. tyAM eNe rUdramahAlaya baMdhAvyuM. A mahAlayanI pratiSThA prasaMge uttarabhAratanA aneka karmakAMDI brAhmaNone gurjarAtamAM bolAvIne emane siddhapura, zihera, khaMbhAta vagere gAme dAnamAM ApI vasAvyA hatA evI anuzruti che. 25 : gujarAtanA audIccha, zrIgoDa ane kanojiyA brAhmaNe gujarAtamAM pitAnuM mULa mUlarAjanA A prayatnane gaNe che, paraMtu Abhilekhika purAvAo prApta na thavAthI A mAnyatA mAnI zakAya nahIM. zrI du. ke. zAstrIra6 tathA Da. ha. dhI. sAMkaLiyA 27 paNa AvI mAnyatA svIkAratA nathI. mUlarAjanA vi. saM. 1851 (I. sa. 99pa)nA bAlerAnA tAmrapatramAM mUyarAje kAnyakubbathI AvelA dIdhacAyane satyapuramaMDalamAM gAmanuM dAna karyuM hatuM. audIzvane spaSTa ullekha bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1086 (I.sa. 1030)nA dAnazAsanamAM thayeluM che. A lekhamAM jaNAvyA mujaba bhImadeve udIcya brAhmaNa balabhadanA putra vAsudevane bhUmidAna karyuM hatuM. rAyakALa brAhmaNe bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1256 (I. sa. 1200)nA tAmrapatramAM A brAhmaNane nirdeza thayela che. A jJAtinA brAhmaNe vize noMdha karatA De. ha. dhI. sAMkaLiyA lakhe che ke emAM moTA bhAge dakSiNa ane kRSi para nirvAha karatA hatA. eonI vastI amadAvAdanI AsapAsa moTA pramANamAM ane cheDI vaDodarA jillAmAM maLe che.28 bhImadevanA tAmrapatramAM eone mahesANA jillAnI najIka bhUmidAna karavAmAM AveluM che tethI emanI vastI tyAre sArasvatamaMDala-hAlanA uttara gujarAtamAM hovAno saMbhava che. kajiyA brAhaNe A brAhmaNane gaMgA ane jamanAnA aMtarAla pradezamAMthI bolAvavAmAM AvelA hatA. mUlarAje kAnyakubaja brAhmaNane dAna ApyAne ullekha upara AvI gayo che. vi. sa. 1051 (I. sa. 95)nA lekhamAM A brAhmaNano ullekha che. gUgaLa brAhmaNe vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA AbunA zilAlekhamAM A brAhmaNane ullekha thayela che. Abu para tejapAle baMdhAvelA neminAthanA maMdiranI saMbhALa rAkhavAnI javAbadArI jemane seMpavAmAM AvI hatI temanI yAdImAM gUgaLI brAhmaNa samAveza karavAmAM AvyA che. A brAhmaNe mULe jhALA (jAlera Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti . 1575 rAjasthAna) brAhmaNane phaTa gaNAya che. vAlamilsa, purANamAM A brAhmaNonI vigate prApta thAya che, emAM jaNAvyA mujaba jAdhiramAM vasatA brAhmaNe ane vai koI kAraNosara sthaLAMtara karIne banAsakAMThA vistAramAM AvyA. A brAhmaNo mAMnA pAMcaso pAMca brAhmaNe dvArakA jaI rahyA. teoe gUgaLane hema. karI rAkSasone nAza karyo tethI teo gUgaLI" nAmathI vikhyAta banyA.30 upayukta brAhmaNonI carcAnA AdhAre keTalIka mahattvanI vigato prApta thAya che; jemake solaMkIkAlanI sthApanAnA sAITha varSa pahelAM gvAliyaranA valla bhaTTasvAmI maMdiranA vi. sa. 932 (I.sa. 875)nA lekhamAM gujarAtanA AnaMdanagaranA brAhmaNo mATe "nAgara" zabda prayojAyela hatuM. solaMkIkAlanI sthApanAnA phakta sAta varSa pachI "nAgara" zabda prayoga vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nA paramAra sIyaka 2 jAnA lekhamAM thayelo najare paDe che. Ama uttara bhAratamAM "nAgara" saMjJAnA prayogane sau prathama Abhilekhika purAvo prApta thAya che. moDha brAhmaNone mATe "Dha" zabda paNa AvI ja rIte selaMkIkAlanI sthApanA pUrve prajAyo hato, je abhilekhe dvArA spaSTa thAya che. sthaLapradeza dvArA jJAtinuM sUcana karavAnI prathA ghaNuM karIne prathama gujarAtanI bahAra saMbhavataH rAjasthAnamAM ubhavI hoya ema jaNAya che. gujarAtamAM solaMkIkAlanI sthApanA thatAM pradeza dvArA jJAtine sUcavavAnI prathAnuM valaNa vadhyuM. ema chatAM cheka I. sa.nI 11 mI sadI sudhI gotra-pravara-veda dvArA brAhmaNonI oLakha ApavAmAM AvatI hatI. (ra) kSatriya : solaMkIkALa daramyAna kSatriye paNa agAunI jema ja samagra dezamAM eka va tarIke rahyA nahotA.31 eo emanA gotrathI nahi, paNa kuLo parathI oLakhAtA hatA; jemake vi. saM. 1028 (I. sa. 972)nA lekhamAM bapakane guhileta gotrane jaNAvavAmAM AvyuM che.32 A samaya daramyAna paramAra, cAhamAna, cUDAsamA, vALA, jhAlA, jeThavA, mera, rAThoDa, gohila, AbhIra, kAThI vagere kSatriya kulenA ullekha jovA maLe che. (3) vaizya : selaMkIkAlanA abhilekhomAMthI vaNikonI prAgAra, esavAla, zrImAla, dharakaTa, moDha, pallI, huMbaDa vagere jJAtionA ullekha prApta thAya che. A Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 gujaratanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana mAhitI uparAMta temanAM nivAsasthAna, dharma, manuSya nAme, pada vize paNa vigate mAhitI prApta thAya che. eka be lekhomAMthI gurjara viSNukonA ullekhA paNu maLe che.33 mAhezvarI viSNukA bhagavAna zivanuM upanAma "mahezvara" che. enA upAsako "mAhezvarI" tarIke oLakhAya che. cAlukayakAlIna abhilekhA tathA sAhityamAMthI mAhezvarI vaNiko vize mAhitI prApta thAya che. lekhamAM dAtAnA nAma AgaLa spaSTataH vaNika' zabdanA prayoga thayA nathI, paraMtu emAM prApta thatAM manuSyanAmeA ke aTakonA AdhAre emane viNaka jJAtinA gaNI zakAya. vi. sa 1222 (I. sa. 1166)nA lekhamAM zrI cAhaDa ThAkuranA nAmanA ullekha thayelo che. A lekhamAM jaNAvyA pramANe "cAhaDa" nAma enA vaNikatvanuM sUcana kare che. zrImALIvarNikA : zrImALI vaNikonA sthaLAMtarane lIdhe emanAmAM aneka peTAvibhAge paDayA hatA. zrImALI jyAM vasatA te pradezanA nAma parathI emanAM alaga jJAtijUthe astitvamAM AvyAM. je zrImALI vaNiko lATapradezamAM rahevA gayA te samaya jatAM lATa-lADa zrImALI tarIke alaga jJAtithI jANItA thayA.34 cAlukaya rAjA karNadeve lAnA vijya vi. saM. 1148 (I. sa. 1092)mAM karyA bAda zrImALI viSukone navA jItelA pradezonA vahIvaTa karavA mATe nImyA hatA. saurASTramAM je zrImALI vaNiko vasyA hatA te vakhata jatAM kaDoLIyA, kapola ane sorariyA ema vividha jJAtibhede oLakhAvA lAgyA. 35 eADha vaNikA : zrImALI vaNikonI mAphaka sthaLAMtaranA lIdhe mADha viNakomAM paNa jJAtibhedo uddabhavyA hatA. mADha vaNikonI utpatti aMge keTalIka paurANika kathA paNa che.36 caulukaya kAla daramyAna A vaNikA lazkaramAM sevA ApatA hatA ane ucca pade paNa prApta karatA hatA. maMtrI nimna vanarAja cAvaDAnA samayamAM gAMbhU gAmamAM sainika hatA. A pachI enA vaMzamAM maMtrI vimala thayA hatA je cadrAvatInA daMDanAyaka hato.37 A uparAMta siddharAja jayasiMha ane kumArapAlanA samakAlIna maMtrI uddayana ane enA putrAe paNa yuddhamAM bhAga lIdhe hatA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sAmAjika sthiti : 159 meDha vaNikanI jJAti paNa vibhinna peTAjJAtiomAM vibhAjita banI hatI. temane AvA bhedo aMgenI mAhitI pavapurANAMtargata "dharmAraNya purANamAMthI prApta thAya che. maMDalIpuranA rahevAsI vaNika moDha mAMDaliyA" kahevAyA che.38 osavALa jJAti : A jJAtinuM nAma rAjasthAnanA osiyA nagara parathI paDayuM che. abhilekhomAM ene usavaMza, ukeza, upakeza, osavAla jJAti vagere nAmathI oLakhavAmAM AvI che. 38 zrImAlanagaranI vasatie usananagaramAM sthaLAMtara karyuM hatuM. ratnaprabhasUrie osiyAnagaranA rAjA utpaladevane ane prajAjanone jainadhana banAvyA hatA. pioravADa jJAti : caulukyakAlIna lekhomAMthI piravADa jJAtinA ullekho prApta thAya che. pioravADa zabda prAgUvATa-pUrva dizA parathI thayela gaNuya che. vastutaH "prAgavATa" mevADanA eka prAcIna vibhAganuM nAma hatuM. tyAMnA nivAsIo judI judI jagyAe jaI rahyA che jyAM pitAnA mULa nivAsasthAnanA kAraNe "prAgvATa" kahevaDAvatA rahyA.40 paravADa" ke "paravALa"nI vyutpattinA saMdarbhamAM zrI sAMkaLiyA jaNAve che ke A zabda sAmAnya rIte mAnavAmAM Ave che tema "prAgvATa" zabdamAMthI udbhavyuM nathI, paraMtu pirityavoDANuM" nAmanA zabdamAMthI UtarI AvyuM hoya. "poravADa"nuM saMskRtamAM rUpAMtara "prAgvATa" thayuM jaNAya che. vaLI piriyaDANa" anvaye kula ane vaMza jevI saMjJAo prApta thatI hovAthI e kaI sthaLa vizeSanuM nahi, paraMtu vyaktivizeSanuM nAma hovAnuM saMbhave che ane mULa puruSanA nAma parathI jAtine nAma prApta thayuM hoya. paraMtu zrI me. da. desAInA mata mujaba brAhmaNanI jema ja vaNikanI mukhya jJAtio, jevI ke zrImALI moDha tathA aneka peTAvibhAgo sthaLa parathI ja utpanna thayA che, nahi ke mULa puruSa parathI.42 samaya jatAM poravADomAM bIjA paNa be bheda paDyA. jeoe soraThamAM vAsa karyo te soraThiyA poravADa ane jeo kaMDola, (thAnasamIpa) saurASTramAM rahevA gayA teo "kapoLake "kaMDolIyA" vANiyAnA nAmathI oLakhAyA. cAlukyakAla daramyAna rAjakIya ane sAMskRtika itihAsamAM prAgvATa kulanA mahAnubhAvone phALe aneka rIte noMdhapAtra che. Thaphakura ninnAnA kuTuMbamAM mahApati neDha, daMDapati vimala, saciva dhavala AnaMda, saciva pRthvIpAla, vageree gujarAtanI bhAre sevA karI hatI.43 A jJAtinA vastupAla-tejapAle karAvelAM devAla ane janasamAjane upayogI Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana sArvajanika kAmane laIne teonI khyAti gujarAtanA itihAsamAM suvarNAkSare lakhAyelI che. abhilekhamAMthI paNa enI paripUti thAya che. huMbaDa vaNika : A vaNikane Abhilekhika ullekha vi. saM. 1275 nA (I. sa. 1219)nA lekhamAM44 thayela che. huM baDavaMza e gujarAtanA vaNikenI eka alaga jJAti che. A vaMzamAM mukhyatve digaMbara jainadharmanA anuyAyIo che, paraMtu IDaramAM Avela A jJAtinA zvetAMbara saMpradAyanA anuyAyI paNa hatA. A bAbata e lekha dvArA jANI zakAya che. - khaDAyatA vaNika : vi. saM. 1298 (I. sa. 1242)nA eka lekhamAM e vaNikane nirdeza thayela che. 45 A jJAtinI utpatti vijApurathI 4 mAIla dUra Avela khaDAta gAmamAMthI thayelI che. "khaDAta nA mULamAM sUryanuM SaDAditya" (prA. dArUtta, gu. khaDAta') nAma saMbhave che. A kemanA ISTadeva "keTaya" che e dhyAnamAM levA jevuM che. dharakkaTa vaNika : bhImadeva jAnA samayamAM vi. saM. 1284 (I.sa. 1228) ane vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA lekhamAM A jJAtine nirdeza thayela che46; joke Aje gujarAtamAM A jJAtinA vaNike jovAmAM AvatA nathI. kadAca rAjasthAnanA mAravADanA pradezamAM eo vasatA hatA.47 paraMtu caulukya kALa daramyAna A vaNike gujarAtamAM vasatA hatA ane eo jainadharma paNa pALatA hatA. A mAhitI Abu paranA tejapAle baMdhAvelA lUNasahitAnA upayukta lekhenA AdhAre jANavA maLe che. " siddharAja jayasiMhanA rAjyakALa daramyAna zvetAMbara ane digaMbara AcAryo vacce vi. saM. 1181 (I. sa. 1125)mAM thayelA prakhyAta vAdavivAdane varNavatuM "mukitakumudacaMdra" nAmanuM pAMca-aMkI nATaka dhakaTa vaNika kavi yazazcaMdra racyuM hatu.48 Ama caulukya kALa daramyAna gujarAtanA judA judA vibhAgomAM dharakaTa vaNike vasatA hatA enA nirdezo prApta thAya che. emaNe gujarAtanA sAMskRtika utthAnamAM yathAzakti phALo Apyo hato. "bhavismattAkahA"ne lekhaka kavi dhanapAla. paNa dharakaTa vaNika hatA.49 'pahalI-palIvAla vaNika : tribhuvanapAlanA samayanA vi. saM. 136. ' (I. sa. 1244)nA ziyAbeTanA abhilekhamAM A jJAtine nirdeza thayela che. rAjasthAnanA jodhapura jillAmAM pAlI nAmanA gAma parathI tyAMnA vaNiko pallI" ke "pallIvAla" nAmathI oLakhatA haze. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 161 () kAyastha jJAti : caulukyakAlIna abhilekhomAM lahiyA tarIke kAyastha jJAtinA ullekha prApta thAya che. caulukya rAjavI mUlarAja 1 lAnA vi. saM. 1043 (I. sa. 987)nA lekhane lekhaka kAyastha jene putra kAMcana hatuM. vi. saM. 1051 (I. sa. 995)ne tAmrapatrane lekhaka paNa kAyastha kAMcana hate. bhImadeva 1 lAnAM vi. saM. 1086 (I. sa. 1030)nAM be dAnapatrona lekhaka kAyastha kAMcanane putra vaTezvara hatuM, jyAre vi. saM. 1120 (I. sa. 1064)nA lekhane lekhaka vaTezvarane putra keka hate. karNadeva 1 lAnA vi.sa. 1131 (I. sa. 1075)ne dAnazAsanane lekhaka paNa keka hate. bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1283 (I. sa. 1227)nA lekhamAM lahiyA tarIke kAyastha sAtikumAra ane vi. saM. 1288 (I. sa. 1242)nA banne lekhamAM lekhaka tarIke staMbhapurIya vAjaDanA putra kAyastha dhruva jayaMtasiMhe sevA bajAvI hatI. Ama kAyastha lekhake uparAMta akSapaTalika ane dhruvanI pharajo paNa bajAvatA hatA. dhruvane hodo te cheka valabhI samayathI jaNAya che ane e hisAba rAkhanAra talATI ke kulakaNa jevo amaladAra hato.pa0 Ama kAyastha rAjyakArabhAra ane vahIvaTa sAthe sArI rIte saMkaLAyelA hatA. zrI sAMkaLiyA kAyasthonAM nAmone abhyAsa karIne emAM zaka athavA gujaranI asara jaNAve che. emanA abhyAsa mujaba gujarAtamAM I. sa. 600 jeTalA jUnA kAlathI lahiyAnuM kAma karanAra vaga hato, jeNe IsunI 10 mI sadInI AsapAsa alaga jJAti-jUthamAM vikAsa karyo. A abhyAsathI zakya che ke lahiyA ke kArakuna tarIke bharatI mATe brAhmaNa, kSatriya, vaizya tathA zudra ema cAre vargomAMthI pasaMdagI thatI haze ane emanI kAmagIrI vaMzaparaMparAgata nahi hoya.pa1 (5) vividha samudAya caulukyakAlanA lekhomAM vividha jAtionA ullekha paNa jANavA maLe che, jevAke pallIpara rAThiya, rAjapUta,53 AcAryo, mahAjana, taMboLIo, kuMbhAra, ThAkara,pa4 vaLika,55 vaDANapara (rAjapUta zAkhAnuM nAma), kaLI, vaNakara (kaulika) vyavahArina, goSTika (TrasTIo) nAgara, prAgvATa5/1, capala athavA capalIyapara, kApeTikepa vagere. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana selaMkIkAlIna abhilekhone AdhAre A badhI jAtio vize vizeSa mAhitI prApya thatI nathI, paraMtu tatkAlIna sAhityamAMthI mAhitI upalabdha thAya che, paNa tenuM ahIM vivecana prastuta nathI. 3. manuSya-nAma pa8 : - selaMkIkAlIna abhilekhomAM AvatAM manuSyanAmenuM avalekana karavAthI gujarAtanAM tatkAlIna manuSyanAmenI praNAlI vize ghaNI mAhitI prApta thAya che. A lekhamAM rAjAo, emanA sacive, brAhmaNo ane prazastikAre uparAMta samAjanA dareka varNanA lekenAM nAme paNa Ave che. A gAmamAM ghaNuM nAme devonAM nAma parathI paNa pahelAM jaNAya che, jevAM ke viSNu, mahAdeva, madhusUdana, rAmacaMdra, kezava, mAdhava, zaMkara, somezvaradeva, zivarAja, nIlakaMTha, bRhaspati, govardhana, balabhadra, vAsudeva, brahmA, narasiMha, brahmacaMdra, geviMda, dAdara, varUNadeva vagere. keTalAMka nAme prasiddha paurANika strI-puruSanAM nAma parathI paDelAM jaNAya che, jevAM ke lakSmaNa, jAnakI, dharmAditya, bhImarAja, zAMDilya, rohiNa, indu, sAvitrI, lakSmI, parAzara, bhoja, kapardina, nArAyaNa, sahadeva, rAvaNuM (rAvaNuM nAma joIne navAI lAge che, paraMtu vastutaH eka pratimAlekhamAM pratiSThA mahotsava vakhate upasthita rahetI vyaktimAM "rAvaNa" nAmanI vyakti upasthita hovAnuM teMdhAyuM che.) solaMkIkALa daramyAna jainadharmane phelA vyApaka banyuM hatuM tethI samAjamAM A dhamanI asara vadhu hatI ane A kAraNosara caulukyakAlIna samAjamAM nAme tIrthakara vagerenAM nAma uparathI pADavAmAM AvatAM hatAM. jevAM ke vAsudeva, vIradeva, rAjimatI, vimala, ajitadeva, zAMti, pavacaMdra, jinacaMdra, nemicaMdra, vadhamAna vagere. keTalAMka nAmo graho ane nakSatra parathI pADavAmAM AvelAM che. jevAM ke sUryAcArya, sema, semezvara, somasiMha, rohiNI, bRhaspati, bhAskara, mUlarAja, caMdra vagere. kaI kaI nAme Rtuo parathI paDelAM che. jevuM ke vasaMtapAla. kavacita parvata parathI paNa nAma pADavAmAM AvatuM. jevAM ke, pAhaDa; te kyAreka saMgItanA rAga parathI paNa pADavAmAM AvatuM, jevuM ke kedAra. kadAca A tIrtharAja kedAranA nAma parathI paNa rAkhyuM hoya ema lAge. paNa A nAma jene lekhamAM AveluM che tethI e rAga parathI paDavAnuM vizeSa mAnI zakAya. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 163 keTalAMka nAme prANIo parathI paNa pADavAmAM AvatAM hatAM, jevuM ke, gajAIla, gaMDarAja, adharAja, nAgaladesu, nAgapAla vagere. amuka nAme phaLa-phUlanAM nAma parathI paDelAM jaNAya che, jema ke, phUlacaMdra, pArasa, Amadeva, AMbavIra, AMbasiri, AMbacaMdra, padmasiMha, paviNi, padmacaMdra, jAsU, bakulasvAmI vagere. keTalAMka jAtivAcaka ke padArthavAcaka nAma parathI paDatAM jaNAya che. jema ke kAMcana, mahidhara, ajapAla, mahIpAla, dharaNIga, brahmajA, bhUdeva, vastupAla, tejapAla, tribhuvanapAla, trileka, narendra, pRthvI, bhuvana, vatsa, tribhuvanadevI vagere. keTalAMka nAma bhAvavAcaka nAma parathI paDyAM jaNAya che. jevuM ke rUpAdevI, lIlu, udayapAla, guNadhara, guNacaMdra, lAvaNya, pratApadevI, saMteSa, pratApasiMha, zubhakara, yazapAla, udayarAja, ruci, bhAva, mokSa, vijaya, vikrama, vairisiMha, zAMticaMdra, saubhAgyadevI, abhayasiMha vagere. keTalAMka nAme samUhavAcaka nAma parathI paNa paDelAM jaNAya che, jevuM ke kulacaMdra. keTalAMka nAmo vizeSaNa parathI paDelAM jaNAya che. jevAM ke anupamA, durlabhAcArya, - dIrvAcArya, dhavala, caMDazama, zobhAdeva, ajayasiMha, amaracaMdra, durlabharAja vagere. - A uparAMta manuSyanAmonA aMte aneka prakAranAM upapada jovA maLe che. dharmazAstramAM brAhmaNanA nAmone aMte "zarmA", kSatriyenAM nAmone aMte "varmA ke brAta, vaizyanAM nAmone aMte "bhUti" ke "datta" ane zudronAM nAmane aMte "dAsa" zabda prayojavAno sAdhAraNa niyama Ape che. caulukyakAlIna manuSyonAM nAma tapAsatAM evAM brAhmaNanAM nAmone aMte "Izvara" "a", Aditya, "deva"nAma vagere maLe che, jevAM ke somezvara, caMDezvara, brahmadeva, vayajaladeva, mahAdeva, bhegAditya, aparAditya dharmAditya, vizvezvara, caMDaprasAda vagere. caulukyakAlIna rAjavIonAM nAmone aMte "rAja", "deva", "pAla" vagere 'upapada prayojAyelAM daSTigocara thAya che; jevAM ke, mUlarAja, karNadeva, bhImadeva, kumArapAla, ajayapAla, tribhuvanapAla vagere. adhikArIonAM nAmone aMte "siMha", "prasAda", "rAja" "dhavala", "pAla" vagere upapada prayojAyelAM jovA maLe che, jevAM ke jayaMtasiMha, vastupAla, semasiMha, jazarAja, udayapAla, jagasiMha, arisiMha, gaMDarAja vagere. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 gujarAtanA caulukayakAlIne abhilekhe : eka adhyayana zaivadharmanA sAdhuonAM nAmone aMte ghaNuM karIne "razi" upapada prayojavAmAM AvatuM, jevuM ke vedagabharAzi, kedArarAzi, vAkalAzi, STharAzi, yogezvararAzi. mIna rAzi, durvAsarAzi vagere. A kAla daramyAna jainadharmanA sAdhu AcAryonA nAmane aMte "sUri" upapada prajAtuM najare paDe che, jevuM ke, devasUri, haribhadrasUri, vijyadevasUri, yazobhadrasUri, zAMtisUri, sarvadevasUri, vijyasenasUri vagere. caulukyakAlIna strIonAM nAmonI sAthe "devI" upapada prayojavAmAM AvatuM hatuM, jevuM ke premaladevI, mahAdevI, saubhAgyadevI, valAdevI, salakhaNadevI, pratApadevI, suhaDAdevI, kapUredevI, girijAdevI vagere. - puraSonAM nAmanI pAchaLa bIjA paNa keTalAMka upapada prajAtAM hatAM, jevAM ke e pAla, caMdra, nAtha, datta, kumAra, varmA, sena, prabha, vIra, bhadra, mala, zaraNu, zekhara, svAmI" vagere. uparyukta nAmonA AdhAre nIce pramANe tAraNa kADhI zakAya? (1) caulukyakAla daramyAna pracalita manuSyanAme prajAnI dharmabhAvanAne darzAve che, judA judA dharmo-saMpradAye pALatI prajA potapotAnAM deva-devIo tathA paurANika pAtro parathI nAma pADatI hatI. (2) nAma pADavA mATenA viSayanuM vaividhya hatuM. (3) brAhmaNa tathA kSatriya nAmomAM parivartana jaNAtuM nathI. (4) brAhmaNanAM manuSyanAmenuM saMkhyA pramANa ghaTatuM jaNAya che, je samAjamAM emanA ghaTelA mahatvane laIne saMbhave che. (5) vaNikonAM nAmomAM ghaNI vRddhi thayelI jaNya che, je hakIkta samAjamAM vANikanA vadhelA varcasanAM dyotaka hoI zake. (6) caulukyakAlIna gujarAtanAM strI-puruSanAM manuSyanAmomAM dakSiNanA kannaDa tathA drAviDa pradezanI asara hajI paNa kyAMka kyAMka varatAya che. 4. sthaLanA cIlekakAlanA lekhomAM AvatAM sthaLanAme tapAsatAM jaNAya che ke AmAM paNa manuSyanA jevI vividhatA varatAya che. A sthaLanAmenuM viSayavAra vagIkaraNa karatAM emAMthI nIce pramANenI mAhitI upalabdha thAya che : Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti ghaNAM sthaLAnAM nAma deveza parathI pADavAmAM AvyAM che, jevAM ke mu Dasthalapa, muMDaka,F. haripurA, brahmAvata61, sta MbhatIrtha 62, ligavaTaziva, dhaSTApallI64, zivanAtha 5, somanAtha 6, vAmanasthalI, zkelANA, zIvAlIyA, brahmapurI67, cadrAvatI68, idilA69, iMdrAvara, kuzalADa,taLAjA, devapattana, mAlakatarI, satyapura, sUrayaja, staMbhanaka vagere. 165 keTalAMka gAmeAnAM nAmeA prasiddha strI-puruSonAM nAmeA parathI rAkhavAmAM AvelAM che. jevAM ke aNahilapura, bheAja parathI bhAjuyALa, bhImapallI, prahlAdanapura, dhavalakkura, sAkaLI3, bhAlasvAmI4, vIramagAma, naMdAvasaNapa, prasannapura, rUpapura, sAhilavADA vagere. keTalAMka gAmonAM nAmeA TALI parathI paNa pahelAM jaNAya che, jevAM ke AhIrANA dAsayaja, ha'DAudrAkhta, rANAvADA, muMDasthala, mahisANA, vagere. keTalAMka gAmAnAM nAme amuka dhaMdhA ke kAma karanAra komane vizeSa nivAsa hAya enA parathI paDelAM jaNAya che, jevAM ke lAvasaNu, caDAvasaNa-1, deDhavasaNa2, DAMgarauA-3, cArAyAvADaja, brahmapurIpa, brAhmaNavADA-6, luMDAvasaNa vagere. keTalAMka gAmonAM nAme prANIonAM nAmeA parathI pADavAmAM AvelAM che, jevAMke udirA, uTayA8, samaDIyA nAgarAja., nAgajavALa, nAgasArikA 2, vyAghrapallI, siMhapura, kuralI vagere. koI kAI gAmanAM nAma parvatanA nAma parathI paDelAM jaNAya che; jevu ke AkhuyagrAma vagere. keTalAMka gAmeAnAM nAmeA vanaspati temaja taLAvanA nAma uparathI paDelAM jaNAya che. jevAM ke darbhAvatI 3, iliA4, kaDA 5, kAsa6 vagere. keTalAMka gAmeAnAM nAmeA anAjanAM nAmeA parathI paDayAM hoya ema jaNAya che, jevAM ke bAI, DAMgarauA8, DoDiyApATaka 99 keTalAMka gAmonAM nAma phaLAnAM nAma parathI paDelAM jaNAya che, jevu ke nambugrAma. keTalAMka gAmeAnAM nAmeA dravyavAcaka nAma parathI pahelAM jaNAya che, jevAM ke kRSipa6100, tAmrapaNI, duA vagere. . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana kaI kaI gAmanAM nAme bhAvavAcaka nAma parathI paDelAM jaNAya che, jevAM ke AnaMdapura101, AzApurI 02, unAUA vagere. mULa nAma "unnatapura" che enA. parathI "unAuA (UnA) thayuM che. upayukta gAmanA nAmane AdhAre jaNAya che ke caulukathakAlIna gAmanAM nAmone aMte manuSyanAmanI jema aneka prakAranAM upapada jovA maLatAM nathI, ema chatAM "pura, grAma, pallI, durga, nagara vagere upapada maLe che kharAM. jevAM ke AnaMdapura vaDanagara, AbuyagrAma, lATApallI (lADola), jIrNadurga (jUnAgaDha), devanagara (prabhAsapATaNa) vagere. 5. vividha gea1 03 caulukyakAlanA lekhone AdhAre emAMthI keTalAMka gotra vize mAhitI prApta thAya che. jemAM ke mAMDava; vorAphadriya, ge pAli, mAMDavya, lAThazivA, nivRtti, zika vasa, gautama, vaidika, vatsa, gArgIya vagere. uparyukta getro paikInAM nIce mujabanAM gotranI sAthe saMbaMdhita vedazAkhAne. paNa kyAMka kyAMka nirdeza kare che. jevAM ke, (1) la ThazivA, jenI vedazAkhA sAmavedika che. (2) vacchasa, jenI vedazAkhA vAjasaneya ane brAhmaNa yajudI che. (3) gAge, jenuM maMDala gaMDezvara che. keTalAka lekhomAM getrane badale pravaranA ullekha karelA che, jema ke mAMDavyabhArgava, aMgirAjamika, jamadagni, vizvAmitra, devarAta, ochala vagere. A. badhA pravarene AdhAre enAM saMbaMdhadhita gotra oLakhavAmAM Ave che. 6. vividha aTake 04 caulukyakAlanA keTalAka lekhamAM vividha aTake vize paNa mAhitI Ave che.. A aTakone AdhAre e samayanI vividha jJAtio tema varNa, ghauM ane keTalIka aTakemAMthI vizeSa pravRtti paNa jANavA maLe che. A vividha aTake, jevI kezreSThI, vyApArI, saMghavI, ThAkura, pArekha, zAha, desI, dIkSita, Thakkara, paMDita, joSI, rAvala, bhaMDAri, AcArya, nAyaka, mahetA, bhadra, seDhala vagerene nirdeza thayela che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 167 uparyukta aTako paikInI ghaNI vamAna samayamAM aTake amuka dhama ke jJAtinA lokomAM prayAAtI jovA maLe che. jevI ke zreSThI, saMdhavI, pArekha, zAha, dosI vagere. A aTako sAmAnya rIte jaina samAjamAM vadhu jANItI che, jyAre dIkSita, paMDita, jozI, rAvaLa, AcAya, mahetA, bhaTTa vagere aTakA hindu samAjamAM mukhyatve brAhmaNAmAM che. mahetA, pArekha jevI aTako vaizyAmAM pracalita hoya che, jyAre 'sADhala' aTaka rAjapUta leAkeAmAM pracalita jovA maLe che. 7. strIonI sAmAjika sthiti : caulukayakAlIna abhilekhAne AdhAre mAhitI prApta karavI e jarA kaThina kAya sthitinuM spaSTa citra jANavA maLatu nathI ema zilAlekhA ane tAmrapatrAne AdhAre maLatI pramANe ApI zakAya : tatkAlIna strIonI sthiti vize che. abhilekhAne AdhAre strIonI chatAM keTalAka pratimAlekhA temaja mAhitInuM pRthakkaraNa ahIM A (1) samAjamAM strIonu` sthAna : caulukakAlamAM samAjanuM valaNa vadhu saMkucita thatuM jaNAya che. agAu joyu` tema A samayamAM jJAti peTAjJAtiomAM parivana pAmI jenA lIdhe kauTu Mbika jIvana tathA rItarivAjomAM vadhu saMkucitatA AvI, jene sIdhA prabhAva strIonA jIvana para paDyo. eenI sthiti samAjamAM vadhu saMkula banI; joke koI koI strIe jAhera sAmAjika kAryomAM bhAga letI jovA maLe che. rAjyanI gaMbhIra bAbatA mATe temanI salAha paNa levAmAM AvatI hatI; jemake mInaLadevI, anupamAdevI, vagere. mInaLadevI rAjamAtA tarIke paNa sattA dharAvatI hatI. siddharAjanA rAjakIya udhyamAM mInaLadevIne phALA noMdhapAtra hatA. rAjasattAnI rUe eNe siddharAja dvArA keTalAka karaverA mApha karAvyA hatA, je itihAsanI eka noMdhapAtra hakIkata che. tejapAlanI patnI anupamAdevInI paNa salAha levAmAM AvatI hatI. enI kuzaLa muddhine kAraNe caulukayakAla daramyAna gujarAtamAM asaMkhya dhArmika . sthApatyA badhAyAM hatAM jemAMnuM ANunuM bhrUNavasiMha kalAnA uttama namUnArUpa che, paNa AvI rAjamahilAo apavAdarUpa jaNAya che. moTA bhAganI strIonuM jIvana gharanI cAra dIvAlA vacce ja pUruM thatuM jaNAya che. strIonA sAmAjika adhikArA nahivat hovAnuM pratIta thAya che. alabatta, emane dhArmika adhikArA vizeSa hatA ja. samAjanA dareka varganI strIe pU dAna karI zakatI hatI. strIe tIthayAtrA karI zakatI hatI. 15 vidhavA strIo punaHlagna Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana paNa karI zakatI hatI. keTalAka tatkAlIna sAhityika ullekha parathI jaNAya che ke A kAlamAM dAsI prathA paNa pracalita hatI. bahupatnIprathAne paNa vyApaka pracAra hatA. lekhomAM eka pati ane enI be patnIoe karela dAnanA ullekha paNa maLe che. sAdhAraNa rIte bahupatnIo rAjAe maMtrIo ane zreSThIo karatA hatA. (2) lagnavicacheda : abhilekhone AdhAre caulukyakAlanA samAjamAM lagnaviccheda athavA chUTAcheDA samAjanA amuka vargomAM pracalita hovAnuM jaNAya che. A kAlamAM lakhAyelA "lekhapaddhati" nAmanA graMthamAM lekha temaja dastAvejonA namUnA ApelA che. A graMthamAM "ThIkanapatra" athavA lagnavicchedane eka lekha Apela che 16. lekhanA sArAnuvAda pramANe zrIpattanamAM mahAmAtya zrI amuka mehara zrI cAMIkane DhIkanapatra Ape che ke mehara lUnIAke kuTuMbamaMDaLa ekatra karIne che pitAnI putrI cAMIka pAsethI choDAvI che. A pachI divase jatA kuTuMba samavAya sahita mehara cAMIoke AtmIya svajana lekanI jANapUrvaka AbhIra ghaulIAkane DhIkana-vyavahArathI pitAnI putrI ApI1 08. A DhIkanapatra rAjakulamAMthI meLavyuM che. kAlAMtare paNa pUrvakAlanAM patipatnIo ekabIjAnuM mukha jotAM nahi. saM. 1288, varSa vaizAkha suda 15 sema. lagnavicchedane A eka atyaMta seMdhapAtra dastAveja che. lagnavicchedanA banne pakSanA leke mera jAtinA hoya, paraMtu emAM strInuM punarlagna AbhIra jAtinA puruSa sAthe karavAmAM AveluM che. A vicchedavidhi jJAtinI paMcAyata samakSa ja karavAmAM AveluM che. A DhIkanapatra pATaNamAM rAjakulamAMthI levAmAM Avela che. A parathI spaSTa thAya che ke mera, AbhIra ke rabArI jevI jAtio caulukyakALa daramyAna astitva dharAvatI haze. mera jAtine A noMdhapAtra prAcIna ullekha che. (3) dAsIprathA : caulukyakAlIna gujarAtamAM pUrvakAlathI cAlI AvatI dAsIprathA cAlu rahela jovA maLe che? 09. joke enA Abhilekhika ullekha prApta nathI. "lekhapaddhatimAMthI dAsInA vecANanA vidhisaranA dastAveja athavA enA namUnAo maLI Avela che.110 temAMthI pahelA benuM zIrSaka "dAsIpatravidhi" che jyAre bIjA benuM zIrSaka "svayamAgatadAsIpatravidhi" evuM che.111 "lekhapaddhatimAM dAsaviSyane kaI dastAveja nathI. A kAla daramyAna milaktanI vaheMcaNI aMgenuM vi. saM. 1288 (I. sa. 1232) nuM visaMgapatra "lekhapaddhatimAM prApta thAya che112. A patramAM ApelI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 169 mAhitIne AdhAre caulukyakALa daramyAna milaktanI vaheMcaNI mATe kadAca nIcenA niyamo pravartatA hovAnuM saMbhavita che113 : (1) milaktanI vahecaNI aMge nArada ane bRhaspatimAM jaNuvyA anusAra likhita dastAveja karavo paDato haze. (2) pitAnI uttarakSiA, dharmadeya, rAjakara, devakara temaja anya devuM ApavA mATe milakatamAMthI vyavasthA karavI paDatI. (3) mAtAne sarakho hisso rAkhavAmAM Avato. (4) milakatanI vahecaNI vakhate apariNIta putrInA lagna mATenI jogavAI karAtI. (4) aputrikAdhanane tyAga : keTalAka sAhityika ullekhane AdhAre jANavA maLe che ke kumArapAle rAjyamAMthI levAtA apatrikAdhanane tyAga karyo hata; A kAraNasara kumArapAla caulukya rAjavIomAM vizeSa prazaMsApAtra banela che. apatrikAdhanane tyAga eTale ke je vidhavAne kaI putra na hoya tenuM dhana rAjA laI lete, AthI e vidhavAnI durdazA thatI. AthI A dhana "rudattIvitta" dhana tarIke oLakhAya che. 14 Ama agAunA rAjavIo nahatA karI zakyA te kArya kumArapAle karyuM hatuM. ema kahevAya che ke aputrikAdhanane tyAga e rAjakIya arthavyavahAranI dRSTie vadhu agatyanuM pagaluM che. A aputrikAdhananA tyAgano ullekha rajera gAmanA gurjara pratihAra vaMzanA rAjA mayanadevanA vi. saM. 1016 nA lekhamAM paNa jovA maLe che. 115 A parathI spaSTa thAya che ke madhyakAlamAM rAjyanI AvakanAM sAdhanomAM A aputrikAdhanane paNa samAveza thato hovo joIe. 8. mejazekha-khAnapAna : caulukyakAlIna abhilekhomAMthI A samayanA leke mojazekha ane khAnapAna mATe zuM zuM karatA haze ene khyAla AvatuM nathI. abhilekhomAM enA nirdezane prasaMga paDyo nahi hovAthI A prakAranI mAhitI prApta thatI nathI. A prakAranI mAhitI vizeSataH sAhityamAMthI prApta thAya che: kumArapAlanA vi. saM. 1209 (I. sa. 1153)nA lekhamAM 16 jaNAvyA pramANe rAjyamAM pratyeka pakSanI aSTamI, ekAdazI ane caturdazInA divasoe jIvahiMsAnI manAI hatI. A parathI sUcita thAya che ke caulukyakALa daramyAna jIvahiMsA thatI hatI. A hiMsAnAM traNa prajane saMbhave che : Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 (1) meAjazAkha mATe, (2) mAMsAhAra mATe, (3) zikAra mATe. gujarAtanA caulukarvakAlIna abhilekhA : eka adhyayana A kAlanA loko mAMsAhAra paNu karatA haze. A uparAMta meAjazekha mATe sUrApAna paNa karatA haze; joke sUrApAnanI vigata abhilekhAmAMthI jANavA maLatI nathI. solaMkIkAlIna loko manorajana mATe vrata ramatA hatA. A mAhitI abhilekhAne AdhAre jANavA maLe che. vi. saM. 1053 nA hastika`DInA dhavalanA khIjApuranA lekhamAM 117 dyUta ramanAranA ullekha thayelo che. A lekhamAMnA ullekha pramANe vrata ramanArAoe eka pellaka ApavA paDatA hatA. A 1 pellaka nRta ramanAra mATe kara tarIke ApavA paDatA haze. 118 - ramatagamata ane vinAdamAM kuTa--yuddha 118 ane AkhalAnI sAThamArIne 11 ullekha paNa thayA che. geDIdaDAnI ramatanA ullekhA tathA enI mAhitI "ThyAzraya"mAM120 noMdhAI che. Ama uparyukta ullekhA parathI ANI zakAya che ke caulukayakAlanA loko ramatagamatanA zokhIna hatA. abhilekhAne AdhAre khAdyapadArtho vize paNa mAhitI prApta thAya che. bhImadeva 2 jAnA vi. sa. 1287 nA lekhamAM khAdya padArthonAM nAma maLe che, jevAM ke mAMjiSTa, trapuSTa, hiMga, pasUtra, hiMgulla, pravAlaka, zrIkhaMDa, kastUrI, tamAlapatra, jAphila, jAvaMtrI, nAlikera, haraDAM, sAkara, khajUra, khAreka vagere. mAMgarALanA soDhaLIvAvamAMnA vi. saM. 1202 nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe pAna, kerI, maDAvA (phA athavA lIluM nALiyera), pRga (sopArI) vagerenA ullekhA paNa che. 9. vahema-mAnyatA : caulukayakAlanA samAjamAM aneka prakAranAM vahema, aMdhazraddhA, bhUtapretanI mAnyatA vagere pracalita hatAM. Ane lagatI mAhitI abhilekhAne AdhAre bahu alpa pramANamAM prApta thAya che, paraMtu sAhityika sAmagrInA AdhAre AnA vize. vigate jANI zakAya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjiMka sthiti 171 kumArapAlanA vi. saM. 1208 (I. sa. 1152)nA vaDanagara-prazasti lekhamAM keTalAka ullekhA Ave che. A ullekhA noMdhapAtra che, jevA ke siddharAja jayasiMhe sidgharasa vaDe jagatane anRNu (RNamukta) karyuM. A prakAranA ullekhAmAM prajAnI RNamukti karyAMnA uddeza che. A uparAMta kumArapAle caMDIdevIne vahetA lAhIthI tRpta karyAno ullekha che te dhArmika mAnyatAnA dyotaka che121. (Ana Mdapura) vaDanagaranA. vanamAM satata cAlatA yajJA, dvijonA vaidyASa, devAlayonA dhvajonA pharapharATa, viprAMganAonA ratnAlaMkAra tathA gItadhvaninA nirdeza enuM dvijamahAsthAna tarIkenuM mahattva batAve che. enI pAchaLa zAMtika, pauSTika karmo vaDe viSe nRpanI tathA rASTranI rakSA kare che evA prakAranI mAnyatA pravatatI hAvAnu jaNAya che. 1 vi. saM. 1225nA kumArapAlanA prabhAsapATaNanA lekhamAM jaNAvyA pramANe somanAtha maMdiranA mahaMta bhAvabRhaspati zivanA naMdIzvarano avatAra hovAnI mAnyatA emanA samayamAM pracalita hatI. A madira bhImadeva 1 lAe kumArAvasthAmAM paththarathI bAMdhyu te pahelAM lAkaDAnuM hatuM. A anuzrutine vAstavika gaNAvI zakAya, paraMtu enI pahelAM A ma Mdira rUpAnuM hatuM ane enI pahelAM sAnAnu hatuM evI mAnyatA pravartItI hatI. enA kharApaNAnAM koi pramANa maLatAM nathI. bhImadeva 2 jAe sAmanAtha pATaNamAM badhAvela kuMDamAM snAna karavAthI kuSTha (kADha) rAga pUrNa paNe jatA rahe che evI mAnyatA tyAMnA zilAlekhamAM ullikhita che. A hakIkata noMdhapAtra gaNI zakAya. A samayanA lokomAM mRtayuga (satyayuga), kaliyuga, svarga-naraka, kalpavRkSa, kAmadhenu, ciMtAmaNi vagerene lagatI mAnyatA paNa pracalita hatI. jevI ke I. sa. 1050 nA lekhamAM jaNAvyA pramANe122 dAnanA rakSaNa mATe anya rAjAne lakheluM che ke "kanyA, dhenu ane tasu jeTalI jamIna harI le che te vizvanA pralayakAla sudhI narakamAM jAya che.' vi. saM. 1213 nA lekhamAM ullekhyA pramANe A dAnane jo leApa thAya te brahmahatyA ane gahatyA (16 hajAra gAyA mAryA) tuM pApa lAge. vi. saM. 147 nA lekhamAM jaNAvyA pramANe123 sUryagrahaNanA divase dAna ApatI vakhate nadImAM snAna karavuM, devanI pUjA karavI, saMsAranI asAratAnu ciMtana karavuM. AvI rIte dAna ApavAthI mAtApitAmAM puNya vadhe che evI mAnyatA hatI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 10. samIkSA : prApya mAhitInA AdhAre A kAlanA sAmAjika AcAravicAranuM je nirUpaNa thayeluM jovA maLe che te parathI emAM ekaMdare samAjanI saMskAritAnuM darzana thAya che. abhilekhene AdhAre e kAlanA rAjAonI temaja prajAjanonI vidyA saMskAritA ane samRddhinuM darzana thAya che. A samayanI prajA vadhu dhArmika hatI ema A samaya daramyAna thayelAM pUrNa kAryone AdhAre jANI zakAya che. samAjamAM dhAmika parve ane pratiSThA mahotsava dhAmadhUmathI UjavavAmAM AvatA hatA. A kAlane samAja enA baMdhAraNIya mALakhAnA saMdarbhamAM jotAM vadhu saMkucita banIne jJAtivADAnA vibhAgomAM vibhakta thayA hatA. A samayanA je arabI-phArasI abhilekhe upalabdha thayA che te parathI musalamAnI vastI bharUca, khaMbhAta, ghoghA, bhadrezvara, peTalAda, rAMdera, karNAvatI (amadAvAda) vagere jagyAe hovAnuM kahI zakAya. alabatta, enA samAja ke sAmAjika sthiti vize abhilekhomAMthI kaI jANakArI maLatI nathI. 24 m pAdaTIpa 1. muslima abhilekha mATe juo alaga pariziSTa. 2. a. naM. 10 3. a. naM. 17 4. a. naM. 1 5. a. naM. 1 6. a. naM. 14- 7. a. naM. 8-e a. naM. 10 9. a. na. 82 10. a. naM. 7 11. a. naM. 111 12. a. naM. 57 13. a. naM. 101 14. "gu. rA. sAM. I." graM. 4, pR. 230 15. a. naM. 110, 131 16. a. naM. 185 17. a. naM. 6, 7, 9, 10, 17, 18, 19, 21. 18. zAstrI du. ke, "gu. ma. rA. i.," pR. 176 19. "e. I." che. 1, pR. 156-57 20. juo "nAgara brAhmaNanA jJAtibhedo," pR. 59-61 21. De. ra. nA. mahetAne mate sAThodarA nAganuM Agamana 15-16 mI sadI pahelAM puravAra thatuM nathI. juo "nAgara khaMDa-samayAMkana, "svAdhyAya," pu. 7 (I. sa. 1970), pR. 141 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 22. kAvyAnuzAsana : upAdghAta, pR. 13pa uparanI pAchIpa 23. zAstrI, du. ke., "aitihAsika sazodhana," pR. 709 24. sAMkaLiyA ha. dhAM., dhI "AkiyAlAjI oNpha gujarAta,' pR. 278; zAstrI 6. ke., aitihAsika saMzodhana," pR. 643-44 25-26. zAstrI 6. ke., gu. ma. rA. .," pR. 176 27-28. sAMkaLiyA ha. dhI., ArkiyAlAjI Apha gujarAta," pR. 208 173 29. a. naM. 111 30. dave, ka. bhA., gujarAtanAM jJAtipurANeA ane 'tItha mAhAtmyo', ''svAdhyAya, navembara, 1967, pR. 97 31-32. vaidya, sI. vI., hisTarI oNpha miDiyavala hindu inDiyA," bhA. 2, mR. 170-71 33. sAMkaLiyA, hA. dhI., "sTaDIjha ina dhI hisTorikala enDa kalcarala jyogrAphI enDa ethaneAgrAphI Apha gujarAta," epenDikSa 4, pR. 205-245 34. ejana, pR. 143-44 35. dave, ka. bhA., uparyukta, "svAdhyAya', pR. 103-04 36. jue "zrIdharmAraNya purANa", adhyAya 5, 7, 8, vagere. 37. desAI, meA. 6., "jaina sAhityane saraMkSipta itihAsa," pR. 173-74 22 38. 'zrI dharmAraNyapurANa,' 4374 thI 76, 45-10 39. jue jaina pratimAonI lekhasUci. 40. desAI mA. 6., uparyukta, pR. 212-13 41. sAMkaLiyA, ha. dhI., sTaDIjha Ina dhI hisTorikala enDa kalcarala...,' pR. 143-44 42. desAI mA. 6., upayukta, pR. 172-73 43. vyAsa, ma. ba. (saMgrAhaka saMzodhaka), "zrImALI (vANiyA)nA jJAtibheda," pR. 117 44. a. naM. 22, na. 101 45. gu. rA. sAM. i.," grU. 4, pR. 230 46. a. na. 110, 131 47. sAMkaLiyA, ha. dhI., "sTaDIjha ina dhI hisTorikala enDa kalcarala....... pR. 144 48. desAI me. 6., uparyukta, pR. 247=48 49. zAstrI, ke. kA., ApaNA kavio," kha. 1, rAsayuga, pR. 40 "" Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 gujarAtanA caulukAlIna abhilekho eka adhyayana 50. zAstrI, du. ke., "gu. ma. rA. I." pR. 19 51. sAMkaLiyA ha. dhI., "dhI sTaDIjha Ina dhI...." pR. 146-48 para. pra. le. naM. 405 53. "AprAcaeNlesaM."le. 251, pR. 104 54. a. naM. 62 55. a. naM. 5ra 56. a. naM. 50 * 57. a. naM. 92 57/1. a. naM. 95 pa7/ra. a. naM. 94 573 a. naM. 182 paTa, A nAma kayA lekhamAM prayojAyAM che te aMge A lekhikAnA A zIrSakanA | mULa mahAnibaMdhanAM pR. 267 thI 274 juo. 59. "AprAlesa," le. 251, pR. 104 6. a. naM. 10 61. a. naM. 19-a 62. "jesara,pu. 19, pR. 6; cAra jaina tIrtha, pR. 72 a. naM. 14 64. a. naM. 13 65. a. naM. 1 a. naM. 99 67. a. na. 95 68. a. naM. 94 69. a. naM. 167 70. a. naM. 6 71. a. naM. 176 17ne. naM. 167 73. a. na. 95 74. a. naM. 69 75. a. naM. 134 76. a. naM. 96 77. a. naM. 183 78. a. naM. 111 79. a. naM. 133 80. a. naM. 111 81. a. naM. 183 82. a. naM. 177 83. a. naM. 183 a. naM. 39 85. a. naM. 61 86. a. naM. 72 87. a. naM. 133 88. a. naM. 183 . a. naM. 95 90. a. naM. 5 91. a. naM. 14 92. a. na. 19A 93. a. naM. 134 94. a. naM. 89 95. a. naM. 83 6. a. naM. 111, cAle; naM. 2 97. a. naM. 6 98. a. naM. 183 99, a. naM. 104 100. a. naM. 32 11. a. naM. 6 102. a. naM. 22; "buddhiprakAza," 1951, pR. 40 103. ahIM prayojAyela nAme kayA lekhamAM vaparAyAM che tenI vigata mATe juo lekhikAne mULa mahAnibaMdha, pR. 280-81 104. ejana, pR. 281-82 105. vastupAlatejapAlanI mAtAe vidhavA punaHlagna karela, je mAhitI ItihAsa prasiddha che. 106. "lekhapaddhati", 5. para 84. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sthiti 1175 107. mULamAM 'kulahara kuTuMbakRtvA," evA zabdo che. 108. Ane artha putrIne ThAma besADI-e thAya. 109. "gu. rA. sAM. I.," graM. 3, pR. 190 110-111. lekhapaddhati, pR. 44-47 112. ejana, pR. 47 113. AcArya na. A., "gujarAtane solaMkIkAlIna itihAsa," pR. 272 114. thAzraya," saga 20, zla. 100 11pa. juo "e. I." graM. 3, pR. 26; tathA "prAlemA"na. 12, jemAM aputrikAdhana" zabda prajA che. 116. a. naM. 43 117. a. naM. 6-ba 118. majumadAra, e. ke, "caulukyajha oNpha gujarAta", pR. 36 0 119. modI rAmalAla cu, saMskRta thAzraya kAvyamAM madhyakAlIna gujarAtanI | sAmAjika sthiti, pR. 18 120. majumadAra e. ke., upayukta, pR. 359 121. a. naM. 61 122 a. naM. 14 123 a. naM. 6 124. A aMgenI vigate alaga pariziSTamAM ApI che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti prAstAvika : caulukayakAlIna abhilekhAnA mukhya viSaya dAnazAsananA rahyo che. A dAnazAsanAmAM je dAnanI vigato maLe che te dAna dhArmi ka hetunu ja jaNAya che. A kAlanAM tAmrapatro, zilAlekhA ane pratimAlekhAnA AdhAre e samayanI dhArmika pravRttio vize ghaNI mAhitI upalabdha thAya che. yasa dAya : e jamAnAmAM dAnanuM mahattva aMkAyuM hatuM. dharmAMzAstramAM temaja purANeAmAM ene mahimA jorazeArathI gavAyA hatA. paurANika dharmAMnA pracAra sAthe A dAna pUta dharmAMnA paNa bhAre phelAvA thayA hatA. kaliyugamAM dAnane dharmAMnuM parama aga mAnavAmAM AvyuM hatuM. gRhasthAne paNa e parama dha gaNAtA.1 abhilekhA temaja sAhityamAM thayelA ullekhA temaja upalabdha avazeSo e bAbatanA samaka che. dAna levAnAM vividha dravyo paikI amuka dravyonuM dAna uttama koTinu eTale ke mahAna gaNavAmAM AvatuM. emAM suvarNa, dhenu, azva, hastI, bhUmi, kanyA vagereno samAveza thatA. kayAreka dhenu, bhUmi ane vidyAnuM dAna atyuttama atiyAna koTinuM mAnavAmAM AvatuM. sAdhAraNa rIte bhUmidAna sarvottama koTinu gaNAtuM.4 suva, ghenu, anna vagere padArthonu dAna karavAno adhikAra saCmAnya hovAthI badhA vanA lAkA e prakAranAM dAna yathAzakti ApatA haze. paNa A jaMgama prakAranA dAnane aMge lakhANa lakhavAnI bhAgye ja jarUra rahetI hAya. jo enu khata kadAcita lakhAvyuM hoya to paNa e padArthAnA upayoga anitya hovAthI ene tAmrapatra jevA akSaya padArtha para kotaravAnI jarUriyAta bhAgye ja paDe. AthI viparIta, sthAvara bhUminuM dAna zAzvata hoI bhUmiThThAnane aMge hamezA khata lakhavAmAM AvatuM ne te pratiSThahitAne tAMbAnA patarA para lakhI ApavAmAM Avatu'. caulukayakAla daramyAna AvAM bhUmidAna lakhAyela aneka prakAranAM tAmrapatrA maLI AvyAM che. alabatta, tenA pUrvanA maitrakakAlanI sarakhAmaNIe caulukajakAlamAM tAmrapatra para lakhelAM dAnazAsananI sakhyA ochI maLI che. A kAlamAM zilA para lakhelA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 177 lekhonI saMkhyAnuM pramANa vadhu maLe che. A dAnazAsanamAM dAtA tarIke rAjA uparAMta enA mahAmAtya ke maMtrI temaja rAjakuLanA bIjA sabhyonAM nAma paNa maLe che. caulukyakALa daramyAna khaMDiyA rAjAo paNuM bhUmidAna karI zakatA hatA e vAta lakSyamAM levA jevI che. AthI bhUmidAna ApavAne adhikAra rAjA uparAMta emanA sAme tene paNa havAnuM pratIta thAya che. dAtAo A dAna potAnAM mAtApitA tathA pitAnAM yaza tathA puNyanI abhivRddhi mATe temaja dhArmika vRttithI prerAIne karatA hatA. bhUmidAnamAM keTalIka vAra khetara, vAva, kUvo temaja AkhA gAmanuM paNa dAna apAtuM. dhamedAnane pratigraha karanArane e bhUminI UpajanA sarva adhikAra ApavAmAM AvatA hatA. e adhikAra peDhI-ra-peDhI sudhI cAlu rahe te rIte zAzvata kAla mATe ApavAmAM Avato. lagabhaga dareka rAjAnuM AvuM ochAmAM ochuM ekAda dAnazAsana te maLeluM che. ghaNuM rAjAonAM ekathI vadhAre dAnapatra paNa maLelAM che. uparAMta anya vigatonI noMdhavALA paNa ghaNuM lekho maLelA che. A lekhone AdhAre caulukyakAlIna itihAsa temaja saMskRtine lagatI keTalIka viziSTa mAhitI upalabdha thAya che, jemAM tatkAlIna dhArmika sthiti vize sarvAdhika mAhitI upalabdha thAya che. upalabdha sAdhanasAmagrIne lakSamAM letAM A kAlamAM apAyela dhamadAne be vagamAM vaheMcI zakAya : (1) devadeya eTale ke devAlayane arpaNa karelAM ane (ra) pralaya eTale ke brAhmaNane ApelAM dAna. caulukyakAlIna dAnazAsanamAM ghaNAM dAna brAhmaNone ApavAmAM AvelAM jovA maLe che, jemake bhImadeva ra jAnA AhaDanA dAnapatra parathI brAhmaNane dAna apAyAne ullekha che, jyAre bAkInA dAna devAlaya, vApI, kUvA, dharmazALA, satrAgAra, tela mATenI ghANI, sarovara vagerenA nibhAva nimitte ApavAmAM AvelAM che. keTalAMka dAna vidyAlayanA nibhAva mATe paNa ApavAmAM AvelAM che.11 . graMthomAM dAna ApanArane TrAtA, dAna lenArane utaratA ane dAnamAM ApavAmAM AvatA padArthane Tega kahevAmAM Ave che.12 dAnapatramAM dAna ApavAmAM rahele dAtAne hatu temaja e dAna vaDe pratigrahItAne je lAbha thAya che teno khyAla Apela hoya che. dAna ApanAra dAtAno mukhya hetu agAu kahyuM tema mAtApitAnAM tathA pitAnAM puNya ane yazanI vRddhi mATe athavA mAtApitAnA puNyanI abhi 12 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana vRddhine ane pitAnAM aihika temaja Amumbika Icchita phaLanI prApti mATe rahete. brAhmaNa vyaktine je dAna ApavAmAM AvyuM hoya te enA pratigrahItAne dhArmika kriyAonA anuSThAna mATe temaja tenA pitAnA tathA enA kuTuMbanA nibhAva mATe dAna ApavAmAM AvatuM. je dAna devAlayane ApavAmAM AvatuM te enuM mukhya prayajana devapUjana, upAsanA yathAvata cAlu rahe temaja devAlayanA pUjArInA bharaNapiSaNa mATe tathA devAlayanI surakSA mATe rahetuM. devAlayanI sAthe je satrAgAra Avela hoya te satrAgAramAM bhojana temaja anya jogavAI mATe paNa jaNAvavAmAM AvatuM. caulukyakAlamAM ghaNAMkharAM dAna mukhyatve rAjadhAnI aNahilapuramAMthI ApavAmAM AvelAM jaNAya che. keTalAMka dAna judI judI jagyAe nAkhelI vijya-chAvaNImAMthI paNa ApelAM che. dA.ta. bhImadeva 1 lAe vi.saM. 1120 (I. sa. 1064)mAM pitAnI chAvaNI chalA (pAlanapurathI agni khUNe hAlanuM Ilela) mukAme hatI tyAre jAnaka nAmanA moDha brAhmaNane traNa haLa jamIna dAnamAM ApI hatI.13 dAnazAsanamAM jaNAvelI mitione AdhAre kahI zakAya ke dAna mATe moTe bhAge parva dinenI pasaMdagI thatI. emAM pUrNimA, amAvAsyA, makarasaMkrAMti, saptamI, caturdazI, sUryagrahaNa ane adhika mAsanI mitio noMdhapAtra jaNAya che. A badhAmAM pUnamanA divase temaja amAsanA divase dAna apAyAnA vadhu kissA sAdhAraNa rIte najare paDe che. 14 dAna dhArmika vidhipUrvaka karavAmAM AvatuM, jemAM snAna karIne, sUryapUjA karIne jalAMjali sAthe athavA pitRtarpaNa karIne, zrAddha karIne athavA jalAMjali laI keI deva ke devInI stuti karIne ApavAnA vidhine samAveza thate. dAna rAjAnA svamukhe AjJA ApIne, rAjyanI javAbadAra vyakti mAraphate saMdeza pahoMcADI jAhera karAtuM. dAnane lagatuM khata badhI vigate meLavyA bAda taiyAra karavAmAM AvatuM. mahAsAMdhivigrahakone dAnapatrane musaddo ghaDavAnuM kAma seMpavAmAM AvatuM. A adhikAra rAjyanA keI anya maMtrIne paNa soMpavAmAM Avate. A dAnazAsananA lekhamAM zAsana pharamAvyAnuM sthaLa, dAtAnA pUrvajo temaja enI pitAnI vigate, pratigrahItA, deva, dAna ApavAnuM prayojana, dUtaka, lekhaka ane miti jevI atyaMta mahatvanI jarUrI vigato noMdhavAmAM AvatI. lekhanA aMta Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAmika sthiti 179 bhAgamAM lekha kotaranAra tathA mahAsAMdhivigrahaka vagerenAM nAmeAnA paNa ullekha karavAmAM AvatA. lekhanA aMte rAjAnA hastAkSara paNa karAtA. caulukayakAlanAM dAnayAsanAnI sauthI noMdhapAtra vAta e che ke keTalAMka dAnazAsanAmAM rAjAnA hastAkSara ApavAmAM Avela nathI15 ane chatAM e dAnazAsana upayogamAM levAyelu spaSTa jaNAya che. A bAbata vize hajI vidrAnAnu dhyAna gayuM nathI.16 dAnanuM soAdhana mukhyatve lAgatAvaLagatA adhikArIe temaja sthAnika lokone dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvatuM. rAjA pote ApelA dAnapatrane jiMdagIparyaMta cAlu rAkhe e vAstavika che, paraMtu pachI AvanAra rAjavIo e dAnane mAnya rAkhaze ke kema evI zaMkA upasthita rahetI hatI, AthI ApelA ghanane anumAdana ApavA mATe Agraha rAkhavAmAM AvatA ane ene AgAmI bhadra nRpationI naitika pharaja mAnavAmAM AvatI hatI. A anurodhamAM potAnA dAnazAsananA bhaMga karanArane athavA karavA denArane pacamahApAtako ne upapAtako lAgaze evA dhArmika bhaya batAvavAmAM AvatA hatA. pUvI' maitraka ane anumaitraka kAlanAM dAnazAsanonI jema, caulukayakAlIna dAnazAsaneAmAM paNa dAnathI ane dAnanA anupAlanathI prApta thatA puNyane lAgatA temaja ApelA dAnaneA bhaMga karanArane lAgatA pApane lagatA bleka TAMkavAmAM AvelA che. upalabdha dAnazAsanemAM nIce pramANenA zloko jovA maLe che : SaSTiM varSasahasrANi svarge mAdati bhUmidaH / AcchettA cAnumantA ca tAnyeva narake vasetU // (a. sUcI naM. 6, 12, 103) sva`mAM vase che ane ApelI bhUmi (bhUmidAtA sATha hajAra varSo sudhI chInavI lenAra eTalAM ja varSa sudhI narakamAM jAya che.) yAnIha dattAni purA narendrardAnAni dharmArtha yazaskarANi / nirmAlyavAntapratimAni tAni ko nAma sAdhuH punarAdadIta // (a. sUcI naM. 6) (agAu rAjAe dharma, artha ane yaza denArAM je dAna ahIM ApelAM hoya te nirmAlya jevAM dAnAne kayA satapuruSa pAchuM laI le?) bahubhirvvasudhA bhuktA rAjabhissagara!dibhiH / yasya yasya yadA bhUmistasya tasya tadA phalam // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (sagara vagere aneka rAjAo (A) bhUmine bhogavI gayA che. jyAre jenI pAse je bhUmi hoya tenuM tene tyAre phaLa maLe che.) - (A zleka lagabhaga badhAmAM maLe che). svadattAM paradattAM vA yo hareta vasundharAm / . gavAM zatasahasrasya hantuH prApnoti kilbiSam // (pate ke pArake ApelI bhUmine je nara hare che tene lAkhe gAya haNyAnuM pApa lAge che). (a. sacI naM. 89) ittvA bhUmi bhAvina: pArthivendrAn bhUyo bhUyo yAcate rAmabhadraH / sAmAnyo'yauM dAnavammo nRpANAM sve sve kAle pAlanIyA bhavadbhiH // (bhUminuM dAna karIne rAmabhadra bhAvI rAjAonI pAse vAraMvAra yAcanA kare che. A rAjAone sAmAnya dAnadhama te Apa saue potapotAnA kAlamAM pALavo joIe.) vindhyATavISvatoyAsu zuSkakoTaravAsinaH / / kRSNAhayo hi jAyante bhUmidAya haranti ye // (je ApeluM bhUmidAna chInavI le che te viSyanI nirjaLa aTavIomAM zuSTa koramAM vasatA kALA sApa tarIke janme che.) (a. sUcI naM. 176) dAnazAsanamAM jaNAvela uparyukta ko bhagavAna veda vyAsa racita jaNAvavAmAM AvelAM che. AmAMnA ghaNAkharA zleke purANamAMthI maLI Ave che tethI kadAca e zleke purANomAMthI AvyA haze.17 alabatta, badhAM purANonA kartA vedavyAsane mAnavAmAM Ave che tethI veda vyAsane nAme A zleke mUkavAnuM prayajana paNa e hoI zake. | * bhUminA dharmadAyane lagatA rAjazAsananA khatamAM prAcIna praNAlikAnuM anusaraNa najare paDe che. alabatta, ahIM badhAM ja dAnazAsanamAM A badhA kaleke ApelA hotA nathI. lekhanA aMte lekha ghaDanAranA nAma pachI dAnazAsanane saMdeza ApanAra dUtakanuM nAma ane dAnanI miti jaNvI dAnapatra pUruM karavAmAM AvatuM ane enA para rAjAnA hastAkSara karAvI ene musado zAhIthI tAmrapatra para lakhavAmAM AvatA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 181 ane pachI kaMsAra e pramANe kotarate. A rIte taiyAra thatAM tAmrazAsananI A prata dAna lenAranI pAse kAyama rahetI. lekhanadravyatAMbAnA TakAupaNAne laIne 18 dAnane pratigrahIta pote ane pitAnA vaMzajone dAna paranA pitAnA adhikAranA AdhAra-lekha tarIke e kAyama mATe kAma lAgatI. caulukathakAlIna dAnazAsanamAM tAmrapatronI kaDInA sAMdhA para rAjamudrA jovA maLatI nathI. alabatta, ethI enI vizvasanIyatA ghaTatI nathI. (3) pUdhama dharmazAstranA graMthamAM paramArthadhamane pUdhama19 kahe che. A pUrvadharma eTale devAlaya, vApI, kUvA, taDAga vagere leke payagI bAMdhakAma karAvavAM temaja satrAgara, dharmazALA, pAThazALA vagere dhamadAya(dharmAdA)nI saMsthAo karAvavI. ' sAdhAraNa rIte bhUmidAnane adhikAra lagabhaga rAjakuLane ja raheto hato, paraMtu pUrta dAna karavAne adhikAra lagabhaga rAjakuLane ja rahe. bhUmidAnano lAbha ghaNu karIne brAhmaNa, pAThazALAo temaja dharmazALAo, devAlayone ja maLatuM hatuM, jyAre pUrtadAnane lAbha sArvajanika rahetuM, AthI pUrtadAnane ghaNe mahimA pravaryo hate. A prakAranA dAnane caulukyakAlamAM ghaNuM protsAhana maLatuM jaNAya che. prA temaja rAja baMnee emAM khUba rasa dAkhavyuM hovAnuM nIcenA vivaraNa parathI phalita thAya che. (4) pUtakAryonI samIkSA : caulukathakAla daramyAna pRdhama vikAsa A kAlanA AraMbhathI thata varatAya che. karNadeva 1 lAnA vi.saM. 1148nA dAnapatramAM 20 sUNuka (ji. mahesANuM)nA sarevaranA nibhAva mATe AnaMdapura viSayanAM 126 gAmone vahIvaTI ekamarUpa ladhuDAbhI gAmane eka TukaDo dAnamAM ApyAnuM noMdhAyuM che. sAdhAraNa rIte sarevaranA nibhAva mATe dAna apAyAnuM jANavA maLatuM nathI. ema bane ke sUNuka je mahAmaMdira (Azare 11mI sadInA pUrvAdha pachInuM)3 AveluM che, te parathI sUNuka agatyanuM tIrtha gaNAtuM hoya ane AsapAsanA leke moTI saMkhyAmAM AvatA hoya tethI tyAM Thakkara mahAdeve sArvajanika upaga mATe maMdira bAMdhAvyuM hoya ane enI samIpanA sAvarane pharatA ghATa (pagathiyA sAthe) maMDapa ke maMDapikAo tathA saMbhavataH devAlaya ke devakulikAe karAvI hoya. A nitya vaparAtA sthAnanA nibhAva mATe loka pAsethI lAgA levAmAM AvatA; ema chatAM enA nibhAva mATe kAyamI Upaja Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana maLe e mATe sthAnika lekee athavA vahIvaTI lekee vinaMtI karI hovI joIe ane rAjAe A aMge cAra haLa (sAMtI) jeTalI kheDavANa bhUmi sUNakanI pAse AvelAM ladhuDAbhI gAmamAMthI e sarovaranA nibhAva arthe ApI haze. vi. saM. 1193 mAM siddharAja jayasiMhanA vakhatamAM rAjyanA khajAnacI aMbaprasAdanA saMbaMdhIoe caMdrabhAgA nadIne kinAre kamatIrthamAM (gALAne e vakhate kamatIrtha tarIke oLakhavAmAM AvatuM haze) gaNeza ane bhaTTArikAdevInuM maMdira baMdhAveluM hatuM. || vi. saM. 1196mAM siddharAja jayasiMhanA samayanA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe siMhanA senApati kezave dadhipadra(hAlanuM dAhoda)mAM pitAnI mAtAnA zreya athe gojhArAyaNanuM maMdira baMdhAvyuM hatu.23 A viSNumaMdira hatuM ema keTalAka vidvAne dhAre che, 24 paraMtu e barAbara nathI. A bAbata tarapha aMgulinirdeza karIne zrI ratnamaNirAve gya rIte ja geganArAyaNae sarpamaMdira hovAnuM jaNAvyuM che. teo umere che ke e vakhate sarSapUjA pracalita hatI ane gemsa nAme pUjAtA sarpadevatAnAM maMdire paNa baMdhAtAM hatA5 ahIM vadhumAM umeravAnuM ke gogA (ghA)bApA tarIke Aje paNa sarSadevatA ane nAgadevatAnI pUjA gujarAtasaurASTramAM pracalita che. vi. saM. 1202 nA mAMgaroLanA soDhaLIvAvanA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe kumArapAlanA samayamAM zrI sAhArane pautra ane sahajIgane putra gRhila mUlUka rAjya karatuM hatuM. tenA nAnAbhAI semarAje potAnA pitAnI yAdagIrImAM sahajiMgezvara maMdira baMdhAvyuM temaja enA nibhAva mATe deguA nAmanI vAva dAnamAM ApI hatI. A vAva hAlamAM mAMgaroLa pAse hovAnuM manAya che.26 caulukyakAlamAM moTA bhAganAM dAna temaja pUrva ghaNuM karIne maMdira, vAva, sarevara, kUvA vagerene nimitte arpaNa thayela jaNAya che. vi. saM. 1207nA kumArapAlanA zilAlekhamAM jaNuvyA pramANe rAjA kumArapAle samidevera maMdiramAM pUjA karI enA nibhAva mATe eka gAma ane telanI ghANI dAnamAM ApelI.. atyAra sudhInAM pUrvakAryomAM A ghANInuM dAna viziSTa bhAta pADe che. vi. sa. 1207 mAM kumArapAle vaDanagaranI surakSA mATe pharate kaTa karAvyuM. hatuM temaja lokahita mATe tyAM jaLAzaya karAvyAM hatAM.28 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti vi. saM. 1216 nA kumArapAlanA bAlInA zilAlekhamAM jaNuAvyA pramANe vAlarI gAma anupamezvara devane bheTa ApyuM hatuM temaja bahusuNadevInI pUjA mATe 1 haLa jamIna ane vADI dAnamAM ApyAM hatAM. 183 vi. saM. 1220 nA kumArapAlanA uyapuranA lekhamAM jaNAvyA anusAra kumArapAle caMdragrahaNanA divase uklezvara maMdiranA nibhAva mATe dAna ApyuM hatuM. vi. saM. 1222 mAM kumArapAlanA samayamAM cAhaDa ThAkure mAtApitAnA puNyanI vRddhi mATe ughyapuramAM madiranA nibhAva mATe sAMgavaTTA gAmanA ardhA bhAga dAnamAM ApyA hatA.29 A parathI kahI zakAya ke ma MdiranA nibhAva mATe gAmanI Upajane adha bhAga paNa apAtA hatA. vi. saM. 1222 nA giranAranA eka lekhamAM rANiganA putra AMkhAMke suvAvaDI parakha nIce rastAnI uttara bAju (A sthaLa giranAramAM Avelu che.) pagathiyAM karAvyAM hatAM. A suvAvaDI eTale 'sArI vAvaDI' arthAta 'sArI vAva' ane enA paranI parakha para caDavA karAyela pagathiyAMnI A vAta hovAnuM kahI zakAya. A AMbAke vi. sa. 1223 mAM giranAramAM khaSutrIkhAbamAM pagathiyAM karAvyAM hovAnuM giranAranA lekhamAM noMdhAyeluM che. vi. sa. 1225 mAMnA eka zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe kumArapAlanA saciva dhavalanI patnIe AnaMdanagara (vaDanagara)mAM zivAlaya badhAvyuM hatuM te enA nibhAva mATe eka gAma dAnamAM ApyuM hatu..30 e ja varSoMnA zilAlekhamAMka1 kumArapAle karelAM asaMkhya pUkAryAMnA ullekha maLe che, jevA ke (1) kumArapAle vRkSa, jaLa vagere sAthe brahmapurI nAmanu gAma upabhAga mATe ApyuM. (2) devAlayanA uddhAra mATe 555 pUjya janonI pUjA karI. (3) maMdiranI dakSiNa ane uttara bAju majabUta du badhAvI nagaranA vistAra karyA. (4) goMrI, bhImezvara, kapadI', siddhazvara vagerenAM maMdire para suva`kaLaze mukAvyA. (5) rAjAonI sabhA mATe darabArakhaMDa anAvarAvyA temaja rasoDAM ane snAna mATe vApInI racanA karAvI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana (6) maMdiranA AgaLanA bhAgamAM staMbhanA AdhAravALI parasALa banAvI temaja rUpAnA jaLamArgavALuM muMDakanA AkAranuM zivanuM Asana banAvyuM. (7) pApamocana devamaMdirano jINoddhAra karAvyo temaja nadImAM pagathiyAM karAvyAM. (8) brAhmaNo mATe vizALa gRho baMdhAvyAM. (9) somanAthanA mArga para navIna nagaramAM be vApI karAvI ane tyAM apara caMDikAnI sthApanA karI. kumArapAlanAM upayukta kAryo enI prazastimAM jaNAvyAM che. vi. saM. 1231 mAMnA ajayapAlanA samayanA tAmrapatramAM jaNAvyA pramANe cAhuyAna vaMzanA mahAmaMDalezvara vaijajaladeve eka satrAgArane, tyAM niyamita 50 brAhmaNe bhajana kare e mATe eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. tribhuvanapAlanA vi. saM. 1259 nA dAnapatramAM jaNAvyA pramANe tribhuvanapAlanA samayamAM rANa lUNaprasAde pitAnI mAtA salakhadevInA puNyArthe mAula talapadramAM bAMdhelAM satrAgAramAM kApaTikanA bhajana mATe sUryagrahaNanA divase eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1263 nA dAnapatramAM bhImadeve rANuM samarasiMha cakramAnanI putrI rANI lIlAdevIe karI ane mAlarI gAma vacce lIlApuramAM baMdhAvelA bhImezvara ane lIlezvaranAM maMdire temaja prapA (paraba) ane satrAgAranA nibhAva mATe eka gAmanuM dAna kareluM hatuM. vi. saM. 1264 nA mahera rAjA jagamallanA TimANunA tAmrapatramAM jaNAvyA pramANe rAjA jagamale potAnA pitA ane mAtAnA zreya athe taLAjAmAM devazrI cauDezvara ane pRthividevIzvaranI be mUtionI sthApanA karI hatI. A uparAMta A bane denA raMgabhoga, pUjAnaivedya, utsava dIpotsava temaja sthAnanA samArakAma mATe tathA prativarSa dhoLAvavA mATe apAkavALI temaja pAka vinAnI 55 pArA jamIna dAnamAM ApI. lekha parathI jaNAya che ke jene kheDavA traNa kheDUtonI jarUra paDe teTalI A jamIna hatI. vi. saM. 1265 mAM bhImadeva ra jAnA samayamAM ujajainamAM zivamaThanA mahata kedArarAzinA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe eNe keTezvara maMdirano jIrNoddhAra karAvyo temaja e sthAnamAM keTa badhAvya, atulanAthanA jUnA nivAsasthAnanuM samArakAma karAvyuM temaja kanakhalanAthanA AgaLanA bhAgamAM zUlapANinAM be navAM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 185 bhavya maMdire karAvelAM. kedArarAzinI bahena mokSezvarIe zivanuM maMdira karAveluM. A uparAMta kedArarAzie kanakhalanA zaMbhumaMdiramAM paththaranI khaMbhAvali karAvelI. vi. saM. 1266 nA dAnapatramAM jaNAvyA pramANe khetI mATe kUvo tathA enA havADAnA nibhAva mATe bhUmidAna ApavAmAM AvyAM hatAM. A lekha bhImadeva 2 jAnA samayane che.32 vi. saM. 1273 nI zrIdharanI devapATaNanI prazastine lagatA zilAlekhamAM bhImadeva 2 jAe meghadhvani nAmavALe somezvaramaMDapa baMdhAvyAne ullekha che. vi. saM. 127pa nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAnA rAjyamAM seraThadezamAM kArabhArI sAmaMtasiMhe mAtarI vAvanA nibhAva mATe bharANa gAmanI mAMDavInI Upaja dAnamAM ApI hatI. vi. saM. 1280 nA abhinava siddharAjanA dAnapatramAM eNe Analezvara ane salakhaNezvara maMdiranA nibhAva mATe gAma dAnamAM ApyuM hovAnI noMdha che. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1283 nA dAnapatramAM bhImadeve mAMDalamAM bhUlezvaranuM maMdira ane ene joDelA maThanA rogIone nitya pUjA temaja bhojana mATe gAma dAnamAM ApyuM hatuM. vi. saM. 1286 (I. sa. 1230)nA zilAlekhamAM jaNuMvyA pramANe mUlukanA putra rANakanA rAjyamAM bhRgumaThamAM (bhUgumaTha-mAMgaroLa baMdaranI pUrva dizAe cAra mAIla pAse DhelANA gAmanI pAse noLI nadInA kAMThA para kAmanAtha mahAdevanA maMdiramAM A maTha Avela che.) devanI pUjA mATe paththaranI pATa ApI hatI. vi. saM. 1287 nA zilAlekhamAMnA ullekha pramANe vastupAla ane tejapAle sarovara, kUvA, vanarAji, taLAva, maMdira vagere ghaNuM zahera, gAma, mArgo ane parvatanAM zikhare para karAvyAM hatAM. vi. saM. 1287 mAM tejapAle pitAnA putra lUNasiMhanA puNya mATe abudAcala (Abu) para neminAthanuM maMdira baMdhAvyAno ullekha che. vi. saM. 1287 nA dAnapatramAM jaNAvyA pramANe bhImadeva 2 jAe Analezvara ane salakhaNezvara maMdiranA nibhAva mATe devAu gAma dAnamAM ApyuM, jyAre vi. saM. 1288 nA evA ja dAnapatramAM e maMdiranA brAhmaNanA bhojanAthe temaja satrAgAra mATe gAmanuM dAna (gAmanuM nAma lekhamAM Apela nathI) paNa Apela che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana vi. saM. 1291 nA bhImadeva 2 jAnA dhoLakAnA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe potAnA puNya ane Atmazreya arthe vAva karAvI, gaLezvara ma Mdirano maMDapa karAvyo temaja A maMdiranAM tAradAra karAvyAM. 186 vi. saM. 1292 nA zilAlekhamAMnA ullekha pramANe yAyi maMdiramAM ratnAdevInI mUti temaja madira karAvavAmAM AvyAM hatAM.33 vi. saM. 1295 nA dAnapatramAMnA ullekha pramANe bhImadeva 2 jAe vIramezvara ane sUmalezvara maMdiramAM pUjArInA nibhAva mATe gAma dAnamAM ApyuM hatuM. bhImadeva 2 jAnA acAkkasa mitivALA lekhamAM jaNAvyA pramANe eNe somanAtha maMdira baMdhAvyuM hatuM ane enu nAma medhanAda' pADayuM hatuM.34 hakIkate e mahAma`diranA medhanA-ma`Dapa karAvyAnA lagatA ullekha che. vi. saM. 1296 mAMnA bhImadeva 2 jAnA samayanA Akhu paranA zilAlekhamAM 35 vastupAla ane tejapAle nIcenI vastu karAvyAnI noMdha che : ( 1 ) vaizAkha sudi 3 nA divase zatruMjaya tI` upara tejapAle naMdIsaranA pazcima maMDapa AgaLa AdinAtha bhagavAnanuM biMba tathA dhvajAdaMDa ane kaLaza sahita devakulikA karAvyAM. (2) jyAre AmrutIthamAM vastupAle nIcenI vastu karAvI : --satyapurIya mahAvIrabiMba ane khattaka (gokhalA) banAvyA. --tyAM pASANanuM biMba karAvyuM. bIjI devakulikAmAM e khattaka ane RSabhadeva vagere tItha karAnI covIsI karAvI. --gUDha ma`DapamAM pUrva bAjunA dvAra AgaLa khattaka, mUrtiyugma ane AdinAthanuM biMba karAvyAM. --giranAra paranA neminAthanA pAdukAma`DapamAM neminAthanu biba ane khattaka karAvyAM. --AdinAthanI AgaLa ma`DapamAM neminAthanu biba ane khattaka banAvyAM. --AbumAM neminAthanA maMdiranI jagatImAM e devakulikA ane 6 biba karAvyAM. jAbAlipura (jAlora, rAjasthAna)mAM pArzvanAthanA maMdiramAM AdinAthanu N biba ane devakulikA karAvyAM. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 187 --tAraNADha(tAraMgA)mAM ajitanAtha maMdiranA gUDha maDapamAM AdinAtha biMba ane khattaka karAvyAM. --vijApuramAM devakulikA tathA neminAtha ane pArzvanAthanAM bibe bharAvyAM tathA mUlaprAsAdamAM kavalI (gAdI) ane khattaka tathA AAitha ane munisuvratasvAmInI pratimAe karAvyAM. --lApallI (lADola)mAM AvelA kumAravihAramAM chA~hAra samaye pAzvanAthanA AgaLanA maMDapamAM pArzvanAthanu biMba ane khattaka karAvyAM. --pretlAdanapura(pAlanapura)mAM AvelA pAvihAramAM caMdraprabha tIrthaMkaranA ma`DapamAM e khattako karAvyAno ullekha paNa che. A uparAMta A samayanI lagabhaga 409 jeTalI pratimAo pUtadhama pramANe pratiSThA pAmelI jaNAya che. A hakIkata pratimAlekhAne AdhAre jANavA maLe che. pratimAnirmANa temaja enI pratiSThAne lagatA pUdhama samAjanA ghaNAkharA varganA loko sAthe maLIne, dhamasahiSNutAthI prerAIne paLAtA hatA. sAdhAraNa rIte vyaktine jenA pratye AsthA hAya te deva, devI, tIthaMkara ke yakSa vagerenI mUrti e karAvatA. AvI mUrti zAstrIya vidhAna anusAra thatI. (5) dhama bhAvanA : deva ane pUdha ne lagatA ullekho parathI caulukayakAlIna lokomAM rahelI dhama mATenI utkaTatAnI jhAMkhI thAya che ane emAMya dAnazAsaneAmAM AvatA spaSTa ullekhAne kAraNe A dhabhAvanAnu N citra vadhu jIvaMta thAya che. caulukaca rAjAonI prazastiomAM kaLiyuganA vilAsa dUra karI kRtayuga pravartAvavA mATe manu vageree racelI smRtiomAM jaNAvela dharmapAlananA paNu spaSTa ullekha che. caulukatha rAjAe parAvidyA (adhyAtmavidyA), traNa vedo temaja zAstrAbhyAsa6 dvArA sucarita keLavatA temaja dha`rAja yudhiSThiranI jema vinaya ane vyavasthA temaja zAMti sthApIne prajAnA cittane prasanna rAkhanAra arthAt prajAnAM cittanuM raMjana karanAra hoIne "rAjA" zabdane sArthaka karatA sAlakI rAjAo rAjalakSmIneA ghaNA bhAga dAna ane pUta dhama nimitte vAparatA. (6) brAhmaNA : caulukayakAlIna dhArmi ka jIvanamAM brAhmaNAnA phALeA mUlyavAna hatA. A kAlanA lekhAmAM ghaNA lekhA brahmadeyane lagatA DAvAthI e samayanA brAhmaNo vize Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 gujarAtanA cIluthakorlIna abhilekho : eka adhyayana sArI mAhitI prApta thAya che. AmAMnA dareka lekhamAM dAna lenAra brAhmaNanuM nAma, enA pitAnuM nAma, enuM netra, enI vedazAkhA, enuM nivAsasthAna temaja mULa sthAna (vatana) jarNavavAmAM Ave che. brAhmaNonAM nAma mukhyatve ziva, viSNu, sUrya, Indra vagere devatAonAM nAma parathI pADavAmAM AvatAM ane emAM nAmane aMte Izvara, deva, bhUti, zarmA vagere upapada lagADavAmAM AvatAM hatAM. brAhmaNonI jJAtiomAM mukhyatve zrIgeDa, rAyakavAla, mevADA, meDha, gUgaLI, zrImALI, nAgara, udIca vagere maLe che. emanAM netromAM kRSNAya, vatsa, capala, maitreya, kauruSa, gArme, kuzika, bAdarAyaNa, zAMDilya, managara, hArIta, gautama, bhAradvAja, upamanyu, parAzara, vaijapAya, mAMDavya vagerenA nirdeza maLe che.37 (7) paMcamahAyo : brAhmaNone bhUmidAna ApavAne hetu e hato ke eo paMcamahAyonI kriyAo niyamita saMpAdita karI zake e mATe dAna dvArA eone kAyamI AvakanuM sAdhana karI ApavAmAM AvatuM. A parathI caulukyakAlIna brAhmaNa paMcamahAyanI kriyAo niyamita karatA hovAnuM pratIta thAya che. A dhArmika kiyAo gRhasthajIvananI dainika kriyAo gaNAtI. prastuta kAla daramyAna AvA yonI prathA hoya evuM abhilekhene AdhAre spaSTa jaNAtuM nathI ema chatAM paNa moTAM nagaromAM temaja ucca brAhmaNa kuTuMbamAM A prathA heya ema jaNAya che; jemake kumArapAlanA samayanA vaDanagaramAMthI maLelA prazastilekhamAM jaNuvyuM che ke "dija varganA avirata homanA agninA dhumADAthI aMdhApAne pAmele kaliyuga e nagaranI samIpa AvI zakatA nathI."38 e bAbata niyamita ane dararoja yAjJika kAryo thatAM hovAnuM sUcave che. AvI kyiA brAhmaNo mATe niyamita dAnanI AvakathI ja saMbhavI zake. A bAbata ema sUcave che ke brAhmaNa niyamita agnihoma karatA hovA joIe. bIjA paNa vaizvadevAdi Adunika ya karatA haze. devadeya tarIke ApelAM dhamadAna devAlayane arpaNa karavAmAM AvatAM hatAM. devAlaya mATe dAnazAsanamAM judA judA zabda prayojelA jaNAya che. jevA ke levA , prAsADha, maMdira vagere. (8) dharmaparatA ? caulukya vaMzanA rAjavIo zaivadharmI hatA ane A kAraNasara zaivadharmanAM devAlayone e rAjAo taraphathI dAna ApyA aMgenI vigate vadhu prApta thAya che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 dhArmika sthiti mUlarAja 1 le, cAmuMDarAja, vallabharAja, durlabharAja, bhImadeva 1 le, karNadeva, jyasiMhadeva (siddharAja), kumArapAla, mUlarAja ra je ane bhImadeva 2 jo A badhA caulukya rAjavIone enA lekhamAM "umApativaralabdhaprasAda kahyA che. A bAbata emanI zaivadharma pratyenI AsthAnI sUcaka che. zivapUjAnI sAthe sAthe zaktipUjA paNa pracalita hatI. vi. saM. 1193mAM siddharAja jayasiMhanA khajAnacIe gaNeza temaja bhaTTArikadevInuM maMdira baMdhAvyAne ullekha che;39 joke devIpUjA zivapUja jeTalI vyApaka na hatI tethI devInAM maMdirano ullekha jUja maLe che. bhAgavata saMpradAya pramANenI viSNupUjAnA ullekha keTalAMka dAnazAsanamAM maLI Ave che. bhAvabRhaspatie viSNupUjana nimittanI vRttione uddhAra karela.40 bhImadeva 2 jAnA samayamAM vipra zrIdhare mAtAnA nAma parathI rahisvAmI (balarAma)nuM maMdira karAvyuM hatuM.' sUryapUjA paNa caulukyakAlamAM pracalita hatI. mahAmAtya vastupAle khaMbhAta pAsenA nagaraka nagaramAM jyAditya nAme sUryanI mUti pAse emanI patnIo ratnAdevI ane rAjadevInI mUrtio padharAvI hatI.42 vi. saM.1293 mAM kherALamAM sUrya ane emanI be patnIonI pratimAonI pratiSThA thaI hatI.43 - caulukAlamAM bauddhadharma saMpUrNapaNe lupta thayela jaNAya che. enA sthAne jaina dharmane prasAra vyApakapaNe jovA maLe che. Abhilekhika purAvA jotAM ema spaSTa jaNAya che ke caulukya rAjAo taraphathI jena dhamane rAjyAzraya maLyo hato. cAmuMDarAja, karNadeva ane siMhadeve jinAlayone ApelAM bhUmidAnanA ullekha paNa maLe che. bhImadeva 1 lAnA samayamAM daMDanAyaka vimale Abu para vi. saM. 1088 mAM AdinAthanuM ArasathI bhavya maMdira baMdhAvyuM hatuM. A ullekha saM. 1378 mAM thayelA enA jIrNoddhArane lagatA prazastilekhamAM thaye che.44 caulukya rAjAomAM kumArapAlanA sampamAM jaina dharmane ThelAvo sarvAdhika thayela tema Amilekhika purAvA jotAM cokakasa kahI zakAya, jenI carcA anyatra karelI che. (9) devapUjA : devAlayane dAna ApavAnuM mukhya prayojana e hatuM ke devAlayamAM rahela devapratimAnI vidhisaranI pUjA mATe je kharco thatA tenI vyavasthA barobara thaI zake. devapUjAnI vidhinA aneka prakAra hoya che. tene Dara paNa kahevAya che. devapUjA paMcopacAra, dazepacAra ke SaDazepacArathI karavAmAM AvatI hatI. paMcopacAra pUjA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana gaMdha, puSpa, dhUpa, dIpa ane naivedyathI karavAmAM AvatI hatI. A pUjAmAM pAgha, artha, AcamanIya, snAna ne yajJopavItanA bIjA pAMca upacAra karavAmAM Ave te temane dazepacAra pUjA kahevAya che. AmAM AvAhana, Asana, vastrAlaMkAra, namaskAra, pradakSiNa ane visajananA bIjA cha upacAra umeravAmAM Ave te e SaDapacAra pUja thaI kahevAya.pa caulukayakAlIna dAnazAsanamAM devapUjAnI mAhitImAM snAna, gadha, caMdana, puSpa, dIpa, dhUpa, naivedya vagereno ullekha karavAmAM Avela che.46 uparyukta devapUjAnI je vigate jaNavelI che temAM paMcopacAra pUjAne spaSTa ullekha caulukyonAM dAnazAsanemAM maLe che. vi. saM. 1202 nA dAnazAsanamAM A prakArano ullekha thayela che. A uparAMta A samayanAM ghaNAMkharAM dAnazAsanamAM devapUjAnA ullekha jovA maLe che; jeke caulukya rAjavIo zaivadharmI hovAthI zivapUjAnA ullekha vizeSa maLe e svAbhAvika che; jemake vi. saM 1051 nA mUlarAja 1nA lekhamAM zivapUjAne ullekha che, vi. saM. 1148 nA karNadeva 1nA lekhamAM zivapUjAne ullekha che. dAnazAsanamAM A devapUjA sAmAnya divase uparAMta tahevAranA vizeSa divasamAM karavAmAM AvatI hatI, jemake vi. saM. 1225 mAM kumArapAle caMdragrahaNanA samaye temanAthanI pUjA karI hatI. A uparAMta vi.saM. 1231 mAM ajayapAle agiyArasanA divase upavAsa karIne ziva ane puruSottamanI pUjA kyanA ullekha che. A devapUjA akhaMDa cAlu rahe e mATe paNa dAna ApavAmAM AvelAM hatAM; jemake vi. saM. 1302 mAM kumArapAle zivanI pUjAne prabaMdha karyAne ullekha che. vi. saM. 1283 mAM bhImadeva 2 jAe nityapUjA mATe dAna Apela hatuM. zivapUjAnI sAthe sAthe jaina tIrthaMkaranI pUjAnA paNa ullekha dAnazAsanamAM prApta thAya che, jemake vi. saM. 1287 mAM bhImadeva rajAnA lekhamAM neminAtha devanI aSTabhoga pUjAne ullekha Ave che.48 Ama caulukyakAlIna dAnazAsanamAMthI devapUjAnI mAhitI paNa prApta thAya che. (10) Azrame ? devAlayanI sAthe sAthe sAdhuo, saMnyAsIo temaja maha tenA nivAsa mATe Azrama ke maTha bAMdhavAmAM AvatA hatA; caulukyakAlIna dAnazAsanemAM enA paNa ullekha maLe che. A samaye zivAla sAthe zaiva maTho paNa sthapAyelA hatA. AmAM maThanA vaDAne "maThAdhipati" kahevAmAM AvatuM. A samayamAM maMDalI, Abu ane somanAtha jevAM sthAnamAM mukhya maTha AvelA hatA. maMDalImAM maThanA sthAna pati tarIke vi. saM. 1283 mAM vedagarbha rAzi hatA.49 I. sa. 1243 mAM tribhuvanapAle Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti - 191 vidagarbha rAzine be gAmanuM dAna ApeluM hatuM. A uparAMta anya maThomAM mahAkAladevamaTha temaja50 kanakhala tIrthamAM zivamaMdira sAthenA maThane ullekha vi. saM. 1265 nA lekhamAM thayela che.51 vi. saM. 1266 mAMnA eka lekhamAM viramezvaradevanA maThane temaja kedAradevanA maThane nirdeza thayo che.para (11) vividha saMpradAya upayukta mAhitInA AdhAre caulukyakAlIna dhArmika paristhitine sAmAnya khyAla Ave che ane enA AdhAre caulukyakAlamAM vividha saMpradAya havAnuM paNa jaNAya che. zeva saMpradAya : caulukya rAjavIo dhamaparApaNu rAjavIo hatA. eno kula dhama zaiva dhama hovAnuM eonA prApta lekhe parathI spaSTapaNe kahI zakAya che. solaMkIo pitAne gharamAra tarIke oLakhAvatA hatA. varamamAEzvara eTale mahezvara(ziva)nA parama upAsaka. ghaNuM utkIrNa lekhamAM keTalAka rAjAone "umApativaralabdhaprasAda" tarIke paNa oLakhAvelA che.53 kumArapAlanuM e eka khAsa biruda hatuM. dAnazAsananA AdhAre zivapUjA vidhi temaja enuM mahattva jANavA maLe che. pUrve carcA thaI gayA mujaba zivanI pUjA mukhyatve paMcopacAre gaMdha, puSpa dhUpa, dIpa ane nevedya vaDe thatI. kumArapAlanA vi, saM. 1202 nA dAnazAsanamAM A prakAranI pUjAne spaSTa ullekha thayeluM che. A sivAyanAM anya dAnazAsanamAM paNa zivapUjAnA ullekhe upalabdha che. vi. saM. 1051 nA mULarAja 1 lAnA lekhamAM, vi. siM. 148 nA karNadeva 1 lAnA lekhamAM, vi. saM. 1225 mAM kumArapAle, vi. saM. 1231 mAM ajyapAle vageree zivapUjA karI hatI. keTalIka vAra koI vizeSa tahevAra ke agatyanA pave zivapUjA viziSTa rIte saMpAdita thatI. kumArapAle vi.saM. 1raspa mAM caMdragrahaNanA samaye somanAthanI karelI pUjA AnuM dRSTAMta che. vi.saM. 1231 mAM ajayapAle agiyArasanA divase upavAsa karIne zivapUjA karI hatI. caulukya rAjavIoe zaiva dharmanI AsthA dharAvanArAone dAne vadhu ApyAM che; jemake mUlarAjanA vi. saM. 1030 nA tAmrapatramAM lucchakAcAryane dAna ApyAne ullekha che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana mUlarAjanA kaDInA vi. sa. 1043 nA tAmrapatramAM rudramahAlayadevane pUchate dAna ApyAnA ullekha che. e tAmrapatra para naMdInu cihna che. caulukayakAlIna tAmrapatromAM A eka ja tAmrapatra para A prakAranu` cihna dRSTigocara thAya che, A lekha parathI rudramahAlaya vi. saM. 1043 pahelAM badhAyA hovAnuM jaNAya che. mUlarAje A dAna vaDhiyAra dezanA ma`DalI gAmamAM pote sthApelA mUlanAthadevane Apela che. mUlarAjanA A lekha enI tItra zivabhaktinA prabaLa purAvA pUrA pADe che. 192 vi. sa. 1051 nA mUlarAjanA bAlerAnA tAmrapatramAM carAcara-guru bhagavAna bhavAnIpatine pUchate zrIdula'bhAcA'nA putra dIrghAcA'ne dAna ApeluM che. A paNa zaiva AcAya che. zaiva AcAyeluM caulukayarAjyamAM cheka mUlarAjanA vakhatathI rAjamAnya haze evu' A lekha parathI spaSTa thAya che. vi. saM. 1086 nA bhImadevanA tAmrapatramAM bhagavAna bhavAnIpatine pUchane kacchamAM masura gAma AcArya ma'galazivanA putra bhaTTAraka AjapAlane ApyA lekha che. A AcAya pAzupata matanA hovAnuM jaNAya che. kaNu devanA dhamaDAchAnA vi. sa. 1131 nA tAmrapatramAM carAcara-guru mahezvarane pUchate karNadeve dAna ApyAno ullekha che. A tAmrapatranA khIjA patarAmAM lATanA mahAma`Dalezvara durlabharAje nArAyaNane pUchane dAna ApyAnA ullekha che. banne patarAmAM varSI (zaka 996 ke vi. sa. 1131) eka ja che ane dAna sarakhuM ja Apela che. Ane atha e thAya ke, gujarAtanA rAjA zivabhakta hato ane e lATatA mahAma`Dalezvara viSNubhakta hatA. vi. saM. 1148 nA sUNukanA tAmrapatramAM bhagavAna bhavAnIpatinI pUjA karIne karNadeve dAna ApyAno ullekha che. vi. sa. 1202 nA kumArapAlanA mAMgarALanA lekhamAM lekhano AraMbha zivastutithI karelo che ane surASTranA sAmaMta JAme potAnA pitAnA nAma parathI sahajiMgezvara maMdira badhAvyAnA ullekha che. vi. su' 1207 nA citoDagaDhanA mokalajInA maMdiranA zilAlekhamAM kumArapAle samidhyezvara mahAdevane pUchane zivacaraNanI pUjA mATe gAma AkhA nirdeza che. vi. sa. 1213 nA nAMdodanA tAmrapatramAM tathA vi. saM. 1225 nA prabhurita lekhamAM kumArapAlane "umApativaralabdhaprasAda prauDhapratApa" kahela che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti ( 193 vi. saM. 1220 nA udayapuranA zilAlekhamAM paNa kumArapAlane "umApati varalabdhaprasAda prauDhapratApa" kahyo che temaja kumArapAlanA mahAsaMdhivigrahaka vasaMtapAle ulezvadeva mATe dAna ApyAne ullekha che. vi. saM. 1225 mAM somanAthanI bhAvabRhaspati prazasti lakhAyela che. temAM jaNAvyA pramANe kumArapAlanA samayamAM somanAthanA maThapati bhAvabRhaspatinI dekharekha nIce maMdirane jINoddhAra thayo hato. A vakhate kumArapAle bhAvabRhaspatine brahmapurI gAmanuM dAna ApeluM. A pAzupatAcArya bhAvabRhaspati vize e prazastimAM ja lakhyuM che ke eo kAnyakubaja brAhmaNa hatA ane mALavAnA rAjAnA guru hatA, emaNe aneka zivamaMdira baMdhAvyAM hatAM. emaNe emanAthanA rastAmAM vAva bAMdhI satkAryo paNa karyA hatAM. upayukta dAnazAsanonA AdhAre caulukyakAlamAM zaivadharma keTaluM vyApaka hatA ene spaSTa khyAla Ave che. A samayamAM gujarAtamAM mukhya traNa zaiva maMdiradhAme hovAnuM pratIta thAya che : . . (1) maMDalI(mAMDala, tA. viramagAmamAM mULarAje baMdhAvela mUlezvaradevanuM maMdira, ' (2) siddhapuranuM rudramahAlaya . (3) prabhAsanuM seminAthanuM maMdira , (1) abhilekhemAM uhilakhita vividha zivAla: caulukya rAjavIo dharmaparAyaNa hatA e uparAMta eo zaivadharmanA parama samathake paNa hatA. A kAraNe sara caulukya rAjavIoe asaMkhya zaivamaMdire baMdhAvyAM teonA nibhAva mATe dAna ApyAM ane enA jIrNoddhAra karAvyA. abhilekhone AdhAre zivAlayanAM vividha nAmo jANavA maLe che. . joke A maMdiranI vadhu vigato kalAnA prakaraNamAM ApelI che, jevI ke vi. saM. 1207 nA lekhamAM samiheranA maMdirane ullekha che. lekhamAM jaNAvyA pramANe A maMdira citoDagaDhamAM AveluM che. vi. saM. 1103 nA lekhamAM maNezvaranA maMdirano ullekha che. 54 maNezvaranuM maMdira e hAlanuM maNinAgezvaranuM maMdira (tilakavADA) hevAnuM jaNAya che. vi. saM. 1176 nA lekhamAM somanAtha pATaNanA somanAtha maMdirano ullekha Apela che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana siddharAja jayasihanA vi. saM 1184 nA lekhamAM saranA nIlakaMTha mahAdevanA ullekha che. 194 uyapuranA ullezvara-maMdiranA ullekha vi. saM. 122 nA lekhamAM thayelo che. vi. saM. 1263 mAM bhImadeva 2AnA lekhamAM 'bhAriyAmAM Avela 'bhezvaramahAdevanA nirdeza che. ku vi. saM. 1264 (I. sa. 1207)mAMnA lekhamAM miANAmAM Avela caDezvara, pRthivIdevIzvara, zrIva mAnezvara, sUIsarezvara, sAhiNezvara, sItezvara vagere zivAlayAnAM nAmeA maLe che. vi. sa. 1265 nA lekhamAM AjI paranA koTezvara-madirano ullekha che. vi. 1266 nA lekhamAM somanAtha vivezvaramA, kedAradevane mA temaja kapAlezvarI-madiranA saMdarbha' jovA maLe che. vi. sa'. 1280 nA kaDInA lekhamAM Analezvara ane salakhaNezvara madirAnA ullekhA che. vi. sa'. 1283 nA kaDInA lekhamAM mUlezvara-maMdirano ullekha thayA che. valabhI saMvata 911 nA (vi. saM. 1286, I. sa. 1230) lekhamAM mAMgarALasArathI pUrvamAM pAMceka ki.mI. upara AvelA DhelANAnI najIkanA tALI nadI paranA kAmadeva mahAdevanA madiranA ullekha che. vi. sa'. 1291 mAMnA lekhamAM dhoLakAnA gaLezvara maMdirano ullekha che. vi. sa. 1296 nA lekhamAM vIramagAmanA vIramezvara ane samalezvaranAM maMdirA ullekha che. upayu`ta vividha madirAnA AdhAre caulukayakAlamAM zivanAM nAmeAnI vividhatA paNa jovA maLe che. sAdhAraNa rIte AmAMnAM ghaNAM nAmeA zivAlaya karAvanAra dAtAnA nAmanI pAchaLa 'Izvara' zabda prayAjIne ApelAM jaNAya che; jemake sItezvara, ullezvara bhUmalezvara vagere. zAkta saMpradAya : zaivasa'pradAyanI sAthe zAktasa`pradAya ghaNA dhaniSTha saMbaMdha dharAve che, paraMtu caulukayakAlIna lekhAmAM mAhezvarAnI jema zAktonA spaSTa nirdeza Avato nathI. alabatta, emAM devInAM nAnAM maMdirA badhAvyAnA ullekhA maLe che kharA. zakti Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti pUjAnA sAhityika ullekha vizeSa prApta thAya che, paraMtu enA Abhilekhika purAvA nahivata che. vi. saM. 1193 (I. sa. 1094)mAM siddharAja siMhanA gALAnA zilAlekhamAM siddharAjanA mahaMta aMbaprasAdanA saMbaMdhIoe caMdrabhAgAne kinAre kUmatIthamAM gaNeza temaja bhaTTArikAdevInuM maMdira karAvyA aMgenI mAhitI maLe che. vi. saM. 120(1) (I. sa. 1144-45)mAM kumArapAlanA samayamAM maNDalInA rahIza AcArya bhAskaranA dIkarAe akSayatRtIyAnA divase bhaTTArikAdevInI pUjA mATe amuka krame dAnamAM ApyAnI neMdha che.55 vi. saM. 1225 (I. sa. 1168-69)nA zilAlekhamAM kumArapAle karelAM asaMkhya prakAryone ullekha maLe che temAM eNe gaurImaMdira 5ra suvarNakalaza caDAvyAno ullekha thaye che. bhImadeva ra jAnA samayamAM vi. saM. 1292 (I. sa. 1236)nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe nagarAmAM ratnAdevInI mUti temaja maMdira karAvavAmAM AvyAM hatAM e ullekha thayela che. prastuta lekhamAM jaNAvyA pramANe vastupAle khaMbhAta pAsenA nagaraka-nagarAmAM yAdityanA maMdiramAM sUryanI mUti pAse emanI patnIo rannAdevI ane rAjadevInI mUtio padharAvI hatI.pa6 vi. saM. 1293mAM kherALamAM sUrya ane emanI be patnIonI pratimAonI pratiSThA thaI hatI.57" vaiSNava saMpradAya caulukyakAla pahelAM gujarAtamAM vaiSNava saMpradAyanI asara sArI hatI. abhilekha parathI jaNAya che ke A kALa daramyAna have vaiSNava saMpradAyanI tulanAe zava ane jaina dharmane prabhAva vadhavA lAgyuM hatuM, Ama chatAM viSacupUjA ane paurANika vaiSNava (bhAgavata) dharma pravata cAlu rahyo hovAnA nirdeza maLe che. vi. saM. 1905 (I. sa. 949)ne lekhanI zarUAta viSNunA nRsiMhAvatAranI stutithI karela jovA maLe che. gujarAtamAM 10 mA-11 mA zatakamAM baMdhAyela maMdira, jevAM ke Abu paranuM vimalavasatinA maMdiramAM vaiSNava saMpradAyane lagatI pratimAo jovA maLe che, karNadeva 1 lAnA navasArI pAsenA dhamaDAchA gAmamAMthI maLela vi. saM. 1531 (I. sa. 1074)nA lekhamAM "namo mAvate vAvA" mAtrane spaSTa ullekha thayele che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana vi. sa. 1196 (I. sa. 1140)nA dAhodanA lekhamAM paNa lekhanI zarUAta 34 namA marate vAsuvAya" thI karela che. 66 196 bhAvabRhaspatie viSNupUjana viSayaka vRttionA uddhAra karyo hato evA ullekhA verAvaLanA vi. sa'. 1225 nA lekhamAM jovA maLe che.58 bhImadeva 2 jAnA samayamAM vipra zrIdhare vi. sa. 1273 mAM mAtAnA nAma parathI rAhiNIsvAmInuM maMdira karAvelu hovAnu teAMdhAyu che. A vaiSNava madira hovAnuM pratIta thAya che. vi. sa. 1231 mAM ayapAle agiyArasanA upavAsa karIne ziva ane puruSottamanI pUjA karyAnA spaSTa ullekhA che. dhoLakAmAM AvelA lakSmInArAyaNa-maThamAM caturbhuja viSNunI eka pratimA vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)mAM pratiSThita karyAnA ullekha che.59 Ama uparanAM pramANA jotAM spaSTa jaNAya. ne ke caulukakAla daramyAna gujarAtamAM vaiSNava dharmAMnI asara ThIka DIka haze. AdityapUjA: prAcIna bhArata varSamAM cheka vedakALathI AdityapUjA pracalita hatI ane caulukayakAlamAM paNa AdityapUjA thADA pramANamAM cAlu rahelI jovA maLe che. AdityapUjAnA sAhityika ullekho vizeSa che, jyAre Abhilekhika purAvA jUja upalabdha thAya che.. A kAla daramyAna 11 mI sadImAM bhImadeva 1 lAnA samayamAM moDherAnuM sUrya^madira e prAcIna mahAmadizamAM atyaMta prasiddha che. "sarasvatIpurANa"mAM jaNAvyA pramANe siddharAja jayasihe sahastraliMga taLAvanA kAMThe bhAllasvAmInuM sUryamaMdira adhAvyu` hatu`. F mahAmAtya vastupAle khaMbhAta pAsenA nagaraka (nagarA)mAM jayAditya nAme sUryanI mUrti pAse emanI be patnIe rannAdevI ane rAjadevInI mUrti padharAvatI hatI61, vi. sa. 1293mAM kherALumAM sUrya ane emanI be patnIonI pratimAnI pratiSThA paNa vastupAle karI hatI, je beune A pahelAM nirdeza thayo che. gaNezapUjA : gaNapatine vighnahartA deva tarIke gaNavAmAM Ave che ane emanI pUjA ghaNA prAcIna samayathI gujarAtamAM paNa pracalita hatI. caulukayakAlamAM gaNapatinI pUjA thatI haze ema abhilekhika purAvA letAM jaNAya che. joke gaNezanAM svataMtra Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 197 maMdira badhAyAnAM ullekhA virala che, paratu anya dezanAM ma`deizamAM gaNezanI pratimA temaja pUjAnA ullekhA ThIka ThIka jovA maLe che. lATa pradezanA caulukaya rAjA 970)nA tAmrapatranI zarUAtamAM 1026 (I. sa. tribhuvanapAlanA vi. saM. vinAyakane praNAma karelA che. vi. sa'. 1193 (I. sa. 1137)mAM siddharAjanA samayamAM bhaTTArikA sahita vinAyakanuM ma Mdira badhAvavAmAM Avyu` hatu`. bhaTTArikA e devInuM nAma che. Ama devIpUjAnI sAthe sAthe gaNezapUjA thatI haze tema jaNAya che. zaka saM. 972 (I. sa. 1057)nA lekhanI zarUAtamAM gaNapatinI stuti karela che. porabaMdaranI pUrvamAM thoDe dUra bhAyAvadaramAM sAmAyinA maMdiramAM dvAra para gaNeza tathA navagraho kAtarAyelA jovA maLe che. A maMdira vi. sa. 1202 (i.sa. 1146)mAM adhAvavAmAM Avyu hatuM. vi. sa. 1267 (I. sa. 11ra1)nA ANu paranA lekhamAM vIradhavalanA lekhamAM kramamAM sarasvatI pachI NezanI stuti karavAmAM AvI che.63 vi. saM. 1291 (I. sa. 1275)mAM vastupAle dhUmalInA gaNeza maMdirane maDapa baMdhAvyAne ullekha che.64 saptapUjA : caulukavakAlIna lekhAne AdhAre sapa`pUjA paNa pracalita hatI evu jANavA maLe che. vi. saM. 1196 (I. sa. 1140)nA siddharAja jayasiMhanA dAhodanA lekhamAM siddharAjanA matrI senApati kezave dadhipatra (hAlanu dAheda)mAM peAtAnI mAtAnA zreyArthe gAgnArAyaNanuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. A agenI carcA agAu karelI ja che, jemAM gAgnArAyaNa e sadeva hAvAnu spaSTa thayu che. hAlamAM paNa gujarAta temaja saurASTramAM gAgAbApA' ke 'dhAdhAbApA' tarIke sadevatA ane nAgadevatAnI pUjA thAya che. jaina dhama : caulukayakAlamAM bauddha dharmI sadaMtara lupta hato. A kAla daramyAna sAro abhyaya thayelA. alabatta, dharmAM vyApaka hatA. caulukathakAlanA madhyabhAgamAM jaina bIjI bAju jaina dharmone caulukayakAla daramyAna hindudharmanI asara vadhu tIvra Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho eka adhyayana thayelI varatAya che. prabaMdhamAM caulukya rAjavIoe tema emanA sAmata ane daMDanAyakee karAvela aneka jinAlayanA ullekho maLe che. A uparAMta tatvajJAna, temaja anukAlIna sAhityamAMthI paNa A samayanA asaMkhya jaina sarionI tathA sAhityakArenI mAhitI upalabdha thAya che. enI sAthe sAthe purAvazeSIya temaja Amilekhika mAhitI paNa vipula pramANamAM prApta thAya che. cAmuMDarAja, karNadeva ane sihadeve jinAlayone ghaNAM bhUmidAna ApelAM hatAM. bhImadeva 1 lAnA daMDanAyaka vimale vi. saM. 1088 mAM Abu para AdinAthanuM ArasanuM maMdira baMdhAvyuM hatuM, jeno ullekha vi. saM. 1378 mAM enA jIrNoddhArane lagatA prazastilekhamAM thayeluM che. paNa cAmuMDarAje eka jaina maMdirane bhUmidAna ApyuM hatuM. durlabharAjanA samayamAM pATaNamAM eka jaina zreSThIe mahAvIranI pratimAnI pratiSThA karI hatI.. kuMbhAriyAnAM jinAlayone lagatA zilAlekha prApta thayA nathI tethI eonA nirmANakAla vize enA sthApatyasvarUpa parathI ja anumAna karavuM paDe che, je A kALamAM racAyAnuM jaNAya che. karNadeva ane siddharAja jayasiMhe paNa lATapallI(lADola) pAse jaina maMdirane bhUmidAna ApyuM hatuM. muMjAla maMtrIe eka jaina maMdira pATaNamAM baMdhAvyuM hatuM. abhayadevasUrie staMbhanakamAM teja daMDanAyaka sajajane giranAra upara jaina maMdira baMdhAvyAM hatAM. pATaNamAM rAjavihAra ane siddhapuramAM siddhavihAra 'siddharAja siMhe baMdhAvyA hatA. jaina dharmane vyApaka phelAvo karanAra selaMkI rAjavI kumArapAle gujarAtamAM ThekaThekANe jinAlaya baMdhAvyAM hovAnA sAhityika ullekha maLe che, paraMtu e badhAne lagatA zilAlekha maLyA nathI. pATaNamAM eNe pArzvanAthane kumAravihAra baMdhAvyo hato. A uparAMta eNe giranAra, zatruMjaya, prabhAsapATaNa, khaMbhAta, vagere sthaLoe asaMkhya jinamaMdira baMdhAvyAM hatAM. hemacaMdrAcAryanI janmabhUmi dhaMdhukAmAM eNe eka jinamaMdira baMdhAvyuM hatuM. maMtrI Amrabhare bharUcamAM zakunikAvihAra tathA enA bhAI vATe zatruMjaya para AdinAthanuM jaina maMdira samarAveluM - caulukya rAjavI kumArapAlanI jema mahAmAtya vastupAla ane tejapAla paNa jena dharmanA parama cAhaka hatA. vi. saM. 1288 nA giranAranA zilAlekhone AdhAre jaNAya che ke vastupAla zatrujya, ujjayaMta (giranAra) vagere tIrthomAM saMgha kADhI yAtrA karelI tathA eNe ane tejapAle bannee zatru ya ane AbunI TUMka upara Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 199 temaja aNahilapura(pATaNa), bhRgupura(bharUca), staMbhanaka(thAmaNA), staMbhatIrtha (khaMbhAta), darbhAvatI(DabhoI) dhavalakakALakA) vagere nagaramAM temaja bIjA aneka sthaLomAM ghaNAM navAM dharmasthAna karAvyAM hatAM. 67 vaLI emaNe aneka jinAlayano jIrNoddhAra paNa karAvyuM hatuM. vastupAle giranAra upara RSabhadeva, pArzvanAtha, mahAvIra temaja sarasvatInI devakulikA tathA neminAthadevanI cAra devakulikAo paNa karAvI hatI. sAthe sAthe neminAthanA mukhya maMdiramAM sametazikhara ane aSTApada mahAtIrthanA prAsAda karAvyA hatA. Ane lagatA cha zilAlekha somezvara, naracaMdrasUri, narendrasUri ane udayaprabhasUrie racelA prazastizloka sahita katarelA che. | vi. saM. 1287 (I. sa. 1231)nA Abu parvata paranA lUNasahimAMnA lekhamAM tejapAle pitAnI bIjI patnI suhaDAdevInA zreya athe e jinAlaya karAvyAno ullekha che. 8 A uparAMta tejapAle vi. saM. 1288 (I. sa. 1232)mAM potAnAM kuTuMbIonA zreyArthe emAM (uparyukta madiramAM) devakulikAo karAvI hovAnuM paNa seMdhAyuM che. 69 kumArapAlanA samayanA vi. saM. 1213 nA eka lekhamAM kumArapAlanA khaMDiyA mahAmAMDalika pratApasiMhe traNa jaina maMdirane dAna ApyAnuM noMdhAyuM che. traNa jinamaMdira paikInAM be naDulaDAMgikA(rAjasthAna)mAM Avela mahAvIra ane ariSTaneminAM maMdira hatAM, jyAre trIju maMdira lavadaDI(rAjasthAna)mAM Avela ajitanAthanuM hatuM. vi. saM. 1296 (I. sa. 1240)mAM tejapAle zatruMjaya, giranAra, Abu jAbAli purajodhapura), tAraNagaDha (tAraMgA) aNahilapura pATaNa, bIjApura (u. gu.), lATapallI (lADela), prahalAdanapura (pAlanapura) vagere tIrthomAM maMdira baMdhAvelAM, temaja maMdiromAM kalAkArIgarI-pUrNa khattake(gavAkSo) karAvelA. vaLI emaNe maMdirane jIrNoddhAra paNa karAvyo hato. vi. sa. 1296 nA zilAlekhamAM A bAbata noMdhAyelI che. 71 jainadharmamAM mUrtipUjA jainadharmamAM tIrthakaronI mUrtipUjA vyApaka hatI. mUti banAvavI ane enI pratiSThA karAvavI e bhAre puNyaprada gaNAtuM. abhilekho paratI jaNAya che ke Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gujarAta caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana dAtAo mAtApitA ane pitAnA zreyArthe mUtio bharAvatA ane biMbapratiSThA karAvatA. " caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM seMkaDonI saMkhyAmAM nAnA meTAM jainamaMdiro Thera Thera baMdhAyAM hatA. temaja jUnAM maMdiranA ddhAra thayelAM paNa jANavAmAM AvyA che. A maMdiramAM devalikAo karAvavA temaja mUtio bharAvavA aMgenA saMkhyAbaMdha lekhe maLe che. giranAra, zatruMjaya, tAraMgA, Abu, pAlitANuM, pATaNa, khaMbhAta vagere tIrthasthAnamAM AvA lekhe vizeSa maLyA che. prApta lekhonA AdhAre jaNAya che ke covIsa tIrthaMkara paikI AdinAtha, RSabhadeva, zAMtinAtha ane pArzvanAthanI mUtio sarvAdhika maLe che. tIrthakare uparAMta temanAM zAsana devatAo, vidyAdevIo vagerenI pUjA paNa pracalita hatI enA Abhilekhika purAvA paNa maLe che.3 abhilekhomAM paMcatIthI ane kAryotsarganI mUtionA ullekha maLe che. A bAbata saparikara paMcatIthI pratimAo temaja kAryotsargamudrAmAM UbhelI mUrtionI sUcaka che. jaina sUrio caulukyakAlIna abhilekhAmAMthI jaina tIrtha kare uparAMta jaina sUrio vizenI mAhitI paNa prApta thAya che. A kAlamAM zilAlekhonI sAthe sAthe pratimAlekho ane dhAtuo ghaNI saMkhyAmAM prApta thayA che. lagabhaga pratyeka lekhamAM e pratimAnI pratiSThA karAvanAra tarIke kaI sUrinuM nAma maLe che. ahIM je je sUrio aMge viziSTa ullekha prApta thAya che teo vizenI vigato prastuta che. droNAcArya -vi. saM 1006 (I.sa. 94-50)nI akoTAnI pArzvanAthanI pratimA paranA lekhamAM nivRttikulanA droNAcAryane ullekha che. emaNe akoTAnA jinAlayamAM pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karI hatI. droNAcArya bhImadeva 1lAnA mAmA thatA hatA. eo nivRttikulanA hatA. emaNe piMDaniyukti para TIkA paNa lakhI hatI. pAzvigaNi vi. saM. 910 (I. sa. 1064)ne pratimAlekhomAM7 pAdhiMlagaNi ullekha che. A lekha kaDImAMthI maLI Avela che. emAM jaNAvyA pramANe bhRgukaccha(bharUca)mAM mUlavasahimAM (eTale ke mUla nAmanA zrAvake vasati baMdhAvela haze)mAM traNa jinapratimAo karAvI ane enI pratiSThA A pAdhiMlagaNie karI hatI. A sUri nAgendragacchanA hatA. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika risthati 201 vaTezvarasUri : rAmasenanA vi. saM. 1084 (I. sa. 1027-28)nA pratimAlekhamAM' AcAya vaTezvarasUrinA ullekha che. caitrI pUrNamAnA divase rAmasenamAM thArApadragacchanA A vaTezvarasUrie tharAdragacchanI sthApanA karI hovAnuM manAya che. vaTezvara pote mahAvIrasvAmInI ziSyapara parAmAM vajI zAkhAnA caMdrakulamAM thayA hovAnuM A abhilekhamAM jaNAvela che. vaTezvara vize jaina paraparAnA itihAsamAM tripuTI mahArAje karelA vizleSaNa parathI jAya che ke, vaTezvarasUri gurupara parAe cAraNagaNunI vanAgarI zAkhAnA caMdrakulanA hatA. 78 ma sAmasUri : vi. saM. 1275 nA vaDAlInA pratimAlekhamAM sAmarine ullekha thayelA che.80 sAmasUri caMdrakulanA ane hubaDa zAkhAnA hatA.1 pUrNu kalazasUri : vi.sa. 1289 nA rAmasenanA dhAtupratimAlekhamAM pUrNa kalasUrie pratimAnI pratiSThA karI hatI evA ullekha che.82 A sari kharataragacchanA hatA. tenA guru jinezvarasUri hatA. A pUrNa kalazasUrie vi. saM. 1307 mAM hemacaMdrAcArya kRta vyAkaraNanI vRtti racelI hatI. A ri vidrAna paNa hatA. emanuM mukhya vihArasthAna pAlanapuranI AsapAsane pradeza jaNAya che.83 devaca drasUri : vi. sa.1245 nA Ayu paranA lekhAmAM devacaMdrasUrinA ullekha thayelo che.84 A sUrinA gaccha pippalagaccha5 nAme prasiddha hato.86 vi. saM. 1960 mAM hemacaMdrasUri prakhyAta hatA. emanA guru devaca drasUrie khaMbhAtamAM "zAMtinAthacarita" prAkRtamAM gadya-padyamaya racyuM. tenI tADapatranI prata pATaNanA bhaMDAramAM che. vaLI emaNe potAnA praguru pradyumnasUri--kRta mUlazuddhi aparanAma sthAnakAni" para TIkA-sthAnakavRtti racelI. vi. saM. 1161 mAM caMdrakulanA bRhadgacchanA temicaMdranA ziSya zAMtisUrie svaziSya municaMdra mATe "pRthvIcaMdra -caritra" raceluM. A zAAMtisUrie siddhu nAmanA zrAvake badhAvelA neminAtha caityamAM peAtAnI pATe ATha AcAryAM sthApelA. teemAM devacaMdrasUri paNa hatA.87 vijayasenasUri : viyasenasUri vastupAla ane tejapAlanA guru hatA. tethI vastupAla ane tejapAle karAvelAM ghaNuM karIne dareka pU kAma temaja pratimAnI pratiSThA A vijayasenasUrie karI hatI. vijayasenasUri nAgendragacchanA hatA. ee AcAya. haribhadrasUrinA ziSya hatA.88 vijayasenasUrie vi. saM. 1288 (I.sa. 1232)nI AsapAsa gujarAtI bhASAmAM "revatagizisu" nAmanu` kAvya racyuM hatuM. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana vastupAla ane tejapAle je je satakAryAM karyA tenA preraNApuruSa e hatA. emanA upadezathI vastupAla-tejapAle giranAranI yAtrAnA moTA saMdha kADhayo hato. A saMdhamAM strIvane gAvA mATe giranAranA dhArmika mahimAne vyakta karatA A suMdara ane aitihAsika rAsa racela. emaNe A kavinI "vivekamajarI" uparanI khAlacaMdrasUrinI TIkAnuM sAdhana kayu` hatu`. emaNe saskRtamAM ekathI vadhu racanA karI hatI. emanA sa`skRta zIdhrakAvyono ullekha prabadhAmAM paNa Ave che.89 202 (I. sa. 1959)nA pratimAlekhamAM pUrNa talagacchanA hatA. hemaca'drasuri : vi. sa. 1215 hemacaMdrasUrinA nirdeza thayelA che.80 e cAlukayakAlamAM siddharAja ane kumApAlanA samaya daramyAna A mUri thayA hatA. gujarAtanA itihAsamAM kalikAlasarvajJa tarIke khyAti pAmelA A hemacaMdrana samaya suvarNa kAla hatA. A samaya daramyAna A. hemacaMdrasUrie vidyA ane sAhityanA kSetramAM gujarAta ja nahi, AkhAye bhAratavarSanA sAhityAcAya svarUpe adritIya sthAna prApta karyuM hatuM. A hemacaMdrasUritA janma vi. saM. 1145 (I. sa. 1089)mAM dhaMdhukAmAM thayA hatA. emaNe vi. saM. 1150 (i. sa. 1094)mAM A. devaca`drasUri pAse khabhAtamAM dIkSA lIdhI hatI. emaNe "siddhahemazabdAnuzAsana' nAmanA vyAkaraNagraMtha enI laghuti ane zrRti sAthe ramyA hatA. emaNe vyAkaraNanI sAthe sAthe "abhidhAnaciMtAmaNi", "anekAthasaMgraha': "nidhaTukoza" ane "dezInAmamAlA" jevA zabdakozo, "dhAtupArAyaNa", "li...gAnuzAsana"nI racanA karI hatI. emaNe emanA siddhahema zabdAnuzAsana (vyAkaraNa)nA chellA-8mA adhyAyamAM prAkRta vyAkaraNa ane enA eka bhAgarUpe cothA pAdane aMte apabhraMza vyAkaraNanI sauprathama vAra racanA karI hatI. A uparAMta kAvyAnuzAsana"nA "alaMkAragraMtha", "chaMdonuzAsana' jevuM chaMdaHzAstra, 'pramANamImAMsA", "anyayogavAtriMzikA" ane "vedAMkuza" jevA da"natra thA, sa MskRta-prAkRta dvAzraya jevAM itihAsa--kAvyo, "triSaSTizalakApuruSacarita' ane "pariziSTapava" jevAM purANakAvyo, "dhogazAstra" jevA yogeviSayaka graMtha, "anunnIti" jevA nItiviSayanA graMtha ane stuti-kAvyanI racanA karI emanI vidyAviSayaka vaividhyapUrNa sAhitya kauzalanI oLakha karAvelI.91 piTa'na nAmanA vidvAne emanI sAhityaracanAothI Azramugdha banI emane jJAnamahAdadhi"nA birudathI navAjyA hatA.92 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 203 vividha gachaH cAlukyakAle daramyAna prasiddhi pAmelA jainadharma pAchaLathI gujarAta uparAMta samagra bhAratavarSamAM pravartamAna thayuM hatuM tethI vistarelA jaina saMghane saMgaThita rAkhavA mATe (munisaMghanI) ga9paraparAne vikAsa thaye. munio satata vihAra karI judAM judAM kSetromAM dharma pracAra karatA. AthI samaya jatAM e munisa kaI pradeza, vizeSa athavA mukhya nagara, mukhya muni nAyaka ke noMdhapAtra viziSTa ghaTanAnA nAmathI prasiddhi pAmyA ane e "ga" tarIke oLakhAyA. dhImedhIme jainomAM khAsa karIne zvetAMbaramAM, 84 (cerAsI) ga banyA hatA.3 - A paikI caulukyakAlanA abhilekhamAMthI kula 27 go vize jANavA maLe che; jeke A 28 gaccho vizenI pUrepUrI mAhitI prApta thatI nathI. A gaccha nIce mujaba che : (1) aTTAlija gaccha, (2) Agama gaccha, (3) ukeza ke bahukeza gaccha kakasUri gaccha, (5) kAsahada gaccha, (6) karaMTa gaccha, (7) caMdra gaccha, (8) caitra gaccha, (9) tapA ga7 (10) thArA ke thArApa8 gaccha, (11) devAcArya gaccha, (12) devasUri ga7, (13) devAnaMdita gaccha, (24) nannAcArya gaccha, (15) nAgendra ga7, (16) nALa ke nALakIya gaccha, (17) nA.....la gaccha, (18) nirvatti ga9, (19) pimpala gaccha, (20) brahmANa ke brAhmaNa gaccha, (21) mahADa gaccha, (22) rAja gaccha, (23) vaTapAla ke bRhad gaccha, (24) vAyaTIya gaccha, (25) zvetAMbara ga7, (26) saravAla gaccha, (27) sAvadevAcArya gaccha, (28) saMDera ke purIya gaccha, (29) sita gaccha vagere. AmAMnA keTalAka go vize thoDI vadhu viMgato prApta thAya che, jevI ke citragacha : vi. saM. 1300nA pratimAlekhamAM A ga7ne ullekha thayela94 che. A gaccha A kAlamAM sthapAye che. AcArya dhanezvarasUri mahAna prabhAvaka hatA. emaNe dhArAnagarInA rAjA muMja(vi. saM. 1031 thI 1052)nI rAjasabhAmAM zAstrArtha karI vijaya prApta karyo tyArathI A muMjarAjA emane guru mAnatA hatA. A sUrie pitAnA 18 ziSyone AcArya banAvyA. temanAthI 18 zAkhAo nIkaLI, jemAM "caitra ga7" ane "dhamaSa gaccha" mukhya che.25 thArA ke thArApadragaccha : A gacchane ullekha vi. saM. 1084 nA rAmasenanA lekhamAM thayela che.96 caMdragacchanA AcArya haritasUrinI ziSya Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana paraMparAmAM AcArya vaTezvarasUri thayA hatA. temaNe tharAdamAM A thArApadra gaccha pravartAvyuM hatuM. A gacchamAM ghaNA vidvAna AcAryo thayA pachI anukrame vaTezvara, jyeSThAcArya, zAMtibhadra, siddhAMtamahedadhi, sarvadeva, zAlibhadra, pUrNabhadra vagere thayA che. A guccha hAritagacchamAMthI udbhavyo che. A gacchamAMthI vi. saM. 1222 mAM pimpalagaccha uddabhavyuM hatuM.97 --- - A gacchanA bIja ulekhe vi. saM. 1110, 1112, 1119, 1126, 1131, 1157, 1159, 1161, 1191, 1198, 1299 vagere varSonA pratimAlekhamAM thayelA che.98 devAcAyaga7 : vi. saM. 1191nA pratimAlekhamAM A gaccho ullekha thaye che.8 AcArya vAdidevasUrine haste kumArapAle jAleranA suvarNagaDha upara bhagavAna pArzvanAthane kumAravihAra sthApita karAvyo tyArathI A ga7 prasiddha thaye.100 eka mata pramANe devAcAryaga7 vaDagacchane peTA-gacha che. 101 rAjagaracha : vi. saM. 1285 nA pratimAlekhamAM A gacchane nirdeza cele che. 102 AcArya abhayadevasUrinA ziSya dhanezvarasUri (vi. saM. 1031 thI 105ra) muMja rAjAnI sabhAmAM vijetA banyA tethI e rAjAnA mAnItA guru thayA, je vize upara yathAsthAna batAvyuM che. emaNe pravartAvelA gacchanuM nAma "rAjaga" paDayuM.103 bIjA mata pramANe A ga7nA sthApaka AcArya namnasUri hatA ane emaNe vi. saM. 850 mAM A "rAjaga" sthApe hate.104 vAyaTIya ga7 : vi. saM. 1285, 1ra88 ane 1300 nA lekhamAM A gachane ullekha thayeluM jovA maLe che. 105 gujarAtanA vAyara gAmamAM vAyaTIya gacchanA prasiddha jinadattasUri vi. saM. 12 65 mAM thayA. temaNe A gaccha pravartamAna karyo. A gacchanI sUriparaMparAmAM jinadatta, rAzilya ane jIvadevasUri thayA hatA.1 06 bIjI mAnyatA mujaba vAyaTa nAmanA puramAM rahenAra AcAryothI vAyaTIya gaccha prasiddhi pAme. eka anumAna mujaba enA mukhya pravartaka, gujarAtanA rAjA visaladevanA guru, samacaMdrasUri hatA.10 7 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 205 tapAgaccha : A gacchanA nAmollekhavALe vi. saM. 1236 ne eka pratimAlekha dAMtIvADAmAMthI maLe che. "jaina tIrtha sarvasaMgraha"nA lekhake noMdhyuM che ke rAula gajasiMhanA rAjyakAlamAM tapAgacchIya zrIvijyasamasUrie A mUtinI pratiSThA karI hatI:108 ahIM prazna e Ubhe thAya che ke vi. saM. 1236 mAM tapAgaccha hato ke kema? jena paraMparA anusAra vi. saM. 1285 mAM jagazcaMdrasUrie karelA ugra tapane lIdhe mevADanA rAjAe emane "tapA"nuM biruda ApatAM emanAthI tapAgacchanI sthApanA thaI.108 A saMdarbhamAM vi.saM. 1236 mAM tapAgacchamAM vijyasemasUri thayAnI vAta kharI lAgatI nathI. AmAM rAula gajasiMhane je ullekha che te gajasiMha je dAMtAna hoya to enuM avasAna I. sa. 1677 mAM thayuM hatuM 10 e dRSTie jotAM A pratimAlekha paranuM varSa 1236 ne badale vi. saM. 1736 hovAnI zakyatA vadhu baMdha bese. A lekhane pATha upalabdha thaye nathI temaja dAMtIvADA jaIne enI khAtarI thaI zakI nathI. (1) utsavo-pa : utsavo jIvanane madhura banAve che. vividha utsavo ane parvo dvArA mANasa mANasa vaccenI nikaTatA vadhe che. utsava samAjanuM eka pragatikAraka aMga che. caulukyakAlane samAjamAM leke aneka jAtanA utsavo ane tahevAra UjavatA hatA. abhilekhomAM Ane kaIka kaIka jagyAe nideza thayele najare paDe che, paraMtu sAhityika varNanomAM utsavo ane tahevAranI vizeSa carcA karelI che. mAnya rIte A utsavo ane parvo dharmane anulakSIne UjavavAmAM AvatAM jaNAya che. A samayamAM abhilekhamAM ekAdazI, pUrNimA ane amAsanI tithione nirdeza vAraMvAra najare paDe che. ekAdazI, pUrNimA, amAsa uparAMta sUryagrahaNuM, caMdragrahaNa vagereno ullekha maLe che tethI A tithionuM vizeSa dhArmika mahattva hovAnuM jaNAya che. te vakhate nizcita vrata karavAmAM AvatAM haze. hiMdu pa : ekAdazI dareka mAsanI ekAdazIne dhArmika rIte pavitra gaNavAmAM Ave che, AthI A divase dAna ApavAmAM AvatuM hatuM. vi. saM. 1231 nA lekhamAM 111 kArataka sudi 11 ne somavAre upavAsa karI dharmavRddhi tathA mAtApitAnA temaja pitAnA yaza mATe jaDa cetana ziva ane puruSottamanI pUjA karI bhojanAlayanA nibhAva mATe gAma dAnamAM ApavAnI noMdha che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujaratanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana vi. sa. 1232 nA lekhamAM 12 caitra sudi 11 nA divase ajayapAlanI rANInA puNya mATe bhUmidAna ApavAmAM Avyu hatuM. 206 kumArapAlanA samaya vagaranA eka lekhamAM113 jaNAvyA pramANe dareka mAsanI anne pakSanI agiyArasa, caudasa ane amAsa temaja puNyatithie prANIone abhayadAna ApavuM. amAsanA divase Aje paNa jyAM ejArA vAparavAmAM AvatAM hoya tevA vyavasAyo karAtA nathI. dA. ta. kuMbhAra, suthAra, luhAra, kaDiyA, raMgArA vagere. Aje paNu gujarAtamAM amAsanA divase pAkI rakhAya che. dIpAsathI : caulukayakAlanA abhilekhAmAM dIpotsavInA tahevAranA ullekhA paNa Ave che; jemake vi. saM. 1221, 1242, 1256 nA lekhamAM 14 dIpotsavInA vise navA nATakIya prayoga mATe ma`DapamAM suvarNamaya kaLazArApaNunA vidhi thato hatA enA ullekhA che. makarasakrAMti : makarasa'krAMtinA vise dAna ApavAne bhAre mahimA hovAnu jaNAya che. vi. sa'. 1120 nA lekhamAM 15 uttarAyaNa parvanA divase dAna ApavAne mahimA jaNAvela che. vi. sa'. 1140 nA lekhamAM116 uttarAyaNanA divase dAna ApavAne ullekha thayelA che. vi. sa'. 1193 nA lekhanA 117 makarasaMkrAMtinA divase dAna ApyAnA ullekha thayelA che. sUrya grahaNa : sUrya grahaNanA divase dAna ApavAnA mahimA pravatatA hatA. vi. sa'. 1043 nA lekhamAM sUrya^grahaNanA divase dAna ApyAnA ullekha thayelA che.1 18 vi. saM. 1043 nA bhImadeva 1lA nA eka lekhamAM119 jeTha mAsanI amAvAsyAe sUrya grahaNa hatuM. A divase dAna ApavAmAM AveluM hatu. siddharAja jayasiMhanA sAla vagaranA eka lekhamAM120 paNa `grahaNano nirdeza thayelA che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 207 tribhuvanapAlanA vi. saM. 1299nA eka lekhamAM121 sUryagrahaNanA divase dAna apAyAnA ullekha najare paDe che. caMdragrahaNa : sUrya grahaNanI jema ja caulukayakAlamAM cadragrahaNanA paNa mahimA hato. A samaye dAna ApavAthI bahu puNya maLe che evI mAnyatA pravartItI hatI. vi. sa'. 10pa1 nA mUlarAjanA tAmrapatramAM122 cadragrahaNanA divase zivapUjA karI gAmanuM dAna ApyAnA ullekhA najare paDe che. kumArapAlanA vi. sa'. 1220 nA lekhamAM 123 A divase uddezvara-madirane enA nibhAva mATe dAna ApyAnA ullekhA thayelA che. vaizAkhI pUrNimA : vaizAkhI pUrNimAnA divasane puNya pa" tarIke oLakhavAmAM AvatA hatA. haju Aje paNa A parva UjavavAmAM Ave che. vi. sa. 1086 nA eka lekhamAM124 vaizAkhI pUrNimAe dAna ApyAnA nirdeza thayelA che. bhImadeva 2 jAnA Ayu paranA vi. saM. 1293 nA lekhamAM125 vaizAkhI pUrNimAnA nirdeza thayelA che. zrANI pUrNimA : caulukayakAlanA abhilekhAmAM zrAvaNI pUrNimAnA divase dAna ApyAnA ullekhA che. A divasane moTo dhArmika divasa gaNavAmAM AvatA haze. haju Aje paNa zrAvaNI pUrNimAnA divasane baLeva tarIke dhArmika mahattva ApavAmAM Ave che. siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1156nA lekhamAM126 zrAvaNa sudi 15 nA vise tIthaMkara sumatinAthanA maMdirane dAna ApyAnA ullekha che. vi. saM. 1283 nA bhImadeva 2 jAnA lekhamAM127 ullekha pramANe mAMDalamAM lezvaranuM maMdira ane ene salagna maThanA yogIonA nityapUjA ane bhojana mATe zrAvaNa sudi pUrNimAnA divase dAna Apyu hatu.. akSayatRtIyA : A samayanA abhilekhAmAM keTalIka tithie vaizAkha sudi trIjanA divasanI che. akSayatRtIyAnA divasane meTuM pava mAnavAmAM AvatuM hatuM. A divase, mRtyu Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 gujarAtanA caulakathakAlIna abhilekho : eka adhyayana pAmelA pUrvajone piMDadAna ApavAmAM AvatuM hatuM. A prathA A. hemacaMdranA samayamAM paNa pracalita hatI. hAlamAM 28 A prathA pracalita hoya ema jaNAtuM nathI. viSNudharmottaramAM vaizAkha mAsanI zukalatRtIyAne divase upavAsa karavAthI sarvapuNyanuM akSaya phaLa maLe che ema jaNAvyuM che. A divase akSaya puNya thAya che mATe e divasane "akSayatRtIyA kahevAmAM Ave che. haju Aje paNa akSayatRtIyA(akhAtrIja)nI tithine mahattva ApavAmAM Ave che.129 vi. saM. 121 nA kumArapAlanA gALAnA zilAlekhamAM akSayatRtIyAne nirdeza thayela che. ajayapAlanA vi. saM. 1228 nA lekhamAM tRtIyAne divase udayapuramAM bhagavAna vaidyanAthane umarathA nAmanuM gAma dAnamAM ApyAne ullekha che. mahAzivarAtri : hiMdudharmamAM zivarAtrine moTo dhArmika utsava gaNavAmAM Ave che. e kAlamAM paNa A tahevAra ujavavAmAM AvatuM haze. A kAlanA abhilekhamAM A parvane ullekha thayeluM jovA maLe che. A parva haju Aje paNa eTalA ja utsAha sAthe UjavavAmAM Ave che. vi. saM. 1209 nA lekhamAM 130 zivarAtrInA divase kumArapAle pitAnA rAjyamAM amArinI ghaNu pharamAvI hatI evA ullekha che. cetrI pUrNimA : caitrI pUrNimAnA divase moTo meLo bharavAmAM AvatuM hoya che. A parva Aje paNa UjavavAmAM Ave che. A kAlanA abhilekhamAM A parvane paNa ullekha thayela najare paDe che. vi. saM. 1264 nA lekhamAM caitrIpUnamanA divase dAna apAyAne ullekha che.131 uparokta jaNAvela parvo ane utsavonI sAthe sAthe bIjA keTalAka tahevAra paNa ujavavAmAM AvatA hatA. jemake somavaNI eTale ke somavatI amAsanA divase dAna apAyAnA paNa ullekha abhilekhomAMthI jANavA maLe che. vi. saM. 1153nA lekhamAM 32 emaparvaNInA divase dAna ApyAne ullekha najare paDe che. jenaparva : A kAla daramyAna jenadhamane phelAve ghaNe thayela hatuM. A samayanA - pratimAle ghaNI saMkhyAmAM prApta thayelA che. A pratimAlekhone AdhAre jaina Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 209 tahevAre vize vizeSa mAhitI prApta thatI nathI, kAraNa ke pratimAlekhamAM vadhu pratimA karAvyAnA ja ullekhene nirdeza thayela che. DAka lekhamAM maMdira devakulikA karAvyAnA ullekha thayelA che. akSayatRtIyA : hiMdudharmanI mAphaka jainadharmamAM paNa akSayatRtIyAnA parvane mahattva ApavAmAM AveluM che. " vi. saM. 1226 nA lekhamAM 33 ane vi. saM. 1281 nA lekhamAM 34 akSayatRtIyA vaizAkha sudi-3)nA divase RSabhadeva ane vIranAthanI pratimA karAvyAnA ullekha che. saMvatsarI-mahensavaH vi. saM. 1287 mAM bhImadeva ra jAnA samayanA lekhamAM 135 saMvatsarImahotsavane ullekha thayela che. A lekhamAM A utsavanI ujavaNI mATenA keTalAka niyama paNa ApelA che, jevA ke 0 A utsava pavitra caitra mAsanA kRSNapakSa tRtIyAne divase zarU thaIne 8 divasa sudhI cAlu rAkhavo joIe. 0 A utsavamAM snAna pUjA vagere kriyAo caMdrAvatI pradezanA zrAvakone karavAnI hatI. utsavane dareka divasa te te sthaLanI amuka jJAti mATe nakakI karela hatuM. 0 unnata manavALo ja A utsava kare, pachI kapAla, kamaMDala, valkala, sita ane rakta jaTA vagerenI jarUra nathI. je maMdiramAM sthApita devonI pUjA karavA mATe keTalAka niyamo hatA. A sanA pratimAlekhomAM AvA niyamo darzAvato lekha prApta thayuM che. atyAra sudhInA prApta badhA lekhomAM utsavano vidhi temaja vividha utsavo aMgenI vAta karelI jovA maLe che, paraMtu utsavone lagatA niyamonI mAhitI Apela nathI. vi. saM. 1287 nA bhImadeva ra jAnA eka anya zilAlekhamAM136 maMdiranI pUjA karavA mATe keTalAka niyame rAkhyA hatA tenI noMdha ApelI che, je nIce mujaba che : " . " : Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (1) caMdrAvatI nagarInA samasta mahAjana ane badhAM jinamaMdiranA gejhike kAryavAhaka vagere zrAvakone samudAya tathA ubaraNI ane kIzaraulI-kIvaralI gAmonA pioravADa jJAtinA rAsala, Asadhara, maNibhadra, AhaNa, delhaNa, khImasiMha, sAvaDa zrIpAla, chaMdA pAmhaNa, pUnA sAlhA, dharakaTa jJAtinA-nehA sAhA, dhauliga AsacaMda, vahudeva sama, pAsu sAdA, zrImAla jJAtinApUnA sAhA A badhAe goSThio neminAthadevanI pratiSThAnI varSagAMThanI yAtrAnA aThThAI mahatsavamAM devakIya-zAstrIya caitra vadi 3ne divase snAtra ane pUjA-utsava kare. kAsahada (kAsiMdrA) gAmanA savAla jJAtinA-sehI pAhaNa, salakhaNu vAlaNa, piravADa jJAtina-sAMtuya delhaya, gesala AlhA, kolA AMbA, pAsacaMda pUnacaMda, jasavIra jayA, brAhmadeva rAjhA, zrImAla jJAtinA-kayarA, kuladhara vageree phAgaNa vadi ane divase aSTAnikAnA bIjA divasane mahatsava karavo. (3) brahmANa (varamANa) nivAsI piravADa jJAti mahAjana Amiga pUnaDa, mahA, pAmhaNu udayapAla, vIradeva amarasiMha, dhanacaMdra rAmacaMdra, esavAla jJAtinAdhAMdhA sAgara, mahA saTA, varadeva mahA, Avodhana jagasiMha, zrImAla jJAtinAmahAvIsala pAsadeva vageree phAgaNa vadi 5 ne divase mahotsava karavo. ghaulI (dhavalI) gAmanA piravADa jJAtinA sAjaNa pAsavIra, vehaDI pUnA, jasapa jegaNa, sAjaNa bhoLA, pAsila pUnu, rAjuga sAthadeva, dugasaraNa sAhagIya, osavAla jJAtinA salakhaNa, maMtrI jegA, devakumAra Asadeva vagere jinamaMdiranA kAryavAhake phAgaNa vadi 6ne divase neminAthadevanA aSTAblikAnA cothA divasane mahatsava karavo. (5) muMDasthala : mahAtIrtha (mUMgathalA)nivAsI piravADa jJAtinA saMdhIraNa, guNacaMdra pAlhA, sahiya AMbesara, jejA khAMkhaNa, philiNI gAmanA rahevAsI zrImAla jJAtinA vApala, gAjala vagere jinamaMdiranA goSThike-kAryavAhakoe phAgaNa vadi 7 ne divase neminAthadevane varSagAMTha saMbaMdhI pAMcamA divasano mahotsava karavo. (6) heDAudrA (haNudrA) ane DavANuM (DamAnI) gAmanA zrImAla jJAtinA- Abaya jasarA, lakhamaNu Asa, Asala jagadeva, sumiga dhanadeva, jinadeva jAlA, delA vIsala, Asadhara Asala, viradeva vazya, guNacaMdra devadhara vagere, (4) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 211 piravADa jJAtinA-Asala sAdA, lakhamaNa kaMyA, vageree phAgaNa vadi 8 ne divase neminAthadevanI varSagAMThane lagate 6 ThThA divasane mahatsava kare. (7) maDAhaDa (aDhAra)nivAsI piravADa jJAtinA desala brahmasaraNa, jasakara dhaNiyA, delhaNu AlhA, vAlhA padmasiMha, AMbuya bahaTI, sarI pUnadeva, vIraya sAjaNa, pAhya jinadeva vageree neminAthadevanI varSagAMTha nimittanA aThThAI mahotsavanA 7 mA divasane mahatsava phAgaNa vadi 9 ne divase karo. (8) sAhilavADA (selavADA) nivAsI esavAla jJAtinA delhA AhaNa, nAmadeva AMbadeva, kAlpaNu Asala, vohiya lAkhaNa, jasadeva vAhaDa, sIlaNa dehaNa, vahudA, mahadharA dhanapAla, pUniga vAghA, gesala vAhaDA vagere, jinamaMdiranA geplike-kAryavAhakoe phAgaNa vadi 10 ne divase aThThAI mahatsavane 8 mA divasane mahotsava kare. (9) Abu paranA Ama deulavADA(delavADA)nA rahevAsI samasta zrAvakoe neminAthadevanAM pAMca kalyANakonA divasomAM dara varSe snAtrapUjA ane mahotsava kare. A uparAMta caMdrAvatInA rAjA semasiMhadeve temanA putra rAjakumAra kAnhaDadeva-pramukha badhA rAjakumAra rAjyanA badhA adhikArIo tathA caMdrAvatInA sthAnapati,bhakAraka, (AcAryo, mahaMte) dharmAcAryo, gaguli brAhmaNa, mahAjane, jinamaMdiranA kAryavAhaka temaja Abu paranA acalezvara ane variSTha sthAnanI najIkanAM gAme-delavADA gAma, zrImAtAnuM matabugrAma, heDaphajIgrAma, AkhIgrAma, dhAMdhalezvara, devanuM keTalIgrAma A bAra gAmanA rahevAvALA sthAnapati (AcAryo, mahata, maThapatio), tapa dhana, sAdhuo, rAThiya vagere tathA bhali, bhADA vagere gAmanA rahenArA pratihAravaMzanA badhA rAjapUta vageree pitApitAnI IcchAthI luNavasahInA mULa nAyaka neminAthadevanA maMDapamAM besIne maMtrI tejapAla pAsethI pitapotAnI rAjIkhuzIpUrvaka A maMdiranI rakSA karavAne badhe bhAra svIkAryo. cAlukyakALa daramyAna hiMdu ane jainadharmanI sAthe sAthe islAma dharmane paNa phelAvo zarU thayo hato. A samayanA bAra jeTalA muslima lekhe maLyA che 137 e bAbata gujarAtanAM mukhya mukhya kendromAM ene phelA thaye hovAnuM sUcana kare che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21che. gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana pAdaTIpa 1. kANe, "hisTarI oNpha dha-zAstra', pu. 2, pR. 837 2. hemAdri, "dAnakhaMDa," pR. 16 0; agnipurANa, 209-23, 24 3. vaziSThadharma 0 29-19 4. anuzAsanaparva, 62-2 5. a. naM. 40, 84 6. a. naM. 19, 20, 73: 7. dAnapatra paikI mUlarAjanuM 1, cAmuMDarAja ane durlabharAjanAM 2, bhImadeva 1 lAnAM 4, karNadeva 1 lAnAM 3, siddharAja jayasiMhanAM 20, kumArapAlanAM 18, ajyapAlanAM 2, bhImadeva ra jAnAM 11 ane siMha 2 jAnAM 2 maLyAM che. 8. a. naM. 103, 106, 112, 132, 176 vagere 9. a. naM. 6, 7, 9, 10, 19, 176, 178 10. AnI vigate graMthane aMte ApelA pariziSTamAM samAviSTa che. 11. "vallabhavidyAnagara saMzodhanapatrikA', pu. 1, aMka 2, naM. 4 12. hemAdri, upayukta, pR. 14 13. a. naM. 17 14. dA.ta., a. naM. 6, 14 15. a. naM. 18-19 1. A aMgenI carcA A pUrvenA rAjakIya sthitinA prakaraNamAM ApaNe joI che. 17. vahUmiTvasudhA muratA......bhaviSyapurANa, 4-164-22 va8i varSa jJAna......padmapurANa, 6-33-26-27 juo koNe, uparyukata, pu. 2, pR. 1271-77. 18. "skaMdapurANa", 3-34-7 19. "aparAka", pR. 24 20. a. naM. 20 21. somapurA ke. epha, "dha phakyarala Tempalsa opha gujarAta", pR. 103 22. a. na. 27 23. a. naM. 32 24. "gu. rA. sAM. i.', graM. 4, pR. 36 6; majumadAra e. ke, "cIlajha opha gujarAta', pR. 295; zAstrI ha. gaM, "itihAsanA sAdhana tarIke gujarAtanA abhilekha" pR. 24 rUpa. joke, ratnamaNirAva, "gujarAtano sAMskRtika ItihAsa," khaMDa 1, bhA. 1-2, pR. 102 26. hAla AvI vAva mAMgaroLa pAse jAgavAmAM AvI che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 213 27. a. naM. 43 28. a. naM. 44 29. a. naM. 57 30. a. naM. 60 31. a. naM. 61 32. a, naM. 94 33. jeTe, ratnamaNirAva, "khaMbhAtano itihAsa", pR. 263 34. a. naM. 181 35. a. naM. 178 36. a. naM. 21, 3, 44 37. AnI vigata upara sAmAjika sthitinA prakaraNamAM carcAyelI che. 38. a. naM. 44 39. a. na. 27 40. a. naM. 61 zleka 29 41. a. na. 99, leka 44 42. bheTe, ratnamaNirAva, khaMbhAtane itihAsa," pR. 263 43. "eNnyuyala riperTa, Arkipelejikala DipArTamenTa oNpha baDaudA sTeTa, 1935-36, pR. 12 44. jinavijyajI, "prAcIna lekhasaMgraha), bhA. 2, le. 132 5. kANe, upayukta, pR. 729-30 46-47. a. naM. 39 48- a. naM. 111 49. a. naM. 107, 113 50. a. naM. 182 51. a. naM. 94 para. a. naM. 95 53. jemake kumArapAlanA lekhamAM ene "umApativaralabdhaprasAda kahyo che. 54. a. naM. 13 55. a. naM. 354 56. jeTe, ratnamaNirAva, "khaMbhAtane itihAsa, pR. 26 3 57. "enyuala ripaTa, Akielejikala DipArTamenTa opha baDaudA sTeTa, 1935-36, pR. 12 58. a. naM. 61, zleka 29 pa9. zAstrI ha. gaM., baLakAnA keTalAka purAtana avazeSa', "pathadIpa", pR. 55 60. majumadAra e. ke., upayukta, pR. 299 61. "eNnyuala riporTa, Arkiyolojikala DipArTamenTa oNpha baDaudA sTeTa," 1935-36, pR. 12 62. bheTe, ratnamaNirAva, khaMbhAtane itihAsa", pR. 263 63. a. naM. 96 64. a. naM. 155-a 65. jinavijayajI, "prAcIna jaina lekhasaMgraha,", bhA. 2, le. 132 6. "gu. rA. sAM. I.", gra. 4, pR. 30-ra--- Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 67. juo a. naM. 134 thI 139 68. a. naM. 110. 69. a. naM. 116 thI 131, 123 thI 1ra9 70. a. naM. 50 71. jinavijyajI, "Abu prAcIna jaina lekhasaMgraha', le. 35ra, pR. 142 72. dave, ka. bhA., "gujarAtanuM mUtividhAna," pR. 441 73. jemake vi. saM. 1200 mAM cakezvarIdevInI pratiSThAne ullekha che. vi. saM. 1215 nA lekhamAM aMbikAnI pratimAnI pratiSThAne ullekha che. 74. pra. le. naM. 2 75. je. sI. sa. sa., bhA. 1, pR. 27 76. je. dhA. pra. le. saM." bhA. 1, pR. 132 77. pra. le. naM. 9 78. pra. le. naM. 11 79. tripuTI mahArAja, jaina paraMparAno itihAsa, pR. 49 80. pra. le. naM. 299 81. tripuTI mahArAja, upayukta, pR. 162 82. pra. le. na. 338 83. desAI me., "jaina sAhityane saMkSipta itihAsa", ki. 588, pR. 410 84. pra. le. naM. 229 thI 243 85. A ga7 aMge juo A prakaraNamAM gaccha-vibhAga. 86-87. desAI me. da, uparyukta, Ti. 327, pR. 238 88. emanI guruparaMparA mATe juo muni jinavijyajI, uparyukta, bhA. 20 | pR. 84, le. 64. 89. "gu. rA. sAM. I.", graM. 4, pR. 316 90. pra. le. naM. 174 91. tripuTI mahArAja, upayukta, pR. 130. 92. "gu. rA. sa. I.", graM. 4, pR. 288 93. A 84 gacchonAM nAma mATe juo "paTTAvalisamuccaya," pariziSTa 5. pRSTha 203. 94. pra. le. naM. 398 5. tripuTI mahArAja, upayukta, bhA. 2, pR. 19 96. pra. le. naM. 11 97. tripuTI mahArAja, upayukta, bhA. 2, pR. 471 98. pra. le. naM. 16 , 17, 21, 23, 26, 81, 86, 90, 113, 121, 396 99. pra. le. naM. 112 100. tripuTI mahArAja, upayukta, bhA. 2., pR. 596 101. ejana, pR. 618 12. pra. le. naM. 324 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sthiti 103. desAI mo. da, upayukta, pR. 341 104. tripuTI mahArAja, upayukta, bhA. 2, pR. 610 15. pra. le. naM., 326, 389, 398 16. desAI ma. i., upayukta, pR. 340, 379, 497 Ti. 393 107. trivedI indravadana vi. "gujarAtanA muslimakAlIna saMskRta abhilekhamAMthI maLatI mAhitI, pR. 441 (mahAnibaMdha aprakaTa) 108. "je. tI. sa. saM", bhA. 1, aM. 1, pR. 35; pra. le. naM. 209 19. "tapAgaccha-paTTAvalI," bhA. 1, pR. 150 11. "gu. rA. sAM. I.", graM. 6, mughalakAla, pR. 134 111. a. naM. 70 ( 112. a. naM. 72 113. a. naM. 62 114. a. naM. 56, 72, 834 115. a. na. 17 116. a. naM. 20 117. "jaoI," pu. 2, pR. 369 118, a. naM. 6 11. a. naM. 15 120. a. naM. 35 121 a. naM. 183 122. a. naM. 9 . 123. a. naM. 55 124. a. na. 10 125. a. naM. 174 126. a. naM. 22 127. a. naM. 107 128. atrizakTizalAkApurUSacarita" (aMgrejI bhASAMtara), pR. 181 129, "tratarAja', pR. 61 130. a. naM. 45 131. a. naM. 92 132. a. naM. 13 133. pra. le. naM. 188- 134. pra.le. naM. 320 135. a. naM. 111 136. "AprAle", naM. 251, pR. 104 137. vadhu vigate mATe juo graMthanA aMte apAyela pariziSTa. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza prAstAvika : caulukayakAlIna abhilekhAte AdhAre caulukaya rAjavIonA samaya daramyAna gujarAtamAM kevA prakAranI kAlagaNanAnI paddhati pracalita hatI enI ghaNI mAhitI upalabdha thAya che. A mitimAM sAmAnya rIte va, mAsa, pakSa, tithi ane vAra ApavAmAM Ave che. A varSa sAmAnya rIte vikrama saMvatanAM hoya che, sAthe sAthe keTalAka abhilekhAmAM siMha saMvata, zaka saMvata, valabhI saMvata ane siddhahemakumAra--savatanAM varSanA AMkaDA paNa apAyA che. caulukayakAlIna abhilekhAmAM moTA bhAge saMvatanuM nAma ApavAmAM Ave che, kayAreka adhyAhAra rAkhavAmAM Ave che. vikrama saMvata ja ene gujarAtane sauthI vadhu pracalita saMvata hovAnA lIdhe mAtra svata'" jaNAvyA hoya tyAM vikrama saMvatanA atha ja abhipreta hoya che, paraMtu enA badale khIjo koI savata je ullikhita hAya teA tyAM te saMvatanuM nAma spaSTa ApavAmAM Ave che. abhilekhAmAM ullikhita savatA tathA eenI utpatti nakkI karavA mATe vidvAnoe ghaNA zrama uThAvelA che jenI ahIM samIkSA karavI Avazyaka gaNAya. A uparAMta vA prAraMbha kayA mAsathI gaNAto ane mAsanA prAraMbha kayA divasathI gaNAtA e paNa samajavuM jarUrI che. varSa ane tithinI sa`khyA moTA bhAge AMkaDAomAM ApavAmAM AvatI, kayAreka zabdomAM paNa ApavAmAM AvatI. keTalAka pracalita zabdonA sakSepamAM hAlanI jema enA akSarono prayoga karavAmAM Ava hatA, jemake sa, sava ke savata (sa'vatsara); (zuddha) vagere. caulukayakAlIna samagra abhilekhone abhyAsa karatAM kula lekhAmAM pratimAlekhA, zilAlekhA ane tAmrapatronI sakhyA 644 che. A lekhAne AdhAre abhilekhemAM kula pAMca prakAranA saMvatanA prayoga thayelA jaNAya che : Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 217 (1) vikrama saMvata (2) zaka saMvata . (3) siMha saMvata (4) valabhI saMvata (5) siddha-hema-kumAra-saMvata A pAMca prakAranA saMvatamAM mukhyatve vikrama saMvatane upayoga vadhu thayele che. kula 644 lekhomAMthI 603 lekhamAM ene prayoga thayo che, jemAM pratimAlekha 40 ane lekhe 199 che. zaka saMvatanA kula 8 lekhe maLe che, jemAM eka pratimAlekha che ane sAta zilAlekho che. siMha saMvatanA spaSTa nirdezavALA kula 4 lekha prApta thAya che. A nirdeza zilAlekha ane tAmrapatromAM thayela che. valabhI saMvatanA nirdezavALA kula 4 lekha prApta thayA che, jyAre siddhahemakumArasaMvatanA nirdezavALo eka pratimAlekha jJAta thAya che. have A saMvatanI kamavAra samIkSA ane karIe. vikamasaMvata H A saMvata anuzruti pramANe ujajenanA prasiddha rAjA zakAri vikramAdityanA rAjyakAlathI prAraMbha thayeluM manAya che. A saMvata I. pU. pa7 mAM zarU thayo che. paraMtu A rAjAnAM aitihAsikatA, samaya ane abhijJAna nakkI thatAM nathI. A saMvatane vikrama saMvata tarIke sau-prathama vAra varSa 898mAM ullekha thayele jevA maLe che. A pahelAM rAjasthAna ane mALavAmAM varSa 282 thI 481 daramyAna "phUta" nAme ane varSa 461 thI 936 daramyAna "mAlavagaNa" tarIke abhilekhamAM nirdeza thayela che. A pachInA samayamAM e "vikrama" tarIke pracalita thayeluM. A saMvatanA uttara bhAratamAM caitrAdi varSa ane pUrNimAnta mAsanI paddhati pracalita che.1 caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM vikrama saMvatane vyApaka prayoga thayele jovA maLe che. caulukyakAlanA mitinA nirdezavALA kula 617 abhilekhe maLyA che, jemAMthI 603 lekhomAM vikrama saMvatane prayoga thayela che temAM pratimAlekha 404 ane zilAlekhe-tAmrapatramAM 19-lekhomAM vikrama saMvatanAM varSa jaNAya Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana che. caulukyakAlIna abhilekhamAM vikrama saMvatanuM jUnAmAM jUnuM varSa 2005 (I. sa. 949) che ane chelluM varSa 1300 (I. sa. 1244) che. A samagra lekheno abhyAsa karatAM jaNAya che ke jemAM tithi sAthe vAra paNa ApavAmAM Avela che. A mitionAM tithi vAra meLavI letAM jaNAya che ke caulukyakAla daramyAna gujarAtamAM vikrama saMvatamAM uttara bhAratanI cUtrAdi varSanI paddhatine badale gujarAtanI kAtti kAdi varSanI vartamAna paddhati ja vadhu pracalita hatI, jyAre kacchamAM ane pazcima saurASTramAM ASADhAdi varSa gaNAtAM hatAM. uttara bhAratamAM vikrama saMvatanA varSano prAraMbha caitramAM thAya che. gujarAtamAM A varSa A pachInA kAttika arthAta sAta mahinA moDuM zarU thAya che, jyAre kaccha hAlAramAM A bannenI vaccenA ASADhamAM eTale ke gujarAta karatAM cAra mahinA vaheluM zarU thAya che. AvI rIte uttara bhAratamAM mAsa pUrNimAnta gaNAya che, jyAre gujarAtamAM vikrama saMvatamAM pUrNimAntanA badale amAnta mAsa gaNavAnI prathA colukathakAlamAM savizeSa hatI. uttara bhAratamAM caitra mAsa caitra vadithI gaNAya che, jyAre gujarAtamAM ene phAgaNa vada kahevAya che ane gujarAtamAM caitra mAsa e pachInA pakhavADiye caitra sudithI gaNuya che, AthI kRSNa pakSamAM mAsanuM nAma - caitra zukala cetra kRSNa A taphAvata nIcenA kepTaka dvArA vadhu spaSTa thaI zake ? uttara bhArata gujarAta caitra kRSNa phAgaNa kRSNa caitra zukala vaizAkha kRSNa zaka saMvata caulukathakAlIna keTalAka abhilekhamAM zaka saMvata prayojAyele che, paraMtu bahu ochA lekhomAM A saMvata prajAyelo najare paDe che : (1) zaka saMvata 940 (I. sa. 1018) kIrtAirAjanA samayane suratane zilAlekha (2) zaka saMvata 956 (I. sa. 1034) cAmuMDarAjanuM ciMcaNInuM tAmrapatra (3) zaka saMvata 964 (I. sa. 104ra)nuM SaSTha ra jAnuM gaNudevI tAmrapatra (4) zaka saMvata 969 (I. sa. 1048) ne paramAra devane tilakavADA zilAlekha Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 219 (5) zaka savaMta 972 (I. sa. 1050-51)nuM trilecanapAlanuM suratanuM tAmrapatra (6) zaka saMvata 975 (I. sa. 1054)nuM vaijaladevanuM ciMcaNInuM tAmrapatra (7) zaka saMvata 996 (I. sa. 1074)nuM karNadeva 1 lAnuM navasArInuM tAmrapatra (8) zaka saMvata 999 (I. sa. 1077)nuM trivikramapAlanuM moDAsAnuM tAmrapatra | vikrama saMvatanI sarakhAmaNIe A saMvata gujarAtamAM saLaMga saMvata tarIke kAImaka kSatrapa rAjAonA lekhomAM vahele vAparavAnuM zarU thayo hato. A saMvata vikrama saMvata pachI 135 varSe pracalita thayuM hatuM. vartamAna rASTriya paMcAgamAM paNa A saMvata apanAvAya che. zaka saMvatanAM varSa caitrAdi gaNavAmAM Ave che. enA mAsa uttara bhAratamAM pUrNimAnta ane gujarAtamAM tathA dakSiNa bhAratamAM amAnta che. caitrAdi vikrama saMvatanA varSa karatAM zaka saMvatanuM varSa 135 varSa moDuM hoya che AthI vikrama saMvatanA caitrAdi varSamAMthI 135 varSa bAda karatAM zaka varSa Ave che, kAnnikAdi vikrama saMvatanA varSamAMthI kAttikathI phAlgana sudhImAM 135 ane caitrathI Adhina sudhImAM 134 bAda karatAM zaka saMvatanuM varSa Ave che. zaka varSa ane I. sa.nA varSa vaccenA taphAvatanI bAbatamAM caitra suda 1 thI DisembaranI 31mI sudhI zeka varSamAM 78 ane e pachI chellA be traNa mAsa daramyAna 79 umeravAthI I. sa.nuM varSa Ave che. valabhI saMvata : A kAlanA cAra ja abhilekhamAM valabhI saMvatanAM varSo apAyAM che ? (1) jUnAgaDhanA bhUtanAthanA maMdiramAMnA kumArapAlanA samayanA valabhI saM. 850 (I. sa. 169)nA (2) enA ja samayanA prabhAsapATaNanA bhadrakALInA maMdiranI dIvAlanA va. saM. 8papa nA (3) vi. saM. 945 nA verAvaLa harasiddhi mAtAnA maMdimAMnA ane (4) bhImadeva ra jAnA samayamAM mAMgaroLathI pAMca ki.mI. upara AvelA DhelANuM gAma najIkanA kAmanAtha mahAdevamAMnA valabhI saM. 955 (I. sa. 1230)nA orasiyAnA lekhamAM. gujarAtamAM skaMdaguptanA mRtyu (lagabhaga I. sa. 467-68) pachI valabhInA maitrakonI sattA pravartatI hatI. A vaMzanAM tAmrazAsanamAM nAmanideza vagaranA saMvatanAM varSa 183 thI 447 ApelAM che. A saMvata ane anumaitrakakAla daramyAna "valabhI saMvata" tarIke oLakhAvela saMvata eka ja saMvata che. valabhI saMvata e gupta saMvatanuM rUpAMtara che. - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gujarAtanA colukaWkAlIna abhilekhe : eka adhyayana A saMvatanAM varSa kAnnikAdi ane enA mAsa pUrNimAnta hovAnuM spaSTapaNe jaNAvela che. enA varSamAM 318-19 umeravAthI I. sa.nuM varSa Ave che. (4) siMha saMvata H caulukyakAlIna abhilekhamAMnA keTalAka lekhomAM siMha saMvatane nirdeza thayela che. A saMvatane ullekha karatA moTA bhAganA lekho dakSiNa soraThanA jUnAgaDha jillAmAMthI prApta thAya che. abhilekhomAM A saMvatanuM nAma spaSTataH "siMha saMvata" projeluM che, jemAM A saMvatanAM varSa 3ra thI 151 nI mitio prApta thAya che. prastuta saMvatanA varSanI sAthe bIjA jANItA saMvate vikrama saMvata ke valabhI saMvata ke hijarI saMvatano paNa nirdeza thayela che. A lekhanI vigate nIce mujaba che : (1) siM. saM. 32 vi. saM. 1202. A lekha mAMgaroLanI DhaLI vAvamAMthI maLI Avela che. A lekhamAM mAMgaroLanA zAsaka gRhilavaMzanA mUlukanA bhAI somarAje pitA sahajiMganA smaraNArthe maMdira baMdhAvyuM hatuM tenA nibhAva athe vAva tathA jakAtanI amuka Avaka bAMdhI ApI hatI te viSayane lagata che.8 (2) si. saM. 60, va. saM. 855 prabhAsa pATaNano. zilAlekha AmAM maMtrI dhavalanI patnIe be maMdira baMdhAvyAM ane enA nibhAva arthe gAma dAna karyAnA ullekha che.10 (2) si. saM. 6, vi.saM. 1266 nAM vaMthalInAM tAmrapatra. emAM koI UtaratA darajjAnAM mANasoe vAva, paraba, khetara, vagerenuM dAna karyuM hatuM enI vigate seMdhAyelI che. 11 (4) siM. saM. 151, vi. saM. 1320, va. saM. 945, hi. sa. 662, verAvaLa harasiddhi mAtAnA maMdiramAMnA lekhamAM IrAnanA akhAtanA khoja zrImaMta pIrAje somanAtha pATaNanA vAjA zrI jhADa pAsethI jamIna kharIdI e upara masjida bAMdhyAnI tathA enA nibhAva athe karelI vyavasthAnI vigata ApelI che. 12 uparyukta purAvAo uparAMta keTalAka lekhamAM siMha saMvatanA saMbhavataH nideze thayelA che je nIce pramANe che : Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 221 bhImadeva ra jAnA samayanuM eka tAmrapatra maLI AvyuM manAyuM che.13 A tAmrapatranI miti phalITe siMha saMvata 97 vAMcelI che. emaNe A siMha saMvatanA varSa 93 barAbara vikrama saMvata 12 62-63 hovAne ane bhImadeva 2 jA (vi. saM. 1235 thI 1298) sAthe oLakhAvavAne tarka karele che,14 paraMtu A lekhanI vigate jhINavaTathI tapAsatAM jaNAya che ke emAM jaNAvela lekhaka ane dUtaka temaja bhImadeva 1 lAnA rAdhanapuranA lekha15 ane prinsa opha vesa myujhiyamanA lekha16 (banene samaya vi. saM. 1096)mAM jaNAvela lekhaka ane dUtaka baMne eka ja che. A ja pramANe A lekhanA dAtA ane lekhakane bhadrezvaranA bhImadeva 1 lAnA lekha vi. saM. 1117 mAM nirdeza thaye che,17 AthI A lekhamAM jaNAvela varSa vi. saM. 1107 mAM zarU thayela siMha saMvata tarIke ullekhI zakAya nahi. varSa spaSTa rIte bhImadeva 1 lAnA rAjyakAla vi. saM 1080 thI 1122 vacce Ave che, 18 AthI lekhamAM jaNAvela sa. 93 e kharekhara vi. saM.ne have joIe. emAM zatakanA aMka adhyAhata hoya ane e adhyAhata zatakanA aMka 10 hovAnuM jaNAya che. A saMdarbhamAM ema paNa kahI zakAya ke kacchamAMnA caulukyonA badhA lekho vi. saM.nA che ane temAMnA keImAM paNa siMha saMvata vaparAyo nathI. bIju varSa rAjA siMhadevanA samayanA atramAMthI maLela zilAlekhamAM seMdhAyeluM che je saMbhavataH siM. saMnuM varSa che.A zakyatAne AdhAre A lekhamAM jaNAvela rAjAne caulukya rAjA siddharAja siMha sAthe oLakhAvAnuM sUcavAyeluM che. Ane vadhu abhyAsa karatAM darzAvAyuM che ke A lekhamAM jaNAvela varSa 14 ne vi. saM. (13) 14 tarIke cokkasapaNe laI zakAya ane nirdiSTa rAjA mALavAnA paramAra vaMzanA rAjA siMhadeva 2 jA sAthe oLakhAvI zakAya. tenA bIja jANItA abhilekho vi. saM. 1311 ane 1312nA che.)20 A rAjAonI sattA keTA pradezamAM 11 mI sadIthI 13mI sadI sudhI hatI.21 kadevanA samayanA sevAkInA lekhamAMnuM varSa che. Ara. bhAMDArakare saM. 31 vAMcyuM che. emaNe lekhamAM jaNAvela rAjane nADolanA cAhamAna rAjA kaTTarAja tarIke oLakhAvyuM che, jyAre taSa siMha saMvata hovAnuM jaNAvyuM che. siMha saM. 31 barAbara vi. saM. 1ra00nuM varSa gaNavI zakAya. paMDita gIrIzaMkara hI. ojhAe A varSa (varSa 31)nA vAcananI satyatA aMge zaMkA karI che ane eo vadhumAM umere che ke ulikhita varSa siM saM nuM na hoI zake, kAraNa ke nADolane cAhamAna rAjAonA lekhomAM kyAMya siMha saMvata vaparAyo nathI. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana pa'DitazrI ojhA sUcave che ke A varSamAM paNa zatakanA aMka adhyAhata che. e zatakano aMka vi. saM.nuM va` (12)31nu` laI ne gaNavu. joi e.23 222 rAjA kaTudeva nADolanA cAhamAna rAjA kuTuka hovAnI pUrI zakayatA che, kAraNa ke sevADInA samAveza nADolana--cAhamAna rAjyamAM thatA hatA. sevADInA varSa vi. saM. 110624 thI 1213nAMpa che. paraMtu vAMcavAmA AveluM varSa mAnI zakAya tevuM che, kAraNa ke kaTakanA jANItA lekha vi. saM. 117ra no che.26 kAyapalanA lekhA vi. sa. 118927 ane 1202nA28 che. kehaSNunA vi. sa. 122029 thI 1236 nA30 che, eTale ja kaTudevanA lekhanuM varSa na te I. sa. 1200 hAI zake (je kAyapalanA rAjyanuM varSa che) ke na to vi. sa. 1231nu` hai!I zake, je keNanA rAjyanu va che. zrI ejhA AMdhe che tema A lekha surakSAnI dRSTie sArI sthitimAM nathI tethI enu vAcana cokkasa kahI zakAya nahi,31 tethI zakaya che ke kaTudevanA sevADInA lekhanu` vaSa (12)31 te ale (11) 71 vAMcavuM joi e. A saMdarbhamAM e paNa nAMdhavu' joi e ke rAjasthAnanA kATA ane jodhapura pradezanA lekhomAM sAmAnya rIte vi. saM. vaparAyelA che ane koI paNa lekhamAM siMha saMvatanuM. va. AvyuM nathI. giranAranA pratimAlekhanu.. varSAM sa. 58 che.kara ahIM paNa saMvatanuM nAma Apela nathI, paraMtu ullikhita varSa" si Mha saMvatanuM che ane enI tArIkha 13 mArca, I. sa. 1127, vi. saM. 122833 kahI zakAya. va` 58 te si.... sa. nuM anumAnavAnA mukhya AdhAra e che ke sahIemAMthI AMkaDA dUra karavAnI prathAnI jANa kilhona ane bIjAnA vakhatamAM khyAta na hatI. upara jaNAvyA pramANe zatakanA eka ayyAhata rAkhavAnI prathA A samayamAM spaSTa rIte hatI. uparAMta je lekhAmAM siMha saMvatanAM varSA ApavAmAM AvelAM che te cokkasa rIte e ja saMvatane nirdeza kare che ane si Mha saMvatanuM va anivAya`paNe e lekhAmAM vikrama ke valabhI saMvatanI miti sAthe ApavAmAM Avyu che. A e bAbateA tapAsatAM upayukta saMdigdha miti siMha saMvatanI hovAnA anumAnanI viruddhamAM jAya che. siddhapuranA rudramahAlayamAM AvelA zilAlekhamAM saM. 65 varSIne nirdeza thayelA che,34 jene saMbhavataH siMha saMvatanuM va mAnavAmAM Ave che.35 A lekhamAM anya koI saMvatane nirdeza thayelA nathI. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 223 upayukta darzAvela siMha saMvata ullekhita hoya tevA lekhe nIce pramANe gaNAvI zakAya spaSTa ullekho : krama siMha saMdhatanA - varSa anya saMta sthaLa I. sa. varSa tArIkha vAra 1 32 vi. saM. 1202 mAMtraroLa 1145 15 okaTe. somavAra (Azvina vadi 13) va. saM. 855 prabhAsa- 1173 pATaNa 3 96 vi. saM. 1266 vaMthalI 1208 12 navembara - guruvAra (mAga.sudi 14) 4 151 verAvaLa 1264 vi. saM. 132 va. saM. 945 hi. sa. 662 25 me ravi vAra ASADha vadi 13) saMbhavita siMha saMvatane lagatA ulee : 5 54 - - 6 31 - sevADI 1128 1143 - (100) - Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gujarAtanA caulukathakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 117ra 13 mArca 58 - giranAra | (vi. saM. 1228) 65 (vi. saM. 1265 siddhapura pho. va. 1) (rudramahAlaya) - 8 1209 24 phebruArI zanivAra 9 93 (1262-63) dhoLakA 1205-6 mAsa ane varSa gaNavAnI paddhati : siMha saMvatanI mitione vikrama ane valabhI saMvatanA varSanI sAthe jotAM siMha saMvata valabhI saMvata karatAM 794-795 varSa ane vikrama saMvata karatAM 1169-1170 varSa moDo zarU thayuM hovAnuM jaNAya che; jema ke siM. varSa vi. saM. taphAvata va. saM. taphAvata 1202 1170 = 855 75 119 151 1169 784 1266 (1320 kAnnikAdi) 1321 caitrAdi 1170 uparyukta pramANe jotAM valabhI saMvata pachI 794-795 nA varSo siMha saMvata zarU thayo ane caitrAdi vikrama saMvata 1170-71 pachI zarU thayo gaNAya. bIjI rIte kahIe te IsavIsana 1113-14 mAM e zarU thayo.. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza kilhAne A saMvatanAM 32, 96 ane 151 nAM varSAM tapAsIne tAraNa kADhyuM che. A traNe varSoM jotAM siMha saMvatanAM varSo kAttikAdi nathI; joke caitrAdi athavA ASAdithI zarU hAvAnuM paNa nizcita nathI. giranAranA lekhamAM siMha sa'vata 58 nuM varSa ApeluM jaNAya che. kilhananA mata pramANe si Mha saMvata caitrane khale ASADhathI zarU thatA hovA joI e,36 paraMtu uparanI rIte jotAM A lekhanI miti siMha saMvatanI nahi, paraMtu vikrama saMvatanI hovAnu jaNAyelu che. siMha saMvatanI sAthe valabhI ane vikrama saMvatanAM varSAnA taphAvatanAM je samIkaraNa! ApelAM che te navesarathI carcA mAgI le che. valabhI saMvata ane siMha saMvatane A taphAvata nIce pramANe ApI zakAya siMha saMvata valabhI saMvata taphAvata mAsa mAsa 60 51 Azvina mA ziSa ApA ASADhAdi A taphAvata jotAM ASADhamAM 794 ane bIjA mahinAomAM 95 nA che. A spaSTa kare che ke siMha sa Mvata kAtti`kAdi hAI zake nahI. kAraNa ke valabhI saMvatanAM varSa kAttikAdi hatAM.3 siMha saMvata ane vikrama saMvatanA taphAvata nIce pramANe ApI zakAya vikrama saMvata siMha saMvata 225 855 945 32 9 151 1202 1266 1320 1321 795 74 taphAvata 1170 1170 1169 1170 ASAdimAM IsvIsana 1169 ane AzvinamAM I. sa. 1170 nA taphAvata ahI jaNAya che tethI ahIM ema nakkI karI zakAya ke ASADhamAM jaNAvelu 15 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana vikrama varSa kArnikAdi che ane AdhinamAMnuM vikrama varSa caitrAdi hovuM joIe.38 e ja rIte mArgazIrSa mAMnuM vikrama varSa caitrAdi hovuM joIe, kAraNa ke AzvinamAM jaNAvela taphAvata ane siMha saMvatamAM jaNAvela taphAvata sarakhe che, AthI upara jaNAvyA pramANe siMha saMvata kAnnikAdi hoI zake nahi. te vigate jotAM ema jANI zakAya che ke siMha caitrAdi athavA te ASADhAdi haiI zake, paraMtu caitra ane ASADha vaccenI mitio upalabdha nahi hevAthI daDha paNe kahI zakAya nahi, ke siMha saMvata e caitrAdi athavA ASADhAdine haze. vadhumAM tithi ane vAranI gaNatarI karatAM nIce mujaba tAraNa kADhI zakAya : kuma siMha saMvatamAM ApelI mitio IsavIsanana tArIkha okaTobara, 15, I. sa. 115 1 siMha saMvata 32 Azvina vadi-13 - somavAra 2 siMha saMvata 96 mArgazIrSa suda-14 guruvAra 3 siMha saMvata 151 ASADha vadi-13 navembara, 12, I. sa. 1209 me, 22, I. sa. 1264 te uparyukata jotAM jaNAya che ke baMne vacceno taphAvata cakakasa rahe che. A takAvata e che ke siMha varSa mArgazIrSa sudi ane ASADha vadinA mahinAnI vacce zarU thaye have joIe. eno artha e ke siMha varSa caitrAdi ke ASADhAdi hoI zake. mahinAonI paddhati pramANe jaNAvI zakAya ke siMha saMvatanI jANItI mitimAMthI mAtra be ja tArIkhomAM vigate saMpUrNa ApelI nathI tethI varSagaNanA ane mAsagaNanAnI paddhatine khyAla AvI zake nahIM. siMha saMvata 3ramAM vAra Ape che,39 je amAMta mAsanI paddhatie baMdha bese che, jyAre siMha saMvata 151 mAM Apela vAra40 pUrNimAnta paddhatie baMdha bese che. Ama siMha saMvatanA mAsa pUrNimAnuM ke amAnta hatA e nizcita karI zakAtuM nathI. e mATe vadhu jANakArI apekSita rahe che. joke Do. dinezacaMdra sarakAra evA spaSTa matanA che ke A saMvatanAM varSo amAnta ASADha sudi 1 thI zarU thayelAM che.41 paraMtu bIjI miti maLavAthI ja A aMge cokkasa kahI zakAya. prastuta saMvata prathama mAsanA zukalapakSamAM zarU thayela hovo joIe ke je caitra athavA ASADha hovo joIe. A pramANe siMha saMvatanuM zunya varSa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane sanideza 227 I. sa. 1113 nI 20mI mArca, guruvAranA roja zarU thayuM hovuM joIe ane I. sa. 1114 8mI mArca, ravivAranA divase pUruM thayuM hovuM joIe (caitrAdi varSa pramANe). je ASADhAdi hoya to I. sa. 1113nI 16 mI jUna, somavAranA roja zarU thayuM hovuM joIe ane I.sa. 1114nI, 5 mI jUna zukravAre pUruM thayuM hovuM joIe. Ama Abhilekhika ullekhane AdhAre ema jANI zakAya ke (1) A saMvatane siMha saMvata nAma apAyeluM che. (2) A saMvata I. sa. 1113-14 mAM zarU thayo che. (3) A saMvatane dakSiNa saurASTranA bhAgamAM ja ullekha thayela che. (4) A saMvatanI sAthe pracalita saMvanA ullekha thayelA che (jemake, vikrama saMvata, valabhI saMvata, hijarI sana) (5) A saMvatanAM varSo 3ra thI 151 sudhInAM maLe che. siMha saMvatanA AraMbha vize zrI mohanapurI gosvAmInuM mAnavuM che ke uttara bhAratamAM caitra vadi 1 nA divase varSa badalAya che. e ja divase gujarAta saurASTramAM phAgaNa vadi 1 hoya che ane siMha saMvatanuM varSa AthI caitrAdi nahi. ttikAdi nahi, ASADhadi nahi paraMtu kALunAdi hoI zake. 2. zrI mohanapurInA A matane zrI maNibhAI vorA Teke ApatA jaNAya che. paraMtu emAM pharaka e che ke eo siMha saMvatane phAgaNiye saMvata kahe che,43 paraMtu AvI phAgaNAdi koI paddhati gujarAtasaurASTramAM pracalita hoya ema jANamAM nathI ane phAgunAdi kahevAthI hakIkate te caitrAdi paddhatino ja svIkAra thAya che, kAraNa ke mAsagaNunAnI pUrNimAnta paddhati anusAra uttara bhAratamAM mAsanA pakSane citra vadi gaNavAmAM Ave to ene amAMta paddhatimAM phAgaNa vadi gaNavAmAM Ave che. siMha saMvatanI utpatti aMge vividha maMtavya caulukyakAlIna abhilekhAmAM vaparAyelA saMvate paikI siMha saMvata vize bhAre vivAda sarjAyele che. alabatta, A vivAda enA AraMbhavarSa mATe nathI te ja pramANe upara joyuM tema gaNanApaddhati aMge paNa eTale vivAda nathI, paraMtu e saMvata koNe zarU karyo ane ghaTanAnI smRtimAM zarU karyo e aMge -vivAda bahu cAle che. A muddAnI carcAnI zarUAta eka I. sa. 1839 thI zarU thaI ane haju paNa e cAlu che e aMge kaI chevaTane nirNaya karI zakAyuM nathI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gujarAtanI abhilekha : eka adhyayana . kevaLa abhilekhomAM ja prayojAyela A saMvata vize ahIM UDI ane vyApaka carcA karavI abhipreta che. - I. sa. 1838 mAM jemsa ToDe emanA prasiddha graMtha "TrAvelsa ina vesTana" InDiyA"mAM soraThanA AbhalekhenA saMdarbhamAM ane emAM prayojAyela siMha saMvata vize e abhiprAya Apyo ke siMha saMvata e ziva saMvata che ane dIvanA gRhila rAjA "zivasiMhe" e zarU karyo haze.44 tyArapachI zrI vallabhajI haridatta AcAryo baue gejheTIyara (graMthaH 8)mAM kAThiyAvADa vibhAga mATe je lakhANa taiyAra karyuM te I. sa. 1884 mAM pragaTa thayuM temAM emaNe siMha saMvata mAMgaroLanA hila rAjA sahajige zarU karyo hovAnuM sUcavyuM ane dakSiNa saurASTranA A sthAnika rAjAe aNahilapATaNanA caulukyothI svataMtra thaI e ghaTanAnI smRtimAM A saMvata pravartAvyo hoya evo mata rajU karyo.45 jeke babbe gejheTiyaranA itihAsane lagate mukhya graMtha : 1 I. sa. 1886 mAM bahAra paDyo temAM bhagavAnalAla IndrajIe siMha saMvata caulukya rAjA -- siMhadeve pote soraTha-jItyAnuM alma parAkrama karyuM hoI e prasaMganI yAdagIrIrUpe enA nAmamAM Avato siMha zabda prayojIne A saMvata zarU karyo hovAnI vicArasaraNI AgaLa karI.46 te pachInA varSe bhAratIya prAcIna zedhasaMgrahamAM zrI vajezaMkara ojhAe A saMvatanI carcA karatAM ema sUcavyuM ke, A saMvata meraThanA koI sthAnika rAjAe zarU karyo haze ane ribaMdaranA eka lekhamAM maMDalezvara siMhane ullekha che, kadAca e siMhe A saMvata zarU karyo hoya; jo ke kaI ghaTanAnI smRtimAM A saMvata zarU karyo hoya e aMge zrI ojhAe keI nirdeza karela nathI.47 tyAra pachI I. sa. 1918mAM gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAe emanA suprasiddha graMtha "bhAratIya prAcIna lipimAlA"mAM abhilekhomAM pravartamAna saMvatanI carcA karatI vakhate siMha saMvata vize vigatavAra carcA karIne evo mata bAMdhyo ke A saMvata seraThanA keI siMha nAmanA sthAnika rAjAe calAvyo haze ane saurASTramAM maMDalezvara zrI siMha nAmane rAjA jANamAM Avyo che te saMbhavataH e saMvatane - pravataka hoya. Ama gIrIzaMkara ojhA emanA pUrvavatI vajezaMkara ojhAnA matane samarthana karatA jaNAya che.48 I. sa. 1938mAM zrI rU. che. parIkhe "kAvyAnuzAsana"nI prastAvanArUpe ApelA ItihAsamAM siddharAjanA soraThavijayanA saMdarbhamAM ema spaSTa vidhAna Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 229 karyuM che ke siMha saMvata e saurASTramAM pracalita thayela che te jyasiMha siddharAje pravartAvele saMvata che ane enuM pravatana soraThavijyanI yAdagIrI rUpe karavAmAM AvyuM che e niHsaMzaya che. eo vadhumAM jaNAve che ke je siMha saMvata A ghaTanAnI yAdagIrImAM pravartAvyo hoya te kheMgArane vi. saM 1170 (I. sa. 1114)mAM harAvyA hovAnI ghaTanA kahI zakAya. A mata svAbhAvika rIte ja paMDita bhagavAna lAla IndrajInA matane maLate che; joke zrI parIkhe paMDita bhagavAnalAla indrajInA nAmane nirdeza karela nathI.48 I. sa. 1964mAM che. hariprasAda zAstrIe emanA prasiddha graMtha "gujarAtane prAcIna itihAsamAMnI prathama AvRttimAM A saMvata koNe sthAe enI carcA nahi karatA bhagavAnalAla IndrajI ane rasikalAla parIkhanA matanI nikaTanuM maMtavya rajU karyuM. eoe "seraTha vijayanI ajaba siddhinI yAdagIrImAM jayasiMhadeve siMha saMvata zarU karyo" ane "siddhacakravatI biruda dhAraNa karyuM evuM maMtavya pratipAdita karyuM. saurASTranA keTalAka zilAlekhomAM dekhA dete A siMha saMvata vi. saM. 1170thI zarU thatA hoI jyasiMhadeve seraTha jItyAne banAva e varSe anya gaNAya.50 siMha saMvatanA AraMbha vize tathA siMha saMvatanA sthApaka vize dinezacaMdra sarakAre emanA prasiddha graMtha "inDiyana epigrAphImAM I. sa. 1965mAM bhagavAnalAla IndrajInA matanI samIkSA karIne siMha saMvata jyasiMha siddharAje pravartAvyA aMge keTalIka zaMkAo rajU karI, paraMtu eoe A bAbatamAM keIpaNa matanuM samarthana na karyuM temaja pitAno aMgata mata paNa jaNAvyuM nahi.pa1 De. bhAratIbahena ThAkara 1969 mAM emanA gujarAtamAnI kAlagaNanAne lagatA pitAnA mahanibaMdhamAM siMha saMvatanI sthApanAnI sarvAgI samIkSA prathama vAra upasthita karI. temaNe pitAnA pUrvavatI badhA ja matenI carcA karIne evuM tAraNa kADhayuM ke siMha saMvata dharAvatA abhilekha aNahilapATaNanA cAlukya vaMzanA tatkAlIna rAjAonA Adhipatyano nirdeza kare che;5ra jeke seraTha jevA maryAdita prAMtamAM ja siMha saMvata dharAvatI mitionA lekhe maLe che e ema mAnavA prere che ke saurASTranA keI sthAnika rAjAe A saMvata zarU karyo hoya ane e rAjAnA uttarAdhikArIe ene cAlu rAkhyuM hoya, paraMtu, seraThanA cUDAsamA rAjAone itihAsa ema sUcave che ke mahArAjAdhirAja jayasiMhadeva siddharAje soraThane vijaya karyA pachI na saMvata sthApI zake te keIpaNa zaktizALI sthAnika rAjA tyAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana na hatA. vaLI siMha saMvata dharAvatA abhilekha paikI kaImAM eka paNa sthAnika rAjavaMzanA rAjAne ullekha nathI. je ema dhArIe ke seraThanA sthAnika rAjAe siMha saMvata zarU karyo hato ane siddharAja jayasiMhe umUlana karela cUDAsamA rAjAe sthApelA navA saMvatane cAlukya rAjyanA sthAnika daMDanAyake e cAlu rAkhyuM hatuM, paNa AvI dalIla te kaI rIte gaLe Utare nahi. A samIkSA karIne Do. ThAkara evA spaSTa maMtavya para Avyo ke, lagabhaga nizcita jaNAya che ke siMha saMvata sthAnika cUDAsamA vaMzanA rAjAe sthApyo hovAne badale soraThanA caulukya vijetAe sthApe hoya ane jayasiMhadeve potAnA soraTha vijayanI yAdagIrImAM ta e navA jitAyelA vistAramAM ja ene prayoga karyo hoya. DaoN. ThAkara ema umere che ke e jamAnAmAM pitAnA nAmane "bhale" saMvata pravartAvatI vakhate rAjAe prajAne RNamukta karavI paDatI evA ullekha "yAzraya", "kumArapAlabhUpAlacarita", "prabhAvaka carita" vageremAM Ave che ane jyasiMhadeve siddharasa vaDe prApta karela svargasiddhi dvArA prajAne RNamukta karelI hovAnuM manAtuM e parathI kadAya ema kahI zakAya ke siddharAje soraThanA navA jitAyelA pradezane RNamukta karyo hoya ane eTalA pUrato enA sAmrAjyanA e maMDala pUratA pracalita karyo hoya.pa3 De. hariprasAda zAstrIe "svAdhyAya-1971mAM "siMha saMvata" nAmane. svataMtra lekha lakhIne emAM DaoN. bhAratI ThAkaranA upayukta vivecanane vadhu daDhatApUrvaka pragaTa karyuM pa4 ane emaNe siMha saMvata siddharAje pravartAvyuM hoya evI saMbhAvanA vadhu che ema darzAvyuM. I.sa. 1972 mAM che. bhAratIbahena zelate "gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa, graMthaH "mAM gujarAtamAM pracalita thayelI kAlagaNanAnI samIkSA karatI. vakhate siMha saMvata aMge vistRta chaNAvaTa karI ane emAM A saMvata siddharAje soraThavijyanI smRtirUpe zarU karyo haze ema bhArapUrvaka jaNAvIne seranA koI paNa sthAnika rAjAe e zarU karyo hovAnI zakyatA nathI ema darzAvI enA kAraNamAM ema jaNAvyuM ke je e sthAnika rAjAe zarU karyo hota te e saurASTranA maMDalezvaroe e saMvatane upayoga cAlu rAkhyo hota ja, paraMtu ema jovAmAM AvatuM nathI.papa I. sa. 1973mAM De. hariprasAda zAstrIe emanA "gujarAtamAM vaparAyelA saMvata" lekhamAM anya saMvate jevA ke vikrama saMvata, zaka saMvata, valabhI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 231 saMvatanI sAthe siMha saMvatanI paNa samIkSA karelI che. AmAM siMha saMvata paratve ee potAnA agAunA siddharAje A saMvata sthApyA hovA aMgenA matavyane vaLagI rahyA che.pa6 paraMtu emanA A lekhathI siMha saMvata paratve bhAre vivAda--vaMToLa UbhA thayA ane "kumAra" mAsike A carcAne mukta mane pragaTa karI. A carcA aMka 600 thI zarU thaI aMka 620 sudhI, arthAt lagabhaga savAva sudhI cAlI, jenA mukhya muddA nIce mujaba che : Do. zAstrInA matanI TIkA karatAM zrI narottama palANe jaNAvyuM ke siddharAja jayasiMhe vi. sa. 1170 mAM sAraDa jItyAnI yAdamAM A savaMta zarU karyAM evA emanA mata yathA nathI, kAraNa ke siddharAje potAnA koI vijayanI yAdamAM A saMvata calAvyo hoya to e samagra gujarAtamAM vaparAyelA havA joI e, jyAre si Mha saMvata to mAtra dakSiNa-pazcima saurASTramAM ja maLe che. A eka ja hakIkata siddharAje siMha saMvata phelAvyA nathI enI prabaLa sAbitI che. siddharAjanA lagabhaga dareka kA'nI noMdha . hemacadra jevA lekhakoe lIdhI che te A eka navA saMvata zarU thAya enI noMdha kema koI na le ! AthI siMha saMvata sAthe vizvarAjane koI meLa nathI.57 ahI zrI palANe A saMvatanA sthApaka vize pote koI svata Mtra matavya ApyuM nathI. zrI mohanapurI gAsvAmIe Do. zAstrInA siMha saMvatane lagatA matanI TIkA karatAM jaNAvyuM che ke siddharAja gujarAtanA rAjA hatA teNe koI saMvata pravartAvyA hoya to sau-prathama enA lekha gujarAtamAM maLavA joIe, jyAre A saMvata te saurASTramAM ja ane e paNa sAmanAthathI dvArakA vacce ja maLe che. vastutaH siddharAje sAraTapradeza jItyA hatA kharA ? emaNe A zaMkA uThAvIne enA anusaMdhAnamAM kahyuM ke A saMvata e pradezanA koI sthAnika rAjavIe ja calAvyA haze. zrI mAhanapurInA mate vastutaH siMha sa Mvata pravartAvanAra tA dhUmalInA pahelA rANA saMgajI ja che. A rANA sa`gane zilAlekhamAM 'saMdha' ke 'siMha' kahevAmAM AvyA che. A dhUmalInA rANA saMga vi. saM. 1170 mAM hayAta hatA ane e siddharAjanA samakAlIna hatA temaja rANA saMgathI ja jevA kuLanI sAlavArI maLe che. porabaMdaranI bAjumAM visAvADA gAme siddhezvara mahAdevanA madiramAMnA A siMha-saMgano lekha A bAbatamAM sUcaka che.58 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana "kumAra"mAM pragaTa thayela uparyukta traNeya matenI carcA karI e paikInA zrI mohanapurInA matane anumodana karatAM zrI kaMcanaprasAda chAyA jaNAve che ke zrI mehanapurI gosvAmIe A saMvatanA pravartaka tarIke ghUmalIne rANe zrI siMha ke saMgha hovAnuM mAnyuM che emane ane zrI vajezaMkara ojhAne zrI siMhanuM nAma piorabaMdaranA eka lekhamAMthI maLI Avela hatuM je lekhamAM ene saurASTrane maMDalezvara kahyo che. A bAbatane lakSa karIne zrI chAyA umere che ke e rANe siMha pAchaLathI adhika sabaLa banatAM eNe vi. saM. 1170 (I. sa. 1114)thI svataMtra sattA hAMsala karI pitAne saMvata calAvyo heya. gaurIzaMkara ojhAne TAMktA eo jaNAve che ke saurASTrathI bahAra A saMvatane pracAra na hovAnuM paNa ema sAbita kare che ke A saMvata saurASTranA siMha nAmanA keI rAjAe calAvyuM haze.' pitAnA mULa lekha paranI zrI narottama palANa, zrI mohanapurI gosvAmI tathA zrI kaMcanaprasAda chAyAe karelI samIkSA ane emAMthI pragaTela vAdane prativAda DaoN. hariprasAda zAstrIe "kumAra"mAM ja karyo che. eo jaNAve che ke zrI gosvAmI mata prathama najare svIkArya lAge, paraMtu ene svIkAravAmAM keTalIka muzkelI jaNAya che. visAvADAnA lekhanA AdhAre siMha saMvata ghUmalInA jeThavA rANu siMhe (saMge) zarU karyAnuM teo dhAre che, paNa A lekha vi. saM. 1262 ne che ane emAM rANuM vikramAdityanI mUti karAvyAne ullekha che. bIju e ke lekhanI paMktimAM "sI" pachI " rAdhavAMcI ene artha emaNe "rAjAdhirAja" karyo che ane chatAM siMha ane vikramAditya vacce anvaya darzAvate kaI spaSTa zabda lekhamAM darzAvI zakyA nathI. ghUmalInA jeThavA rANA siMhanA samayamAM siMha saMvata zarU karyo hoya, thayo hoya te e rAjya sarakanI najIka paDe kharuM ? paraMtu siMha saMvatanA varNavALA koI abhilekhamAM jeThavA rANAonA zAsana ke Adhipatyane nirdeza sudhdhAM nathI ane jeThavA rAjyanA pitAnA mULa pradezamAM siMha saMvatane upayoga thaye hoya evA ullekha paNa prApta thatA nathI, AthI jeThavA rANuM siMhanI bAbatamAM A be muddA pratikULa paDe che. soraThane kaI siMha maLI Ave te sahuthI vadhu baMdha bese, nahi te tyAM sudhI upalabdha ullekhanA AdhAre siMhanI saMbhAvanA UbhI rahe. 60 A "kumAra"mAMnI A carcAnA darane AgaLa laMbAvatA zrI madhusUdana DhAMkI jaNAve che ke siddharAje soraTha jItyAnI hakIktamAM zrI mohanapurI zaMkA kare che e asthAne che. enAM kAraNe nIce pramANe gaNAvI zakAya : Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 233. (1) giranAra paranuM neminAthanuM ma Mdira soraThanA daMDanAyaka sajjane I. sa. 1129 mAM badhAvyuM. A hakIkata "reva...tigira rApu"mAM paNa ApelI che. sAraThamAM e samaye cAlukayonA daMDanAyaka tA ja nImI zakAyA hoya, jo e pradeza siddharAjane adhIna hAya. (2) siddharAje zatruMjaya tIne bAra gAmanuM zAsana karI ApyAnI vAta 13 mAthI 15 mA zatakanA ghaNAM jaina prAdha caritAmAM noMdhAyelI che. (3) siddharAje putraprApti mATe somanAthanI yAtrA pagapALA karelI che.61 Ama kahI zrIM DhAMkI A saMdarbhamAM siddharAjanI taraphadArI karatA matane anumodana ApatA jaNAya che. A carcAnA javAbarUpe zrI gAsvAmI jaNAve che ke, visAvADA gAmamAM AvelI rANA zrI siMhanI pratimA nIcenA lekhanuM vAcana mArA vAcana karatAM juduM paDe che enu kAraNa e che ke A pratimAlekha che ane emAM UbhI tathA beThelI be AkRti che, jemAM bIjI UbhI AkRti rANA zrI siMha rAdherAja zrI vikramAdityanI che ane tenA caraNA pAse beThelI AkRti zrI siMhanA uttarAdhikArI rANA zrI vikramAdityanI che. A rANA zrI vikiyAjIe vi. sa. 1262 mAM zrI sihanI mUti karAvI e saMbadhano lekha che. vi. saM. 1262 mAM hayAta rANA vikiyAjInI 92 varSa pahelAM eTale ke vi. saM. 1170 mAM rANA zrI siMha dhUmalInI gAdIe che. AnA AdhArarUpe emane jeThavA vaMzanA itihAsanuM pustaka makaradhvajavI mahipamALA" tathA jeThavA vaMzanA copaDAone gaNAvyA che. jeThavA vaMzanA sAlavAra itihAsa paNa upa`kta prathAmAM che. rANA zrI siMhe dhUmalInI gAdIe ghaNA lAMkhA samaya rAjya kayu che ane e "rAdherAja (rAjAdhirAja)"nu biruda dharAve che tethI e svataMtra rAjA hovAnuM jANI zakAya. A rANA zrI siMhe vi. sa. 1170 mAM vyAghrapallInA koI rAjAne meArI pAse harAvyA che. dhUmalInA rAjAnI A sauthI moTI laDAI ane mahAna vijaya che. mArI pAse laDAI thaI te jagyAe Aje paNa jeThavA DuMgara kahevAmAM Ave che.62 Ama kahIne e jeThavA rANA zrI siMhe ja siMha saMvata pravartAvyo hovAno mata AgaLa kare che. A carcAnA saMdarbhamAM zrI rAjendrasiMha rAyajAdA jaNAve che ke siddharAje jUnAgaDhanA rA'kheMgArane jItyA ane rANakadevIno kisso banyo e lekakathAmAM che, paraMtu amArI paraparA judI che. siddharAja somanAthanAM darzana karavA icchatA paNa hatA, paraMtu khe'gAra enA rAjyamAMthI pasAra thavA de ema na hatuM. AthI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA cIluyakAlIna abhilekho : eka adhyayana baMne vacce yuddha thayuM ane kheMgArane harAvI, kArAgRhamAM nAkhI, sajajanane dekharekha mATe mUkI somanAtha yAtrA mATe gaye. Ama kahI zrI rAyajAdA umere che ke A parathI ema siddha thAya che ke siddharAjano vijaya TUMkA gALA pUrato ja hoI ane enI yAdamAM saMvata prarvatAvela te vadhAre paDatuM kahevAya. ahIM ema vicAravuM rahyuM ke A saMvatanA nirdeza kevaLa vaMthaLI, mAMgaroLa ane verAvaLamAMthI ja maLe che, AthI A saMvata ke saurASTranA rAjAe ja prarvatAvyo hoya e vadhu tArkika lAge che, eka anumAna karI zakAya ke soraThamAM maLatA A zilAlekha uparathI e cUDAsamA vaMzanA ja kaI rAjAe zarU karyo hoya. vaLI A saMvata thoDA samaya sudhI pravarte che ane e pachI lupta thaI jAya che e vize ema kahI zakAya ke siddharAjanA AkharI vigrahamAM kheMgAre ene lAMbA samaya sudhI rokI rAkhyuM hoya ane pachI ene parAjya thayela hoya te gujarAtanA rAjAne lAMbA samaya sudhI rokI rAkhavAnI smRtimAM A saMvata calAvyo hoya, paraMtu kheMgAra keda pakaDAyA pachI, thoDA samaya bAda, prajAnA mAnasamAM A vijyamAM zarU karelA saMvata pratye Agraha rahyo na hoya ane e lupta bane. hoya. Ama A saMvata meraThanA cUDAsamA vaMzathI zarU thayuM hoya ema anumAnI zakAya. eo bIjAonI ja ema ema jaNAve che ke siddharAje kheMgArane keda karyo ane moTA vijyamAM khapAvIne siMha saMvata zarU karyo hoya te gujarAtamAMthI enA A vijyanA ane enA mAnamAM siMha saMvata zarU karyAnA ullekha kyAMka maLavA te joIe ja.63 A carcAmAM jhukAvatAM zrI maNibhAI vorAe zrI mohanapurInA matane Teko ApatAM jaNAvyuM ke A saMvata pravartAvanAra rANo siMha dhUmalIne saMbhave che. 64 vaLI "kumAra"nA ogasTa 1975 nA aMkamAM zrI kaMcanaprasAda chAyAe zrI rAyajAdAnA matanI samIkSA karatAM jaNAvyuM ke kheMgAre siMha saMvata siddharAjanA yuddhamAM rokI rAkhavA badala calAvyAnI vAta keI paNa itihAsakAranA gaLe Utare evI nathI. vaLI kheMgAranA nAma sAthe siMha zabda joDAyeluM nathI. je kheMgAre siMha saMvata calAvyo hoya te ene kheMgAra saMvata tarIke oLakhAvAta, je banyuM nathI. bIjA matanI samIkSA karatAM eo jaNAve che ke, siddharAja jayasiMhanA nAma pAchaLa siMha zabda Ave che, paraMtu saMvatapravartaka pitAnuM AkhuM nAma Ape eTale "siMha saMvata" kahevAta, paraMtu ema paNa banyuM nathI. A be tarko sAthe zrI svAmI spaSTa rIte ghUmalInA rANA siMhe siMha saMvata calAvyAnuM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 235 maMtavya AdhArasahita rajU kareluM che. Ama kahI eo zrI gosvAmInA maMtavyane svIkAratA jaNAya che. - A carcAnA saMbaMdhamAM zrI narottama palANa siMha saMvata sAthe siddharAjane kaI meLa besatA nathI e jaNAvatA muddA punaH rajU kare che, paNa pitAne mata puSTa karavA keI navI dalIla karatA nathI.66 zrI ke. kA. zAstrI zrI gosvAmInA matanI carcA karatAM kahe che ke visAvADAnA lekha parathI jaNAya che ke vi. saM. 1262 mAM baraDAnA pathaka pUratuM rANuM siMhanuM Adhipatya hatuM eTale siMha saMvatane sthApaka A rANe siMha nathI. rANuonI silavArI maLe che temAM rANe saMghajI vi. saM. 1176-1202 mAM jaNAvavAmAM Avela che. siMha saMvata ane vikrama saMvata vacce 1170 varSo taphAvata hovAthI siMha saMvata zarU thayA pachI 6 varSa pele rANe saMghajI sattA para Ave che eTale e morabIthI dakSiNa saurASTramAM siMha saMvata sthApavA AvyAnI keI zakyatA vicArI zakAya nahiM 67 vaLI emaNe zrI mehanapurI pAsethI visAvADAnA lekhanI phoTaprinTa meLavI lekha vAMcyo ane e vize pathika(okaTo. na., 1974 nA divALI aMka)mAM e spaSTatA karI ApI ke ". gha. nahi, paNa rAce che ane e lekha saM 1262mAM rANuM 'viMda nA rAjaya kAlamAM utkIrNa thayela che. A lekhanI mAnya vAcanA" "iskrizansa oNpha kAThiyAvADa' ['nyU InDiyana enTikavarI, . 1 (1938-39), pR. 686)mAM chapAyelI paNa che. A rANe "sIha te jUne rANe saMga (vi. sa. 1176-1202) nathI, paraMtu saM 1262 (I. sa. 1206)mAM vidyAmAna 'sIha che. A ja "sIhane mAdhavapura-gheDathI kedanA dhorImArga upara AvelA AjakA gAmanA pAdaranA sItAmAIne kuDanA, atyAre rAjakeTanA voTsana myujhiyamamAM sacavAyelA, saM. * 126ranA lekhamAM paNa dhUmalInA zAsaka tarIke ullekha thayeluM che. A sIha e jeThavAonI vaMzAvalImAne "vijayasiMha (I. sa. 1ra06-1245, vi. saM. 1262-1301) ja che. Ama zrI zAstrI dvArA zrI mehanapurI vagerenI mAnyatAne cheda ja UDI gaye che. " zrI gosvAmIe visAvADAnA lekhamAM vAMcela rA. dha.nA saMdarbhamAM De. pravINacaMdra parIkha jaNAve che ke zrI gosvAmIe pote karela vAcana ane mUtionuM abhijJAna vastutaH lipi ane bhASAnI dRSTie judAM che. A lekhanI 2cha-3 jI paMkitaomAM "raNa zrI siMha rAdhe rAjazrI vikramAdityena" vAMcIne ene AdhAre emaNe rANA zrI siMhanA "rAdherAja" (rAjAdhirAja) birudanuM pratipAdana karyuM che paraMtu emAM "rA...dhene badale rAye ja vaMcAya che ane te ja upayukta che Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana AthI ". dhe' uparathI "rAjAdhirAja' karIne je mata bAMdhavAmAM AvyuM che tene pA ja rahetuM nathI.68 . A saMdarbhamAM zrI devajIbhAI vAjAe paNa emano mata rajU karyo che. eo. jaNAve che ke atyAra sudhInI carcAmAM zrI rAyajAdAnA matathI siMha saMvata vize nakkI karavAmAM vizeSa gUMcavADe Ubhe thayo. joke mehanapurIne jeThavA rANuM siMha aMgene dAvo kaMIka aMze vajUdavALo che, paNa ene vidvAno tyAre mAnya rAkhe che ke jeThavA rANA siMhe te saMvata calAvyo hoya te paNa teNe vijaya meLavI rAjyavistAra kayAM sudhI vistAryo hato ke evA vijya pachI rAjAdhirAjapada dhAraNa karavA vize siMha saMvatavALe kaI lekha ke sAbitI enI rAjadhAnI ghUmalImAMthI maLe. 69 zrI gosvAmI jaNAve che ke ghumalImAM navalakha "zivamahAlaya" e vijyasaMvatanI smRtimAM baMdhAyela che, paNa e aMge keI Abhilekhaka ke anya purAvo maLatuM nathI.70 aMtamAM "kumAra"nA e ja aMkamAM A carcAnA aMtima tabakkAmAM madhusUdana DhAMkI jaNAve che ke je siMha rANAe I. sa. 1170 mAM siMha saMvata pravartAvyo hoya te khuda jeThavAonA jeTalA zilAlekhe maLyA che emAMnA ekAdamAM paNa eno prayoga kema jovA maLatuM nathI. rANaka siMhanI pratimAnA visAvADAnA carcAspada lekhamAM paNa siMha saMvatsarane badale vikrama saMvata ja kema maLe che ? sAthe sAthe e paNa hakIkta che ke cAre lekhomAM siMha saMvata spaSTa rIte sUcavavAmAM Avela che. A saMvata bhale alpa bhAgamAM prayojAyela hoya, tyAre UlaTapakSe caulukya rAjAonA taLapradezamAM ane emanA pitAnA ja abhilekhamAM ene upayoga nathI e zrI gosvAmIne sAme prazna vAjabI che, paraMtu ene javAba zrI zAstrIe Apela ja che. hakIkatamAM rANuM siMhe A saMvata pravartAvyo hoya evuM mAnavA jatAM keTalIka muzkelI naDe che. jyAre siddharAje pravartAvya evuM mAnavA mATe ochI mukelI naDe che. paraMparAthI pratiSThita vikrama saMvatanA sAme siha saMvata svIkRta banAvavo e sahelI vAta nathI, AthI enAM cAra dRSTAMtamAM emAM ApelAM varSonA kAlasthAne viskuTa karavA vikrama saMvata ke valabhI saMvata ke e banenAM nAma enAM tulyakAlIna varSo sAthe AgaLa mUkavAnuM lekha karAvanArAoe yogya mAnyuM haze. A muddo siMha saMvatanA alpa pracAra ane tethI enA nibaLa mULanuM dyotaka banI rahe che.' Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 237 - zrI mohanapurI gosvAmIe (I. sa. 1974 "purAtana)mAM "zrI siMha saMvata" nAmane vistRta samIkSAtmaka lekha lakhyuM ane emaNe emAM emanI pUrvenA badhA matonI samIkSA karI emaNe visAvADAnA saMvata 1262 nA lekhane AdhAre ema sUcavyuM ke rANe zrI siMha ane vikramAditya paikI rANe siMha dhUmalImAM thayo. A jeThavA rANAnuM rAjya vi. saM. 1169-70 mAM pravartatuM hatuM ane siMha saMvata kadAca eNe pravartAvyo hoya. dhUmalInA rAjA rANuM siMhanI AgaLa rAdhe" biruda vaparAyuM hovAthI e rAjAdhirAja heya ane te e siddharAjanA samakAlIna rAjAe pote paNa kaMIka che ema batAvavA gaurava khAtara pitAnA nAma parathI siMha saMvata calAvyuM hoya.72 - I. sa. 1975nA eprila-jUnamAM zrI narezattama palANe siMha saMvata nAmanA emanA lekhamAM siMha saMvatanA pravartaka aMge khUba vistArathI carcA karI ane e aMge upalabdha temaja saMbhavita badhA matanI carcA karIne ene evA maMtavya para AvyA ke siddharAjanI soraTha paranI caDAI e eka tophAnathI vizeSa jaNAtI nathI. e vaMToLiyAnI jema soraTha para caDI AvyA ane kheMgArane keda karI, somanAthanI yAtrA patAvI pAcho pitAnI rAjadhAnImAM haja pahoMce nahi hoya tyAM seraThe enI sattA phagAvI dIdhI hovAnuM jaNAya che ane soraThane cIlonI sattAnA hAthathI mukta karavAmAM mAMgaroLanA gRhilee mahattvane bhAga bhajavyo hato. A gUhilomAM sahajiga siddharAjane samakAlIna hato. A sahajigane eka zilAlekha je kevaLa siddharAjanI soraTha caDAI pachI 32 varSa pachI lakhAyo hato, jemAM siMha saMvata 32 ne ullekha che temAM sahajigane "solaMkIonI kItione kalaMkita karanAra" kahyo che. A sahaciMge pitAnA vizALa sainyathI beMgAra sAthenA yuddha pachI bAkI rahelA caulukya sainyane gepanIya rAkhyuM hatuM. saMbhava che ke siddharAjanA sainyane paNa kADhavAnA mAnamAM mAMgaroLanA hila rAjA sahatrei siMha saMvata pravartAvyuM hoya. AmAM "siMha" zabda vikrama, parAkrama, bahAdurI evA guNane sUcaka che. ane e sahajiganA parAkramane nirdeza kare che, nahi ke siddharAjanA.8 - zrI narema palANanA upayukta "siMha saMvata'nA lekhanI samIkSA karI ene pratyuttara Apate vistRta lekha phArbasa saMbhAnA e gaumAsikanA pachInA aMkamAM DaoN. hariprasAda zAstrIe pragaTa karyo. emAM eo mAMgaroLanA lekhane abhyAsa karatAM jaNAve che ke sahajigano putra mUluka vi. saM. 1202 mAM seraTha para zAsana karato hato ane e rAjA kumArapAlanA Adhipatya nIce hatA. bIju, A lekhanA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyana AraMbhamAM siddharAjane tathA kumArapAlane AdarapUrvaka ullekha kare che e parathI A bAbata spaSTa thAya che. sahajiMganA putra, jeomAM mUluka mukhya hato te "saurASTranI rakSA karavAmAM samartha" hate. sahajiga mATe "caulukya aMga-nimUhaka" vizeSaNa vaparAyuM che tene artha A saMdabha ne anulakSIne ghaTA paDe. "aMga" eTale zarIra athavA sainya. "nigRhaka" artha sAmAnya rIte DhAMkanAra, chupAvanAra, saMtADanAra evo thAya che, paraMtu e artha ahIM barAbara baMdhabesatuM nathI. A zabdano bIjo artha rakSaNa karanAra e thAya che. e artha ahIM barAbara baMdhabese che. gRhila sahajige siddharAjanA samayamAM caulukya sainyanuM rakSaNa karyuM haze74 ane pachI enA putroe caulukya rAjAnA Adhipatya nIce seraThanA rakSaNanI javAbadArI saMbhALI lIdhI haze evuM A ullekha darzAve che. jema gupta rAjA skaMdaguptanI taraphathI parNadatta surASTranA gaptA (rakSaka) tarIke surASTra dezanuM rakSaNa karatA hatA tema gRhila mU luka caulukya rAjA kumArapAlanI taraphathI "surASTranAyaka' tarIke saurASTranuM rakSaNa karatA lAge che, arthAta A soraTha pradeza para aNahilavADanA caulukya rAjA siddharAjanuM ne pachI kumArapAlanuM zAsana hatuM ane emAM eone A gRhila kulanI sakriya madada maLelI. vi. saM. 1202, siMha saMvata 32 (I.sa. 1145)mAM e kulanA sahajigane putra mUlaka kumArapAlanA Adhipatya nIce A pradezane vahIvaTa karatuM hatuM. A zilAlekhamAM "solaMkIonI kItine kalaMkti karanAra" evo artha hovAnuM kyAMya baMdha bese ema nathI, AthI A saMvata gRhila sahajige caulukya sainyane harAvI enI yAdagIrImAM zarU karyo hoya evuM saMbhave nahi. evuM hoya te mUluka pitAnA lekhanA AraMbhamAM e be caulukya rAjAone AdarapUrvaka ullekha kare nahi. siMha saMvata jemAM vaparAye che te cAreya lekhamAM aNahilavADane caulukya rAjAone khAsa ullekha karavAmAM AvyuM che. emAMnA chellA be lekhamAM te tyAM te te vaMzanA te te samayanA caulukya rAjAnuM rAjya pravartatuM hovAno spaSTa nirdeza kare che. A pradeza(seraTha)mAM kula-paraMparAgata rAjya te cUDAsamA vaMzanA rAjAonuM cAlatuM hatuM. siha saMvata vi. saM. 1170 mAM zarU thayuM hoya tyAre tyAM rAkheMgAra 2 jAnA rAjyane aMta Avyo hato ane enA vaMzamAM AgaLa jatAM rA'navaghaNa 3 je (I. sa. 1106-1180), rA' rAyasiMha (I. sa. 1180-1184), rA'mahIpAla raje (I. sa. 1184-121) rAyamala (I. sa. 1201-1230) rAmahIpAla 3 je (I.sa. 1230-1253), rA'kheMgAra 3 je (I. sa. 1253-1260) vagere rAjAo thayA, paraMtu seraThamAMthI maLelA e samayanA abhilekhomAM emAMnA keI rAjAne ullekha AvatuM nathI, UlaTu kumArapAla pachI ajayapAla pachI bhImadeva ra je ane Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza aju nadevanuM arthAt caulukay mUlarAjanA vaMzajonu ane pachI vAdhelA--caulukaya rAjAonuM zAsana pravatuM hatuM, AthI si Mha svata soraThanA koI cUDAsamA rAjAe zarU karyA jaNAtA nathI, A carcAnA a Mte ee umere che ke, vi. saM. 1170 mAM zarU thayelA ane sAraThamAM vaparAyelA siMha saMvatanA sthApaka tarIke soraThanA koI siMha maLe te| e sahuthI vadhu adha bese, para Mtu evA ullekha na maLe tyAMsudhI caulukaya rAnna jayasihadeva, jemaNe seAranA rAjAne kArAgRhamAM nAMkhyA hatA, temaNe e saMvata sAranA vijayanI yAdagIrImAM soraTha prAMta mATe pravartAvyA hAya e sabhAvanA UbhI rahe. 6 239 upayu kta vividha maMtavyAnu vagI karaNa karatAM emAMthI nIcenA matA pravartItA che : jaNAya (1) jemsa ToDe AgaLa karelA dIvanA gohila rAjA zivasiMhe sthApelA savatane lagatA mata. A saMvata, je siMha saMvata tarIke oLakhAyA. A matanA purAvArUpe dIvanA gohila rAjA zivasiMha vize koI Abhilekhika ke bIjAM spaSTa pramANeA upalabdha thatAM nathI tethI anukAlanA koI vidvAne A matanuM samarthAna karyuM nathI. A mata sarvathA agrAhya rahe che. (2) zrI vallabhajI hiradatta AcAye` AgaLa karelA ane pAchaLathI zrI narottama palANe jene sudRDha Teko ApelA te mAMgarALanA gRhila rAjA sahajiMge A saMvata pra`tAvyAne lagatA mata. A matanI mukhya dalIla e che ke emAM gRhila mUlukanA lekhamAM si Mha saMvata 32 ne pahelI vAra ullekha thayelo che ane gRhila sahanjiMgano amala soraThamAMthI maLatA si Mha saMvatanA abhilekhAnA vistAramAM pravatA jaNAya che, para`tu palANe caulukayonI kArtine kalakita karIne enI smRtimAM sahajiMge A saMvata pra`tAvyAnI je vAta karI che te svIkAya eTalA mATe banatI nathI ke khuda mUlukanA vi. saM. 1202 nA lekhamAM siddharAja ane kumArapAlane Adara karelA che, eTalu ja nahi, DaoN. zAstrIe je aTana karelu che te saMdarbhamAM gRhila sahijaMge siddharAjanA samayamAM caulukaya sainyanu rakSaNa kayuM`* lAge che, vastutaH caulukayonI prItine kalakti karanAra evu... vizeSaNa sahajiMga mATe adhabesatuM Avatu nathI, AthI mAMgarALanA gRhila sahajiMge siMha saMvata zarU karyAM hoya evu pratIta thatuM nathI. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana na (3) zrI bhagavAnalAla indrajI, zrI rasikalAla cho. parIkha, De. hariprasAda zAstrI, che. bhAratIbena zelata ane zrI madhusUdana DhAMkIe siMha saMvata caulukya rAjA siMhadeve seraTha vijayanI smRtimAM vi. saM. 1170 mAM zarU karyo hovAno saMbhava AgaLa karyo che. - (ka) A matanI paNa khUba TIkA karavAmAM AvelI che, jevI ke je siddharAje e zarU karyo hoya te soraTha sivAyanA enA taLa...gujarAtanA mukhya zAsana pradezamAM ene prayoga kema maLatuM nathI ? (kha) enA anugAmI rAjAe paNa A saMtane koI prayoga karele nathI. ga) hemacaMdrAcArya temaja samakAlIna ane anukAlIna itihAsa ane vRttAMtanA nivedakee AvI moTI ghaTanAnI noMdha lIdhI nathI e vismayakAraka che. vaLI A saMvatanuM nAma "jyasiMha saMvata'ne badale e nAmanA uttara caraNa "siMha"nI sAthe ja kema saMyojAyuM e samajAtuM nathI, AthI siddharAja siMhe A saMvata pravartAvyAnuM paNa nirvivAda kahI zakAtuM nathI. (4) siMha saMvata soraThanA koI sthAnika rAjAe pravartAvyo hoya evo zrI vajezaMkara ojhA, zrI gIrIzaMkara ojhA, zrI mehanapurI gosvAmI, zrI kaMcanaprasAda chAyA, zrI maNibhAI vorA ane zrI devajIbhAI vAjAe AgaLa karyo. A vidvAnanAM maMtavya parathI phalita thAya che ke seraThanA mahAmaMDale-- zvara siMhe caulukyothI svataMtra thaI enI smRtimAM A saMvata pravartAvyo haze. A zrI siMha te ghUmalIne pahele jeThavA rANuM saMghajI levAnI saMbhAvanA eoe sUcavI jyAre zrI ke. kA. zAstrIe te visAvADAnA lekhavALA bIhae te ghUmalIne jeThavA rANe " viyasiMha" (I. sa. 12 02-1245, vi. saM. 1262-1301) che e batAvI jUnA rANA saMgane cheda ja uDADI nAkhyo che. AmAM paNa siMha saMvata ane rAjAnA nAmanA sAmya sivAya bIja kaI pramANo maLatAM nathI. mahAmaMDalezvara siMhanA je lekho maLyA che temAM paNa kaI jagyAe siMha saMvatane prayoga thaye nathI. vaLI jeThavAonA bIjA rAjAonA abhilekhomAM paNa A prayoga thayo nathI. vaLI rANa siMha mahAmaMDalezvaramAMthI "rAjAdhirAja" kevI rIte bane e spaSTa thatuM nathI eTale A maMtavya paNa sarvathA svIkArya banatuM nathI. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza che. 241 (5) zrI rAjendra rAyajAdAe soraThanA cUDAsamA rAjA rA'kheMgAre pote siddharAjanI senAne bhagADIne punaH soraThamAM potAnI sattA pravartAvI enA mAnamAM A saMvata zarU karyo hovAnI saMbhAvanA rajU karI. A maMtavya paNa svIkArya banatuM nathI, kAraNa ke cUDAsamAonA keI lekhamAM siMha saMvatane prayoga thayuM nathI. bIju, rA'kheMgAre siddharAjanI senAne parAjita karyAnA pramANe paNa maLatAM nathI. upayukta pAMceya maMtavyo ane enAM vivecanene lakSyamAM letAM ema saMbhavita jaNAya che ke siddharAja jayasiMhe soraTha--vijayanI smRtimAM siMha saMvata zarU karyo hoya, kAraNa ke e saMvatane pravega jemAM thayo che te abhilekhe kaI rIte caulakI rAjavIo sAthe saMkaLAyelA che ja. alabatta, e saMvata A ghaTanAnI atimAM soraThanA sthAnika maMDalezvare zarU karyo hoya ane e saMvata svAbhAvika rIte ja sthAnika lekemAM Adara pAmyuM na hoya. Ane lIdhe jyAM jyAM A saMvata prajAme che tyAM ene gauNa saMvata tarIke prayoga thayo hoya ane kAdara nahi pAmavAne lIdhe A saMvata -doDha varSe lupta thayuM hoya. vastutaH zrI madhusUdana DhAMkIe kahyuM che tema, mUlataH A saMvatane prayoga ja nirbaLa hoIe vikrama saMvata ke zaka saMvatanI pracalita paraMparAnI sAme TakI zakyo nahi ane e deDha sekA jeTaluM jIvI lupta thaI gaye. siddhahemakumAra saMvata A saMvata vize sarva prathama munizrI puNyavijyajIe dhyAna doryuM che. 77 A saMvata zatrujya para AvelA cAmukhajInI TUMkanA mULa maMdiranA DAbI AjanA maMdiramAM AvelI eka dhAtupratimA para chetare che.8 lekha bahu nAno che. AmAM e saMvatanuM varSa ApeluM che, paraMtu enI sAthe anya koI saMvatano nideza karela nathI.78 A sivAya siddha-Dema-kumAra saMvata vize bIjA koI Abhilekhika ullekha maLatA nathI. sAhityamAM Ano eka saMdarbha che. bhAratIbahena zelate zedhI kADhayo che80 emAM emanA jaNAvyA pramANe "abhidhAnaciMtAmaNi" graMthamAM hemacaMdrAcArye pote lakhelI TIkAmAM A saMvatane nirdeza karyo che, paraMtu A sAhityika ullekha sivAya bIjI koI jagyAe ene ullekha thayuM nathI.42 upayukta bane ullekhane lakSyamAM laI DaoN. bhAratIbahena zelata evA anumAna para AvyuM che ke A saMvata kumArapAle janadhama apanAvyuM enA saMdarbhamAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 gujarAtanA caulukyakAlI abhilekha : eka adhyayana zarU thayo hoya.83 kumArapAle jainadharma vi. saM. 1216 mAM aMgIkAra kare 4 eTale e hisAbe abhilekhanuM varSa 4 Ave ane e rIte jotAM enA barAbara I. sa. 1164 A.85 AthI A saMvata I. sa. 160 mAM sthapAyo kahevAya.06 pAdaTIpa 1. parIkha, ra. che. ane zAstrI ha. gaM. (saM.) "gu. rA. sAM. I', graM. 1, pR.48-490; zAstrI, ha.gaM, "bhAratIya abhilekhavidyA", pR. 168-173 2-4. zelata, bhAratI, "dhI kaoNnaoNlejikala sisTamsa oNpha gujarAta', pR. 58 5. zAstrI ha. gaM, upayukta, pR. 173 thI 176 6. ejana, pR. 176 7. zAstrI, ha. gaM. "maitrakakAlIna gujarAta, bhA. 2, pR. 571-187 8. a. naM. 39 9. a. naM. 60 10. zelata, bhAratI, uparyukta, pR. 330-31 pAda. 11/2 11. a. naM. 95 12. AcArya gi. va., "gu. e. le.", bhA. 3, le. 217 13. a. naM. 89 14. majumadAra, e. ke, "caulukyajha oNpha gujarAta", pR. 178 15. a. naM. 9 16. "je. bI. bI. Ara e. esa." vAM. 4 (saplimenTarI inspe), pR. 49 17. paMDyA, e. vI., "sama nyUlI DiskavarDa skripazansa phema gujarAtI, "vallabhavidyAnagara risaca buleTina), Isyu 2, pR. 4 18. majumadAra, e. ke., uparyukta, pR. 43 19. devavrata bhAMDArakare (siDiMga riporTa oNpha Arkiyolojikala sarve, vesTa sarkala, 1944, pR. 48 mAM) A abhilekha pratye dhyAna doryuM hatuM. emaNe keI bIje siMha hevAnuM paNa sUcana karyuM hatuM, paraMtu pachIne rAjA caulukya rAjA siddharAja jyasiMha karatAM pahele na hoI zake. A kAraNe tathA lipividyAnI dRSTie paNa A lekhane 12 mI sadI pahelAM mUkI zakAya ema nathI. 20. "gu. ai. le." naM. 215 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 243 21. bhAMDArakara, DI. Ara., uparyukta, 1975-76, pR. 56, naM. 2111 22. "e. I", vo. 11, pR. 34, 69 23. ojhA, gau. hI., "bhAratIya prAcIna lipimAlA", pR. 182 24-25. bhAMDArakaranuM lisTa naM. 182, 289 26. a. naM. 189 27. a. naM. 226 28. a. naM. 267 29. a. naM. 218 30. a. naM. 384-85 31. ojhA, ga. hI., upayukta, pR. 182 32. bhAMDArakaranuM lisTa, naM. 1462 33. kilhona, "e lisTa oNpha Iskripzansa opha dha sadharna inDiyA" ("eI', vi. 5-6-7 mAM prasiddha) 34. a. naM. 73 A 35. dave, ka. bhA., "mahAlaya ane siddhapura', pR. 365 36. kiho, upayukta, 21, pR. 109; zelata, bhAratI, uparyukta, pR. 337, pAda. 35 37. zelata, bhAratI, upayukta, pR. 337 38. lITa, "korpasa Iskripzanama inDikerama", va. 7, pR. 87 39. somavAra, tA. 15 mI okTobara, I. sa. 1145 40. ravivAra, tA. 25 mI me, I. sa. 1264 41. DI. sI. sarakAra, "InDiyana epigrAphI'', pR. 305 42. gesvAmI, mohanapurI, siMha saMvata, "purAtana", purAtatva saMzAdhana maMDaLa, porabaMdara, pR. 108 (1974). 43. vorA, maNibhAI 'dhUmalInA jeThavA", "Urmi navaracanA', 1976, pR. 723 44. TauDa, jemsa, "TrAvela ina vesTa inDiyA", pR. 506 45. "bombe gejheTiyara", va. 8, pR. 543 - 46. ejana, vai. 1, pR. 176 47. ojhA, vajezaMkara, "bhAvanagara prAcIna zedhasaMgraha), bhA. 1, pR. 4-5 48. ojhA, gau. hI., uparyukta, pR. 182 49. parIkha, Ara. sI., "kAvyAnuzAsana'nI prastAvanA, pR. 151 50. zAstrI, ha.gaM, "gujarAtane prAcIna itihAsa"(prathama AvRtti), pR. 193 51. sarakAra, DI. sI., upayukta, pR. 305 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulukacakAlIna abhilekhA : eka adhyayana para-53. ThAkara, bhAratI, "dhI kronolojikala sisTamsa oNpha gujarAta" (mULa mahAnibadha) pR. 15-6 02 244 54. zAstrI, ha. gaM., 'siMha saMvata', "svAdhyAya, pR. 8, pR. 464 ane pachInAM pRSTha 55. gu. rA. sAM. i", zra. 1, 490 56. zAstrI, ha. gaM., gujarAtamAM vaparAyelA savatA', "kumAra", a. 600, (Disembara, 1973), pR. 487 pa7. palANu, narAttama, "kumAra", aM. 604 (eprila 1974), pR.. 112 58. gosvAmI, mohanapurI, "kumAra", ejana pR. 112 pa9. chAyA, kacanaprasAda, "kumAra", aMka 608 (gasTa, 1974), pR. 240 60. zAstrI, ha. gaM. "kumAra" ejana, pR. 240 61. DhAMka. madhusUdana, "kumAra", eka 611 (navembara, 1974), pR. 384 62. gAsvAmI, mAhanapurI, "kumAra", aMka 617 (me 1975), pR. 163 63. rAyajAdA, rAjendrasiMha, "kumAra" ejana, pR. 163 64. vorA, maNibhAI, "kumAra", ejana, pR. 163 65. chAyA, kacanaprasAda, "kumAra", eka 620 (oNgasTa, 1975), pR. 293 66. palANu narAttama, "kumAra", ejana, pR. 293 67. zAstrI, ke. kA., "kumAra", ejana, pR. 293 A pachI zrI ke. kA. zAstrIe je spaSTatA karI che te pathika'mAMnA lekha zrI ke. kA. zAstrI--amRta mahotsava-abhinaMdana graMtha-ra jA (1983)mAM pR.198-199 para punaHmu`dita thayelA che. sIha' vize jue 'dhUmalI' : rAjakIya ane sAMskRtika' (1982)mAM zrI zAstrIne 'rAjakIya vibhAga' 42-43 [155. visiMha-sIha (bIjo) (saM. 1261-1305)]. parIkha pra. ci., "kumAra", ejana, pR. 293 69. vAjA, devajIbhAI, "kumAra", enjana, pR. 294 70. gAsvAmI, mohanapurI, "kumAra", aMka 617, (me, 1975), pR. 163 71. DhAMkI, madhusUdana, upa`kta. 7ra. gAsvAmI, mohanapurI, zrI siMha saMvata, "purAtana", pR. 108 thI 118 73. palANu, narAttama, 'siMha saMvata', "phrA. gu. sa. zai', pu. 40, aMka 2 (eprila-jUna, 1975) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagaNanA ane samayanirdeza 74. kalekazana oNpha prAkRta eNnDa sa`skRta Inkripzansa' (bhAvanagara sTeTa), pR. 1pa9 mAM "caulukaya sainyanA senApati'-atha Apyo che. zrI zaMbhuprasAda dezAI paNa sahajiMga caulukaya sainyanA senApati hatA ema artha dharAve che. "saurASTranA itihAsa", pR. 261, 293 245 75. ejana, pR. 248-97 66. zAstrI, ha. ga., 'siMha saMvatanI samasyA', "phrA. gu. sa. thai." pu. 40, julAI-sapTembara, 1975, pR. 108. 99. muni, puNyavijayajI, 'siddha--hema--kumAra-sava', "jaina satyaprakAza', va 8, a, 9, pR. 259 78. pra. le. na. 183. 79. muni, puNyavijayajI, uparyukta, pR. 25 80. zelata, bhAratI, upayukta, pR. 343 81. "abhidhAnaciMtAmaNi", 6-171 82. zelata, bhAratI, pR. 323 83. ejana, pR. 345 84. jinamaMDana, kumArapAlaprabaMdha, pR. 67 85. zelata, bhAratI, upayu.kta, pR. 341 86. Do. bhAratIbahena zelate emanA (upayukta) pustakanA pR. 391 mAM judA judA sa'vatAnI sthApanAne lagatA Alekha ApyA che temAM siddha hemakumAra-- saratacUka lAge che, vastutaH saMvata I. 1204 mAM sthapAyAnuM darzAvyuM che e tyAM I. sa. 1160 joI e. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA sthApatya A samaya daramyAna baMdhAyelAM devAlaya, jaLAza, durgo vagerenA ullekhe tatkAlIna upalabdha lekha, abhilekhe ane sAhityamAMthI maLI Ave che. emAMnA keTalAMka purAvazeSIya smAraka paNa hAla mojuda che, jo ke abhilekhomAM ullekhita. aneka sthApatya paikInAM ghaNuM zeDAM ja sthApatyo hAla mojuda rahyAM che. abhilekhemAM ullekhita nAgarika sthApatya nAgarika sthApatyamAM grAma, nagara, prAsAda, killAo, jaLAzaya vagere viziSTa bAMdhakAmane samAveza karavAmAM Ave che. abhilekhone AdhAre A nAgarika sthApatya vizenI mAhitI ThIkaThIka pramANamAM upalabdha thAya che. (1) kilAo - caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM ghaNuM killAonuM bAMdhakAma thayuM hatuM .. A kAlamAM baMdhAyela killAonA avazeSo jaLavAI rahyA che paraMtu temanA abhilekhika ullekha bahu jUja maLe che. A kAlanA killAomAM kaMthakeTa, aNahilapATaNa, pAvAgaDha, jhIMjhuvADA, DabhoI dhUmalI, uparakeTa, vaDanagara ane prabhAsapATaNa vagere sthaLanA killAo jANItA che. vi. saM. 1204 (I. sa. 1152)nA kumArapAlanA lekhamAM kumArapAle vaDanagaramAM vaDanagarane keTa baMdhAvyAnA Abhilekhika ullekha prApta thAya che.' A keTa pUrvavihita lejanA pramANe baMdhAyela nathI. A kaTane cha daravAjAo che. jemAMnA cAra daravAjAo mukhya dizAoe AvelA che. pUrvamAM amarapaLa, pazcimanAM rAmapaLa ke gADI, uttaramAM ajunabArI ane dakSiNamAM gAMsakuLa daravAjo Ave che. bAkInA be daravAjAo khUNu tarapha AvelA che. jemake agnikhUNe piThorI ane vAyavyakoNe nadIpaLa daravAje AveluM che. daravAjAonI bahAra nagararakSaka devanAM zilpa che. A kille girisamAna durga hatA. keTanA bAMdhakAmamAM ITe vAparavAmAM AvI hatI. kAMgarA paththaranA banelA hatA ane tenI para cUnAne lepa karela hato. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA' 247 vi. saM. 1225 (I. sa. 1169)nA prabhAsapATaNanA bhadrakAlInA zilAlekhamAM "durga bAMdhyo" evA ullekha che. A kille kumArapAlanA samayane che. allAuddIna khilajInA AkramaNa vakhate A kille hatuM ema ItihAsakAro mAne che, eTale anumAna karI zakAya ke prabhAsano durga 12 mI sadImAM baMdhAyo haze. A pachI I. sa. 1386 ane I. sa. 1747mAM A durgane jIrNoddhAra thaye hato tethI enuM mULa svarUpa jANI zakAtuM nathI." A killAnuM kSetraphaLa 100 ekara che ane ene AkAra khaMDita gaLa che. pUrva ane uttaranI dIvAlo UbhI che. enI paranA kAMgarAnI UMcAI 5 phUTa che. dIvAlanI UMcAI 37 kuTa che. dIvAla bhUkharA retiyA) paththaranI banelI che. caNataramAM cUne vaparAyuM che. killAne pharatI parikhAM paNa che. A sivAya anya killAomAM kaMthakoTa, aNahilapATaNa, pAvAgaDha, jhIMjhuvADA, DabhoI, ghUmalI ane jUnAgaDha uparakeTanA paNa killA hatA. kathakeTane kille kacchamAM AveluM che. A killA mATenA Abhilekhika purAvA prApta thatA nathI, paraMtu enA purAvazeSIya avazeSone AdhAre A kille caulukAlane jaNAya che. lATanA bArape ane zAkaMbharI(sAMbhara)nA rAjavIe mUlarAja 1 lA para caDAI karI tyAre mUlarAja kaMthakoTanA killAmAM saMtAye hatuM. mahamUda gajhanavInA AkramaNa samaye bhImadeva 1 lAe paNa A killAmAM Azraya lIdho hato. Ane artha e thaye ke caulukyakALa daramyAna A kille astitva dharAvate haze. jhIjhavADA : A kille caulakarthakAlIna che. "bhAratIya dargavidhAna"mAM madhusUdana DhAMkI ane prabhAzaMkara somapurAe A killAne mArugurjara zailIne kahyo che. killAnI dIvAlamAM ghaNI jagyAe "maTuM zrI 3. evuM lakhANa kotareluM che, AthI killeka phorbsa mAne che ke A killAnuM bAMdhakAma udayana maMtrInI dekharekha heThaLa thayuM haze, paraMtu jemsa bajesa A vAta svIkAratA nathI.10 A killAnI racanA samarasa che, naiRtya koNanA prAkArane keTaleka bhAga avazeSarUpe Ubhe che, jyAre killAne bAkIne bhAga lagabhaga nAza pAme che. vi. saM 1218 (I. sa. 1162)nA kumArapAlanA kirADu lekhamAM tAyukeTane kille temaja navasara killAnA ullekha thayelA che. A killAonI anya ke mAhitI prApya thatI nathI. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (2) jaLAza : . vAstugraMthomAM pura ke nagaranI racanAnI sAthe jaLAzayonI vyavasthAnA paNa ullekha thayelA najare paDe che. A uparAMta jaLAzayanA ananya sthAna, prakAra tathA vividha ghATe vizenuM nirUpaNa paNa jovAmAM Ave che. cAre bAjue bAMdhelA savarane mukhyatve jaLAzaya kahevAmAM Ave che. A sAthe cAre bAjue paththaranA ghATa tathA pagathiyAMnI racanAvALA kuMDa ane viziSTa prakAranI racanAvALI vAve agatyanuM sthAna dharAve che. A kAla daramyAna gujarAtamAM keTalAMka gaNanApAtra aitihAsika jaLAzayenI vigate maLI Ave che. gujarAtamAM varasAdanuM pramANa kaMIka aMze kheMcavALuM che ane tethI ahIM vipula pramANamAM jaLAzaya badhAyAM hevAnA aitihAsika ullekha maLe che. 11 (ka) sarevara : siddharAja jyasiMhanA vi. saM. 115 (I.sa. 1139)nA arasA zilAlekhamAM e rAjAe sarevara karAvyAne ullekha thayeluM che. muni jinavijyajI ane rAmalAla modI A banne vidvAnoe A sarovarane siddharAjanuM sahastraliMga sarevara hovAnuM jaNAvyuM che. (kha) vAva : nAgarika sthApatyamAM vAvanuM sthAna savizeSa che. caulukyakAla daramyAna jAhera vepAramArgo upara musApharonI sagavaDa khAtara cheka nIce pANI sudhI jaIne hAthapaga dhovA, nAhavA temaja jarUrI pANI levA mATe vAva baMdhAvavAmAM AvatI hatI. vAvanI racanA laMbacorasa hoya che ane eka cheDe ka hoya che. A kUvAnI sAmenA cheDethI pANInI sapATI tarapha nIce UtaravAnAM pagathiyAM hoya che. Ama vAva eTale pagathiyAMvALe kuvo (sIIi). A vAva paththarathI banAvavAmAM AvatI. keTalIka vAva sAdI hoya che, jyAre keTalIka vA alaMkRta karelI hoya che. kUvAnA pANInI sapATIe pahoMcavA mATe vAvamAM traNa, pAMca ke sAta majalAonI yejanA paNa karavAmAM AvelI hoya che. A kAla daramyAna asaMkhya vAvanuM nirmANa thayuM hatuM, paraMtu enA Amilekhika purAvA bahu jUja maLe che. A samayanI gujarAtamAM je suMdara ane alaMkRta vA jaLavAI rahI che temAM pATaNanI rANakI vAva samagra gujarAtanA ja nahi, paNa samagra bhAratamAMnA A prakAranA sthApatyamAM sarvottama jaNAya che. A vAva bhImadeva 1 lAnI rANI udayamatie baMdhAvI hatI. A vAvanI tAjetaranI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 248 sAphasUphI daramyAna udayamatinI mUti maLI AvI che, jenA para rANInuM nAma aMkita che. (juo AkRti 8). vi. saM. 1148 (I. sa. 1092)nA karNadeva 1 lAnA sUNukanA tAmrapatramAM sUNakanA Thaphakura mahAdeve vAva baMdhAvyAno ullekha thayela che. A vAvanI anya kaI mAhitI prApta thatI nathI. kumArapAlanA vi. saM. 1202 (I. sa. 1146)nA mAMgaroLanA seDhaLI vAvamAM pAchaLathI ceDAyelA zilAlekhamAM eka vAva (deguAvAva)ne nirdeza thayela che. coravADanA mahAjane paNa deguA gAmanI vAva maMdiranA upayoga mATe arpaNa kyanA ullekhe A lekhamAM thayelA che. A vAva coravADathI visali (ji. jUnAgaDha, tA. mALiyA) gAma jatAM rastA para AvelI che. vi. saM. 12 (I.sa. 1168-69)nA kumArapAlanA verAvaLanA zilAlekhamAM be vAva bedAvyAne nirdeza thayela che. A vAva (tA. pATaNa, ji. jUnAgaDha) verAvaLa somanAthanA mArga para AvelI hatI. A vAva vistAramAM bhavya hatI. bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)nA lekhamAM vAvane ullekha thayela che. A vAva ghaTelANa (ji. jUnAgaDha, tA. vaMthaLI) gAmanA dakSiNa bhAgamAM AvelI hatI. bhImadeva ra jAnA vi. saM. 1275 (I. sa. 1219)nA bharANuM(ji. jAmanagara, tA. khaMbhALiyA)nA zilAlekhamAM paNa vAva karAvyAne nirdeza thayele che. (ga) phavA : cAlukyakAlIna abhilebemAMthI kUvA vizenI mAhitI paNa prApta thAya che. sAmAnya rIte 4 hAthathI mAMDIne 13 hAtha sudhInA pahoLA kUvA karavAnuM "rAjavallabha"mAM jaNAvyuM che.13 kUvAne geLa pharatI paththaranI dIvAla karavAmAM AvatI hoya che. A kUvA jamInamAM cheka UMDe sudhI khelA hoya che. vi. saM. 1053 (I. sa. 997)nA hastikuMThinA dhavalanA bIjApuranA lekhamAM pipala nAmanA kUvAnuM dAna karyAne nirdeza thayela che. siddharAja jyasiMhanA varSa vagaranA eka zilAlekhamAM14 eNe sAMbharamAM (rAjasthAna)mAM kU dAvyAnI mAhitI prApta thAya che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 - gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana vi. saM. 1266 (I. sa. 1210)nA zilAlekhamAM15 bhImadeve ghelANA (ji. jAmanagara-saurASTra) gAmamAM kUvo khodAvyo hato tevo nirdeza thayela che. (3) kAtistaMbha : * caulukyakAlIna nAgarika sthApatyamAM kIrtistaMbha, ane toraNone paNa samAveza karavAmAM Avela che. Ama jovA jaIe te vAstukalAmAM keTalAye teraNAnAM abhinava svarUpo deza ane kALa anusAra vikAsa pAmelAM che. A kALa daramyAna devAlayenI sAthe sAthe teraNo temaja kIrtistaMbhanuM paNa nirmANa karavAmAM AvatuM hatuM. teraNone devAlayanuM viziSTa aMga mAnavAmAM AvatuM hatuM. cAlukyakALa daramyAna ghaNI saMkhyAmAM AvA kIrtisto ane teNe nirmANa pAmyAM hatAM, jemAM pATaNa, moDherA, siddhapura, zAmaLAjI, vaDanagara vagere sthaLonAM tAraNone samAveza thAya che. siddhapuranA eka kIti staMbha parathI siddharAja siMhanA samayane eka zilAlekha prApta thayo che.16 (juo AkRti 5). joke A lekhamAMthI enuM vaSe jANavA maLatuM nathI temaja lekhanA AdhAre A kIrtistaMbhanA sthApatya vize kaI vizeSa mAhitI paNa prApta thatI nathI. (4) anya sthApatya : abhilekha dvArA cAlukyakAlIna killAo ane jaLAzayo uparAMta anya prakAranAM sthApatya vize paNa jANavA maLe che, jemAM satrAgAra eTale ke bhojanAlaya. uparAMta pAThazALA, pagathiyAM, hIMcake vagerenI mAhitI upalabdha thAya che. A samayanA lekhomAM satrAgArane nirdeza thayela che. satrAgAranuM bAMdhakAma ghaNuM sAdu haze. vacce khulle ceka ane pharate raveza hoya evI AmAM racanA hovAnuM anumAnI zakAya che. vi. saM. 1231 (I. sa. 1174)nA vaijaladevanA lekhamAM brAhmaNane bhajana arthe eka satrAgArane gAma dAnamAM ApyAne nirdeza thayela che. bhImadeva jAnA vi. saM. 1263 (I. sa. 1207)nA kaDInA tAmrapatramAMnA ulikhita nirdeza pramANe satrAgAranA nibhAva athe idilA gAma dAnamAM apAyuM hatuM. vi. saM. 1288 (I. sa. 123ra)nA kaDInA tAmrapatramAM paNa satrAgArane ullekha thayele Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 251 tribhuvanapAlanA vi. saM. 1290 (I. sa. 1243)nA lekhamAM satrAgAramAM kAparikenA bhejana mATe bhAMkhahara gAma ane rAjapurI gAma dAnamAM ApyAnA ullekha prApta thAya che. abhilekhomAM pAThazALAne paNa nirdeza thayele che; jemake vi. saM 1134nA (I. sa. 1077) trivikramapAlanA lekhamAM jaNAvyA pramANe zukalatIrthamAM 500 vidyAthIonI zALAnA nibhAva mATe dAna ApyAne nirdeza thayela che e parathI pa00 vidyArthIo abhyAsa karI zake tevuM vizALa vidyAsaMkula tyAM hovuM joIe. alabatta, enA sthApatyakIya svarUpa vize kaMI jANuM zakAtuM nathI. keTalAka lekhamAM pagathiyAM karAvyAnA ullekho maLe che. vi. saM. 1222 ane 1rara3 (I. sa. 1266-67)nA zilAlekhamAM jaNAvyA pramANe rANikanA putra AMbA, giranAramAM pagathiyAM karAvyAM hatAM. kumArapAlanA prAcI(gIra)nA varSa vagaranA zilAlekhamAM 8 hIMcako karAvyAne ullekha che. alabatta, e viziSTa prakArano hevo joIe te ja ene abhilekhamAM nirdeza karela hoya. abhilekhemAM uhilakhita dhArmika sthApatya A kAlanA moTA bhAganA abhilekhe devAlayanA nirmANa athavA jIrNoddhArane lagatA che. devane ApavAnAM dharmade mukhyatve devAlane arpaNa karavAmAM AvatAM. evI ja rIte caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM devAlaya baMdhAvavA ke bAMdhavA mATe dAna ApavAmAM AvatAM hatAM, eTaluM ja nahi, paraMtu jIrNamaMdirane jIrNoddhAra karavA mATe paNa vana ApavAmAM AvatAM hatAM. AvAM maMdiramAM zivamaMdiranA ullekhe vadhu thayelA jaNAya che. joke sUryamaMdira, viSNumaMdira ane keIka kaIka zaktipUjAnAM maMdiranA paNa ullekha thayelA najare paDe che. taduparAMta pAzvanAtha, zAMtinAtha, AdinAtha, mahAvIra ane anya tIrthakaronI mUrtionI pratiSThA karyAnA ullekhe vizenI mAhitI paNa prApta thAya che. abhilekhamAM kavacita maMdiranAM aMgaupAMgenA nirdeza apAyelA maLe che. (ka) hindu dharmamAM devAla : " paramAra sIyaka ra jAnA harasolanA vi. saM. 1005 (I. sa. 949)nA tAmrapatramAM saranAmAM zivamaMdirane nirdeza thayela che. A maMdira gaLatezvaranA nAmathI oLakhAya che. A maMdira kheDA jillAnA ThAsarA tAlukAmAM AveluM che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para gujarAtanA cAlukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana maMdiranI racanAzailInI daSTie A maMdira gujarAtanAM anya maMdire karatAM juduM paDe che.19 A maMdira pUrvAbhimukha che. maMdiranA garbhagRhanuM talamAna aMdaranI bAjue (114 11) samarasa che. dareka dizAmAM bhadranigamone kAraNe samarasa maDa5nuM talamAna kesa ke svastika AkAranuM banyuM che. maMDapanA madhyabhAgamAM ATha staMbha karelA che. A staMbha bhadrakaghATanA banelA che. maMDapanI vedikA para vAmana kadanA yummastanI racanA karelI che. maM5nI AgaLanI pravezaekI saMpUrNapaNe nAza pAmI che. maMdiranA garbhagRhamAM pratiSThita liMga ane jalAdhArIne pahoMcavA mATe sopAnazreNInI racanA karelI che. enI A prakAranI racanAne laIne De. sAMkaLiyA A maMdirane cIluthIlInuM gaNAve che.20 zrI DhAMkI A maMdirane "aparAjitapRcchA" vagere graMthonA AdhAre "bhUmija" prakAranuM jaNAve che. A uparAMta maMdiranAM talamAna ane suzobhanathI daSTie kumArapAlanA samayanA semanAthanA maMli sAthe sAmya dharAvatAM hovAthI teo A maMdirane 1ramI sadInuM mAne che.21 vi. saM. 1043 (I. sa. 987onA mUlasaja 1 lAnA kaDInA tAmrapatramAM mUlezvara maMdirane ullekha thayeluM che. A maMdira hAla astitva dharAvatuM nathI. A maMdiranA sthaLa mATe judA judA mata pravarte che. zrI somapurAe A maMdiranuM sthaLa vaddhi viSayamAM darzAvyuM che.22 vaddhiviSayamAM cANasmA ane hArIja tAlukAnA keTalAka bhAga sAthenA vIramagAma tAlukA sAthenA pradezane samAveza thato hite. lekha pramANe A maMdirane vi. saM. 1043 mAM moDherA vibhAganuM eka gAma dAnamAM ApyuM hatuM. A dAna rAjA kaNe zrIsthala(siddhapura)nA rudramahAlayanA devane pUjIne ApyuM hovAnA ullekha maLe che e parathI A maMdira e samayathI badhAvAnuM zarU thayuM hovAnuM kahI zakAya. gujarAtanuM hAlanuM suvikhyAta sUryamaMdira moDherAmAM AveluM che. A maMdiranA bAMdhakAma aMge koI spaSTa ane vigatapUrNa Abhilekhika purAvA prApya nathI. alabatta, maMdiranI pAchalI dIvAlanA eka bhAgamAM "vikrama saMvata 208" (I. sa. 1027) ema lakheluM vaMcAya che.23 A parathI saMbhavataH A maMdira e samaye baMdhAyuM hovAnuM jaNAya che. vi. saM. 1148 (I. sa. 1128)nA siddharAja jyasiMhanA suNasaranA tAmrapatramAM nIlakaMTha mahAdevanA maMdiranuM nirdeza thayela che. A pahelAM A maMdira Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 53. kalA vi. saM. 1148mAM karNadeva 1 lAe baMdhAvyuM hovAnA ullekha prApta thAya che. jeke tAmrapatramAM A maMdirane nirdeza thayela nathI, paraMtu lekhamAM "phara" mahAdevano ullekha thayelo che, jenAM vividha arthadhaTana karavAno prayAsa thayela che. A lekhanA saMpAdaka I. huDjha lekhamAM ullikhita vAva Thaphakura mahAdeve baMdhAyAnuM kahyuM che.24 arthAta hujha Thaphakura mahAdevane vyakti tarIke oLakhAve che. jyAre Do. sAMkaLiyA evuM arthaghaTana kare che ke "A vAva Thaphakura mahAdeva mATe bAMdhavAmAM AvI hatI. sAmAnya rIte devane "ThAkura" kahevAno rivAja che eTale Ane, artha e thayo ke vAva "ThAkura mahAdeva" nAmanA maMdira mATe bAMdhavAmAM AvI hoya.25 A maMdira hAla mahesANuM jillAnA siddhapura tAlukAmAM AveluM che. maMdira pUrvAbhimukha che. e garbhagRha, raMgamaMDapa ane zRMgArakInuM baneluM che. . siddharAja jayasiMhanA vi. saM. 1193 (I. sa. 1137)nA gALAnA zilAlekhamAM gaNeza ane bhaTTArikAdevInA maMdiranuM nirdeza thayela che. A maMdira surendranagara jillAnA gALA gAma pAse Avela che. hAla A maMdira tyAM astitva dharAve che. vi. saM. 11lpanA (I. sa. 1138) siddharAja siMhanAM kaccha-bhadrezvaranA zilAlekhamAM cokhaMDA mahAdevane ullekha thayelo che. A maMdira (tA. bhUja ji. kaccha)mAM AveluM che. A maMdira pUrvAbhimukha che. maMdira garbhagRha, maMDapa, pravezacokI vagere aMgonuM baneluM che. vi. saM. 1196 (I. sa. 1140)mAM siddharAja jyasiMhanA dAhodanA zilAlekhamAM gegnArAyaNanA maMdirane ullekha thayela che. A maMdira viSNumaMdira nahi, paraMtu suryamaMdira hatuM. A maMdira dAhodamAM AveluM hatuM. 26 siddharAja jayasiMhanA nAma vagaranA vi. saM. 1198 (I. sa. 1141-42)nA zilAlekhamAM eka maMdirane ullekha thayele che, 7 paNa emAM maMdira vize cokkasa mAhitI prApta thatI nathI. . . vi. saM. 121 (I. sa. 1144-45)nA kumArapAlanA gALAnA zilAlekhamAM uparyukta bhaTTArikAdevInA maMdirano ullekha thayela che. . vi. saM. 1202 (I. sa. 114)nA zikhAlekhamAM sahaciMgezvara maMdirane ulekha thayela che. A maMdira sahajiMganA nAnA putra somarAje baMdhAvyuM hatuM. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana A maMdira coravADa (ji. jUnAgaDha)mAM AveluM kahevAya che. A maMdirane zrI kAMtilAla somapurAe jAgezvara mahAdeva tarIke oLakhAvyuM che, paraMtu ke. kA. zAstrInuM chelluM maMtavya evuM che ke mAMgaroLanA bAgarakeTanA jela daravAjAthI kAmanAtha mahAdevanA raste najIkamAM AvelA taLAvanA dakSiNa kAMThe hovAnI ghaNI zakyatA che. 28 vi. saM. 1207 (I. sa. 1150-51)nA kumArapAlanA cittoDagaDhanA zilAlekhamAM samiddhikara maMdirane nirdeza kare che. A maMdira cittoDagaDhamAM AveluM che. - kumArapAlanA vi. saM. 1203 (I. sa. 115-51)nA khaMDosaNanA zilA lekhamAM hiMgaLAja mAtAnA maMdirano ullekha thayela che. A maMdira khaMDosaNa(tA. visanagara ji mahesANA)mAM AveluM che. A maMdiramAM garbhagRha, maMDapa ane pravezakI che. pravezamaMDapanA staMbha ghaTapallava ghATanA che ane enA uparanI saMvaraNe nAza pAmI che. maMDovaranA traNa bAjunA gavAkSomAM devIonI mUtio karelI che. . vi. saM. 1209 (I. sa. 1153)nA kumArapAlanA pAlInA zilAlekhamAM somanAtha maMdiranuM nirdeza thayela che. A maMdira rAjasthAnamAM (tA. pAlI, ji. jodhapuramAM AveluM che. . vi. saM. 1216 (I. sa. 1160)nA kumArapAlanA bAlI zilAlekhamAM bahasaNadevI ane anupamezvara maMdirano nirdeza thayela che. A maMdira paNa rAjasthAnamAM tA. bAlI (ji. jodhapura)mAM AveluM che. - - vi. saM. 1218 (I. sa. 1162)nA kumArapAlanA kirAnA zilAlekhamAM kirADa (tA. bADamera, ji. jodhapura)nA maMdirano ullekha thayela che. A maMdira hAla khaMDera avasthAmAM che. | mArapAlanA vi. saM. 1220 (I. sa. 1164)nA udepuranA zilAlekhamAM udalezvara maMdirane ullekha thayela che. lekhamAM A maMdira udepuramAM AvyuM hovAne nirdeza thayela che ane e Aje paNa tyAM che. vi. saM. 1225nA (I. sa. 1188-69)nA kumArapAlanA jUnAgaDhanA zilAlekhamAM AnaMdanagara (vaDanagara)mAM be zivAlaya baMdhAvyAne nirdeza thayela che. kumArapAlanA vi. saM. 1025nA (I. sa. 1169) prabhAsapATaNanA zilAlekhamAM temanAthanA maMdiranuM nirdeza thayela che. A lekha bhadrakAlInA maMdiramAM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 255 Avela che. A maMdira pATaNa tA. verAvaLa, (ji. jUnAgaDha)nA atyAranA prasiddha, seminAthanA maMdiranA sthAne AveluM hatuM. A lekhamAM maMdira mATe "prAsAda' zabda projAyela che, je "meruprAsAda hati. bhImadeva 2 jAnI vi. saM. 1273 (I. sa. 1217)nI somanAtha pATaNanI zrIdharaprazastimAM jaNAvyA pramANe bhImadeve somanAthanA maMdiranI AgaLa meghadhvani nAmane somezvara-maMDa5 karAvyuM hatuM. ajayapAlana vi. saM. 1229 (I. sa. 1173)nA udepuranA zilAlekhamAM vaidyanAtha maMdirano ullekha thayela che. A maMdira udepuramAM AveluM che. vi saM. 1235 (I. sa. 1178-79)nA bhImadeva 2 jAnA kirADunA zilAlekhamAM kirAmAM Avela somezvara-maMdiranuM nirdeza thayela che. vi. saM. 1249 (I. sa. 1192-93)nA bhImadeva 2 jAnA gALAnA zilAlekha (gALA, tA. dhrAMgadhA)mAM Avela eka khaMDita maMdirane ullekha thayela che. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1293 (I. sa. 1207)nA kaDInA tAmrapatramAM bhImezvaranA ane lIlezvara maMdiranA ullekha thayelA che. A maMdire samarasiMha cAhamAnanI putrI rANI lIlAdevIe mAlakatarI lIlApura gAmamAM baMdhAvelAM hatAM temaja bIjI rANI sumalAdevIe ghusaDI(tA. vIramagAma)mAM sumalezvaranuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. A ja samayanA kuMbhAriyAnA eka zilAlekhamAM 29 kuMbhezvara mahAdevanA eka maMdirano ullekha thayela che. A maMdira kuMbhAriyA (tA. dAMtA, ji. banAsakAMThA)mAM jainamaMdiranA samUhanI bAjumAM AveluM che. A maMdira taddana sAdu che. garbhagRhanI saMmukha gUDha maMDapa Avela che. garbhagRha zikharAnvita che, jyAre maMDapa para ghUmaTanuM chAvaNa che. A maMdiramAM brahmA, viSNu, lakSmI ane umAmahezvaranAM zilpa AvelAM che. A maMdira Aje paNa astitva dharAve che. vi. saM. 1264 (I. sa. 1208)nA bhAmadeva ra jAnA samayanA mahera jagamallanA TimANanA tAmrapatramAM jagamalla mahere taLAjAmAM cauDezvara ane pRthivIdevIzvaranAM maMdira baMdhAvyAnI neMdha che. bhImadeva ra jAnA vi.saM. 1265 (I.sa. 1209)nA AbunA zilAlekhamAM 30 Abu (ji. zihI, rAjasthAna)nA koTezvara maMdirane ullekha thayela che. lekhamAM jaNAvyA mujaba e maMdirane e vakhate jIrNoddhAra karavAmAM Avyo hate. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana A maMdira hAla kanakhalamAM AveluM che. A maMdira mokSezvaradevIe baMdhAvyu hatu. lekhamAM jaNAvyA pramANe A maMdiramAM kALA paththaranA sta MbhonI hAra karAvAi hatI. A pUrve batAvyA mujabavi. sa. 1273 (I. sa. 1217)nA bhImadeva 2 jAnA somanAtha pATaNanA zilAlekhamAM bhImadeva 2 jAe somanAtha pATaNanA madiramAM medhadhvani nAmavALA sAmezvaramaDapa badhAvyAno ullekha che. A uparAMta zrIdhare sAmanAtha pATaNamAM mAtA rAhiNInI yAdamAM che zivama Mdira karAvyAM hatAM evA ullekhA thayelA che. abhinava siddharAjanA vi. saM. 1280 (i. sa. 1223-24)nA kaDInA tAmrapatramAM saNakhalapuramAM Analezvara ane salakhaNezvaranAM maMdiro baMdhAvyAno ullekha prApta thAya che. A salakhaNupura vadghi pathakanI (eTale ke hArIja ke vIramagAma tAlukAnI) pAse AvelAM che. A maMdire sola'kI rANA lUpasAke enI mAtA salakhaNadevInA puNyArthe karAvyAM hatAM. bhImadeva 2jAnA vi. sa'. maMdirano Ullekha thayelA che. A 1283 (i. 1226)nA kaDI tAmrapatramAM mUlezvara maMdira mAMDalamAM Avelu hatu . vi. saM. 1286 (I. sa. 1230)nA bhImadeva 2 jAnA samayanA zilAlekhamAM kAmanAtha ma`diranA nirdeza thayelA che. A maMdira ghelANA (tA. mAMgarALa, ji. jUnAgaDha) gAmanI dakSiNe thADA aMtara upara nALI nadInA pazcima kAThe Avelu che. vi. sa'. 1287 (I. sa. 1271)nA bhImadeva 2 jAnA kaDInA tAmrapatramAM salakhaNupuramAM baMdhAyelA Analezvara ane salakhaNezvara madirAno nirdeza thayelo che. A pahelAM vi. saM. 1280 (I. sa. 1223-24)nA bhImadeva 2jAnA kaDInA tAmrapatramAM paNa A maMdiranA nirdeza thayelA hatA. A parathI ema kahI zakAya ke A maMdiranA nibhAva arthe be vAra dAna apAyela hatAM. uparAMta vi. saM. 1288 (I. sa. 1272)nA tAmrapatramAM trIjI vAra paNa A ja dine dAna apAyAnA ullekha maLe che. vi. sa. 1290 (i. sa. 1234)nA bhImadeva 2 jAnA miyANInA zilAlekhamAM miyANI (tA. pAcyaMdara, ji. jUnAgaDha)mAM Avela nIlaka4 mahAdevanA maMdiranA ullekha thayelA che. A madiranA maMDovaranI jadhAnA gavAkSAmAM Avela kRti zilpemAM dakSiNa bAjunuM lakulIzanuM zilpa ullekhanIya che. maMdiranI dvArazAkhAnA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 257 lalATabiMbamAM gaNazanuM zilpa tathA taraMgamAM navagrahonA paTTa AvelA che. 31 maMdiranA zikharane thoDo bhAga tUTI thayela che. malInA vi. saM. 1291 (I. sa. 1275)nA bhImadeva ra jAnA zilAlekhamAM dhUmalI (tA. bhANavaDa, ji. jAmanagara)mAM gaNezamaMdirane maMDapa karAvyAne nirdeza thayela che. vi. saM. 1291 (I. sa. 1234-35)nA bhImadeva 2 jAnA samayanA dhoLakAnA zilAlekhamAM gaLezvara maMdirane ullekha thayela che. A maMdira gALaulagAma (tA. dhoLakA, ji. amadAvAda)mAM AveluM che. bhImadeva ra jAnA aNahilla pATaNanA vi.saM. 1295(I.sa. 1238)nA dAnapatramAM vIramezvara ane samalezvara maMdiranA ullekha thayelAM che. A maMdire vahiMpathakanI najIka Avela ghUsaDI gAmamAM baMdhAyelAM hatAM, jeno ullekha upara Avela che. vi. saM. 1296 (I. sa. 123940)nA bhImadeva ra jAnA kaDInA tAmrapatramAM agAu vi. 1280 ane vi. saM. 1288 mAM jaNAvyA mujaba pharI vAra viramezvara ane sUmalezvara maMdiranA ullekha thayelA che, je vize A pUrve kahevAyuM che. vi. saM1299 (I. sa. 1247)nA bhImadeva 2 jAnA verAvaLanA zilAlekhamAM verAvaLa (tA. verAvaLa-pATaNa, ji. jUnAgaDha)mAM AvelA somanAtha maMdiramAM meghanAda maMDapa karAvyo hato ane nirdeza thayela che. (kha) jaina dharmanAM devAlaya : caulukyakAlIna abhilekhamAM sauprathama jainamaMdirano ullekha mUlarAja 1 lAnA samaya--vi. saM. 1033 (I. sa. 976-77)nA tAmrapatramAM thayeluM che. prastuta lekhamAM maMdiranA sthaLane nirdeza varuNazamaka eTale ke vaDasAmA (ji. mahesANA) nAme thayele che. - hastiDinA dhavalanA vi. saM. 153 (I. sa. 997)nA bIjApura (rAjasthAna)nA zilAlekhamAM RSabhadevanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyAne nirdeza thayela che. A lekhamAM maMdiranuM sthaLa jaNavyuM nathI, paNa A maMdira sadara zilAlekhanA sthaLe arthAta bIjApuramAM haze ema kahI zakAya. bhImadeva 1 lAnA samayanA vi. saM. 1088 (I. sa. 1032)nA AbunA zilAlekhamAMkara vimalavasahikAnA jainamaMdirane ullekha thayeluM che. A prasiddha maMdira Abu-delavADA (ji. sirohI, rAjasthAnamAM AveluM che. 17. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana A maMdira bhImadeva 1 lAnA maMtrI vimalazAhe baMdhAvyuM hatuM, paraMtu maMdiranAM badhAM aMge vimalanA samayanAM nathI.33 vimalanI hayAtI daramyAna A maMdira AjanA svarUpanuM na hatuM. A maMdira hAlanA svarUpamAM garbhagRha, aMtarAla, gUDhamaMDapa, navacokI, raMgamaMDapa, maMdirane pharatI bAvana devakulikAo, enI AgaLa staMbhayukta paDALI, balAnaka, hastizAlA ane toraNa dharAve che. 35 emAM kula 157 maMDapa ane 121 staMbha che. A staMbhomAM 30 staMbha suMdara kataraNIvALA che. A maMdirano mULa prAsAda, garbhagRha ane enI sAthe Avela gUDhamaMDapa vagere maMtrI vimalanA samayamAM hovAnuM spaSTa jaNAya che. A garbhagRha ane gUDhamaMDapa aMdara temaja bahAranI bAjuethI taddana sAdA che, jyAre AgaLanI navacokI, raMgamaMDapa ane devakulikAo sAmenI paDALImAMnA staMbha tathA chatA vagere suMdara kotaraNIvALAM che. vimalavasatinI sAme pUrvamAM hastizALA AvelI che temAM sau-prathama azvArUDha vimalanI pratimA AvelI che. A hastizALAmAM pRthvIpAle enA pUrvajo ane vaMzajonI pratimAo karAvelI hatI. vi. saM. 1213 (I.sa. 1156-57)nA kumArapAlanA nADolanA (rAjasthAna) zilAlekhamAM mahAvIra ane ariSTaneminA maMdirano ullekha thayela che. kumArapAlanA vi. saM. 1215 (I.sa. 1159)nA giranAranA zilAlekhamAM 37 giranAra(ji. jUnAgaDha)ne neminAthanA maMdiranuM nirdeza kare che. baoNra jinAlaya hovAne kAraNe gujarAtanuM A mahattvanuM maMdira gaNAya che.38 A maMdira pahelAM lAkaDAnuM hatuM. pAchaLathI siddharAjanA samayamAM enA maMtrI sajajane pASANamAM banAvyuM hatuM. A maMdira vizALa jagatI para AveluM che. maMdira gabha gRha, pradakSiNApatha, aMtarAla, gUDhamaMDapa, maMDapa, raMgamaMDapa, devakulikAo ane balAnakanuM baneluM che. maMdiranA garbhagRhamAM zyAma pASANunI neminAthanI pratimA sthApita karelI che. bhImadeva 2 jAnA samayamAM vi. saM. 125(?) nA pATaNanA zilAlekhamAM mUlavasahikone ullekha thayela che. prastuta lekhamAM A maMdirane ullekha pATaNa (ji. mahesANA)mAM thayeluM che. pATaNamAM A samayanAM asaMkhya maMdira AvelAM che, AthI emAM spaSTa rIte A maMdira astitva dharAve che ke kema e kahevuM agharuM che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 259 vi. saM. 1265 (I. sa. 1209)nA bhImadeva 2 jAnA AbunA zilAlekhamAMnA ajitanAthanA maMdiranuM nirdeza thayela che. A maMdirane jIrNoddhAra ujajainanA zivamaThanA mahaMta kedArarAzie karAvyo hato. A maMdira acalagaDha kanakhalatIrthamAM karAvyuM hatuM. A maMdirano jIrNoddhAranI sAthe sAthe kanakhalamAM koTezvaranA maMdirane punaruddhAra paNa karAvyo temaja kanakhalatIrthanI aMdara badho bhAga paththaranI moTI lAdIothI jaDAvyo hate. vaLI A kanakhalamAM ja sUlapANinAM be navAM maMdiro karAvyAM hatAM ane kALA paththaranA staMbhonI hAra karAvAI hatI. bhImadeva 2 jAnA sabhyanA vi. . 1287 (I. sa. 1231)ne Abu paranA rilAlekhamAM 38 lUNasahikAne ullekha thayela che. lUNasahikA Abu delavADA (hAla ji. zirohI, rAjasthAna)mAM AveluM che. lekhamAM A maMdiranuM varNana kareluM che. samagra maMdira sapheda ArasapahANanuM baneluM che. maMdiranI AgaLa maTe maMDapa AveluM che. enI cAre bAju bAvana jinAlayo AvelAM che tathA AgaLanA bhAgamAM balAnaka karela che. A uparAMta A maMdiramAM hastizALA AvelI che temAM caMDapa, caMDaprasAda, soma, adharAja, lUNiga, maladeva, vastupAla, tejapAla, jetrasiMha ane lAvaNyasiMhanI pratimAo AvelI che. bhImadeva 2 jAnA vi. saM. 1288 (I.sa. 1242)nA AbunA zilAlekhamAM40 AbumAM nAnA maMdire (arthAta devakulikAo) baMdhAvyAno nirdeza thayela che. e badhI devakulikAo AbumAM hAla paNa mojUda che. vi. saM. 1289 (I.sa. 1233)nA giranAranA zilAlekhamAM41 kapardiyakSanA maMdirano ullekha thayela che ane A maMdira Aje paNa giranAra para UbhuM che. A uparAMta AdinAthanuM maMdira temaja vastupAlanI patnI lalitAdevInA zreya mATe covIza jinAlayanuM aSTApadanuM maMdira baMdhAvyAnA nirdeza thayelA che. A cAra maMdiramAMthI be maMdiro vidyamAna che, jyAre bIjAM maMdire kALavilIna thayAM ke jIrNoddhAra thavAne lIdhe enuM mULa svarUpa lupta thayuM hoI e jANI zakAtuM nathI. vi. saM. 1296 (I. sa. 1239)nA bhImadeva 2 jAnA samayanA Abu paranA zilAlekhamAM 42 varahaDiyA vaMzanA zeTha nemaDa ane enAM kuTuMbIjanoe Abu uparAMta anya sthaLoe vividha maMdire, maMdiramAM maMDapa, devalikAo ane jinabiMbo karAvyAM hovAne nirdeza thayela che, jevAke-- -- (1) zatrujya paranA eka maMdiramAM kalazayukta devakulikA karAvI temaja AdinAthanuM biMba bharAvyuM tathA mahAvIra svAmInA maMdiramAM eka biMba ane eka gokhale Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana karAvyAM, RSabhadevanI cAvIzI karAvI, maMdiranA gUDhamaMDapanA pUrvAramAM eka gokhale karAvyuM temaja emAM be mUrtio karAvI. A uparAMta gokhalAnI upara AdinAthanuM biMba bharAvyuM. (2) ujjayaMta-giranAramAM nemivatthanAM pAdukAmaMDapamAM eka gokhale ane neminAthanuM biMba karAvyAM. | giranAranA AdinAthanA maMdiranA AgaLanA maMDapamAM eka gekhale ane neminAthanuM biMba karAvyAM. (3) abudAcala (Abu)mAM neminAthanA maMdiranI bhamatImAM cha biMbayukta be-be devakulikAo karAvI. (4) jAbAlipura (tA. jAlera ji. jodhapura mAravADa)mAM pArzvanAthanA maMdiranI bhamatImAM AdinAthanI devakulikA karAvI. (5) tAraNagaDha (tAraMgA)mAM ajitanAthanA maMdiranA gUDhamaMDapamAM AdinAthanA biMbayukta eka gokhale karAvyo. (6) aNahilapura pATaNamAM suvidhinAthanA maMdirane jIrNoddhAra karAvI emAM suvidhinAthanuM biMba karAvyuM. (7) vIjApura (ji. kaDI u. gujarAta)nA maMdiramAM neminAtha ane pArzvanAthanI devakulikA karAvI. (8) lATApallI(hAlamAM lADola)mAM vIjApuranI uttare traNa gAu dUra AvelA kamAravihAranA maMdirano jIrNoddhAra karAvI pArzvanAthanA sAmenA maMDapamAM pArzvanAthanuM biMba ane gokhala karAvyAM. (9) prahalAdanapura(pAlanapura)nA pAlahaNa vihAranA maMdiramAM caMdraprabhusvAmInA maMDapamAM gokhalA karAvyA. A uparAMta maMdiranI bhamatImAM neminAthanI AgaLanA maMDapamAM mahAvIra svAmInuM biMba karAvyuM. (10) lATApallInA kumAravihArA maMdiranI bhamatimAM ajitanAthanuM biMba tathA - daMDakalazAdiyukta daherI karAvI. e ja maMdiramAM zAMtinAtha ane ajitanAthanI UbhI mUrtio paNa mukAvI. (11) aNahilapATaNanI najIka AvelA cArepa(cArUpa) gAmamAM AdinAthanuM biMba ane gUDhamaMDapa tathA cha cokIo sahita jinAlaya karAvyAM. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 261 vi. saM. 1300 (I. sa. 1244) tribhuvanapAlanA ziyALabeTanA zilAlekhamAM sahajigapuranA rahevAsI pallivAla jJAtinA zrAvoe devakulikA sahita mallinAthanuM biMba karAvyAne nirdeza thaye che. A maMdira haitrIkajhinsanA sarvekSaNa samaye hatuM, paraMtu pAchaLathI A maMdiranuM keI astitva nathI. kadAca gAmanA lekee A nadhaNiyAtA maMdiranA paththare kAmamAM laI lIdhA haze.43 vastupAla-tejapAle giranAra upara paNa aSTApadAvatAra, sametazikharAvatAra, zatruyAvatAra, staMbhana tIrvAvatAra baMdhAvyAM hatAM. dhoLakAnA rANaka bhaTTAraka maMdirane, pATaNanA paMcAsarA pArzvanAtha maMdira, khaMbhAtanA pArzvanAtha ane yugAdi jinamaMdira, kAsadanA AdIzvara ane aMbikA maMdirano jIrNoddhAra karAvyA hatA. eoe aneka jinamaMdiromAM vividha pratimAonI pratiSThA paNa karAvI hatI. dhoLakA khaMbhAta vagere sthaLoe navA upAzraye baMdhAvyA hatA.44 Ama uparyukta Abhilekhika mAhitInA AdhAre spaSTa kahI zakAya ke A kAla daramyAna gujarAtamAM aneka maMdiranuM nirmANa thayuM hatuM, jemAMnA keTalAMka maMdire haju Aje paNa enI pratIti karAvatAM UbhelAM che. abhilekhamAM ulikhita pratimAo : caulukakAla daramyAna gujarAtamAM sthApatyanI sAthe sAthe mUrti kalAne paNa 'vikAsa thayo hate. AnI vigate A samayanA pratimA-lekhone AdhAre prApta thAya che. sAmAnya rIte pratimAnI pAchaLa mUrtipUjAne vyApaka khyAla rahele hoya che ane mUrtipUjA pAchaLa dhamanI tIvra asara varatAya che. A kAlamAM asaMkhya pratimAo banAvavAmAM AvatI hatI. A paikI hindu ane jaina pratimAo vipula pramANamAM upalabdha thAya che. jainadharmamAM mUrti karAvavI ane pratiSThA karAvavI e bhAre puNyaprada gaNAtuM ane jaina sAdhuo e mATe zrAvakane protsAhita karatA. emanA prabhAvathI pASANapratimAo ane dhAtupratimAo paNa vipula pramANamAM karAvAtI. AmAM paNa dhAtupratimA karAvavI sAmAnya mANasane paNa piSAtI hatI tethI enI saMkhyA vizeSa pramANamAM maLe che. AvI mUtio para jenA zreya athe mUrti karAvI hoya tenuM nAma ane pratiSThA karanAra AcAryanuM nAma paNa lakhavAmAM AvatAM. AvAM lakhANane laIne keTalAka zrAvake protsAhita paNa thatA haze. AvA lekha sAmAnya rIte zuddha saMskRtamAM lakhAtA. kayAreka emAM rAjAne ullekha paNa karavAmAM Avato Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana hatuM. A badhAM kAraNone lIdhe jaina pratimAonI saMkhyA vizeSa prApta thAya che, ane emAM javalleja kaI pratimA lekha vagaranI hoya che. (ka) hindu pratimAo : jaina pratimAnI sarakhAmaNIe hindupratimA para kotarAyelA lekha alpa pramANamAM prApya thAya che. kuMbhAriyAnA vi. saM. 1153 (I. sa. 1096)nA lekhamAM45 zivapratimAne ullekha prApta thAya che. vi. saM. 1195 (I. sa. 1138)ne kuMbhAriyAne pratimAlekha paNa zivapratimAne lagato che.46 zivanA sAmAnya svarUpanI pratimAo uparAMta umA-mahezvaranI saMyukta pratimAo paNa prApta thAya che. umA-mahezvaranI ghaNIkharI pratimAo adhaparyakAsanA ane AliMganayukta hoya che.47 khaMbhAtanA vi. saM. 1232 (I. sa. 1175-76)ne pratimAlekha48 umA-mahezvaranI pratimA nIce katarele che. dhoLakAnI vi. saM. 1236 (I. sa. 119)nI viSNunI eka pratimA nIce lekha prApta thAya che. vi. saM. 1280 (I. sa. 1rara3)nI khaMbhAtanI sarasvatInI pratimA nIce. lekha prApta thAya che.pa0 vi. saM. 1291 (I. sa. 1235)ne gaNezapratimAlekha prApta thAya che.pa1 vi. saM. 1292 (I.sa. 1337)nA nagarAnA lekhamAMpara sUryapatnI ratnAdevInI svataMtra pratimA banAvyAnA ullekho najare paDe che, jyAre vi. saM. 1293 (I. sa. 1239)nA kherALunA lekhamAM pa3 sUrya pratimA banAvyAne nirdeza thayela che. (kha) jaina pratimAo : jainadharmamAM tIrthakaronI mUrtipUjA vyApaka hatI. mUti bharAvavI ane enI. pratiSThA karAvavI e bhAre puNyaprada gaNAtuM. pratimAlekhene AdhAre jaNAya che ke dAtAo mAtApitA ane pitAnA zrethe mUrtio bharAvatA ane biMba-- pratiSThA karAvatA. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA ra63 caulukyakALa daramyAna gujarAtamAM seMkaDonI saMkhyAmAM nAnAM moTAM jainamaMdire Thera Thera baMdhAyAM hatAM, vaLI jUnAM maMdirano jIrNoddhAra paNa thayA hatA. A maMdiromAM devakulikAo karAvyAnA temaja pratimA bharAvyAnA asaMkhya lekhe prApta thAya che. emAMya giranAra, zatrujya, tAraMgA, Abu, pAlitANA, pATaNa, khaMbhAta vagere tIrthasthAnamAMthI AvA lekhe vizeSa maLyA che. A lekhanA AdhAre jaNAya che ke covIsa tIrthaMkara paikI AdinAtha, zAMtinAtha ane pArzvanAthanI pratimAo adhika pramANamAM prApta thAya che. tIrthakare uparAMta emanA zAsanadevatA, yakSayakSiNIo temaja vidyAdevIonI pUjA paNa pracalita hatI.54 A samayanA lekhamAMthI paMcatIthI ane kAsaggIya pratimAonA ullekha prApta thAya che. A bAbata saparikara paMcatIthI-pratimAne temaja kAyotsarga mudrAmAM UbhelI mUtionI sUcaka che. saparikara pratimAomAM mukhya tIrthaMkaranI pratimA yogAsanavALI beThelI hoya che. emAMya moTA bhAganI pratimAo padmAsana ke adhapadmAsanavALI beThelI dhyAna mudrAvALI temaja mukha paranA bhAva atyaMta nirmaLa ane vItarAgapUrNa zarIra nagna ke eka adhovastrathI AcchAdita ane mastaka para ziveTanayukta hoya che. AdinAthanI pratimAmAM vikharAyela vALanI chUTI laTa skaMda para batAvavAmAM Ave che. kAtsaga-avasthAmAM tIrthakara UbhA rahI tapa karatA hoya ema darzAvela hoya che. evI vIsa tIrthaMkara ekasarakhI avasthAmAM mUrta thatA hovAthI emanI badhI ja pratimAo ekasarakhA kalAvinyAsavALI lAge che, AthI emane oLakhavA mATe nirdhArita lAMchano (oLakhacihno) aMkti karavAmAM Ave che. jainamaMdiramAM eka karatAM vadhu tIrthaMkaranI pratimAo besADI hoya che. emAMnI maMdiranA garbhAgAramAM besADelI pratimAne mULa nAyaka tarIke oLakhavAmAM Ave che. alabatta, caulukyakALa daramyAna gujarAtamAMthI jaina tIrthaMkaranI pratimA paranA asaMkhya lekha prApta thayA che, paraMtu e parathI je te tIrthakaranA mUtividhAna vizenI mAhitI prApta thatI nathI, kAraNa ke temAM amuka tIrthakaranuM biMba bharAvyuM ke amuke mUti karAvI evA ullekha prApta thAya che. emAMya paMcatIthI ke kAsaggIyA jevA ulekhe kavacita ja maLe che. A kAla daramyAna prApta jainapratimAo paikInA 400 jeTalA lekho jJAta thayA che. A pratimAonuM saMkhyAmaka vizleSaNa nIce mujaba che : Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana (1) jainadharmanA prathama tIrthakara RSabhadevanI pratimAnA lagabhaga 35 jeTalA ullekha maLe che. emAM RSabhadeva uparAMta emanAM AdinAtha, yugAdideva, Adideva, yugadhara svAmI vagere nAmo prAyAM che. RSabhadevanuM lAMchana vRSabha che. bIjA tIrthakara ajitanAthanI lagabhaga 15 jeTalI pratimAonA ullekho prApta thAya che. emanuM lAMchana hAthI che. trIjA tIrthakara saMbhavanAtha che. emanI 10 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. emanuM lAMchana azva che. (4) cothA tIrthakara abhinaMdananAthanI prastutakAla daramyAna lagabhaga 10 jeTalI pratimAo jJAta thAya che. emanuM lAMchana kapi (vAna) che. (5) pAMcamAM tIrthakara sumatinAthanI pAMca jeTalI pratimAo jJAta thayelI che. emanuM lAMchana kauca pakSI che. chA tIrthaMkara padmaprabhu che. emanI A kALa daramyAna pAMca jeTalI pratimAo prApta thAya che. emanuM lAMchana lAla kamaLa che. (7) sAtamA tIrthaMkara supArzvanAtha che. emanuM lAMchana svastika che. A uparAMta enI sAthe eka, pAMca ke nava phaNavALA nAganI paNa AkRti hoya che.papa (8) AThamA tIrthaMkara caMdraprabhu che. A kALa daramyAna emanI 10 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. temanuM lAMchana caMdra che.pa6 (9) navamA tIrthakara suvidhinAtha che. A samaya daramyAna A tIrthakaranI ATha jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. emanuM lAMchana makara (magara) che. A tIrthakarane puSpadaMta paNa kahevAmAM Ave che. paNa (10) dasamA tIrthaMkara zItalanAtha che. A tIrthakaranI lagabhaga 70 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. emanuM lAMchana zrIvatsa che. (11) agiyAramAM tIrthakara zreyAMsanAtha che. emanuM lAMchana geMDo che. A tIrtha karanI lagabhaga dasa jeTalI pratimAo prApta thAya che. (12) vAsupUjya bAramA tIrthaMkara che. A tIrthakaranI lagabhaga 15 jeTalI pratimAo prApta thAya che. emanuM lAMchana mahiSa (pADo) che. Abu paranI vimalavasatinI derI naM. 13 mAM temaja lUNasahinI 1 lI derImAM vAsupUjyanI pratimAo besADelI che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA (13) vimalanAtha teramAM tIrthakara che. A tIrthakaranI pAMca jeTalI pratimAo prApta thAya che. emanuM lAMchana varAha che. (14) anaMtanAtha caudamA tIrthaMkara che. emanuM lAMchana vetAMbara paraMparA pramANe bAja ane diMgabara paraMparA pramANe rIMcha che. A tIrthakaranI pAMca pratimAo prApta thAya che. (15) paMdaramA tIrthaMkara dhamanAtha che. A tIrthakaranI sAta jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya thAya che. emanuM lAMchana vajadaMDa che. (16) jene purANonA mata mujaba seLamA tIrthaMkara zAMtinAthanuM sthAna badhA tIrthaka karatAM vizeSa che. emanuM lAMchana haraNa che. A tIrthakaranI lagabhaga 25 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. (17) kuMthunAtha e sattaramA tIrthaMkara che. emanuM lAMchana aja (bakara) che. anya tIrthakaronI sarakhAmaNIe A tIrthakaranI pratimAo jUja pramANamAM prApta thAya che. A tIrthakaranI phakta traNa pratimAonA ja ullekha prApta thAya che. (18) aTAramA tIrthaMkara aranAthe che. emanuM lAMchana naMdyAvarta che. A kAla daramyAna emanI pAMca jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. (19) ogaNIsamA tIrthakara mahilanAtha che. zvetAMbara paraMparA pramANe e strI che, jyAre diMgabaronA mata pramANe e puruSa che. emanuM lAMchana kuMbha che. A tIrthakaranI dasa jeTalI pratimAo prApta thAya che. alabatta, baMnemAM sAdhAraNa rIte mRti puruSa dehanI karavAmAM Ave che. (20) muni suvratasvAmI vIsamA tIrthaMkara che. emanuM lAMchana phUma (kAcabo) che. A tIrthakaranI 20 jeTalI pratimAonI mAhitI prApta thAya che. bharUcamAM A tIrthakarano mahimA khUba pracalita hato. jenA anuzruti pramANe munisuvratasvAmInA caityathI bharUca tIrthasvarUpa banyuM hatuM. A bhUminI jainatIrtha tarIkenI prasiddhi mA hi murarvata e padathI jJAta thAya che.58 (21) ekavIsamA tIrthaMkara neminAtha che. temanuM lAMchana zvetAMbaranA pramANe nIlakamala ane diMgabaranA mate azoka vRkSa che.58 A tIrthakaranI bahu ja ochI pratimAo prApta thAya che. A tIrthakaranI phakta be ja pratimAonA ullekha prApta thAya che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 gujarAta caulukavakAlIna abhilekhA : eka adhyayana (22) bAvIsamA tItha kara neminAtha che. emanu lAMchana zakha che. emA yakSa gomedha che ane yakSiNI aMbikA che. emanu apara nAma ariSTanemi che. teminAthanI asakhya pratimAe gujarAtamAMthI prApta thAya che. A tI``karanI 25 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. (23) trevIsamA tItha kara pArzvanAtha che. mA tItha karane aitihAsaka vyakti mAnavAmAM Ave che. emanuM lAMchana sapa` che. A tIrthaMkaranI lagabhaga 75 jeTalI pratimAonA ullekha prApta thAya che. pArzvanAthanI pratimAe e prakAre jovA maLe che : kAyAtsaga vALI ane kheDelI; joke emanI badhI pratimAomAM emanA mastaka para dharaNu nAganI chAyA hoya che. emAM keTalIka pratimAmAM pAMca, sAta, nava ane sahasra phaNAe paNa hovAnuM jaNAya che. (24) covIsamA--chellA tIthaMkara mahAvIra svAmInu jainadhama'mAM vizeSa mahattva che. emanuM lAMchana siMha che. A tI karanI lagabhaga cALIsa jeTalI pratimAnA ullekha prApta thAya che. upayu kta covIsa tIthaMkarA uparAMta jainadharmInA vIraprabhu, subAhu, cakrezvarIdevI jitendra, bAhujina, aMbikA, sImadhara svAmI, subAhu, zAzvatajina vagerenI pratimAonA lekha paNa prApta thAya che. covIsa tIrthakaro uparAMta bhaviSyanA 24 tItha karAnI pratimA paNa A kAla daramyAna thayelI jaNAya che, je paikInA koI koInA lekha paNa maLe che. A uparAMta A kAlanA jainadharmonA prabhAvaka sUrie temaja AcAryAMnI pratimAo, jevA ke hemacaMdrasUri, si MhadattasUri, devabhadrasUri vagerenI paNa pratimAe lekhasahita prApta thAya che. jaina tItha karA, sUri ane AcAryo uparAMta caulukayakAla daramyAna thayelAM prasiddha strI-puruSonI pratimAe paNa prApta thAya che, jevI ke vi. saM. 1285 (I. sa. 1229)nA lekhamAM61 siddharAja jayasiMhanI pratimA karAvyAno ullekha thayelA che. (juo AkRti cha) vi. sa'. 1287 (i. sa. 1230-31)nA lekhamAM62 paramAravanI pratimA temaja vastupAla-tejapAla ane emanI patnI temaja emanA putrAnI pratimA AyunA vimalavasahikAnA madiranI hastizALAmAM karAvyAnI teAMdha temaja mUtio. paNa maLe che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA upasa hAra H A uparyukta karela vizleSaNane AdhAre kahI zakAya ke caulukayakAlIna abhilekhA amuka aMze tatkAlIna kalA-vaividhyane paNa vyakta kare che. caulukayakAlIna asa`khya sthApatyakIya smArakonA nirdeza temaja enI vigata prApta thAya che. sthApatyanA e prakAro paikI dhArmika temaja nAgaraka sthApatya bannenA ullekhA abhilekhAmAM thayelA che. A kAla daramyAna ghaNAM ajJAta devAlayA jJAta thayelAM che. 267 hiMdu ane jaina sthApatya uparAMta A kAla daramyAna keTalIka masjido ane daragAha baMdhAyAnA Abhilekhika ullekho maLe che, jenI vigatono samAveza muslima abhilekheA nAmanA pariziSTamAM samAviSTa che. pAdaTIpa 1. a. naM. 44 2. sAmapurA, kAMtilAla krU., vaDanagaranA koTa ane zrIpAla prazasti, "pathika", sapTe.--okTo. 1971 3. a. naM. 61 4. dezAI, zaMbhuprasAda, prabhAsa ane sAmanAtha', pR. 458 5. ejana, pR. 458-59 16. a. naM. 29 18. a. naM. 65 6. ejana, pR. 457 7. jAnI, varSA, khI., 'gujarAtanA dUrgA : sthApatyanI dRSTie", (I. sa. 1300 sudhI) sammAdhi", pu. 17 8. sAmapurA, prabhAzaMkara ane DhAMkI madhusUdana, "bhAratIya du'vidhAna', pR. 11-22 9. kaeNbsa, e. ki., rAsamALA", graM. 1, pR. 212 10. jemsa, bannesa, enTikivaTIjha opha kAThiyAvADa eNnDa kaccha", pR. 218 11. joTa, ratnamaNirAva, 'gujarAtanA sAMskRtika itihAsa, islAma yuga", khaMDa 2, pR. 408 12. a. naM. 29-a 13. paramAra, thomasa, 'bhAratanuM nAgaraka sthApatya', pR. 82 14. a. na. 35 15. a. naM. 95 17. a. naM. 58-59 19. gu. rA. sAM. .," grU. 4, pR. 430, 459 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 20. sAMkaLiyA, eca. DI., "Akileja opha gujarAta', pR. 113-14 21. DhAMkI, ema. e., dha konolojI opha dha solaMkI Tempalsa oNpha gujarAta", (jarnala oNpha madhyapradeza ItihAsa pariSada, pu. 3, (1961), pR. 1-2 22. somapurA, ke. eka, "dhI kyarala Tempalsa opha gujarAta'', pR. 97 23. DhAMkI ema. e, upayukta,-pR. 19-20 24. juo "e. I." vo. 1pR. 316 25. sAMkaLiyA, eca. DI., upayukta, pR. 74 26. juo dhArmika sthitine lagatuM prakaraNa. 27. a. naM. 30-a 28. somapurA ke. epha, uparyukta, pR. 158 29. a. naM. 91-a 30. a. naM. 84 31. somapurA, ke. epha. uparyukta, pR. 111, 183 32. a. . _A 33. "gu. rA. sa. I.", mR. 4, pR. 507, pAdaTIpa 273 34. DhAMkI, madhusUdana, vimalavasatinI keTalIka samasyAo", "svAdhyAya", pu. 9, pR. 349 35. parIkha, Ara. sI., inTroDUkazana, "kAvyAnuzAsana," va. 2, pR. 149 36. yaMtavijyajI, "Abu", bhA. 1, pR. 83 37. a. naM. 51 38. somapurA, ke. eka, upayukta, pR. 142, 162; jesa, basa, uparyukta, | pR. 166-206 39. a. naM. 110, 111, 112 40. a. naM. 116 thI 130 41. a. naM. 142 42. a. naM. 180 43. hevI, kajhinsa, "somanAtha enDa adhara miDIavala Tempalsa Ina kAThiyAvADa", laMDana, 1931; DhAMkI, madhusUdana, sejakapuranAM solaMkIkAlIna jinamaMdire vize, "vidyApITha, aMka 132 navembara-Disembara 1984 44. muni, puNyavijyajI, puNyazleka mahAmAtya vastupAlanA aprasiddha zilAlekha tathA prazastio", "jJAnAMjali", khaMDa 1, pR. 297 45. pra. le. naM. 80 46. pra. le. naM. 119 7. dave, ka. bhA., "gujarAtanuM mUtividhAna'', pR. 261 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA 269 48. a. na'. 20pR 50. pra. le. na. 319 51. AcAya na. A., gujarAtanA solaMkIkAlIna RtihAsa", pR. 49 53. pra. le. na. 358 para. a. naM. 158-59 54. dave, ka. bhA., uparyukta, pR. 441 dA.ta. vi. saM. 1200 nA lekhamAM cakezvarInA, 1215nA lekhamAM aMbikAno, 1293 nA lekhamAM sImadhara svAmInA ane 1293 nA lekhamAM sAzvatanjinane nirdeza thayelA che. 49. a. naM. 210 55. bhaTTAcArya, khI. sI., dha jaina AkAnogrAphI'', pR. 60 56. dave, ka. bhA., uparyukta, pR. 453 17. enjana, pR. 454 58. jaina tI sa`saMgraha", bhA. 1, khaMDa 1, pR. 26 pa9. dave. ka. bhA., upayukta, pR. 459 60. ejana, pR. 46-61 61. A pratimA lAlabhAI dlapatabhAI saMgrahAlaya, amadAvAdamAM surakSita che. 62. a. naM. 110 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 270 pariziSTa - 1 abhile emAMthI prApta thayelAM gAmane sthaLanirNaya abhilekhama maLatuM abhidhAnA vistAra gAmanuM nAma abhilekha sUci ma tAluke nabara 2 aNahilapATaka, aNahilapura anAvaDA pATaNa uttara gujarAta mahesANuM poTaNa sidhdhapura 1 1 thI 113 133 thI 160 176 thI 185 2 183 3 95 4 10 21, 44, 1 116 7 7 a 8 18 9 32 aNahila pATaNa acchaura AkavalIyA AdhivADA grAma AnaMdapura Abuya AhaDa AmpalIsADhi AzvihyiA cANasmA kherALu rAjasthAna pATaNa mahesANuM eThera AMkalA saurASTra AdIvADA mahesANuM vaDanagara Abu zirehI AhaDa (udepura pAse) rAjasthAna amalasADa. dakSiNa gujarAta sImatAlayA madhya gujarAta (gedharA pAse) AMgaravA uttara gujarAta IndrADa mahesANu gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekho : eka adhyayana 10 133 11 183 AMgaNavADI 'IndravADa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3. 1 12 91 13 177 kalela dilA ubhaDA ubhaleDa mahesANuM uttara gujarAta paMcamahAla pariziSTa-1 14 3 dAhoda Ila ubhaDI AbhaleDa (dAhoda pAse) pIludrA uMjhA ujajaina giranAra mahesANA visanagara siddhapura 15 183 16 183 17 1,27,32,52,61 18 51, 82, - 134 thI 139 19 133 111 uligrAma uMjhA - ujajana ujajyanta madhyapradeza jUnAgaDha jUnAgaDha pATaNa udirA Uttaracha mahesANA rAjasthAna uvaraNI udarA. utaraja (delavADA pAse) umaraNa (delavADAthI dakSiNe cha mAIla) AlivADa ekaliyu eriyA kAcolI erathANu aiyAyikA orIsA kachovalI, kaDA koI 24 111 25 18 26 83 27 6 lakhanava pAse Abu rAjasthAna dakSiNa gujarAta mahesANA -- kaDA 271 koI visanagara Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 / 19 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 4 176 9 92 116 ra 183 176 183 6,9,81,102 14 32 45 73 1, 14 1, 44 102 104 3 kAlAtrAma kAlIyANA kAlherI kAMvalali z2Isarauli kRpala kalA Da kulAvasaNa kaccha, kacchama la karuNa phADA koTaDI kirADu kheTaka kherALu khaMbhALIyA khAMbhila 4 kheragAMva kAliyANu kAlarI kAmAla viralI z2Ila athavA prIyala ukhalADa jhulAsaNa kaccha pAraDI cAlA, gaDAI koTarA kirADu kheDA kherALu khaMbhALiyA khAMbhela 5 navasArI pAse dakSiNa gujarAta "" ,, bhAvanagara rAjasthAna (delavADA pAse) uttara gujarAta "" mahesANA kaccha dakSiNa gujarAta uttara gujarAta rAjasthAna rAjasthAna kheDA mahesANA jUnAgaDha mahesANA taLAjA visanagara kheDA kherALu mALiyA cANasmA 272 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visanagara pariziSTa-1 cANasmA khaMDosaNa gaDAra athavA gaDAra kaccha-bhUja pAse gAMbhu mahesANA gAbhalA mahesANuM geDu rAjasthAna godharA paMcamahAla giranAra jUnAgaDha - godharA jUnAgaDha gujarAta 1 2 45 43- A khaMDesaNu gaDAhaDikA Y9 104 gabhUtA 48 176 a : gAlalA guDAuka 50 32 gadrahaka 51 6,51,58,82, giranAra | 134 thI 139,142 52 11,91 gurjara-gurjara ghaTelANuM para 91 dhAspiAvalI papa 176 56 183 caDAvasaNu 57 39 yAvADa 58 5,94,110, 111 caMdrAvatI 59 72 cANasmA 60 60,65,95,182,183 jINuM durga 61 54 jesalamIra 62 7,75,45,49,73 jodhapura jhIMjhuvADA ghATIlA kherALa dhUsaDI gujarAta saurASTra mahesANA amadAvAda mahesANuM jUnAgaDha rAjasthAna mahesANuM saurASTra rAjasthAna rAjasthAna dhAriyAla viramagAma caMDAsaNa coravADa caMdrAvatI cANasmA jUnAgaDha jesalamera jodhapura jhIMjhuvADA vIramagAma kaDI mALiyA cANasmA - surendranagara Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 1 2 64 92 65 1 66, 177 67 111 68 183 69 176 70 104 71 72 92 73 50 74 32 - 75 134 thI 138 76 177 77 183 78 69 79 7 80 32 81 134 thI 139 _82 18, 19 83 27, 3pa4, 81 TiMbAnaka ThAsarA - heThavAsaNa DavANI, DAMgare A cANa DeDiyApATaka toraNa taLAjA tAraMgA dadhipadra darbhAvatI dAudra dAsaja deulI dhaNura dAhoda-dehada dhavalakka. dhAmalAchI dhrAMgadharA TimANu ThAsarA DheDhAvAsaNa DabANI DAMgaravA DumANuM DoDIvADA teraNa gAma taLAjA tArA godharA DabhoI DoloDa dhasaja dhalI daMtavAra saurASTra bhAvanagara ThAsarA mahesANA siddhapura rAjasthAna mahesANa kaDI kherALu cANasmA hArIja bhAvanagara saurASTa mahesANA kherALu paMcamahAla godharA ji. vaDodarA mahesANuM mahesANuM rAjasthAna (delavADA pAse) uttara rAjasthAna paMcamahAla amadAvAda dhoLakA dakSiNa gujarAta - surendranagara dhrAMgadhrA DabhoI gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka apayana siddhapura dAhoda dhoLakA dhamaDAchAM dhrAMgadhrA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 1. 84 85 176 dhaMdhukA nIlachI naMdAvasaNu 86 234 86 7, 13, 35, 50, para naDula-nAgela 17, 18, 19 nAgasArikA 88 pAdaliptapura 92 17 prahallAdalapura 6, 21, 70, 83, 103 pATaNa - t te 90 91 93 94 113 91 | 92 96 75, 7 87 3 71 98 102 99 69 100 48 : 101 6 183 102 35 103 176 prabhAsapATaNa prAMtIja phIcaDI phUlasara khIjApura brAhmaNavADA bhadrANaka bhAlasvAmI bhAdrupadra bhAMSahara bhUdaraDA bhAjuyA 4 dhaMdhukA nIlakI naMdAsaNa nADola navasArI pAlItANA pAlanapura pATaNa sAmanAtha prAMtIja phecaDI phUlasara khIjApura brAhmaNavADA tarANA bhIlasA bhATTu DA bhAkhara bhUtavAra bhAjavA 5 amadAvAda mahesANA mahesANA rAjasthAna dakSiNa gujarAta bhAvanagara banAsakAMThA mahesANA jUnAgaDha prAMtIja mahesANA saurASTra rAjasthAna mahesANA saurASTra mALavA dakSiNa rAjasthAna mahesANA saurASTra amadAvAda dhaMdhukA pATaNa kaDI pAlItANA pAlanapura pATaNa pATaNa, verAvaLa cANasmA siddhapura siddhapura (talasara pAse) (vIramagAma pAse) pariziSTa-1 275 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 kacacha : 'mudrA bhadrezvara bharANuM bharUca saurASTra bharUca bharUca 104 6, 29 bhAra 105 102 rANuM 106 6, 85 bharukaccha 107 44, 110, 92, 9 cha3, 86, 102 bhAvanagara 108 49 bhUja 109 111 musthala 110 6 moDheraka 11 83 mahesaNuM 112 39 mAMgaroLa 113 6, 3pa4, 107, 109 mAMDala 114 75, 45, 50, 53 mAravADa 115 1, 3, 6, 27, 44, 95, 110 mALavA 116 6 mevADa 17 1 mohaDavAsaka 118 104 rANeleya 119 133 sAvADA 1ra0 177 rIyaDI bhAvanagara bhUje muMgathalA moDherA mahesANuM mAMgaroLa mAMDavI mAravADa bhAvanagara bhAvanagara kaccha rAjasthAna (delavADA pAse mahesANuM - cANasmA mahesANuM mahesANuM saurASTra kaccha mAMDavI rAjasthAna gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana -mALavA mevADa * moDAsA rAnelA rANuvADA rIbaDI madhyapradeza rAjasthAna sAbarakAMThA mahesANuM - moDAsA cANasmA samI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / Gi 4 rAjasthAna ratanapura rAjapUtAnA ratanapura rAjapUtAnA pariziSTa-1 rAdhanapura lATa lUNasahikA varaDI vahiyara rAdhanapura dakSiNa gujarAta Abu vAla DhA badAma 1 ra 121 62 122 43, 44, 48, para, 73, 92 123 6, 17, 104 124 13 125 110 126 95 127 95 1 12 8 7 * 129 14 130 131 104 132 89 173 7 134 95 135 - 24 136 133 137 113 138 183 139 35 vaDedarA - , 95 vaLI zakhalapura vaTapadraka vamanasthalI saNakhalapura satyapura saMDeragrAma salI banAsakAMThA rAdhanapura dakSiNa gujarAta rAjasthAna mahesANuM pATaNa uttara gujarAta rAjasthAna vaDedarA saurASTra mahesANuM cANasmA rAjasthAna mahesANA pATaNa saurASTra(jetalasara pAse) - mahesANuM uttara gujarAta mahesANuM cANasmA uttara gujarAta saurASTra subusara sAMkaLI susara: sArA vADA cANa sAMparA sAMyAvADA sirasAvi sIvalIyA ra77 ke Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 mahesANA 278 : siddhapura cANasmA sUNuka sUryaja staMbhatIrtha staMbhanaka sUNuka sUraja khalAta thAmaNuM zetrujya kheDA kheDA - 140 21 141 21 142 134 143. 134 thI 139 144 116 thI 130 142, 134 thI 139 145 111 - 146 113 147 104 148 111 ANaMda pAlItANuM bhAvanagara haMphAuddA hAnIANuM hAMsalapura heThaucha udavAriyA bhAvIonI hAMsalapura hetamajI rAjasthAna uttara gujarAta mahesANuM rAjasthAna (hAMsalapara pAse) pATaNa (Abu pAse) : gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 abhile enI mitie ane tenI aMgrejI tArI abhilekha miti agrejI tArIkha 1 vi. saM. 1005, mAdha, va. 15, budha 31-1-949 3 974 pa' ' ' ' che e - 7 a 8 a - 8 ba 8 ke vi. saM. 1026 Adhi. va. 15, guru, 14-10-70 1030 -- ,, 1033 mAgI. va. 8, zani 18-11-976 , 1043 modha va. 15, ravi 2-1987 1045 vaizA. su. 15, semI 22-4-989 , 1051 mAdha su. 15, zani 19-1-996 ,, 1053 ,, ,, 13, ravi 24-1-997 ,, 1067 jya. su. 1, ravi 6-5-1011 , , -- - 1011 zaka 940 - - 1018 vi. saM. 1069 zrA. su. 15 - 25-7-1013 , 1083 -1026-27 ,, 1086 kAri. su. 15, zani , 25-10-1020 ,, 1087 vaizA. su. 15, zani 10-4-1030 , , ASA. su. 2, zani 24-7-1030-31 , 1088 --' , - 1032 , 1090 (zaka 956) - 1034 5 (10) 93 - (10)36-37 che. saM. 964 - -- 1042 vi. saM. 1103 bhAga. va. 15, soma 2-11-1045 za. saM. 969 mAgha su , guru 22-1-1047 9 10 11. (11 mAM 11 ba 12; 12 a 13. 13. A Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana 14 a 15 19 TTa 21 22. 14 za. saM. 972 pauSa va. 15, maMgala za. saM. 975 - - 14 ba vi. saM. 1112 kAtti". su. 15, soma.. che ,1117 jya. va. 1ma - , 1119 - ,, 1120 pauSa su. 15, budha * 1131 mArga. su. 11, maMgala ,, 113 kAtti. su. 11, ravi 114, vaizA. va. 7, ravi 20 ane 1148 ,, su. 15, sema 1148 , , , , 1056 ASA. su. 15, soma 1176 caitra, su. 14, ravi 24. 1184 ,, ,, 15, ema 25 1186 kSadhi su. 3, ema 1193 phAge. va. 7. soma ,, vaizA. va. 14, guru 115 spe. va. 14(1) guru ,, ASA. su. 10, ravi 1198, vaizA. va. 5, budha 30 a ' , , --- 31 ,, 1200 - , 1196-1202 - 35 - 35 a , 121 ce. va. 6, zuka , ,, pI. su. 2(6) zani 37 , , . - zukra , 38 , , , , - 1, zuka 1202 mAgha, su. 14, sema 40 ,, 1202 Adhi, va. 13, ravi, sema 41 , 1204 phA. su. 10(14), zani 15-1-1050 - 1053 2-4-1056 20-6-1961 - 1062-63 -1-1064 2-12-17, 2-11-1074 31-3-1984 5-5-181 5-5-191 4-1099 3-4-110 28-3-1928 18-9-1129 25-2-137 2-4-1137 28-1-1139 10-6-1139 18-3-1142 - 1142 - 1144 -1139, 40-46 23 28. 30 33 thI 35 16-3-1144, 45 2-12-1145 5-5-1145 19-1-1145 28-1-1146 28-8-1146 6-3-1148 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 281 ,, 43 A ,, ,, ,, Ye ,, ,, 1206 jya. su. 9, maMgaLa , kA. va. 5, zani 1207 je. va. 12, budha 1208 Azvi . su. 5, guru 1209 mAgha va. 14; zani 1209 . va. 4, budha | (zukra) 1210 ce. va. 6, maMgala , pe. su. 6, guru 1211 vai. su. 5, zuka 1213 mArga. va. 10, ,, 1215 ce. su. 8, zani 1216 zrA. va. 1, zukra 1217 kA. su. 10. - 1218 zrA. va. 1, zukra 1220 - va. 15, guru , jya. su. 15, zani 1221 jya. su. 9, budha 1222 vai. su. 3, soma 17-5-149, 50 -4-115 26-4-1150, 51 * 5-9-11para 25-1-1153 13-5-1143 ' (12-6 , ) 17-3-1144 20-2-1154 8-4-1155 6-2-1156, 57 28-4-1159 21-7-1160 23-10-1161 28-3-1162 1163 29-6-1163 (21-5-1165 4-4-1165, 6 1165-66 50 51 para 53 , (54 55 55 A 57 , 58 2-2-1167 1223 mArga. su. 11, guru 1225 kA. su. 7, budha , phA. su. 5, zani ) , 5 9-10-1168 21-12-1168 (1143-72) 12-11-111,7ra 13-3-1171, 2 - 4 - 2 68 a 69 , 1228 mArga. su. 13, sema siMha saM. 18, cai. va. 2, sema. -- I - vi. saM. 1229 vai. su. 3, sema , 1231, phA. su. 11, ,, ,, ,, .-.-11, guru 190 16-4-1173 27-10- 15 29-3-1175 91 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282, gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana 72 , , , 123ra, ce. su. 11, sema 73 , 1235, phA. su. 13, guru 73 a siMha saM. 65, phA. va. 1, zuka uja, vi. saM. 1236, - 95 , 1237, AkA. su. 8, zani 76 , 1242, - , 1245, - , , , vai. va. 5, guru 22-3-1176 9-11-1178, 79 24-2- 1180 6-6-1181 1085 1188-89 20-2-1188, 89 * [39. 83 thI 90 91 a 1 hara ,, 1249, vai. su. 15, ravi 18-4-1093 ,, 1256, Le. va. 13, zuka 12-5-1200 , , bhA. va. 15, maMgaLa 11-8-1200 1200 1258, zrA. su. 7. soma 9 71201 , 1259, kA. su. 1, zuka 18-10-1202, 03 11-3-1203. I , 1261, - su. 2, zani 25-12-1204 , 1262, mAgha su. 10, zuka 20-1-1206 >> , phA. va. 14, ,, 10-3-1206 siM. saM. 93, ce. su. 11, ravi 11(12-3-1206, 1207 vi. saM. 1263, Azvi. su. 10, zani 17-6- , , vai. su. 6, guru 5-4-1207 >> ), zrA. su. 2, ravi 9--1207 ,, ,, phA. su. 13, gura 13-3-12017 , 1264, ASA. su. 2, soma 16-4-1208 ,, 1265, vai. su. 15, maMgaLa 12-2-1209 1209 siM. saM. 96, mArga. su. 14, guru 29(30-12-1210 vi. saM. 1268, pha. va. 10, sema 30-1-1212 , 1269, - va. 24, - 1212-13 ,, 1271, Adhi. su. 4, sema 28-1-1214 94 95 96 97 , 97 a Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 283. 100 102 16. 98, , 1ra72, spe. va. 2, ravi 1ra73, vai. su. 4, zukra 100 a ,, , phA. va. 15, soma, 1ra74, azvi. - 101 1275, vai. su. 4, zukra ,, ,, bhA. su. ----103 , 1276, - 104 , 128, pau. su. 3, maMgaLa 15 , , , , , , - , 1282, pI. su. 4, zuka 107 ) 1283, phA. va. 3, ravi 108 , 1285, phA. su. ra, ravi 109 1ra86, - va. 4, zukra 111, ,, ,, vai. va. 5, guru. ,, phA. su. (6), soma 110 , 1287 phA. va. 5, ravi V, ce. va. 6, maMgaLa 115 , , ce. va. 7, budha 125 ,, phA. va. 9, guru 113 ,, ASA. su. 13, zukra 116-124 126-133 140-141 1288 pau. su. 15, zuMka 135-1398 , , pha. su. 10, budha 134 , bhA. su. 1, soma 142 ,, 1289, AMzvi. va. 15, sema 143-146 ;; 15ra ,, ,, 147-151 , 1ra90 -- 153-154 vi.saM. 1ra91, mArga, 145-157 ,, , - ra7-4-1216 rara-4-1217 30-3-1218 sapTe_ekaTa, 1218 19-4-1219 ogasTa, 1219 1219-20 ra6-10-1224 1rara4 5-12-1225, 26. 5-12-1rara7 28-1-1rara8, 29 -1rara8-30 ra3-4-1231 10-2-1231 23-2-1231 ra5-3-1231 26-3-1231 ra7-2-1ra31 13-2-1231 1231 1ra 114 , 9-1-1232 3-3-1232 20-7-1232 5-9-1ra33 1233 1234 Dise-jAnyu. 1235 1235 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284ags kivakAlIna abhile e paNa agana 15-6-1236 5-3-1937 6-3-137 10-4-1237 11(1ra)-4-1637 16-Ara, 1ra3, , 163-cha , vai. su. 14, , 72-73 ,, ,, vai. su. 15 zani, 175 176 ., 1ra75, mArga. su. 14, guru 176 ,, ,, pa. va. 8, guru 17 , 1ra96 mAga. va. 14, vi. 178 , ' , vai. su. 3, budha , , | (guru) 179-80 ,, 1ra7 vai. va. 14, guru 181 , 1ra728 - - 182 , 1ra99, - - 183 ,, ,, ce. su. 6, sema " . " 184 ,, ,, vai. su. 13, , : 1300 vai. va. 11, budha ra2(18-11-1ra38 30-12-1ra38 11(12-11-1ra40 28-3-1240 (26-4-1ra40) 11-4-1241 1241-4ra. 1243 30-3-1243 30-4-1243 4-5-1244 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 caulukyakAlIna muslima abhilekhe caulukyakAlamAM gujarAtamAM musalamAnonI keTalAka vistAramAM vastI thaI hatI. alabatta, emanI vastI vepArI kendromAM temaja dariyAkAMThAnAM sthaLoe vizeSa hovAnuM jaNAya che. A kAlanA emane lagatA 12 jeTalA abhilekho maLyA che. A abhilekhe paikI 10 arabImAM, 1 arabI-phArasImAM ane 1 phArasImAM lakhAyela che. A lekhe hi. sa. 430, 445, 554, 569, 573, 591, 615, 624, 625, 630, 633 nA maLe che. AmAMnA be lekha (hi. saM. 445 ane 615) masjida baMdhAvyAnA ullekha dharAve che, jyAre bAkInA 10 lekhe vyaktivizeSanA mRtyunI noMdha dharAvatA kabara-lekha che. A lekha paikI eka bharUcamAMthI, eka amadAvAdamAMthI, pAMca bhadrezvara karacha)mAMthI eka ghA (ji. bhAvanagara)mAMthI, eka khaMbhAtamAMthI, eka piTalAda (ji. kheDA)mAMthI ane rAMdera (ji. surata)mAMthI eka lekha maLe che. che A lekhanA viSayanA saMdarbhamAM joIe te hi. sa. 430 (I. sa. 1038)ne lekha bharUcanI bAbA rehAna madresAmAMthI prApta thayo che. amadAvAdanI kAcanI masjidamAMthI hi. saM. 445 (I. sa. 1053)ne lekha prApta thayo che, jemAM masjidanA bAMdhakAmane nirdeza thayo che. alabatta, A lekha kAcanI masjida baMdhAyAne lagato nahi hoya, kAraNa ke A masjida eTalI jUnI nathI. hi. saM. 554 (I. sa. 1159-60nA bhadrezvaranA lAlazAhabAjha daragAhanA maLelA kabara-lekhamAM IbrAhIma abulajhane dIka daphana thayAnI noMdha che. jayAre bhadrezvaranA jhakkariyAnA jhAmAM eka kabara upara hi.sa. pa79 (I. sa. 1174)ne lekha che. temAM abula hIjha-alInA mRtyunI tArIkha noMdhelI che.' bhazvaranI saLakhakSI masjidanA hi. saM. 573 (I. sa. 11cha7)nA kabara lekhamAM eka AzAspada musalamAnanA avasAnanI noMdha che, jenuM nAma ukelI zakAyuM nathI." Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 gujarAtanA caulakyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana ghAnA hi. sa. 191 (I. sa. 1195)nA lekhamAM bahuddInanA putra bAbA tAjuddInanA avasAnanI tArIkha ApelI che; A lekha moDAne, pAchaLathI kotarAIne mukAyAnuM zrI zaMbhuprasAda ha. desAI jaNAve che. hi. saM. 615 (I. sa. 1218)nA khaMbhAtanA sAllAhallA masjidanA lekhamAM abu zarAphanA putra zayIde jAmImasjida baMdhAvyAnI beMdha che; jeke atyAre e jAmImasjida khaMbhAtamAM jovA maLe che te eTalI jatI hovAnuM jaNAtuM nathI." - bhadrezvara saLakhabbI masjidane hi. sa. 62 (I. sa1227)ne TUMka lekha che temAM phakta tArIkha ja ApelI che. e sivAya bIjI koI vigata ApI nathI eTale ke kabarane lagate lekha che ke daragAha masjidane lagate lekha che e nakkI thaI zakatuM nathI.' hi. sa. 625 (I. sa. 1228) bhadrezvaranI e ja soLakhammA masjidanA kabara-lekhamAM phakta tArIkha ja ApI che, paNa maranAranuM nAma spaSTa vaMcAya tevuM ApyuM nathI. khaMbhAtanI prasiddha pIra tAjuddInanI daragAhamAM hi.sa. 630 (I.sa. 1242)nA kabara-lekha che, jemAM ad-zira-ala-ahalanA putra amInuddIna abula-mahAzInanA mRtyunI noMdha che.10 'peTalAdanI ajanazAhanI daragAhamAM Avela vi. sa. 633 (I. sa. 1236)nA kabara-lekhamAM zekha ajunazAhanA avasAnanI tArIkha ApelI che. temAM vadhumAM lekhanA lekhaka tarIke abu bakama mahammanuM nAma ApeluM che jyAre hi. sa. 633 (1236)ne kabara-lekha rAMderanI nAyatavADA masjidamAM AveluM che.12 te uparyukta lekhe jotAM jaNAya che ke emAM masjidanA bAMdhakAmane lagatA be lekha maLe che, jyAre bAkInA dasa lekho kabara-lekhe che. A kabara-lemAM vakhate maranAra vyaktionI tArIkha apAI che, paraMtu kyAreka enI bhUmikArUpe kalamo ane kurAnanI keTalIka AyAta paNa lakhelI che. A AyAte musalamAnonI dhArmika bhAvanAne vyakta kare che, jemake hi. sa. 554 nA bhadrezvaranA lekhamAM13 kahyuM che ke "papakArI ane thALu allAhanA AzIrvAda mahammada ane enA anuyAyIo para Uttare." Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 287 hi sa. pa73 nA bhadrezvaranA lekhamAM kahyuM che ke14 dayALu ane maherasAgara allAhanA nAme bIjo koI Izvara nathI, enA sivAya badhI vastu nAzavaMta che, ene nyAya aphare ane tame badhA enI pAse pAchA jaze. dareka jIvaMta padArtha mRtyuno anubhava karaze. - Ama A abhile koI khAsa aitihAsika neMdha dharAvatA nathI. enAthI gujarAtanAM keTalAMka sthaLomAM IslAmano pracAra thayo hato, tyAM musalamAnanI vastI thaI hatI, emanA upayoga mATe masjido baMdhAI hatI ane ajanazAha jevA nAmAMkita puruSonI daragAha paNa racavAmAM AvI hatI. A sivAya A abhilekhomAMthI khAsa kaMI phalita thatuM nathI. alabatta, sAhityika sAdhanAmAM A kAlanA IslAmanA phelAvA aMgenI keTalIka noMdha avazya maLe che. mahamada gajhanavIe I. sa. 1026mAM gujarAta para AkramaNa karI somanAtha lUMTayuM hatuM ane bAlamUlarAjanA samayamAM kubuddIne ane I. sa. 1278 mAM sihAbuddIna ghorIe gujarAta para caDAI karelI tyAre ene zista ApIne pAchA kADho.15 e pachI I. sa. 195mAM kubuddIna aibake gujarAtanA samAvatI Abu para AkramaNa karyuM tyAre bhImadeva ane bIjA rAjapUtoe maLI ene tageDI mUkyo. paraMtu I. sa. 1299mAM kabuddIna cheka aNahilavADa sudhI caDI Avele. eNe aNahilavADa jItyuM ane lUMTayuM. A cAre kissAomAM musalamAnonAM AkramaNo thayAM. paraMtu ahIM emanI rAjasattA sthapAI nahIM. vastutaH eo vaMToLiyAnI jema AvyA ane gayA. alabatta, A AkramaNe uparAMta vepAra-nimitte musalamAnonI keTalIka vastI thaI. kahevAya che ke bAbA-rahImAna ane enA nAnA bhAI 40 daravesonI jamAta laI 10 mI sadImAM IslAmane pracAra karavA bharUca AvelA ane tyAM zahIda thayA hatA. khaMbhAtamAM I. sa. 1067 mAM AvelA abadullA nAmanA misarIe IslAmane pracAra karele, jemanuM avasAna I. sa. 1237(3) mAM thayeluM. emanI daragAha para siyA vorAe jhiyArata karavA mATe jAya che.17 eka mAnyatA evI che ke siddharAje IslAma dharma aMgIkAra karyo hate. AvI mAnyatA siyA verAmAM pracalita che. AnA koI spaSTa purAvA maLatA nathI. vastutaH siddharAja udAra ane nyAyaparAyaNa hatA ane khaMbhAtamAM pArasIoe jyAre masjidane minAre toDI nAkhyo tyAre eNe e pArasIone sajA karela Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA caulakyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana ane minAre pharI baMdhAvavA pArasIone hukama karele. AvI ja bAbata vastupAla -tejapAle masjido karAvyA aMgenI jaina prabaMdhamAM seMdhAyelI vigate Ape che. A ullekhe ema sUcave che ke gujarAtamAM caulukyakAlamAM musalamAnone zAMtibharyo vasavATa thayo hate. * * * pAdaTIpa * 1. a. naM. 186 2. a. na. 187 3. a. naM. 188 4. a. naM 189 5. aA naM. 190 6. a. na. 191; zrI. zaM. ha. desAI 'erabika eNnDa parsiyana Inskripzansa opha saurASTra' e graMthane aMgrejI anuvAdavALo khaMDa, lekha 1, pR. 3 7. a. naM. 192 ' 8. a. naM. 193 : 9. a. naM. 194 10. a. naM. 195 11. a. naM. 196 12. a, naM. 197 13. a. na. 189 . . 14. a. naM. 100 15. "gu. rA. sAM. igra. : 4, pR. 376 . 16. ejana, . 17. ejana, pR. 377 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 caulucakAlIna traNa abhilekhe : samIkSA (1) vAghaNapALa (jhaverIvADa)nA ajitanAthanA derAsaranI bhamatImAM jatAM 1lI oraDImAMnI ajitanAthanI UMbhI pratimA-dhAtupratimA parano lekha, vi. sa', 1110. prastuta lekha pabAsana para AvelA che. lekhanI laMbAI 27.5 se. mI. ane pahoLAI cha.5 se. mI. che. lekhanA lakhANavALA bhAganI laMbAI 25.5 se. mI. ane paheALAI 6.5 se.mI. che. lekhanA akSarAnu mApa 5 se. mI. che. A lekha sa MskRta bhASA ane tatkAlIna pracalita devanAgarI lipimAM lakhAyA che. lekha cha pa`kti dharAve che, jene Ara`bha magala-cihnathI karelA che. thArApadragacchanA zAlibhadrasUrinA ziSya pUrNa bhadra potAnA guru zAlibhadrasUrinA puNyArthe A ajitanAthanuM biMba karAvIne raghusena jinAlayamAM saMvata 1110 nA caitra sudi 13 nA roja pratiSThita karyAMnu AmAM noMdhAyuM che. A lekhamAM sthaLa jaNAvyuM nathI, para Mtu raghusenanA ullekha dharAvata eka dhAtupratimAlekha rAmaNa (tA. DisA ji. banAsakAMThA)mAMthI maLI Avyo che. saMvata 1084nA e lekhamAM raghusenanA ullekha thayo che.1 radhusena jaina para parA anusAra rAmasainyapuranA rAjA hovAnu manAya che,2 ane A rAmasainyane Aje 'rAmaseNu' kahevAmAM Ave che. ahIM eka khIjI bAbata noMdhavI joIe ke rAmaseNu pote eka prAcIna jaina tItha' hatuM. tyAM saMvata 1010 mAM RSabhadeva jinAlayamAM sava devasUrie caMdraprabhu svAmInI mUtinI pratiSThA karelI hAvAnu` munisu MdarasU rie enI gurvAvalImAM noMdha karI che. e parathI 1010 mAM tyAM jinamadira hovAnuM pratIta thAya che. uparyukta 1084 nA rAmaseNa pratimAlekha parathI e varSe rAjA radhusaMte RSabhadevanu bhiSma karAvyAnu jaNAya che. A raghusene pUrNa bhadrAcA'nA upadezathI e biba karAvyuM hatuM.ja ahIM mUti bharAvanAra pU`bhadrasUri pote che ane emaNe A mUti potAnA guru zAlibhadrasa,rinA puNya aMge karAvyAnI spaSTa noMdha che. alabatta ahI e bhUtine raghusena-jinAlayamAM pratiSThita mAMnu noMdhAyuM che e bAbata so Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana ema sUcave che ke rAmasenuM maMdira raghusena rAjAe baMdhAvyuM hatuM, jemAM ajitanAthanI A mUti padharAvI hatI ane tyAMthI kAika samaye ene amadAvAdamAM lAvavAmAM AvI haze. ahI. A pratimAlekhane A pAMThe saprathama vAra prasiddha karavAmAM Avela che.pa pATha 1. 9 || thArApadrapurIyagacchgaganodyotakabhAsvAna bhUtsuri: sAgarasI mannityutaguNaH zrI. zAlibhadrAbhiSaH tacchiSya: sa 2. mananyajJAnavRninAsanaH satAna(Da)maLI: sUri)guno naisati:zrIpUrNa - bhadrAhvayaH // tasya zrIzAlibhadra 3. prabhuralama(laM)kRtoccaiH padaM puNyamUtiH / vidvaccUDAmaNeH svaMzativisadayazogAna - zeyasyavizvaM / sthAne tasyApi 4. sUri : samajani bhuvane nanyasAdhAraNAnAM lIlAgAraM guNAnAmanupa[mA] mahimApurNa bhadrAbhidhAnaH // zrIzA jisUrimitrajIvubyApaiMgi(mi) OM vidhAyita tena / majJiginavi(i)()matu naMdatu raghusenajinabhuvane // 6. saMvat 1110 caitra murti rU| pAdaTIpa 1. pra, le. 11 3. ejana pR. 39 2. jaina tIrthAMsa saMgraha, bhA. 1, khaM. 1, pR. 40 4. ejana, pR. 40 5. A pAThanA vAMcanamAM mArA mA``ka DaoN. pravINacaMdra parIkha, Do. bhAratIbahena zelata, preA. caumasa paramAra ane DaoN. rAmabhAI sAvaliyAe mada karI hatI. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 ra91 (2) siddharAja jayasiMhane kacacha-bhadrezvara cokhaMDA mahAdevane vi. saM. 11952no zilAlekha vi. saM. 1195 nA ASADha sudi 10 ne ravivArane lekha agAu zrI girajAzaMkara va. AcArya gu. e. le. bhA. 3mAM 143-bathI prasiddha karyo che jenI nakala AgaLa nIce sAmela che. zrI girajAzaMkara AcAryane pATha vAMcatA temaja A aMge zrI rAmasiMha rAThoDe emanA prasiddha pustaka "kaccha saMskRtidarzana"mAM pATha ane emanI chabI temaja ratilAla dI. desAIe emanA prasiddha graMtha "bhadrezvara vasaI mahAtIrthamAM Apela chabI sAthe zrI AcArya ane rAThoDanA pAThane sarakhAvatAM emAM ghaNI azuddhi jaNAI che, AthI A zilAlekhanI gujarAta sarakAranA purAtatva khAtAnA kaccha vatuLanA tatkAlIna adhIkSaka zrI dinakara mahetA mAraphate spaSTa chabI meLavavAmAM AvI ane enuM navesarathI vAcana karatAM emAMthI maLatA zuddha pATha atre rajU karyo che. A pAThane upayukta girajAzaMkara AcAryanA pATha sAthe sarakhAvatAM lagabhaga 25 jeTalAM sudhArA maLyAnuM varatAya che, jemAM traNa cAra bAbate vizeSa noMdhapAtra cheH (1) zrI girajAzaMkare mahAmAtya zrIdAraka evuM vAMcyuM che (paM. 3) temAM kharekhara mahAmAtya zrIdAdAka vaMcAya che ane vastutaH bIjA abhilekhone AdhAre jaNAya che ke siddharAjanA mahAmAtyanuM nAma dAdAna hatuM. (2) A paMktimAM zrI girajAzaMkare ruda maMda vAMcyuM che, je kharekhara zaiva raka che. Ama kacchamaMDalane A abhilekhamAM spaSTa nirdeza thayela che. (3) cothI paMktimAM pramuti paMjA vAha ema zrI AcAryo vAMcyuM che, je spaSTataH kamRti vaMajmaLe che. (4) zrI AcArye zrImaddezvaraveDhAra vAMcyuM che, paNa e kharekhara zrImadezvara vairAra che ane vastutaH bhadrezvara baMdara che e bAbatanI AnAthI spaSTa pratIti thAya che. (5) 5kti : 5 mAM madhAma mahArAjJaputra tophie taMtra zrI prANaprasutra zrI kurAna ema vAMcavAmAM AveluM che, jyAre vastutaH ene zuddha pATha A pramANe vaMcAya che : madrezvara ma mahArAga 3trasIdu. tatha0 zrImAtA sutazrI kumArapAlena* A lekhanAM tAraNone upaga A mahAnibaMdhamAM judAM judAM prakaraNomAM jyAM jyAM Avazyaka jaNAya che tyAM upayoga karyo che. * A lekhanA pAkanA vAMcanamAM che. bhAratIbahena zelate sahAya karI. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana pATha 1. OM svasti vikramasaMvat 1195 vai(varSo(rSe) ASADha sudi 10 ravau / - asyAM saMvatsaramAsapakSadivasapUrvAyAM tithau'dyeha zrImadaNahilapATakAdhi[SThi] ___tasamastrA[jA]valI [-] 2. virAjitamahArAjAdhirAja parameM mezvaratribhuvanagaMDasiddha cakravatri[ti]va [ba] va [4] rakajiSu []] avaMtI nAyadhArAviDaMSakatrailokyamalla zrIjayasiMdhadeva. apratihata balapratApaka [-] 3. lyANavijayarAjye tatpAdapadmopajIvini mahAmAtyazrIdAdAkazrIzrIkaraNAdau amAtyaciMtA kurvatItyetasmin kAle pravartamAne ihaiva kachamaMDale ati. mAM 4. karaprabhRti paMcakulamoha zrIbhadrezvaravelAkUla-kamaMsuruvikAsaMjAtyA / mahaM. zrIdAdAprativa[va]dvabalA. va[bahudevAdipaMcakula pratipatrauttau]to [zA][sa] nalikhyatethavA [1] 5. ihaiva bhadrezvaramadhye mahArAjaUdalamoha. tatha. zrI AsapAlasutazrAkumArapAlena kArita navataradevAyatanazrIUdalezvarazrIkumArapAlezvaradevayoH pUjAutheM udIyajAtyA bAbA. 6. ...tavalI...zrImahAha...kadamANAMcandrazrIteH sAyenajAta vikrItaM navanidhisahitaM ca yugapAravizvadvaMdevarATamadAyana (3) bhImadeva ra jAnA samayane saMvata 65 varSane siddhapura rudramahAlayamAM Avela zilAlekha zrI kanaiyAlAla bhA. davenA "rudramahAlaya ane siddhapura"nA tAjetaramAM pragaTa thayelA graMthamAM saMvata 65 varSane siddhapura rudramahAlayamAM Avela zilAlekha pragaTa karavAmAM Avyo che. A lekhane emaNe najare joyele akSarAMtara pATha Ayo che, paraMtu enI chabI ApI nathI. A lekhanI vAcanA ghaNI azuddha jaNAI hoI purAtatva khAtAnA niyAmaka zrI mukuMda rAvaLanI mAraphate phoTogrApha meLavI ene zuddha pATha taiyAra karyo che. - A lekhano zuddha pATha ahIM Ave che. zrI davenA pATha ane atre prastuta karelI vAcanAne sarakhAvatA emAMthI thoDAka muddA spaSTa thAya che : ka, bhA. dave zuddha vAMcana rayapAla raghapAla balihAlna AlhAu(pu)tra kalhaNa vAha lAlatuna cAha0 lAlAsuta ta kelhaNa - Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 293 ahIM A lekhamAM saMvata 65 e zrI kanaiyAlAla bhA. davenA mate siMha saMvatanuM varSa che ane e dRSTie emanA hisAbe joIe te vi. sa'. 1235 Ave, paraMtu AmAM siMha zabdano ullekha nathI. khIju si. saM. jyAM jyAM vaparAyeA che tyAM bIjo pracalita saMvata avazya ApavAmAM AvyA che, tyAre ahI evA khIjo koI pracalita saMvata sAthe ApavAmAM AvyA nathI. trIjI bAbata e che ke si. sa. nA je spaSTa ullekhavALA cAra lekhA maLyA che te saurASTramAMthI maLyA che. gujarAtamAM tenA spaSTa nirdezavALA koI lekha prApta thayA nathI. A badhA muddA lakSyamAM letAM ema jaNAya che ke A lekhamAM sa. 65 lakhyu che te pracalita vi. sa.nuM varSa hoI enA pahelA be AMkaDAnA lepa thayA hAya e STie joIe to A vi. saM. 1265nuM varSa gaNAya ane tenI barAbara I. sa. 1209 Ave. A 1209nA samaye paNa bhImadeva 2 jAnuM zAsana prava`tu. alabatta, A lekhamAM rAjA bhImadevanA kayAMya nirdeza thayA nathI. enI vigate jotAM tema lAge che ke mULarAje banAvelA rudrAlayane siddharAje rudramahAlayamAM rUpAMtarita karyAM jemAM chUTA bhavya staMbho paNa umerAyA, jemAMnA eka cokInA sta'no A abhilekhamAM nirdeza thayA che ane e vi. saM. (1ra)65 arthAt I. sa. 1209 mAM karAvavAmAM Avya hatAM. pADha (DAbI bAjunA lekha) (2) saM. 6 vArtha jAlguna Ti Tu () A (2) TA40 brAhahatra vA (2) nuTADI0 yAtra saM. (4) 30 trA'itra trat (5) RTa0 mAlautra vAvaka . (6) nArI0 maLaOMtravaTa maTa (7) kAla0 yAgAditya Thatra marapAla (8) vAM40 srAjApatra rAhuna-sA (9) mAka0 jAlahA utra vAvaDa (10) zrIrudra mahAlayA daJa vakArya (11) vAvADa pariTaya hoga strAMbho niTi * A lekhanA vAMcanamAM mArA mArgadarzaka DaoN. pravINacaMdra parIkha ane Do. bhAratIbena zelate madada karI che tenI sAbhAranedha lau chu. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka abhya (12) pra 1 // (13) vAha. lAlAsuta vIkamara (14) dAha. lAlAsuta dilUpa (15) prasIda mraTa Du umaku (16) rijasa bavalau0 (17) -ra () zrIrudrama (18) -lA divakArya tra (19) ya, kA nvaraza (20) ratAda0 zAya Da pATha (orwell uTo se5) 1. -1- saM. 65 vArSa phAlguna vadi 1 zu 2. Toka lAhaDau(pu)tra vI... 3. DADI. raghapAla u(pu)tra saM... 4. kuMTa, AlhAu(pu)tra ara... 5. kuMTa. molhau (pu)tra cAcAka.... 6. DADI. kelhaNau(putra padamau... 7. kAla. yogAdityau(pu)tra mahapAla.... 8. cAha. lAlAu(pu)tra rAlhaNa...bhA.... 9. moka. jAlhAu(pu)tra cAcA 10. zrIrudramahAlaya devakAya" 11. vAvaDa pariyaheNa staMbho nikSi 12. ptaH // 13. cAha. lAlAsuta vIkama... 14. cAha. lAlAsuta kelha... 15. prasIha ohau muku 16. ri. jasaghavalI. 17. rAjA zrIrudrama 18. [hA]lAdevakArye a 19. -ya- konvaraza 20. nA daNAya ma Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (a) mULa abhilekhA sacina. 1 43. 71 "" vi, sa'. 1005 "" "" "9 " ,, 2 ... varSa * 1026 1030.. 1033 1043 1045 1051 1053 1060 rAjAnuM nAma " 3 paramAra sIyaka r je 99 saMdarbha sUci (1) saMskRta abhilekhA larAja cAmuMDarAja mUlarAja ASkaladeva mUlarAja hastiskru DInA dhavala prAptisthAna lekhane prakAra 5 harasAla " amadAvAda vaDAdarA kaDI dhUmalI mAlerA khIjApura sikA (kaccha) dll. " " "" "" "" "" zi. "" prakAzana 6 e. I. 19, 236 ' e. I. 19, 177 gu.a.le. * A lekhAnI miti ane enA barAbaranI aMgrejI tArIkhA alaga pariziSTamAM ApI che. 7 237ma 23ma 238 mruta 3,145 vija 5, 300 bhAvi (3) 1, 1, 73 Ie, 6, 191 eI, 31, 14 eI, 10, 76 138 e. i., vA. 10, pR. 10 238a khakhkhara, 6. pU. AkiyAlAjila eNnDa Aki Tekacarala rimeInsa ina dha preAvinsa Apha kaccha 136ma 137 saMdarbha sUci 295 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ,, 1067 1069 paramAra bhejadeva durlabharAja - moDAsA viDanagara zaka. saM. 940 kIrtirAja surata vi. saM. 167 durlabharAja | 1076 koDInAra zi. bhAvi caM. 5, pR. 37 naM. 24 - gavarmenTa eriyanTala sirIjha klAsa bI, naM. 7 kalAsakhI naM.7, kememareTiva esejha prejhanTeDa Tu che. kAzInAtha bApujI pAThaka (1934), pR. 293 muni jinavijayajI abhinaMdanagraMtha 1971, pR. 68-69 UrminavaracanA, aM. 547- 548, pR. 541, 1975 Akilojikala eNnTiphaviTI opha nartha gujarAta, pR. 81 Ie, 6, pR. 193, 139 bhAprAsaM), pR. 194 jabrA vadhArAne aMka, 140 muMbaI, 20-49 bhA. vi. (3) bhA. 7, pR. 200 - 1083 bhImadeva 1 lo moDherA gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho eka adhyayana 187 1087 , rAdhanapura - 1087 bhImadeva 1 lA muMDaka 11 . . kuMbhAriyA , Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 11 2 vi. saM. 1088 saMdarbha sUci bhImadeva 1le Abu 4 11ba za. saM. 956 ciMcaNuM tA. cAmuMDarAja (zilAhAravaMza) bhImadeva 1le 12 vi. saM. 1093 2 1a za. saM 964 gaNadevI : pRSTha 2 je (govAne kadaMbavaMza) paramAra bhojadeva vaijaladeva 13 13 vi. saM. 1103 za. saM. 169 tilakavADA ciMgaNuM 4 daM prAcIna jaina lekhasaMgraha - bhA. 2, le. 132, pR. 114 e. I. 32, pR. 6, - paTTa, pR. 66-67 Ie, 18, 108; eI, 159 1, pR. 317 ADIbasTe, erI (1978- - 39) pR. 12 pra. o. kApu. 319 23 ba eI, 32, 9, pR. 70- - 71 Ie, 12, 196 239 eI. 32, 73, paTTa, - pR. 747pa eI, 33, 235 kasaMda, 270, va.vi. saM.5, - 1, 2, naM. 5 eI, 9, 149 - eI, 21, 171 140mAM 14 972 surata trilecanapAla vejaladeva 14 >> 975 4 = ciMcaNa 14ba bhImadeva 1le vi. saM. 1112 1117 pALiyAda bhadrezvara = = 15. 16 ka 1119 - 1120 Abu pAlanapura zi. tA. huM 17 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. | 298 18 za. saM. 996 vi. saM. 1131 karNadeva 1 lo navasArI tA. brA, 26, 250 141 19 trivikramapAlA meDAsA za. saM. 999 vi. saM. 1134 * 1134 19mAM karNadeva 1 lo bhadrezvara 20 lADola 20A 21 218 >> 1140 1147 vi. saM. 1148 cAhamAna karNadeva 1 le raNaka choTAudepura , 142 vallabhavidyAnagara saMzodhana - patrikA pu. 1, aM. 2, naM. 4 bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha, - (ratilAla desAI), pR. 157 jaeI, 2, 369 - I. e. va. 11, pR. 28 - e. I. 1, 317 - 143 va. vi. saM. 1, pR. 1, - a. 2, naM. 38-3ba jaI, 24, 364 -- carotara sarvasaMgraha, bhA. 1, pR. 857 ebhA erI I, 5, 170 2398 gu. e. le. 3, 196 143 DrIAsa, ve. sa. 1908, 38 gu. ai. le, 3, 198 143 22 228 " ,, 1156 ' jayasiMha siddharAja 1158 lADola umareTha gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana zi. 23 24 1176 e 1184 ka 1186 aparAditya (zilAhAravaMza) somanAtha pATaNa jayasiMha siddharAja suNasara bhinnamAla 25 ka 1193 suNasara Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jayasiMha siddharAja | 27 28 ,, 1193 1195 vi. saM. 1195 saMdarbhasUci gALA ujajaina bhadrezvara pATaNa 28 298 30 , 1198 kirADu 304 1200 1196-1202 33 bAlI dehada sAjana udayapura sAMbhara gALasa bro, 25, 324 144 Ie, 42, 258 144 ArIsa, 2, epenDiksa 144ba prasthAna, pR. 12, aM. 5 - liIoI, naM. 250 - e. I. caM. 11, pR. 44 - e. I. graM. 11, pR. 33 - Ie, 10, 158 144 bau. meM, 1, 1, 177 - I. e. 18, 341 I. e. pa8, 234 14jaka punA eriyanTa. va. 1, 144 | ne. 25-40 gu. e. le. 3, 199 144I e. I. va. 9, pR. 151 - A. prAle saM. 51, pR. 24 - bhAprAsaMI, 158 145 1201- kumArapAla 36 suNasara Abu 37 38 1201 30 mAMgaroLa 1202 siM.saM. 32 vi. saM. 1202 1204 . A Ie, 56, 10 prAlesa, naM. 247 29 4) Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 1206 che. 1207. ANa 43 cittoDagaDha khaMDesaNuM & = 43 44 1208 1209 45 AhaNadeva kumArapAla 47. 48 1210 50. prAcaeNlesa. naM. 157 eI, 2, 421 146 ela riporTa opha dha AlioNjI DipArTamenTa, baraudA, pR. 38 eI, 1, 296 147 bhAprAsaMI, 172 148 puo, 1, 1, naM.2, 41 1488 40 134ka - 43 148 eI. 2, 28 240 Ie, 41, 203 148ka rilierI, bejhe, 356 149 pu. e. 1, naM. 2, 44 149 eI, 2. 28 241 pu. 1, naM. 247 Ie, 18, naM. 2 Ie, 56, pR. 51 eI, 11, 54 vaDanagara kirADu pAlI gALA bhATuDA muMjapara lADola giranAra bAlI pAlanapura kirADu udayapura aMbu 1211 1213 i 1215 51 = = = = = = 4 4 = = = = = = gujarAtanA caulAyakAlIna abhilekhe: eka adhyayana para 53 54 A 1216 ka 1217 1218 1220 1120 + 1rara1 55 5a paramAra dhArAvarSa kumArapAla 56 jhAlera Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcha 1rarara kumArapAla udayapura giranAra saMdarbha sUci 5. Ie, 18, pR. 343 151 rilierI beB 359, 1para prAcelesaM. naM 50 rilierI, bere, 359, 153 prAlesa, naM. 51 bhAprAsaMI, 184 che 1rara3 60 jUnAgaDha 154 vi. saM. 125 vi. 850 siM. saM. 60 va. saM. 850 vi. saM. 1rara5 verAvaLa bhAprAsaMI, 186 155 1218 | siM. saM. 58 ratanapura nADalAI giranAra prAcI cittoDagaDha 65 che 25 1555 eI, 11, 48 24raba rilierI bauche, 357 2417 puta. , 1, naM. 4, 38 155ba Asasa proro, 195-6 - pR. 61 nyuIe, 1, 695 - jaisama, 19, 6, cAjaeNtI, 72 phAgu . pu. 4-1939 - pR. 194 67 giranAra dhoLakA prabhAsapATaNa 685 , 6 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 302 ajayapAla vi. saM. 129 1231 udayapura 156 70 tA. 4 daM 4 71 , 1ra3ra mUlarAja ra je UMjhA brAhmaNavADA 73. , 1235 bhImadeva je kirADu 4 73mAM siM. saM. 65 vi. saM. 1235 siddhapura = - Ie, 18, 344 Ie, 18, 80 157 puo, 1, naM. 4, 40 157mAM IIbasTa, 1, 71, buTa, 157mAM 1938, pR. 163 pue, 1, naM. 4, 41, 157ka eI, 11, 72 sahastraliMga ane rudramahA- - laya le, da. ka. bhA, vaDodarA 1983 vioja, 3, 87-8 - prAjelesa, naM. 247 (4) - bhAvi (gu.) 2, 2, 225 - prAjelesa, naM. 213 215 190 192 - gu. e. le., bhA. 3, 190 1577 Ie, 11, 71,71, pu. 157I e. 1, 4, 45 74 , 1236 pATaNa 75 137 1242 1245 Abu virapura AvyuM gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha: eka adhyayana 7 , 78 = = daM 4 = = = = = chaka 81. ka 1249 gALA giranAra 8ra 1256 * Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 4 ( ra | 83. pATaNa 158 bhImadeva ra je paramAra dhArAvarSa bhImadeva ra je saMdarbha sUci 83mAM 84 kuMbhAriyA kuDANuM vi.saM. 1256 , 1256 ,, 1258 , 1259 , 125 (-) , 1261 85 rahe 86 somanAthapATaNa kamANa 86 tA. 1262 visAvA. Ajaka aNahilapATaNa zi. tA. 6 7 Ie. 11, 71 rAsamALA bhA. 1, pR. 536 - I. kA. naM. 1 -- e. I. 2, 28 242 puo, 2, 222 1588 phA. gu. sa. saimAsika, . pra. 41, pR. 159, 164 - IkA naM. 2 , naM. 3 I. e. va. 18, pR. 159 108-109 eIoke proTrA-7 Ie, 6, 194 kuMbhAriyAtIrtha, 1961, pR. 151 Ie. 11, 337 puta, 4, 281 Ie, 11, 220 bhAprAli. pR. 27 si. saM 93 - (0. vi. saM. 1263 41 . ahaDa kaDI kuMbhAriyA = = 4 918 1264 TimANA vaDAlI 93 94 948 jagamalla mahera paramAra dhArAvarSa bhImadeva ra je paramAra dhArAvarSa , a AvyuM 1265 >> 4 4 = = oriyA (A A0) , 303 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 304 95 bhImadeva ra je vi. saM. 1266 siM. saM. 96 vi. saM. 1267 ,, 1268 964 yh 4 5 - tA. Abu zi. geDI (kaccha) rahe Abu ziyALabeTa somanAthapATaNa ,, bhUtiyAvAsaNa 978 98 1ra71. 1ra7ra 1273 1274 paramAra dhArAvarSa mehara rasiMha bhImadeva ra je jayasiMha ra je 100 4 100 1ra74 Ie, 18, 110 , 162 bhAprAsaMI, 174 206 kasaMda, pR. 75 eI, 2. 29 244 Ie, 56, pR. 51 rilie ri pre. 253 245 eI, 2, 437 163 sAmIpya, julAI, 1984 - pR. 1, aM. 2, pR.63 I. e. pa6, pR. 51 - prAlesaM. 1 naM. 33, -- - puta, 3, 288 bhAprAsaMI, pA. 204-05 164 rilierI che. 355 -- "pALiyA" Do. nAgajIbhAI - bhaTTI, pR. 54 Ie, 6, 196 165 enAlsa opha dha bhAMDAra. kara eriyanTala insTiTayUTa, paramAradhArAvarSa A vaDAlI 4 raM 1.01. 1ra75 bhImadeva ra ja 102 103 103 1275 1276 1277 bharANa giranAra geDI (kaccha) gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana ? : ,, 1980 jayasiMha ra je 104 105 kaDI khaMbhAta raM je pR. 173 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 bhImadeva ra je pAlanapura zi. 106 1.017 vi. saM. 128ra : 1283 , 1284 saMdarbhasUci kaDI eI, 2, 28 Ie, 6, 199 phA. guge. pu. 4, aM. 1, 1939, pR. 192-193 246 16 - 10 A pATaNa 107mAM 1.017 108 109 - tAraMgA ghe?)lANuM " , 1285 91ra 1286 1287 Abu 111 12. prAsaM. naM. 543 - bhAprA.zosaM. 66; IkA 247 naM. 5 eI, 8,200, prAlesa. 167 naM. 65 eI, 8 204 168 233 169 eI 6, 201 170 prAlesa. naM. 86 naM. 15 - eI., naM. 8, rara; prAsaM. 171thI naM. 74 thI 81 ane 185 68 thI 7 1ra87 113 114 115 116 thI 130. 305 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bhImadeva- jo 4 5 306 131 vi. saM. 1ra87 Azu 132 - 133 134 giranAra 135 - 136 337 137 thI 139 e. I. 8, ra3, prAlesa. - , naM. 82 prAlesa. naM. 104 132 Ie, 6, 203 186 rilierI baB 328, 207 prAjesaM. naM. 38 ,, 331, naM. 39 208 rilierI beMke 333, 209 prAcelesa. naM. 40 21thI 41 thI 43 ra12 Akilojikala sarve opha - vesTa InDiyA, riporTa opha dhI enTiviTIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha pR. 170 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya - suvarNa mahotsava graMthe, 1968, pR. 305 . , pR. 308 - rilierI bokhe, 361, 187 prAjelesa. naM. 44 139a AvyuM gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 140 zatruMjaya 141 142 >> 1289 ,, giranAra Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 1289 bhImadeva ra je giranAra saMdarbha sUci e 1290 143 thI 146 147 148 thI 152 153 154 ne = = miyANI Abu : saMdarbha sacina 5 121. = = : : - 1291 Abu 15 ,, 353, ane 357-9, - 45 thI 48 Ika naM. 6 eI, 8, 226, pralesaM. 188thI naM. 87 thI 91 192 , naM. 106 - eI, 8,rara6, prAjelese. - naM. 107-08 enyuala riporTa oNpha dha sana myujhiyama rAjakoTa, 1923-14, pR. 18 prAlesa. naM. 109 enAsa opha dha bhAMDArakara orienTala risarca insTi. TayUTa pR 50 khaMI, 263 1papa dhUmalI " = : 156 : Abu dhoLakA 157 = = " 121. 12 nagarA ) 158 159 = = = = : : : : ,, jasadaNa Abu Ika naM. 7 eI, 8, rara7, prAjelesa, 193 naM. 103 161. a 1293 che Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra | 308 " " , . 102 194 , 94 thI 99 195-ra00 ka 85 - 10 101 83-84 - 162 siM. saM. 1293 bhImadeva-2 jA 163 thI 168 169 " 170 171 172-73. 174-75 176 , 1295 177 177 1296 178 179 1297 180 1297 181 1287-97 1299 183 tribhuvanapAla 184 185 1300 - 201 248 202 ka ? ? ? ? deje re ja kahyuM che raMje 5 AvyuM 203 Ie, 6, 205 eI. 2, pR. 24 Ie, 6, 206 prA jelesa. naM. 66 eI, 8, rara9 prAlesa. naM. 111 eI, 7, 23 bhAprAsaMI. naM. 208 Ie, 6. 208 eI vora pA. ra9 rilierI baoNB. 253 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhe : eka adhyayana AvyuM 182 205 Abu verAvaLa kaDI u. gu. ziyALabeTa 204 249 250 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) caulukyakAlIna arabI phArasI abhilekhe saMdarbhasUci kama hijarIsana I. sa. sthAna gAma lekhanI bhASA prakAzana 186 187 188 189 phA. a. phA. a. a. ta oDe pR. 203 erIIe, 1954-55, sI-4 erIIe 1961-62, DI-rara ejana, DI 25 430 2038 bAbA rehAna madrasA bharUca 445 1053 kAcanI masjida amadAvAda papa4 1159-60 lAlazAhabAjha daragAha bhadrezvara 569 1174 zekha abumuhammada bhadrezvara jhakariyAne roje 573 1177 seLa-azlI masjida , 591 1185 kabara 615 1218 sAlvA mehallo masjida khaMbhAta 6ra4 1rara7 soLakhakhkhI masjida bhadrazvara 625 1228 630 1ra3ra pIra tAjuddInanI daragAha khaMbhAta 633 1ra36 ajunazAha daragAha peTalAda 100 191 192 13 194 195 ghoghA ejana, DI ra7 keAI bhA pR. 1 erIIe 1959-60, DI 95 erAIe 1961-62, DI 28 ejana, DI ra9 ejana, 1959-60, DI 116 eIme, 1915-16 pR. 16, pada 14 e erIIe 1962-63, DI 39. 196 197 633 1ra36 nAyatavADA masjida rAMdera 30 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) pratimA-lekhe prakAzana krama 1 varSa 2 1001 1006 I. sa. 3 945 950 955 1011. 6 1013 '7 1024 8 (za) 910 9 1042 10 1046 11 1084 12 1087 13 100 1110 957 968 986 988 990 1028 1031 1034-3pa 1054 sthAna padArtha biMba 4 5 6 tharAda zreyAMsanAtha akerA 5 pArzvanAtha tharAda pA , pArzvayugma - pAra zAMtinAtha pA zAMtinAtha rAdhanapura pAna khaMbhAta pA pAzvanAtha kaDI pA IDara pA tharAda dhA rAmasena pA ( RSabhadeva ArAsaNa tIrthaMkaradeva rAdhanapura dhA pA ArAsaNa pA saMbhavanAtha pA jinapratimA amadAvAda dhA ajitanAtha jaipralesa, le. 333, pR. 169 jaitIsasa, bhA. 1, pR. 18 jaipralesaMga, le. 331, pR. 168 je pralesaMga, le. 321, pR. 165 jaipralesa, le. 321, pR. 301 rApralesaM., naM. 1 jaidhAprasaM., bhA. 2, le. 924 jotIsarsa., bhA. 1, pR. 27 jaidhApralesa: bhA. 1, pR. 25 le. 1460 je prasaM. naM. 187, pR. 249 jotIsarsa, bhA. 1, 1, pR. 38-39 kutI, pariziSTa le. 121 pR. 139 rAprasaM. naM. 2 ejana, naM. 3 kuMtI, pariziSTa le. 123 pR. 149 ejana, pariziSTa le. 123 pR. 139 , bhA. 1, naM. 1, pR. 38 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana rAdhanapura a ,, Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 1112 (11)12 1114 1055-56 (10)56 106ra 18 acalagaDha khaMbhAta ArAsaNa - pA pA tritIthI pArzvanAtha pratimA-lekho - 20 pA 1119 , -6 3 Abu tIthanAyaka jina jina mULanAyaka RSabhadeva 1121 24 1124 1064-65 1068 1126 rUpapura amadAvAda sAMteja jamaNupura acalagaDha rAdhanapura leTAnA pA jinendra 9. 1070 1071-72 1073-74 1128 1130 aprAjele, 507 . jaidhApralesaM. bhA. 2, se. 112 ) projelesa, bhA. 2, . 294 kutI, le. 22, pR. 43 - ejana, le, 65, pR. 119 aprAcele, 63 jetIsasa. bhA. 1, naM. 1, pR. 55 jedhA pralesa, bhA. 1, se. 1221 prAjelesaM. 464 pR. 306 jaitIsasa, bhA. 1, naM. 1, pR. 46 akAjole, 508 rApralesaM. naM. 4 jaipralese. le. 318, pR. 300 ejana le. 318, pR. 174 rAmalesaM. naM. 4 'rAmalesa. naM. 5 jaitIsasaM. bhA. 1, naM. 1, pR. 51 ejana pR. 105 akAjele, 465, 466. prAlesa: bhA. 1, se. 2 prAjesaM. bhA. 2, le. 302 pArzvanAtha 1131 1073-74 1074-75 - siMhadattasUri rAdhanapura rAdhanapura hArIja zatrujya acalagaDha vaDhavANa ArAsaNa 1134 35 36 37 1136 1138 107-78 1080 1081-82 pa pAM pA mahAvIra zAMtinAtha zreyAMsanAtha 311 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 1138 1081-82 pA 41. ArAsaNa pA zItalajina suvidhijina pA vimalajina che paNa vIranAtha zAMtinAtha caMdraprabhu pAzvanAtha 42 meM ja 1081-82 pA | suvidhijina 48 1082 zrIsuvarNa neminAtha yugAdideva ejana, bhA. 2, le. 303 ejana bhA. 2, le. 305 ejana bhA. 2, le. 306 kuMtI pari. le. 125, pR. 140 ejana le. 126, pR. 141 ejanma le. 127, pR. 141 ejana le. 129, pR. 142 ejana le. 130, pR. 142 ejana le. 131, pR. 14ra kuMtI le. 132, pR. 143 ejana le. 124, pR. 140 ejana le. 128, pR. 141 ejana le. 66, pR. 120 ejana le. 67, pR. 120 ejana le. 68, pR. 121 ejana le. 69, pR. 121 ejana le. 70, pR. 121 ejana le. 71, pR. 122 jevA pralesaM. bhA. 1, pR. 1179 kuMtI le. 72, pR. 122 je prabhesaM. le. kara0, pR. 300 jekalesa. le. 320, pR. 165 1140 1084 50 51 52 1142 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 1085-86 53 saMbhavanAtha abhinaMdanajina supArzvajina eNmijinezvara 54 55 amadAvAda 56 1143 57 1144 1086-87 1087-88 188 58 ArAsaNa leTAnA pA pA pA abhinaMdanadeva vadhamAna vadhamAna 3} 59 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1145 1088-89 1089 ArAsaNa rAdhanapura acalagaDha ArAsaNa pA pA pA pA 62 pratimA-lekho ) anaMtanAtha jina jina munisuvratasvAmI tIrthakara ajitanAtha aSabhadeva Adideva 67 ,, 1146 1089-90 1090 ke, pA kuratI, le. 74, pR. 123 rApralesa. naM. 6 aprAle, 508 kuMtI le. 138, pR. 144 ejana le. 139, pR. 144 ejana le. 140, pR. 145 ejana le. 141, pR. 14pa ejana le. 142, pR. 146 ejana le. 5, pR. 123 ejana le. 143, pR. 147 ejana le. 144, pR. 147 kutI le. 76, pR. 124 ejana le. 39, pR. 57 ejana le. cha7, pR. 124 ejana le. 78, thI 80, pR. 125 kuMtI le. 147, pR. 148 * ejana le. 146, pR. , rAkhralesa naM. 7 kuMtI, pR. 151, le. 152 rApralesaM. naM. 8 prAjelesa bhA. 2, le. 467 jetalasarsa, bhA. 1, naM. 1, pR. 76 padmaprabhajina vIrajinezvara kuMthunAtha vIrajina zAMtinAtha 1147 72 1090-91 101-02 1092 ,, pAna pAzvanAtha 73. 74-76 1148 1148 78 79 1149 80 1153 1157 82 83 rAdhanapura 196-97 kuMbhAriyA 1100-1 rAdhanapura rAte ja 1101 rAMteja pA pA 81 zivamUti - - pAzvanAtha pAzvanAtha Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 1159 1102-3 85 2 - paMcatIthI pArzvanAtha mahAvIra RSabhadeva zItalanAtha 1104 88 1107 y, -8 1163 1164 1165 116 6 1 168 96 1170 97 1172 98 1174 99 1176 100 1176 101 1177 12 1178 103 1181 104 ) 104 a >> rAdhanapura pA - amadAvAda dhA - tharAda dhA khaMbhAta dhA ArAsaNa pA ArAsaNa 5 ghoghA pA brAhmaNavADA pA rAdhanapura pA rAdhanapura dhA amadAvAda dhA khabhAta dhA rAMteja pA khaMbhAta dhA vaDhavANa ArAsaNa pA ArAsaNa pA amadAvAda 4 aDAlaja lADela pA mArAsaNa vaMthalI pA 1109-10 1111-12 1114 1116 1118 1120 1120 1121 11rara 1125 mahAvIra rApralesa. 9 jevA pralesa: bhA. 1 le. 139 pR. 26 jaipralesa. naM. 227 - jadhApralesa: bhA. 2, le. 582 pR. 108 kuMtI pari. le. 88 pR, 129 * ejana le. 24, pR. 47 jesaM. bhA. 2, naM. 17ba7 jevApralesa: bhA. 1 le. 473 pra. 81 rApralesa. naM. 10 rApralesaM. naM. 11 , dhApralesaM. bhA. 1 pR. 143 jedhApraleze. bhA. 2 ma. 1783 jerAlesaM. bhA. 2 le. 468 pR. 306 dhApralesaM. le. 917, pR. 166 prAjesaM., bhA. 1, . 4 kuMtI pariziSTa, le. 81 pR. 126 ejana le. 80, pR. 126 jaidhA prasaM., bhA. 1, le. 138 pR. 26 ejana, bhA. 1 le. 773, pR. 139 prAlesa, le. 5, pR. 3 kuMtI le. 582 pR. 126 sAmI, pu. 1 aM. 3, pR. 126, zItaladeva zAMtinAtha ajitanAtha zAMtinAtha dharma zAMti dhamanAtha gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana pArzvanAtha Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 11} 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 1182 1125-26 11(83) 1129(?) 1186 1187 >> 1188 1190 1191 "" 1191 *,, 1192 1193 1194 1195 1196 1198 1200 ,, '' 1201 1202 1130-31 1131 ,, 1132 1133-34 1134-35 1135 1135 ,, 1136 1137 1138 1139 1140 1142 1144 .. 1144-45 1145-46 rAdhanapura bhaca Ayu kuMbhArIyA acalaga pATaNa vIsanagara acalagaDa acalaga acalagaDha ArAsaNa acalagaDha acalaga vaDhavANa kuMbhArIyA vaDodarA viramagAma Ayu jhagaDiyA peAsInA jhuMDALa amadAvAda pA dhA pA pA pA dhA pA pA pA pA pA pA pA pA pA dhA dhA dhA pA dhA pA pA caitu. paTTa RSabhadeva caturbhuja pArzvanAtha zAMtinAtha T| jina vimalanAtha zivamUti vAsupUjya munisuvratasvamI cakrezvarI devI ajitanAtha pArzvanAtha rApralesa.. na... 12 jevApralesa, bhA. 2 le, 298 prAle. 184, aprA(r)lesa. 114 kutI le. 153 pR. 151 AprAlesa, le. 514 pR. 131 prAlesa'. bhA. 1 le. 282 pR. 51 enjana bhA. 1 le. 506, pR. 88 AprAlesa'. bhA. 1, le. 510 pR. 530 AprAlesa'. bhA. 1, le. pa11 pR. 30 kuMtI pariziSTa le. 1, pR. 84 kutI pariziSTa le. 1, pR. 21 Apralesa. le. 512, pR. 537 Apralesa. le. 512 prAlesa.. bhA. 1, naM. 7 kutI, le. 154, pR. 151 jaiSApralesa'. bhA. 2, le. 93, pR. 16 ejana bhA. 1, le. 1498 pR. 126 prAgaile. saM. 2, le. 154 pR. 126 jaitIsasa. bhA. 1, kha. 1, pR, 29 dhApralesa. bhA. 1, le. 1468, pR. 255 ejana, bhA. 1. le. 774, pR. 142 ejana, bhA. 1, le. 868, pR, 157 pratimAlekhA 315 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 1202 1145-46 1146 . 128 316 pA aranAtha dhamanAtha RSabhadeva zAMtinAtha pArzvanAtha zAMtinAtha zAMtinAtha 1203 1204 1146-47 1148 129 130 101 132 133 134 135 136 137 pa dyd AkhuM AMsu Abu Abu acalagaDha ArAsaNa ArAsaNa Abu rAdhanapura ArAsaNa ArAsaNa ArAsaNa tharAda ArAsaNa ArAsaNa khaMbhAta ArAsaNa ArAsaNa ArAsaNa DabhAI 1149 1148 pA pA pA pA 138 amArele, 40, prAraile, 147 ejana, 24, ejana, pR. 135 prAcaeNlesa, 150, aprAle, 45 aprAjele, 28, prAlesa, 139 aprAjele, le. 515 prAcelesa, bhA. 2, le. 286, pR. 164 - kuMtI, le. 3, pR. 22 prAlesa, le. 247, pR. 147 rAmalesa, naM 13 kuMtI, pari. le. 3, pR. 85 ejana, le. 4, pR. 86 ejana, le. 5, pR. 86-87 pralesa le. 173 kuMtI, le 7, pR. 87 ejana, le. 8, pR. 87 jadhApralesa, bhA. 2, naM. 795, pR. 146 kuMtI, le. 9, pR. 89 ejana, le. 4, pR. 22 prAlesa, bhA. 2, se. 289, pR. 165 jaidhAprale. bhA. 1, naM. 1 prAlesa, bhA. 1, se. 10, 54 jaidhAprale, bhA. 1, naM. 234 neminAtha pArzvanAtha zAMtinAtha pArzvanAtha AdinAtha pArzvanAtha 12 5 1149 gujarAta caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana 1206 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 1150 1206 pArzvanAtha pArzvanAtha pArzvanAtha mahAvIra ajitanAtha pArzvanAtha pA 1207 1208 1151 1151-para vaDhavANa pATaNa pA Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 1208 115ra . pA neminAtha ArAsaNa vaDhavANa 150 pA neminAtha pratimA-lekhe ArAsaNa 151 15ra. 153 154 115ra-53 1154 1209 1210 1210 1211 1212 mahAvIra zAMtibiMba 1155 1156 156 tharAda vaDedarA mAMDala visanagara. Abu Abu Abu vaDhavANa Abu 157 158 15 1212 * 1156 ajitanAtha pArzvanAtha vAsupUjya saMbhavanAtha AdinAtha zAMtinAtha prAlesaM. bhA. 2, se. 288 pR. 164 pralesaM. bhA. 1, le. 11, pR. 4 kuMtI pariziSTa, le. 12, pR. 89 pralesa bhA. 1, se. 259 jevA prasaM. bhA. 2, le. 188 prAlesa bhA. 1, le. 12, pR. 4 jevApralesa, bhA. 1, pR. 88 prAlesaM. bhA. 2, le. 217, pR. 140 ejana, bhA. 2, se. 218, pR. 140 ejana, bhA. 2, le. 220, pR.140-41 prAlese. bhA. 1, le. 15, pR. 5 prAjelesa., bhA. 2, se. 227, pR. 142 ejana, le. 248, pR. 148 prAlesaM. bhA. 2, se. 221, pR. 141 ejana, bhA. 2, se. 224, pR. 141 jaidhApralesaM., bhA. 1, le. 32pa, pR. 57 pralesa, le. 349, pR. 173 jedhA pralesa, bhA. 1, naM. 118 kuMtI, pari. le. 13, pR. 90 ejana, le. 25, pR. 47 mahesANAH prAcIna arvAcIna, pR. 45 16 pA thA 161 162 163 1213 165 1214 166-67 1213 168 1214 dhA 13. paMcatIrtha 1157 1158 pATaNa pAlanapura cANasmA ArAsaNa , pA pA supArzvanAtha - 169 , " 311 190 - mahesANuM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 1215 1158-19 dhoLakA pA jinapaTTa 318 1159 giranAra 2 pA pa dhA aMbikA mahAvIra pArzvanAtha zAMtinAtha pArzvanAtha 216 1160 1161 1163 pAlanapura surata bhIlaDiyA ArAsaNa tharAda gAMbhU taLAjA viramagAma pA dhA pA padmaprabhu suvratasvAmI 180 " . 17ra 173 174 175 176 177 1217 178 1219 179 180 181 1220 182 183 1838 184 1221 185 186-87 188 189 1222 190 191 "payadIpa" esa.eca. hAIskUla joLakAne vArSika aMka, varSa 1963 prAjelesa, bhA. 2, le. 49, pR. 69 jaidhApralesa, naM. 1723, pR. 171 prAlesaM. bhA. 1, se. 17, pR. 6 zrI bhIlayiA pArzvanAthajI tIrtha, pR. 15 kuMtI, pariziSTa le. 91, pR. 129 prAlesaM., naM. 200 jaidhApralesa, bhA. 1, le. 75, pR. 14 jaidhApralesa: bhA. 2, naM. 1784 ejana, bhA. 1, naM. 15ja ejana, le. 1418, pR. 247 jaiprasaM. naM. 85 jaidhApralesa, bhA. 2, le. 445, pR. 77. jaina satyaprakAza, varSa 8, . 9, pR. 259 rAmalesaM. naM. 14 rAprasaM. naM. 15 ejana, pR. naM. 16, 17 aprAjelesa. pa16 dhApralesa: bhA. 2, naM. 48 prAjesaM. bhA. 2, le. 50, pR. 70 jaidhAprasaM. bhA. 1, le. 316, pR. 56 1164 IDara tharAda kheDA zaMtrujaya rAdhanapura pAzvanAtha mahAvIra gujarAtanA caulukyakAlI abhilekhe : eka adhyayana 1165 " pA pA zreyAMsanAtha zAMtinAtha vIranAtha 1165-66 1166 acalagaDha vaDodarA giranAra pATaNa pA dhA - pArzvanAtha Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" 192 193 194 195 196-97 198 198 199 200 201 202 203 129 204 1230 201 1232 206 1234 207 1235 ,, 208 209 210 11 213 "" 1223 "" 77 1226 ,, 64 1228 "" "> 1236 1236 '' "" "" 1167 "" ,, 1170 "" 44 172 .. "" 1173 1174 1175-76 1177-78 1179 .. 1179-80 "" 1180 .. iDara Ayu amadAvAda giranAra ArAsaNa Ayu .. khaMbhAta pATaNa khabhAMta vaDhavANa kheDA vAdarA khaMbhAta khaMbhAta rAdhanapura >> dAMtIvADA dhoLakA ArAsaNa rAdhanapura dhA = = = = = = dhA dhA dhA pA dhA dhA pA dhA dhA vA pA pA pA pA ', "" "" pArzvanAtha mahAvIra munisuvratasvAmI zreyAMsanAtha zAMtinAtha umAmahezvara pArzvanAtha mahAvIra .. mULanAyaka viSNu pArzvanAtha zAMtinAtha le. na. 1407 enjana, bhA. prAlesa, bhA. 2, le. 230, pR. 142 jaiSApralesa.., bhA. 1, le. 957, pR. 173 prAlesa, bhA. ra, le. 51, pR. 70 kuMtI pari. le. 83-84 prAlesa'. bhA. 2, le. 165, pR. 1ra8 A prArjalesa. 236, pR. 86 jaiSApralesa'. bhA. 2, le. 1011, pR. 181 ejana, bhA. 1, le. 371, pR. 63 ejana, bhA. 1, le. 669 pR. 123 prAlesa'. bhA. 1, le. 21 dhApralesa'. bhA. 2, rU. 427, pR. 74 rApralesa. naM. 18 kharADA myujhiyama khuleTina, vA. 7, pR. 45 jaidhApralesa. bhA. 1, le. 620, pR. 114 prAlesa. bhA. 1, le. 22, pR. cha rApralesa, na'. 19 jaitIsasa. bhA. 1, kha'. 1, pR. 35 payadIpa, esa. eca. hAIskUlanA vArSika aMka, varSa 1957, pR. 55 kutI para. le. 15, pR. 93 rAtralesa, na. 20 pratimAlekhA 319 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 212(a) 1180 213 1237 214 1238 215 1239 216 1200 217 218 1236 1181 L1182 1183 1183-84 pATaNa 1184 218 220 1241 221 1243 * 1185 1186 1187 1188 222 1 1/ 1 vidyAnagara pA viSNu bADela pA naDiyAda pAra jina rAdhanapura pA mahAvIra pAzvanAtha rAdhanapura pA ariSTanemi amadAvAda dhA. pArzvanAtha pAlanapura UMjhA dhA paMcatIthI varamANa dhA vaDhavANa mahAvIra pAlanapura tharAda supArzvanAtha caMdraprabhu Abu Abu anaMtanAtha Abu anaMtanAtha Abu pA aranAtha Abu zreyAMsanAtha Abu dhamanAtha Abu aranAtha sAmI pu. 1, aM. 1, pR. 199 prAlesabhAva le. 23, pR. 7 naDiyAdane ItihAsa, pR. 91 rApralesaM., naM. 21 dhApralesa: bhA. 1 le. 327 pR. 57 rApralesa., naM. 22 jedhApralesa: bhA. 1, le. 929, pR. 169 jaipralesa, le. 349 pR. 173 jeghApralesaM., bhA. 174, pR. 32 je pralesa. naM. 328, pR. 167 prAlesa, bhA. 1, se. 24, pR. 7 pralesa., 2-345 ejana, naM. 216 prAcaeNlesa, bhA. 2, le. 177, pR. 131 ejana, bhA. 2, le. 187, pR. 134 ejana, bhA. 2, le. 183, pR. 132 ejana, bhA. 2, le. 185, pR. " ejana, bhA. 2, le. 186, pR. ejana, bhA. 2, le. 188, pR. 133 ejana, bhA. 2, le. 190, pR. " ejana, bhA. 2, le. 195, pR. 135 ejana, bhA. 2, se. 190, pR. 133 1244 2 | 1245 AkhuM 223 224 225 226 227 228 229 230 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekha : eka adhyayana cha che H ( 232 A che ha Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 22 1245 1180 Abu pratibhA-lekhe 237 238 239 240 241 242 243 244 245 rAdhanapura dhA RSabhadeva Abu zItalanAtha suvidhinAtha kuMthunAtha mallInAtha ajitanAtha zrI prabhu vAsupUjya neminAtha pArzvanAtha neminAtha mahAvIra mahAvIra pATaNa caMdraprabhu vaDhavANa gavADA pAsa zAMtinAtha gavADA vimalanAtha khaMbhAta mahAvIra mAMgaroLa suvratasvAmI pATaNa pA hematigaNi mahesANa 5 hemacaMdrasUri rApralesa., naM. 23 prAcelesa: bhA, 2, le. 197, pR. 135 prAjelesebhA. 2, le. 199, pR. 135 ' '' le. 200, pR. 136 " " le. 204, pR. 136 07, pR. 137 " le. 176, pR. 130 " le. 205, pR. 136 " le. 208, pR. 137 prAjelesaM. bhA. 2, se. 211, pR. 138 ejana, bhA. 2, se. 213, pR. 138 ejana, bhA. 2, se. 214, pR. 139 ejana, bhA. 2, se. 215, pR. 139 jaidhApralesuM, bhA. 1, se. 26ra, pR. 47 prAlesaM. bhA. 1, le. ra5, pR. 8 dhApralesa: bhA. 1, le. 65ra, pR. 114 ejana, bhA. 1, le. 656, pR. 114 ejana, bhA. 2, le. 930 jelesa., bhA. 2, naM. 1785 jotIsasaM. bhA. 1, naM. 1, pR. 62 " " pR. 68 246 247 248 1248 1249 119ra 1193 1196 neminAtha 1rapara 2 50 ? ' ?? 251 ( ) 25. 1253 upara 253 254 2 1253 1255 (12)57 117 1198 1201 321 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 1257 1201 1258 1202 mahesANuM sANaMda khaMbhAta rAdhanapura ArAsaNa 256 257 258 259 260 261 262 dr 1203 pA 1259 1203 ArAsaNa 26 3 > che pA pA 265 266 267 268 = = = = neminAtha jina pAzvanAtha sumatinAtha vAsupUjya saMbhavanAtha zreyAMsanAtha zItalanAtha suvidhinAtha caMdraprabhu abhinaMdanajina supArzvanAtha padmaprabhu sumatinAtha saMbhavanAtha pAzvanAtha , - >> " pR. 67 jaidhApralesaM., bhA. 1, naM. 625 " bhA. 2, le. 547, pR. 101 rApralesa., naM. ra4 kuMtI, pari. le. 16, pR. 93 " le. 27, pR. 48 " le. 28, pR. 49 kuMtI, le. ra9, pR. 49 le. 94, pR. 130 le. 95, pR. 30 le. 96, pR. 131 le. 97, pR. 131 le. 101, pR. 133 " le. 98, pR. 132 " le. 99, pR. 13ra " le. 100, pR. 133 " le. 102, pR. 104 jaidhApralesa: bhA. 2, le. chara, pR. 13 ejana, naM. 6 09 ejana, le. 928, pR. 167 jaidhaprasaM. bhA. 1, le. 75 ejadhaprasaM. le. 1408, pR. 245 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana pA pA 270 271 = ra73 ra74 25 276 vaDedarA khaMbhAta khaMbhAta vijApura IDara pA 5 126 0 1261 " 1204 1205 pArzvanAtha Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra77 ra78 pA dhA ra79 280 neminAtha RSabhanAtha pArzvanAtha pratibhA-lekho 1206-7 1207 tharAda bharela pATaDI khaMbhAta rAdhanapura tharAda khabhAta khaMbhAta tharAda amadAvAda pArzvanAtha mahAvIra pAzvanAtha che? 1208 1264 1266 1270 281 282 283 284 285, 286 ! 287 | 288 289 290 291 292 293 294 295 296 1210 ArAsaNa 1213-14 rAdhanapura khabhAta jaipralesa, na. 203 "bheralatIrtha, pR. 19 prAlesa: bhA. 1, le. ra9, pR. 9 jedhA pralese, bhA. 2 le. 840, pR. 15ra rApralesa, naM. 25 pralesa, le. pa1, pR. 80 dhApralesa, bhA. 2, le. 927, pR. 67 ejana, le. 6 01, pR. 111 jaipralesa, le. 308, pR. 160 jaidhApralesa: bhA.1, le. 1111, 5. 198 kuMtI, le. 148, pR. 149 rApralesaM. naM. 26 jedhApralesa: bhA. 2, le. 932, pR. 167 ejana, le. 934, pR. 168 prAI, bhA. 1, pR. 445 prAlesa, bhA. 1, le. 31, pR. 9 jaidhApralesa., bhA. 1, se. 249, pR. 245 prAcaeNlesa, bhA. 2, le. pa47, jana Iskrizansa, bhA. 2, le. 1777 prAlesabhA. 1, le. 32, pR. 9 jetIsasa, bhA. 1, naM. 1, pR. 33 jaidhApralesa: bhA. 1, le. 56, pR. 10 aSTApadatIrtha pArzvanAtha neminAtha zAMtinAtha ajitanAtha ajitanAtha 12 che ) dhA 12(1)70 dhA 1ra71 1214-15 1216 pA pATaNa lIMbaDI pATaNa bAbarIyAvADa ziyALakeTa vaDhavANa pAlanapura DAI 1273 1274 1217 1218 pA pA dhA mahAvIra mahAvIra mallInAtha sarvadevasUri caMdraprabhu che che 298 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 1275 1219 vaDAlI pA dhA 30 0. 324 301 302 1276 122 0 pATaNa khaMbhAta vIramagAma ghoghA ArAsaNa o 304 305 306 307 1276 1220 ArAsaNa 308 3 09 310 311 zAMtinAtha prAlesaM. bhA. 1, le. 33, pR. 10 AdinAtha jevApralesa, bhA. 1, le. 317, pR. 56 AdinAthe ejana, bhA. 2, le. 955, pR. 102 mahAvIra ejana, bhA. 1, le. 1487, pR. 259 apra kuMtI, le. 30, pR. 49 - sumatinAtha ejana, le. 31, pR. 50 suvidhinAtha ejana, le. 32, pR. 51 munisuvratasvAmI ejana, le. 33, pR. 51 pArzvanAtha kuMtI, le. 108, pR. 135 naiminAtha kuMtI, le. 11 9, pR. 135 ejana, le. 110, pR. 136 munisuvratasvAmI ejana, le. 111, pR. 136 mallInAtha ejana, le. 112, pR. 136 pArzvanAtha jaidhApralesa, bhA. 1, le. 1497 mahAvIra ejana, bhA. 2, le. 498, pR. 86 pArzvanAtha ejana, bhA. 2, le. 622, pR. 114 pArzvanAtha ejana, bhA. 2, le. para0, pR. 89 pAzvanAtha ejana, bhA. 2, le. 367, pR. 63 AdinAtha apra ? sarasvatI jenasatyaprakAza, varSa 16, aM. 11-12 pR. 256 ?? 312 . 1ra78 1221-22 vIramagAma 313 314 315 316 317 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana mAtara 12:39 - 1222-23 khabhAta 1223 mAtara dhA 318 sInera ghoghA khaMbhAta 319 1280 1223-14 5 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1281 1225 pA 320 321 322 1284 1227-28 1228 1rara8 1229 pratibhA-lekho 323 3231285 324 325 acalagaDha khaMbhAta vIsanagara tAragA hArIja IDara lIMca rAdhanapura seriyA Abu 326 327 328 1286 1230 - 329 330 rAdhanapura " -vIranAtha akAle, 517 jaidhApralesa, bhA. 2, le. 627 pR. 115 jaidhApralesaM. bhA. 1, le. 512-589 AdinAtha jatIsasa, bhA. 1, naM. 1, pR. 148 siddharAja jayasiMha lA. da. myujhiyama, amadAvAda. jaidhApralesaM., bhA. 1, naM. 1412 neminAtha prAlesaM. bhA. 1, le. 34, pR. 11 rApralesa., naM. 27 neminAtha jotIsarsa, bhA. 1, naM. 1, pR. 79 RSabhadeva prAlesaM. bhA. 2, naM. 182 pArzvanAtha rApralesaM., naM. 28 paMcatIthI | ejana ajitasvAmI prAlesa, bhA. 2, le. 105, pR. 104 zAMtinAtha AkAjole bhA. 2, le. 343, pR. 138 zAMtinAtha jadhApralesa, bhA. 2, le. 84, pR. 13 yakSa akAjolesaM. 256 mULanAyaka ejana, bhA. 1, se. 258, pR. 46 yugAdijina prAlesa, bhA. 2, le. 105 jedhAprale. bhA. 1, naM. 354 zAMtinAtha AkAjole bhA. 2, le. 125, pR. para tIrAsa, bhA. 1, naM. 1, pR. 40 aprAcaeNlesa., 119 . 28 1231 331 - 33. rAmasena Abu vaDedarA . ? dhA 5 Abu 3328 * 333 334 335 - 1288 3). 1231-32 1232 pATaNa " Abu pATaNa Abu 337 338 339 1289 1290 1233 1234 - rAmasena acalagaDha che Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1291 1235 khaMbhAta Abu 326 pATaNa tharAda Abu padmaprabhudeva sASabhadeva jinayugma padmaprabhu mahAvIra pArzvanAtha 1236 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 upara 353 354 355 356 357 358 rAdhanapura katAragAma acalagaDha gAMbhu kherALu wr Abu zreyAMsabiMba mahAvIra neminAtha AdinAtha 1297 1237 Abu jaidhApralesa: bhA. 2, le. 728, pR. 173 aprAraile, le. 361 jadhApralesaM. bhA. 1,le. 353 pR.6 0-61 je pralesa, le. 34, pR. 75 aprAraile. le. 34, pR. 75 rApralesaM., 29 prAlesa, bhA. 1, le. 36, pR. 11 aprAlesaM., pa20 jaidhApralesa, bhA. 1, le. 81, pR. 15 ejana, bhA. 1, le 7pa6, pR. 134 aprAjelese. para1 prAlesaM. bhA. 2, le. 127 prAcelesaM. bhA. 2, le. 122 aprAlesaM. bhA. 2,le. 353, pR.144 ! aprAjesaM. 231, pR. 84 aprAlersa, le. 35, pR. 178 prAncelesaM., bhA. 2, le. 123, pR. 110 jevApralesa: bhA. 1, le. 342 pR. 59 enyu. riporTa oNpha dhI DipA. oNpha AkAla chabaDA sTeTa, varSa 1935-36 jadhApralesa: bhA. 1, le 342 pR. 59 dhApralesa: bhA. 2, le. 79, pR. 14 ejana, le. 83, pR. 86 pArzvanAtha saMbhavanAtha mahAvIra pAzvanAtha sUryamUti gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekha : eka adhyayana * ? ? erALa 358 350 pATaNa pA pA vaDodarA pArzvanAtha pArzvanAtha pAzvanAtha Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 Abu pA 1293 1237 pratibhA-lekhe 14 bAhujina zAMtinAtha sImaMdharasvAmI saMbhavanAtha yugaMdharasvAmI subAhu RSabhadeva vardhamAna tIthakara caMdrAnana neminAtha RSabhadeva 17 368 1294 1237-38 1238 AdinAtha prAle. bhA. 2, le. 327 jaidhApralesa: bhA. 2, le. 84, pR. 96 prArailesa., bhA. 2, le. (4) prAjesaM. bhA. 2, le. 121, pR. 109 ejana, le. 95 aprAraile, 328, prArja 97 akAjole, le. 33, le. 199 guele. 200 prAlesa. 100, aprAjale, 332 gu. e. le. 194 prAlesa. 93, akhAje. 313 jevApralesa: bhA. 2 le. 133 ' kAjolesa., bhA. 2, 530 dhAprAlesaM. bhA. 2, se. 232, pR. 38 rAprasaM. 30 aprAle, para4 apra. apra. rApralesaM. na. 31 dhApralesa: bhA. 1, le. pa80 jevApralesa: bhA. 1, le. 583 ejana, bhA. 1, le. pa19, pR. 90 ejana, bhA. 1, le. 765, pR. 136 1296 370 371 372 373 374 35 376 377 378 379 380 381 382 383 1239-40 vaDodarA pATaNa vaDodarA rAdhanapura acalagaDha ghoghA ghoghA rAdhanapura vaDanagara vaDanagara 2}, neminAtha 8Sabhadeva 1240 124-41 1297 dhA 32 visanagara kherALu AdinAtha pArzvanAtha dhA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 "" ,, "" "" 1298 .. "" 1298 ,, >> ,, 1299 >> ' 1300 "" ,, ,, ,, .. ra ,, 1241 "" "" "" 1242 >> "" 1242 ,, "" "" 1242-43 1243 .. 1243-44 1244 22 "" ,, .. ghelA amadAvAda A Ayu pAraNa vaDodarA vaLA pATaNa DabhAI IDara veAdhA pATaNa IDara Ayu pATaNa acalagaDha dhoLakA tharAda ziyALakoTa dhA dhA pA mA pA dhA bA pA dhA | | == dhA dhA dhA dhA dhA vA ajitanAtha pArzvanAtha "" vAsupUjya neminAtha mahAvIra mahAvIra AdinAtha pArzvanAtha catu viza`ti zAMtinAtha mallInAtha Ayu mA vIsanagara dhA khAkharIvADa pA mallInAtha apra. jyApralesa.. bhA. 1 2, 9. 1079 aJA le. bhA. 2, se. 261, pR. 11ra ejana, le. 26, pR. 113 prAlesa. lA. 2, le. 506, pR. 315 pApralesa.. bhA. 2, le. 219, pR. 36 prAlesa. bhA. 1, le. 37 sa, varSa 1 a. 4, pR. 122 dhApralesa. bhA. 1, le. ra, pR. 1 ejana, le. 1483 ama yApralesa, bhA. 1, le. 358, pR. 61 enjana, bhAga 1, le. 143, pR. 249 prAlesa. bhA. 2, le. 201 pApralesa, bhA. 1, le, 315 aprAlesa.., le. para6 cAdvaitI, pR. 65 *prale, 106, pR. 96 jaina inkripzansa, bhA. 2, le. 1778, aprAle. 43 dhApralesa, bhA. 1, le. 514, pR. 89 prArjalesa'. bhA. 2, le. 54pa, pR. 329 328 gujarAtanA caulukayakAlIna abhilekhA : eka adhyayana Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (A) viziSTa saMdaeNbhagra MthAnI sUci (3) lalita sAhitya arisiMha-"sukRtasaMkana", bhAvanagara, 1917 udayaprabhasUri--"dharmAlyuya kAvya", muMbaI 1949-sukRtakIti kallolinI", vaDodarA-1928, mubaI sa. 2017 kakkasUri-"nAbhinadanajitAdvAra prAdha", amadAvAda, sa'. 1985 guNacaMdragaNi--"mahAvIracariya', muMbaI 1929 caMdabaradAI. pRthvIrAjarAsA (bhA : 1-4), banArasa", 1904-1908 yasiMhasUri vastupAlatejapAlaprazasti" (pariziSTa naM. 1) hammIramadamardAna -vaDodarA 1920 jayasiMhasUri-kumArapAlacarita'' muMbaI, 1926 jinamaMDanagaNi--'kumArapAlaprabaMdha", bhAvanagara, saM. 1971 nayacaMdrasUri----"hammIramahAkAvya', muMbaI, 1879 padmanAbha----kAnhaDadeprabaMdha", amadAvAda, 1926 "pUNaeN kalazagaNi--prAkRtathAzraya-vRtti", pUnA, 1936 mAlacaMdra-vasaMtavilAsa", vaDodarA, 1917 bilhaNa--'kaNa suMdarI', muMbai, 1932 munisuMdarasUrigurvAvalI", vArANasI, 1905 sarvAnaMda--"jaga ucaritra" (gujarAtI anuvAda sAthe) muMbaI, 1896 somaprabhAcAya .kumArapAlapratiSeAdha", baDaudA, 1920 sAmezvara----'kAti kaumudI' muMbaI, sa. 2017 hemaca`drAcAya -- vAzrayamahAkAvya", bhA. 1-2, muMbaI, 1915, 1921-kumArapAla carita (prAkRta dvAzraya) pUnA, 1936 (kha) abhilekhasaMgrahe gujarAtanA aitihAsika lekhA', bhA : 2-3, AcAryAM, ga. va. (saM.) mu'baI 1934, 1942 ejhA, va. gau. (sa.)--bhAvanagara prAcIna zAdhasaMgraha", bhAvanagara, 1885 muni, jayaMtavijayajI (saM.)----"amu`da prAcIna jainalekhasa dAha" (Ayu, bhA : 2); bhAvanagara, sa. 1994 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe H eka adhyayana -"abudAcalapradikSaNa jaina lekhasaMdeha (Abu bhA. 5), bhAvanagara saM. 2005 muni, jinavijyajI--"prAcIna jaina lekhasaMgraha", bhA. 2, bhAvanagara 1921 DisakaLakara, DI. bI. (saM.--"Iskripzansa oNpha kAThIyAvADa" (nyU InDiyana enTi kavarI, . 13), pUnA, 1938, 1945 ga, e. esa. (saM.)-ImpoTanTa Iskrizansa kroma dha baDaudA sTeTa, baDaudA, 1943 -pITarsana, pITara (saM.)--" kalekazana oNpha prAkRta eNnDa saMskRta injhizansa", bhAvanagara (ga) gujarAtI amIna, jI. pra-khaMbhAtanuM jaina mUrtividhAna", khaMbhAta, I. sa. 1978 AcArya, na. A-"adhyayana ane saMzodhana, amadAvAda 1985- gujarAta ItihAsa saMdarbha sUci," naM. 3 pratimAlekhe, amadAvAda, 1966- "gujarAtane solaMkIkAlIna itihAsa", amadAvAda, 1973 AcArya vallabhajI ha-"kIrtikaumudI" (anuvAda), amadAvAda, 1908 ANaMdajI kalyANajI (pra.) -"jaina tIrtha sarvasaMgraha", bhAga 1-2, amadAvAda, 1953 kavi, dalapatarAma DA-"gujarAtanA keTalAka aitihAsika prasaMge ane vArtAo, muMbaI 1933-"ratnamAlA ane gujarAtanAM rAjya tathA rAjavaMzIonI tavArikhene saMgraha", amadAvAda, 1903 kApaDiyA, hIrAlAla 2-"caturvizatiprabadha" (anuvAda), muMbaI, 1934 khakhara, maganalAla da-"zrIjagaritra" (gujarAtI anuvAda), muMbaI, 1896 gAMdhI, lAlacaMdra bha-"aitihAsika lekhasaMgraha", vaDodarA, 1963 jainadhamaprasAraka sabhA (prakAzaka)-"vastupAlacaritra (anu.), bhAvanagara. saM. 1974 zI, umAzaMkara--"purANamAM gujarAta", amadAvAda, 1946 jeTe, ratnamaNirAva-khaMbhAtano ItihAsa, khaMbhAta, 1975-"gujarAtane sAMskRtika itihAsa", islAma yuga, khaMDa 1, amadAvAda, 1045-1954 -"somanAtha, amadAvAda, 1949 tripuTI, mahArAja--"jaina paraMparAne ItihAsa," amadAvAda, I. sa. 1960 trivedI AtmArAma ke -"kaccha dezane ItihAsa" muMbaI, 1876 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 viziSTa saMdarbhagraMthanI sUci dave, kanaiyAlAla bhA.-"aMbikA koTezvara ane kuMbhAriyA," vaDedarA, 1963 "gujarAtanuM mUrtividhAna" amadAvAda, 1963-"sarasvatIpurANa" muMbaI I. sa. 1940-"sahastraliMga ane rudramahAlaya" vaDedarA, I. sa. 1983 dave. narmadAzaMkara la-"gujarAta sarvasaMgraha", muMbaI, 1928 desAI zaMbhuprasAda ha.--"prabhAsa ane somanAtha, jUnAgaDha, I. sa. 1965- "saurASTrane itihAsa", jUnAgaDha, 1969 desAI, mohanacaMda da-"jaina gurjara kavio, bhAga 1, muMbaI, 1926- jaina sAhityane saMkSipta itihAsa", muMbaI, 1933 trivedI, maNibhAI--"purAtana dakSiNa gujarAta", navasArI, I. sa. 1940 nadavI, abujhaphara-"gujarAtane itihAsa bhAga 2 (gujarAtI anuvAda), amadAvAda, 1949 navAba, sArAbhAI_"jaina citrakalpama", amadAvAda, 1936-"bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya", amadAvAda, I. sa. 1942 nAhara, pUraNacaMdra (saM.)--"jaina lekhasaMgraha", prathama khaMDa, banArasa, 1918 paramAra, thremasa bI-"bhAratanuM nAgaraka sthApatya," amadAvAda, 1984 parIkha, pravINacaMdra sI-"gujarAta itihAsa saMdarbhasUci, khaMDa 2, amadAvAda gujarAtamAM brAhmIthI nAgarI sudhIne lipivikAsa" (I. sa. 1500 sudhI), amadAvAda, 1974 parIkha, ra. chA-"gujarAtanI rAjadhAnIo', amadAvAda 1958 parIkha, ra. che ane zAstrI, ha.gaM,-"gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa", graMtha 2, 3, 4, amadAvAda, 1972, 1974, 1976 parIkha, rAmalAla (sa I-"gujarAta eka paricaya", bhAvanagara, I. sa. 1961 pAThaka, jagajIvana kAM-"makaradhvajavaMzI mahIpamALA", porabaMdara, 1922 pArekha, hIrAlAla tri.--"vasaMta rajaba mahotsava smAraka graMtha", ama., 1927 phArbasa, e. ki-"rAsamALA"(gujarAtI anuvAda), pu. 1, muMbaI, I.sa. 1922 mahetA, 2. nA-"gujarAtane maLela zilpa sthApatyane vAraso", ame, 1962 munazI, ka. mA.-"cakravatI gujare" muMbaI, 1966 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 gujarAtanA colukyakAlIna abhilekho : eka adhyayana muni, jayaMtavijayajI--"abuMda prAcIna jainalekhasaMdeha", bhAvanagara 1938 -"abudAcala pradakSiNa", bhAvanagara I. sa. 1948-"Abu", bhA. 1 (tIrtharAja Abu), bhAvanagara, 1950 muni, jinavijyajI--"prAcIna gujarAtanA sAMskRtika ItihAsanI sAdhanasAmagrI", . gujarAta sAhitya sabhA, 1933-3, amadAvAda, 1934 muni mRgendra (munijI) (saM.) -"hanalAla ardha zatAbdI graMtha." muMbaI, 1964 muni vizAlaviyajI--"kavi, gAMdhAra, jhagaDiyA" (traNa tIrtho-bhAvanagara, 1957) --"ghoghA tIrtha", bhAvanagara, 158-"cAra jaina tIrtho-mAtara-sojitrA, kheDA, dhoLakA", bhAvanagara, 1956-"be jaina tIrtho : carUpa ane metrANA" bhAvanagara, 1955 muni vizAlaviyajI--"bhIlaDiyA tIrtha", bhAvanagara, 1970-"rAdhanapura pratimA lekhasaMgraha", bhAvanagara, 196 -"zrI kuMbhAriyA tIrtha, bhAvanagara, 1961 modI, chaganalAla (anu.) -"bhoInAM purAtana kAma" vaDedarA, I. sa. 1936 medI, rAmalAla-"pATaNasthApanAnAM tArIkha vAra tithi, kAntamAlA, muMbaI, 1924 -"pATaNa siddhapurane pravAsa", vaDedarA, 1910-"rAmalAla cunIlAla modI lekhasaMgraha", bhA. 2, pATaNa, 1965--"saMskRta dvayAzraya kAvyamAM madhyakAlIna gujarAtanI sAmAjika sthiti", amadAvAda, I. sa. 1942 rAThoDa, rAmasiMha--"chinuM saMskRtidarzana", amadAvAda, 1959 vaidya, pipaTalAla-"kapaDavaMjanI gauravagAthA", kapaDavaMja, I. sa. 1984 zAstrI, durgAzaMkara ke-"gujarAtane madhyakAlIna rAjapUta ItihAsa'', bhAga 1-2, amadAvAda, 1953 zAstrI, hariprasAda gaM. - "ItihAsanA sAdhana tarIke gujarAtanA abhilekha", amadAvAda, 1983-"maitrakakAlIna gujarAta," bhAga 1-2 ama, 1955 -"gujarAtane prAcIna itihAsa" (bIjI AvRtti), amadAvAda, 1973 zAha, aMbAlAla pre---"jaina tIrtha sarvasaMgraha", bhAga 1-2, prakAza, ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda, 1952 sAMDesarA, bho. ja-"agraNa", muMbaI, 1967--"itihAsa ane sAhitya", amadAvAda, 1966-"ItihAsanI keDI, vaDodarA, 1945-"jeThImalla jJAti ane mallapurANa," amadAvAda, 1948-"jaina Agama sAhityamAM Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa saMdarbhagraMthanI sUci (333 gujarAta", amadAvAda, 1952-"mahAmAtya vastupAlanuM sAhitya, maMDala ane saMskRta sAhityamAM tene phaLA", amadAvAda, 1957--"saMzodhananI keDI", amadAvAda, 1961 somapurA, kAMtilAla "bhAratIya sthApatya ane zilpa," amadAvAda, 1965-"sUrya maMdira vizeSAMka", amadAvAda, 1964 semapurA, jagannAtha--"bRhad zilpazAstra" bhAga 3, amadAvAda, 1976 semapurA, narmadAzaMkara --"zilparatnAkara," prAMgadhrA, 1939 semapurA, pra. o. ane DhAMkI, madhusUdana-"bhAratIya durgavidhAna, muMbaI, 1971 (dha) aprasiddha (TAIpa karelA) mahAnibaMdhanI yAdI dIkSita, vAya. AI-meM sTaDI opha dhI eNDaminisTreTiva orgenikezana eNnDa iTsa varkiga ina gujarAta phoma dha biginiMga opha dha maitraka piriyaDa Tu dha enDa opha dha caulukya piriyaDa, pArTa 1-2, amadAvAda, 1974 trivedI, I. vI-"saMskRta abhilekhemAMthI maLatI mAhitI, bhAga 1-2, amadAvAda, 1971 bhaTTa, mAlatIbahena kA-"anumaitrakakAlanuM gujarAta, itihAsa ane saMskRti," amadAvAda, 1973 zAstrI, uSAkAMta bha-"gujarAtamAM solaMkIkAlIna samAjajIvana (I. sa. 942 thI 1304), amadAvAda, 1985 | (ca) hiMdI gaMdha vaMkita rivaranAtha ke, "mArata prAcIna rAjavaMza', varDa, . sa. 12 20 golA, 0 0-"ovica ja prAcIna tihAsa" mA-1, nara, 1207 zAha, aMbAlAla pre.-"jaina sAhitya kA bRhad itihAsa", bhAga 5, vArANasI, 1969 | (cha) aMgrejI graMtha Altekar, A, S.- A History of Important Ancient Towns and Cities in Gujarat and Kathiawad, Bombay, 1926 Barbosa, Duarte-The Book of Duarte Barbosa (Eng. Trans.), Vols. _I-II, London, 1918-1921 Banarjee, J. N.--The Development of Hindu Iconography, Calcutta, 1941 Bhandarkar, R. G.-Vaisnavism Saivism and Minor Religious Systems, Poona-1928 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 gujarAtanA caulukyakAlIna abhilekhe : eka adhyayana Bhagvanlal & Jackson-Gazetteer of the Bombay Presidency, Vol. 1, Part 1, History of Gujarat, Bombay, 1896 Bhattacharya, B. C.--Jain Icnography, Lahor, 1939 Buhler, G.-Indian Palaeography Calcutta, 1962 Burgess, James-Report on Antiquitics of Kathiawad and Kachh, London, 1876 -The Architectural Antiquitics of Northern Gujarat, London, 1903 Campbell (Ed.)--Gazetteer of the Bombay Presidency, Vols. II, VIII, IX, Bombay, 1877, 1889, 1899-1901 Commissariat, M. S.-History of Gujarat, Vol 1. London, 1938 ---Mandalslo's Travels in Western India, London, 1931 -Studies in the History of Gujarat, London, 1934 Cousens, H.-Somanath and other Mediaeval Temples In Kathiawad, London, 1931 Dr. Muhammed Ibrahim Literary and Cultural Activities in Gujarat, Bombay, 1965 Desai, Z. A.-Annual Report of Indian Epigraphy, 1956-57 Delhi, 1963 Hodivala, S. C.Studies in Indo-Muslim History, Bombay, 1930 Inamdar, P. A.-Some Archaeological Finds in the Idar State, Himatnagar, 1936 Elliot H. M. and Dowson.J--The History of India as Told by Its Own Historians, Vols. I and III, London, 1967-711" Fergusson, James--History of Indian and Eastern Architecture Pts. 1-II London, 1910 Forbes, A. K.-Rasmala (New Ed.), Vol. 1, London, 1924 Gadre, A. S.-Archaeology in Baroda, Baroda, 1947 -Important Inscriptions from the Baroda State, 1943 Ganguly, D. G.-History of the Parmar Dynasty, Dacca, 1933 --- The Eastern Chalukyas, Banaras, 1937 Majmudar, M. R. (ED).-Chronology of Gajarat, Baroda, 1960 Majumdar, A. K.-Chaulukyas of Gujarat, Bombay, 1956 Majumdar, R. C. (ED).-The History and Culture of the Indian Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa saMdarbha graMthenI sUci People, Vol. III: Classical Age.-Vol. V: The Struggle for Empire Majumdar, Surendranath-Ancient Geography of India, Calcutta, 1924 331 Pandya, A. V.-New Dynasties of Medieval Gujarat, Vallabh Vidyanagar, 1969 Parikh, R. C.-Introduction to the History of Gujarat as a Background to Life of Hemachandra, 'Kavyanusasana, Vol. II, Bombay, 1938 Pillai L. D. Swamikennu-An Indian Ephemeris A.D. 700 to A-D. 1799, Delhi, 1982 Rao, Gopinath-Elements of Hindu Iconography, Vol. I, Part. II, Varanasi, 1971 Ray, H. C.-Dynastic History of Northern India, Vol. II, Calcutta, 1936 Sachau, E. C. Alberuni's India Vols. I-II, London, 1910 Sankalia, H. D.-Archaeology of Gujarat, Bombay 1941 -Studies in the Historical and culture Geography and the Ethnography of Gujarat, Poona, 1949 Shah U. P.-Akota Bronzes, Bombay, 1-959 -Sculptures from Samalaji and Roda- Baroda, 1960 Shastri, Hirananda-Annual Report of the Department of Archaeology, Baroda State, 1935-36, Baroda, 1938 -The Ruins of Dabhoi, Baroda, 1940 Shelat B. K.-The Ahmedabad, 1987 Chronological Systems of Gujarat, Sircar; D. C.-Indian Epigraphical Glossary Varanasi, 1966. -Indian Epigraphy, Patna, 1965 Sompura, K. F.-The Structural temples of Gujarat, Ahmedabad, 1967 Subbarao, B.-Baroda Through the Ages, Baroda 1953 Tod. J.-Annals and Antiquuities of Rajasthan, London, 1920 Vaidya, C. V. History of Medieval Hindu India, Vol. III, Poona, 1926 N.-The Eastern Chalukyas of Vengi, Venkataramanayya, Madras, 1950 Wilberfore-Bell-The History of Kathiawad, London, 1916 Winternitz, M.-A History of Indian Literturea, Vol. II, Calcutta, 1933 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakazA 1 : caulukya rAjyanA vahIvaTI vibhAga zrvamaMgala mAravADa Dis rA ja patA sauraSTramaMDala jodhapura. DulamaMDala nA TEXOT maDala mAlame satvapura pACNapura (pAlanapura) 17. ST sAsvatamaMDala . eka 9 oThADa sohaDavAsaDa maMDala khaMTaka/godhA maMDala lAmaMDala udA ghipa ata buMdI avaMtImaMDaLa mALavA narmadA rdhvadhnapathaDa nAnakI maMDala ' bhAilDa svAmI seMDala ujjaina oN. 336 gujarAtanA caulukakAlIna abhilekho : eka adhyayana Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / 9 rAmAvalI nADA savimAlAmayapamA kamalAyA niri pavitatakamalAzayAvidhivavikamA kAna inavA vAvati hinAsa lAzayazanamada vavidula nayanatAkatyakSAta yAvinA halapa yAmaka nivasaIyAmasUtAyavizaNDasabAzayAlaya samayakA nukIsaMdahipazvama doyAnAlAyAhIvanakarAtomukikAvayAhArA jAvitADakI lADAmahArAjAvirAjazrI vAdisuna nasuhApArDinasAra na manratlo mAThanakI yAdInAmaSukAnA kAmAmayama marADapuruSAnabAhara lArAntanivAnitanapAnAvAvayAsayavidanAyathAzImaralahilapara ka yUnAvalatira pAkSiH sUryagrahalavaIlizItakapAtIsamatIvAviti sayapatrikaramahAlayAdavamAnasaMsAravAsAratAvitiyanalinIpata gajalalavatarala pAlitathamAnalayAtraharumarIliyabAmAtApitArAmana AkR i 1 : mULarAjanuM vi. saM. 1043nuM kaDI tApa (1. 5 : me.. . vi.sa., 25 ) Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTa 2 yAvArA padayugaganAdyAne sAkhA basU nAgI niyata guNaH thI zAlika dvAsita: nahiMyA: jAjinAgArAtAlayagopasarvakAraH shyH||shrii zAli palaga hatavaH parenana prajinala limanininasagarva vidyatana yasadagada yaso grAna zeyarapadiSTAsAna tApi // zrIgA vAnaraguNAnAmanuyadimApUruAsavAnaH janajinapiMga ne 4 ghusena jina suvAna // AkRti 12 : aktinAthanI pratibhA paranA vi. saM. 1110 no se (averIvADa, abhahAvAha ) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTa 3 kIrijhara vinA jIva tArAmaivAnilawApti temanI rAjadharalAja jANI zakaH trAdikarInA daid R) 96ii UMDANamA 18T7ii inovA TevI lAvavI jamavAra dikA vidyamAna , 243 6 nAkRvatIdiAyaddhi vasUm33natAnamaDha | Rii che. te kahe ja zAka, 5 . AkRti 13 : vi. saM. 1181ne pratimA-lekha (vaMthaLI) (bleka : saujanya : bho. je. vidyAbhavana, amadAvAda) Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 4 kAmavatu vadha nAmAta 200 bAgI sAhitiyo ghaTajIma saMpavAya rAtimahArAjavirAjamAna ra vizva kalA kA gAThApArA to zakasI bhI kAmanAvinIta *nivAra kA mIrArApatimA u rAmaratana na imArAsa bikralapati abhagnafish AkRti 14 : vi. saM. 1195nA kacchanA cokhaMDA mahAdevamAM AvelA jayasiMha siddharAjanA zilAlekha Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ p ma psNd anvr sbskaar naa kr hriaa aarsii viHc rvaanii avsrbjnhiHtee jvaab girgitt srvissthir, ihdaa jiiusirbl jgmg phriim srdhngrnikaaseeniibeesir gursdhraa UN,S aisttn sNgrarbaa13ssssss va vaiks blaai||87||1rdaasriviskrsnrm abrn brn alHg vrglisisttiksit 090 mAricAdikalaka :kama samitimA dvaaj ahbinaasngrbbnirbigrrvaahee diip ngn laaguthaajgoorial trj gurdsaa shaar nAni AkRti 15 : jayasiMha siddharAjanA sahasraliMga sarAvara parane vi. saM. 1195nA kIrti sta'lalekha Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakSA 7333dI DA0yAla.. 52013 mADIma ..lAunamA sari gAuna lamaharadamanaTa EEIGH03021. varaMTa25 yAdaEMEM sAkaDIlyA-nA-3 EmayAlayAda kAragAramatavA pariyA mAnahAni-nagama madana malA nImanIca nAnAsAvana uka jasvalAla AkRti 15 : saM. 65 (vi. saM. 1235)ne rudramahAlayanA staMbha parano lekha (siha52) Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTa 7 AkRti 17 : mahArANI udayamatInI salekha pratimA (rANIvAva, pATaNa) phoTo : saujanya : bhAratIya purAtatva sarvekSaNa, (pazcima vibhAga) vaDodarA, Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTe : ke karI Rii jo che che ja. dareka hari nA kara. ja ja che ke A ke A ja kAra che A AkRti 19 : jayasiMha siddharAja ne cAMdIno sikako agrabhAga : hAthI (lakSmInuM pratIka) pRSThabhAga : be paMktinuM nAgarI lakhANa. (2) zrImata (2) [3]saMha AkRti 18 : vi. saM. 1076nA lekhayukata pALiyA (boDIdara-keDInAra) Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayasiMha siddharAjanI lekhayukata pratimA