Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ OAN zrIbhuvanabhAnusUri-janmazatAbdIvarSanimittaM prAbhRtam (vi.saM. 2067 caitra kRSNA 6) RROMA zrIdharmasUriziSyaratna-zrIratnasiMhasUriviracitam bhAvAnuvAdavibhUSita-'haimacandrIyA'-vRtti-samalaGkRtam zrIdharmAcAryabahumAnakulakuma vRttikAro bhAvAnuvAdakArazca - vairAgyadezanAdakSa-AcAryadeva-zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM ziSyANuH muni ratnabodhivijayaH Wa QATAR prakAzaka @ zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa poocha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ |||||||||||E prAptisthAna ||||| zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C/o. zrI caMdrakAMta esa. saMghavI 6-bI, azokA komplekSa, pahelA relve garanALA pAse, pATaNa-384 265 (uttara gujarAta). phona - 231603 C/o. zrI caMdrakumArabhAI bI. jarIvAlA dukAna naM. pa, badrikezvara sosAyaTI, marIna DrAIva, I' roDa, netAjI subhASa roDa, muMbaI-2. phonaH 022-22818420 vIra saM. 25350 prathama AvRtti - vi.saM. 2065 |||||||||||||||
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha kra. (1) kutra pRSThe ko viSayaH ? yA pAne zuM? viSaya bhUmikA vRttikAranuM maMgaLa. vinayanuM svarUpa. guruno vinaya duSkara che. vinaya-bahumAnanI caturbhagI. or 1-5 kra. viSayaH bhUmikA vRttikarturmaGgalam / vinayasvarUpam / | guruvinayo duSkaraH / 4 vinayabahumAnacaturbhaGgI / or orm 0 prathamavRttavRttiH pahelA zlokanI vRtti. -22 prathamaM vRttam / |pahelo dos. kSaNikavAdanirAsaH / kSaNikavAdanuM nirAkaraNa . bahumAnasya viSayaH kartA ca / bahumAnano viSaya ane kartA. dharmAcAryetikathanaprayojanam / 'mAyA' sema DevAnu prayo4na. maGgalaprayojanam / maMgaLanuM prayojana. | zabdarUpamaGgalanibandhanaprayojanam za063pe bhaMgaNa bhUzvAnuM prayo4na. 11 vaacniknmskaarsmbndhyaakssepprihaarau| kyana35 namAra saMbaMdhI praznottara. ziSTAcArapAlanArthaM maGgalanibandhanam |ziSTAyA2nu pAlana 42vA bhATe bhaMgaNa.13 prayojanasambandhayoH sAmarthyagamyatA / prayo4na-saMbandha sAmarthagabhya che. 14 | sambandhadvaividhyapratipAdanam / be prakAranA saMbaMdha. gurunamaskArarUpamaGgalaviSayakAkSeparihArau / gurunA nms||235 bhaMgaviSaya |16-19 praznottara. devasakAzAdguroradhikatvam / bhagavAna karatA gurunuM adhikapaNuM. 20-21 vinayasya jinazAsanamUlatvam / vinaya jinazAsananuM mULa che. 23-38 dvitIyavRttavRttiH bIjA zlokanI vRtti. | dvitIyaM vRttam / jI. so. guroH sakalabhuvanapUjyatvam / guru saMpUrNa lokamAM pUjaya che. 20 | guruguNAH / gurunA guNo. 21 | guroH SaTtriMzadguNAH / / gurunA 36 guNo. 22 | prakArAntareNa guroH SaTviMzadguNAH / / bIjI rIte gurunA 36 guNo. |26-27 |28-29
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. viSayaH guroH SaNNavatyadhikadvAdazazataguNAH / 23 24 guruguNAH / 25 nijaziSyANAM tu guruH pUjya eva / 26 gurukRtopakArA: / 27 gurorduSpratyupakAryatvam / tRtIyavRttavRttiH / 28 tRtIyaM vRttam / 29 ziSyasvarUpam / 30 zuddhanizcayanayAbhiprAyaH zuddhavyavahAra 33 |gurusvarUpam / 34 gurvapekSayA ziSye vidyamAnA (2) viSaya gurunA 1,286 gulo. gurunA gueA. potAnA ziSyo mATe to guru avazya |rU 39 gurvAjJApAlanajAyamAnalAbhasya satyadRSTAntena samarthanam / 40 gItArthaguruvacasA viSamapi pAtavyam / 41 guruvacanaM vicAraM vinA svIkartavyam / pUbhya che. gurue karelA upakAro. gurunA upakArano badalo vALavo khazaSya cha, zrIbha soDanI vRtti. trIle so ziSyanuM sva35. pRSTha kra. gurunuM svarUpa. gurunI apekSAe ziSyamAM rahelA aSi gulo 30 31-32 nayAbhiprAyakSa / haniSanayano abhiprAya ane vyavahAranayano abhiprAya. ziSyanuM svarUpa. 31 ziSyasvarUpam / |42-43 32 ziSyAnugrahanirjarArthameva dIkSA dAtavyA / ziSyo upara yA 42vA jane nirbharA 44 mATe dIkSA ApavI 34-35 36-38 39-58 39 40 41 45 46 adhikaguNAH / 36 gurvAjJApAlanaM sukhAvahaM bhavati / 37 gurvAjJArAdhanamekAntato hitakArIti dRSTAntena samarthanam / 35 gurvAMzAyAH svIkAre pAlane ca kAla- gurvAjJAnI svIara uravAmAM jane tenuM 40 svIkAra ane vilambo na vidheyaH / pAlana karavAmAM moDuM na karavuM. gurvajJAnuM pAlana sukha lAvanAruM thAya che. da 'gurvAzAnI ArAdhanA ekAMte hitakArI haju che' enuM dRSTAnta vaDe samarthana. gurunI viSama AjJA paNa avazya pANavI. 38. gurorviSamA''jJA'pi pAlanIyaiva / 50 gurvAjJAnA pAlanathI thatA lAbhanuM sAcA dRSTAntathI samarthana. gItArtha gurunA vayanI jera pakSa pI. 52 guruvayana vicAra IrSyA vinA svIkAra. 53 51
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH 42 | siMhagirisUriziSyANAM dRSTAntaH / 43 | gautamasvAmijJAtam / viSaya pRSTha kra. siNddrisuurin| ziSyonu dRSTAnta. 54-56 gautamasvAmInuM dRSTAnta. 57-58 (62 | caturthapaJcamavRttavRttiH / caturthapaJcamavRttadvayam / | gururdevatAvatpUjyaH / vinayasya paJcavidhatvam / aupacArikavinayasya bhedAH / | anAzAtanAvinayasya bhedAH / | vinayabhedAH / prakArAntareNa vinayabhedAH / vinayasya mAhAtmyam / 52 | sAdhuH sadaiva madhurabhASAmeva vakti / 53 | kruddhaguroH pUjane satyadRSTAntaH / gurUpAlambhAvasare na kimapi prativaktavyam / | mRgAvatIdRSTAntaH / gurukRtadaNDaprahAro'pi ziSyeNa soDhavyaH / caNDarudrAcArya ziSyadRSTAntaH | guruyaM daNDayati sa dhanyaH / guroranugrahakRpA nigrahakRpA ca / kevalyapyajJAtadazAyAM chadmasthagurovinayaM karoti / guruhIlanA bhasmasAt karoti / 62 | sAdhvIpuSpacUlAdRSTAntaH / sukhaiSiNo lakSaNAni / sukhaiSigururapi ziSyeNa pUjyaH / pramAdasvarUpam / yothA-pAMyamA sonI vRtti. 59-106 yotho-pAMyamI so.. guru devatAnI jema pUjya che. 60-61 viyanA pAMca prakAra. aupacArika vinayanA bhedo. anAzAtanA viyanA bhedo. vinayanA bhedo. 65-69 bIjI rIte vinayanA bhedo. 70-76 vinayanuM mAhAbhya. sAdhu ddNbhe|| madhu2 bhASA 4 bole. 78 gusse thayelA gurunI pUjAnA viSayamAM 72 sAyuM dRSTAnta. guru Thapako Ape tyAre sAmo javAba 80 na Apavo. mRgAvatIjInuM dRSTAnta. 81-82 gurue karelo dAMDAno prahAra paNa 83 ziSya sahana karavo. caMDarudrAcAryanA ziSyanuM daSTAnta. 84-85 guru jene daMDa kare te dhanya che. gurunI anugrahakRpA ane nigrahakRpA. kevaLI paNa guru na jANe tyAM sudhI 588 chadmastha guruno vinaya kare che. gurunA DAsanA bhasmIbhUta 43 cha. 89 sAdhvI puSpacUlAjInuM daSTAnta. |90-91 sukhazIlatAnA lakSaNo. sukhazIliyA gurune paNa ziSya pUjavA zarU pramAdanuM svarUpa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) viSayaH | kaSAyasvarUpam / nidrAvikathAsvarUpam / | pramAdasya paJcavidhatvam / pramAdasyASTavidhatvam / pramAdazIlo'pi guruH ziSyeNa devatAvatpUjyaH zailakapanthakajJAtam / | svamuktyarthaM ziSyeNa guruH zobhano mantavyaH / | devapUjA / gurordevatulyA pUjA / | gurukRpAyAH kiM svarUpam ? | gurubahumAna eva gurukRpA / viSaya pRSTha kra. kaSAyanuM svarUpa. nidrA-visthAnu sva35. pramAdanA pAMca prakAra. 97-98 pramAdenA ATha prakAra. pramAdI gurune paNa ziSya bhagavAnanI 200 jema pUjavA. zaima-panthana dRSTAnta. |101 potAnI mukti mATe ziSya gurune 102 sArA mAnavA. bhagavAnanI pUjA. gurunI bhagavAna jevI pUjA. |104 gurukRpA eTale zuM? gurubahumAna e ja gurukRpA che. |106 |105 SaSThavRttavRttiH / chaTTA zlokanI vRtti. |107-116 | SaSThaM vRttam / chaThTho zloka. 107 | iGgitAkArabhyAM gurvicchAM jJAtvA IiMgita-AkAra vaDe gurunI IcchA 108-109 gurubhaktiH kartavyA / jANI gurubhakti karavI. gurvicchArAdhanameva paramA gurubhaktiH / gurunI IcchAnI ArAdhanA karavI e ja zreSTha gurubhakti che. bhRtyAtziSyasya vizeSaH / nokara ane ziSyano bheda. |111 | prakArAntareNa gurusevAyAstrividhatvam / bIte gurusevAnA 9 52.. |112 mAnasikasevAyAM kAyikavAcikasevayo- mAnasi sevA hoya. tyAM yi:- |113 niyatatvam / vAcikasevA hoya ja. | azubhecchAnirodha eva tapaH, na tu azubha chAno nirodha se ta5 cha, 114 zubhecchAnirodhaH / zubha IcchAno nirodha nahi. | gurumanobhAvajJAnaM nA'zakyaM kintu gurunA mananA bhAva jANavA e prayatnasAdhyam / azakya nathI paNa prayatna karavAthI te jANI zakAya che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. viSayaH viSaya pRSTha kra. ziSyeNa svabuddhigurumanobhAvajJAnArthameva ziSye potAnI buddhino upayoga gurunA 116 prayoktavyA / mananA bhAva jANavA mATe karavo. saptamavRttavRttiH / 86 saptamaM vRttam / 87 ziSyahRdaye vajrarekhAtulyA gurubhaktiH syAt / 88 ziSyeNa svahRdaye'khaNDagurubhaktibhAvo dharttavyaH / 89 gurubhaktiH samyaktvaliGga bhAva zrAvakaliGgaM ca / ekalavyakathA | 90 91 vyatirekadvAreNa gurubhaktibhAvasya mAhAtmyakathanam / 92 gurubhaktibhAvarahitaziSyajIvanaM viDambanArUpam / 93 gurubhaktibhAvarahitasya sarvA sAdhanA viDambanArUpA / 94 gurubhaktibhAvA'bhAve mukterasambhavaH / 95 gozAlakajJAtam / 96 gozAlakakRtatejolezyopasargaH / 97 gozAlakasyA''gAmibhavAH / 98 gurormAhAtmyam / aSTamavRttavRttiH / (4) 99 aSTamaM vRttam / 100 nindAtyAgopadezaH / 101 nindayA hAnirguNAnuvAdena tu lAbha: / sAtamA zlokanI vRtti. sAtamo zloka. ziSyanA hRdayamAM vajrarekhA jevI gurubhakti hoya. ziSye potAnA hRdhyamAM gurulati bhAva akhaMDa rAkhavo. gurubhakti e samyaktvanuM liMga che. ane bhAvazrAvakanuM liMga che. ekalavyanI kathA. vyatirekathI gurubhaktibhAvanuM mAhAtmya. 117-141 117 118 119 AThamA zlokanI vRtti. khAmo soDa. | 120 121-122 123 gurubhaktibhAva vinAnA ziSyanuM jIvana viTaMbaNArUpa che. gurubhaktibhAva vinAnA ziSyanI badhI ba sAdhanA viTaMbaNArUpa che. gurubhaktibhAva na hoya to mukti na 26 124 thAya. gozALAnuM dRSTAnta. goALAe karelo telagyAno upasarga. 19 gauzALAnA AgAmI bhavo. gurunuM mAhAtmya. 127-134 136-139 140-141 | 142-152 142 nindAno tyAga karavAno upadeza 143 nandAthI nukasAna thAya che, guNAnuvAda 244 karavAthI to lAbha thAya che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) kra. viSayaH viSaya pRSTha kra. 102| guruguNAnuvAdo'pi gurubhaktireva / gurunA guNAnuvAda karavA e paNa 145 gurubhakti ja che. 103| guroH pratyakSamavarNavAdaH / gurunI samakSa temanI nindA. 104 guroH parokSamavarNavAdaH / gurunI parokSamAM temanI nandA. |147 105/ gurvavarNavAdakasyaihikAnAni / gurunI nandA karanArane A bhavamAM thatA nusAno. 106/ bhAvapAtrAnusAreNa zubhAzubhaphalaM prApyate / bhAva bhane pAtra prabhAra) zubha azubha phaLa maLe che. 107| jinavacanasvarUpam / jinavacananuM svarUpa. 150 108| gurAvAzAtite jinavacanamapyAzAtitaM gurunI AzAtanA kare chate bhavati / jinavacananI paNa AzAtanA thAya che.' 109 gurunindako jinazAsanAdbahiSkriyate / gurunI nin| 2nArA hinazAsanathI 152 bahAra karAya che. 151 153-164 153 154 156 |157 navamavRttavRttiH / navamA zlokanI vRtti. 110/ navamaM vRttam / navamo zloka. 111 ziSyasya bAhyarddhayaH / / ziSyanI bAhya Rddhio. 112 ziSyasyAntaraGgarddhayaH / / ziSyanI aMtaraMga Rddhio. 113/ Rddhayo gurubhakterAnuSaGgikaphalarUpAH / |ddhisao gurumatinA AnuSaMgi phaLarUpa che. 114| ziSyasampadapi gurubhaktiprabhAveNaiva ziSyasaMpatti paNa gurubhaktinA bhavati / prabhAvathI ja maLe che. 115 gautamasvAmino'dvitIyA gurubhktiH| gautamasvAmInI mo zurumasti. 116 dhanyAnagArasya pravardhamAnapariNAmatA / dhnn| // 2 yaDhate pri||me. 117| devazarmapratibodhanArthaM gautamasvAmipreSaNam / vizani pratiyo5 42vA prabhume gautamasvAmIne mokalyA. 118 gautamasvAmina RddhayaH / gautamasvAmInI Rddhio. 119/ gautamasvAminA'kSINamahAnasalabdhyA / gautamasvAmIe akSINa mahAnasataapsmuniinaaN pAraNaM kAritam / labdhithI tApasamunione pAraNuM zavyu. 158-159 |160 |161 162 163
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha kra. kra. viSayaH 120gautamasvAminAmasmaraNamAtreNa sAdhUnAmiSTabhikSAlAbhaH / viSaya gautamasvAmInA nAmasmaraNathI ja sAdhuone Icchita bhikSA maLe che. 164 165 166 dazamavRttavRttiH / dazamA zlokanI vRtti. 165-176 121] dazamaM vRttam / dazamo zloka. 122 kRtajJatA pradhAno guNaH / kRtajJatA e pradhAna guNa che. 123/ tIrthakujjIvAnAM dazavaiziSTyAni jIvAnAM tIrthaM. 2n| vonIza vizeSatAyo |167 caturvidhatvaJca / ane jIvonA cAra prakAra. 124 jalapAnadAyako'pi duSpratyupakAryaH / 59 maapnaa2n| 75.12no sahaso 168 paNa vALI nathI zakAto. 125 gururmAtRvacchiSyasya hitaM cintayati / guru bhAtAnIbha ziSyana hita 169 viyArecha. 126 sugurukugurusvarUpam / suguru-kugurunuM svarUpa. |170 127| sampratinRpajJAtam / saMpratirAjAnuM daSTAnta. |171-174 128| guroH pratyupakAro vastutaH gurun| 52no sahaso vANavo me 175 ziSyasyopakArarUpaH / hakikatamAM ziSya uparanA upakArarUpa 129| gurorduSpratyupakAryatvena ziSyeNa tadbhaktAvatyadhikaM yatanIyam / gurunA upakArano badalo vALavo |276 muzkela hovAthI ziSya temanI bhaktimAM vadhu prayatna karavo. 179 | ekAdazadvAdazavRttavRttiH / ayAramA-mAramA sonI vRtti. 177-195 130/ ekAdazadvAdazavRttadvayam / / anyArabho-bhArabho zyos. |177 131] gurubhaktau mAyA na karttavyA / | gurumatimA bhAyA na 42vI. 178 132 mAyAvI prAyo na zudhyati / bhAyAvI prAya: zuddha nathI thato. 133, mAyAsvarUpam / mAyAnuM svarUpa. |180-181 134/ bhAvazUnyA kriyA dravyarUpA / bhAva vinAnI kriyA e drakriyA che. 135 jJAnakriyAbhyAM mokSaH / jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. 18rU 136 kriyAyA api bhAva eva pradhAnataraH / |ThiyA 72tA 59 mA 4 vadhu pradhAna cha.184 137| bhAvasya prAdhAnyam / bhAvanI pradhAnatA. 185
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. viSayaH viSaya pRSTha kra. 138, mAyAviziSyakRtA gurubhaktirnaTakriyAtulyA / mAyAvI ziSye 42vI gurubhakti se 186 naTanI kriyA jevI che. 139 guruprasAdanArthaM mAyAviziSyabhASitacAhu- gurune muza 42v| mAyAvI ziSya 5 | 187 vacanAni / bolAtA mIThA vacano. 140 mAyAviziSyakRtA gurubhaktiH kulaTA- bhAyAvI ziSye 42vI gurubhakti me 188 | nArIkriyAtulyA / musaTA nArInI hiyAvI che. 141] gurusevAyAM bhAraNDapakSivadapramattena bhAvyam / gurunI sevAmA bhAraM paMjInI. bha. 189 apramatta thavuM. 142 aGgaNameva gRhAbhyantarazobhA vyanakti / |bhaga 4 gharanI maMhanI zobhAne sayapu. 143 gurubhaktibhAvazUnyasya vacanAni | bhAvazUnyAni / 144 asArasyA''Dambaro mahAn / 145 vinayaratnasAdhujJAtam / gurubhaktibhAva vinAnA ziSyanA 19 vacano bhAvarahita hoya. asArano mAuM2 bhoTo hoya che. 192 vinayaratnasAdhunuM daSTAnta. |193-195 trayodazavRttavRttiH / teramA zlokanI vRtti. |196-207 146 trayodazaM vRttam / terabho do. |196 147| gurumano'nukUlavartanameva paramA kalA / gurunA bhanane anuNa varta me 4 197 paramakaLA che. 148 ziSyeNa guruvratena bhAvyam / ziSya guruvratavALA thavuM. | 198 149/ svecchAtyajanArthaM gurvicchA pUraNIyA / svechAno tyaa|| 42vA gurunI 77 199 pU2vI. 150| gurvicchApUraNe dRSTAntaH / gurunI IcchA pUravAmAM dRSTAnta. |200 151 puruSakalAH / puruSonI kaLAo. 201 152 strIkalAH / strIonI kaLAo. 202 153| gurumano'nukUlavarttanameva paramo dharmaH / gurunA bhanane anuNa varta me4 203 zreSTha dharma cha. 154 vividhadarzanAbhimatAni tattvAni / vividha zanIne mAnya tattvo. |204-205 155 ziSyeNa svamanovAkkAyeSu gurvAdhipatyaM ziSye potAnA bhana-vayana-AyA 52/206 sthApyam / gurunI mAlikI sthApavI.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ () kra. viSayaH 156 veSo dharmaM rakSati / viSaya viSa dharmanuM rakSaNa kare che. pRSTha kra. 207 208 209 caturdazavRttavRttiH / caudamA zlokanI vRtti. 208-219 157 caturdazaM vRttam / yauhamI soDa. 158 guruvacanaM tIrtharUpam / guruvacana e tIrtharUpa che. 159| kriyamANaM kRtamiti vIravacanam / 'karAtu karAyu che" evuM vIraprabhunuM |210-211 vayana. 160/ jamAlijJAtam / jamAlinuM dRSTAnta. 212 161 ayuktamapi guruvacanamArAdhanIyam / / ayukta paNa guruvacana ArAdhavuM. 162 vRttasthajJAnavRddhapUjakatvaM vRddhAnugatvaJca / mAyAramA 2DelA zanivRddhone pU4vA |214 ane vRddhone anusaravuM. 163| tIrthasvarUpam / tIrthanuM svarUpa. |215 164| guruvacanaM tIrthatulyaM mantavyam / / guruvacana tIrthasamAna mAnavuM. |216 165/ guruvacanaM pariNAmasundarameva bhavati / guruvayana pariNAme suMgha24 hoya che. 217 166 laukikaM jJAtam laukika dRSTAnta. 167| guruvacanaM zreyaskarameva / guruvacana kalyANakArI ja hoya. |219 |218 | paJcadazavRttavRttiH / paMdaramA zlokanI vRtti. 220-229 168 paJcadazaM vRttam / paMdaramo zloka. |220 169| gurumano virAdhya prAptayAA na ko'pi gurunA bhananI virAdhanA urIne bhaNesI/221 lAbhaH / RddhithA oyAma nathI thatI. 170 vadhyasya caurasya maNDanena na ko'pi sInA bhAya 4AtA yorane 222 lAbhaH / zaNagArathI koI lAbha nathI thato. 171 | gurumanovirAdhakasya bhAvamaraNaM bhavati / gurunA mananI virAdhanA 42nAranu 223 bhAvamaraNa thAya che. 172| gurumano virAdhyArddhikAGkSaNe'lpalAbho gurunA mananI virAdhanA karIne Rddhi 224 mahAhAniH / jhaMkhavAmAM lAbha thoDo che ane nukasAna |gha cha. 173 ziSyeSTarddhayaH / ziSyane ISTa Rddhio.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) viSaya | gurunI ch| prabhArI vrtv|35 se ja ArAdhanA ziSya karavI. siMha guphAvAsI muninuM dRSTAnta. kra. viSayaH 174 | gurvicchAnusAravartanarUpaikaivA''rAdhanA ziSyeNa karttavyA / 175 siMhaguhAvAsimunijJAtam / pRSTha kra. 226 |227-229 SoDazavRttavRttiH / soLamA zlokanI vRtti. 230-242 176 SoDazaM vRttam / sonabho do. 230 177| ziSyeNa sarvakAryaM guruM pRSTvaiva karttavyam / ziSye Adhu arya gurune pUchIne, 04 42/231 178 laghukAryAnujJA bahuvelAdezAbhyAM yAcyA / nAnA aryonI 20. bahuvedanAle 232 Adezo vaDe mAMgavI. | gurupRcchApUrva kAryakaraNena ziSyasyai- gurune pUchIne kArya karavAmAM ziSyane rarara | kAntenaiva lAbhaH / ekAnta lAbha che. 180 sarvakAryeSu guroH pracchanena tasya vyAghAto AyA abhi gurune 57pAthI tebhane 234 bhavediti zaGkA tatsamAdhAnaJca / vyAghAta thAya evI zaMkA ane tenuM samAdhAna. 181/ sAraNAdikamakurvanguruH zaraNAgatazIrSa- saa29|| vagaire nahi 2tA aru za25) |235 karttakatulyaH / AvelAnA mastaka kApanArAnI samAna 239 182 tilahArakajJAtam / 183| sadA pRcchakena bhAvyam / 184| ziSyarogiNA guruvaidyAnna kimapi | gopanIyam / 185/ pRcchaasaamaacaarii| 186 pratipRcchAsAmAcArI / tala haranArAnuM dRSTAnta. | 236-238 sadA pUchatA rahevuM. ziSyarogAme guruvaidya yahI 4759 240 chupAvavuM nahIM. pRcchAsAmAcArI. pratipRcchAsAmAcArI. |242 | 241 243-249 243 | saptadazavRttavRttiH / 187| saptadazaM vRttam / 188| sakRtpRSTvA'nekakAryakArI ziSyo mAyAvI / 189 saadhucturbhnggii| sattaramA zlokanI vRtti. sattaramo zloka. ekavAra pUchIne aneka kAryo karanAro ziSya mAyAvI che. sAdhunI caturbhagI 244 245-247
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. viSayaH 190 pratyekaM kArya gurupRcchApUrva kartavyamiti pratipRcchAsAmAcAryapi sUcayati / viSaya 62 artha gurune pUchIne 5 khema pratikRcchA sAmAcArI paNa sUthave che. 191 gUDhamArgeNa gacchatA punaH punaH praSTavyam / vAMDA-yUA raste nArAne vAraMvAra pUcha. 198 guroH ziSyapracchane kAraNAni / 199 gurvanivedakasya gurugopakasya ca gurukulavAsena na ko'pi lAbha: / aSTAdazavRttavRttiH 192 aSTAdazaM vRttam / 193 kAryaM kRtvA gururnivedanIyaH / 194 AjJAyAH pratyarpaNe jJAtAni / 195 AjJApratyarpaNasyArthaH / 196 kAryasamAptyanantaramavazyaM gururnivedanIyaH / DArtha pUruM yayA pachI avazya gurune AjJA pAchI ApavAno artha. 4zAvaj. 197 kAryAnivedane ziSyasya triNi kAraNAni artha nahIM chAyAnA ziSyane tra arabo 200 gurukulavAsacaturbhaGgI / 201 gurukulavAsamAhAtmyam / 202 | ratnatrayavRddhyupAyastatsampannasevA / (11) ekonaviMzatitamavRttavRttiH / aDhAramA zlokanI vRtti. aDhAramo loDa. 205 ekonaviMzatitamaM vRttam / kArya karIne gurune jaNAvavuM. AjJA pAchI ApavAnA dRSTAno. 203 gurau bhAvapratibaddhasyaiva dravyagurukulavAsaH guru viSe bhAvapratibaMdhavANAno 4 saphalo bhavati / 204 gurukulavAsamAhAtmyam / gurukuLavAsanI caturbhegI gurukuLavAsanuM mAhAtmya. ratnatrayanI vRddhino upAya tenAthI sampannanI sevA che. dravyagurukuLavAsa saphaLa thAya che. gurukuLavAsanuM mAhAtmya pRSTha kra. ogaNIzamA zlokanI vRtti. ogaNIzamo zloka. 248 256 gurane ziSyane pUchavAnA kAraNo. gurune nahIM jaNAvanArAne ane guruthI ra7 chupAvanArAne gurukuLavAsathI koI lAbha nathI thato. 289 250-265 250 251 252 253 254 255 258 259 260 261 262-265 266-277 266
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) 268 kra. viSayaH viSaya pRSTha kra. 206] guravaH kenA'pi kAraNena vizeSasanmAnA- gurumo o59|| 4 // 25 // 12 mA 267 dikaM dadati / vadhu sanmAnAdi Ape. 207| dvividhAH ziSyAH be prakAranA ziSyo. 208 gurudattavizeSasanmAnAdeH kAraNAni gurue ApelA ochA-vadhu sanmAna |269 vagerenA kAraNo. 209 gurudattavizeSAH guruya sApekSA mochA-vadhu sanmAna 270-271 vagere. 210| gurudattavizeSaviSayakAni jJAtAni / / gurume sApesA ochA-vadhu sanmAna 272 vagerenA dRSTAnto. 211/ pIThamahApIThajJAtam / |pITha-mahApAhanu dRSTAnta. 273-275 212 zrAvikAsulasAjJAtam / sulasA zrAvikAnuM dRSTAnta. 276-277 viMzatitamavRttavRttiH / 213 viMzatitamaM vRttam / 214/ ziSyasvabhAvA vicitrA bhavanti / 215 gurubahumAnabhAvarikthaM prayatnena | rakSaNIyam / 216 | gurubahumAnaH kSapakazreNe/jam / 217| gurau khedo mahAnarthakArI / vIzamA zlokanI vRtti. 278-285 vIzamo sos. 278 ziSyanA svabhAvo vicitra hoya. gurubahumAnanI pUMjI prayatnapUrvaka |280 2kSavI. gurubahumAna e kSapakazreNInuM bIja che282 gurune viSe kheda karavo e mahAnukasAnakArI che. goThAmAjilanuM dRSTAnta. |283-285 |282 218 gosstthaamaahiljnyaatm| ekaviMzatitamavRttavRttiH / 219| ekaviMzatitamaM vRttam / / 220| guruviSayakakuvikalpacintananiSedhaH / 221/ stryAsaktanaravat ziSyeNa guruH sarva zreSTho mantavyaH / 222| gurubahumAnAbhAvo bhAvamaraNam / ekavIsamA zlokanI vRtti. 286-295 ekavIsamo zloka. 286 guru viSe kuvikalpo na karavA. |287-288 strImAM Asakta manuSyanI jema ziSya ra86 gurune sauthI zreSTha mAnavA. gurubahumAnano abhAva e bhAvamaraNa| 210
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) pRSTha kra. 291 kra. viSayaH 223| gurubahumAnayuktamanaudyAne eva zubha bhAvapuSpANi prAdurbhavanti / 224 prasannacandrarAjarSijJAtam / viSaya | guru mAnavANA bhanadhAnamA 4 zubhabhAvapuSpo uge che. prasannacandrarAjarSinuM dRSTAnta. 292-295 dvAviMzatitamavRttavRttiH / bAvIzamA zlokanI vRtti. 296-301 225 dvAviMzatitamaM vRttam / bhAvIzamo so | 296 226] ratnaparIkSaka eva ratnavizeSaM jAnAti / ratnaparIkSa04 2tnanA vizeSane 297 |298 227/ ratnagatabAhyavizeSAH / ratnanA bAhya vizeSo. 228 ratnagatAntaraGgavizeSAH / ratnanA aMtaraMga vizeSo. 229| ratnaparIkSakadRSTAntopanayaH / ratnaparIkSakanA dRSTAntano upanaya. 230| samarpitaziSya eva gurorvizeSAnjAnAti / samarpita ziSya 4 gurunA vizeSAne | che. |300 |301 231 trayA trayoviMzatitamavRttavRttiH / |trayoviMzatitamaM vRttam / 232 ratnaparIkSakadRSTAntaM jAnan ziSyaH paralokaM sAdhayati / 233| parabhavaM gacchatA puNyabandhAyA'vazyaM dharmasAdhanA karttavyA / 234/ ratnaparIkSakadRSTAntA'jJaH ziSyo bhave bambhramIti / trevIsamA zlokanI vRtti. 302-312 travAzamI soDa. |302 ratnaparIkSakanA dRSTAntane jANanAro ziSya paralokane sAdhe che. |52bhvmaanaa| puthya Miqaa 304 avazya dharmasAdhanA karavI. ratnaparIkSakanA daSTAntane nahIM |305 jANanAro ziSya saMsAramAM bahu bhame che. mASatuSamuninuM dRSTAnta. |306-308 zivabhUtinuM dRSTAnta. 309-312 235 mASatuSamunijJAtam / 236 zivabhUtijJAtam / caturviMzatitamavRttavRttiH / 237| caturviMzatitamaM vRttam / 238| gurusambandhi duSTaM na jalpanIyam / covIzamA zlokanI vRtti. covIzamo zloka. gurusaMbaMdhI kharAba na bolavuM. 313-317 313 314
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) kra. viSaya viSayaH pRSTha kra. 239| gurvavarNavAdaka: svaparabodhibIjaM gurunI nihA 42nAra potAnA bhane 315 nAzayati / bIjAnA samyaktvano nAza kare che. 240 | ziSyabhASitAni guruviSayakAni ziSya vaDe bolAyelA gurusaMbaMdhI durvacanAni / huyano. 241 gurvavarNavAdakaziSyebhyo hitazikSA / / gurunI niMdA karanArA ziSyone |317 hitazikSA. paJcaviMzatitamavRttavRttiH / 242 paJcaviMzatitamaM vRttam / 243| gurugautamasvAmIva sevanIyaH / 244| siddhAntAnusAriguravo gautamasvAmIva sevanIyAH / 245/ yo gurau gautamasvAminaM pazyati sa | phalamapi tAdRzaM prApnoti / 246| kAlAnusAriguravo'pyutkRSTAM nirjarAM kurvanti / 247| mokSaM sAdhayitumicchatA guruviSayakAH kuvikalpAstyAjyAH / pacIzamA zlokanI vRtti. 318-323 pacIzamo zloka. 318 gautamasvAmInIbha gurunI sevA 319 12vI. siddhAntane anusrnaa| zurumonA 32 gautamasvAmInI jema sevA karavI. 4 gurumAM gautamasvAmIne ve cha te 321 3 // 59 // teSu pAme che. | mane anus2n||2|| gurumo 59 322 utkRSTa nirjarA kare che. mokSa sAdhavAnI IcchAvALAe |323 gurusaMbaMdhI kuvikalpo na karavA. 324 325 326 SaDiMvazatitamavRttavRttiH / chavvIsamA zlokanI vRtti. 324-330 248 SaDviMzatitamaM vRttam / chavvIsamo zloka. 249 karmabhya eva doSo deyaH, na tu gurave / bhaune 4 hoSa mAvo, gurune nahI. 250 RjujaDasAdhujJAtam / 4-4 sAdhumAna dRSTAnta. 251 vakrajaDasAdhUnAM RjuprAjJasAdhUnAM ca |48-4 sAdhumArnu bhane 4-prAza | |327 jJAte / sAdhuonuM daSTAnta. 252 vakraprAjJajJAtam / 43-prA. sAdhumAna dRSTAnta. 253| guruviSayakAghaTamAnacintananirodhopAyaH / gurusaMdhI aghaTatu na vidyAravAno upAya. |328 329
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. viSaya: viSaya 254 gurudattavizeSasanmAnAdestAttvikaM nimittaM guru ApekSA vizeSa sanmAna cintyam / vagerenuM sAcuM kAraNa vicAravuM. saptaviMzatitamavRttavRttiH / 257 ziSyasya dvividhA preraNA / 258 cakriNa RddhayaH / 259 indrasyarddhayaH / 260 gaNadhararddhiH / 261 viMzatisthAnakAni / (14) 262 tIrthaGkarANAmRddhayaH / 263 pravardhamAnakrameNa padopanyAsaH / 264 gurubhaktiyuktaziSyANAM manovAJchitaM phalati / 331-341 255 saptaviMzatitamaM vRttam / 331 256 gurubhaktiyuktAnAM manovAJchitaM bhavati / gurunI bhakti 2nArAnuM manavAMchita 332 thAya che. aSTAviMzatitamavRttavRttiH / 265 aSTAviMzatitamaM vRttam / 266 gurvArAdhanAyA aparamamRtaM nAsti 267 gurvArAdhanaiva tAttvikamamRtam / 268 | gurvArAdhanA mokSasyAnanyathAsiddhaM kAraNam / 269 guruvirAdhanA hAlAhalaviSarUpA / satyAvIzamA zlokanI vRtti. satttAvIzamo zloka. ziSyane be prakAranI preraNA. vartanI Rddhio. indranI Rdvikho gaNadharanI Rddhio. vIzasthAna. tIrthaMkaronI Rddhio. caDhIyAtA krame padono upanyAsa. gurubhakti karanArA ziSyonuM manavAMchita phaLe che aThyAvIzamA zlokanI vRtti. astrAvIzo zloka gurunI ArAdhanA sivAya bIju amRta nahI gurunI ArAdhanA e ja sAcuM amRta che. gurunI ArAdhanA e mokSanuM mukhya arA che. gurunI virAdhanA holAhala jhera ThevI che. pRSTha kra. 270 guruvirAdhakasya vAJchitaM na sidhyati gurunI virAdhanA karanAranaM vAMchita | siddha nathI thatuM . | 330 333 334-335 336 337 338 339 340 341 |342-351 342 343 | 344 345 346 347
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) kra. viSayaH 271/ guruvirAdhakaH svakArye saphalo na bhavati / 272 kUlavAlakamunijJAtam / viSaya pRSTha kra. gurunI virAdhanA karanAra saphaLa nathI rU48 thato. kUlavAlakamuninuM dRSTAnta. 349-351 |352-355 352 353 | ekonatriMzattamavRttavRttiH / 273 ekonatriMzattamaM vRttam / 274| etatkulakazravaNena nirmalA gurubhakti- rbhavati / 275 | gurubhaktibhAvaprAdurbhAvA'bhAve ziSyA' | yogyataiva hetuH / 376 kuziSyahRdaye gurubhaktiprAdurbhAve bhavitavyatA pramANam / ogaNatrIzamA zlokanI vRtti. mogAtrIzamo sos. // pusa samAthI nirbha gurubhakti pragaTe che. gurubhaktibhAvo na pragaTe to tema ziSyanI ayogyatA ja kAraNa che. kuziSyanA hRdayamAM gurubhakti pragaTAvavA bhavitavyatA pramANe che. 354 |355 triMzattamavRttavRttiH / 277| triMzattamaM vRttam / 278/ vaktrA hRdayenopadezo dAtavyaH / 279 prakRtopadeza ubhayalokahitakArI / 356-360 356 357 358 trIzamA zlokanI vRtti. trIzamo zloka. vaktAe hRdayathI upadeza Apavo. prastuta upadeza banne lokamAM hitArI. prastuta upadezano viSaya caturvidha saMgha.cha. prastuta upadeza saMkSipta che. 280| prakRtopadezaviSayazcaturvidhasaGghaH / |359 281 prakRtopadezaH saGkSiptarUpo bhavati / |360 ektriNshttmdvaatriNshttmvRttvRttiH|| mestrIzamA-bhatrIzamA doonI vRtti. 361-371 282/ ekatriMzattamavRttaM dvAtriMzattamavRttaJca kotrIzabho bhane matrIzabhI soDa. 361 283/ ziSyeNa kathamapi gurumanasi svAtmA ziSye o759 rIte gurunA manamA 362 sthApanIyaH / potAnA AtmAne sthApavo. 284| guruhRdayakRtavAsaH ziSyo dhanyatamaH / gurunA hRdayamAM vasanAra ziSya 363 dhanyAtidhanya che. 285/ ziSyeNa gurumanaH kamale ziSya gurunA manarUpI kamaLamAM bhramaravadvasanIyam / bhamarAnI jema vasavuM. 364
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) kra. viSayaH viSaya pRSTha kra. 286 paralokalAlasayA'pi svAtmA guruhRdaye |52sonI sAsasAthI 59 // potAnA 365 vAsanIyaH / AtmAne gurunA hRdayamAM vasAvavo. 287| ihalokeSTasiddhyarthamapi svAtmA guruhRdaye | sonA Tana siddhi bhATe 59 366 sthApanIyaH / potAnA AtmAne gurunA hRdayamAM sthA5vo. 288 hArdikabhAvenA'pi svAtmA guruhRdaye hArdikabhAvathI paNa potAnA AtmAne rUd7 sthApanIyaH / gurunA hRdayamAM sthApavo. 289 prasahyApi svAtmA gurubhaktau niyojyaH / 52 55 potAnA AtmAne guru- 368 bhaktimAM joDavo. 290 | yathAkathaJcidapi svAtmA guruhRdaye game te rIte paNa potAnA AtmAne ra66 vAsanIyaH / gurunA hRdayamAM vasAvavo. 291 | guruhRdaye'prAptasthAnasya ziSyasya gurunA hayamA sthAna nahIM pAmelA 370-371 jIvitajanmadIkSA niSphalAH / ziSyanA jIvana, janma, dIkSA niSphaLa che. trayastriMzattamavRttavRttiH / 292] trayastriMzattamaM vRttam / 293| gurvAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro na karttavyaH / 294| guruvacane'vikalpena tathAkAraH kartavyaH / 295 vibhinnA api gurvAjJA muktiM prApayanti / 296 gurvAjJA ziSyalAbhAyaiva bhavati / tetrIzamAM zlokanI vRtti. 372-382 tetrIzamo zloka. 372 gurvAjJAmAM yogyAyogyano vicAra 373 na karavo. gurunA vacanamAM vicAryA vinA 374 tahatti karavuM. judI judI paNa gurunI AjJAo mokSa | rUchyuM pabhA che. gurunI mA ziSyanA dAma bhATe 4 |376 thAya che. gurunA vacanamAM zaMkA thAya to 377 samyatva zI rIte Take ? gurunI thI syaae| 4 thAya che. |378 rohaguptanuM dRSTAnta. |379-381 be vAra baMdhAya te barAbara baMdhAya. 297| guruvacane zaGkite samyaktvaM kathaM tiSThet ? 298| gurvAjJayA kalyANameva bhavati / 299/ rohaguptajJAtam / 300 dvirbaddhaM subaddhaM bhavati / 382
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha kra. 383-387 383 viSayaH antimavRttavRttiH / 301 antimaM vRttam / 302 granthakartuH paropakAraH / 303| zrIdharmasUrestrIbhuvanavyApinI nirmalA kIrttiH / 304/ granthakartA'nekaguNagaNanidhiH / 305 vRttikarturhadayabhAvAH / (18) viSaya chellA zlokanI vRtti. challo yo. granthakArano paropakAra. zrIdharmasUrijInI traNa bhuvanamAM phelAyelI nirmaLa kIrti. granthakAra aneka guNonA bhaMDAra che. vRttikAranA hRdayanA bhAvo. |384 |385 |387 |388-390 306 prazastiH / 307/ pariziSTam 1 308 pariziSTam 2 309 pariziSTam 3 310 pariziSTam 4 311] pariziSTam 5 312 pariziSTam 6 prazasti pariziSTa 1 pariziSTa 2 pariziSTa 3 pariziSTa 4 pariziSTa 5 pariziSTa 6
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha kra. 2 (18) pariziSTam-1 zrIdharmAcAryabahumAnakulaka-mUlavRttAni / mUlavRttAni namiuM gurupayapaumaM, dhammAyariyassa niyasIsehiM / jaha bahumANo jujjai, kAumahaM taha payaMpemi // 1 // guruNo nANAijuyA, mahaNijjA sayalabhuvaNamajhaMmi / kiM puNa niyasIsANaM, AsannuvayAraheUhiM // 2 // garuyaguNehiM sIso ahio, guruNo havijja jai kahavi / tahavi hu ANA sIse, sIsehiM tassa dhariyavvA // 3 // jai kuNai uggadaMDaM, rusai lahuevi viNayabhaMgaMmi / coyai pharusagirAe, tADai daMDeNa jai kahavi // 4 // appasuevi suhesI havai, maNAgaM pamAyasIlo vi / tahavi hu so sIsehi, pUijjai devayaM va gurU // 5 // // jummaM // so cciya sIso sIso, jo nAuM iMgiyaM gurujaNassa / vaha kajjammi sayA, seso bhicco vayaNakArI // 6 // jassa gurummi na bhattI, nivasaI hiyayaMmi vajjarehavva / kiM tassa jIvIeNaM, viDaMbaNAmettarUveNaM // 7 // paccakkhamaha parokkhaM, avannavAyaM gurUNa jo kujjA / jammaMtare vi dulahaM, jiNiMdavayaNaM puNo tassa // 8 // jA kAo riddhIo, havaMti sIsANa ettha saMsAre / gurubhattipAyavAo, pupphasamAo phuDaM tAo // 9 // jalapANadAyagassa vi, uvayAro na tIrae kAuM / kiM puNa bhavannavAo, jo tArai tassa suhaguruNo // 10 // gurupAyaraMjaNatthaM jo, sIso bhaNai vayaNametteNaM / maha jIviyaMpi eyaM, jaM bhattI tumha pAyamUle // 11 // eyaM kahaM kahaMto na, sarai mUDho imaM pi diTuMtaM / sAhei aMgaNaM ciya, gharassa abbhiMtaraM lacchiM // 12 // // jummaM // esA cciya paramakalA, eso dhammo imaM paraM tattaM / gurumANasamaNukUlaM, jaM kijjai sIsavaggeNaM // 13 // 107 117 142 153 177 177 196
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) mUlavRttAni juttaM ciya guruvayaNaM, ahava ajuttaM ya hojja davAo / tahavi hu eyaM titthaM, jaM hujjA taM pi kallA // 14 // kiM tAe riddhIe ?, corassa va vajjhamaMDaNasamAe / guruyaNamaNaM virAhiya, jaM sIsA kahavi vaMchaMti // 15 // kaMDyaNaniDIvaNausAsa pAmokkhamailahuyakajjaM / bahuvelAe pucchiya, annaM pucchejja patteyaM // 16 // mA puNa evaM pucchyi, kujjA do tinni avarakiccAI / lahue vi kajjesuM, esA merA susAhUNaM // 17 // kAuM gurupi kajjaM na kahaMti ya pucchiyA vi goviMti / je uNa erisacariyA, gurukulavAseNa kiM tANaM // 18 // jaggAjoggasarUvaM nAuM, keNAvi kAraNavaseNaM / sammANAivisesaM guruNo daMsaMti sIsANaM // 19 // eso sayA vi maggo, egasahAvA na huMti jaM sIsA / iya jANiya paramatthaM, gurummi kheo na kAyavva // 20 // mA ciMtaha puNa evaM, kiM pi visesaM na pecchima amhe / rattA mUDhA guruNo, asamatthA ettha kiM kuNimo // 21 // rayaNaparikkhagamegaM muttuM, samakaMtivannarayaNANaM / kiM jANaMti visesaM ?, mIliyA savvevi gAmillA // 22 // evaM civa jANamANA, te sIsA sAhavaMti paraloyaM / avare uyaraM bhariDaM, kAlaM voliMti mahivalae // 23 // evaM pi hu mA jaMpa, guruNo dIsaMti tArisA neva / je majjhatthA hoDaM, jahadviya vatthaM viyAraMti // 24 // samayAnusAriNo je guruNo, te goyamaM va sevejjA / mA ciMtaha kuvikappaM, jai icchaha sAhiuM mokkhaM // 25 // vakkhajaDA aha sIsA, ke vi hu ciMtaMti kiMpi aghaDataM / tahavi hu niyamakammANaM, dosaM dojjA na hu gurUNaM // 26 // cakkittaM iMdattaM gaNahara- arahaMtapamuhacArupayaM // maNavaMchiyamavaraMpi hu, jAyai gurubhattijuttANaM // 27 // ArAhaNAo guruNo avaraM, na hu kiM pi atthi iha amiyaM / tassa ya virAhaNAo, bIyaM hAlAhalaM natthi // 28 // pRSTha kra. 208 220 230 243 250 266 278 286 296 302 313 318 324 331 332
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) pRSTha kra. 352 361 mUlavRttAni eyaM pi hu soUNaM, gurubhattI neva nimmalA jassa / bhaviyavvayA pamANaM, kiM bhaNimo tassa puNa annaM ? // 29 // sAhUNa sAhuNINaM, sAvayasaDDINa esa uvaeso / duNhaM logANa hio, bhaNio saMkhevao ettha // 30 // paraloyalAlaseNaM, kiM vA ihaloyamattasaraNeNaM / hiyaeNa ahava rohA, jaha taha vA ittha sIseNaM // 31 // jeNa na appA Thavio, niyagurumaNapaMkayammi bhamaro vva / kiM tassa jIvieNaM, jammeNaM ahava dikkhAe ? // 32 // // jummaM // juttAjuttaviyAro, guruANAe na jujjae kAuM / daivAo maMgulaM puNa, jai hujjA taM pi kallANaM // 33 // siridhammasUripahuNo, nimmalakittIe bhariyabhuvaNassa / sirirayaNasiMhasUrI, sIso evaM payaMpei // 34 // 361 372 383
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 (22) pariziSTam-2 zrIdharmAcAryabahumAnakulaka-mUlavRtta-a-kArAdikrama-sUcipatram / kra. vRttam vRtta kra. pRSTha kra. kra. vRttam vRtta kra. pRSTha kra. 1 | appasuevi suhesI | jassa gurummi na bhattI 117 | ArAhaNAo guruNo |19 jA kAo riddhIo 153 3 | eyaM kahaM kahaMto na 20 juttAjuttaviyAro 372 4 | eyaM ciya jANamANA juttaM ciya guruvayaNaM 208 | eyaM pi hu mA jaMpaha jeNa na appA Thavio 361 | eyaMpi hu soUNaM 23 | joggAjoggasarUvaM 266 | esA cciya paramakalA |24 namiuM gurupayapaumaM 8 | eso sayAvi maggo | paccakkhamaha parokkhaM 9 | kAuM guruM pi kajjaM | paraloyalAlaseNaM 361 10| kaMDuyaNaniTThivaNa |27| mA ciMtaha puNa evaM 286 11 kiM tAe riddhIe 28 mA puNa egaM pucchiya 12| garuyaguNehiM sIso 29 rayaNaparikkhagamegaM 13| guruNo nANAijuyA vakkajaDA aha sIsA 14 | gurupAyaraMjaNatthaM | samayANusAriNo je guruNo 15 cakkittaM iMdattaM sAhUNa sAhuNINaM 16] jai kuNai uggadaMDa siridhammasUripahuNo 17, jalapANadAyagassa vi 34 | so cciya sIso sIso 142 243 296 324 177//31 318 356
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) pariziSTam-3 zrIdharmAcAryabahumAnakulakasya 'haimacandrIyA' vRttau sAkSitayA darzitAnAM granthAnAM sUciH kartA | 183 | orm 39 granthanAma pRSTha kra. anuyogadvArasUtram / | zrI AryarakSitasUrayaH / | 182, anuyogadvArasUtravRttiH maladhAri-zrIhemacandrasUrayaH / uttarAdhyayanasUtram / pratyekabuddhamaharSayaH / |108, 179, 185, 260 uttarAdhyayanasUtraniyuktiH / shriibhdrbaahusvaaminH| uttarAdhyayanasUtravRttiH / maho. zrIbhAvavijayagaNinaH / 84, 85, 86 uttarAdhyayanasUtravRttiH / vAdivetAla-zrIzAntisUrayaH / 97, 98, 99, 108, 109 upadezamAlA / zrIdharmadAsagaNinaH / 18, 21, 22, 32, 40, 47, 48, 50, 53, 54, 77, 78, 116, 118, 143, 147, 149, 156, 158, 159, 180, 207, 262, 287, 330 8 upadezamAlAvRttiH / zrIsiddharSigaNinaH / | 32, 33, 47, 49, 50, 90, 91, 101, 102, 116, 220 9 upadezamAlAvRttiH / zrIrAmavijayagaNinaH / 53, 54, 55, 56, 81, 82, 83, 156, 193, 194, 195, 226, 227, 228, 229, 230, 292, 293, 294, 295 upadezarahasyaH / maho. zrIyazovijayagaNinaH / / 264, 265 upadezarahasyavRttiH / maho. zrIyazovijayagaNinaH / / 260, 264, 265, 266 12 upadezasaptatikA / zrIkSemarAjamunayaH / 13 oghaniyuktiH / 184, 185 14 karmavipAkaH (prathamakarmagranthaH) zrIdevendrasUrayaH / kalpasUtram / zrIbhadrabAhusvAminaH / 252, 253, 296, 297,336, 337 kalpasUtravRttiH / maho. zrIvinayavijayagaNinaH / / 128, 129, 130, 131, 132, 259
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) kra. granthanAma kartA pRSTha kra. 133, 134, 135, 136, 192, 200, 201, 202, 253, 336 216 |zrIsiddhasenadivAkarasUrayaH / / sthavirAH / 17 kalyANamandirastotram / / 18 gacchAcAraprakIrNakam / gurugItA / gurutattvavinizcayaH / 21 gurutattvavinizcayavRttiH / 22 gautamasvAmyaSTakam / 23 candrakavedhyakaprakIrNakam / maho. zrIyazovijayagaNinaH / maho. zrIyazovijayagaNinaH / 52, 153 224 140, 141, 264 | 264 164 sthavIrAH / 22, 31, 42, 43, 77, 78, 157 166, 167 zrI haribhadrasUrayaH / caityavandanasUtravRttiH (lalitavistarA) jIvavicAraprakaraNam / 26 jJAnasAraH / 27 tattvArthAdhigamasUtram / triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyaM dazamaparva / dazavaikAlikasUtram / zrIzAntisUrayaH / maho. zrIyazovijayagaNinaH / | 171, 345 zrIumAsvAtivAcakAH / 205, 319 kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH 136, 137, 138, 139, 162, 163, 164, 349, 350, 351 zrIzayyambhavasUrayaH / 22, 63, 89, 104, 110, 184, 247, 333, 334, 346 zrIharibhadrasUrayaH / 147 ur 30 dazavaikAlikasUtravRttiH / 31 dvayopaniSad 32 dharmabinduvRttiH / dharmaratnaprakaraNam / dharmaratnaprakaraNavRttiH / 35 dharmavidhiH / 36 nandisUtravRttiH / |navatattvaprakaraNam / 38 paJcaliGgIprakaraNavRttiH / 39 paMciMdiyasUtram / paJcavastukaH / zrIharibhadrasUrayaH / zrIzAntisUrayaH / zrIdevendrasUrayaH / zrIprabhasUrayaH / zrImalayagirisUrayaH / | 120, 214, 355 214, 215, 355, 356 17 zrIjinapatisUrayaH / cirantanAcAryAH / zrIharibhadrasUrayaH / 152, 203, 205 273, 274, 275 267 44, 179, 208, 232
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma 41 paJcavastukavRttiH / 42 paJcasUtram / 43 paJcAzakaprakaraNam / (25) kartA pRSTha kra. zrIharibhadrasUrayaH / 44 cirantanAcAryAH / 10, 104, 119, 151 zrIharibhadrasUrayaH / 119, 120, 213, 262, 263, 373, 374 zrIabhayadevasUrayaH / | 10, 12, 20, 78, 307, 308, | 374, 375 ka.sa. zrI hemacandrasUrayaH / / 171, 172, 173, 174 | maladhAri-zrIhemacandrasUrayaH / |2, 29, 30, 64, 65, 155, 179, 196, 217, 235, 236, 44 paJcAzakaprakaraNavRttiH / 45 pariziSTaparva / 46 puSpamAlAprakaraNam / 259 47 puSpamAlAprakaraNavRttiH / maladhAri-zrIhemacandrasUrayaH / 66, 67, 68, 69, 75, 76, 124, 183, 232, 235, 236, 237, 238, 334, 335 185 48 pravacanasAraH / 49 pravacanasAroddhAraH / 50 pravacanasAroddhAravRttiH / / zrInemicandrasUrayaH / 26, 27, 28, 74, 99, 100, 338 zrIsiddhasenasUrayaH / 2, 4, 70,71, 72, 73, 74, 100, 233, 234, 292, 326, 327 shriiumaasvaativaackaaH| 38, 87 bRhadgacchIya-zrIharibhadrasUrayaH / | 38 28, 29 zrImalayagirisUrayaH maladhAri-zrIhemacandrasUrayaH / zrIdevendrasUrayaH / 276, 277 zrIharibhadrasUrayaH / zrIharibhadrasUrayaH / 120 kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / 8, 170, 181, 214 kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / / 214 mahAkavikAlidAsaH / |214 51 prazamaratiprakaraNam / 52 prazamaratiprakaraNavRttiH / bRhatkalpabhASyam / bRhatsaGgrahaNIvRttiH / bhavabhAvanAprakaraNam / mUlazuddhiprakaraNavRttiH / 57 yogabinduprakaraNam / yogazatakam / 59 yogazAstram / 60 yogazAstravRttiH / 61 raghuvaMzamahAkAvyam / 18 339
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra.| granthanAma 62 laghuSaDdarzanasamuccayaH / 63 lokaprakAzaH / 64 |vizeSAvazyakabhASyavRttiH / (26) kartA pRSTha kra. ajJAtaH / 204, 205 maho. zrIvinayavijayagaNinaH / / 215 mldhaari-shriihemcndrsuuryH| | 283, 284, 285, 286, 309, | 310,311, 312, 379, 380, | 381, 382 kavi AsaDaH / kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / 203 zrIsudharmasvAminaH / 209, 210, 215 zrIabhayadevasUrayaH / | 210, 211, 212 65 |vivekamaJjarI / 66 vItarAgastotram / 67 vyAkhyAprajJaptisUtram / (bhagavatIsUtram / ) vyAkhyAprajJaptisUtravRttiH (bhagavatIsUtravRttiH / ) zIlopadezamAlA / SaDdarzanasamuccayaH / 71 SaDdarzanasamuccayavRttiH / 72 SoDazakaprakaraNam / samyaktvasaptatikAvRttiH / saMvegaraGgazAlA / sAmAcArIprakaraNam / sAmAcArIprakaraNavRttiH / siddhahemazabdAnuzAsanam / sthAnAGgasUtram / 79 snaatrpuujaa| 204 zrIjayakIrttisUrayaH zrIharibhadrasUrayaH / zrIguNaratnasUrayaH / zrIharibhadrasUrayaH / zrIsaGghatilakasUrayaH / zrIjinacandrasUrayaH / |101 maho. zrIyazovijayagaNinaH / | 241 maho. zrIyazovijayagaNinaH / | 241, 242 kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / 197, 340 zrIsudharmasvAminaH / 36, 37, 38 maho. vIravijayagaNinaH / 24
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) pariziSTam-4 zrIdharmAcAryabahumAnakulakasya 'haimacandrIyA' vRttau darzitAnAM zAstrapAThAnAM sUciH / kra. sAkSigranthaH pRSTha kra. [paJcasUtram 4] [gacchAcAra pra. 46] [pravacana sAro0 540] [puSpamAlA 413] [pravacana sAro0 550] [upadezamAlAvRttiH 97] [upadezamAlA 97] [dharmabinduvRttiH 69] [paJcAzakaprakaraNavRtti: 17] [upadezamAlAvRtti: 58-61] [yogazAstram 54] [yogabinduH] [vizeSAvazyakabhASyavRttiH 2452] 116 116 374-375 226-230 214 zAstrapAThaH ao paramagurusaMjogo agIyatthassa vayaNeNaM aTThavihA gaNisaMpaya aNAsAyaNA ya bhattI aNAsAyaNA ya bhattI 'aNuvattayA' gAhA, anuvarttakA aNuvattayA viNIyA atra ya vinayabahumAnayo atha kalpAkalpapari 10 atha bahuSu dineSu adezakAlayozcaryAM 12 anena bhavanairgaNyaM samyagvIkSya antaraJjikA nAma nagarI anyasthAne kRtaM pApaM aparissAvi AloyaNArihaM aparissAvi somo abbhuTThANaM aMjali amhArisA vi mukkhA arihaMta siddha pavayaNa arihaMtA bhagavaMto asArasya padArthasya asunRtasya jananI aha etto caMpApuravarIe aMtomuttamittaMpi AGiti svasvabhAvAvasthAnA 339 |379-382 141 338 [candrakavedhyaka pra. 24] [upadezamAlA 11] [puSpamAlA 408] [gurutattvavinizcayaH 1-9] [pravacanasAroddhAraH 10/310-312] [upadezamAlA 448] [kalpasUtravRttiH 5] [yogazAstram 15] [mUlazuddhiprakaraNavRttiH] [navatattvaprakaraNam 53] [uttarAdhyayanasUtravRttiH 1/2] 192 181 276-277 152 | 108-109
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) kra. zAstrapAThaH sAkSigranthaH pRSTha kra. 26 108 17 346 118 43 104 333 110 101 162-164 171-174 AjJA gurUNAM ANAniddesakare AbAlabaMbhayAriM 29 Ayao gurubahumANo AyariyapAyA puNa appasannA AyariyabhattirAgo AyariyavaNNavAI AyariyaM aggimivAhiaggI AyariyaM aggimivAhiaggI AyArasuyasarIre AyAre suyaviNae AloiyaM iMgiameva naccA AsAyaNabahulANa icchAnurUpasvAmyAjJAmudito 40 itazca samprati nRpo 41 itto gurukulavAso 42 'itto' tti, itaH ananta idAnIM 'viNao' bAvanna iya anivAriyadosA iha zreyobhUte vastUni iha hi tattatkAlasvabhAvAdeva 47 IdRzena guruNA uccAliyaMmi pAe ujjayinyAM puri 50 ujjhiyagharavAsANa vi 51 uvaesaM puNa taM diti 52 eAriseNa guruNA 53 ekadA zrIvIro 'etasya' punarbhAvasAdhoH etto'pannavANijjA [uttarAdhyayanasUtram 1/2] [zIlopadezamAlA 1] [paJcasUtram 4] [dazavaikAlikasUtram 9/1] [upadezamAlA 100] [candrakavedhyakapra. 42] [dazavaikAlikasUtram 9/3]| [dazavaikAlikasUtram 9/3/1,2] [pravacanasAro0 541] [pravacanasAro0 546] [dazavaikAlikasUtram 9/3/1] [saMvegaraMgazAlA] [tri.za.pu.ca.ma. parva 10, sarga 9] [pariziSTa parva, sarga 10] [gurutattvavinizcayaH 11] [gurutattvavinizcayavRttiH 11] [pravacanasAro0vRttiH 549-550] [puSpamAlA 339] [paJcAzakapra. vRttiH 1] [pravacanasAro0vRttiH 74] [paJcavastukavRttiH 14] [oghaniyuktiH 748] [uttarAdhyanasUtravRttiH 1/13] [gurutattvavinizcayaH 1/7] [upadezamAlA 449] [paJcavastuka: 14] [kalpasUtravRttiH] [dharmaratnaprakaraNavRttiH 78, 79] [upadezarahasyaH 11] 264 264 74 236 326-327 44 184 84-86 141 135-136 355 265
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. zAstrapAThaH pRSTha kra. 355 22 200-202 179 (28) sAkSigranthaH [dharmaratnaprakaraNam: 78, 79] [dazavaikAlikasUtram 9-2/2] [kalpasUtravRttiH 7] [puSpamAlA 231] [puSpamAlA 411] [upadezamAlA 12] [laghuSaDdarzanasamuccayaH] [paJcAzakaprakaraNam 14, 15, 17] [dharmaratna pra. 33] [upadezamAlA 95] [upadezamAlAvRttiH 95] [candrakavedhyaka pra. 25] [tattvArthAdhigamasUtram 10/1/2] [yogazAstram 16] [upadezamAlAvRttiH 34] [navatattvaprakaraNam 29] [gacchAcAra pra. 44] [gurutattvavinizcayaH 1-2] 287 204 |373-374 120 53, 54 31 56 eyassa u liMgAI evaM dhammassa viNao 58 evaMvidhAH dvAsaptatiH 59 esA jiNANa ANA eso bhe parikahio kaiyAvi jiNavariMdA kaNAdasya cAcAryasyedaM kappAkappe pariNiTThiyassa kayavayakammo taha kAraNaviU kayAI kAraNavidaH kAraNajJAtAraH kAlannU desannU kRtsnakarmakSayo mokSaH kauTilyapaTavaH pApA kauzAmbyAM nagaryAM khaMti maddava ajjava gIyatthassa vayaNeNaM guruANAe mukkho gurugoviMda donu khaDe guruparitosagaeNaM gurupAratantryameva ca gurupArataMta NANaM saddahaNaM gurubhakteH zrutajJAnaM gurumanApRcchya na guruM ca bahumannai guzabdastvandhakAraH syAt gRNAti zAstrArthamiti 83 cauraMso'kuMTAI cauvvihA khalu tavasamAhI caturNAM duHkhAdInAM 319 181 81-83 203 52 140 [puSpamAlA 25] [SoDazaka pra. 10] [paJcAzaka pra. 11/7, 11-22] 155 104 262-263 155 232 119 [puSpamAlAvRttiH 26] [paJcasUtram 4] [dvayopaniSad 4] [upadezamAlAvRttiH 7] [pravacanasAro0 543] [dazavaikAlikasUtram 9/4] [SaDdarzanasamuccayavRttiH]
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. zAstrapAThaH pRSTha kra. 213 180 180 236 273-275 262 140 140 235 47 (30) sAkSigranthaH [pravacanasAro0 542] [paJcAzakapra. 5/46] [upadezamAlA 307] [candrakavedhyaka pra. 40] [puSpamAlA 305] [puSpamAlA 338] [paJcaliGgIpra.vRttiH 8] [puSpamAlA 401] [upadezamAlA 75] [gurutattvavinizcayaH 1/4] [gurutattvavinizcayaH 1/5] [puSpamAlA 337] [upadezamAlA 7] [dazavaikAlikasUtram 8/61] [SaDdarzanasamuccayaH] [pravacanasAraH 317] [bRhatkalpabhASyam 242] [puSpamAlA pra. 331] [upadezamAlAvRttiH 98] [upadezamAlA 98] [navatattvaprakaraNam 1] [tattvArthAdhigamasUtram 1/4] [gacchAcAra pra. 17] [dazavaikAlikasUtram 9/1/2] [gurutattvavinizcayaH 1/6] [puSpamAlA 304] [upadezamAlAvRttiH 96] [upadezamAlA 96] [pravacanasAro0 544] 86 caraNajuo mayarahio 87 chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM chalachomasaMvaiyaro 89 chavvihaviNayavihannU jai vANisuyAi jaNaNIe anisiddho jambUdvIpe'sti paurastya jamhA viNayai kamma jassa gurummi na bhattI jaha kAruNio vijjo jaha dIvo appANaM jaha sIsAiM nikiMtai 98 jaM ANavei rAyA 99 jAi saddhAi nakkhaMto 100 jAtayo nigrahasthAnA 101 jiyadu va maradu va 102 jiyapariso jiyaniddo 103 jiyapariso jiyaniddo 104 |'jIvaMtassa iti' ihAsmin 105 jIvaMtassa iha jaso 106 jIvAjIvA puNNaM 107 jIvAjIvAtrava 108 jIhAe vi lihaMto 109 je Avi maMditti 110 je kira paesipamuhA 111 je muddhajaNaM parivaMcayaMti 112 | jo giNhai' gAhA 113 jo giNhai guruvayaNaM 114 joggo pariNayavAyaNa 115 jo jeNa suddhadhamme 204 156 156 205 205 153 89 141
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) zAstrapAThaH sAkSigranthaH [paJcasUtram 4] pRSTha kra. 151 183 171 197 18 241 241 253 252 209-210 252 334-335 260 233-234 116 jo maM paDimannai 117 jJAnakriyAbhyAM mokSaH 118 jJAnI kriyAparaH zAnto 119 Nai cei cia cca 120 NamiUNa Namirasuravara 121 Niyatti, gurUM-dharmAcArya 122 Niyahiyakajja 123 tae NaM te koDuMbiyapurisA tae NaM siddhatthe khattie 125 tae NaM se bhagavaM 126 tae NaM se hariNegamesI 127 tao annayA jammaMtaro 128 tacca jJAnamAjJayA 129 tathA guravo dharmopadezakA 130 tathA gurupracchana 131 tathA coktametadanyairapi 132 tathA vRttamanAcAra 133 tattatthasaddahANaM 134 tattvAni SoDazAmutra 135 tadArjavamahauSadhyA 136 tasmAd jJAnakriyobhaya 137 tassesa maggo guruviddhasevA 138 taM gacchaM NaM tuma 139 tA kulavadhUnAeNaM 140 tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso 141 titthagarANaM ANA 142 titthayara-siddha-kula 143 titthayara-siddha-kula 144 titthaMkarANaM caraNAraviMdaM 145 titthaM bhaMte ! titthaM [jJAnasAraH] [siddhahemazabdA0 8/2/184] [bhavabhAvanA 1] [sAmAcArIpra. vRttiH 46] [sAmAcArIpra. 46] [kalpasUtram] [kalpasUtram [vyAkhyAprajJaptisUtram 1/1/7] [kalpasUtram] [puSpamAlAvRttiH 10] [upadezarahasyavRttiH 7] [paJcAzakapra. vRttiH 1/4] [pravacanasAro0vRttiH 67] [bRhatsaGgrahaNivRtti: 157] [yogazAstravRttiH 54] [paJcAzakapra. 1-3] [SaDdarzanasamuccayaH 14] [yogazAstram 17] [anuyogadvArasUtravRttiH 141] [uttarAdhyayanasUtram 32/3] [kalpasUtram] [paJcAzakapra. vRttiH 18] [sthAnAGgasUtram 3/1] [paJcavastuka: 280] [puSpamAlA 412] [pravacanasAro0 549] [upadezasaptatikA 1] [vyAkhyAprajJaptisUtram 3/20] 292 214 204 181 183 260 78 36-38
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. zAstrapAThaH pRSTha kra. 149 215 264 147 333 64 283-286 236 (32) sAkSigranthaH [upadezamAlA 178] [lokaprakAzaH 30/623] [upadezarahasyaH 9] [upadezamAlA 74] [dazavaikAlikasUtram 9/1/1,2] [puSpamAlA 405] [vizeSAvazyakabhASyavRttiH 2511] [kalpasUtravRttiH] [candrakavedhyakapra. 41] [puSpamAlA 404] [puSpamAlA 86] [vItarAgastotram 4/4] [yogazAstram] [nandisUtravRttiH] [pravacanasAro0 vRttiH 72] [prazamaratipra. vRttiH 71] [prazamaratipra. 71] [gurutattvavinizcayaH 1-8] [SaDdarzanasamuccayaH 15] [bRhatkalpabhASyam 241] [puSpamAlA pra. 230] 146 tivvayare 3 paose 147 tIrthaM nAma zrutajJAnaM 148 tesiM avaMkagAmI pariNAmo 149 thaddhA cchiddappehI 150 thaMbhA va kohA va 151 davvAi saddahaMte 152 dazapuraM nAma nagaram 153 daza vaimAnikAH 154 dasavihaveyAvaccammi 155 daMsaNanANacaritte 156 dANaM sIlaM ca tavo 157 dAnazIlatapo 158 durgatiprapatatprANi 159 durgatiprasRtAnjantUn 160 duSTaM hi manaH kriyamANaM 161 duSpratikArau-azakyapratyupakArau 162 duSpratikArau mAtApitarau 163 duhagabbhi mohagabbhe 164 dRSTAnto'pyatha siddhAnto 165 desakulajAirUvI 166 desakulajAirUvI 167 dhannANa ceva guruNo 168 dhannA te jIyaloe 169 dhanyasyopari nipatatya 170 dhammamaiehiM aisuMdarehiM 171 dhammammi natthi mAyA 172 dhammaM rakkhai veso 173 dharmajJo dharmakartA ca 174 nanu mAnasanamaskAratapa 175 namiUNa jiNavariMde 203 292 38-39 38 141 204 161 364 [prazamaratipra. 70] [upadezamAlA 104] [upadezamAlA 393] [upadezamAlA 22] [paJcAzakapra. vRttiH 1] [upadezamAlA 1]
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrapAThaH pRSTha kra. 17 236-238 180 184 259 210-212 (33) sAkSigranthaH [dharmavidhi 1] [puSpamAlAvRttiH 338-339] [upadezamAlA 394] [oghaniyuktiH 749] [puSpamAlA 328] [vyAkhyAprajJaptivRttiH 9/33/387] [candrakavaidhyakapra. 37] [dazavaikAlikasUtram 9/1/3] [karmavipAkaH 54] [puSpamAlA 407] [puSpamAlA 410] [upadezamAlA 10] [uttarAdhyayanasUtram 26/29] [oghaniyuktiH 273] [puSpamAlA 329] [dazavaikAlikasUtram 4/10] [upadezamAlA 139] [tri.za.pu.ca.ma. parva 10] [pravacana sAro0 1207] [gacchAcAra pra. 47] [gacchAcAra pra. 45] [yogazAstram 10] [paJcavastuka: 10] [bRhatkalpabhASyam 243] [puSpamAlA pra. 332] [paMciMdiyasUtram 1, 2] [upadezamAlAvRttiH 10-11] [kalpasUtravRttiH] [kalpasUtravRttiH] [kalpasUtravRttiH] 176 namiUNa vaddhamANaM 177 nayarammi vasaMtaure 178 navi dhammassa bhaDakkA 179 na hu tassa tannimitto 180 nANassa hoi bhAgI 181 nAtyantamasat kriyate 182 nIyAvitti viNIyaM 183 pagaii maMdAvi 184 paDiNIattaNa-nihnava 185 paDirUvo khalu viNao, kAiya 186 paDirUvo khalu viNao, parANu 187 paDirUvo teyassI 188 paDilehaNaM kuNaMto 189 paDilehaNaM kuNaMto 190 paDhamaM ciya guruvayaNaM 191 paDhamaM nANaM tao dayA 192 patthareNAhao kivo 193 papraccha gautamo'thaivaM 194 pamAo ya muNiMdehiM 195 paramatthao na taM amayaM 196 paramatthao visaM No taM 197 parigrahArambhamagnA 198 pavvajjAjoggaguNehiM 199 paMcavihe AyAre jutto 200 paMcavihe AyAre jutto 201 paMciMdiyasaMvaraNo 202 pratiniyataM viziSTA 203 'pratyarpaya'-kAryaM kRtvA 204 pratyarpayati-kRtvA nivedayati 205 pratyarpayanti-tattathaiva 186 217 184 330 136-139 267 32-33 253 WW
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrapAThaH kra. 206 pramAdyati - mokSamArgaM prati 207 pATalIputranagare koNikasuta 208 pAnIyamapyamRtamitya 209 pucchatti, kila iti satye 210 pucchA kara paDipucchA 211 puDhavI AukkAe 212 puDhavI AukkAe 213 puDhacI viva savvamahaM 214 puNNehiM coiA 215 puri zayanAt puruSAH 216 puruSavizvAse 217 puSpabhadre nagare 218 pUjyapUjAtikramo 219 'pRSThimAMsa' parokSadoSa 220 potanapure nagare 221 babhUva kazcidAcAryo 222 bahuguNakalitamapi 223 bArasa vi aMgehiM 224 bhaktiH teSvevocitopacAra 225 bhagavAnapi rAjagRhe 226 bhaddo viNIyaviNao 227 bhadraH kalyANaH sukhaJca 228 bhuvaNapaIvaM vIraM 229 majjaM visaya kasAyA 230 manasi vacasi kAye 231 mahAvratadharA dhIrA 232 mahuraM niuNaM thovaM 233 mAdyanti yena tat mAM madyaM 234 mAyA kuDaMga pacchanna 235 mokSArthI san sadaiva (34) sAkSigranthaH [pravacanasAro0 vRtti: 1207 - 1208] [upadezamAlAvRtti: 31] [kalyANamandirastotram 17] [ sAmAcArIpra. vRtti: 51] [sAmAcArIpra. 51] [uttarAdhyayanasUtram 26 / 29] [oghaniryuktiH 274 ] candrakavedhyakapra. 23] [upadezamAlA 101] |[caityavandanasUtravRtti: ] [upadezamAlAvRtti: 170 ] [raghuvaMzamahAkAvyam ] [dazavaikAlikasUtravRtti: 8] [ upadezamAlAvRttiH 20] |[paJcAzakapra. vRtti: 7] [upadezarahasyavRtti: 8, 9, 11] [candrakavedhyakapra. 27] [pravacanasAro0 vRtti: 550] [[kalpasUtravRtti: ] [ upadezamAlA 6 ] [upadezamAlAvRttiH 6] [jIvavicArapra 1] [uttarA0 sUtraniryuktiH 180 ] [ [ yogazAstram 8] [upadezamAlA 80] [uttarAdhyayanasUtravRtti: 180] [upadezamAlA 306 ] |[puSpamAlAvRttiH] ] pRSTha kra. 100 193-195 216 241-242 241 185 186 31 104 166-167 15 90-91 214 147 292-296 307-308 264-266 32 4 128-134 158 158 16 97 144 170 78 97-99 180 124
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra. zAstrapAThaH pRSTha kra. 345 (35) sAkSigranthaH [jJAnasAraH] [upadezamAlAvRtti: 94] [upadezamAlA 94] [puSpamAlAvRttiH 337] [upadezamAlAvRttiH 7] [gautamasvAmyaSTakam 4] [lokaprakAzaH 15/120-103] [kalpasUtravRttiH] [vizeSAvazyakabhASyavRttiH 2552] [kalpasUtram] [pravacanasAro0 1208] [upadezamAlA 76] [siddhahemazabdAnuzAsanam 3/1/160] [candrakavedhyakapra. 39] [candrakavedhyakapra. 26] [puSpamAlAvRttiH 403-413] [puSpamAlA 403] 164 297 296-297 309-312 296 100 236 mokSeNa yojanAdyogaH 237 'miNa' gAhA, mimISva 238 miNa goNasa aMgulIhiM 239 yathA kazcitpApakarmA 240 yadAjJApayati-Adizati 241 yasyA'bhidhAnAtmunayo'pi 242 ratnaM vajaM vaiDUrya 243 ratnAnAM-karketanAdInAM 244 rathavIrapuraM nAma nagaram 245 rayavANaM vayarANaM 246 rAgo doso saibbhaMso 247 rusai coijjaMto 248 laghvakSarA-'sakhIdut 249 lAbhesu alAbhesu ya 250 loiyaveiyasAmAiesu 251 lokAnAmupacAro-vyavahArastatra 252 logovayAraviNao 253 vacane kA daridratA 254 vayaNAI sukaDuyAI 255 vahamAraNaabbhakkhANa 256 'viNae' tti vinIyate 257 viNae sattavihe paM. 258 viNao Avahai siri 259 viNao mokkhaddAraM 260 viNao mokkhaddAraM viNayaM 261 viNao sAsaNe mUlaM 262 vinayo hyabhyutthAna 263 vinIyate-apanIyate 264 vinIyate'STaprakAraM 265 viratidharane praNAma karIne 340 42 66-70 64 147 78 149 70-73 75-76 [candrakavedhyakapra. 44] [upadezamAlA 177] [pravacanasAro0 vRttiH 6] [puSpamAlAvRttiH 71] [upadezamAlA 342] [candrakavedhyakapra. 54] [candrakavedhyakapra. 54] [upadezamAlA 341] [dharmabinduvRttiH 69] [pravacanasAro0 vRtti: 546] & wwe64 [snAtrapUjA]
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha kra. (36) sAkSigranthaH [puSpamAlA 329] [dharmaratnapra. 24] [dharmaratnapra. vRttiH 24] [samyaktvasaptatikAvRttiH 12] [gurugItA] 214 214-215 224 13 101-102 [upadezamAlAvRttiH 247] 10 [gurutattvavinizcayaH 1/10] 141 176 28 [pravacanasAro0 545] [gurutattvavinizcaH 1/3] [yogazAstram 9] [bRhatkalpabhASyam 244] [puSpamAlApra. 333] 170 kra. zAstrapAThaH 266 vihipaDivannacaritto 267 vuDDo pariNayabuddhI 268 'vRddhaH' pravayAH 'pariNatabuddhiH' 269 vainayikAnAha-vinayena 270 zive ruSTe gurustrAtA 271 ziSTAH ziSTatvamAyAnti 272 zailapurAtzailakanAmA 273 zreyAMsi bahuvighnAni 274 | sakkA vi Neva sakkA 275 saguNamapaguNaM vA 276 sattI purisaM khittaM 277 saraNaM bhavvajIANaM 278 sarvAbhilASiNaH 279 sasamayaparasamayaviU 280 sasamayaparasamayaviU 281 sahasA vidadhIta na 282 sAGkhyadarzanaM marIcidarzanam 283 sA'nyadA'pRcchadAcAryAn 284 sAhUNa jao kappo 285 siddhipurasatthavAhaM vIraM 286 sIyasahaM uNhasahaM 287 | 'sIhagiri' iti siMhagiri 288 sIhagirisusIsANaM 289 sUssUsa dhammarAo 290 sUssUsa dhammarAo 291 sudRvi ujjamANaM 292 se kiM taM Agamao 293 se NaM tattha battIsAe 294 sohI ujjuyabhUassa 295 haMtUNa savvamANaM 296 hiamiapharusavAI 175 205 349-351 232 42 [laghuSaDdarzanasamuccayaH] [tri.za.pu.ca.ma.parva 10 sarga 12] [paJcavastuka: 296] [vivekamaJjarI 1] [candrakavedhyakapra. 38] [upadezamAlAvRttiH 93] [upadezamAlA 93] [paJcAzakapra. 1-4] [yogazatakam] [upadezamAlA] [anuyogadvArasUtram 13] [kalpasUtram 1] [uttarAdhyayanasUtram 3/12] [candrakavaidhyakapra. 43] [puSpamAlA 409] 54-56 54 120 120 143 182 336-337 179 157
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) pariziSTam-5 zrIdharmAcAryabahumAnakulakasya 'haimacandrIyA' vRttau darzitAnAM dRSTAntAnAM sUciH / dRSTAntanAma pRSTha kra. Irorm39 vod ekalavyadRSTAntaH / | RjujaDasAdhudRSTAntaH / RjuprAjJasAdhudRSTAntaH / kUlavAlakamunidRSTAntaH / | kuddhagurupUjane satyadRSTAntaH / gurvAjJApAlane satyadRSTAntaH / gozAlakadRSTAntaH / 8 gosstthmaahildRssttaantH| 9 gautamasvAmidRSTAntaH / 10 gautmsvaamidRssttaantH| grAmeyakadRSTAntaH / 12 caNDarudrAcAryaziSyadRSTAntaH / 13 jamAlidRSTAntaH / 14| tApasamunipAraNadRSTAntaH / 15 tilahArakadRSTAntaH / 16 pIThamahApIThadRSTAntaH / 17| prasannacandrarAjarSidRSTAntaH / 18 mASatuSamunidRSTAntaH / pRSTha kra. kra. dRSTAntanAma 121-123/19 mUkaziSyadRSTAntaH / 326|20| rohaguptadRSTAntaH / 327/21 laukikadRSTAntaH / / 349-351 22 vakrajaDasAdhudRSTAntaH / / 79-80|23| vakraprAjJasAdhudRSTAntaH / 5124 vadhyacauradRSTAntaH / 128-139/25 vinayaratnasAdhudRSTAntaH / 283-28626| zivabhUtidRSTAntaH / 57-58/27 zailakapanthakadRSTAntaH / 158-16228 zrAvikAsulasAdRSTAntaH / 302 29| sampratinRpadRSTAntaH / 84-8630 sarpadaMza-mUSakadaMza-dRSTAntaH / 212-213|31| sAdhvI puSpacUlAdRSTAntaH / 162-164|32| sAdhvImRgAvatIdRSTAntaH / 236-237/33| siMhagirisUriziSyadRSTAntaH / 273-275|34|siMhaguhAvAsimunidRSTAntaH / 292-296 35 svecchAtyAge satyadRSTAntaH / 306-308 36 svecchAtyAge satyadRSTAntaH / 379-382 217-218 327 | 327-328 221-223 193-195 308-312 101-102 276-277 | 171-174 217 90-91 81-83 54-56 | 226-230 199 199-200
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) pariziSTam-6 zrIdharmAcAryabahumAnakulakasya 'haimacandrIyA' vRttAvuktAni gurubahumAnazikharA''rohaNasopAnAni pRSTha kra. | arm 342 106 290 126 377 347 sopAnam ahaM guruNA saMsArapaGkAduddhRtaH, tato mayA'ntimazvAsocchvAsaM yAvatsarvaiH prakArairgurubhaktireva karttavyA / | kAmitapUraNe gurubhaktizcintAmaNyAdInatizete / | gurukRpA ziSyahRdayavartamAnagurubahumAnarUpA / | guruH prabhoH pratinidhirasti / tato guruvacanaM prabhuvacanatulyaM mantavyam / guruvacana ArAddhe sati jinavacanamArAddhaM bhavati / guruvacana AzAtite sati jinavacanamAzAtitaM bhavati / gurubahumAnA'bhAvastu ziSyasya bhAvamaraNameva / | gurubhaktibhAvarahitasya sarvA'pi sAdhanA viDambanAkalpA / | guruvacane zaGkAkaraNena samyaktvaM kathaM tiSThet ? 8 | guruvirAdhanaiva hAlAhalaM viSam / | gurusevA vidyAsAdhaka ivA'harnizamapramAdena sampAdanIyA / | gururyatkariSyati tacchobhanameva / | gurUpAlambhAvasare na kimapi prativaktavyam / | guroH kimapi na gopanIyam / | gurvAjJA''rAdhanaM mokSasyA'vandhyaM kAraNamasti / | gurvAjJA''rAdhanaM vinA bahavo'pi guNA na mokSasAdhakA bhavanti / | gurvArAdhanaiva saMyamajIvanasya sAraH / | gurvArAdhanaivA'mRtamucyate | gurvicchApUraNArthaM yo yatate gurvicchAM ca yo pUrayati sa eva ziSyaH / 18 | gurvicchA''rAdhanaiva guroH paramA bhaktirbhavati / gurvicchollaGghanena kRtA''rAdhanA tattvata ArAdhanaiva na bhavati / ziSyasya jIvane | ekaivA''rAdhanA syAt-gurvicchAnusAreNa pravarttanam / | puruSavizvAse vacanavizvAsaH / 240 57 56 346 345 198
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) sopAnam pRSTha kra. | yathA jinAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro naiva kriyate, tathA gurvAjJAyAmapi yuktAyukta- 377 | tatvavicAro na karaNIyaH / | yasya ziSyasya hRdaye vizeSagurubahumAno'sti tasya muktiH zIghraM bhavati, yasya 281 | ziSyasya hRdaye vizeSagurubahumAno nAsti tasya muktiH sthagitA bhavati / | yena gururguNasampanno matastasya muktirnizcitA, yena gururguNavikalo matastasya muktiH 102 sandigdhA / | yo guruM jIvanparamAtmarUpaM manyate, sa bhavAntare paramAtmAnaM gururUpeNa prApnoti / 104 | zuddhanizcayanayasammatasya ziSyazabdavAcyatvasya svAtmanyAdhAnArthaM sarvaiH sAdhubhiranu- 42 zAsanayogyatAsampAdane yatitavyam / sarvatra bhAva eva pradhAnaH / | saiva bhAvadIkSopyate yasyAM ziSyaH svamanovAkkAyebhyaH svAdhipatyamutthApya gurvAdhipatyaM | 206 sthApayati / 28 | svamuktisiddhyarthaM ziSyeNa svacetasi guruH zobhano mantavyaH / 102
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) zrutasamuddhAraka 1) bhANabAi nAnajI gaDA, muMbai. (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijayabhuvanabhAnusUri ma. sA.nA upadezathI) 2) zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3) zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa. pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma. sA.nI preraNAthI) 4) zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbai. (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma. sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda s. ma. sA.nI preraNAthI) 5) zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa. pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6) nayanabALA bAbubhAi sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, maniSa, kalpaneza (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI). 7) kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAi (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) 8) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 9) zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbai, (5.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 10) zrI zAMtAkrujha zvetA. mUrti tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbai, (pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) 11) zrIdevakaraNa mULajIbhAi jainaderAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 12) saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pajya sAdhvI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.. pujya sAdhvI zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pu. sA. zrI divyayazAzrIjI ma.nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe).
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) 13) bAbu amIcaMda panAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-6. | (pU. munirAjazrI akSayabodhivijayajI ma.sA., pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14) zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI. (pU. munirAjazrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munirAjazrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) 15) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLa pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. - (pa. pU. AcAryadeva zrIrUcakacaMdrasUri ma.nI preraNAthI) 16) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pU. | munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 17) zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi. ma.nI preraNAthI) 18) zrI kalyANajI saubhAgacaMda jaina peDhI, piMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImadvijayapremasUrIzvarajI ma. sA.nA saMyamanI anumodanArthe) 19) zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU. A. zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) 20) zrI AMbAvADI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. | (pU. munirAja zrI kalyANabodhi vijayajI ma.nI preraNAthI) 21) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcAryazrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 22) zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrIakSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI) 23) zrI mahAvIra jaina zvetA. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, amadAvAda. zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya. (5. pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI) 24) zrI mATuMgA jaina zvetA. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 25) zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivi. ma.sA. tathA munirAjazrI mahAbodhivi. ma.sA.nI preraNAthI) 26) zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa. pU. AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) lA)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27) zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara muMbaI-400 006. - (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 28) zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA saM. 2013nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge) 29) zrIsImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbai. (munirAjazrI netrAnaMdavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 30) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (pa.pU. | munirAjazrI saMyamabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 31) zrIkRSNanagara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU.AcArya vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA kRSNanagara madhye saMvata 205ranA cAturmAsa nimitte pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 32) zrI bAbubhAi sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-2. (pa. pU. munirAja zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 33) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijayajayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 34) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 35) zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU.paM. zrI akSayabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 36) zrI zvetAM ka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbai. (munirAjazrI aparAjitavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 37) zrI javAharanagara jaina zvetA. mUrti. saMgha, goregAma, muMbai (pU. A. zrI rAjendrasUri ma. sA.nI preraNAthI) 38) zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pa.pU. sA. zrI raMjanazrIjI ma. sA., pU. pra. sA. zrI idrazrIjI ma. sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa. pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma. sA., pa. 5. sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. sA. tathA sAdhvIjI zrI svaMyaprabhAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI) 39) zrI mATuMgA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 40) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phaTa roDa, ghATakopara (i.) (pu. paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) 41) zrI AdinAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa. pU. A. zrI guNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivarya tathA pU.paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 42) zrIkoimbatura jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, koimbatura. 43) zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda, (pa. pU. A. zrI bhuvanabhAnusUri ma. sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya-paMnyAsa-gaNi padArohaNa, dIkSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI.) 44) zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbai. (pU. munirAjazrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU. paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 45) jagadguru zrI hIrasUrIzvarajI zvetAmbaramUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdarza AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 46) zrI pArzvanAtha zvetAM. mUrti pU. jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI saMghamAM thayela gaNi padavInI anumodanArthe) 47) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAM. mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (pU. munirAjazrI satyasuMdara vi.nI preraNAthI) 48) ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa, muMbaI. (preraka : pU. munirAjazrI ratnabodhivijayajI ma. sA.) 49) zrI marIna DrAiva jaina ArAdhaka TrasTa muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 50) zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbaI (preraka-munirAja zrI sarvabhUSaNavijayajI ma.). 51) zrI govAlIyA TaMka jaina saMgha muMbaI. (preraka: pU. gaNivaryazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) pa2) zrI vimalanAtha jaina derAsara TrasTa, bANagaMgA, muMbai, | (preraka: pa. pU. vairAgyadezanAda AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.) pa3) zrI vADilAla sArAbhAi derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbai (preraka : munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrIakSayabodhivijayajI gaNivara.) 54) zrI prinsesa sTrITa, luhAracAla jainasaMgha. (preraka: pU. gaNivarya zrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paM. zrI akSayabodhivijayajI gaNivara) pa6) sA. zrI sUryayazAzrIjI tathA sA. zrI suzIlayazAzrInA pArlA (I), kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57) zrI premavardhaka devAsa the. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka - pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma.) 58) zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya). pa9) zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa-kolhApura (preraka-pU. munirAjazrI premasuMdaravijayajI ma.) 60) zrI dharmanAtha po. he. jainanagara che. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka -pa. pU. paMnyAsapravara zrI punyaratnavijayajI gaNi) 61) zrI dipaka jayoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka- pU.paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivarya tathA pU.paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya) 62) zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (pa. pU. paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNinI vardhamAna tapanI so oLInI anumodanArthe pa. pU. paMnyAsa zrIvizvakalyANavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 63) OMkArasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka- A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munirAjazrI jinezaratnavijayajI ma.) 64) zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI) 65) zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAma-muMbai (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI) 66) zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka- pa.pU. gacchAdhipati A.zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.). 67) zrI govAliyA TeMka jaina saMgha, muMbaI (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 68) zrI vilepArlA je. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 69) zrI nenasI sosAyaTI jaina che. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa), muMbaI. (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) 70) mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra, | (pU. paM. zrI kalyANabodhivijayajInA ziSya munirAjazrI bhaktivardhanavijayajI ma. sA. tathA pU. sAdhvIjI zrI jayazIlAzrIjI ma. nA saMsArI suputra rAjananI puNyasmRti nimitte ha. : suputro navInabhAi, cunilAla, dIlIpa, hiteza. 71) zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI (i.) muMbaI (5. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 72) zrI dharmavardhaka the. mU. pU. jaina saMgha, kArTara roDa naM. 1, borIvalI (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsa pravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 73) zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI) (preraka : pa.pU. munirAja zrI jinezaratnavijayajI ma.sA.) 74) zrI kezariyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI, rAja. (preraka : pa.pU. mu. zrI merUcaMdra vi. ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhi vi. ga.) 75) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka : pa.pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.) 76) zrI jaina zve. mU. sudhArAkhAtAnI peDhI, mahesANA. 77) zrI vikrolI saMbhavanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (I), muMbaInI ArAdhaka baheno taraphathI (jJAnanidhimAMthI) 78) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI. (preraka - pa.pu. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 79) zAha jesiMgalAla mohanalAla AseDAvAlAnA smaraNArthe ha. prakAzacaMdra je. zAha (AphrikAvALA) (preraka : 5. kalyANabodhi vi. gaNivara) 80) zeTha kanaiyAlAla bherUmalajI cerITebala TrasTa, caMdanabALA vAlakezvara, muMbaI. 81) zrI navA DIsA je.mU.pU. jaina saMgha (banAsakAMThA) 82) zrI pAlanapura jaina mitramaMDaLa saMgha, banAsakAMThA (preraka - pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI gaNivarya.) 83) zrI uMjhA jaina mahAjana (preraka - pU. paMnyAsa pravara aparAjitavijayajI gaNivarya tathA pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) 84) zrI sImaMdhara jaina derAsara, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva), muMbaI. (preraka - pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjInA ziSyA pU.sA. zrI tattvaprajJAzrIjI Adi) 85) zrI bApunagara zve. mU. jaina saMgha, amadAvAda. 86) zrI zephAlI jaina saMgha, amadAvAda. 87) zAntAbena maNilAla ghelAbhAI parIkha upAzraya, sAbaramatI, amadAvAda. (preraka - sA. zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. tathA sA. zrI ratnatrayAzrIjI ma.) 88) zrI ADesara vizA zrImALI jaina derAvAsI saMgha (preraka - A. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka prakaraNa | 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcArabhASya saTIka) saTIka kAryasthiti stotrAbhidhAna saTIka. 29 vardhamAnadezanA padya (bhAga-1 chAyA sAthe) nyAyasaMgraha saTIka 30 vardhamAnadezanA padya (bhAga-2 chAyA sAthe) - dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 31 vyavahAra zuddhi prakAza dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 32 anekAnta vyavasthA prakaraNa dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 33 prakaraNa saMdoha jIvasamAsa TIkAnuvAda 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka 35 abhidhAna bhupatti prakriyA koza bhAga-1 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-2 10 bRhakSetrasamAsa saTIka (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 11 bRhat saMgrahaNI saTIka 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 38 saMbodhasaptati saTIka 13 ceiyavaMdaNa mahAbhAsa 39 paMcavastu saTIka 14 nayopadeza saTIka 40 zrI jaMbUsvAmi caritra 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 41 samyaktasaptati saTIka 16 mahAvIracariyuM 42 guruguNaSatrizatuSatriMzikA saTIka 17 mallinAtha caritra 43 stotra ratnAkara 18 vAsupUjya caritra 44 upadeza saptati 19 zAMtasudhArasa saTIka 45 upadeza ratnAkara 20 zrAddhaguNa vivaraNa 46 zrI vimalanAtha caritra 21 tattvajJAna taraMgiNI 47 subodhA sAmAcArI 22 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva 3/4 | 48 zAMtinAtha caritra graMtha 23 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva pa6 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 24 asahastrI tAtparya vivaraNa 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 25 muktiprabodha 51 navapada prakaraNa laghuvRtti 26 vizeSaNavatI-vaMdana pratikramaNa avacUrI | para zrAddha prakaraNa vRtti 27 pravrajyA vidhAna kulaka saTIka ||53 zrI pArzvanAtha caritra
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 vijaya prazasti bhASya (vijayasenasUri caritra) 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRta kayAzraya) pa6 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 58 upadezapada bhAga-1 pa9 upadezapada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 62 pArzvanAtha caritra 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNamAlA 67 gurnAvalI 68 puSpa prakaraNa 69 neminAtha mahAkAvya 70 pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 72 pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-ra-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 80 upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAiyalacchI nAmamAlA (48) 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA. 1 90 dharmabiMdu saTIka 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNodvAra vivaraNa 93 karmasiddhi 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97 savAso doDhaso gAthA stavano 98 lAtrizatkArnAizikA 99 kathAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 105 AraMbhasiddhi, 106 neminAtha caritra gadya 107 mohobyulanam (vAdasthAnamu) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 109 zrI caMdraprabhavasvAmI kevaLI caritra (anuvAda) 110 ApaNA jJAnamaMdiro 111 pramAlakSaNa 112 AcAra pradIpa 113 vividha praznottara
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) 114 AcAropadeza anuvAda 141 zrImokSapada sopAna 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 (caudaguNasthAnakanuM svarUpa) 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 142 ratnazekhara ratnavatI kathA 117 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-1 (parvatithi mAhAbhya para) 118 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-2 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 119 caityavaMdana covIzI tathA 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) praznottara ciMtAmaNI 145 jaina gotra saMgraha (prAcIna jaina 120 nirayAvalisUtra itihAsa sahita) 121 kalyANa maMdira-laghuzAMtisaTIka 146 nayamArgadarzaka yAne sAtanayanuM svarUpa 122 upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka |147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI 123 pratikramaNa hetu (pustaka) mahArAjA caritra 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 148 mukti mArgadarzana yAne 125 devacaMdra stavanAvali dharma-prAptinA hetuo 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 149 ceto dUtam 127 zrI paryata ArAdhanA sUtra 150 mUrtimaMDana praznottara (avacUrI anuvAda sAthe) 151 piMDavizuddhi anuvAda 128 jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) 152 naMdisUtra (mULa) 129 praznottara pradIpa 153 naMdisUtra saTIka bIjI AvRtti 130 prAcIna koNa zvetAMbara ke digaMbara | 154 naMdisUtra cUrNi saTIka (gujarAtI) 155 anuyoga dvArA saTIka 131 jaMbUdvIpa samAsa (anuvAda) 156 dazavaikAlika saTIka 132 sumati caritra (anuvAda) 157 dazavaikAlika saTIka 133 tasvAmRta (anuvAda) 158 oghaniryukti saTIka 134 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva-2 159 piMDaniryukti saTIka 135 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva-1 | 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4(pratAkAra saMskRta) | 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 162 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 (sAnuvAda) bhAga-1 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 (sAnuvAda) bhAga-2 T167 Avazyaka sUtranI dIpIkA bhA.1
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 Avazyaka sUtranI dIpIkA bhA.2 169 Avazyaka sUtranI dIpIkA bhA.3 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 172 uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 173 jaMbUDhIpa prajJapti bhAga-1 174 jaMbuTTIpa prazcima bhAga-2 135 vALAbhigama sUtra bhA.-1 17. rAjIvAbhigama sUtra bhA.-re 177 rAjanIya 178 AcArAMga dIpikA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 180 bhagavatI khUba bhAga181 bhagavatI sUtra bhAga-3 182 pakSavaNA sUtra bhAga-1 183 pakSavaNA sUtra bhAga-2 184 RSibhASitatra 185 hAribhadrIya Avazyaka TIppaNa 186 suryaprApti saTIka 187 AcArAMga dIpikA bhAga 1 188 sUtrakRtAMga dIpikA 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 191 anuyogadvAra muLa 192 samavAyAMga sarI 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 196 bhagavatI sUtra 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhA.3 (50) 20 zrI zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAyana sUtra mULa 206 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 206 bhojaprabaMdha 207 zrI vastupAla caritra bhASAntara 208 zrI yogabiMdu saTIka 209 guru guNaratnAkara kAvyam 210 jagadguru kAvyama 211 yogadRSTisamuccaya (anuvAda) 212 jaina jyotigraMtha saMgraha 213 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 216 zrI yogadaSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) 217 navasmaraNa (iglIrA sAthe sAnuvAda) 218 ATha diSTanI sajjhAya 219 AgamasAra (devacaMdra) 220 nayacakrasAra (devacaMdrajI) 221 guru guNapazikA devacaMdrajI 222 paMcamakarmagraMtha (devacaMdrajI) 223 vicArasAra (devacaMdrajI) 224 zrIparyuSaNa parvAdika parvonI kathAo 225 vimaLa maMtrIno rAsa 226 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha 227 damayaMtI caritra 228 bRhasaMgrahaNI yaMtra 229 jaina stotra saMgraha 230 zodhara caritra 231 caMdravIrazudi kathA catuSTayam
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 vijayAnaMda abhyudayam mahAkAvya 233 jainadharmavarastotra - godhUlikArya - sabhAcamatkAraitikRtitriyatam 234 anekArtha ratnamaMjUSA 235 siripAsanAhacariya 236 samyaktva kaumudI (bhASAMtara) 237 vimalanAtha cariMga (anuvAda) 238 jaina kAranakoSa bhAga-1 (anuvAda) 239 jaina kathAratnakoSa bhAga-2 240 jaina dhAratnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthodvAra (anuvAda) 242 jaina stotra tathA stavanasaMgraha sArtha 243 vastupAla caritra 244 siddhaprAmRta saTIka 245 sUktamuktAvalI 246 nalAyanam (kuberapurANama 247 baMdhodayatribhaMgI prakaraNAdi 248 dharmaparIkSA 249 AgamIya sUkatAvalyAdi 250 jaina tattvasAra saTIka 251 nyAyasiddhAMta muktAvalI 252 hemadhAtupATha 253 navIna pujA saMgraha 254 simakArAdhana vidhi vi. saMgraha 255 nAyAdhammakahAo (pustaka) 256 pramANenayatattvAlokAlaMkAra (sAya 257 tattvArthAdhigamasUtra (gujarAtI) 358 vicArasaptatikA sI + vicArapaMcAzikA saTIka 259 adhyAtmasAra saTIka 20 lIlAvatI garbhita 261 saMkramaNa (bhAga-1) (51) 262 saMkramakaraNa (bhAga-2) 263 bhaktAmarastotra (prata) 264 SaTcAnaka prakaraNa (prata) 265 suvrataRSikathAnaka + saMvegaHkaMdalI (prata) 266 zrI zatruMjayamahAtIrthodvAra (mULa) 207 jIvAnuzAsanama 268 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) 269 devacaMdra (bhAga-2) |270 bhAnuSaMgaNa carita 271 digvijaya mahAkAvya 272 vijJapti lekha saMgraha 273 AbU (bhAga-1) 274 AbU (bhAga-2) 275 Abu (bhAga-3) 276 AbU (bhAga-4) 277 AbU (bhAga-5) 278 nyAya prakAza 279 zrI piMDavazuiddhi saTIka 280 RSabha paMcAzikA graMtha 281 kumAravihArazatakam 282 mAnava dharma saMhitA 283 vardhamAna hAtriMziko 284 praNamati prakaraNa-bhAvAnuvAda 285 navAmRta (prata) 286 SapuruSacaritra (prata) 287 IrSApathikI patriMzikA prazna 288 karmaprakRti (prata) 28 dAMtazataka (prata) 20 patriMzikA catuSka prakaraNa 291 subhASita padya ratnAkara (bhAga-1) 292 subhASita padya ratnAkara (bhAga-2) 293 subhASita padya ratnAkara (bhAga-3)
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) 294 subhASita padya ratnAkara (bhAga-4) 313 nayavAda ane yuktiprakAza 295 zrI candrakevalI caritam 314 aMgulasittarI sArtha, 296 triSaSTizalAkApuruSa caritra svapajJa namaskAra stava sArtha bhAga-1 (parva-1) 315 dravyaguNa paryAyarAsa (bhAga-1) 297 triSaSTizalAkApuruSa caritra saTIka savivaraNa bhAga-2 (parva-ra-3) 316 dravyaguNa paryAyarAsa (bhAga-2) 298 triSaSTizalAkApuruSa caritra saTIka savivaraNa bhAga-3 (parva-4-5-6) 317 covIzI vizeSArtha 299 triSaSTizalAkApuruSa caritra 318 kAvyasaMgraha (bhAga-1) bhAga-4 (parva-7) 319 kAvyasaMgraha (bhAga-2) 300 triSaSTizalAkApuruSa caritra 320 caityavaMdanakulakavRtti bhAga-5 (parva-8-9) 321 cAdvAdamuktAvalI tathA bhAvasaptatikA 301 triSaSTizalAkApuruSa caritra 322 prajJApanA upAMga saTIka bhAga-6 (parva-10) 323 laghuzAMtistava saTIka | samavasaraNa stava 302 ratnAkara-avatArikA sAva. tathA pramANaprakAza gujarAtI anuvAda (bhAga-1) 324 zreyAMsanAtha caritra 303 ratnAkara-avatArikA 325 bhaktAmara-kalyANamaMdira-namiUNa stotratraya gujarAtI anuvAda (bhAga-2) 326 jaina dharmano prAcIna ItihAsa (bhAga-1) 304 ratnAkara-avatArikA gujarAtI anuvAda (bhAga-3) 327 zrImad devacaMdrajI kRtisaMgraha 305 sAdhu maryAdApaTTaka saMgraha 328 sArasvata vyAkaraNa saTIka 306 jaina rAmAyaNa gadya 329 siddhAMtaranikA vyAkaraNa 307 vizeSAvazyaka bhASya saTIka (bhAga-1) 330 aDhI dvIpanA nakazAnI hakIkata 308 vizeSAvazyaka bhASya saTIka (bhAga-2) 331 karmaprakRti bhASAMtara 309 jaina kathAratna koSa (bhAga-7) 332 mudrita kumudacaMdra 310 jaina kathAratna koSa (bhAga-8) 333 zrI praznavyAkaraNa saTIka 311 dharmasarvasva adhikAra sArtha, 334 zrImadattakRdanuttaropapAtikavipAkasUtra saTIka kasturI prakaraNa sAthe 335 zrI jJAtAdharmakathA saTIka 312 hiMgula prakaraNa sAthe 336 zrI jayatihuaNastotra (mULa + artha)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttikarturmaGgalaM bhUmikA ca / zrIsImandharasvAmine namaH / namo namaH zrIgurupremasUraye / zrIratnasiMhasUriviracitam bhAvAnuvAdavibhUSita'hemacandrIya 'vRttisamalaGkRtam zrIdharmAcAryabahumAnakulakam hemacandrIyA vRtti:- maGgalAcaraNam / 1 zrIvardhamAnatIrthezaM, natvA nijaguruM tathA / smRtvA vAgdevatAmajJo, vivRNomyapyahaM mudA // zrIgurubahumAnAkhya- kulakaM kRpayA guroH / zrIgurubahumAnasya, svaparAtmasu vRddhaye // // yugmam // bhUmikA - anAdinidhane rAgadveSavicibhISaNe duHkharUpe duHkhaphalake duHkhAnubandhake'sminsaMsArapArAvAre sarve'pi karmavazavarttino'sumanto'nAdikAlAtparyaTanti sutIkSNaM ca duHkhamanubhavanti / te duHkhena trastAH santi sukhaJcAtyAturatayA kAGkSante / duHkhamuktiH sukhaprAptizcA''tmani kSIranIravannibaddhasya karmarajaso'pAkaraNena bhavataH / karmarajastu vinayenA'pAkriyate / yata uktaM puSpamAlAprakaraNe maladhAri zrIhemacandrasUribhiH hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - maMgalAcaraNa zrIvardhamAna jinezvara prabhune tathA potAnA gurumahArAjane namaskAra karIne temaja sarasvatI devInuM smaraNa karIne potAnA ane bIjA jIvonA AtmAmAM gurubahumAnanI vRddhi thAya e mATe buddhi vinAno evo paNa huM gurumahArAjanI kRpAthI AnaMdapUrvaka zrIratnasiMhasUri mahArAja vaDe racAyelA zrIdharmAcAryabahumAnakulakanuM vivaraNa karuM chuM. bhUmikA - Adi ane aMta vinAnA, rAga-dveSarUpI mojAone lIdhe bhayaMkara, duHkhasvarUpa, duHkharUpI phaLa ApanAra, duHkhano anubaMdha karAvanAra evA A saMsArasamudramAM karmane parAdhIna badhA jIvo anAdikALathI paribhramaNa kare che ane atibhayaMkara duHkhane bhogave che. te jIvo du:khathI trAsI gayA che ane khUba AturatApUrvaka sukhane jhaMkhe che. dUdha ane pANInI jema AtmAmAM ekameka thayelI karmarajane dUra karavA vaDe duHkhamAMthI mukti ane sukhanI prApti thAya che. vinaya karavAthI karmaraja dUra thAya che. kemake puSpamALAprakaraNamAM maladhArI zrIhemacaMdrasUri mahArAje gAthA 402 mAM kahyuM che ke -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinysvruupm| ''jamhA viNayai kammaM, aTThavihaM cAuraMta-mukkhAe / tamhA u vayaMti viU, viNautti vilINasaMsArA // 401 // ' zrInemicandrasUridRbdhapravacanasAroddhArasya catuHSaSTitamadvAre 546tamagAthAvivaraNe sUriguNAnvivRNvadbhiH zrIsiddhasenasUribhiH proktam-'vinIyate-'apanIyate karmAneneti vinayaH / ' anyatrApi coktaM-'vinIyate'STaprakAraM karma yena sa vinaya ucyate / ' ayaM vinayo deva-guru-dharmANAM kartavyaH / taddeva sa karmakalaGka nivArayati / tattvatrayAtiriktaviSayako vinayastu karmamalakSAlane'samartho bhavati, yathA vainayikaiH kriyamANo vinayaH / te hi suranRpayatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRRNAM manovAkkAyadAnavinayaM kurvanti / uktaJca zrIharibhadrasUripraNItasamyaktvasaptatikAvRttau zrIsaGghatilakasUribhirvAdazyA gAthAyA vivaraNe zraddhAnasya caturthaM kudarzanadezanAparihArarUpaM bhedaM vivRNvadbhiH- 'vainayikAnAhavinayena carantIti vainayikAH, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstrA vinayapratipattilakSaNA vinaya cAra gatirUpI saMsAramAMthI choDAvavA mATe ATha prakAranA karmane dUra kare che. tethI jemano saMsAra nAza pAmyo che evA vidvAna puruSo tene vinaya kahe che." nemicandrasUri mahArAje racela pravacanasAroddhAranA 64mA dvAramAM 546 mI gAthAnI TIkAmAM AcAryamahArAjanA guNonuM vivaraNa karatA zrIsiddhasenasUri mahArAje paNa kahyuM che - "enAthI karma dUra thAya che, mATe ene vinaya kahevAya che." bIje paNa kahyuM che - "jenAthI ATha prakAranA karma dUra karAya che te vinaya kahevAya che." A vinaya deva-guru-dharmano karavo joIe. to ja te karmarUpI kalaMkane dUra kare che. deva-guru-dharma sivAyanA anyano karelo vinaya karmarUpI melane pakhALavA samartha nathI banato. jemake vainayiko vaDe karAto vinaya. teo deva, rAjA, sAdhu, svajana, vRddha, adhama, mAtA ane pitAno mana, vacana, kAyA ane dAnathI vinaya kare che. zrIharibhadrasUriracitasamyatvasaptatikAnI zrIsaMghatilakasUri mahArAja racita vRttimAM 12mI gAthAnA vivaraNamAM kudarzananI dezanAnA tyAgarUpa cothI sadaNAnuM vivaraNa karatA kahyuM che - "vainayikone kahe che - vinaya karIne jIvana jIve te vaiyiko. teo liMga (veSa) ane AcAranA zAstrone grahaNa nathI karatA, mAtra vinaya karavAnuM ja svIkAre che. temanA 1. yasmAt vinayati karma, aSTavidhaM cAturantamokSAya / tasmAttu vadanti vidvAMsaH, vinaya iti vilInasaMsArAH // 401 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvinayo dusskrH| veditavyAH, tadbhedAH suranRpayatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRrUpA aSTau bhedAH, te ca manovAkkAyadAnabhedaizcaturbhirguNitA dvAtriMzabhedA bhavanti / ' sa tu teSAM karmabandhanaphalaka eva na tu karmavinayanaphalakaH / / ___ tatvatraye'pi devaviSayako vinayastu sukara eva / yato'rhanprabhuH sarvaguNasampannaH sarvajJazcAsti / tatastaM prati svAbhAvikAveva prItibhaktibhAvAvullasataH / samprati tvatra bharakSakSetre sAkSAdarhatprabhuvirahe tatpratimA api dRSTvA bhAvavRddhirjAyate / anyaccAhatpratimA na kaJcitkiJcidapi vadanti, kevalaM sasmitaprasannamukhAkRtyA prazamarasasravannetrAbhyAJca bhaktajanamanAMsi haranti / itthamarhati tatpratimAsa ca vinayo'nAyAsasAdhya eva / dharmavinayasta dharme pravRttiH / sA'pi bhavabhramaNakhedaparAGmukhAnAM jIvAnAM prajvaladgRhabahini:saraNapravRttiriva svAbhAvikyeva / kintu guruvinayastvatiduSkaraH / yato guravaH prAyaH chadmasthA bhavanti / ziSyaskhalanAyAM te taddhitabuddhyA kadAcitprerayanti, kadAcitparuSavacanairnodayantyapi / anyacca gurusevA vidyAsAdhaka ivA'harnizamapramAdena sampAdanIyA / tato guruvinayaH prAyaH bheda-deva, rAjA, sAdhu, svajana, vRddha, adhama, mAtA, pitA rUpI ATha bheda, temane mana, vacana, kAyA ane dAnarUpI cAra bhedathI guNavAthI batrIza bheda thAya che." vaiyikoe karelA vinayathI to temane karmano baMdha ja thAya, tenAthI karma dUra na thAya. deva-guru-dharmamAM paNa devano vinaya to sahelAIthI thaI zake evo che. kemake arihaMta prabhu sarvaguNasaMpanna ane sarvajJa che. tethI temanA pratye svAbhAvika ja prIti ane bhaktinA bhAvo hRdayamAM uchaLe che. hAla A bharatakSetramAM sAkSAt arihaMtaprabhuno viraha hovA chatA temanI pratimAo joIne paNa bhAvonI vRddhi thAya che. vaLI arihaMtaprabhunI pratimAo koIne kaMI paNa kahetI nathI. mAtra smita sahitanI prasanna mukhAkRti vaDe ane prazamarasane jharatA netro vaDe bhaktajanonA manane hare che. Ama arihaMta prabhuno ane temanI pratimAono vinaya bahu prayatna vinA thaI zake che. dharmano vinaya eTale dharmamAM pravRtti karavI. jema ghara saLagI uThe tyAre aMdara rahelA manuSyo bahAra nIkaLavAnI pravRtti sahaja karatA hoya che, tema bhavamAM bhamavAthI thAkI gayelA jIvo dharmamAM paNa sahaja rIte ja pravRtti kare che. paraMtu gurumahArAjano vinaya karavo atiduSkara che. kemake guru prAyaH chadmastha hoya che. ziSyanI skUlanA thAya to tenA hitanI buddhithI guru kyAreka preraNA kare, kyAreka kaThora vacanothI Thapako paNa Ape. bIju, gurusevA vidyAsAdhakanI jema rAtadivasa pramAda vinA karavAnI hoya che. tethI guruno
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinybhumaancturbhnggii| prayatnasAdhya eva / ___ guruvinayo'pi bahumAnasahita eva viziSTaphalado bhavati / vinayo bAhyasevArUpo bhavati, bahumAnastvAntaraprItirUpo bhavati / zrIharibhadrasUribhirdharmabindorekonasaptatitamasUtrasya vivaraNe proktam - 'vinayo hyabhyutthAna-pAdadhAvanAdiH, bahumAno nAmA''ntaro bhAvapratibandhaH / ' pravacanasAroddhArasya paJcaSaSTitamadvAre paJcAzadadhikapaJcazatatamyA gAthAyA vivaraNe zrIsiddhasenasUribhirapyuktam - 'bhaktiH - teSvevocitopacArarUpA, tathA bahumAnaH - teSvevAntaraGgapratibandhavizeSaH / ' atra bhaktiriti vinayasyaikArthikaH zabdaH / __ atra vinaya-bahumAna-caturbhaGgItthaM bhavati-vinayo'pi bhavati bahumAnazcApi bhavatIti prathamo bhaGgaH, vinayo bhavati kintu bahumAno na bhavatIti dvitIyo bhaGgaH, vinayo na bhavati bahumAnastu bhavatIti tRtIyo bhaGgaH, vinayo'pi na bhavati bahumAno'pi na bhavatIti caturtho bhaGgaH / yaduktaM dharmabindorekonasaptatitamasUtravivaraNe zrIharibhadrasUribhiH - 'atra ca vinaya-bahumAnayozcaturbhaGgI bhavati, ekasya vinayo na bahumAnaH, aparasya bahumAno na vinayaH, anyasya vinayo'pi bahumAno'pi, anyasya na vinayo nApi bahumAna vinaya karavo ghaNuM karIne muzkelIthI zakya bane che. guruvinaya paNa jo bahumAna sahitano hoya to ja viziSTa phaLa Ape che. vinaya bAhya sevArUpa che, bahumAna e aMdaranA premarUpa che. dharmabiMdunA 69mA sUrAnA vivaraNamAM zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM che - "vinaya eTale ubhA thavuM, guru mahArAjanA paga dhovA vagere. bahumAna eTale gurumahArAja sAthe aMdarano bhAvano saMbaMdha." pravacanasAroddhAranI TIkAmAM 65mA dvAramAM pa50mI gAthAnA vivaraNamAM zrIsiddhasenasUri mahArAje paNa kahyuM che-"bhakti e gurune viSe ucita sevA rUpa che, ane bahumAna e gurune viSe vizeSa prakArano aMtaraMga saMbaMdha che. ahIM bhakti e vinayano paryAyavAcI zabda che. A saMbaMdhamAM vinaya-bahumAnanI caturbhagI A pramANe thAya che - (1) vinaya paNa hoya ane bahumAna paNa hoya e pahelo bhAgo, (2) vinaya hoya paNa bahumAna na hoya e bIjo bhAMgo, (3) vinaya na hoya paNa bahumAna hoya e trIjo bhAMgo, (4) vinaya paNa na hoya ane bahumAna paNa na hoya e cotho bhAMgo. zrI haribhadrasUri mahArAje dharmabindunA 69mA sUtranA vivaraNamAM kahyuM che - "ahIM vinaya-bahumAnanI caturbhagI thAya che - ekane vinaya hoya bahumAna na hoya, bIjAne bahumAna hoya vinaya na hoya, anyane vinaya paNa hoya ane bahumAna paNa hoya, cothAne vinaya na hoya ane bahumAna
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinybhumaancturbhnggii| iti / ' atra bhaGgakramaviparyAsastvakiJcitkaraH / atra prathamo bhaGgo bAhyasevAkarturAntaraprItimataH ziSyasya bhavati, gautamasvAmivat / dvitIyo bhaGgo gurumanoraJjanArthaM bAhyasevAkarturAntarabhAvazUnyasya mAyAvino'jJAnino vA ziSyasya bhavati, vinayaratnasyeva / tRtIyo bhaGgo bAhyapratipattiM kartumasamarthasya hArdikabhAvasampannasya galAnasya ziSyasya bhavati, rogagrastatathAvidhamunivat / so'pi yathAzakti vinayantu prayukta eva / caturtho bhaGgo bAhyabhaktyAntaraprItizUnyasyAkiJcitkarasya ziSyasya bhavati, kUlavAlakamunivat / vastutastu sa ziSya eva na bhavati, kintu ziSyAbhAsa eva saH / atra prathamo bhaGgaH zuddhaH / kAraNe tRtIyo'pi bhaGgaH zuddhaH / dvitIyacaturthau tu bhaGgAvazuddhAveva / tatrApi caturtho bhaGgaH sampUrNatayA'zuddhaH / dvitIyabhaGgavartisAdhustu bahumAnarahitavinayakaraNena svalpaM puNyamupArjayati, parantu viziSTapuNyakarmanirjare tu sa nApnoti / tRtIyabhaGgavartisAdhuryadyapi zArIrikAsAmarthyena bAhyavinayaM na karoti tathApi vinayakaraNasya tasya hArdikabhAvastvakhaNDita eva / tataH so'pi prathamabhaGgavarttisAdhutulyameva phalamavApnoti / yataH sarvatra bhAva eva pradhAnaH / paNa na hoya." ahIM bhAMgAnA kramamAM je pheraphAra che te bahu mahattvano nathI. ahIM pahelo bhAMgo gurunI bAhya sevA karanArA ane aMdaramAM guru pratye premavALA ziSyane hoya che. dA.ta. gautamasvAmI. guru mahArAjane khuza karavA mATe bAhya sevA karanArA paNa aMdaramAM bhAva vinAnA mAyAvI athavA ajJAnI ziSyane bIjo bhAMgo hoya che. dA.ta. vinaya ratnasAdhu. bAhya bhakti karavA mATe asamartha paNa hRdayanA bhAvavALA mAMdagImAM rahelA ziSyane trIjo bhAMgo hoya che. dA.ta. rogathI gherAyelA tevA muni. te paNa potAnI zakti pramANe to vinaya kare ja. bAhya sevA ane aMdaranA prema vinAnA kaMI na karanArA ziSyane cotho bhAMgo hoya che. dA.ta. kUlavAlakamuni. hakIkatamAM te ziSya ja nathI paraMtu ziSyAbhAsa ja che. (eTale ke bahArathI ziSya jevo dekhAya che.) ahIM pahelo bhAMgo zuddha che. kAraNasara trIjo bhAMgo paNa zuddha che. bIjA ane cotho bhAMgo to azuddha ja che. temAM paNa cotho bhAMgo saMpUrNa rIte azuddha che. bIjA bhAMgAvALo sAdhu bahumAnarahitavinaya karavA vaDe thoDuM puNya bAMdhe che, paraMtu te viziSTa puNyabaMdha ane karmanirjarA nathI karI zakato. trIjA bhAMgAvALo sAdhu jo ke zArIrika asvasthatAnA kAraNe bAhya vinaya nathI karI zakato chatA paNa vinaya karavAno teno hArdikabhAva to akhaMDa ja che. tethI te paNa pahelA bhAMgAvALA sAdhu jeTaluM ja phaLa pAme che. kemake badhe bhAva ja pradhAna che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vRttam / itthaM gurubahumAno'tIvAvazyako'tIva duSkarazcAsti / atastatsampAdakayuktipratipAdanArthaM granthakRtaH zrIdharmasUriziSyazrIratnasiMhasUrayazcatustriMzacchlokabaddhametatdharmAcAryabahumAnakulakaM racitavantaH / avataraNikA- tatra maGgalAbhidheyAdyanubandhacatuSTayaM te prathamazlokena pratipAdayanti - mUlam - namiuM gurupayapaumaM, dhammAyariyassa niyasIsehiM / jaha bahumANo jujjai, kAumahaM taha payaMpemi // 1 // chAyA - natvA gurupAdapa , dharmAcAryasya nijazaSyaiH / ___ yathA bahumAnaM yujyate, kartumahaM tathA prajalpAmi // 1 // daNDAnvayaH - gurupayapaumaM namiuM niyasIsehiM dhammAyariyassa jaha bahumANo kAuM jujjai taha ahaM payaMpemi // 1 // hemacandrIyA vRttiH- natvA - trividhena namaskAraM kRtvA, kam ? gurupAdapadmaM - guroH - ajJAnAndhakAranAzakasya, pAdau - caraNau, iti gurupAdau, tAveva padmamiti gurupAdapadmam, tatkarmatApannamiti gurupAdapadmam / gurorajJAnAndhakAranAzakatvamevaM proktaM dvayopaniSadi 'guzabdastvandhakAraH syAt ruzabdastannirodhakaH / andhakAranirodhitvAdgururityabhidhIyate // 4 // ' Ama gurubahumAna khUba jarUrI che ane khUba muzkela che. mATe tene pragaTa karavAnI yuktio batAvavA zrIdharmasUri mahArAjanA ziSya graMthakAra zrIratnasiMhasUri mahArAje 34 zlokomAM guMthAyelu A dharmAcAryabahumAnakulaka racyuM. avataraNikA - temAM maMgaLa, abhidheya vagere cAra anubaMdhone teo pahelA zlokamAM 53 cha. zabdArtha - guru mahArAjanA caraNarUpI kamaLane namIne potAnA ziSyoe dharmAcAryanuM je rIte bahumAna karavuM joIe te rIte huM kahuM chuM. (1) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - namIne eTale trividha namaskAra karIne. kone namaskAra karIne? gurumahArAjanA caraNarUpI kamaLane namaskAra karIne. guru eTale ajJAnarUpI aMdhakArano nAza 42nA2. yopaniSabha yuMje - " 'gu' zano artha anya 2 thAya, 'ru' 206 tene bhAvanA2. cha. tethI andhA2ne saTavanAra DovAthI 'guru' uvAya che."
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kssnnikvaadniraasH| ___ atra gurucaraNayoH padmasAdRzyamitthaM ghaTanIyam, yathA padmaM saro'laGkaroti tathA gurucaraNAvapi pRthvItalamalaGakurutaH, yathA padmaM sugandhyasti tathA gurucaraNAvapi guNasaurabhavantau staH / atra gurupAdapadmasya namaskaraNena vastuvRttyA gurureva namaskRto jJAtavyaH, aGgAGginorabhedAt / atra ktvA-pratyayAntaM natveti padaM uttarakriyAyA AkAGakSAM janayati natvA kimiti. tatrottaraM-natvA prajalpAmi-prakarSaNa-prayatnapUrvakaM samyakca jalpAmi-kathayAmi / atra ktvApratyayAntasya 'natvA' iti padasya prayogena kSaNikavAdo nirAkRtaH / yata ekakartRkayobhinnakAlayordvayoH kriyayormadhye pUrvakAlaviziSTakriyAvAcakadhAtoH ktvA-pratyayo bhavati / ayaM ca taddeva bhavituM zaknoti yadi bhinnakAlavartI kazcideko'kSaNika: kartA'bhyupagamyate / kSaNikavAde tu sarve bhAvAH kSaNikAH santi / tato bhinnakAlavartI na ko'pyakSaNikaH padArthastatra svIkriyate / ato na tatra ktvA-pratyayasya sambhavaH / kathaM prajalpAmi ? yathA - yena prakAreNa, bahumAnaM - AntaraprIti, kartuM - sampAdayituM, yujyate - yogyairbhUyate, tathA - tena prakAreNa, idamuktaM bhavati - yena prakAreNAntaraprIti sampAdayituM yogyairbhUyate tena prakAreNa prajalpAmi / ahIM guru mahArAjanA caraNone kamaLanI sAthe sarakhAvyA che. te sarakhAmaNI A rIte samajavI - jema kamaLa sarovarane suzobhita kare che tema guru mahArAjanA caraNa paNa pRthvItalane suzobhita kare che. jema kamaLa sugandhi che tema gurucaraNa paNa guNonI sugandhavALA che. ahIM guru mahArAjanA caraNone namaskAra karavA vaDe vAstavamAM guru mahArAjane ja namaskAra karyo che ema samajavuM, kemake aMga ane aMgIno abheda che. ahIM kvA pratyayAtta na-A pada che te uttarakriyAnI AkAMkSA pedA kare che. namIne zuM ? teno javAba - namIne kahuM chuM, eTale ke prayatnapUrvaka sArI rIte kahuM chuM. ahIM kvA pratyayAtta natriI padano prayoga karIne granthakAre kSaNikavAdanuM nirAkaraNa karyuM che. kemake eka ja kartAe bhinna bhinna kALe karelI be kriyAmAMthI pahelI kriyAnA vAcaka dhAtune svI pratyaya lAge che. A to ja thaI zake jo bhinna bhinna kALamAM rahenAra koIka eka akSaNika (sthira) kartA svIkArAya. kSaNikavAdamAM badhA bhAvo kSaNika hoya che. tethI bhinna bhinna kALamAM rahenAra koI eka akSaNika (sthira) padArtha temAM svIkArAto nathI. mATe kSaNikavAdamAM svI pratyayano saMbhava nathI. zI rIte kahuM chuM ? je rIte bahumAna karavA yogya thavAya te rIte kahuM chuM.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahumAnasya viSayaH kartA ca / ___kaH prajalpati ? ahaM - granthapraNetA zrIratnasiMhasUriH prajalpAmi / atra mivpratyayAnta 'prajalpAmi' itipadenaiva granthakRcchrIratnasiMhasUrayaH kathayantIti jJAyate, tathApi 'ahaM' iti padasyopAdAnaM granthakRtA kRtaM tat 'nA'haM kutazcitpaThitvA zrutvA vaitatkulakaM kathayAmi, kintu svAnubhavenaiva' iti sUcanArthamiti sambhAvyate / __ ayaM bahumAnaH kiMviSayakaH kiMkartRkazca bhavati ? dharmAcAryasya - dharmAcAryaviSayakaH, dharma:- durgatiprapatatprANigaNadhAraNasamarthaH / yata uktaM yogazAstre kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhiH - 'durgatiprapatatprANidhAraNAddharma ucyate / ' zrIdevavAcakagaNiviracitazrInandisUtrasya vRttau zrImalayagirisUribhirapyuktam - 'durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // ' / tasmin dharme yojayati sthirIkaroti pravardhayati ca ya AcAryaH - svaparajIvane paJcAcArapAlanapravartakastRtIyapadavirAjiparameSThI sa dharmAcAryaH, dharmaprApako gururityarthaH, tasya tathA, nijakaziSyaiH - nijA eva nijakAH, svArthe ka-pratyayaH, dharmAcAryasya svakIyA ityarthaH, te ca te ziSyA:-antevAsinazceti nijakaziSyAH, taistathA, tato'yamarthaH-ayaM bahumAno guruviSayaka: svIyaziSyakartRkazca bhavati / o! 53 cha ? hu~ - anth|2 zrIratnasiMDasUri 49 dhuM. mI miv- pratyayAnta pragatpAmi padathI ja jaNAya che ke granthakAra zrIratnasiMhasUri kahe che, chatAM granthakAre 'ahaM' 56 bhUbhyu cha te 'DaM DoInA pAsethI mIne somaNIne mA dukha nathI Deto, paraMtu potAnA anubhavathI ja kahuM chuM' evuM sUcavavA mATe hoya evuM lAge che. A bahumAna konuM karavAnuM ane koNe karavAnuM? A bahumAna dharmAcAryanuM karavuM. durgatimAM paDatA prANIone dhAraNa karavAmAM je samartha hoya te dharma, yogazAstramAM kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUri mahArAje kahyuM che - "durgatimAM paDatA prANIone dhAraNa karato hovAthI dharma kahevAya che." zrIdevavAcakagaNi racita nandisUtranI vRttimAM zrImalayagiri mahArAje paNa kahyuM che - "je kAraNathI durgati tarapha sarakatA jIvone dhAraNa kare che ane tyAMthI emane zubha sthAnamAM mUke che te kAraNathI dharma e pramANe kahevAya che." paMcaparameSThimAM trIjA pade birAjamAna, potAnA jIvanamAM paMcAcAranuM pAlana karanAra ane bIjAnA jIvanamAM paMcAcAranuM pAlana karAvanAra hoya te AcArya. dharmamAM joDe, sthira kare ane AgaLa vadhAre evA AcArya te dharmAcArya, eTale ke dharma pamADanAra guru. gurunuM bahumAna emanA potAnA ziSyoe karavuM.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhrmaacaaryetikthnpryojnm| __ atrAcAryasthAne dharmAcAryetikathanaM laukikaguruvyavacchedArthaM lokottarAcAryatiriktazeSagurUpalakSaNArthaJca, yato laukika: kalAzikSako'pyAcArya iti kathyate, tadviSayako bahumAno na mukterantaraGgaM kAraNam / kiJca lokottarazAsane kasyacit ziSyasya gururAcAryo na syAt, tathApi tena tatra bahumAnaH prayoktavyaH / ___ atra ziSyANAM 'nijaka' iti vizeSaNaM 'mahAbhImabhavodadhipAraprApakapravahaNatulyasaddharmadAyakagururAsannopakAritvenAnanyopakAritvena ca nijaziSyairavazyameva bahumantavya' iti jJApanArthaM dRSTavyam / yato yadyanyairapi tathAvidhopakArAbhAve'pi gurorbahumAnaH kriyate tarhi nijaziSyaistu sa sutarAM karttavya eva / / ___ asya zlokasyAyaM samudAyArtha:-gurupAdapadmaM natvA nijaziSyairdharmAcAryasya yathA bahumAnaM kartuM yujyate tathA'haM prajalpAmi / __ atra 'gurupAdapadmaM natvA' ityavayavena maGgalaM pratipAditam / prArIpsitasya zAstrasya nirvighnaparisamAptyarthaM ziSyaparamparAyAmavicchinnapravRttyarthaM ziSTAcAraparipAlanArthaJca zAstrAdau ahIM AcArya na kahetA dharmAcArya kahyuM te laukikaguruno vyavaccheda karavA mATe ane lokottara AcArya sivAyanA zeSa guruonA upalakSaNa mATe che. kemake kaLA zIkhavanAra laukika zikSaka paNa AcArya kahevAya che. tenuM bahumAna muktinuM aMtaraMga kAraNa nathI. vaLI lokottara zAsanamAM paNa koI ziSyanA guru AcArya na hoya to paNa teNe temanuM bahumAna karavuM. ahIM ziSyone "potAnA" evuM vizeSaNa 'mahA bhayaMkara saMsAra samudranA pArane pamADavA mATe vahANasamAna dharma pamADanArA gurunuM, najIkanA upakArI hovAthI ane emanA sivAya bIjA evA upakArI na hovAthI potAnA ziSyoe avazya bahumAna karavuM evuM jaNAvavA mATe che. kemake jo bIjAo paNa tevo upakAra na karAyo hovA chatAM paNa gurunuM bahumAna karatA hoya to potAnA ziSyoe to sutarAM te karavuM joIe. A zlokano sAmudAyika artha A pramANe che - gurumahArAjanA caraNakamaLane namIne potAnA ziSyoe dharmAcAryanuM je rIte bahumAna karavuM joIe te rIte huM kahuM chuM. ahIM 'gurumahArAjanA caraNakamaLane namIne ATalA avayava vaDe maMgaLa karyuM che. zarU karavA icchAyela zAstranI vighna vinA samApti thAya e mATe, ziSyonI paraMparAmAM enI avicchinna pravRtti thAya e mATe ane ziSTonA AcAranuM pAlana karavA mATe
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 maGgalaprayojanam / zAstrakRt maGgalaM nibadhnAti / idaJca kulakaM muktyAtyantikaikAntikakAraNasya gurubahumAnasya pratipAdakatvena zreyo bhUtaM vartate / yata uktamajJAtacirantanAcAryaiH paJcasUtrasya pavvajjAparipAlaNAsUttaMnAmacaturthe sUtre kAraNe kAryopacAraM kRtvA 'Ayao gurubahumANo, avaMjhakAraNatteNa,' iti / atra 'Ayata' zabdo mokSavAcako dRSTavyaH / tataH zreyobhUtatvenAsya kulakasya tadviracanAyAM vighnAgamanaM sambhAvyate / yata uktam - 'zreyAMsi bahuvighnAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kvApi yAnti vinAyakAH // ' tatastannivAraNena zAstrasya nirvighnaparisamAptyarthaM granthakRtA''dau maGgalaM nibaddham / yato maGgalaM vighnavinAzadvAreNa zAstrasamApti sampAdayati / yaduktaM zrIharibhadrasUriracitapaJcAzakaprakaraNasya zrIabhayadevasUrinirmitaTIkAyAM prathamazrAvakapaJcAzakavivaraNe - 'iha zreyobhUte vastuni pravarttamAnAnAM prAyo vighnaH sambhavati, zreyobhUtatvAdeva, zreyobhUtaM cedaM, svargApavargahetutvAt, vighnopahatazaktezca shaastrkrtRshcikiirssitshaastraasNsiddhyaazAstrakAra zAstranI zarUAtamAM maMgaLa kare che. A kulaka muktinA Atmattika ane ekAntika kAraNarUpa gurubahumAnanuM pratipAdana karanAruM hovAthI kalyANarUpa che. (je kAraNathI kArya saMpUrNapaNe thAya tene Atmattika kAraNa kahevAya. je kAraNathI kArya avazya thAya tene ekAntika kAraNa kahevAya. gurubahumAnathI saMsAramAMthI mukti saMpUrNapaNe avazya maLe che. mATe gurubahumAna e mokSanuM Atyantika ane ekAntika kAraNa che.) ajJAta pUrvAcArye paMcasUtranA "pravajyAparipAlanAsUtra' nAmanA cothA sUtramAM kAraNamAM kAryano upacAra karIne kahyuM che - "gurubahumAna e ja mokSa che, saphaLa kAraNa hovAthI." tethI A kulaka kalyANarUpa hovAthI tenI racanAmAM vighno AvavAnI saMbhAvanA che. kemake kahyuM che - "mahApuruSone mATe paNa kalyANo bahu vinovALA hoya che. akalyANamAM pravRtta thayelAnA vidgo kyAMya (dUra) jAya che. tethI te vighnonuM nivAraNa karavA vaDe zAstranI nirvidana samApti thAya e mATe granthakAre zarUAtamAM maMgaLa karyuM. kemake maMgaLa vinono nAza karavA vaDe zAstranI pUrNAhuti karAve che. zrIharibhadrasUri mahArAje racelA paMcAzaka prakaraNanI zrIabhayadevasUriracita TIkAmAM pahelA zrAvaka paMcAzakanA vivaraNamAM kahyuM che - "ahIM kalyANarUpa vastumAM pravRtti karanArAone prAyaH vighna saMbhave che, kemake te vastu kalyANarUpa che. A zAstra kalyANarUpa che, kemake svarga ane mokSanuM kAraNa che. vipnathI zAstrakAranI zakti haNAya jAya che. tethI temaNe racavA icchala zAstranI racanA thaI 1. Ayato gurubahumAnaH, avandhyakAraNatvAt /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdarUpamaGgalanibandhanaprayojanam / 'bhipretapuruSArthasyAniSpattirmA bhUditi vighnavinAyakopazamanAya maGgalamupAdeyam, Aha ca- 1bahuvigghAI seyAiM teNa kayamaMgalovayArehi, satthe payaTTivvaM vijjAe mahAnihIe tra '' ___ nanu zAstrasya nirvighnaparisamAptyarthaM granthakRtA zAstraviracanAdau mAnasiko vAciko kAyiko vA namaskAro vidheyaH, na tu granthAdau sa zabdarUpeNa nibaddhavyaH / yataH zabdarUpeNa nibandhanamantareNApi mAnasikavAcikakAyikanamaskAramAtreNa vighnavinAzo bhavati / anyacca maGgalasya zAstrAdau zabdarUpeNa nibandhane granthagauravo'pi bhavati / mAnasikavAcikakAyikanamaskArakaraNena zabdarUpeNa ca tasyAnibandhanena lAghavo bhavati / tatazca granthagauravarUpo doSo parihRto bhavati / tatkimarthamatra granthakRtA sAkSAt zabdarUpeNa maGgalaM nibaddham / iti cet ? zRNu, yadyapi mAnasikavAcikakAyikanamaskAramAtreNa vighnavinAzo bhavati, tathApi granthakRtA'tra sAkSAtzabdarUpeNa maGgalaM nibaddhaM tat ziSyANAM zikSArtham / zakatI nathI. tethI temane iSTa evA dharma-mokSa puruSArthanI siddhi thatI nathI. AvuM na thAya eTale vidgonA samudAyane zAMta karavA maMgaLa karavuM joIe. kahyuM che - "kalyANo bahu vipnovALA hoya che. tethI jema vidyA vaDe maMgaLa karIne moTA nidhAnamAM pravRtti karAya che tema maMgaLano upacAra karIne zAstramAM pravRtti karavI." " prazna - zAstranI nirvighna samApti thAya e mATe graMthakAre zAstraracanAnI zarUAtamAM mAnasika, vAcika ke kAyika namaskAra karavo joIe, paraMtu graMthanI zarUAtamAM tene zabdarUpe mUkavo na joIe. kemake zabdarUpe mUkyA vinA paNa mAnasika, vAcika, kAyika namaskAra karavA mAtrathI vighnono nAza thAya che. vaLI zAstranI zarUAtamAM maMgaLane zabdarUpe mUkavAthI graMthagaurava paNa thAya che. mAnasika, vAcika, kAyika namaskAra karavA vaDe ane tene zabdarUpe na mUkavA vaDe lAghava thAya che. tethI graMthagauravarUpa doSa dUra thAya che. to pachI zA mATe ahIM graMthakAre sAkSAt zabdarUpe maMgaLa mUkyuM che ? javAba - sAMbhaLa. jo ke mAnasika, vAcika, kAyika namaskAra karavA mAtrathI vinono nAza thAya che, chatAM paNa granthakAre ahIM sAkSAtsabdarUpe maMgaLa mUkyuM che te ziSyone samajAvavA mATe. graMthanI zarUAtamAM zabdarUpa maMgaLane joIne ziSyo jANaze ke 1. bahuvighnAni zreyAMsi tena kRtamaGgalopacAraiH / zAstre pravartitavyaM vidyayA mahanidhAviva // 1 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 vAcanikanamaskArasambandhyAkSepaparihArau / granthAdau nibaddhaM maGgalaM dRSTvA ziSyA jJAsyanti yad granthAdAvavazyameva maGgalaM karttavyam / tataste'pi svaracitagranthAnAmAdau maGgalaM kariSyanti / maGgalanibandhanamantareNa ziSyA naiva jJAsyanti yat zAstrAdau maGgalaM kartavyamiti / anyacca te yadA yadA prakRtagranthaM paThiSyanti svaziSyebhyazca pAThayiSyanti tadA tadA maGgalaM kariSyanti, tatasteSAM vighnavinAzasambhavena granthapaThanapAThanasamAptirapi bhaviSyati / tatazca ziSyaparamparAyAM granthasyAvicchinnA pravRttibhaviSyati / idamatra hRdayam - ziSyazikSArthaM ziSyaparamparAyAJca granthasyAvicchinnapravRttyarthaM granthakRtA zAstrAdau zabdarUpeNa maGgalaM nibaddham / imAvevAkSepa-parihArAvuktau zrIabhayadevasUribhiH zrIharibhadrasUriracitapaJcAzakaprakaraNasya prathamazrAvakapaJcAzakavivaraNe - 'nanu mAnasanamaskAratapazcaraNAdinA maGgalAntareNaiva vighnopaghAtasadbhAvAdiSTasiddhibhaviSyatIti kimanena granthagauravakAriNA vAcanikanamaskAreNeti ? satyaM, kintu zrotRpravRttyarthamidaM bhaviSyati, tathAhi-yadyapyuktanyAyena karturavineneSTasiddhiH syAttathApi pramAdavazAt ziSyasyeSTadevatAnamaskArarUpaM maGgalaM vinA prakrAntagranthAdhyayanazravaNAdiSu graMthanI zarUAtamAM avazya maMgaLa karavuM joIe. tethI teo paNa potAnA racita graMthonI zarUAtamAM maMgaLa karaze. zabdarUpe maMgaLane mUkyA vinA ziSyone khabara na paDe ke zAstranI zarUAtamAM maMgaLa karavuM joIe. vaLI teo jyAre jyAre A graMthane bhaNaze ane potAnA ziSyone bhaNAvaze tyAre tyAre maMgaLa karaze. tenAthI temanA vidgono nAza thavAthI graMtha bhaNavA-bhaNAvavAnI samApti paNa thaze. tethI ziSya paraMparAmAM graMthanI niraMtara pravRtti thaze. ahIM TUMkamAM bhAva Avo che - ziSyone khabara paDe eTalA mATe ane ziSya paraMparAmAM graMthanI niraMtara pravRtti thAya e mATe graMthakAre zAstranI AdimAM zabdarUpe maMgaLa mUkayuM che. A ja praznottara zrIabhayadevasUri mahArAje zrIharibhadrasUriracitapaMcAzakaprakaraNanA pahelA zrAvakapaMcAzakanA vivaraNamAM kahyA che prazna - namaskAra, tapazcaryA vagere rUpa anya maMgaLo vaDe ja vighnono nAza thaI javAthI iSTanI siddhi thaI jaze, to pachI graMthanuM gaurava karanArA evA vacanarUpa namaskAra karavAthI zuM phAyado ? javAba - tamArI vAta sAcI che. paraMtu sAMbhaLanAranI pravRtti thAya e mATe vacanarUpa namaskAra mUkAto haze. te A pramANe - jo ke tame kahyuM tema namaskAra, tapazcaryA vagere vaDe graMtha racanArane vighna vinA iSTanI siddhi thAya, chatAM paNa pramAdane lIdhe iSTadevatAnA namaskArarUpa maMgaLa vinA prastuta graMthanA abhyAsa, zravaNa vageremAM pravRtta thayela zrotAne
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ziSTAcArapAlanArthaM maGgalanibandhanam / pravarttamAnasya vighnasambhavAdapravRttiH syAt, maGgalavAkyopanyAse tu maGgalavacanAbhidhAnapUrvakaM pravarttamAnasya maGgalavacanApAditadevatAviSayazubhabhAvavyapohitavighnatvena zAstre pravRttirapratihataprasarA syAt, tathA devatAvizeSanamaskAropAdAne sati devatAvizeSagaditAgamAnusArIdaM zAstramata upAdeyamityevaMvidhabuddhinibandhanatvena ziSyapravRttyarthamidaM bhavatIti, Aha ca 1maMgalapuvvapavatto pamattasIsovi pAramiha jAi / satthi visesaNNANA tu goravAdiha payaTTejjA // 1 // " ____ asya granthasya praNetAraH zrIratnasiMhasUrayaH ziSTA abhavan / ziSTAnAmayamAcAro yat yatkiJcicchubhakAryArambhe maGgalaM karttavyam / tataH ziSTatvenAtra granthakRtA ziSTAcArapAlanArthamapi granthAdau maGgalaM nibaddham / yaduktaM "ziSTAH ziSTatvamAyAnti, ziSTamArgAnupAlanAt / tallaGghanAdaziSTatvaM, teSAM samanupadyate // 1 // ' ___ 'nijakaziSyairdharmAcAryasya yathA bahumAnaM kartuM yujyate tathA'haM prajalpAmi' ityavayavenAbhidheyamabhihitam / granthAdAvabhidheyasyAbhidhAnena granthasya viSayo jJAyate / tena vighno AvavAno saMbhava hovAthI tenI pravRtti nahIM thAya. zrotAne maMgaLavacanathI devatA saMbaMdhI zubhabhAva thAya che. tenAthI vipno nAza pAme che. tethI maMgaLavAkya mUkavAthI maMgaLavacanapUrvaka pravRtti karanArA zrotAnI zAstramAM asmalita pravRtti thAya che. temaja devatAvizeSane vacanarUpa namaskAra karavAthI 'te devatAvizeSe kahelA Agamane anusaranAruM A zAstra che, mATe upAdeya che' - evI buddhi thAya che. tenAthI ziSyanI pravRtti thAya che. Ama ziSyanI pravRtti thAya e mATe A vacanarUpa namaskAra mUkavAmAM Ave che. kahyuM che - "maMgaLapUrvaka pravRtta thayelo pramAdI ziSya paNa zAstranA pArane pAme che. zAstramAM vizeSanuM jJAna thavAthI ziSya gauravapUrvaka zAstramAM pravRtta thAya.' ' A graMthanA racayitA zrIratnasiMhasUri ziSTa hatA. ziSTono A AcAra che ke koI paNa zubha kAryanI zarUAtamAM maMgaLa karavuM. Ama graMthakAra ziSTa hovAthI ahIM ziSTAcAranuM pAlana karavA mATe paNa temaNe graMthanI zarUAtamAM maMgaLa karyuM. kahyuM che - "ziSTonA mArganuM pAlana karavAthI ziSTo ziSTapaNe pAme che. ziSTamArganuM ullaMghana karavAthI temanI upara aziSTapaNuM AvI paDe che.' pahelA zlokanA bAkInA traNa pAdathI abhidheya kahyuM che. graMthanI zarUAtamAM abhidheya kahevAthI graMthano viSaya jaNAya che. tethI zrotAonI graMthamAM pravRtti sahelAIthI 1. maGgalapUrvapravRttaH pramattaziSyo'pi pAramiha yAti / zAstre vizeSajJAnAttu gauravAdiha pravarteta // 1 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 prayojanasambandhayoH saamrthygmytaa| zrotRRNAM granthe pravRttiH sugamA bhavati / granthAdAvabhidheyasyAnabhidhAne tu granthaviSayasyAjJAnena zrotRNAM granthe pravRttirna syAt / tatazca grantho'nupAdeyaH syAt granthakartuzca granthaviracanAyAso niSphalo bhavet / ataH saphalaM grantharacanaM kAGkSamANena granthakRtA granthAdAvavazyamabhidheyamabhidhAtavyam / __ prayojana-sambandhau tu yadyapyatra granthakRtA sAkSAnna nibaddhau tathApi sAmarthyagamyau stH| taccettham-prayojanaM dvidhA bhavati-kartuH zrotuzca / dve'pyanantaraparamparabhedena punardvidhA bhavataH / tatra karturanantaraprayojanaM ziSyahRdaye gurubahumAnasyA''dhAnam / zroturanantaraprayojanaM gurubahumAnasampAdanayuktijJAnaM tena ca nijahRdaye gurubahumAnasyA''dhAnam / dvayorapi paramparaprayojanaM paramapadaprAptiH / atra gurubahumAnasampAdakayuktikathanarUpAbhidheyAbhidhAnena svaparahRdaye gurubahumAnAdhAnarUpe zrotRkoranantaraprayojane sAmarthyAdgamyeta eva / jinazAsanavartisarvakriyANAM paramparaprayojanaM mokSaprAptiriti nirvivAdaM sarvasammatam / tato'sya zAstrasyA'pi paramparaprayojanaM mokSaprAptiriti siddham / itthaM prayojanaM jJAtam / thAya che. jo graMthanI zarUAtamAM abhidheya na kahevAmAM Ave to graMthanA viSayanuM jJAna na thavAthI zrotAonI graMthamAM pravRtti na thAya. tethI graMtha anupAdeya thAya ane graMthakArano graMtha racavAno prayatna niSphaLa thAya. mATe graMtharacanA saphaLa thAya evuM icchanArA graMthakAre graMthanI zarUAtamAM abhidheya avazya kahevuM. prayojana ane saMbandha jo ke graMthakAre ahIM sAkSAtuM nathI kahyA, chatAM paNa te banne sAmarthyathI jaNAya che. te A pramANe prayojana be prakAre che. kartAnuM ane zrotAnuM. A bannenA paNa be bheda che - anaMtara ane paraMpara. tyAM granthakartAnuM grantha racavAnuM anaMtara prayojana ziSyanA hRdayamAM gurubahumAna UbhuM karavuM e che. grantha sAMbhaLanAranuM grantha sAMbhaLavAnuM anaMtara prayojana gurubahumAna pedA karavAnI yuktionuM jJAna meLavavuM ane tenAthI potAnA hRdayamAM gurubahumAna pedA karavuM e che. bannenuM paraMpara prayojana mokSanI prApti che. ahIM gurubahumAna pedA karavAnI yuktio kahevArUpI abhidheya kahevA vaDe potAnA hRdayamAM gurubahumAna Ubhu karavArUpI zrotAnuM anaMtara prayojana ane bIjAnA hRdayamAM gurubahumAna UbhuM karavA rUpI kartAnuM anaMtara prayojana sAmarthyathI jaNAya ja che. jinazAsanamAM rahelI badhI kriyAonuM paraMpara prayojana mokSaprApti che, e vAta to koIpaNa vivAda vinA badhAne mAnya che. tethI A zAstranuM paNa paraMpara prayojana mokSaprApti che e nakkI thayuM. Ama prayojana jaNAyuM.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ smbndhdvaividhyprtipaadnm| adhunA sambandhaH vivriyate / sambandhasya jJAnena zretRNAM granthe vizvAsa upajAyate / sambandho'pi dvidhA-guruparvakramalakSaNa upAya-upeyabhAvalakSaNazca / tatrA''dyo zraddhAnusAriNamprati, dvitIyastu tarkAnusAriNamprati / tatra guruparvakramalakSaNasambandha itthaM bhavati - kevalajJAnaprAptyanantaraM tridazaviracitasamavasaraNeSu dharmadezanA dadatA zrIvardhamAnasvAminA sarvajantubhyo bhavavAridhinistaraNopAyAH pradarzitAH / tatra ca gurubahumAnaviSayaka upadezo'pi bhagavatA dattaH / sa ca gaNadharaiH sUtreSu nibaddhaH / taiH sa svaziSyebhyo dattaH / tairapi sa svaziSyebhyo dattaH / itthaM guruziSyaparamparayA'sAvupadezastAvatpravRtto yAvacchrIdharmasUribhiH svaziSyebhya etadgranthakartRbhyaH zrIratnasiMhasUribhyo dattaH / tairapi sa etacchAstrarUpeNa nibaddhaH / tato'sya gurubahumAnaviSayakasyopadezasya mUlaM tu paramparayA zrIvardhamAnasvAmina eva / itthaM guruparvakramalakSaNasambandhenaitadgranthanibaddhopadezaH zrIvardhamAnasvAmimUlako'stIti jJApitaM bhavati / tataH zraddhAnusAriNAM ziSyANAmetadgranthe vizvAso jAyate / yata: "puruSavizvAse vacanavizvAsaH' ityuktirapyasti / upAya-upeyabhAvalakSaNasambandhastvitthaM jJeyaH - vacanarUpApannametacchAstramupAyaH / have saMbandhanuM vivaraNa karAya che. saMbaMdhanA jJAnathI zrotAne grantha upara vizvAsa thAya che. saMbaMdha paNa be prakAre che - guruparaMparAsaMbaMdha ane upAya-upayabhAvasaMbaMdha. AmAM pahelo saMbaMdha zraddhAnusArI zrotA mATe che ane bIjo saMbaMdha tarmAnusArI zrotA mATe che. temAM guruparaMparAsaMbaMdha A rIte thAya che - kevaLajJAnanI prApti pachI devoe racelA samavasaraNomAM dharmadezanAo ApatA zrIvardhamAnasvAmIe badhA jIvone saMsAra samudra taravAnA upAyo batAvyA. e dezanAomAM gurubahumAnano upadeza paNa prabhue Apyo. te upadeza gaNadharoe sUtromAM gUMcyo. temaNe te potAnA ziSyone Apyo. temaNe paNa te potAnA ziSyone Apyo. Ama guru-ziSyanI paraMparAthI A upadeza tyAM sudhI pravRtta thayo ke jayAM sudhI zrIdharmasUri mahArAje te potAnA ziSya, A granthanA racayitA zrIratnasiMhasUri mahArAjane Apyo. temaNe paNa te A zAstrarUpe gUMcyo. tethI gurubahumAnanA A upadezanuM mULa to paraMparAe zrIvardhamAnasvAmI ja che. Ama guruparaMparA saMbaMdhathI jaNAvAya che ke A granthamAM guMthAyelo upadeza zrIvardhamAnasvAmIthI zarU thayo che. tethI zraddhAnusArI ziSyone A graMtha upara vizvAsa thAya che. kemake 'puruSa upara vizvAsa hoya to enA vacana upara vizvAsa thAya" evI ukti paNa che. upAya-upeya bhAva saMbaMdha A rIte jANavo - vacanasvarUpane pAmeluM A zAstra
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunamaskArarUpamaGgalaviSayakAkSepaparihArau / gurubahumAnasampAdakayuktijJAnaM tUpeyam / upAyAdupeyasya siddhirbhavati / itthamupAyopeyabhAvalakSaNasambandhenedaM jJApitaM bhavati yat gurubahumAnasampAdakayuktijJAnarUpopeyasyopAya etacchAstraM bhavati / tatastarkAnusAriNaH ziSyA etadgranthapaThane pravarttante / 16 zrIratnasiMhasUrayaH suvihitaparamparAyAM jAtAH, tata uparyuktAvubhau sambandhAvatra sAmarthyena ghaTete / yataH suvihitaparamparAjAtatvena tatparamparAmUlaM zrIvardhamAnasvAmini vizrA jJAyate / tataH prathamaH sambandho ghaTate / suvihitaparamparAjAtatvena tadvacanaM pramANabhUtaM bhavati / tatastadvacanena niyamenopeyasya siddhirbhavati / tato dvitIyo'pi sambandho'tra ghaTate / itthaM sAkSAt sAmarthyena cAnubandhacatuSTayaM granthakRtA prathamavRttena pratipAditam / nanu sarve granthakArA granthasyAdau maGgalakaraNArthamiSTadevatAnamaskAraM kurvanti / coktaM jIvavicAraprakaraNasyAdimavRtte zrIzAntisUribhiH - '1 bhuvaNapaIvaM vIraM namiUNa bhaNAmi abuhabohatthaM / jIvasarUvaM kiMcivi jaha bhaNiyaM puvvasUrihiM // 1 // ' upAya che. gurubahumAna pedA karAvanArI yuktionuM jJAna meLavavuM e upeya che. upAyathI upeyanI siddhi thAya che. Ama upAya-upeyabhAvasaMbaMdhathI e jaNAvAya che ke gurubahumAna pedA karAvanAra yuktionuM jJAna meLavavArUpa upayano upAya A zAstra che. tethI tarkAnusArI ziSyo A granthane bhaNavAmAM pravarte che. zrIratnasiMhasUri mahArAja suvihita paraMparAmAM thayA. tethI upara kahelA banne saMbandho ahIM sAmarthyathI ghaTe che. kemake suvihita paraMparAmAM thayA hovAthI te paraMparAnuM mULa zrIvardhamAnasvAmI che ema jaNAya che. tethI pahelo saMbandha ghaTe che. suvihitaparaMparAmAM thayA hovAthI temanuM vacana pramANabhUta bane che. tethI temanA vacanathI avazya upeyanI siddhi thAya che. tethI bIjo saMbandha paNa ahIM ghaTe che. Ama granthakAre pahelA zlokathI sAkSAt ane sAmarthyathI cAra anubandhonuM pratipAdana karyuM. prazna - badhA granthakAro granthanI zarUAtamAM maMgaLa karavA mATe iSTa devatAne namaskAra kare che. zrIzAntisUri mahArAje jIvavicAra prakaraNanA pahelA zlokamAM kahyuM che - ''vizvamAM dIpaka samAna zrIvIraprabhune namIne abudhajIvonA bodha mATe jema pUrvacAryoe kahyuM che tema 1. bhuvanapradIpaM vIraM natvA bhaNAmi abudhabodhArtham / jIvasvarUpaM kiJcidapi yathA bhaNitaM pUrvasUribhiH // 1 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunmskaarruupmngglvissykaakssepprihaarau| upadezasaptatikAdyavRtte zrIkSemarAjamunibhiH prakAzitam - * 1titthaMkarANaM caraNAraviMdaM, namittu nIsesasuhANa kaMdaM / mUDho vi bhAsemi hiuvaesaM, suNeha bhavvA sukayappavesaM // 1 // ' zrIprabhasUribhirdharmavidhiprathamazloke kathitam - * 2namiUNa vaddhamANaM tiyasiMdanariMdavihiyabahumANaM / vucchaM saparahiyatthaM, dhammavihimahaM samAseNa // 1 // ' vivekamaJjaryAdimavRtte zrIAsaDakavinA proktam - * 3siddhipurasatthavAhaM vIraM namiUNa carimajiNanAhaM / savaNasuhArasasariaM vucchAmi vivegamaMjariaM // 1 // ' zrIjayakIrtisUribhiH zIlopadezamAlAdyazloke pratipAditam - * 4AbAlabaMbhayAri nemikumAraM namittu jayasAraM / sIlovaesamAlaM vucchAmi vivekakarisAlaM // 1 // ' jIvonuM svarUpa kahuM chuM." zrIkSemarAjamunie upadezasasatikAnA pahelA zlokamAM kahyuM che - badhA sukhonA kaMda samAna tIrthakaronA caraNakamaLane namIne mUDha evo paNa huM sukatamAM praveza karAvanAra evA hitanA upadezane kahuM chuM. he bhavya jIvo ! tame sAMbhaLo" zrIprabhasUri mahArAje dharmavidhi granthanA pahelA zlokamAM kahyuM che - ""devendro ane narendroe jemanuM bahumAna karyuM che evA vardhamAnaprabhune namIne sva ane paranA hita mATe saMkSepamAM huM dharmavidhi kahIza." zrIAsaDakavie vivekamaMjarInA pahelA zlokamAM kahyuM che - "mokSanagaranA sArthavAha, chellA tIrthakara zrIvIraprabhune namIne kAnane mATe amRta samAna evI vivekamaMjarIne huM kahIza." zrIjayakIrtisUri mahArAje zIlopadezamAlAnA pahelA zlokamAM kahyuM che - "bALapaNathI brahmacArI, jagatanA sArarUpa zrInemikumArane namIne vivekane kheMcI 1. tIrthakarANAM caraNAravindaM, natvA niHzeSasukhAnAM kandam / mUDho'pi bhASe hitopadezaM, zRNuta bhavyAH sukRtapravezam // 1 // 2. natvA vardhamAnaM tridazendranarendravihitabahumAnam / vakSye svaparahitArthaM, dharmavidhimahaM samAsena // 1 // 3. siddhipurasArthavAhaM vIraM natvA caramajinanAtham / zravaNasudhArasasadRzAM vakSyAmi vivekamaJjarikAm // 1 // 4. AbAlabrahmacAriNaM nemikumAraM natvA jagatsAram / zIlopadezamAlAM vakSyAmi vivekakarSaNIm // 1 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunamaskArarUpamaGgalaviSayakAkSepaparihArau / bhavabhAvanAyAH prathamazloke maladhArizrIhemacandrasUribhirgumphitam - * 1NamiUNa NamirasuravaramaNimauDaphuraMtakiraNakabburiaM / bahupunnaMkuraniyaraMkiyaM va sirivIrapayakamalaM // 1 // ' upadezamAlAyA AdimavRtte zrIdharmadAsagaNibhiH kathitam - * 2namiUNa jiNavariMde, iMdanariMdaccie tiloyaguru / uvaesamAlamiNamo, vucchAmi gurUvaeseNaM // 1 // ' atra sarvatreSTadevatArUpasya zrIjinasya sAmAnyarUpeNa vizeSarUpeNa vA namaskAraM kRtvaiva maGgalaM kRtaM dRzyate / na ca gurornamaskAraM kRtvA maGgalaM kriyamANaM kutrApi dRSTam / atra tu granthakRtA prathamavRtte maGgalakaraNArthaM gurupAdapadmasya namaskAraH kRtaH / tattvasamIcInam / yataH zrIjinasyApekSayA guruhInataro'sti / granthaM prArIpsadbhirgranthakRdbhirvighnajayArthaM sarvazreSTha maGgalaM prayujyate / sarvottamaM ca maGgalaM zrIjinasya namaskaraNenaiva bhavati, na tu guroH lAvanAra zIlopadezamALA kahIza." maladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje bhavabhAvanAnA pahelA zlokamAM kahyuM che - "namatA evA devonA maNijaDita mugaTonA dedIpyamAna kiraNothI suzobhita, ghaNA puNyarUpI aMkurAnA samUhathI aMkita evA zrIvIraprabhunA caraNakamaLane nabhAne..." zrIdharmahAsagarI mahArA3 pahezabhANAnA pdde| somai jcha - "ndro ane narendrothI pUjAyelA, traNa lokanA guru evA zrIjinezvarabhagavaMtone namIne gurudevanA upadezapUrvaka A upadezamALAne kahIza.' ahIM badhe iSTadevatArUpa zrIjinezvara prabhune sAmAnyarUpe ke vizeSarUpe namaskAra karIne ja maMgaLa karAyeluM dekhAya che. gurudevane namaskAra karIne maMgaLa karAtuM kyAMya jovAyuM nathI. ahIM to granthakAre pahelA zlokamAM maMgaLa karavA mATe gurudevanA caraNakamaLane namaskAra karyo che. te barAbara nathI. zrIjinezvaraprabhunI apekSAe gurudeva hIna che. grantha zarU karavA icchanArA granthakAro vighnonA jaya mATe sauthI zreSTha maMgaLa kare che. sauthI zreSTha maMgaLa zrIjinezvara prabhune namaskAra karavAthI ja thAya che, gurudevane namaskAra karavAthI nahIM. 1. natvA namrasuravaramaNimukuTasphuratkiraNakarburitam / bahupuNyAGkuranikarAGkitamiva zrIvIrapAdakamalam // 1 // 2. natvA jinavarendrAn, indranarendrArcitAn trilokagurUn / upadezamAlAmimAM, vakSyAmi gurUpadezena // 1 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 gurunmskaarruupmngglvissykaakssepprihaarau| namaskaraNena / iti cet ? satyam, bAhyAbhyantarasamRddhiparopakArAdikamapekSya zrIjina eva sarvottamo'sti, parantu samprati jinavirahaviziSTe'tra bharate deva-dharmayathAvasthitasvarUpadarzakatvena tu gurureva sarvazreSThaH / yataH sampratyajJAnatimirAndhAnAM jIvAnAM mohanIyajJAnAvaraNIyakarmaviziSTakSayopazamAbhAve sati devasvarUpaparicAyako devabhaktau prerako dharmasvarUpapradarzako dharme pravartakazca gurureva dRzyate / samprati zrIjinAnAmatra bharatakSetre'bhAvo varttate / tato bhavATavIM paryaTadbhiH prANibhistannistaraNoNAyo na jJAyate / tataste duHkhamanubhavanta evAsyAM saMsRtigartAyAM tiSThanti / te duHkhanivRttyarthaM yaM yamupAyaM prayuJjante tena tena pratyuta teSAM duHkhavRddhireva bhavati / tataste bhRzaM duHkhapIDitAH santaH paJjarakSiptavihagA ivA'nicchayA'pi duHkhaikasaGa kule'sminsaMsAre vasanti / asminnavasare bhavATavilaGghanapraguNapadavIpradarzakairgurubhiH saha teSAM samAgamo bhavati / te ca tebhyo duHkhanivRtteH sukhaprAptezca tAttvikamupAyaM drshynti| zrIjinasya tatpradarzitadharmasya ca svarUpaM tatsamArAdhanavidhiJca te tebhyo jJApayanti / evaM jinavirahite'sminduHSamakAle guruM parihRtyAnanyopakArI ko'pi nAsti / ata eva javAba - tamArI vAta sAcI che. bAhya-abhyattara samRddhi, paropakAra vagerenI apekSAe zrIjinezvaraprabhu ja sarvazreSTha che. paraMtu hAla zrIjinezvaraprabhunA virahavALA A bharatakSetramAM deva ane dharmanuM yathAvasthita svarUpa gurudeva ja batAve che. tethI teo ja sarvazreSTha che. kemake vartamAnakALe ajJAnarUpI aMdhakArathI AMdhaLA thayelA jIvone mohanIyakarma ane jJAnAvaraNIyakarmano viziSTa kSayopazama na hovAthI devanA svarUpano paricaya karAvanAra, devanI bhaktimAM preraNA karanAra, dharmanuM svarUpa batAvanAra ane dharmamAM pravartAvanAra guru ja dekhAya che. hAla A bharatakSetramAM zrIjinezvaraprabhu vidyamAna nathI. tethI bhavATavImAM bhaTakatA jIvone temAMthI nIkaLavAnA upAyanI khabara paDatI nathI. tethI teo duHkhane anubhavatA thakA ja A saMsArarUpI khADAmAM rahe che. teo duHkhane dUra karavA je je upAyo kare che te te upAyothI ulTI emanA duHkhonI vRddhi ja thAya che. tethI teo duHkhathI khUba pIDAyelA thakA pAMjarAmAM pUrAyelA pakSInI jema anicchAe paNa ekamAtra duHkhathI bharAyelA evA A saMsAramAM rahe che. e vakhate bhavATavI oLaMgavAno cokkasa rasto batAvanArA gurudevanI sAthe temano samAgama thAya che. teo temane duHkha dUra karavAno ane sukha meLavavAno sAco upAya batAve che. zrIjinezvara prabhunuM svarUpa, temaNe prarUpelA dharmanuM svarUpa ane te dharmane ArAdhavAnI vidhi teo temane jaNAve che. Ama zrIjinezvaraprabhunA virahavALA A duHSamakALamAM guru sivAya asAdhAraNa upakArI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 devskaashaadgurordhiktvm| tattvatraye devadharmatattvayormadhye gurutattvasya nivezo kRtaH, yato yaH pradhAno bhavati sa madhye tiSThati / devadharmatattvAbhyAM saha yojako gururbhavati / tathA coktaM jainetarakabIrarSiNA svaracitabhASAvRtte - 'gurugoviMda donu khaDe, kisako lAgu pAya / balihArI gurudevakI, jine goviMda diyo batAya // ' asminvRtte sa kathayati yat - ekadA tasyAgre devo guruzca smkaalmevopsthitau| tataH sa manasi vimRSTavAn - 'dvAbhyAM kaM prathamaM praNamAmi ?' kSaNAntare tasya samAdhAnaM mIlitaM - 'gurureva prathamaM vandanIyaH / yatastenaiva devo darzitaH / gurvabhAve tu devadarzanamapi naiva syAt / ' itthamanayA'pekSayA gururapi devasakAzAdadhikataro bhavati / yaduktaM zrIharibhadrasUriracitapaJcAzakasya zrIabhayadevasUrikRtavRttau prathamazrAvakapaJcAzakasya caturthagAthAyA vivaraNe - 'tathA guravodharmopadezakA AcAryAdayaH devAzca-ArAdhyatamA arhanto gurudevAsteSAm, iha ca gurupadasya pUrvanipAto vivakSayA gurUNAM pUjyataratvakhyApanArthaH, na hi sadgurUpadezaM vinA sarvaviddevAdhigama iti bhAvaH / ' koI nathI. mATe ja traNa tattvomAM devatattva ane dharmatattvanI vacce gurutattva mUkyuM che. kemake je pradhAna hoya te vaccamAM hoya. devatattva ane dharmatattva sAthe joDanAra guru che. kabIrajIe kahyuM che - "guru goviMda donu khaDe, kisako lAgu pAya, balihArI gurudevakI, jine goviMda diyo batAya." A duhAmAM teo kahe che ke, ""ekavAra temanI sAme bhagavAna ane guru banne eka sAthe eka samaye upasthita thayA. tethI te mUMjhavaNamAM paDI gayA ke "bemAMthI pahelA kone namuM ?' eka kSaNa pachI emanI mUMjhavaNa dUra thaI. emane samAdhAna maLI gayuM - 'gurune ja pahelA vaMdana karavA joIe, kemake temaNe ja bhagavAnanI oLakhANa karAvI che. guru na hota to bhagavAnanuM darzana na thAta." Ama A apekSAe guru paNa bhagavAna karatA vadhu zreSTha che. zrIharibhadrasUriracita paMcAzakaprakaraNanA pahelA zrAvakapaMcAzakanI cothI gAthAnA vivaraNamAM vRttikAra zrIabhayadevasUri mahArAje kahyuM che - ""guru eTale dharmano upadeza ApanAra AcArya vagere. deva eTale ArAdhanA karavA yogyamAM sauthI zreSTha evA arihaMta prabhu. guru ane deva te gurudeva, temanuM. ahIM "guru" pada 'deva' padanI pahelA mUkyuM che te apekSAe guru vadhu pUjaya che e batAvavA mATe. kemake sadgurunA upadeza vinA sarvajJa prabhunI oLakha thatI nathI."
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 devskaashaadgurordhiktvm| anyacca pravrAjanAnantaraM zrIjino'pi nUtanasaMyaminaH saMyamasAmAcArIzikSaNArthaM sthavirebhya eva samarpayati, na tu svayameva tAn zikSayati, tasya vItarAgatvena sAraNA-vAraNA-nodanApratinodanAH kartumasamarthatvAt / zrIjinastu kevalamupadezameva dadAti, na tu hastagrahaNena kamapi dharme pravartayati / uktaJcopadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH * 1arihaMtA bhagavaMto, ahiyaM va hiyaM va na vi ihaM kiMci / vAraMti kAraveMti ya, ghittUNa jaNaM balA hatthe // 448 // uvaesaM puNa taM diti jeNa carieNa kittinilayANaM / devANa vi huMti pahU, kimaMga puNa maNuamittANaM // 449 // ' gurustUpadezadAnAnantaraM tathAvidhajIvamAzritya hastagrahaNena dharme pravarttayatyapi / zrIjino dharmaM prarUpayati zAsanaJca sthApayati / paramparAyAM tatpravRttiM tu gurava eva kArayanti / evamapi devasakAzAdgurormahattvamadhikaM bhavati / ___ aparaJcAsya granthasya pratipAdanaviSayo gurubahumAnaH / yatsambandhi kArya prArabhyate tasya vaLI dIkSA ApyA pachI zrIjinezvaraprabhu paNa nUtanadIkSitone saMyamanI sAmAcArI zIkhavADavA mATe virone ja soMpe che. pote temane zIkhavatA nathI. kemake pote vItarAga hovAthI sAraNA, vAraNA, coyaNA, paDicoyaNA na karI zake. zrIjinezvaraprabhu to mAtra upadeza ja Ape che, hAtha pakaDIne koIne dharmamAM pravartAvatA nathI. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - " "ahIM arihaMta bhagavaMto baLAtkAre vyaktino hAtha pakaDIne koIne paNa ahitathI aTakAvatA nathI ke hitamAM pravRtti karAvatA nathI, paraMtu tevo upadeza Ape che jene AcarIne te kIrtinA ghara samAna devonA paNa svAmI thAya cha. to manuSyamAtrAnA svAmI thAya mAM zuMDe !" - gurudeva to upadeza ApyA pachI tenA jIvane AzrayIne hAtha pakaDIne dharmamAM pravartAve paNa kharA. zrIjinezvaraprabhu dharmanI prarUpaNA kare che ane zAsana sthApe che. paraMparAmAM tenI pravRtti to guru ja karAve che. A rIte paNa deva karatA gurunuM mahattva adhika che. bIju, A granthamAM kahevAno viSaya gurubahumAna che. nItimAM hoMziyAra puruSo 1. arhanto bhagavantaH, ahitaM vA hitaM vA nApi iha kiJcit / vArayanti kArayanti ca, gRhItvA janaM balAt haste // 448 // upadezaM punastaM dadati, yena caritena kIrtinilayAnAm / devAnAmapi bhavanti prabhavaH, kimaGga punaH manuSyamAtrANAm // 449 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 vinayasya jinazAsanamUlatvam / kRpAmabhilaSanti nItinipuNAH / tato'trApi gurubahumAnasya pratipAdanIyatvena gurukRpAbhilASo granthakartuH svAbhAvika eva / gurukRpA ca gurornamaskaraNena prApyate / itthaM granthAdau guruM namaskRtya maGgalaM kurvatA granthakRtA na kimapyanucitamanuSThitam, kintu samIcInatarameva kAryaM kRtam / atra guroH pradhAnatve'pi natveti padaM prathamamupAttaM tat 'jinazAsanasya mUlaM vinayaH' iti jJApanArtham / uktaJcopadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH 'viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAo vippamukkassa, kao dhammo kao tavo ? // 341 // ' zrIzayyambhavasUribhirapi dazavaikAlikasUtrasya navamAdhyayanasya dvitIyoddezakasya dvitIyagAthAyAM kathitam -' evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mukkho / ' sthaviraracitacandrakavedhyakaprakIrNakasya catuSpaJcAzattamavRtte'pyuktam- "viNao mokkhaddAra' / jenuM kArya zarU kare tenI kRpA jhaMkhe che. tethI ahIM paNa gurubahumAnanuM pratipAdana karavAnuM hovAthI granthakArane gurukRpA meLavavAnI jhaMkhanA hoya e svAbhAvika ja che. te gurune namaskAra karavAthI maLe che. Ama granthanI zarUAtamAM gurune namaskAra karIne maMgaLa karatA granthakAre kaMI paNa anucita nathI karyuM, parantu yogya ja karyuM che. ahIM guru pradhAna hovA chatA paNa navI pada pahelA mUkyuM che te "jinazAsananuM mULa vinaya che e jaNAvavA mATe. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "vinaya zAsananuM mULa che, vinayavALo saMyata thAya che. vinaya vinAnAne dharma ane tapa kyAMthI hoya." zrI zayyabhavasUri mahArAje paNa dazavaikAlikasUtranA 9mA adhyayananA bIjA uddezAnI bIjI gAthAmAM kahyuM che - "Ama dharmanuM mULa vinaya che ane tenuM parama eTale phaLa mokSa che." sthaviraracita candrakavaidhyakapayannAnA 54mA zlokamAM paNa kahyuM che -"vinaya mokSa-dvAra cha." 1. vinayaH zAsane mUlaM, vinItaH saMyataH bhavet / vinayAt vipramuktasya, kuto dharmaH kutastapaH ? // 341 // 2. evaM dharmasya vinayaH mUlaM paramastasya mokSaH / 3. vinayaH mokSadvAram /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dvitIyaM vRttam / itthaM savistaraM prathamazlokArtho vivecitaH // 1 // avataraNikA-adhunA dvitIyazloke guruH ziSyANAmatizayena pUjanIya iti bhAvaM pradarzayati granthakRtmUlam - guruNo nANAijuyA, mahaNijjA sayalabhuvaNamajjhaMmi / kiM puNa niyasIsANaM, AsannuvayAraheUhiM ? // 2 // chAyA- guravo jJAnAdiyutA, mahanIyAH sakalabhuvanamadhye / kiM punaH nijaziSyANA-mAsannopakArahetubhiH ? // 2 // daNDAnvayaH - nANAijuyA guruNo sayalabhuvaNamAmi mahaNijjA, AsannuvayAraheUhiM niyasIsANaM puNa kiM ? // 2 // hemacandrIyA vRttiH-jJAnAdiyutAH - jJAnaM-samyagbodhaH, tadAdau yeSAM te jJAnAdayaHjJAna-darzana-cAritra-tapaH-prabhAva-labdhi-prabhAvakatA-gItArthatA-vidvattAdayaH, tairyutAH-sametA iti jJAnAdiyutAH / jJAnAdiyutAH ke ? guravaH - dharmadAyakAH / yata uktam - 'jo jeNa suddhadhamme, nijojio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa bhaNNai dhammagurU dhammadANA // ' jJAnadiyutA guravo bhavanti, tataH kiM ? yato guravo jJAnAdiyutA Ama vistArapUrvaka prathama zlokanA arthanuM vivecana karyuM. (1) avataraNikA - have granthakAra bIjA zlokamAM "guru ziSyo mATe atizaya pUjanIya che' se bhAva matAve . zabdArtha - jJAnAdithI yukta evA guruo saMpUrNa vizvamAM pUjanIya che, najIkanA 751235 hetumA pa3 potAnA ziSyo bhATe to zuMDe ? (avazya pU4nIya che.) (2) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - jJAna eTale samyagu bodha. Adi zabdathI darzana, yAritra, ta5, prabhAva, sandhi, prabhAva.tAotArthatA, vidvattA vagere guNo sevai. gurumI jJAna vagere guNothI yukta hoya che. guru eTale dharma ApanAra. kahyuM che - "je sAdhu ke gRhastha jene zuddhadharmamAM joDe te ja tenA dharmaguru kahevAya che, kemake teNe tene dharma Apyo 1. yo yena zuddhadharme niyojitaH saMyatena gRhiNA vA / sa eva tasya bhaNyate dharmaguruH dharmadAnAt //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 guroH sklbhuvnpuujytvm| bhavanti, tato mahanIyAH-pUjanIyA bhavanti / etenAnumAnaprayogo darzitaH--guravaH pUjanIyAH, jJAnAdiguNayuktatvAt, tatra guNA vyApyAH pUjyatvaM tu vyApakam, tato yatra yatra guNAstitvaM tatra tatra pUjyatvamiti vyaaptirghttte| yato guravo jJAnAdiguNasampannA bhavantyata eva te pUjyA bhavanti / guravaH kutra pUjanIyA bhavanti ? sakalabhuvanamadhye - sakalaM-sampUrNaM tacca tadbhuvanaM-lokazceti sakalabhuvanam, tasya madhyamantariti sakalabhuvanamadhyam, tasminniti sakalabhuvanamadhye / guravaH sakalabhuvanamadhye pUjanIyA bhavanti iti kathanenedaM sUcitaM yat sampUrNavizvavartijIvairguravo pUjanIyA bhavanti / devA aviratAH santi / atasteSAM svApekSayA guNAdhikAH sarvaviratA guravaH pUjyA bhavanti / yata uktaM snAtrapUjAyAM zrIvIravijayaiH - 'viratidharane praNAma karIne indra sabhAmAM besejI / ' atra taiH kathitaM yat indraH sudharmasabhAyAM svasiMhAsana upavezanAtpUrvaM tiryaglokavartinaH sarvaviratAnpraNamati / tata evopavizati / praNAmo'pi pUjAyA prakAra ev| yadi indro'pi gurUnpraNamati tarhi zeSatridazAnAM tu te sutarAM pUjyA bhavanti / nArakA apyaviratAH santi, tatasteSAmapi sarvaviratA guravaH pUjyA bhavanti / tiryaJco'viratA dezaviratA vA santi / tatasteSAmapi guravaH pUjyA bhavanti / manuSyeSu bahavo'viratA dezaviratAzca santi / tatasteSAmapi guravaH che." guruo jJAna vagere guNothI yukta hovAthI pUjanIya hoya che. AnAthI anumAnaprayoga batAvyo - guruo pUjanIya che, jJAnAdiguNothI yukta hovAthI. temAM guNo vyApya che, pUjyatva vyApaka che. tethI jyAM jyAM guNonuM astitva hoya tyAM tyAM pUjyatva hoya evI vyApti ghaTe che. guruo jJAnAdi guNothI yukta che. mATe ja teo pUjaya che. guruo kyAM pUjanIya che? guruo saMpUrNa vizvamAM pUjanIya che. Ama kahevAthI ema sUcita karyuM che ke guruo saMpUrNa vizvanA jIvo vaDe pUjanIya che. devo virati vinAnA hoya che. ethI emanI mATe potAnI apekSAe guNomAM adhika hovAthI sarvaviratidhara guruo pUjaya che. snAtrapUjAmAM zrIvIravijayajI mahArAje kahyuM che - "viratidharane praNAma karIne, indra sabhAmAM besejI." ahIM teo kahe che ke indra mahArAjA sudharmAsabhAmAM potAnA siMhAsana upara besatA pahelA vicchalokamAM rahelA badhA sarvaviratidharone vaMdana kare che. pachI ja bese che. vaMdana e paNa pUjAno eka prakAra ja che. jo indra paNa guruone vaMdana karato hoya to bAkInA devA mATe to guruo sutarAM pUjAya che. nArakIo paNa virati vinAnA hoya che. tethI temanA mATe paNa sarvaviratidhara guruo pUjaya che. tiryaMco avirata ke dezavirata hoya che. tethI temanA mATe paNa guruo pUjya che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunuIT: | pUjyA bhavanti / itthaM jJAnAdiguNagaNAlaGkRtatvena guravo sarvatra pUjyA bhavanti / puSpaM saurabhaguNavadasti, tato bhramaraiH sevyate / gandhahastI sravanmadajalaguNavAnasti, tatastaM dvirephAH sevante / evaM guravo'pi vividhaguNagaNavibhUSitAH santi / tataH sarvaiH pUjyante / guruguNAstvevaMprakArA bhavanti - kSamA - mRdutA namratA - santoSa- tpshcryaa-brhmcrysaMyamAjIinya-zautta-tyAnA-hiMsAnivRtti-satyabhASaLa-caurynivRtti- prAvacanitva dharmathitva-vAvitva-naimittitva-vidyAmRttva-siddhatva-vitva-samitatva-guptatvApramattatvA cAravattva-bhavabhIrutvAdayaH / guroH SaTtriMzadguNA itthaM bhavanti - AcArasampat 1 zrutasampat 2 zarIrasampat 3 vacanasampat 4, vAcanAsampat 5, matisampat 6, prayogamatisampat 7, saGgrahaparijJAsampacca / etA aSTavidhAH sampadaH pratyekaM caturbhedAH / tato'STAnAM caturbhirguNane dvAtriMzadbhavanti / tatra caturvidho vinayaH prakSipyate / tato jAtAH SaTtriMzadguruguNAH / tatrAcArasampadazcaturvidhatvamevaM 25 manuSyomAM ghaNA avirata ane dezavirata che. tethI temanA mATe paNa guruo pUjya che. Ama jJAnAdiguNonA samudAyathI alaMkRta hovAthI guruo sarvatra pUjya che. puSpa sugaMdha guNavALuM che. tethI bhamarAo tene seve che. gandhahasti jharatA madajaLanA guNavALo che. tethI bhamarAo tene seve che. ema guruo paNa vividha guNonA samUhathI vibhUSita che. tethI badhA vaDe pUjya che. gurunA guNo AvA hoya che kSamA, mRdutA, namratA, santoSa, tapa, brahmacarya, saMyama, niSparigrahapaNuM, pavitratA, tyAga, hiMsAthI aTakavuM, sAcu bolavuM, corI na karavI, vartamAnakALanuM badhuM zruta dhAraNa karavuM, dharmakathA karavI, vAda karavo, nimitta kahevuM, vidyA dhAraNa karavI, maMtro siddha hovA, kavipaNuM, samitinuM pAlana karavuM, guptinuM pAlana karavuM, apramattapaNuM, AcAronuM pAlana karavuM, bhavathI DaravuM vagere. = - gurunA 36 guNa A rIte thAya che 1) AcArasampat, 2) zrutasampat 3) zarIrasampat4) vacanasampan 5) vAcanAsampan 6) matisamprat 7) prayogamatisampat ane 8) saMgrahaparijJAsampar. A AThe ya sampant cAra-cAra prakAranI hoya che. tethI AThane cArathI guNavAthI batrIsa thAya che. temAM cAra prakArano vinaya umeravo. tethI 36 guruguNa thAya. cAra prakAranI AcArasampat A rIte che - 1) cAritra yukta, 2)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH sstttriNshdgunnaaH| bhavati - caraNayuto madarahito'niyatavRttiracaJcalazceti / zrutasampadazcaturvidhatvamevaM - yugapradhAnAgamaH paricitasUtra utsargApavAdAdivedI udAttAdisvaravizuddhividhAyI ca / zarIrasampadazcaturvidhatvamevaM - ArohapariNAhayuktaH sampUrNapANyAdirbadhiratvAdivarjito dRDhasaMhananazca / vacanasampadazcaturvidhatvamevaM - vAdI madhuravacano'nizritavacanaH sphuTavacanazceti / vAcanAsampadazcatuSprakAratvamevaM - yogyavAcanaH pariNatavAcanaH vAcanAyA nirvAhako'rthasya ca nirvaahkH| matisampadazcaturdhAtvamevaM-avagraha IhA'vAyo dhAraNA ca / prayogamatisampadazcaturvidhatvamevaM-zaktijJAnaM puruSajJAnaM kSetrajJAnaM vastujJAnaJca / saGgrahasampadazcaturvidhatvamevaMgaNayogyopa-saGgrahasampat saMsaktasampat svAdhyAyasampat zikSopasaGgrahasampacca / vinayasya caturvidhatvamevaM AcAravinayaH zrutavinayo vikSepaNavinayo doSaparighAtavinayazca / uktaJca pravacanasAroddhAre zrInemicandrasUribhizcatuHSaSTitame dvAre - aTThavihA gaNisaMpaya caugguNA navari huMti battIsaM / madarahita, 3) aniyatavRtti, 4) caMcaLatArahita. zrutasampanA cAra prakAra A rIte che - 1) te te kALanA badhA zrutanA jJAtA hoya, 2) sUtro svanAmavat paricita hoya, 3) utsarga-apavAda vagerenA jANanAra hoya, 4) udAtta vagere svaronI vizuddhipUrvaka sUtro uccare. zarIrasampanA cAra bheda A pramANe che - 1) laMbAI-pahoLAI pramANayukta hoya, 2) hAtha-paga vagere saMpUrNa hoya, 3) baherApaNuM vagere na hoya, 4) daDha saMghayaNavALA hoya. vacanasaMpanA cAra prakAra A pramANe che - 1) vAdI hoya, 2) madhura vacano bole, 3) rAgadveSarahita vacano bole, 4) spaSTa vacano bole. vAcanAlampanA cAra prakAra A rIte che - 1) yogya vAcanA Ape, 2) pariName evI vAcanA Ape, 3) vAcanAno nirvAha karAve, 4) arthano nirvAha karAve. matisampanA cAra prakAra A rIte che - 1) avagraha, 2) IhA, 3) apAya, 4) dhAraNA. prayogamatisampanA cAra prakAra A rIte che - 1) zaktine jANe, 2) puruSane jANe, 3) kSetrane jANe, 4) vastune jANe. saMgrahasampanA cAra prakAra A pramANe che - 1) gaNa yogya vastuno saMgraha kare, 2) ayogya ziSyone paNa nibhAve, 3) svAdhyAya karAve, 4) zikSA Ape. vinayanA cAra prakAra A rIte che - 1) AcArano vinaya 2) zrutano vinaya 3) anyadharmathI vimukha karavArUpa vinaya 4) doSono nAza karavArUpa vinaya. zrInemicandrasUri mahArAje pravacanasAroddhAranAM 64mA dvAramAM kahyuM che - "ATha prakAranI AcAryanI saMpane cAra 1. aSTavidhA gaNisampat caturgaNA navaraM bhavanti dvAtriMzat /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 guroH sstttriNshdgunnaaH| 'viNao ya caubbheo chattIsa guNA ime guruNo // 540 // AyAra 1 suya 2 sarIre 3 vayaNe 4 vAyaNa 5 maI 6 paogamaI 7 / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahapariNNA 8 // 541 // caraNajuo mayarahio aniyayavittI acaMcalo ceva / jugapariciya ussaggI udattaghosAi vinneo // 542 // cauraMso'kuMTAI bahirattaNavajjio tave satto / vAI mahuratta'nissiya phuDavayaNo saMpayA vayaNe // 543 // joggo pariNayavAyaNa nijjaviyA vAyaNAe nivvahaNe / oggaha IhAvAya dhAraNa maisaMpayA cauro // 544 // guNI karavAthI 32 thAya che ane cAra prakArano vinaya, A gurunA 36 guNa che. mAyAra, zruta, zarIra, vayana, vAyanA, bhati, prayogamati. mA badhAmA sampat. mA bhI saMgrahaparijJAsampat. cAritrayukta, madarahita, aniyatavRttivALA, caMcaLatA rahita (A AcArasampata che.) yugamAM sauthI vadhu zrutane jANe, sUtrothI paricita, utsargAdine jANe, udAttadoSa vagere pUrvaka bole (A zrutasampata che.) pramANayukta zarIravALA, lulA-laMgaDA na Doya, pdde| na Doya, ta5 42 // za mevA Doya ( zarIrasampat che.) pAhI, madhura bolanArA, pakSapAta rahita bolanArA, spaSTavacanavALA e vacanasampatu che. yogyavAcanA Ape, pariNata vAcanA Ape, arthanA nirvAhaka, vAcanAnA nirvAhaka (A vAcanAsampat cha.) avArDa, S&l, apAya, ghaa29|| se yA2 matisampat che. zati, puruSa, kSetra, 1. vinayazca caturbhedaH SaTtriMzadguNA ime guroH // 540 // AcAraH zrutaM zarIre vacane vAcanA matiH prayogamatiH / eteSu sampadaH khalu aSTamA saGagrahaparijJA // 541 // caraNayuto madarahito'niyatavRttiracaJcala eva / yugaparicitaH utsargI udAttaghoSAdiH vijJeyaH // 542 // caturasro'kuNTAdiH badhiratvavarjitaH tapasi zaktaH / vAdI madhuratvAnizritaH spaSTavacanaH sampado vacane // 543 // yogyo pariNatavAcano niryApako vAcanAyA nirvAhane / avagraha IhApAyo dhAraNA matisampaccatasraH // 544 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAntareNa guroH SaTtriMzadguNAH / sattIM purisaM khittaM vatthaM nAuM pauMjae vAyaM / gaNajoggaM saMsattaM sajjhAe sikkhaNaM jANe // 545 // AyAre suyaviNae vikkhivaNe ceva hoi bodhavvA / dosassa parighAe viNae cauhesa paDivattI // 546 // ' anyathA'pi guroH SaTtriMzadguNA bhavanti tadyathA-1) dezayutaH 2) kulayutaH 3) jAtiyutaH 4) rUpayutaH 5) saMhananayutaH 6) dhRtiyutaH 7) anAzaMsI 8) avikathana: 9) amAyI 10) sthiraparipATi: 11) upAdeyavacanaH 12) jitaparSat 13) jitanidraH 14) madhyasthaH 15) dezajJaH 16) kAlajJaH 17) bhAvajJaH 18) AsannalabdhapratibhaH 19) nAnAvidhadezabhASAjJaH 20-24) paJcavidhAcArayuktaH 25) sUtrArthatadubhayavidhijJaH 26-29) dRSTAntahetUpanayanayanipuNaH 30) pratipAdanazaktiyuktaH 31-32) svasamayaparasamayavid 33) gambhIraH 34) dIptimAn 35) zivaH 36) somazceti / taduktaM bRhatkalpabhASye desakulajAirUvI saMghayaNI dhiijuo aNAsaMsI / vastune jANIne vANIno prayoga kare (A prayogamatisampata che.) gaNayogyane jANe, saMsaktane jANe, svAdhyAyane jANe, zikSA karavAnuM jANe (A saMgrahaparijJAsampata che.) AcAra, zruta, vikSepaNa, doSaparighAta A cAra prakAre vinayamAM pratipatti che." bIjI rIte paNa gurunA 36 guNo che - 1) uttama dezamAM janmelA, 2) uttama huNamA 4nbhesA, 3) uttama timA 4nbhelA, 4) uttama. 35vANA, 5) uttama saMghayAvA , 6) dhairyavANA, 7) apekSA2Dita, 8) garDa nahIM bolanA, 8) mAyA vinAnA, 10) sUtrArtha sthira thayA hoya, 11) grAhyavacanavALA, 12) parSadA DaratI hoya, 13) nidrAne (r)tI hoya, 14) madhyastha hoya, 15) hezane , 16) ane , 17) bhAvane ro, 18) 42417, 18) vividha dezAnI bhASA , 20-24) paMyAyAra pANe, 25) sUtra-artha-tamaya , 26-28) dRSTAnta-hetu-upanaya-nayama DoziyAra Doya, u0) sabhavAnI zati. hoya, 31-32.) svarzana526zanane 90, 33) mAra Doya, 34) tejasvI hoya, 35) kalyANarUpa hoya, 36) saumya hoya. bRhatkalpabhASyamAM kahyuM cha - "deza-du-ti yuta, 35vAn, bhabhUta saMghayAvA, vRtiyuta, sAzaMsA vinAnA, 1. zaktiM puruSaM kSetraM vastu jJAtvA prayunakti vAcam / gaNayogyaM saMsaktaM svAdhyAya zikSaNaM jAnAti // 545 // AcAre zrutavinaye vikSipaNe, eva bhavati boddhavyA / doSasya parighAte vinayaH, caturdheSA pratipattiH // 546 // 2. dezakulajAtirUpI saMhananI dhRtiyutaH anAzaMsI /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 prakArAntareNa guroH SaTtriMzadguNAH / avikatthaNo amAyI thiraparivADI gahiyavakko // 241 // jiyapariso jiyanido majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsannu // 242 // paMcavihe AyAre jutto suttattha-tadubhayavihinnU / AharaNa-heu-uvanaya-nayaniuNo gAhaNAkusalo // 243 // sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM // 244 // ' puSpamAlAyAmapi prakAzitaM maladhArizrIhemacandrasUribhiH desakulajAirUvI, saMghayaNadhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI, thiraparivADI gahiavakko // 330 // bahu nahI bolanArA, mAyArahita, sthirasUtrovALA, grAhyavAkyavALA, parSadAne jItanArA, nidrA para vijaya pAmelA, madhyastha, deza-kALa-bhAvane jANanArA, hAjarajavAbI, vividha dezanI bhASAne jANanArA, pAMca AcArathI yukta, sUtra-artha-taMdubhayanI vidhine jANanArA dRSTAnta-heta-upanaya-nayamAM nipuNa, samajAvavAmAM kuzaLa, svasamayaparasamayane jANanArA, mI2, tasvI, pratyArI, saubhya - seMzDo guthI yuta (guru) pravayanano sAra kahevA mATe yogya che." puSpamALAmAM paNa mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje kahyuM che - "heza-guNa-ti-35vANA, saMghaya-vRti yuta, sAzaMsA 2rita, bahu nahIM bolanA2, mAyA rahita, sthira sUtrovALA, grAhyavAkyavALA, parSadAne jItanArA, nidrAno jayo 1. avikatthanaH amAyI sthiraparipATi: grAhyavAkyaH // 241 // jitaparSad jitanidraH madhyasthaH dezakAlabhAvajJaH / AsannalabdhapratibhaH nAnAvidhadezabhASAjJaH // 242 // paJcavidhe AcAre yuktaH sutrArthatadubhayavidhijJaH / AharaNa-hetUpanayanayanipuNaH grAhaNAkuzalaH // 243 // svasamayaparasamayavid gambhIraH dIptimAn zivaH somaH / guNazatakalitaH yuktaH pravacanasAraM parikathayitum // 244 // 2. dezakulajAtirUpI, saMhananadhRtiyutaH anAzaMsI / avikatthanaH amAyI, sthiraparipATiH grAhyavAkyaH // 330 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH SaNNavatyadhikadvAdazazataguNAH / 'jiyapariso jiyaniddo, majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho, nANAvihadesabhAsannU // 331 // paMcavihe AyAre jutto, suttattha-tadubhayavihannU / AharaNa-heu-uvaNaya-naya-niuNo gAhaNAkusalo // 332 // sasamayaparasamayaviU, gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio eso, pavayaNauvaesao a gurU // 333 // ' evamanyA api guruguNaSaTvizikAH sambhavanti / tAH savivecanA guruguNaSaTtriMzatSaTtrizikAgranthe pradarzitAH santi / tatra guruguNAnAM SaTtriMzat SaTtrizikA vivecitAH / atra granthagauravabhayAt mayA guroH SaTtriMzadguNA nAmamAtreNa saGkIrtitAH, na ca teSAM vivecanaM kRtam, nApyanyAH SaTvizikAH pradarzitAH, tajjijJAsubhistadgranthA avlokniiyaaH| SaTtriMzataH SaTvizatA guNane SaNNavatyadhikadvAdazazatAni bhavanti / karanArA, madhyastha, deza-kALa-bhAvane jANanArA, hAjarajavAbI, vividha dezonI bhASA jANanArA, pAMca prakAranA AcAramAM yukta, sutra-artha-tadubhayanI vidhine jANanArA, udAharaNa-hetu-upanaya-nayamAM nipuNa, samajAvavAmAM kuzaLa, svasamayaparasamayanA jANakAra, gaMbhIra, tejasvI, kalyANakArI, saumya AvA seMkaDo guNothI yukta ane pravacanano upadeza saapnaa2| sevA zuru che." e pramANe bIjI paNa guruguNachaTakIzIo thAya che. te vivecana sahita guruguNaSatrizatpatrizikA nAmanA granthamAM batAvI che. tyAM gurunA guNonI 36 chatrIzIo batAvI che. ahIM granthagauravanA bhayathI meM gurunA 36 guNonA mAtra nAma kahyA che, temanuM vivecana karyuM nathI, ane anya chatrIzIo paNa batAvI nathI. tenI jijJAsAvALAoe te grantho joI levA. 36 ne 36 thI guNatA 1, 296 thAya che. tethI 1. jitaparSad jitanidraH, madhyasthaH dezakAlabhAvajJaH / AsannalabdhapratibhaH nAnAvidhadezabhASAjJaH // 331 // paJcavidhe AcAre yuktaH, sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AharaNa-hetUpanaya-naya-nipuNaH grAhaNAkuzalaH // 332 // svasamayaparasamayavid, gambhIraH dIptimAn zivaH somaH / guNazatakalitaH eSaH, pravacanopadezakazca guruH // 333 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurugunnaaH| tatastAvanto guruguNA bhavanti / sthaviraracitacandrakavedhyakaprakIrNake guruguNA evaM pradarzitA:''puDhavI viva savvasahaM 1 meru vva akaMpiraM 2 ThiyaM dhamme 3 / caMdaM va somalesaM 4 taM AyariyaM pasaMsaMti // 23 // aparissAvi 5 AloyaNArihaM 6 heGa-kAraNavihantuM 7-8 / gaMbhIraM 9 duddharisaM 10 taM AyariyaM pasaMsaMti // 24 // kAlannU 11 desannU 12 samayannU 13 aturiyaM 14 asaMbhaMtaM 15 / aNuvattayaM 16 amAyaM 17 taM AyariyaM pasaMsaMti // 25 // loiyaveiya-sAmAiesu satthesu jassa vakkhevo 18-19-20 / sasamaya-parasamayaviU 21-22 taM AyariyaM pasaMsaMti // 26 // teTalA guruguNa thAya. viraracita candrakavedhyakapayajJAmAM gurunA guNo A pramANe batAvyA che - "pRthvInI jema badhu sahana karanArA, meruparvatanI jema nahIM kaMpanArA, dharmamAM rahelA, caMdranI jema saumyulezyAvALA te AcAryane prazaMse che. anyanI guptavAto anyane nahIM jaNAvanArA, AlocanA ApavAne yogya, hetu-kAraNanI vidhine jANanArA, gaMbhIra, du:khethI pAse javAya tevA te AcAryane prazaMse che. kALane jANanArA, dezane jANanArA, samayane jANanArA, utAvaLA nahI, vicAryA vinA nahIM karanArA, anuvartana karanArA, mAyArahita te AcAryane prazaMse che. laukika-vaidika darzanonA zAstromAM jeno vyApa hoya, svadarzana-paradarzanane 1. pRthvI iva sarvasahaM, meruH iva akampamAnaM sthitaM dharme / candraH iva somalezyaM taM AcArya prazaMsanti // 23 // aparisrAviNaM AlocanAha hetu-kAraNavidhijJam / gambhIraM durdharSaM taM AcArya prazaMsanti // 24 // kAlajJaM dezajJaM samayajJaM atvaritaM asambhrAntaM / anuvartakaM amAyaM taM AcArya prazaMsanti // 25 // laukikavaidikasAmAyikeSu zAstreSu yasya vyAkSepaH / svasamayaparasamayavidaM taM AcArya prazaMsanti // 26 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 guruguNAH / 'bArasa vi aMgehiM sAmAiyamAipuvvanibaddha / laddhaTTaM gahiyaTTaM 23-24 taM AyariyaM pasaMsaMti // 27 // zrIdharmadAsagaNiracitopadezamAlAyAM guruguNA itthamupanyastAH '2paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mahuravakko / gaMbhIro dhImaMto, uvaesaparo ya Ayario // 10 // aparissAvI somo, saMgahasIlo abhiggahamaI ya / avikathaNo acavalo, pasaMtahiyao gurU hoi // 11 // upadezamAlAyAH zrIsiddharSigaNiracitaheyopAdeyaTIkAyAM anayorgAthayorevaM vivaraNaM kRtam - 'pratiniyataM viziSTA'vayavaracanayA rUpaM yasya sa pratirUpaH - prativibhaktAGgaH, anena zarIrasampadamAha, pradhAnaguNayogitayA vA tadgocarabuddhijanakatvAttIrthakarAdInAM pratirUpaH pratibimbAkAraH, tejasvI - dIptimAn, yugaM vartamAnakAlastasmin pradhAnaH zeSajanApekSayotkRSTaH bahutvAdAgamaH zrutaM yasyAsau yugapradhAnAgamaH, mdhurvaaky:jANanArA te AcAryane prazaMse che. sAmAyikathI pUrva sudhI nibaddha bAre aMgonA artha sAMbhaLyA ane samajyA hoya evA te AcAryane prazaMse che." - zrIdharmadAsagaNi mahArAje racela upadezamALAmAM gurunA guNo A pramANe batAvyA che "3pavAn, te4svI, yugamAM pradhAna sevA Agamane bhAnArA, madhuravAmyavAnA, gaMbhIra, buddhimAn ane upadeza ApavAmAM tatpara evA AcArya hoya che. anyanI guptavAto nahIM jaNAvanArA, saumya, saMgraha karavAnA svabhAvavALA, abhigrahomAM jemanI mati ramatI hoya sevA, jaDu nahIM josanArA, apaNatArahita, prazAMtahRdhyavANA guru hoya che." upadezamALAnI zrIsiddharSigaNiracitaheyopAdeya TIkAmAM A be gAthAnuM vivaraNa A pramANe karyuM che - ''pratirUpa eTale avayavonI viziSTa racanAthI pratiniyata rUpavALA, AnAthI zarIrasaMpat kahI, athavA pradhAna guNavALA hovAthI tIrthaMkarAdinI buddhi pedA karanArA hovAthI tIrthaMkarAdinA pratibiMba svarUpa, tejasvI eTale dIptivALA, yugapradhAnAgama eTale vartamAnakALamAM sauthI vadhu zrutavALA, madhuravAkya eTale mIThA vacana bolanArA, 1. dvAdazeSvapi aGgeSu sAmAyikAdipUrvanibaddheSu / labdhArthaM gRhItArthaM taM AcAryaM prazaMsanti // 27 // 2. pratirUpaH tejasvI yugapradhAnAgamaH madhuravAkyaH / gambhIraH dhImAn, upadezaparazcAcAryaH // 10 // aparisrAvI somaH saGagrahazIlaH abhigrahamatizca / avikathanaH acapalaH prazAntahRdayaH guruH bhavati // 11 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ nijaziSyANAM tu guruH pUjya eva / pezalavacanaH, gaMbhIro'tucchaH parairalabhyamadhya ityarthaH, dhRtimAnniSprakampacittaH, upadezaparaH sadvacanairmArgapravartakaH, cazabdaH samuccaye AcAryo bhavatIti kriyA, tathA apratisrAvI nizchidrazailabhAjanavat parakathitAtmaguhyajalA'pratisravaNazIlaH, saumyo mUrtimAtreNaivAhlAdasampAdakaH saGgrahazIlastattadguNAnapekSya ziSyavastrapAtrAdyAdAnatatparaH, tathAvidhasya gaNavRddhihetutvAt, abhigrahA dravyAdiSu nAnArUpA niyamAH teSu svaparaviSaye matistadgrahaNagrAhaNapariNAmo yasyAsau abhigrahamatikaH, avikathano'bahubhASI anAtmazlAghAparo vA, acapalaH sthirasvabhAvaH, prazAntahRdayaH krodhAdyaspRSTacittaH, evaMbhUto guruguNaiH sAro bhavatyAcArya iti vartate // 10-11 // ' ___ itthaM guravo guNaratnAnAM ratnAkarAH santi / tataste sarveSAM pUjyA bhavanti / yato loko guNapUjako bhavati / ___ itthaM gurorlokapUjyatvaM pratipAdyA'dhunA 'yadi gururlokasyApi pUjyo bhavati tarhi ziSyANAM sa sutarAM pUjya: syAdeva' iti bhAvaM zlokapazcimArdhena darzayati / nijaziSyANAM - nijAH - svakIyAH, te ca te ziSyAH - vineyA iti nijaziSyAH, teSAM - nijaziSyANAm, punaH- 'tu' zabdArthaH, kim ? avazyaM pUjanIya evetyarthaH, kutaH ? gaMbhIra eTale tucchatA vinAnA - bIjA jenA aMtarane jANI na zake evA, dhRtimAna eTale nizcala cittavALA, upadezapara eTale sArA vacanothI mArgamAM pravartAvanAra AcArya hoya. tathA apratisrAvI eTale chidra rahita pattharanA bhAjananI jema anyae kahelI potAnI gupta vAtane nahIM jharAvanArA, saumya eTale darzanamAtrathI AhvAda karAvanArA, saMgrahazIla eTale te te guNonI apekSAe ziSyo mATe vastra-pAtrAdi grahaNa karavAmAM tatpara, kemake tenAthI tevA prakAranA guNonI vRddhi thAya, abhigrahamati eTale dravyAdinA bhinna bhinna niyamo levA ane ApavAnA bhAvavALA, avikathana eTale bahu nahIM bolanArA athavA svaprazaMsA nahIM karanArA, acapaLa eTale sthirasvabhAvavALA, prazAMtahRdaya eTale krodhAdithI nahIM spardhAyelA cittavALA, AvA guruguNothI sArabhUta AcArya hoya che. Ama guruo guNorUpI ratnonA samudra samAna che. tethI teo badhA mATe pUjaya bane che, kemake loko guNane pUjanArA hoya che. Ama guru lokamAM pUjaya che e batAvI have 'jo guru lokamAM paNa pUjya hoya to ziSyo mATe to te pUjaya bane ja' evA bhAvane zlokanA pAchaLanA ardhabhAgathI batAve che. potAnA ziSyo mATe to guru avazya pUjanIya che ja. kema ? najIkanA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukRtopkaaraaH| AsannopakArahetubhiH - AsannAH - vyavadhAnarahitAH, te ca ta upakArAH - parahitakaraNAni cetyAsannopakArAH, ta eva hetavaH-kAraNAnItyAsannopakArahetavaH, tairityAsannopakArahetubhiH / lokAnAmupari gurorna tathAvidha upakAro'sti / tathApi te tadguNAkRSTAstaM pUjayanti / ziSyANAM tu gururatizayena pUjyo bhavati, yato gururguNavAnasti ziSyANAJcAsannopakAryapyasti, atra ziSyANAM gurupUjAyAM karttavyAyAM dve kAraNe darzite / lokAnAM tu gurupUjAyAM kartavyAyAmekameva kAraNaM pradarzitam / ekakAryasAdhakadvikAraNamadhyAdyayekenApi kAraNena kAryaM sidhyati tahi yatra dve'pi kAraNe vidyamAne stastatra kAryeNA'vazyaM sedhanIyam / anyacca gurorlokapUjyatve guNavattvarUpaM kAraNaM sarvasAmAnyamasti / guroH ziSyapUjyatve AsannopakAritvarUpaM kAraNaM viziSTa vyaktigataJcAsti / sAmAnyakAraNAdviziSTaM kAraNambalIyAnbhavati / ziSyANAmupari guruNA kRtA AsannopakArA evamprakArAH sambhavanti - tAvat guruNA ziSyebhyo jinadharmo dattastatprarUpakasya ca zrIjinasya yogaH kAritaH, dezanAmRtavacanairbhavasya nirguNatvaM jJApitam, ziSyahRdayabhUmau vairAgyabIjamuptam, nityaM preraNApayobhistasya secanaM kRtam, mumukSvavasthAyAM ziSyAH svena sArdhaM vihAre saMyamajIvanasamAcArIzikSaNArthaM gRhItAH, upakArI hovAthI. lokonI upara guruno tevo upakAra nathI. chatAM teo gurunA guNothI akarSAIne temane pUje che. ziSyo mATe to guru atizaya pUjanIya che, kemake guru guNavAna che ane ziSyonA najIkanA upakArI paNa che. ziSyone gurupUjA karavA mATe be kAraNo batAvyA. lokone gurupUjA karavA mATe eka ja kAraNa batAvyuM. eka kAryane siddha karanArA be kAraNomAMthI jo eka paNa kAraNathI kArya siddha thatuM hoya to jyAM banne kAraNo vidyamAna che tyAM kArya avazya siddha thavuM joIe. vaLI guru lokapUjya hovAnuM guNavALA hovA rUpa je kAraNa che te sarvasAmAnya che. guru ziSyone pUjya bane e mATenuM najIkanA upakArI hovA rUpa kAraNa viziSTa ane vyaktigata che. sAmAnya kAraNa karatA viziSTa kAraNa vadhu baLavAna hoya che. ziSyo upara gurue karelA najIkanA upakAro A pramANe saMbhave che - gurue | ziSyone jainadharma Apyo ane te dharma batAvanAra zrIarihaMta prabhuno bheTo karAvyo. dezanAnA amRta jevA vacano vaDe saMsAranI nirguNatA jaNAvI, ziSyonI hRdayabhUmImAM vairAgyanuM bIja vAvyuM, dararoja preraNA karavA rUpa pANI vaDe tenuM siMcana karyuM, mumukSu avasthAmAM saMyamajIvananI tAlIma ApavA ziSyone potAnI sAthe vihAramAM rAkhyA,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 gurukRtopkaaraaH| AvazyakaM prArambhikaM jJAnaM tebhyo dattam, te kriyAdiSvapramattAH kRtAH / itthaM guruNA mumukSavaH saMyamapAlanasamarthA niSpAditAH / tataH zobhane muhUrte tebhyaH pAramezvarI pravrajyA pradattA / tatastebhyaH zAstrANi pAThitAni / te saMyamasarvayogeSu kuzalAH kRtAH / guruNA ziSyANAM zArIrikyAdhyatmikI cobhayarUpA cintA kRtA / teSAM zarIramAtmA ca sAdhanAsamarthoM niSpAditau / tebhyaH chedagranthAnAmabhyAsaH kAritaH / tatazca te gItArthAH kRtAH / teSAM ziSyA api kRtaaH| dharmopadezaH kathaM karttavya iti tebhyaH zikSitam / tato yogyacAritraparyAye saJjAte tebhyaH krameNa vartamAnakAle pradIyamAnagaNi-paMnyAsopAdhyAya-sUripadAni dattAni / ittha guruNA ziSyAH sarvaprakAreNa svatulyA niSpAditAH / eta upakArA guruNA kevalaM svaziSyANAmupari eva kRtAH, na tvanyeSAmupari, tata eSAmAsannopakAratvam / ete'pi sthUlA evAsannopakArA atra pratipAditAH, na tu sUkSmAH, granthavistarabhayAt tathAvidhakSayopazamAbhAvAt sUkSmopakArANAM pratiziSyaM nAnAvidhatvAcca / itthaM guruNA ziSyAH bhavodadhiM tAritAH / atrAsmAkamidamAkUtam - ekasya sAmAnyasyopakArasya karturapyupakAra vayaM na vismarAmaH / ekasmAdapyapAyAdrakSituH pratyupakArakaraNasyAvasaraM vayaM kRtajJabhAvena zarUAtanuM jarUrI jJAna temane ApyuM, kriyA vageremAM apramatta banAvyA. Ama gurue mumukSuone saMyama pALavA mATe samartha banAvyA. pachI sArA muhUrta mumukSuone pAramezvarI pravrajayA ApI. pachI temane zAstro bhaNAvyA. temane saMyamanA badhA yogomAM kuzaLa banAvyA. gurue ziSyonA zarIranI ane AtmAnI bannenI ciMtA karI. temanA zarIrane ane AtmAne sAdhanA karavA mATe samartha banAvyA. temane chedagranthono abhyAsa karAvyo. Ama temane gItArtha banAvyA, temanA ziSyo karyA, vyAkhyAna kema ApavuM te temane zIkhavyuM. pachI cAritrano yogya paryAya thaye chate temane kramasara vartamAnamAM apAtA gaNI, paMnyAsa, upadhyAya ane AcArya pada ApyA. Ama gurue ziSyone badhI rIte potAnI samAna banAvyA. A upakAro gurue mAtra potAnA ziSyo upara ja karyA che, bIjA upara nahIM. mATe A badhA najIkanA upakAro che. A paNa moTA moTA upakAro ja ahIM batAvyA che, nAnA nAnA upakAro nahIM. kemake e batAvavA jaIe to granthano gaurava thAya. vaLI te badhA batAvI zakAya evo kSayopazama paNa mArAmAM nathI ane nAnA nAnA upakAro to dareka ziSyane viSe judA judA hoya che. Ama gurue ziSyone saMsArasamudrathI tAryA. ahIM amArA kahevAno bhAva Avo che - eka sAmAnya upakAra karanArano paNa upakAra ApaNe bhUlatA nathI. eka ApattimAMthI rakSA karanArAno badalo vALavAnA avasaranI ApaNe kRtajJatApUrvaka rAha joIe chIe. zArIrika rogane dUra karI Arogya
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 gurorduSpratyupakAryatvam / pratIkSAmahe / zArIrikarogaprazamanenA''rogyaM dAturvaidyasyApi pratisevAM vayamatyutsAhena kurmH| tarhi, yairupakArANAmaviratA vRSTirevAsmAkamupari kRtA, yairvayaM sarvApAyebhyo rakSitAH, bhavarogaprazamanAya jIvAtutulyasya cAritrasya dAnena yairasmabhyaM bhAvA''rogyaM dattaM teSAmAsannopakAriNAM bhavodadhitArakANAM gurUNAmupakArA asmAbhiH kathaM vismartuM zakyA: ? asmAbhiH pratidinaM pratyuSasi teSAmupakArAH smarttavyAH, sadaiva tAnprati kRtajJabhAvaH pradarzanIyaH, teSAM sevAyA eko'pyavasaro na skhalanIyaH, sarvaprayatnena ca teSAM pratipattAvasmAbhistallInaireva bhvitvym| yAvajjIvamapi gurUNAM sarvasevAyA karaNenA'pyasmAbhistatkRtopakAralezasya pratyupakAraM kartuM na zakyam / navaraM kadAcit pUrvakarmodayena guravo dharmabhraSTA bhaveyustarhi teSAM punardharme sthirIkaraNenaiva tatkRtopakArANAM pratyupakAraM karttuM zakyam / yaduktaM zrIsudharmasvAmiviracita-sthAnAGgasya tRtIyA'dhyayanasya prathamoddezake - '1 tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso ! taM jahA ammApaNo 1 bhaTTissa 2 dhammAyariyassa 3, saMpAto'vi yaNaM kei purise ammApiyaraM satapAgasahassapAgehiM tellehiM abbhaMgettA surahiNA - ApanArA vaidyanI pratisevA ApaNe khUba utsAhathI karIe chIe. to jemaNe upakArono mUzaLadhAra varasAda ApaNI upara varasAvyo, jemaNe badhA apAyothI ApaNI rakSA karI, bhavarogane dUra karavA mATe auSadha samAna cAritra ApIne jemaNe ApaNane bhAva Arogya ApyuM te najIkanA upakArI, bhavasamudramAMthI tAranAra gurudeve karelA upakArone ApaNe zI rIte bhUlI zakIe ? ApaNe dararoja savAre temanA upakAro yAda karavA joIe. haMmezA temanA pratye kRtajJabhAva batAvavo joIe. temanI sevAno eka paNa avasara cUkavo na joIe ane badhA prayatnapUrvaka temanI bhaktimAM ApaNe tallIna ja thavuM joIe. jIvanaparyaMta paNa gurunI badhI sevA karIne ApaNe temaNe karelA thoDA paNa upakArano badalo vALI zakavA samartha nathI. kadAca pUrvakarmanA udayathI guru dharmathI bhraSTa thaI jAya to temane pharI dharmamAM sthira karIne ja emaNe karelA upakArono badalo vALI zakAya. ThANAMgasUtranA trIjA adhyayananA pahelA uddezAmAM zrIsudharmAsvAmIjIe kahyuM che 'he AyuSyamAn zramaNa ! traNanA upakArano badalo vALavo muzkela che 1) mAtApitAnA 2) mAlikanA 3) dharmAcAryanA...koI mANasa zatapAka-sahasrapAka telo vaDe mAtApitAne telamAlIza karI, sugaMdhI vilepanathI vilepana karI, traNa pANIthI navaDAvI, 1. trayANAM duSpratikAraM zramaNAyuSman ! tadyathA - ambApituH 1 bhartuH 2 dharmAcAryasya 3 samprAtarapi ca kazcit puruSaH ambApitaraM zatapAkasahasrapAkaiH tailaiH abhyajya surabhiNA gandhena uva
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurorduSpratyupakAryatvam / gaMdhaTTaeNaM uvvade'ttA tihiM udagehiM majjAvettA savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA maNuNNaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvittA jAvajjIvaM piTThivaDeMsiyAe parivahejjA teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavaittA paNNavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa ammApiussa suppaDiyAraM bhavai samaNAuso ! 1, kei mahacce daridaM samukka sejjA, tae NaM se daridde samukki Dhe samANe pacchA puraM ca NaM vipulabhogasamitisamaNNAgae yAvi viharejjA, tae NaM se mahacce aNNayA kayAi dariddIhue samANe tassa dariddassa aMtie havvamAgacchejjA, tae NaM se daridde tassa bhaTTissa savvassamapi dalayamANe teNAvi tassa bhaTTissa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM bhaTTi kevalipaNNatte dhamme AghavaittA paNNavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAraM bhavai 2, kei tahArUvassa samaNassa vA badhA alaMkArothI vibhUSita karIne, suMdara thALImAM rAMdheluM - aDhAra vAnagIvALuM bhojana jamADIne, jIvanaparyata pITha upara besADIne phare to paNa te mAtApitAnA upakArano badalo vALI na zake. jo te mAtApitAne sarvajJaprabhue kahela dharma kahe, samajAve ane temAM sthira kare to ja temanA upakArano badalo vaLI zake. koI dhanavAna mANasa garIbane UMce lAve. UMce AvyA pachI te daridra mANasa ghaNA bhogo bhogavato nagaramAM rahe. tyAre te dhanavAna acAnaka daridra thaI javAthI pelA (uce AvelA) daridra pAse Ave. tyAre (uMce AvelA) te daridra mANasa pelAne potAnuM sarvasva ApI de to paNa teNe karelA upakArano badalo na vaLe. jo te daridra pelA mAlikane sarvajJaprabhue kahela dharma kahe, samajAve ane temAM sthira kare to teNe karelA upakArano badalo vaDe. koI manuSya tribhiH udakaiH snApayitvA sarvAlaGkAravibhUSitaM kRtvA manojJaM sthAlIpAkazuddhaM aSTAdazavyaJjanAkulaM bhojanaM bhojayitvA yAvajjIvaM pRSThyavataMsikayA parivahet tenApi tasya ambApiturduSpratikAraM bhavati / atha saH taM ambApitaraM kevaliprajJapte dharme AkhyAya prajJApya prarUpya sthApayitA bhavati tenaiva tasya ambApituH supratikAraM bhavati zramaNAyuSman ! 1, kazcit mahAryaH daridraM samutkarSayet, tataH sa daridraH samutkRSTaH san pazcAt purazca vipulabhogasamitisamanvAgatazcApi viharet, tataH saH mahAryaH anyadA kadAcit daridrIbhUtaH san tasya daridrasyAntike jhaTiti Agacchet, tataH saH daridraH tasmai bharne sarvasvamapi dadat tenApi tasya bhartuH duSpratikAraM bhavati, atha saH taM bhartAraM kevaliprajJapte dharme AkhyAya prajJApya prarUpya sthApayitA bhavati, tenaiva tasya bhartuH supratikAraM bhavati 2 / kazcit tathArUpasya zramaNasya vA mAhanasya vA antike ekamapi Arya dhArmikaM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 gurordussprtyupkaarytvm| mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA Nisamma kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresu devaloesu devattAe uvavaNNe, tae NaM se deve taM dhammAyariyaM dubbhikkhAo vA desAo subhikkhaM desaM sAharijjA, kaMtArAo vA NikaMtAraM karejjA, dIhakAlieNaM vA rogAyaMkeNaM abhibhUyaM samANaM vimoejjA, teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM dhammAyariyaM kevalipaNNattAo dhammAo bhaTuM samANaM bhujjovi kevalipaNNatte dhamme AghavaittA jAva ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa dhammAyariyassa suppaDiyAraM bhavai 3 (sU. 143) / ' paJcazataprakaraNaracayitRzrIumAsvAtiviracitazrIprazamaratiprakaraNe'pyuktam - 'duSpratikArau mAtApitarau svAmI guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca suduSkaratarapratikAraH // 71 // ' asya vRttasya bRhadgacchIyazrIharibhadrasUrikRtavRttAvapi proktam - 'duSpratikArauazakyapratyupakArau mAtApitarau bhavata iti zeSaH / tathA svAmI-rAjAdikaH poSakazca tevA prakAranA sAdhu mahArAja pAse eka paNa dhArmika vacana sAMbhaLIne kALa kare ane devalokamAM utpanna thAya. pachI te deva te dharmAcAryane dukALavALA dezamAMthI sukALavALA dezamAM laI jAya, jaMgalamAMthI bahAra kADhe, lAMbI bImArI dUra kare, to paNa te dharmAcAryae karelA upakArano badalo vaLI na zake. jo te deva sarvajJaprabhue kahelA dharmathI bhraSTa thayelA te dharmAcAryane pharIthI dharma kahe, samajAve ane temAM sthira kare to ja temaNe karelA (75|2no mato vaNe." pAMca so prakaraNonA racayitA zrIumAsvAtI mahArAje racelA prazamaratiprakaraNamAM paNa kahyuM che - "A lokamAM mAtApitA, svAmI ane gurunA upakArano badalo muzkelIthI vALI zakAya che. temAM gurunA upakArano badalo AlokamAM ane paralokamAM vALavo vadhu muzkela cha." A zlokanI bRhagacchIya zrIharibhadrasUrikRtavRttimAM paNa kahyuM che - "A manuSyalokamAM mAtA, pitA, svAmI eTale rAjA vagere ane poSaNa karanAra, guru eTale suvacanaM zrutvA nizamya kAlamAse kAlaM kRtvA anyatareSu devalokeSu devatvena utpannaH, tataH saH devaH taM dharmAcArya durbhikSAt vA dezAt subhikSaM dezaM saMharet, kAntArAt vA niSkAntAraM kuryAt, dIrghakAlikena vA rogAtaGkena abhibhUtaM santaM vimocayet, tenApi tasya dharmAcAryasya duSpratikAraM bhavati / atha saH taM dharmAcArya kevaliprajJaptAt dharmAt bhraSTaM santaM bhUyo'pi kevaliprajJapte dharme AkhyAya yAvat sthApayitA bhavati, tenaiva tasya dharmAcAryasya supratikAraM bhavati /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM vRttam / guruH-dharmAcAryaH ca samuccaye loke-martyanivahe'smin-atra, tatrApi vizeSamAhatatra-teSu caturpu madhye gururiha-atra janmanyamutra ca-parasminbhave suduSkarataromahAkaSTenApyazakyaH pratyupakAro yasya sa tatheti // 71 // ' itthamAsannopakAritvenAnanyopakAritvena ca gururnijaziSyaiH sarvaprayatnena sarvabhAvena ca sevanIya ityetasya zlokasya rahasyArthaH / tataH sampUrNazlokasya saGkSepArtha itthambhavati - yadi jJAnAdiguNayutA guravaH sakalabhuvane pUjanIyA bhavanti tAsannopakAritvena nijaziSyaistu te'tizayena pUjanIyAH / atrApi ziSyANAM 'nija'itivizeSaNasya prayojanaM pUrvazlokokta nijaka'itivizeSaNasya prayojanavajjJAtavyam // 2 // __ avataraNikA - itthaM pUrvasminzloke 'ziSyANAM gururatizayena pUjanIyo bhavati' iti jJApitam / adhunA gurvAjJAyA mahattvaM pradarzayanti granthakArA asmin tRtIye zlokemUlam -garuyaguNehiM sIso ahio, guruNo havijja jai kahavi / tahavi hu ANA sIse, sIsehiM tassa dhariyavvA // 3 // chAyA - gurukaguNaiH ziSyaH adhikaH, guroH bhavet yadi kathamapi / tathApi khalu AjJA zIrSe, ziSyaiH tasya dhArayitavyA // 3 // daNDAnvayaH - jaI kahavi sIso garuyaguNehiM guruNo ahio havijja, tahavi sIsehiM hu tassa ANA sIse dhariyavvA // 3 / / dharmAcAryanA upakArano badalo vALavo azakya che. te cAramAM gurunA upakArano badalo A bhavamAM ane parabhavamAM moTA kaSTathI paNa vALavo azakya che." Ama najIkanA upakArI hovAthI ane asAdhAraNa upakArI hovAthI potAnA ziSyoe gurudevanI sarvaprayatnapUrvaka ane sarvabhAvapUrvaka sevA karavI joIe e A zlokano chupo artha che. tethI saMpUrNa zlokano saMkSepamAM artha A pramANe thAya che - jo jJAnAdiguNovALA guru sakala vizvamAM pUjya bane che to najIkanA upakArI hovAthI emanA ziSyoe to emanI avazya pUjA karavI joIe. ahIM paNa ziSyonuM 'potAnA" evuM vizeSaNa mUkavAnuM prayojana pahelA zlokamAM bhUsA potAnA' vishessaan| prayo4nanI 4bha sama . (2) avataraNikA - Ama pUrvenA zlokamAM jaNAvyuM ke "ziSyo mATe guru atizaya pUjanIya che." have A trIjA zlokamAM granthakAra gurvAjJAnuM mahattva batAve che - zabdArtha - jo koI paNa rIte moTA guNothI ziSya guru karatA adhika hoya to paNa ziSyo 5252 te zurunI mAzA bharata paa29|| 42vI ho . (3)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasvarUpam / ___ hemacandrIyA vRttiH - yadi sambhAvane, kathaJcit - kenacitprakAreNa, ziSyaH - zAsituM yogyaH / sa eva ziSyaH kathyate yasya skhalanAyAM satyAM guru: sAraNAdibhistasya sammArjanaM kartuM zaknoti, yadi ziSyasyAvinItatvenoddhatatvena ca gurustasya skhalanAyAM satyAM kiJcitkathayituM na zaknoti pratyuta tasmAdbibheti, tarhi sa bAhyavyavahAreNa ziSyaH sannapi vastutaH 'ziSya' iti kathayitumanarhaH, vyutpattinimittasyA'sattvAt / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagiNibhiH1rUsai coijjaMto, vahaI ya hiyaeNa aNusayaM bhaNio / na ya kamhi karaNijje, gurussa Alo na so sIso // 76 // ' ayambhAvaH - zuddhanizcayanayasyAyamabhiprAyaH - yatra padArthe yasya padasya vyutpattinimittaM pravRttinimittaJcobhe'pi ghaTete sa eva padArthastatpadavAcyo bhavati / yatra padArthe yasya padasya dvayonimittayoranyatarannimittaM nAsti sa padArthastatpadavAcyo na bhavati / tathAhi - go - zabdasya vyutpattinimittaM gamanazIlatvam pravRttinimittaM ca sAsnAdimattvam / tato hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - jenI upara anuzAsana karI zakAya te ziSya kahevAya. te ja sAdhu ziSya kahevAya jenI bhUla thavA para guru sAraNA vagerethI tene dUra karI zake. jo ziSya avinIta ane uddhata hoya, tethI tenI bhUla thavA para guru tene kaMI kahI na zakatA hoya, ulTA tenAthI DaratA hoya to te sAdhu bAhya vyavahArathI ziSya hovA chatAM paNa hakIkatamAM ziSya kahevaDAvA mATe ayogya che, kemake tenAmAM ziSya zabdanI vyutpatti artha ghaTato nathI. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "je ziSya Thapako ApavA para gusse thAya, bhUla batAvavA para hRdayamAM gAMTha vALa, gurune kaMI paNa kAryamAM sahAya na kare, te gurune ALarUpa che, te kharekhara ziSya nathI. ahIM kahevAno bhAva Avo che - zuddha nizcayanayano Avo abhiprAya che - je padArthamAM je zabdanuM vyutpattinimitta ane pravRttinimitta banne ghaTatA hoya te ja padArtha te zabdathI kahI zakAya. je padArthamAM je zabdanA banne nimittamAMthI eka nimitta paNa na ghaTatuM Doya te 54Artha te zathI na 6 ya. te // prabhArI - go nuM vyutpattinimitta javAno svabhAva che ane pravRttinimitta "godaLIvALApaNuM che. tethI zuddha nizcayanayanA 1. ruSyati codyamAnaH, vahati ca hRdayena anuzayaM bhaNitaH / na ca kasmin karaNIye, guroH AlaH na saH ziSyaH // 76 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhanizcayanayAbhiprAyaH zuddhavyavahAranayAbhiprAyazca / zuddhanizcayanayAbhiprAyeNa sAsnAdimAn gamanazIla eva ca prANI gozabdavAcyo bhavati, ubhayanimittasattvAt, agamanazIlaH sAsnAdimAn prANI gozabdavAcyo na bhavati, tathaiva sAsnAdyabhAvavAn gamanazIlaH prANyapi gozabdavAcyo na bhavati, anyatarasya nimittasyA'bhAvAt / evameva ziSyazabdasya pravRttinimittaM digbandhanavidhiH vyutpattinimittaM tu zAsanayogyatvam, tato yatraiva sAdhau digbandhanavidhirjAto yazcaiva zAsanayogyo bhavati sa eva ziSyazabdavAcyo bhavatIti zuddhanizcayanayo manyate / tathA zAsanAyogyo digbandhanavidhisampannaH sAdhuna ziSyazabdavAcyo bhavati / evaM digbandhanarahitaH zAsanayogyaH sAdhurapi ziSyazabdavAcyo na bhavati / jJAnAdyarthamupasampanno digbandhanarahitaH zAsanayogyaH sAdhustu pratIcchaka ityucyate, na ziSya iti / zuddhavyavahAranayasya tvayamabhiprAyaH - yatra padArthe yasya padasya pravRttinimittamasti sa padArthastacchabdavAcyo bhavati, vyutpattinimittaM tatrAstu mA vA'stu / tathAhi - sAsnAdimAnprANI gozabdavAcyo bhavati, gamanazIlatvaM tatra bhavatu mA vA bhavatu / tathaiva prakRte digbandhanavidhisampannaH sAdhuH ziSyaH kathyate, zAsanayogyatvaM tatra bhavatu mA vA mate godaLIvALI ane jatI evI ja gAya jo zabdathI kahI zakAya, kemake temAM jo zabdanA banne nimitto ghaTe che. godaLIvALI hoya paNa jatI na hoya to te zabdathI na kahI zakAya. temaja godaLI vinAnuM hoya ane jatuM hoya evuM prANI paNa jo zabdathI na kahI zakAya. kemake banne sthaLe jo zabdanA banne nimittomAMthI koIka eka nimitta nathI. e ja rIte 'ziSya' zabdanuM pravRttinimitta "dibaMdhanavidhi' che ane vyutpattinimitta "anuzAsanane yogyapaNuM che. tethI je sAdhunI dibaMdhanavidhi thaI hoya ane je anuzAsanane yogya hoya te ja sAdhu 'ziSya' zabdathI kahI zakAya ema zuddhanizcayanaya mAne che. tathA je sAdhunI dibaMdhanavidhi thaI hoya paNa je anuzAsanane yogya na hoya te ziSya na kahevAya. ema jenI dillaMdhanavidhi na thaI hoya ane je anuzAsanane yogya hoya te paNa ziSya na kahevAya. jeNe jJAnAdi mATe upasaMpadA svIkArI hoya tevA dibaMdhana vinAnA paNa anuzAsana yogya sAdhune to pratIcchaka kahevAya che, ziSya nahIM. zuddhavyavahAranayano abhiprAya Avo che - je padArthamAM je zabdanuM pravRttinimitta hoya te padArtha te zabdathI kahI zakAya, pachI vyutpattinimitta tyAM hoya ke na paNa hoya. te A pramANe - godaLIvALI hoya te kahevAya, pachI te jatI hoya ke UbhI paNa hoya. tema ahIM paNa dilDaMdhanavALo sAdhu ziSya kahevAya, pachI te anuzAsanayogya hoya
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ziSyasvarUpam / bhavatu / ___tataH zAsanAyogyaH sAdhuryadyapi zuddhavyavahAranayamatena ziSyaH kathyate tathApi zuddhanizcayanayamatena sa ziSyo na kathyate, kintu sa ziSyAbhAsa eva bhavati / tatazca zuddhanizcayanayasammatasya ziSyazabdavAcyatvasya svAtmanyAdhAnArthaM sarvaiH sAdhubhiranuzAsanayogyatAsampAdane yatitavyam / sthaviraracitacandrakavedhyakaprakIrNake ziSyasvarUpamevaM varNitam - '1nIyAvitti viNIyaM mamattamaM guNaviyANayaM suyaNaM / AyariyamaiviyANiM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 37 // sIyasahaM uNhasahaM vAyasahaM khuha-pivAsa-araisahaM / puDhavI viva savvasahaM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 38 // lAbhesu alAbhesu ya avivanno jassa hoi muhavaNNo / appicchaM saMtuTuM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 39 // ke na paNa hoya. tethI anuzAsanane ayogya sAdhu jo ke zuddhavyavahAranayanA mate ziSya kahevAya chatAM zuddhanizcanayanA mate te ziSya na kahevAya, paraMtu te ziSyAbhAsa ja che. mATe nizcayanayanA mata pramANenA ziSya banavA mATe badhA sAdhuoe gurunA anuzAsanane yogya banavA yatna karavo joIe. viraracita candrakavedhyaka pannAmAM ziSyanuM svarUpa A rIte varNavAyu che - "namratAvANA, vinayavANA, guru pratye mamatvavANA, guone nA2, sa44na, gurunI 77Ane 192 // ziSyane paMDito prazaMse cha. 31, 2bhI, pavana, bhUpa, tarasa, ati. sahana karanArA ane pathvInI jema badhu sahana karanArA ziSyanI paMDito prazaMsA kare che. lAbhamAM ane alAbhamAM jenA mukhano raMga badalAto nathI, icchA vinAnA, saMtoSavALA 1. nIcairvRttiM vinItaM mamatvavantaM guNavijJAnakaM sujanam / AcAryamativijJAninaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 37 // zItasahaM uSNasahaM vAtasahaM kSut-pipAsA-aratisaham / pRthvI iva sarvasahaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 38 // lAbheSu alAbheSu ca avivarNaH yasya bhavati mukhavarNaH / alpecchaM santuSTaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 39 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasvarUpam / 1chavvihaviNayavihannU ajjavio so hu vuccai viNIo / iDDIgAravarahiyaM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 40 // dasavihaveyAvaccammi ujjuyaM ujjayaM ca sajjhAe / savvAvAsagajuttaM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 41 // AyariyavaNNavAI gaNaseviM kittivaddhaNaM dhIraM / dhIdhaNiyabaddhakacchaM sIsaM kusalA pasaMsaMti // 42 // ' prakRtaM prastumaH / gurukaguNaiH - gurava eva gurukAH, svArthe ka-pratyayaH, viziSTA iti yAvat, te ca te guNAH - zubhavaiziSTyAni ceti gurukaguNAH, tairiti gurukaguNaiH, guroH - ajJAnatamovidhvaMsane paToH, sa eva guruH kathyate yaH ziSyasya hRdi vartamAnamajJAnaM nAzayati jJAnadIpaJca tatra prajvAlayati / atrA'jJAnaM dvidhA bhavati / jJAnAvaraNIyakarmodayena jAyamAnaM jJAnAbhAvarUpamajJAnaM prathamam / dvitIyaJca mohanIyakarmodayena jAyamAnaM mithyAjJAnarUpamajJAnam / guruH ziSyAtmani vartamAnaM dviprakAramapyajJAnaM dUrIkaroti / yastu ziSyane paMDito prazaMse che. cha prakAranA vijayanA vidhine jANanAro ane saraLa hoya te vinIta kahevAya che. RddhigAravarahita ziSyane paMDito prazaMse che. dazaprakAranI vaiyAvaccamAM magna, svAdhyAyamAM udyamavALA, badhA Avazyaka yukta ziSyane paMDito prazaMse che. AcAryanA guNAnuvAda karanArA, gaNanI sevA karanArA, kIrti vadhAranArA, dhIra, buddhizALI ziSyanI paMDito prazaMsA 72 je." - have ApaNe mULa vAta upara AvIe. guru ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavAmAM niSNAta hoya. te ja guru kahevAya je ziSyanA hRdayamAM rahelA ajJAnane dUra kare ane jJAnarUpI dIpakane pragaTAve. ahIM ajJAna be prakAre hoya che. 1) jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI thatuM jJAnanA abhAvarUpa ajJAna ane 2) mohanIyakarmanA udayathI thatuM mithyAjJAnarUpa ajJAna. guru ziSyanA hRdayamAM rahelA banne prakAranA ajJAnane dUra kare che. je guru 1. SaTvidhavinayavidhijJaH ArjavayuktaH saH khalu ucyate vinItaH / RddhigAravarahitaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 40 // dazavidhavaiyAvRttye udyuktaM udyataM ca svAdhyAye / sarvAvazyakayuktaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 41 // AcAryavarNavAdinaM gaNasevinaM kIrtivardhanaM dhIram / dhIdRDhabaddhakakSaM ziSyaM kuzalAH prazaMsanti // 42 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ziSyAnugrahanirjarArthameva dIkSA dAtavyA / ziSyAtmani vartamAnamajJAnaM na nAzayati kevalaM tena svasevAmeva kArayati sa bAhyavyavahAreNa guruH sannapi tattvato 'guru'ityabhidhAnAyogyo bhavati / guruNA mumukSuH saMsArasAgarAnnistAraNArthameva dIkSAdAnena svaziSyo vidhAtavyaH, na tu svasevAkAraNArthameva / taduktaM paJcavastuke zrIharibhadrasUribhiH 'eAriseNa guruNA, sammaM parisAikajjarahieNaM / pavvajjA dAyavvA, tayaNuggahanijjarAheuM // 14 // ' asya vRttasya svopajJavRttiH - "IdRzena guruNA' evaMvidhenA''cAryeNa samyag' aviparItena vidhinA parSadAdikAryarahitena' sampUrNA me parSa bhaviSyati pAnakAdivAhako vetyAdyaihikakAryanirapekSeNa 'pravrajyA dAtavyA' dIkSA vidheyA, kiM tahaGgIkRtya ? ityAha'tadanugrahanirjarAhetoH' iti vineyA'nugrahArthaM karmakSayArthaM ca / iti gAthArthaH // 14 // ' atrApi ziSyahRdayasthAjJAnanAzakasya guroH 'guru'zabdavAcyatvakathane prayojaka ubhayanimittasadbhAvo jJeyaH / ziSyahRdayasthAjJAnAnAzakasya 'guru'zabdavAcyatvAbhAvakathane prayojako vyutpattinimittasyA'bhAvo jJeyaH / bhAvanA tvatra pUrvavajjJAtavyA, sugamatvAt / ziSyanA AtmAmAM rahelA ajJAnane dUra na kare, mAtra tenI pAse potAnI sevA ja karAve te bAhyavyavahArathI guru hovA chatAM paNa hakIkatamAM guru kahevAne yogya nathI. gurue mumukSune saMsArasAgaramAMthI pAra utAravA mATe ja dIkSA ApavI joIe, potAnI sevA karAvavA mATe nahIM. paMcavastakamAM zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM che - "AvA gurue parSadA vagere kArya vinA vidhipUrvaka ziSyanA anugraha ane nirjarA mATe dIkSA ApavI." A zlokanI vRtti A pramANe che - "AvA gurue vidhipUrvaka "mArA ghaNA ziSyo thAya, mArI sevA karanAra thAya' vagere A lokasaMbaMdhI kAryothI nirapekSa banIne ziSya upara kRpA karavA mATe ane karmanirjarA mATe dIkSA ApavI joIe." ahIM paNa ziSyanA hRdayamAM rahelA ajJAnano nAza karanArA gurune vAstavika guru kahevAnuM kAraNa e che ke temanAmAM guru zabdanA banne nimitto hAjara che. ziSyanA hRdayamAM rahelA ajJAnano nAza nahIM karanArA gurune vAstavika guru na kahevAnuM kAraNa e che ke emanAmAM guru zabdanuM vyutpattinimitta nathI. ahIM bhAvanA sugama hovAthI 1. etAdRzena guruNA, samyak parSadAdikAryarahitena / pravrajyA dAtavyA, tadanugrahanirjarAhetoH // 14 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurusvruupm| tathApi mandabuddhivineyajanAnugrahArthaM kiJcitspaSTIkriyate - 'guru'zabdasya pravRttinimittaM digbandhanavidhiH vyutpattinimittaJcA'jJAnanAzakatvam / zuddhanizcayanayamatena yasminsAdhau digbandhanavidhirjAto yazcA'jJAnanAzako bhavati sa eva 'guru'zabdAbhidheyo bhavati, ubhayanimittayoH sadbhAvAt / yasminsAdhau digbandhanavidhirjAtaH kintu yo'jJAnanAzako na bhavati sa 'guru'zabdAbhidheyo na bhavati, vyutpattinimittasyA'sattvAt / zuddhavyavahAranayamatena tu so'pi 'guru'zabdAbhidheyo bhavati, vyutpattinimittA'sattve'pi pravRttinimittasattvAt / kRtaM prasAGgikena / prakRtaM prastUyate / adhikaH- atizAyI, bhavet-syAt / yadyapi prAyo gurureva ziSyebhyo guNAdhiko bhavati tathApi kadAcit pUrvakRtAzubhakarmodayena gururalpaguNo bhavet pUrvakRtazubhakarmavipAkena ca ziSyo bhUriguNo bhavedityapi sambhavatIti dyotanArthaM 'Hi zci' zabdavucastI | yairgurukaguNaiH ziSyo guroradhiko bhavati ta itthaM sambhAvyante-kadAcit gururmandabuddhiH syAt, ziSyastu vidvAn syAt / kadAcidgurunityaM namaskArasahitapratyAkhyAnakArI syAt, ziSyastu SaSThASTamadazamAditapaHkArI syAt / kadAcidguruH saMyamapAlane manAk zithilaH syAt, ziSyastu pahelAnI jema jANI levI. chatAM mandabuddhivALA ziSyo upara kRpA karavA kaMIka spaSTa karAya che. guru zabdanuM pravRttinimitta 'dibaMdhanavidhi' che ane vyutpattinimitta "ajJAnano nAza karavApaNuM che. zuddha nizcayanayanA mate je sAdhumAM dibaMdhanavidhi thaI hoya ane je ajJAnano nAza karatA hoya te ja guru kahevAya, kemake emanAmAM guru zabdanA banne nimitto che. je sAdhumAM dibaMdhanavidhi thaI hoya paNa je ajJAnano nAza na karatA hoya te guru na kahevAya, kemake emanAmAM vyutpattinimitta nathI. zuddha vyavahAranayanA mate to te paNa guru kahevAya, kemake emanAmAM vyutpattinimitta na hovA chatAM pravRttinimitta che. - prAsaMgika carcAthI saryuM. have ApaNe mULa viSaya upara AvIe. kadAca moTA guNothI ziSya guru karatA caDhIyAto hoya. jo ke ghaNuM karIne guru ja ziSyo karatA vadhu guNavALo hoya che, chatAM kyAreka pUrvabhavanA azubhakarmanA udayane lIdhe guru alpaguNavALA hoya ane ziSya pUrvabhavanA zubhakarmanA udayane lIdhe ghaNA guNavALo hoya evuM paNa saMbhave che. je viziSTa guNo vaDe ziSya guru karatA AgaLa paDato hoya te AvA prakAranA hoI zake - kyAreka guruno kSayopazama ocho hoya ane ziSya vidvAna hoya. kadAca guru roja navakArazI karatA hoya ane ziSya chaTTa-aTTama Adi tapa karato hoya. kadAca guru saMyamapAlanamAM thoDA zithila hoya ane ziSya temAM apramatta ane atizaya upayogavALo
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvapekSayA ziSye vidyamAnA adhikaguNAH / saMyamapAlane'pramatto'tizayenopayogavA~zca syAt / kadAcidgurustathAvidhaH prabhAvako na syAt, ziSyastu mahAprabhAvakaH syAt / kadAcidgurorvaktRtvakauzalyaM tathAvidhaM viziSTaM na syAt, ziSyasya tu tadadvitIyaM syAdyena taddharmakathAsadasi sahasrazo janA AgaccheyuH / kadAcidgurorbhaktavargo'lpIyAnsyAt, ziSyasya tu sa mahAn syAt / kadAcidgururmandapuNyaH syAt, ziSyasya tu puNyasAmrAjyaM vistRtaM syAt / kadAcidgururanAdeyavacanaH syAt, ziSyastvAdeyavacanaH syAt / kadAcidguroviralAH ziSyAH syuH, ziSyasya tu prabhUtAste syuH / kadAcidguruH zarIreNa glAnaH syAt, ziSyastu dRDhasaMhananaH syAt / kadAcidguruH sAtapriyaH syAt, ziSyastu kaThorasAdhanAsAdhakaH syAt / evamanyairguNairapi ziSyo guroradhikaH syAt / yadi ziSyo guroradhikaH syAttarhi tena kiM karttavyamiti zlokapazcimArdhena prakaTayati tathApi - guroH sakAzAt ziSyasyA'dhikaguNavattve satyapi, ziSyaiH - prAkprapaJcitazabdArthaiH, hu -nizcayena, tasya - svApekSayA guNahInasyA'pi guroH, AjJA - AdezaH, zIrSe - mastake, dhArayitavyA - sthApanIyA / yadA gururanukUlAM pratikUlAM vA''jJAM kuryAt tadA ziSyairdvayorhastayorlalATe sammIlanarUpAmaJjaliM kRtveSatzironAmanena 'tahatti' itizabdoccArapUrvakaM hArdikabahumAnabhAvena sA svIkaraNIyetyarthaH / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH hoya, kyAreka guru tevA prabhAvaka na hoya ane ziSya joradAra zAsanaprabhAvanA karato hoya. kyAreka gurunI vaktatvakaLA tevI viziSTa na hoya ane ziSyanuM vyAkhyAna evuM joradAra hoya ke e sAMbhaLavA hajAro loko AvatA hoya, kyAreka gurunA bhakto ochA hoya ane ziSyanA bhakto ghaNA hoya. kyAreka gurunuM puNya ochuM hoya ane ziSyanA puNyano visphoTa thayo hoya. kyAreka gurunuM vacana mAnya na thatuM hoya ane ziSyanuM vacana badhA mAnatA hoya. kyAreka gurunA thoDA ja ziSyo hoya ane ziSyano ziSya parivAra moTo hoya. kyAreka guru mAMdA hoya ane ziSyanuM zarIra majabUta hoya. kyAreka guru zAtApriya hoya ane ziSya kaThora sAdhanA karato hoya. AvA bIjA guNothI paNa ziSya guru karatA AgaLa paDato hoya. guru karatA ziSya vadhu guNavALo hovA chatAM paNa teNe potAnAthI ochA guNavALA gurunI AjJA mastake dhAraNa karavI. jyAre guru anukULa ke pratikULa AjJA kare tyAre ziSyoe be hAthanI mastake aMjalI karI mastaka namAvI 'tahari' kahIne hRdayanA bahumAnapUrvaka te svIkAravI joIe.upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "rAjA je AjJA kare
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvAjJAyAH svIkAre pAlane ca kAlavilambo na vidheyaH / '1 jaM ANavei rAyA, pagaIo taM sireNa icchaMti / iya gurujaNamuhabhaNiyaM, kayaMjaliuDehiM soyavvaM // 7 // zrIsiddharSigaNikRtataTTIkAyAmasya zlokasya vivaraNamevaM kRtam - 'yadAjJApayati Adizati rAjA prabhuH prakRtayaH paurAdyA lokAstadAdiSTaM zirasA uttamAGgenecchanti sAbhilASaM gRhNanti ityarthaH ityanenaiva krameNa, itizabdasya iyA''deza: prAkRtalakSaNAt, gRNAti zAstrArthamiti guruH, sa cAsau janazca tasya mukhaM tena bhaNitaM yadvA tanmukhena taddvAreNAnyena bhaNitamuktaM yathA gurujanenedamAdiSTamiti, tatkRtAJjalipuTairbhaktyatirekAt vihitakaramukulaiH zrotavyamAkarNanIyamiti // 7 // na kevalaM svIkaraNIyA, kintu manovAkkAyasarvAbhisAreNa tatsampAdane prayatitavyam, yadi ziSyaH karayojanena 'tahatti' ityuccaraNena ca kevalaM gurvAjJAM svIkaroti, na tu tatsampAdane prayatate, tarhi sa mAyAvyucyate, bahirvRttyA gurulokaraJjanArthaM gurvAjJAsvIkaraNe'pi bhAvato tatsampAdane'pravRttatvAt / - " 47 gurvAjJA nirapavAdamanuSTheyeti bhAvaM 'hu' zabdo dyotayati, uktaJca - ' AjJA gurUNAM hyavicAraNIyA / ' yasminkSaNe guruNA''jJA kRtA tadanantarakSaNe eva ziSyeNa 'tahatti' ityuccaraNena sA svIkartavyA'nuSTheyA ca / yadi sa 'tahatti' ityuccaraNe kSaNavilambaM karoti tarhi tena gurvAjJA na che tene prajA mastake dhAraNa kare che. ema gurujananA mukhathI kahevAyeluM vacana aMjalI karIne sAMbhaLavuM." zrIsiddharSigaNikRta TIkAmAM A zlokanuM vivaraNa A pramANe karyuM che. ''rAjA je AjJA kare che tene nagarajano mastakathI abhilASApUrvaka grahaNa kare che. zAstrArthane kahe te guru. e ja rIte gurunA mukhathI kahevAyeluM ke gurue bIjA pAse kahevaDAveluM (vacana)atizaya bhaktipUrvaka hAtha joDIne sAMbhaLavuM joIe.'' mAtra svIkAravuM ja na joIe, paraMtu mana-vacana-kAyAnA badhA prayatnapUrvaka tenuM pAlana karavuM joIe. jo ziSya hAtha joDI 'tahatti' kahI gurvAjJAne mAtra svIkAre, paNa tenuM pAlana karavA prayatna na kare to te mAyAvI kahevAya. kemake bahArathI gurune ane lokone khuza karavA gurvAzA svIkAravA chatAM bhAvathI tenuM pAlana karavA te pravRtta thayo nathI. 'hu' zabda jaNAve che ke gurvajJAnuM koIpaNa apavAda vinA pAlana karavuM joIe. kahyuM che - "gurunI AjJA upara vicAra na karavo." je kSaNe gurue AjJA karI tenI bIjI ja kSaNe ziSye 'tatti' kahI te svIkAravI ane tenuM pAlana karavuM. jo 'tahitta' 1. yat AjJApayati rAjA, prakRtayaH tat zirasA icchanti / iti gurujanamukhabhaNitaM kRtAJjalipuTaiH zrotavyam // 7 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 gurvAjJApAlanaM sukhAvahaM bhavati / pramANIkRtA, kintu svamanovicAra eva pramANIkRtaH, yatastena tasmin vilambitakSaNe manasi cintitaM yadiyaM gurvAjJA mamA'nukUlA pratikUlA vA, asyAzca sampAdanena mama lAbho bhAvI hAnirvA, evaM vicintya gurvAjJAmanukUlAM matvA tatsampAdanena ca bhAvinaM lAbhaM dRSTvA tadanantarakSaNe sa tahatti' iti zabdamuccarati / evaM hi kurvatA tena gurvAjJA na pradhAnIkRtA, kintu svamanovicAra eva pradhAnIkRtaH / itthaM na karaNIyam, yato guru bhAlAbhau dRSTvaivA''jJAM nirdizati, na tu yathAkathaJcit / tato bahirvRttyA kadAcit sA'zakyAnuSThAnA hAniphalakA vA bhAsamAnA'pi pariNAmato hitakAriNyeva bhavati / guruH ziSyANAM yogyatAnusAreNa teSAM ca hitaM yathA syAttathA-''jJAnirdezaM karoti, na rAgadveSabuddhyA pakSapAtena vA / tataH ziSyairgurvAjJA gurumukhAnniHsarantyeva grAhyA, tatra kAlavilambo na krnniiyH| tathA karaNena ca ziSyANAM vipulo lAbho bhavati, taduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH * 1jo giNhai guruvayaNaM, bhaNNaMtaM bhAvao visuddhamaNo / osahamiva pijjaMtaM, taM tassa suhAvahaM hoi // 16 // ' kahevAmAM e ekakSaNano paNa vilaMba kare to teNe gurvAjJAne svIkArI nathI paNa potAnA mananA vicArane ja svIkAryo che. kemake teNe te vilaMba karelI kSaNamAM manathI vicAryuM ke A gurvAjJA mane anukULa che ke pratikULa, AnuM pAlana karavAthI mane lAbha thaze ke nukasAna. Ama vicArIne gurvAjJAne anukULa jANIne ane tenA pAlanathI bhaviSyamAM lAbha thaze evuM joIne tyArapachInI kSaNe te 'tahatti kahe che. Ama karavAthI teNe gurvAjJAne mukhya na banAvI paNa potAnA mananA vicArane mukhya banAvyo. AvuM na karavuM. kemake guru lAbhAlAbha joIne ja AjJA kare che, game tema nahIM. tethI bahArathI kadAca te azakya ke nukasAnakArI lAge to paNa pariNAme to te hita karanArI ja hoya che. guru ziSyonI yogyatA pramANe ane temanuM hita je rIte thAya te rIte AjJA kare che, rAgadveSanI buddhithI ke pakSapAtathI nahIM. tethI ziSyoe gurunA mukhamAMthI nIkaLatAnI sAthe ja AjJAne grahaNa karavI, temAM kALano vilaMba na karavo. ema karavAthI ziSyone ghaNo lAbha thAya che. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "vizuddhamanavALo je ziSya kahevAtA guruvacanane bhAvathI grahaNa kare che te pIvAtA auSadhanI jema tenA mATe sukha lAvanAruM bane che." 2. yaH gRti guruvara, mAthAne mAvata: vizuddhanA: | auSadhamiva pIyamAnaM, tat tasya sukhAvahaM bhavati // 16 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvAjJArAdhanamekAntato hitakArIti dRSTAntena samarthanam / 49 __zrIsiddharSigaNikRtataTTIkAyAmasya zlokasya vivaraNamitthaM dRzyate - "jo giNhai' gAhA, yo gRhNAti guruvacanaM bhaNyamAnaM, guruNocyamAnaM bhAvato'ntaHkaraNena, ata eva vizuddhamanA niSkalaGkacittaH, auSadhamiva pIyamAnaM tadguruvaco gRhyamANaM tasya grahItuH sukhAvahaM bhavati, karmarogocchedakatvAditi // 16 // ' ____eko mUkaH ziSyo guruNA proktaH - vatsa ! purovartinaH sarpasyAyAmaM nijAGgalIbhimimISva / ziSyaH 'tahatti' ityuccArya sarpasya samIpe gataH / 'sAyAmajJAnena guroH kiM prayojanam ?' iti tena na cintitam, kintu 'AjJAnirdezaprayojanaM tu gurureva jAnAti, sa mama paramahitakAryasti, ato mayA kevalaM tadAjJAsampAdane yatitavyam,' ityeva tena vimRSTam / tataH sarpayAmajJAnArthaM tena svIyo hastaH prasAritaH / tadA sarpaNa kruddhena bhayaGkaraH phutkAraH kRtaH / tena ziSyo'tIva bhItaH / tasya mukhAttIkSNA''rATiniHsRtA / tatazca tasya jIhvA sajjIbhUtA / tato jAtimUkatvaM tasya naSTaM zabdoccArasamarthazca so jAtaH / evaM gurvAjJArAdhanaM tasyaikAntato hitakAri saJjAtama / yadi so manasyacintayiSyata - 'sarpasamIpagamane ta mama prANApahAraH syAt / gururmamopari dviSTo bhavati / atastadAjJArAdhanena mama na kimapi prayojanam / ' iti, tarhi sa bhASaNasamartho nAbhaviSyat / anyasmai ziSyAya guruNA''jJA zrIsiddharSigaNikRtaTIkAmAM A zlokanuM vivaraNa A rIte dekhAya che - "je ziSya guru vaDe bolAtA vacanane aMtaHkaraNapUrvaka ane kalaMkarahitamanavALo thaIne grahaNa kare che, tene te grahaNa karAtuM guruvacana pIvAtA auSadhanI jema sukha lAvanAruM bane che, kemake tenAthI karmarogano uccheda thAya che." eka mUMgA ziSyane gurue kahyuM - vatsa ! sAme rahelA sarpanI laMbAI tArI AMgaLIothI mApI Ava. ziSya tahatti kahIne sApanI pAse gayo. eNe ema na vicAryuM ke "sApanI laMbAI jANavAnI gurune zuM jarUra che ?', parantu teNe eTaluM ja vicAryuM ke "AjJA karavAnuM kAraNa to gurudeva jANe. te mArA paramahitakArI che. mATe mAre mAtra temanI AjJAnuM pAlana karavAno ja yatna karavo joIe.' Ama vicArIne eNe sApanI laMbAI jANavA hAtha lAMbo karyo. tyAre gusse thayelA sApe bhayaMkara phuphADo mAryo. tethI ziSya khUba ja DarI gayo. tenA moDhAmAMthI tINI cIsa nIkaLI gaI. tethI tenI jIbha barAbara thaI gaI. tethI tenuM je janmathI mUMgApaNuM hatuM te dUra thayuM ane te bolavA lAgyo. Ama gurvAjJAnI ArAdhanA tenA mATe ekAnta hitakArI thaI. jo teNe vicAra karyo hota ke "sApa pAse javAthI to mAruM mRtyu ja thaI jaze. gurudeva mArA upara vaiSavALA che. ethI mAre temanI AjJAnuM pAlana karavAnI kaMI jarUra nathI.to te bolato
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 gurorviSamA''jJA'pi pAnIyaiva / pradattA sarpasya dantAngaNaya / tasyApi sarvo vyatikara uparyuktadRSTAntavadbhAvanIyaH / ayameva bhAvaH prakaTita upadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH 'miNa goNasa aMgulIhiM, gaNehi vA daMtacakkalAI se / icchaM ti bhANiUNaM, kajjaM tu ta eva jANaMti // 94 // asya vRttasya TIkAyAmapi zrIsiddharSigaNibhiH kathitam "miNa' gAhA, mimISva, iyattAparicchedArthaM, gonasam ahivizeSam aGgulIbhiriti yadi guravo brUyuH / tathA gaNaya parisaGkhyAhi dantacakkalAni dazanamaNDalAni se asya gonasasyeti vA brUyuH / vA zabdo vikalpArthaH, tatra ziSyeNa icchAmIti bhaNitvA vacanena pratipadyetyarthaH, anuSThAnenApi kAryaM karttavyam / tadeva, nAnyat / mithyAvinItatvaprApteH, tuzabdasya vizeSaNArthatvAtkAlavilambenAdeze pratipRcchya kartavyaM kimiti ? ata Aha jAnanti yuktAyuktaM yato gurava iti gamyate, pAThAntaraM vA 'icchaM ti bhaNiyavvaM / kajjaM tu ta eva jANaMti // ' ayamarthaH icchAmIti bhaNitavyaM ziSyeNa, na ayuktametaditi guruvacanapratighAtaH karttavyaH / kimiti ? yataH kAryaM yattathAvidhabhane prayojanaM tu ta eva guravo jAnanti, viziSTatarajJAnatvAt / tuzabdAdihApi pakSe karttavyamapi - na thayo hota. bIjA ziSyane gurue AjJA ApI - 'sApanA dAMta gaNI Ava.' tenI paNa badhI vAta uparanA daSTAntanI jema samajavI. A ja vAta upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje karI che "guru ziSyane kahe - 'sApane AMgaLIothI mApa athavA tenA dAMta gaNa.' tyAre ziSya 'huM icchuM chuM' ema kahIne te kArya kare, 'A barAbara che ke nahIM' te to guru ja jANe." zrIsiddharSigaNikRta TIkAmAM A pramANe kahyuM che - '"jo guru kahe 'AMgaLIothI sApane mApI Ava athavA enA dAMta gaNI Ava' to ziSya 'huM icchuM chuM' ema kahIne kArya karavuM. te ja kArya karavuM, bIjuM nahIM. kemake svIkArIne pachI jo kare nahIM to phogaTa vinIta dekhAvAnuM thAya. thoDIvAra pachI AdezanuM pAlana kare to pharI puchIne kare. kema ? kemake yogyAyogyane guru jANe che. athavA anya pATha mujaba A rIte artha thAya. ziSye 'huM icchuM chuM' ema kahevuM, paNa 'A barAbara nathI' ema kahI sAmo javAba na Apavo. kema ? kemake kahevAnuM prayojana to guru ja jANe che, kemake teo viziSTajJAnavALA che. A arthamAM paNa kArya to te ja karavuM, bIjuM - 1. mimISva gonasa aGgulibhiH, gaNaya vA dantacakka lAni tasya / icchAmIti bhaNitvA, kAryaM tu te eva jAnanti // 94 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvAjJApAlanajAyamAnalAbhasya satyadRSTAntena samarthanam / tadeveti // 94 // ' __ asminviSaye bahUpayoginaM sAmpratakAlaghaTitamanyadRSTAntaM kathayAmaH- kasmiMzcidgrAme ko'pi sUrivirAjamAno'bhavat / anyadA tasya vandanArthaM grAmAntarAdvau bhaktAvAgatau / tau dvAvapyAbAlyAtpaGgvabhavatAm / tato yaSTisAhAyyena tau calituM zaknutaH / yadA tau sAdhuvasatiM praviSTau tadA dUreNa tau dRSTvA sUrirjalpitavAn - 'kimarthametA yaSTayo haste dhRtAH ? tAH kSipatam / ' guruvacanazravaNAnantaraM jhaTityeva prathamena bhaktajanena yaSTI kSipte / tato yaSTI vinA'pi sa pAdacakramaNena gurusamIpaM prAptaH / tasya caraNau sajjIbhUtau / so'pi cakito'bhavat / guruvacanazravaNAnantaraM dvitIyena bhaktajanena cintitam - 'guruna jAnAti yadahaM paGguH / tata eva tena yaSTikSepaNAyA'haM sandiSTaH / yadyahaM yaSTI kSepsyAmi tarhi patiSyAmi, ato mayA na yaSTI kSeptavye / ' evaM vicintya so yaSTyAlambanenaiva gurusamIpaM prAptaH / tatastasya paGgatvaM na naSTam / gurvAjJApAlanena prathamasya lAbho jAtaH, gurvAjJA'pAlanena ca dvitIyasya hAnirjAtA / ayaM dRSTAntaH satyaprasaGgaH, na tu kAlpanikaH / yadA guruH pratyakSavirodhinaM kaJcidarthaM pratipAdayati tadA'pi ziSyeNa sa svIkaraNIya nahI." A viSayamAM bahu upayogI, vartamAnakALamAM baneluM bIjuM daSTAnta kahuM chuM - "koIka gAmamAM koI AcArya mahArAja bIrAjamAna hatA. ekavAra temane vaMdana karavA bahAragAmathI be bhakto AvyA. te bannene nAnapaNathI poliyo hato. tethI lAkaDAnI ghoDInA Teke teo cAlatA hatA. jyAre teo upAzrayamAM pravezyA tyAre dUrathI temane joIne AcArya mahArAja kema hAthamAM rAkhI che ? tene pheMkI do." te sAMbhaLIne pahelA bhakta ghoDIo pheMkI dIdhI. pachI ghoDI vinA paNa te page cAlIne gurudeva pAse gayo. tenA paga sAjA thaI gayA. tene paNa Azcarya thayuM. gurudevanuM vacana sAMbhaLIne bIjA bhakta vicAryuM - "gurumahArAjane khabara nathI ke mane polIyo che. tethI ja temaNe ghoDI pheMkI devA kahyuM, jo huM ghoDI pheMkI dauM to paDI jAuM. mATe mAre ghoDI pheMkavI nahIM.' Ama vicArI te ghoDInA Teke gurudeva pAse pahoMcyo. tethI teno polIyo dUra na thayo. gurvAzAnuM pAlana karavAthI pahelA bhaktane lAbha thayo. gurvAjJAnI virAdhanA karavAthI bIjA bhaktane nukasAna thayuM. A prasaMga sAco banelo che. kAlpanika nathI. jyAre guru pratyakSathI viruddha lAge evI koI vAta kare tyAre paNa ziSya te
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 gItArthagaruvacasA viSamapi pAtavyam / eva, na tu pratikUlabhASaNena guroranAdaraH kartavyaH / yato gururgItArtho bhavati, sa lAbhAlAbhau dRSTvA''yati vicintyaiva bhASate / atastadvacasA viSamapi pAtavyam / gItArthagurvatiriktasya vacanenA'mRtamapi na pAtavyam / uktaJca sthaviraracitagacchAcAraprakIrNake - '1gIyatthassa vayaNeNaM visaM hAlAhalaM pive / nivvikappo ya bhakkhejjA takkhaNA jaM samuddave // 44 // paramatthao visaM No taM, amayarasAyaNaM khu taM / nivvigdhaM jaM na taM mAre, mao vi so amayassamo // 45 // agIyatthassa vayaNeNaM amayaM pi na dhuMTae / jeNa no taM bhave amayaM, jaM agIyatthadesiyaM // 46 // paramatthao na taM amayaM, visaM hAlAhalaM khu taM / na teNa ajarAmaro hujjA, takkhaNA nihaNaM vae // 47 // ' svIkAravI ja joIe, sAmuM bolIne guruno anAdara na karavo joIe. kemake guru gItArtha che. te lAbhAlAbhane joI bhAvIne vicArIne ja kahe che. mATe temanA vacanathI jhera paNa pI javuM. gItArtha guru sivAya bIjAnA vacanathI amRta paNa na pIvuM. sthaviraracita gacchAcAra payajJAmAM kahyuM che - 'tarata ja mArI nAkhe tevuM hAlAhala jhera paNa gItArthanA vacanathI vicAra karyA vinA khAI javuM. vAstavamAM te viSa nathI paNa amRtarUpI rasAyaNa che, kemake te avazya mAratuM nathI, marI jAya to paNa te amara che. agItArthanA vacanathI. amRta paNa na pIvuM, kemake te amRta nathI je agItArtha kahe che. vAstavamAM te amRta nathI, te kharekhara halAhala jhera che, tenAthI ajarAmara nathI thavAtuM, tenAthI tarata ja marI 4vAya che." 1. gItArthasya vacanena viSaM hAlAhalaM pibet / nirvikalpazca bhakSayet tatkSaNAt yat samudrAvayet // 44 // paramArthataH viSaM na tat, amRtarasAyanaM khalu tat / nirvighnaM yat na tat mArayet, mRto'pi saH amRtasamaH // 45 // agItArthasya vacanena amRtamapi na pibet / yena na tat bhavet amRtaM, yat agItArthadezitam // 46 // paramArthataH na tat amRtaM, viSaM hAlAhalaM khalu tat / na tena ajarAmaraH bhavet, tatkSaNAt nidhanaM vrajet // 47 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvacanaM vicAraM vinA svIkartavyam / 53 tha vAyasAH sarve'pi jagati zyAmavarNA eva bhavanti, kadAcidgurubrUyAt - 'vatsa ! pazya zvetaM vAyasam / ' tarhyapi guruvacanaM vicAraM vinA svIkarttavyam / na ca tatra svabuddhyA vitarkya praSTavyam 'vAyasAH zyAmavarNA eva bhavanti / tadbhavadbhiH kimarthaM vAyasaH zvetaH kathita: ?' yato guruNA vAyasasyA''sannasiddhigamanayogyatvena zvetatvaM kathitaM syAt, na tu bAhyavarNamAtramapekSya / yadi guruvacanasyArthaM vayaM samyagnAvagacchAmastarhyapi gurubhASaNasamaye tvasmAbhiH 'tahatti' ityeva kathanIyaM, sarvasamakSaM te na praSTavyAH, kintu rahasi vinayapUrvakamevaM 'bhavadbhiryatkathitaM tadahaM svIkaromi, kintu tasyArthaM nAvagacchAmi / tataH kRpAM kRtvA bhavadbhistadarthaH prakAzanIyaH / evaM kathane hi gururapi ziSyaM samyagbodhayati / itthaM ziSyamana:samAdhAnamapi jAyate guruvacanAnAdaro'pi parihRto bhavati / imameva bhAvaM manasi kRtvA zrIdharmadAsagaNibhirupadezamAlAyAH paJcanavatitamaM vRttaM racitam " kAraNaviU kayAI, seyaM kAyaM vayaMti AyariyA / taM taha saddahiavvaM, bhaviavvaM kAraNeNa tahiM // 95 // zrIrAmavijayagaNikRtataTTIkAyAmapi varNitam - 'kAraNavidaH kAraNajJAtAra etAdRzA guravaH kadAcitkasmiMzcitkAle kAkaM zvetavarNaM vadanti kathayanti, ziSyA ! vilokayata 1 - duniyAmAM badhA ya kAgaDA kALA ja hoya che. kadAca guru kahe 'vatsa ! saha kAgaDAne jo,' to paNa gurudevanuM vacana vicAryA vinA svIkAravuM. tyAM potAnI buddhithI tarka karI ema na pUchavuM - 'kAgaDA to kALA ja hoya. to Ape kema kAgaDAne sapheda kahyo ?' kemake gurue kAgaDo najIkamAM mokSamAM javAno hovAthI tene sapheda kahyo hoya, mAtra bAhya raMganI apekSAe nahIM. jo guruvacanano artha ApaNe samajI na zakIe to paNa guru kahe tyAre to ApaNe 'tatti' ja kahevuM joIe. badhAnI vacce temane na pUchavuM, paNa ekAntamAM vinayapUrvaka kahevuM - Ape je kahyuM te huM svIkAruM chuM. paNa teno artha mane samajAto nathI. mATe kRpA karIne Apa te artha mane samajAvo.' Ama kahe chate guru paNa ziSyane barAbara samajAve che. Ama ziSyanA mananuM samAdhAna paNa thAya che ane guruvacanano anAdara paNa nathI thato. A ja bhAvane manamAM rAkhIne zrIdharmadAsagaNi mahArAje upadezamALAnI 95mI gAthA racI che kAraNane jANanArA AcArya kadAca kAgaDAne sapheda kahe to tene te pramANe mAnavuM, tyAM kAraNa hovuM joIe.'' zrIrAmavijayagaNikRta tenI TIkAmAM paNa kahyuM 'kAraNane jANanArA guru kyAreka kAgaDAne dhoLo kahe che - 'ziSyo ! juo A sapheda kAgaDo kevo che !' temanuM te vacana che 1. kAraNavidaH kadAcit zvetaM kAkaM vadanti AcAryAH / tat tathA zraddhAtavyaM, bhavitavyaM kAraNena tatra // 95 // -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhagirisUriziSyANAM dRSTAntaH / kIdRzo'yaM zvetaH kAka iti vadanti / tadvacanaM tathA - tathaiva 'saddahiyavvaM' iti mAnanIyam, 'tahiM' iti tatra kenApi kAraNena bhavitavyaM, kAraNaM vinA naivAcAryA vadantItyarthaH // 15 // ' atra siMhagirisUriziSyANAM dRSTAnto'pyullekhanIyo'sti / anyadA siMhagirisUribhiH ziSyebhyaH kathitam - 'vajramuniyuSmabhyaM vAcanAM dAsyati / ' tadA vajramuneH paryAyo laghurabhavat / tathApi sUriziSyairguruvacanaM na pratikUlitaM, kintu saharSa svIkRtam / tathA ca ta eva lAbhabhAjo'bhavan / ayaM saGkSepArthaH / vistarArthastUpadezamAlAyAstrinavatitamagAthAzrIrAmavijayagaNikRtatadvRttibhyAM jJAtavyaH / sa cAyam - '1sIhagirisusIsANaM, bhadaM guruvayaNasaddahaMtANaM / vairo kira dAhI vAyaNatti na vikoviaM vayaNaM // 13 // vyAkhyA - 'sIhagiri iti' siMhagirinAmAcAryasteSAM suziSyA vinItaziSyAsteSAM bhadraM kalyANaM bhavatu, kIdRzAnAM ? 'guruvayaNasaddahaMtANaM' iti guruvacanaM zraddadhatAM, kiM tadvacanamityAha - 'vairo' iti vajranAmA ziSyaH 'kira' iti nizcayena bhavatAM vAcanAM siddhAntapAThanarUpAM dAsyati, iti guruvacanaM 'na vikoviaMti' nA'satyaM kRtaM, kimayamasmAkaM vAcanAM dAsyatIti na vimRSTamityarthaH // 13 // atra kathAnakaM kathyate - pUrvoktA vrajasvAmino bAlye padAnusAriNIlabdhibalena samadhItasAdhvImukha te ja rIte mAnavuM. tyAM koIka kAraNa hovuM joIe, kAraNa vinA AcArya bole nahIM." A viSayamAM siMhagirisUrinA ziSyonuM dRSTAnta paNa ullekha karavA yogya che. ekavAra siMhagirisUrijIe ziSyone kahyuM, 'vajamuni tamane vAcanA Apaze. tyAre vajamuni eka nAnA sAdhu hatA. chatAM paNa AcArya mahArAjanA ziSyoe temanuM vacana utthApyuM nahIM, parantu saharSa teno svIkAra karyo. tethI temane ja lAbha thayo. A saMkSepamAM artha kahyo. vistRta artha to upadezamALA ane tenI rAmavijayagaNikRtavRttimAMthI jANavo. te A pramANe che - "guruvacananI zraddhA karanArA siMhagirisUrinA vinIta ziSyonuM kalyANa thAva. temaNe 'vaja vAcanA Apaze" evuM guruvacana 'e zuM amane vAcanA Apaze' e vicArI utthApyuM nahIM. ahIM kathAnaka kahevAya che - 'vajasvAmI padAnusArI labdhivALA hatA. tethI bALapaNamAM sAdhvIjI bhagavaMtonA mukhethI sAMbhaLIne 1. siMhagirisuziSyANAM, bhadraM guruvacanazraddadhatAm / vajraH kila dAsyati vAcanAmiti na vikopitaM vacanam // 13 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhagirisUriziSyANAM dRssttaantH| zrutaikAdazAGgA aSTavarSapramANA gurubhirdIkSitA gurubhiH sArdhaM viharanti sma, ekadA vajrasvAminamupAzraye muktvA sarvasAdhavo gocaryAM nirgatAH, pazcAtsa vajranAmA muniH sarveSAmupadhIn pratyekaM paGaktau saMsthApya teSu yatisthApanAM kRtvA, svayaM ca madhye sthitvA mahatA zabdena teSAmAcArAGgAdi pAThayati, etadavasare sthaNDilAtsUrayaH samAgatAH, mudritakapATamupAzrayaM dRSTvA gurubhiH pracchannamavalokitaM, tadA vajramuniH sarvayatInAmupadhInekIkRtya chAtrabuddhyA pAThayati / gurubhizcintitaM yadyahaM sahasA dvAramudghATayiSyAmi tadAyaM zaGkAM prApsyati, iti jJAtvA mahatA zabdena te vAratrayaM naSedhikIzabdamuccaranti sma / tato gurUNAmAgamanaM vijJAya laghukalayopadhIn pRthak muktvA tena kapATamudghATitam / gurubhizcintitam, iyadasmin puruSaratne jJAnamasti, tato maitasya jJAnamajJAtaM gacchatu, evaM vicintya dvitIyadivase sa siMhagirinAmAcAryaH kimapi kAryamuddizya dvitIyagrAme vihartumudyataH, tadA sAdhuvargaH kathayati sma, svAmin ! ko'smAkaM vAcanAM dAsyati ? gurubhiruktaM - vajranAmA laghuziSyaH, tairapi 'tahatti' iti kathitam, na tu kimayaM vAcanAM dAsyatIti vipratipannam / guravo'nyasmin grAme gatAH, ziSyairapi vajrapArve siddhAntavAcanA gRhItA / samyagadhyayanaM agyAra aMgI bhaNI gayA hatA. ATha varSanA thayA eTale gurue emane dIkSA ApI. teo gurunI sAthe vicaratA hatA. ekavAra vajasvAmIne upAzrayamAM mUkIne badhA sAdhuo gocarI levA nIkaLyA. pachI te vajamunie badhAnI upadhine paMktimAM rAkhI temAM sAdhuonI sthApanA karI. pote vacce besIne moTA avAje temane AcArAMgAdi bhaNAvavA lAgyA e vakhate spaMDilabhUmIe gayelA AcArya mahArAja pAchA AvyA. upAzrayanA bAraNA baMdha joyA. eTale chUpI rIte aMdara joyuM. tyAre vajamuni badhA sAdhuonI upadhi bhegI karIne vidyArthInI buddhithI temane bhaNAvatA hatA. gurue vicAryuM - 'jo huM acAnaka bAraNuM kholIza to ene zaMkA thaze." eTale jANIne moTA avAje traNa vAra nisahI bolyA. tethI vajamunie jANyuM ke guru AvI gayA che. tethI jaldI jaldI upadhio judI judI mUkIne temaNe bAraNuM kholyuM. gurue vicAryuM - "A puruSaratnamAM ATaluM badhuM jJAna che. tethI evuM na bane ke koIne enA jJAnanI khabara na paDe.' ema vicArI bIjA divase te AcArya mahArAja kaMI kArya mATe bIje gAma javA taiyAra thayA. tyAre sAdhuo DevA sAyA - 'guruhe ! abhane vaayn| / Apaze ?' guru polyA - '4%bhuni.' teoe paNa 'tahatti kahyuM. "e zuM vAcanA Apaze ?' ema asvIkAra na karyo. guru bIje gAma gayA. ziSyoe paNa vajamuni pAse siddhAntanI vAcanA lIdhI. sArI rIte
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 siMhagirisUriziSyANAM dRSTAntaH / jAtam, guravaH samAgatAH, ziSyANAM pRSTaM kiJcidadhItaM vA na veti ? tairuktaM svAmin ! vizeSeNA'dhyayanaM pravRttam, stokadivasaizca bahvadhItam / asmAkamayameva vAcanAcAryo bhavatu / iti vijJaptairgurubhistasmai vajramunaye AcAryapadaM dattam, vAcanAcAryatvena sa sthApitaH, evaM yathA siMhagiriziSyairguruvacanaM pramANaM kRtaM, tathA'nyairapiguruvacanaviSaye sandeho na vidheya ityupadezaH // 93 // ' evaM guNAdhikenA'pi ziSyeNa vikalpaM vinA gurvAjJA'vazyamA''rAdhanIyA / na cAbhimAnaM karttavyam 'ahamIdRgguNagaNasampanno'smi / gurustu maddhInaguNo'sti, tatastadAjJA''rAdhanena mama kiM prayojanam / ' gurvAjJArAdhanaM tu pradhAno guNo mokSasya ca pradhAnaM kAraNamasti / zeSaguNA upasarjanIbhUtAH santi / tato svasya guNAdhikatve satyapi ziSyairgurvAjJA''rAdhane sadaiva prayatanIyam / ekAdyaGkAn vinA nyastA bahavo'pi zUnyA niSphalA bhavanti / yadA teSAmagre ekAdyaGkanyAsaH syAttadA teSAM mUlyamatyadhikaM bhavati / evaM gurvAjJArAdhanaM vinA bahavo'pi guNA na mokSasAdhakA bhavanti / ta eva gurvAjJArAdhanasahitAH - adhyayana thayuM. guru AvyA. ziSyone pUchyuM - 'kaMI bhaNyA ke nahIM ?' temaNe kahyuM 'gurudeva ! amAruM adhyayana vizeSa thayuM. thoDA divasamAM ghaNuM bhaNyA A ja amArA vAcanAcArya thAva.' Ama temaNe vinaMti karI eTale gurue vajramunine AcArya padavI ApI. emane vAcanAcArya tarIke sthApyA. A pramANe jema siMhagirisUrinA ziSyoe gurunuM vacana pramANa karyuM tema bIjAoe paNa guruvacanamAM saMzaya na karavo. evo upadeza che.'' - Ama guNomAM adhika evA ziSyae paNa koI paNa vikalpa vinA gurvajJAnI avazya ArAdhanA karavI. teNe abhimAna na karavuM ke 'huM AvA guNonA samUhavALo chuM. guru to mArA karatA ochA guNavALA che, tethI temanI AjJAnI ArAdhanA karavAnI mAre zI jarUra ?' gurvajJAnI ArAdhanA karavI e pradhAna guNa che ane mokSanuM pradhAna kAraNa che. bAkInA guNo gauNa che. tethI pote guNomAM adhika hovA chatAM paNa ziSyoe gurvajJAnI ArAdhanAmAM haMmezA prayatna karavo. eka vagere AMkaDA mUkyA vinA mUkAyelA ghaNA paNa mIMDA nakAmA che. jo te mIMDAonI AgaLa eka vagere AMkaDA mUkAya to te mIMDAonI kiMmata vadhI jAya. ema gurvAjJAnI ArAdhanA vinA ghaNA paNa guNo mokSa ApanArA nathI banatA. gurvajJAnI ArAdhanA sahitanA te ja guNo jaldIthI mokSa Ape
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautmsvaamijnyaatm| kSipraM mokSasAdhakA bhavanti / yato gurvAjJA''rAdhanaM mokSasyA'vandhyaM kAraNamasti / atra caramatIrthaMkara zrIvardhamAnavibhuprathamagaNadharazrIgautamasvAmino jJAtaM pratipAdyate / tathAhi - asyA avasarpiNyA antimajinezituH zrIvardhamAnavibhozcaturdazasahasrANi ziSyANAmabhavat / tasya prathamo gaNadharaH zrIgautamasvAmyAsIt / tasya ca paJcAzatsahasrANya-bhavacchiSyANAm / zrIvIravibhoH ziSyeSu saptazatAni kevalajJAninAmabhavat / zrIgautamasvAminastu sarve'pi ziSyAH kevalajJAnina Asan / tataH zrIgautamasvAminaH ziSyasampat zrIvIrasvAminaH ziSyasampadaH sakAzAt saGkhyAdRSTyA guNadRSTyA cAtizAyinyabhavat / tataH prabhUtaziSyavattvena kevalajJAniziSyavattvena ca zrIgautamasvAmI zrIvIrajinezAd tena guNenA'dhiko'bhavat / tathApi so'haGkArI nA''sIt, kintu prabhoratisamarpitaH ziSya AsIt / prabhvAjJAM prAptuM sa sadaivotkaNThito'bhavat / prabhuvadanakamalaniHsarat pratyekaM vacanaM zrutvA tasya mana udalasat / anyadA'vadhijJAnyAnandazrAvakeNa gautamasvAminaH kathitam - 'bhagavan ! mamaitAvadviSayamavadhijJAnaM samutpannam / ' gautamasvAmyabhaNat - 'bho Ananda ! zrAvakasyaitAvadviSayamavadhijJAnaM na bhavati / ' Anando'vadata - 'bhagavana ! ahaM sAkSAdetAvadviSayamavadhijJAnamanabhavAmi / ' gautamasvAmyabhaNat - 'bhagavantaM pRSTvA nirNayaM kariSyAmi / ' tataH che. kemake gurvAjJAnI ArAdhanA e mokSanuM saphaLa kAraNa che. A saMbaMdhamAM carama tIrthaMkara zrIvIraprabhunA prathama gaNadhara zrIgautamasvAmInuM dRSTAnta kahevAya che - te A pramANe che - A avasarpiNInA chellA jinezvara zrIvardhamAnasvAmInA cauda hajAra ziSyo hatA. temanA prathama gaNadhara gautamasvAmI hatA. te gautamasvAmInA pacAsa hajAra ziSyo hatA. zrIvIraprabhanA 700 ziSyo kevaLI hatA. gautamasvAmInA badhA ja ziSyo kevaLajJAnI hatA. tethI gautamasvAmIno ziSya parivAra zrIvIraprabhunA ziSya parivAra karatA saMkhyAnI daSTie ane guNanI dRSTie caDhIyAto hato. tethI ghaNA ziSyo hovAthI ane kevaLI ziSyo hovAthI gautamasvAmI zrIvIraprabhu karatA e guNamAM adhika hatA. chatAM paNa te abhimAnI na hatA, e to prabhune samarpita hatA. prabhunI AjJA pAmavAne te sadA utkaMThita rahetA. prabhunA mukhakamaLamAMthI nIkaLatuM pratyeka vacana sAMbhaLIne temanuM mana ullasita thatuM. ekavAra avadhijJAnI AnaMdazrAvake gautamasvAmine 5j - 'bhagavaMta ! bhane mATaj avadhizAna thayuM cha.' gautamasvAmI bolyA - 'he bhAnaMda ! zrAvane // 2j avadhizAna na thAya.' AnaMda polyo - 'bhagavaMta ! huM sAkSAt avadhijJAnathI ATalA viSayane jouM chuM." gautamasvAmI bolyA - prabhune pUchIne nirNaya
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautmsvaamijnyaatm| samavasaraNamAgatya tena prabhuH pRSTaH / prabhuNA kathitam - 'gautama ! Anandasya vacanaM satyamasti / tvayA tasmai mithyAduSkRtaM dAtavyam / ' prabhuvacanaM zrutvA gautamasvAmino manasISadapi khedo na snyjaatH| tenetthaM na duScintitam - 'ahaM paJcAzatsahasrakevalajJAniziSyANAM guruH, caturjJAnavAn, dvAdazAGgyAH praNetA prabhozca prathamo gaNadharaH / Anandastu sAmAnyazrAvako'sti / tanmayA kimarthaM tasmai mithyAduSkRtaM dAtavyam / ativinItasyA'pi mama pakSaH prabhuNA na gRhItaH / pratyutaikasAmAnyazrAvakAya mithyAduSkRtadAnArthaM mama kathanena prabhuNA mamApayazaH kRtaH / zrAvakAdapyahaM hInataraH prdrshitH| AjIvanaM kRtAyAH prabhusevAyA idameva mayA phalaM prAptam / tato kRtaM prbhvaajnyaa''raadhnyaa| nAhamAnandAya mithyAduSkRtaM dAsyAmi / ' kintu tvaritaM sa Anandasya gRhaM prAptavAn / tena prabhuvacanakathanapUrvakaM tasmai mithyAduSkRtaM dattam / taddhRdayasthaprabhubahumAnasya manAgapi hAnirna jAtA / pratyuta 'mAdRzAya pratiSThAprAptAyApi ziSyAya prabhurvinA saGkocamA''jJapayituM zaknotI'ti vicintya taddhRdayasthaprabhubahumAnavRddhireva jAtA / evaM sarvairapi ziSyairvAdhikatve satyapi guroH puro gautamasvAmivallaghubAlakasadRzairbhavitavyam / viziSTaziSyasampadrUpaguNena prabhoH sakAzAdadhikatve karIza." pachI samavasaraNamAM AvI temaNe prabhune pUchyuM. prabhue kahyuM - "he gautama ! AnaMdanI vAta sAcI che. tAre tene micchAmidukkaDa ApavuM." prabhunuM vacana sAMbhaLIne gautamasvAmInA manamAM jarAya kheda na thayo. temaNe AvuM durbhAna na karyuM ke huM pacAsa hajAra ziSyono guru, cAra jJAnano dhaNI, dvAdazAMgIne racanAro, prabhuno prathama gaNadhara chuM. AnaMda to samAja zrAvaka che. to mAre zA mATe tene micchAmi dukkaDam ApavAnuM? atizaya vinayavALA evA paNa mAro pakSa prabhue na lIdho. urdu, eka sAmAnyazrAvakane micchAmi dukkaDam ApavAnuM mane kahIne mAro apayaza karyo. zrAvaka karatA paNa mane nIco batAvyo. jiMdagIbhara karelI prabhusevAnuM mane A ja phaLa maLyuM. mAre prabhunI AjJAnI ArAdhanA karavAthI saryuM. huM AnaMdane micchAmi dukkaDam ApavA nahIM jAuM.' paraMtu tarata ja teo AnaMdanA ghare gayA. temaNe prabhunuM vacana kahIne tene micchAmi dukkaDam ApyuM. temanA hRdayamAM raheluM prabhu uparanuM bahumAna jarA ya ghaTyuM nahIM. ulyuM, 'pratiSThA pAmelA mArA jevA ziSyane paNa prabhu saMkoca vinA AjJA karI zake che' ema vicArI temanA hRdayamAM raheluM prabhu uparanuM bahumAna vadhyuM. Ama badhAya ziSyoe guNomAM adhika hovA chatAM paNa gurunI AgaLa gautamasvAmInI jema nAnA bALaka jevA thavuM. viziSTa ziSya parivAra hovA rUpa guNa vaDe prabhu karatA adhika hovA chatAM paNa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthapaJcamavRttadvayam / satyapi gautamasvAminA prabhorAjJA nirvicAraM zIghramA''rAddhA / tathA sarvairapi ziSyaiH kadAcidguroH sakAzAt svasya guNAdhikatve satyapi gurvaajnyaa'vshymaa''raadhniiyaa| guruH prabhoH pratinidhirasti / tato guruvacanaM prabhuvacanatulyaM mantavyam / guruvacana ArAddhe sati jinavacanamArAddhaM bhavati / guruvacana AzAtite sati jinavacanamAzAtitaM bhavati / ___ tadayamatropadezasarvasvam - svasya guNAdhikatve satyapi ziSyairguvAjJA sadA''rAdhanIyA // 3 // avataraNikA - itthaM gurvAjJAyA mahattvaM pradA'dhunA zlokadvayena gurordevatAtulyaM pUjyatvaM darzayati - mUlam -jai kuNai uggadaMDaM, rUsai lahuevi viNayabhaMgaMmi / coyai pharusagirAe, tADai daMDeNa jai kahavi // 4 // appasuevi suhesI havai, maNAgaM pamAyasIlovi / tahavi hu so sIsehiM, pUijjai devayaM va gurU // 5 // // jummaM // chAyA - yadi karoti ugradaNDaM, ruSyati laghuke'pi vinayabhane / codayati paruSagirA, tADayati daNDena yadi kathaJcit // 4 // alpazruto'pi sukhaiSI bhavati, manAka pramAdazIlo'pi / tathApi khalu saH ziSyaiH, pUjyate devatA iva guruH // 5 // // yugmam / / daNDAnvayaH - jai gurU uggadaMDaM kuNai, lahuevi viNayabhaMgaMmi rUsai, pharusagirAe gautamasvAmIe prabhunI AjJA vicAryA vinA tarata ArAdhI. tema badhA ziSyoe kadAca guru karatA pote adhika guNavALA hoya to paNa gurvAjJAnI avazya ArAdhanA karavI. guru prabhunA pratinidhi che. tethI gurunuM vacana prabhunA vacana samAna mAnavuM joIe. guruvacananI ArAdhanA karavAthI prabhunA vacananI ArAdhanA thAya che. guruvacananI AzAtanA karavAthI prabhuvacananI AzAtanA thAya che. A zlokano sAra A che - ziSyoe pote adhika guNavALA hovA chatAM sadA zuziAnI sArApanA 42vI. (3) avataraNikA - Ama gurvAzAnuM mahattva batAvI have be zloka vaDe 'guru devatAnI jema pUjya che" e batAve che. zabdArtha - jo guru ugradaMDa kare, thoDo paNa vinayano bhaMga thAya tyAre gusse thAya,
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ gururdevatAvatpUjyaH / coyai, jai kahavi daMDeNa tADai, appasuevi suhesI maNAgaM pamAyasIlo'vi havai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai / atra caturthavRttAdivarti 'jai' itipadaM paJcamavRttasyAntimau dvau pAdau ca caturthavRttasya pratipAdena saha sambaddhanIyAH / tatazcaturthavRttasyAnvaya itthaM bhavati - jai gurU uggadaMDaM kuNai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai, jai gurU lahuevi viNayabhaMgaMmi rUsai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai, jai gurU pharusagirAe coyai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai, jai kahavi gurU daMDeNa tADai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai / caturthavRttAdivarti 'jai' iti padaM, paJcamavRttadvitIyapAdAdivarti 'havai' iti padaM paJcamavRttasya cAntimau dau pAdau 'appasuevi' 'suhesI' 'maNAgaM pamAsIlo'vi' iti trayeNa sambaddhanIyAH / tataH paJcamavRttAnvaya itthaM bhavati - jai gurU appasuevi havai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai / jai gurU suhesI havai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai / jai gurU maNAgaM pamAyasIlo'vi havai tahavi hu sIsehiM so devayaM va pUijjai // 4-5 // // yugmam // itthaM dvayovRttayoH savistaraM daNDAnvayamabhidhAyA'dhanA kiJcidvitIyate / hemacandrIyA vRttiH - yadi - sambhAvane, guruH - samyag dharmazAstrArthadezakaH, yata uktam - 'dharmajJo dharmakartA ca, sadA dharmaparAyaNaH / sattvebhyo dharmazAstrArthadezako guru-rucyate // " ugradaNDaM - ugraH - tIvro'parAdhApekSayA'dhika iti yAvat sa cAsau daNDaH - zikSA cetyugradaNDaH, tamityugradaNDam, karoti - vyApArayati, tathApi - evaM satyapi, hu - nizcayena, ziSyaiH - antevAsibhiH, saH - guruH, devatA iva - jinezvara iva, pUjyate - arcyate / atra sambhAvanArtho 'yadi' zabdaH 'sAmAnyaparisthitau gururugradaNDaM karkaza vANIthI Thapako Ape, dAMDAthI mAre, ochuM bhaNelA hoya, sukhane zodhanArA hoya, thoDA pramAdI paNa hoya to paNa kharekhara ziSyo vaDe te guru devatAnI jema pUjAya che. (4-5) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - guru eTale sArI rIte dharmazAstranI dezanA ApanArA. kahyuM che - "dharmane jANanArA, dharma karanAra, sadA dharmamAM parAyaNa, jIvone dharmazAstranA arthanI dezanA ApanAra guru kahevAya che." jo guru tIvra zikSA kare to paNa kharekhara ziSyo te gurune bhagavAnanI jema pUje che. sAmAnya saMyogomAM guru ziSyane tIvra zikSA nathI karatA. saMyogavazAt athavA koI guru
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ gururdevatAvatpUjyaH / naiva karoti' iti dyotayati / 'api' zabda idaM jJApayati - 'sAmAnyaparisthitau ziSyairguruH devatA iva pUjyate eva, guruNogradaNDe kRte satyapi ziSyaiH sa devatA iva pUjyate / atrogradaNDazabdena pIDAkAriNo daNDAH saG gRhItA dRSTvyAH / te caivamprakArAH syuH - kadAcidguruH ziSyaM maNDalyA bahiH kuryAt, kadAcidguruH ziSyeNa saha na jalpet, kadAcidguruH ziSyaM na pAThayet, kadAcidguruH ziSyAya bhojanaM na dadyAt nIrasaM tucchaM vA dadyAt / evamprakArA anye'pi boddhavyAH / yadi guruH - anayoH zabdayorI pUrvavajjJeyau, evamagre'pi draSTavyam, laghuke'pi - laghureva laghukaH, svArthe ka-pratyayaH, tasminniti laghuke, 'mahati vinayabhaGge ruSyatyeva, kintu laghuke'pi vinayabhaGge yadi ruSyati' iti bhAvasya dyotanArthamapizabda upanyastaH / vinayabhaGge - vinayaH - prAkprapaJcitazabdArthaH, tasya bhaGgaH - asampAdanaM khaNDanaM veti vinayabhaGgaH - avinaya ityarthaH, tasminniti vinayabhaGge 'ziSyaiH kRte sati' ityadhyAhAryam, ruSyati - krudhyati, tathApItyAdikaM pUrvavajjJeyam / atra 'yadi' zabda idaM prakaTayati 'sAmAnyaparisthitau gururlaghau vinayabhaGge naiva krudhyati' / atra laghavo vinayabhaGgA evamprakArAH syuH - yadA guruH svAsanAduttiSThati tadA ziSyaH svAsana upaviSTa eva bhavati, na tUttiSThati / guruNA'bhukte ziSyo bhuGkte / ziSyo gurUpadheH pratilekhanaM na karoti / ziSyo potAnA svabhAvane lIdhe ziSyane tIvra zikSA kare che. sAmAnya paristhitimAM to ziSyo gurune bhagavAnanI jema pUje ja che paNa guru tIvra zikSA kare tyAre paNa ziSyo gurune bhagavAnanI jema pUje che. ahIM 'daMDa' zabdathI pIDA karanArA daMDa levA. gurue ziSyane karelI zikSA AvI hoI zake - kadAca guru ziSyane mAMDalI bahAra kare, kadAca ziSya sAthe na bole, kadAca tene bhaNAve nahIM, kadAca tene vAparavA na Ape, athavA rasakasa vinAnuM lakhuM-sukuM Ape. AvA bIjA daMDo paNa jANI levA. | vinayano bhaMga eTale vinaya na kare athavA ocho kare. ziSyo thoDo paNa vinayano bhaMga kare tyAre jo guru gusse thAya to paNa ziSyo te gurune bhagavAnanI jema pUje che. sAmAnya paristhitimAM thoDA vinayanA bhaMgamAM guru gusso na kare. saMyogavazAt ke svabhAvane kAraNe temane thoDA vinayabhaMgamAM gusso karavo paDe. ziSyo vaDe karAtA gurunA nAnA avinayo AvA hoI zake - "guru potAnA Asana uparathI UbhA thAya tyAre ziSya Ubho na thAya, potAnA Asana upara beTho ja rahe. gurunA vAparyA pahelA ziSya vAparI le. gurunI upadhinuM ziSya paDilehaNa na kare. gurune pUchyA vinA ziSya koI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 vinayasya paJcavidhatvam / gurumanApRcchyaiva kiJcitkAryajAtaM karoti / ziSyo guruM bhikSAM na darzayati / guruNA''kArite ziSyaH pratyuttaraM na dadAti svAsane vopaviSTaH sanneva pratyuttaraM dadAti / sthaNDilabhUmerAgamanAnantaraM ziSyo guroH pUrvamAcAmatIryApathikI vA pUrva pratikrAmati / mArgagamane ziSyo guroH purazcalati / ziSyo guroH samAsane uccairAsane vopavizati / ziSyo gurorvandanAdikaM na karoti / evamprakArA anye'pi jJeyAH / etAnsarvAnvinayabhaGgAnziSyaH prAyaH varjayatyeva, tathApi kadAcidanAbhogena vismaraNenA'nyena vA kenacitkAraNenaite bhaveyuH / __atha vinayaH paJcadhA bhavati / tadyathA - lokopacAravinayo'rthavinayaH kAmavinayo bhayavinayo mokSavinayazca / tatra lokapravAhAnusAreNa yo vinayaH kriyate sa lokopacAravinayaH kathyate / arthArjanArthaM yo vinayaH kriyate so'rthavinayaH kathyate / kAmaprAptyarthaM kriyamANaH kAmavinaya ucyate / bhayena kriyamANo bhayavinaya ucyate / mokSArthaM kriyamANo mokSavinayaH kathyate / atra mokSavinayo'dhikRtaH / so'pi punaH paJcadhA bhavati, tadyathA - darzanavinayo jJAnavinayazcAritravinayastapovinaya aupacArikavinayazca / tatra dravyAdayo yathA bhagavatA prarUpitAstathaiva yaH zraddadhAti tasya darzanavinayo bhavati / samyagjJAnapUrvakaM kRtyAni kurvato kAma kare. ziSya gurune gocarI na batAve. guru bolAve tyAre ziSya javAba na Ape athavA potAnA Asana upara besIne ja javAba Ape. caMDilabhUmithI pAchA AvyA pachI guru karatA pahelA ziSya paga dhuve ke IryAvahI kare. raste jatA ziSya gurunI AgaLa cAle. ziSya gurunI samAna Asane ke UMcA Asane bese. ziSya gurune vaMdana vagere na kare. AvA bIjA avinayo paNa jANI levA. A badhA avinayone ziSya prAyaH prayatnapUrvaka varje che ja, chatAM paNa kyAreka bhUlathI, bhUlI javAthI ke bIjA koI kAraNasara AvA avinaya thaI jAya. vinaya pAMca prakArano che. te A pramANe - lokopacAravinaya, arthavinaya, kAmavinaya, bhayavinaya ane mokSavinaya. temAM lokapravAhane anusAra je vinaya karAya te lokopacAra vinaya. dhana kamAvA mATe je vinaya karAya te arthavinaya kahevAya. kAmanI prApti mATe karAto vinaya te kAmavinaya. bhayathI karAto vinaya te bhayavinaya. mokSa mATe karAto vinaya te mokSavinaya. ahIM mokSavinayano adhikAra che. tenA paNa pAMca prakAra che. te A pramANe - darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane aupacArikavinaya. tyAM dravya vagere je rIte bhagavAne kahyA che te ja rIte enI zraddhA karanArAne darzanavinaya hoya che. samyajJAnapUrvaka kArya kare ene jJAnavinaya hoya che. sArI rIte
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupacArikavinayasya bhedaaH| jJAnavinayo bhavati / cAritraM samyakpAlayatazcAritravinayo bhavati / tapaH samyaganuSThAtustapovinayo bhavati / yaduktaM zrIdazavaikAlikasUtrasya vinayasamAdhinAmanavamAdhyayanasya caturtha uddezake zrIzayyambhavasUribhiH - 'cauvvihA khalu tavasamAhI bhavai / taM jahA - no ihalogaTThayAe tavamahiTThijjA 1, jo paralogaTThayAe tavamahiTThijjA 2, no kittivaNNa-sadda-silogaTThayAe tavamahiTThijjA 3, nannattha nijjaraTThayAe tavamahiTThijjA 4 / ' aupacArikavinayo dvidhA bhavati tadyathA - pratirUpavinayo'nAzAtavanAvinayazca / tatra pratirUpavinayastridhA bhavati / tadyathA - kAyikavinayo vAcikavinayo mAnasikavinayazca, kAyikavinayo'STavidho bhavati, tadyathA - abhyutthAnam - pUjyAnAM darzanAdevA''sanatyajanam, aJjalikaraNam - dvayoH karayoryojanam, AsanadAnam - upavezanArthaM gurava AsanasyArpaNam, AsanAbhigrahaH - guroH puraH svayamAsane'nupavezanam, kRtikarma - gurorvandanaM karttavyam, zuzrUSaNam - sevAkaraNam, anugamanam - Agacchato guroH sanmukhaM vrajanam, saMsAdhanam - gacchato guroH pazcAdgamanam / vAcikavinayazcaturdhA bhavati - hitaM bhASate 1, mitaM bhASate 2, aparuSaM bhASate 3, Alocya bhASate 4 ca / mAnasikavinayo dvividho bhavati - akuzalasya manaso nirodhaH karttavyaH kuzalasya ca manasa udIraNA karttavyA / cAritra pALanArane caritravinaya hoya che. sArI rIte tapa karanArane tapavinaya hoya che. dazavaikAlikasUtranA vinayasamAdhi nAmanA 9mA adhyayananA 4thA udezAmAM zrIzaabhavasUri mahArAje kahyuM che - ""cAra prakAranI tapasamAdhi che. te A pramANe - A loka mATe tapa na 42vo, 52so bhATe ta5 na 42vo, yaza-kIrti-prazaMsA-pADavADa bhATe ta5 na 42vo, mAtra nirjarA mATe tapa karavo.' aupacArikavinaya be prakAre che. te A pramANe - pratirUpavinaya ane anAzAtanAvinaya. tyAM pratirUpavinaya traNa prakAre che. te A pramANe - kAyikavinaya, vAcikavinaya, mAnasikavinaya. kAyikavinaya ATha prakAre che. te A pramANe - abhyatthAna = pUjayonA darzana thatA ja Asana tajavuM, aMjalikaraNa = be hAtha joDavA, AsanadAna = gurune besavA Asana ApavuM, AsanAbhigraha = guru AgaLa svayaM Asana upara na besavuM, kRtikarma = gurune vaMdana karavuM, zuzruSaNa = sevA karavI, anugamana = guru AvatA hoya tyAre sAme levA javuM, saMsAdhana = guru jatA hoya tyAre pAchaLa vaLAvA javuM.vAcikavinaya cAra prakArano che - hitakArI bole, parimita bole, mRdu bhASA bole ane vicArIne bole. mAnasika vinaya be prakAre che - akuzaLamanano nirodha karavo ane kuzaLa mananI udIraNA karavI.anAzAtanA vinaya para prakArano che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAzAtanAvinayasya bhedAH / anAzAtanAvinayo dvipaJcAzadbhedabhinno bhavati / tadyathA - tIrthakaraH - arhan, siddhaH - lokAgravartyaSTakarmarahitaH zuddhAtmA, kulam - gacchasamudAyarUpam, gaNaH - kulasamUharUpaH, saGghaH - sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpazcaturvidhaH, kriyA - astivAdarUpA, dharmaH - kugatipAtadhArakaH, jJAnam - matijJAnAdikaM paJcavidham, jJAnI - jJAnavAn, AcAryaH - sUriH, sthaviraH - yo dharme sIdataH sthirIkaroti, upAdhyAyaH - pAThakaH, gaNI - gacchAdhipatiH / etAni trayodaza padAni / anAzAtanA - AzAtanA'bhAvo hIlanA'bhAva iti yAvat, bhaktiH - bAhyapratipattiH, bahumAnaH - antaraGgaprema, varNavAdaH - guNAnuvAdaH / pUrvoktAnAM trayodazapadAnAmanAzAtanAbhaktibahumAnavarNavAdAH karttavyA iti trayodazAnAM caturbhirguNane'nAzAtanAvinayasya dvipaJcAzadbhedA bhavanti / yaduktaM zrIpuSpamAlAyAM maladhArizrIhemacandrasUribhiH - '1logovayAraviNao, atthe kAme bhayammi mukkhe a / viNao paMcavigappo, ahigAro mukkhaviNaeNa // 403 // daMsaNa-nANa-caritte, tave ya taha ovayArie ceva / mukkhaviNao vi eso, paMcaviho hoi nAyavvo // 404 // te // prabhA - tIrtha42. = marihata, siddha = son| ma mAge 228- 2165 2Dita zuddha mAtmA, guNa = 20ono samudAya, 1 = sukhano samUDa, saMgha = sAdhusAdhvI-zrAva-zrAvi35 yaturvidha saMgha, yi = astivA635, dharma = gatimA 54AthI aTakAvanAra, jJAna = matijJAnAdi pAMca prakAranuM, jJAnI = jJAnavALA, AcArya, vira = sAhAtAne dharmabha sthi2 42nAra, upAdhyAya = (bhAvanA2, 25il = dhipati mA 13 56 che. sanAtana = zatanA na 42vI, masti = pAya sevA, paDumAna = aMtaraMga prema, varNavAda = guNAnuvAda. pUrve kahelA 13 padonI anAzAtanA, bhakti, bahumAna ane varNavAda karavA. eTale 13ne cArathI guNavAthI anAzAtanAvinayanA para bheda thAya. puSpamALAmAM ane tenI svopajJa TIkAmAM mAladhArI zrI hemacandrasUrimahArAje 1. lokopacAravinayaH arthe kAme bhaye mokSe ca / vinayaH paJcavikalpaH, adhikAraH mokSavinayena // 403 // darzana-jJAna-cAritre, tapasi ca tathA aupacArike eva / mokSavinayo'pi eSaH, paJcavidhaH bhavati jJAtavyaH // 404 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinybhedaaH| 1davvAi saddahaMte, nANeNa kuNaMtayammi kiccAI / caraNaM tavaM ca sammaM, kuNamANe hoi taviNao // 405 // paDirUvo khalu viNao, kAiyajoge ya vAya mANasio / aTTha cauvviha duviho, parUvaNA tassimA hoi // 407 // abbhuTThANaM aMjali, AsaNadANaM abhiggaha kiIya / sussUsaNa aNugacchaNa, saMsAhaNa kAya aTThaviho // 408 // hiamiaapharusavAI, aNuvIIbhAsi vAio viNao / akusalamaNaniroho, kusalamaNodIraNaM ceva // 409 // paDirUvo khalu viNao, parANuvittimaio muNeyavvo / appaDirUvo viNao, nAyavvo kevalINaM tu // 410 // eso bhe parikahio, viNao paDirUvalakkhaNo tiviho / bAvannavihivihANaM, biMti aNAsAyaNAviNayaM // 41 // titthayara-siddha-kula-gaNa-saMgha-kiriya-dhamma-nANa-nANINaM / Ayariya-theru-vajjhAya, gaNINaM terasapayANi // 412 // kahyuM che - "lokonA vyavahAramAM rUDha vinaya te lokopacAravinaya. te A pramANe - koI yogya vyakti Ave tyAre UbhA thavuM, vinaMti karavI hoya tyAre hAtha joDavA, Asana 1. dravyAdi zraddadhataH, jJAnena kurvataH kRtyAni / caraNaM tapazca samyak, kurvataH bhavati tadvinayaH // 405 // pratirUpaH khalu vinayaH, kAyikayoge ca vAcikaH mAnasikaH / aSTacaturvidhaH dvividhaH, prarUpaNA tasyeyaM bhavati // 407 // abhyutthAnaM aJjaliH, AsanadAnaM abhigrahaH kRtizca / zuzrUSaNaM anugamanaM, saMsAdhanaM kAyikaH aSTavidhaH // 408 // hitamitaaparuSavAdI anuvIcibhASI vAcikaH vinayaH / akuzalamanonirodhaH, kuzalamanaudIraNA caiva // 409 // pratirUpaH khalu vinayaH, parAnuvRttimayaH jJAtavyaH / apratirUpaH vinayaH, jJAtavyaH kevalinAM tu // 410 // eSaH yuSmAkaM parikathitaH, vinayaH pratirUpalakSaNaH trividhaH / dvipaJcAzadvidhividhAnaM, bruvanti anAzAtanAvinayam // 411 // tIrthakara-siddha-kula-gaNa-saGgha-kriyA-dharma-jJAna-jJAninAm / AcArya-sthaviropAdhyAyagaNinAM trayodaza padAni // 412 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinybhedaaH| 1aNAsAyaNA ya bhattI, bahumANo taha ya vaNNasaMjalaNA / titthayarAI terasa, caugguNA huMti bAvannA // 413 // ' zrIpuSpamAlAyAH svopajJavRttAvetadgAthAnAM bhAvArtha evaM pradarzita: 'lokAnAmupacAro - vyavahArastatra rUDho vinayo lokopakAravinayaH, tadyathA - taducitasya kasyacidAgacchato'bhyutthAnaM 1, vijJApanAdAvaJjalibandhaH 2 AsanapradAnaM 3 atithipUjA 4 devatArcanaM 5 ceti, tathA'rthe - arthaviSaye tatprAptinimittaM vinayastadyathA-abhyAsavRttiH - arthalAbhAkAGkSayA narendrAdInAM samIpe'vasthAnaM 1 tathaiva chando'nuvarttanaM - abhiprAyArAdhanaM 2 dezakAlaiH parijJAya tadaucityena varttanaM 3 abhyutthAnAJjalibandhAsanapradAnAdayazca narendrAdInAmityeSa sarvo'pyarthavinayaH, etAnyevAbhyAsavRttyAdIni kAminAM vezyAdyAzritya kurvatAM kAmavinayaH, svAmino bhayena kurvatAM bhayavinayaH, vakSyamANasvarUpastu mokSavinayaH, iha ca dharmopadezAnAM evAdhikRtatvAnmokSavinayenaivAdhikAro, na zeSairiti gAthArthaH // 403 // ___anAdhikRtasya mokSavinayasyaiva svarUpamAha - na kevalaM vinayaH sAmAnyenaiva paJcadhA, tadbhedasvarUpo mokSavinayo'pyeSa paJcavidho jJAtavyo bhavati, tadyathA - darzanajJAnacAritratapoviSayaH aupacArikazceti gAthArthaH // 404 // ____ tatra darzanAdivinayasvarUpaM tAvadAha - dravyakSetrakAlAMstatparyAyAMzca samastAn ApavuM, atithinI pUjA karavI ane devatAnI pUjA karavI. tathA dhana kamAvA mATe vinaya karavo te arthavinaya. te A pramANe - abhyAsavRtti = dhanano lAbha thAya evI icchAthI rAjA vagerenI najIkamAM rahevuM. chandoDanuvartana = rAjA vagerenI icchA mujaba vartavuM. deza-kALa jANIne tene ucita rIte vartavuM. rAjA vagere Ave tyAre UbhA thavuM, hAtha joDavA, Asana ApavuM vagere. kAmI puruSo vezyA vagerene AzrayIne A ja abhyAsavRtti vagere kare te kAmavinaya. A ja abhyAsavRtti vagere svAmInA bhayathI kare te bhayavinaya. mokSavinayanuM svarUpa AgaLa kahIzuM. ahIM dharmopadezano adhikAra hovAthI mokSavinayano adhiracha, bADInAno nahI. - have mokSavinayanuM svarUpa kahe che - mokSavinaya paNa pAMca prakArano che. te A prabhA - zanavinaya, zAnavinaya, yAstrivinaya, ta5vinaya bhane aupayArivinaya. zAstramAM kahyA mujaba badhA dravya, kSetra, kALa ane temanA paryAyonI zraddhA kare te 1. anAzAtanA ca bhaktiH, bahumAnaH tathA ca varNasajvalanA / tIrthakarAdayaH trayodaza, caturguNAH bhavanti dvipaJcAzat // 413 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayabhedAH / samayoktanItyA zraddadhato darzanavinayaH, jJAnamanukSaNamevAbhyasyatastaduktAnusAreNaiva sarvANi saMyamakRtyAni kurvato jJAnavinayaH, caraNaM cAritraM, tapaH samyagjinAjJayA kurvatastadvinayazcAritratapovinaya iti gAthArthaH // 405 // athaupacArikaM mokSavinayaM vyAcikhyAsurAha - gurvAdyupacAre bhava aupacArikaH sa punarvinayaH saMkSepato dvividho bhavati, pratirUpA - ucitA yogA- manovAkkAyalakSaNAsteSAM yojanaM yathAsthAnaM vyApAraNaM pratirUpayogayojanaM, tathA anAzAtanAvinayazceti gAthAsamAsArthaH // 406 // 67 vistarArthaM tu bibhaNiSuH svayamevAha - pratirUpasya sthAnaucityena yogavyApAralakSaNo vinayaH khalu nizcayena, kAyayogaviSayo vAgyogaviSayo manoyogaviSayazceti tAtparya:, tatra kAyayogo'STavidhaH, vAgyogazcaturvidhaH, manoyogastu dvividha iti yathAkramaM sambandhaH, tasya cASTavidhakAyikAdervinayasya prarUpaNA - svarUpaprakaTanalakSaNA yaM anantaravakSyamANasvarUpA bhavatIti gAthArthaH // 407 // - tatra kAyikasyASTavidhatvaM tAvaddarzayati tadarhasya sAdhvAderabhyutthAnaM 1 gurupraznAdAvaJjalibandhaH 2 zrutavRddhAdInAmAsanapradAnaM 3 abhigraho - gurvAdiniyogakaraNe nizcayaH sAkSAtkaraNaM ca 4 kRtikarma - sUtrArthazravaNAdau vandanakaM 5 zuzrUSaNaM = darzanavinaya. pratikSaNa jJAnAbhyAsa karavo ane temAM kahyA mujaba badhA saMyamakRtya karavA te jJAnavinaya. jinAjJA mujaba cAritra ane tapa karavA te cAritravinaya ane tapavinaya. guru vagerenA upacArathI thato vinaya te aupacArikavinaya. te be prakAre che pratirUpayogayojana mana-vacana-kAyAno yogya sthAne vyApAra karavo, ane anAzAtanA vinaya. - pratirUpavinaya traNa prakAre che - kAyikavinaya, vAcikavinaya ane mAnasika vinaya. kAyikavinaya ATha prakArano che - abhyutthAnane yogya evA sAdhu vagere Ave to UbhA thavuM, gurune pUchavuM vagere hoya tyAre hAtha joDavA, zrutasthavira vagerene Asana ApavuM, gurvAdinA kArya karavAno abhigraha levo ane karavuM, sUtra-artha sAMbhaLatI vakhate
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayabhedAH / vidhivadadUrAsannatayA gurvAdisevanaM 6, anugamanaM Agacchato'bhimukhaM yAnaM 7, saMsAhaNaM-gacchato'nuvrajanaM 8 ityaSTavidhaH kAyiko vinayaH / Aha-nanu lokopacAravinayAdibhyo'sya ko bhedaH ? ucyate, pUrvamabhyutthAnAdIni vyavahArAdimAtra itarajanaiH kriyamANAnyuktAni, iha tu mokSoddezena tAni vidhIyamAnAni mokSavinayatvenocyanta iti bheda iti gAthArtha iti // 408 // vAgyogavinayasya caturvidhatvaM darzayati vAkzabda: prAgapi sambadhyate, tatazca hitavAk-pariNAmasundaravacana: 1 mitavAkstokAkSaravacana: 2 aparuSavAkaniSThuravacana: 3 anuvicintyabhASI - svAlocitavaktA 4 iti vAciko vinayaH / atha manoyogavinayasya dvividhatvaM prakaTayati akuzalasya-ArttadhyAnAruSitasya manaso nirodhaH 1, tathA kuzalasya - dharmadhyAnAdiyuktasya manasa udIraNaM - pravarttanaM 2, iti dvividho mAnaso vinaya iti gamyate iti gAthArthaH // 409 // Aha- nanu kimAtmako'sau vinayaH ? kasya caiSa bhavatItyatrAha - pratirUpa:ucitaH khalu vinayaH parAnuvRttyAtmakaH- tattadvastvapekSayA prAya AtmavyatiriktapradhAnAnuvRttyAtmako mantavyaH, uttarArdhe ca apratirUpavinayasya kevalinAM nirdezAdayaM pratirUpavinayo bAhulyena chadmasthAnAmeva boddhavyaH, tathA cAha - apratirUpo vinayaHaparAnuvRttyAtmakaH kevalinAmeva jJAtavyaH, amISAM tenaiva prakAreNa karmavinayAt, vaMdana karavA, vidhipUrvaka bahu dUra nahIM bahu najIka nahI rahIne guru vagerenI sevA karavI, AvatA hoya to sAme javuM, jatA hoya to pAchaLa javuM. prazna - lokopacAravinaya karatA AmAM zuM pharaka che ? 68 - - - - 4vAja - pahelA vyavahAramAtrathI loko vaDe karAtA abhyutthAna vagere kahyA. ahIM mokSanA uddezathI karAtA abhyutthAna vagere mokSavinaya kahevAya che. vAcikavinaya cAra prakArano che pariNAme suMdara vacana bole, thoDuM bole, karkaza na bole, vicArIne bole. mAnasikavinaya be prakArano che - ArtadhyAnathI yukta manano nirodha karavo ane dharmadhyAnAdithI yukta manane pravartAvavuM. prazna - A vinaya kevo hoya che ane kone hoya che ? 4vAja - pratirUpa vinaya bIjAnA anuvartanarUpa che ane chadmasthone hoya che. kevaLIone bIjAnuM anuvartana nahIM karavA rUpa apratirUpa vinaya hoya che. emane e ja
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinybhedaaH| 69 aparijJAtakevalabhAvAnAM tu kevalinAmapi pratirUpo gurvanuvRttyAtmako vinayaH kiyantamapi kAlaM yAvadbhavatIti pratipattavyamiti gAthArthaH // 410 // upasaMharannAha - eSa:- anantaroditaH 'bhe' bhavatAM parikathito vinaya:pratirUpalakSaNastrividhaH kAyikavAcikamAnasabhedAditi, anAzAtanAvinayaM punardvipaJcAzadvidhividhAnaM etAvatprabhedamapi-tAvatparyantaM bruvate-pratipAdayantIti tIrthakaragaNadharA iti gAthArthaH // 411 // ___ etadevAha - tIrthakarAdisvarUpANi tAvat trayodaza padAni, tatra tIrthakarasiddhau pratItau, kulaM nAgendrakulAdi, gaNaH koTikAdiH, saMghaH prasiddhaH, kriyA-astivAdarUpA, dharmo yatidharmAdiH, jJAnaM matyAdi, jJAninaH - tadvantaH, sthaviraH-sIdatAM sthirIkaraNahetuH, upAdhyAyaH-prasiddhaH kiyato'pi sAdhusamudAyasyAdhipatirgaNIti gAthArthaH // 412 // yadi nAmaitAni trayodaza padAni tataH kimityAha - AzAtanA - jAtyAdihIlanA tadabhAvo'nAzAtanA, tIrthakarAdInAM sadaiva karttavyA, tathA bhakti:-teSvevocitopacArarUpA, bahumAna:-teSvevAntaraGgabhAvapratibandharUpo, varNasajvalanA-teSAmeva sadbhUtaguNotkIrtanarUpA, anena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA anAzAtanAdyupAdhibhedena dvipaJcAzadbhedA bhavantIti gAthArthaH / Aha - nanvabhyutthAnAdInAM vinayatvaM loke'pi rUDhaM, dravyazraddhAnajJAnAbhyAsacAritrAsevanAdInAM tu vinayarUpatA na pratItA, tat kathaM teSAM sehocyate ? naitadevaM, abhiprAyAparijJAnAt, aSTaprakAraM hi karma rIte karmanirjarA thAya che. je kevaLIonA kevaLajJAnanI gurune khabara na paDI hoya eone gurunI anuvRttirUpa pratirUpa vinaya keTaloka kALa hoya che. - anAzAtanA vinaya para prakArano che. te A pramANe - tIrthakara, siddha, nAgendra vagere kuLa, koTika vagere gaNa, saMgha, astivAdarUpa kriyA, yatidharma vagere dharma, mati vagere jJAna, jJAnI, AcArya, sIdAtAne sthira karatA sthavira, upAdhyAya, gacchAdhipati A 13 padonI anAzAtanA, bhakti, bahumAna ane guNAnuvAda karavA. jAti vagerethI hIlanA karavI te AzAtanA teno tyAga te anAzAtanA. bhakti = bAhya sevA, bahumAna = aMtaraMga bhAvapratibaMdha. 13 ne 4 guNA karavAthI para thAya. prazna - abhyatthAna vagerene to loko paNa vinaya kahe che. dravyonI zraddhA karavI, jJAnAbhyAsa karavo, cAritra pALavuM vagere vinayasvarUpa jaNAtA nathI. to ahIM temane kema vinayarUpa kahyA ? javAba - ATha prakAranA karmane dUra kare te vinaya. dravyonI zraddhA karavI vagerethI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 prakArAntareNa vinybhedaaH| vinayatIti vinaya ityAdAveva vyutpattyartho darzitaH aSTaprakArakarmavinayanaM ca dravyazraddhAnAdInAmapi pratItameveti teSAmapi vinayatA yuktaivetyalaM prasaMgena // 413 // ' kharataragacchIyazrIsAdhusomagaNivihitapuSpamAlAlaghuvRttAvapyayameva bhAvArthaH prAyaH pradarzitaH / zrInemicandrasUrikRtapravacanasAroddhArasya SaSThasya gRhyaticAradvArasya zrIsiddhasenasUrikRtavRttau vinayaH saptadhA pradarzitaH / tathA ca tatpAThaH - "viNae 'tti vinIyatekSipyate'STaprakAraM karmAneneti vinayaH, sa ca jJAnadarzanAdibhedAt saptadhA, yadAhuH - '1nANe daMsaNacaraNe maNa-vaya-kAovayArio viNao / nANe paMcapayAro mainANAINa saddahaNaM // 1 // bhattI taha bahumANo taddidrutthANa sammabhAvaNayA / vihigahaNabbhAso'vi ya eso viNao jiNAbhihio // 2 // ' zuzrUSaNAdikazca darzanavinayaH, yadAhuH - karmo dUra thAya che mATe temane vinayarUpa kahyA che." puSpamALAnI kharataragacchIyazrIsAdhusomagaNie racela laghuvRttimAM paNa A ja bhAvo jaNAvyA che. - zrInemicandrasurita pravacanasAroddhAranA 'guhasthanA aticAra' nAmanA chaThThA dvAranI zrIsiddhasenasUrikRtavRttimAM vinaya sAta prakArano batAvyo che. teno pATha A pramANe che -"jenAthI ATha prakAranA karma dUra pheMkAya che te vinaya. te jJAna, darzana vagere bhedathI 7 52no che. hyu cha - 'navinaya, zanavinaya, yAritravinaya, manano vinaya, vacanano vinaya, kAyAno vinaya ane aupacArika vinaya. jJAnavinaya pAMca prakAre - matijJAnAdinI zraddhA karavI te. jJAna upara bhakti, bahumAna, temAM kahela artho barAbara samajavA, vidhipUrvaka jJAna grahaNa karavuM, teno abhyAsa karavo - A jJAnavinaya che." zuzruSaNA vagere darzanavinaya che. kahyuM che - 'darzanavinaya be prakAre che - zukUSaNA 1. jJAne darzanacaraNayoH mano-vacaH-kAyaupacArikAH vinayAH / jJAne paJcaprakAraH matijJAnAdInAM zraddadhAnam // 1 // bhaktiH tathA bahumAnaH tadRSTArthAnAM samyak bhAvanayA / vidhigrahaNAbhyAso'pi ca eSaH vinayaH jinAbhihitaH // 2 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAntareNa vinybhedaaH| * 1sussUsaNA aNAsAyaNA ya viNao u daMsaNe duviho / daMsaNaguNAhiesuM kijjai sussUsaNAviNao // 1 // sakkArabbhuTThANaM saMmANAsaNaabhiggaho taha ya / AsaNaaNuppayANaM kiikammaM aMjaligaho ya // 2 // iMtassa'NugacchaNayA Thiyassa ya pajjuvAsaNA bhaNiyA / gacchaMtANuvvayaNaM eso sussUsaNAviNao // 3 // ' satkAraH - stavana-vandanAdiH, abhyutthAnaM-vinayArhasya darzanAdevAsanatyajanam, sanmAno - vastrapAtrAdibhiH pUjanam, AsanAbhigrahaH punastiSThata eva gurorAdareNAsanAnayanapUrvakamatropavizateti bhaNanam, AsanAnupradAnaM-sthAnAtsthAnAntare Asanasya saJcAraNam, kRtikarma-vandanakam, aJjaligrahaH-aJjalikaraNam, zeSaM prakaTam, anAzAtanAvinayaH punaH paJcadazavidhaH, tasya cedaM svarUpam - ane anAzAtanA. je darzana guNathI adhika hoya temanA viSe zuzruSaNAvinaya karAya che. satkAra = stavana-vaMdana vagere, abhyatthAna = vinayayogya vyaktinA darzana thatA ja Asana choDavuM te, sanmAna = vastro vagerethI pUjavuM, AsanAbhigraha = gurunuM AdarapUrvaka Asana lAvI "ahIM beso' ema kahevuM, AsanaanupradAna = eka sthAnathI bIje sthAne Asana laI javuM, kRtikarma = vaMdana, aMjaligraha = hAtha joDavA. AvatA hoya to sAmA javuM, rahelA hoya tyAre sevA karavI, jAya tyAre pAchaLa javuM - A zuzruSaNAvinaya sanAtana vinaya 15 // 2 cha - tIrtha.42, dharma, bhAyArya, upAdhyAya, sthavira, 1. zuzrUSaNA anAzAtanA ca vinayaH tu darzane dvividhaH / darzanaguNAdhikeSu kriyate zuzrUSaNAvinayaH // 1 // satkArAbhyutthAne sanmAnAsanAbhigrahau tathA ca / AsanAnupradAnaM kRtikarma aJjaligrahazca // 2 // AgacchataH anugamanatA sthitasya ca paryupAsanA bhaNitA / gacchadanuvrajanaM eSaH zuzrUSaNAvinayaH // 3 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAntareNa vinybhedaaH| "1titthayara-dhamma-Ayaria-vAyage thera-kula-gaNe saMghe / saMbhoia-kiriAe mainANAINa ya taheva // 1 // ' sAmbhogikAH - ekasAmAcArikAH / kriyA-AstikatA / * 2kAyavvA puNa bhattI bahumANo taha ya vannavAo ya / arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM // 1 // ' bhaktiH-bAhyA pratipattiH, bahumAna:-AntaraH prItivizeSaH, vrnnvaadogunngrhnnm| cAritravinayaH punaH - '3sAmAiyAicaraNassa saddahANaM taheva kAyeNaM / saMphAsaNaM parUvaNamaha purao savvasattANaM // 1 // ' tathA 'maNa-vaya-kAiyaviNao AyariyAINa savvakAlammi / akusalamaNAiroho kusalANamudIraNaM taha ya // 2 // ' tathA upacAreNa - sukhakArikriyAvizeSaNa nirvRtta aupacArikaH sa cAsau vinayazca aupacArikavinayaH, sa ca saptadhA - pusa, 29, saMgha, sabhoni = me sAmAyArIvaNA sAdhu, miyA = mAstitA, bhatijJAna vagere pAMca. A paMdaranI bhakti = bAhya sevA, bahumAna = aMdaranI prIti, varNavAda = e porava, 42vA te. cAritravinaya-sAmAyika vagere cAritranI zraddhA karavI, kAyAthI tenI sparzanA karavI, badhA jIva samakSa tenI prarUpaNA karavI te. mana-vacana-kAyAno vinaya-sarvakALe AcArya vagere pratye azubha mana-vacana-kAyAne aTakAvavA ane zubha mana-vacana-kAyAne pravartAvavA. aupayArivinaya = supa mApanArI pravRtti 42vI. te sAta 12 cha - 1. tIrthakara-dharma-AcArya-vAcakeSu sthavira-kula-gaNeSu saGke / sAmbhogika-kriyayoH matijJAnAdInAJca tathaiva // 1 // 2. kartavyA punaH bhaktiH bahumAnaH tathA ca varNavAdazca / arhadAdInAM kevalajJAnAvasAnAnAm // 1 // 3. sAmAyikAdicaraNasya zraddhAnaM tathaiva kAyena / saMsparzanaM prarUpaNamatha purataH sarvasattvAnAm // 1 // mano-vaca:-kAyikavinayaH AcAryAdInAM sarvakAle / akuzalamanaAdirodhaH kuzalAnAmudIraNA tathA ca // 2 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAntareNa vinayabhedAH / '1 abbhAsa'cchaNaM chaMdANuvattaNaM kayapaDikiI taha ya / kAri animittakaraNaM dukkhattagavesaNaM taha ya // 1 // taha desakAlajANaNa savvatthesu taha ya aNumaI bhaNiyA / uvayArio u viNao eso bhaNio samAseNaM // 2 // tatra 'abbhAsa'cchaNaM' ti sUtrAdyarthinA nityamevAcAryasyAbhyAse pratyAsanne sthAtavyam, tathA chanda: abhiprAya gurUNAmanuvarttanIyaH, tathA kRtapratikRtiH kRte bhaktAdinA upacAre prasannA guravaH pratikRtiM - pratyupakAraM sUtrArthAdidAnato me kariSyanti, na nAmaikaiva nirjareti bhaktAdidAne guroryatitavyam, tathA kAryanimittakAraNam, kAryaM zrutaprApaNAdikam, nimittaM - hetuM kRtvA zrutaM prApito'hamaneneti hetorityarthaH, vizeSeNa tasya vinaye varttitavyam, tadanuSThAnaM ca karttavyam, yadvA kAritena samyaksUtrArthamadhyApitena punastannimittaM karaNaM vinayasya vidhAnaM kAritanimittakAraNam, guruNA samyak sUtrAdikaM pAThitena vineyena vizeSato vinaye varttitavyaM taduktArthAnuSThAnaM ca karttavyamiti bhAvaH, tathA duHkhArttasya- duHkhapIDitasya gaveSaNam - auSadhAdinA pratijAgaraNaM duHkhArttagaveSaNam, pIDitasyopakArakaraNamityarthaH, tathA dezakAlajJAnamavasarajJatetyarthaH, tathA sarvArtheSu guruviSayeSvanumatiHAnukUlyam athavA dvipaJcAzadbhedo vinayaH, sa ca paJcaSaSTitamadvAre vakSyate / ' - = 73 abhyAsAsana = sUtra vagere meLavavAnI icchAvALAe haMmezA AcAryanI najIka besavuM, chando'nuvartana gurunI icchAne anusaravuM, kRtapratikRti = mAtra nirjarAnA bhAvathI nahIM paNa AhAra vagerenI bhakti karavAthI guru prasanna thaIne sUtrAdi ApIne mArI upara pratyupakAra karaze evA bhAvathI gurunI sevA karavI, kAranimittakAraNa 'AmaNe mane bhaNAvyo che' evA hetuthI vizeSathI temano vinaya karavo - gurue jene bhaNAvyo hoya evA ziSye vizeSathI guruno vinaya karavo joIe ane temanuM kahyuM karavuM joIe, duHkhAttuMgaveSaNa = du:khI upara upakAra karavo, deza-kALa jANavA = avasara jANavo, badhI bAbatamAM gurune anukULa thavuM. athavA vinaya para prakAre che. te 65mA 1. abhyAsAsanaM chando'nuvarttanaM kRtapratikRtiH tathA ca / kAritanimittakaraNaM duHkhArttagaveSaNaM tathA ca // 1 // tathA dezakAlajJAnaM sarvArtheSu tathA ca anumatiH bhaNitA / aupacArikazca vinayaH eSaH bhaNitaH samAsena // 2 // -- =
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 prakArAntareNa vinybhedaaH| pravacanasAroddhAre paJcaSaSTitame dvAre proktA vinayasya dvipaJcAzadbhedAH puSpamAloktA'nAzAtAvinayadvipaJcAzadbhedatulyA eva santi / tathA ca tanmUlavRttyoruktam - 'idAnIM 'viNao bAvannabheyapaDibhinno' tti paJcaSaSTaM dvAramAha - 1titthayara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saMgha 5 kiriya 6 dhamma 7 NANa 8 NANINaM 9 / Ayariya 10 theru 11 vajjhAya 12 gaNINaM 13 terasa payAiM // 549 // aNAsAyaNA 1 ya bhattI 2 bahumANo 3 taha ya vaNNasaMjalaNA 4 / titthayarAI terasa cauguNA huMti bAvaNNA // 550 // 'titthe'tyAdigAthAdvayam, tIrthakarAdisvarUpANi tAvat trayodaza padAni, tatra tIrthakara-siddhau prasiddhau, kulaM-nAgendrakulAdi, gaNaH-koTikAdiH, saGgha-pratItaH, kriyA-astivAdarUpA, dharma:- zramaNa-zrAvakadharmAdiH, jJAnaM-matyAdi, jJAninaH - tadvantaH, AcAryaH - pratItaH, sthaviraH-sIdatAM sthirIkaraNahetuH, upAdhyAyaH - prasiddhaH, kiyato'pi sAdhusamudAyasyAdhipatirgaNI / yadi nAmaitAni ca trayodaza padAni tataH kimityAha - AzAtanA - jAtyAdihIlanA tadabhAvo'nAzAtanA tIrthakarAdInAM sadaiva kartavyA, tathA bhaktiH - teSvevocitopacArarUpA, tathA bahumAnaH - teSvevAntaraGgapratibandhavizeSaH, tathA teSAmeva 'varNasaJvalanA' varNa:-kIrtistasya sajvalanA-prakAzanam / anena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA anAzAtanAdyupAdhibhedena dvipaJcAzadvinayabhedA bhavantIti / ' puSpamAlAvRttAvapi maladhAri-zrIhemacandrasUribhirekasaptatitamagAthAvivaraNe proktam - dvAramAM kahevAze." pravacanasAroddhAranA 6pamA dvAramAM kahelA vinayanA para bheda puSpamALAmAM kahelA anAzAtanA vinayanA para bheda samAna ja che. puSpamALAnI 71mI gAthAnI vRttimAM maladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje kahyuM che 1. tIrthakara-siddha-kula-guNa-saGgha-kriyA-dharma-jJAna-jJAninAm / AcArya-sthavira-upAdhyAya-gaNinAM trayodaza padAni // 549 // anAzAtanA ca bhaktiH bahumAnaH tathA ca varNasajvalanA / tIrthakarAdayaH trayodaza caturguNA bhavanti dvipaJcAzat // 550 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 prakArAntareNa vinybhedaaH| 1viNae sattavihe paM0 - taM jahA - nANaviNae daMsaNaviNae carittaviNae maNaviNae vaiviNae kAyaviNae logovayAraviNae, nANaviNae paMcavihe paNNatte, taM jahA - AbhiNibohiyanANaviNae jAva kevalanANaviNae, daMsaNaviNae duvihe, taM jahA - sussUsaNAviNae ya aNaccAsAyaNAviNae ya, sussUsaNAviNae aNegavihe, taM jahA - sakkArei vA sammANei vA aMjalipaggahei vA paccuggacchaNayA Thiyassa vA pajjuvAsaNayA paDisaMsAhaNayA, aNaccAsAyaNAviNae paNayAlIsavihe, taM jahA - arahaMta 1 dhamma 2 Ayariya 3 uvajjhAya 4 thera 5 kula 6 gaNa 7 saMgha 8 kiriya 9 saMbhoga 10 nANapaMcagaM 15, eesiM paNNarasaNhaM ThANANaM aNaccAsAyaNAe bhattibahumANeNaM vaNNasaMjalaNayAe ya, carittaviNae paMcavihe, taM jahA - sAmAiyacarittaviNae jAva ahakkhAyacarittaviNae, maNaviNae vaiviNae patteyaM duvihe-pasatthe apasatthe, tattha pasatthe sattavihe, taM jahA - apAvae 1 - vinaya sAta rano chete mA prabhArI - zAnavinaya, zanavinaya, yAritravinaya, manavinaya, vacanavinaya, kAyavinaya, lokopacAravinaya. jJAnavinaya pAMca prakAre che - matijJAnavinayathI kevaLajJAnavinaya sudhI, darzanavinaya be prakAre che - zuzruSaNAvinaya ane anAzAtanAvinaya. zuzraSaNAvinaya aneka prakAre che - satkAra karavo, sanmAna karavuM, hAtha joDavA, sAme javuM, rahelAnI sevA karavI, jatAnI pAchaLa javuM. anAzAtanAvinaya 45 are cha - te. 2mA rIte - marihaMta, dharma, mAyArya, upAdhyAya, sthavira, pusa, e, saMgha, kriyA, saMbhoga, jJAnapaMcaka, A 15 sthAnonI anAzAtanA, bhakti-bahumAna ane guNAnuvAda karavA. cAritravinaya pAMca prakAre che - sAmAyikacAritravinayathI yathAkhyAtacAritravinaya sudhI. manavinaya-vacanavinaya dareka be prakAre che - prazasta ane prazasta. prazasta 7 are che. te bhArata - pApI naDI, sAvadha nahI, jiyArahita, 1. vinayaH saptavidhaH prajJaptaH / tadyathA - jJAnavinayaH darzanavinayaH cAritravinayaH manovinayaH vAgvinayaH kAyavinayaH lokopacAravinayaH / jJAnavinayaH paJcavidhaH prajJaptaH - tadyathA AbhinibodhikajJAnavinayaH yAvat kevalajJAnavinayaH, darzanavinayaH dvividhaH, tadyathA - zuzrUSaNAvinayazca anatyAzAtanAvinayazca / zuzrUSaNAvinayaH anekavidhaH, tadyathA - satkAraH vA sanmAnaM vA aJjalipragaho vA pratyudgamanatA sthitasya vA paryupAsanatA pratisaMsAdhanatA, anatyAzAtanAvinayaH paJcacatvAriMzadvidhaH, tadyathA - arhan 1 dharmaH 2 AcAryaH 3 upAdhyAyaH 4 sthaviraH 5 kulaM 6 gaNaH 7 saGghaH 8 kriyA 9 sambhogaH 10 jJAnapaJcakaM 15 eteSAM paJcadazAnAM sthAnAnAM anatyAzAtanayA bhaktibahumAnena varNasajvalanayA ca / cAritravinayaH paJcavidhaH, tadyathA - sAmAyikacAritravinayaH yAvat yathAkhyAtacAritravinayaH, manovinayaH vAgvinayaH pratyekaM dvividhau - prazastaH aprazastaH, tatra
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAntareNa vinybhedaaH| asAvajje 2 akirie 3 niruvakke se 4 aNaNhavakare 5 acchavikare 6 abhUyAbhisaMkaNe 7, appasatthe sattavihe, taM jahA - pAvae sAvajje sakirie sauvakke se aNhavakare chavikare bhUyAbhisaMkaNe, kAyaviNae duvihe - pasatthe apasatthe ya, tattha gamaNaTThANanisIyaNatuyaTTaNaullaMghaNasavvidiyanoiMdiyajuMjaNANi ya AuttANi kuvvaMtassa pasatthakAyaviNae sattavihe, eyANi ceva aNAuttANi kuvvaMtassa apasatthakAyaviNae'vi sattavihe, logovayAraviNae sattavihe, taM jahA - abbhAsavattiyaM parachaMdANuvattiyaM kayaheuM kayapaDikayayA attagavesaNayA desakAlaNNuyA appaDilomayA ya / ' vistarato vinayasya svarUpaM zrIuttarAdhyayanasUtrasya prathame vinayAdhyayane zrIdazavaikAlikasUtrasya navame vinayasamAdhyadhyayane'nyeSu cApi grantheSUpanyastam / kleza rahita, Azrava rahita, jIvone pIDA nahIM karanAra ane jIvone bhaya rahita. aprazasta 7 prakAre che. te A rIte - pApI, sAvadya, kriyAsahita, klezavALuM, Azrava sahita, pIDA karanAra, jIvone mATe bhayarUpa. kAyavinaya be prakAre che - prazasta-aprazasta prazasta 7 52 cha - 45||puurv 4, mA 23j, asaj, 31 57j, bhoNAj, badhI indriya-noIndriyane pravartAvavI. aprazasta 7 prakAre che - ajayaNAthI javuM vagere. lokopacAravinaya 7 prakAre che. te A rIte - najIkamAM besavuM, icchAne anusaravuM, bhaNAve te mATe bhakti karavI, bhaNAvyA hoya tethI bhakti karavI, duHkhIne zodhavA, dezast Muql, madhe anuNa thaj." vistArathI vinayanuM svarUpa zrIuttarAdhyayanasUtranA prathama vinaya adhyayanamAM, zrIdazavaikAlikasUtranA navamA vinayasamAdhi adhyayanamAM ane bIjA paNa granthomAM kahyuM che. prazastaH saptavidhaH, tadyathA - apApaH 1 asAvadyaH 2 akriyaH 3 nirupaklezaH 4 anAvakaraH 5 acchavikaraH 6 abhUtAbhizaGkanaH 7, aprazastaH saptavidhaH, tadyathA - pApaH 1 sAvadyaH 2 sakriyaH 3 sopaklezaH 4 AzravakaraH 5 chavikaraH 5 bhUtAbhizaGkanaH 7, kAyavinayaH dvividhaH - prazastaH aprazastazca, tatra gamanasthAnaniSIdanatvagvarttanollaGghanasarvendriyanoindriyayuJjanAni ca AyuktAni kurvataH prazastakAyavinayaH saptavidhaH, etAni eva anAyuktAni kurvataH aprazastakAyavinayo'pi saptavidhaH, lokopacAravinayaH saptavidhaH tadyathA - abhyAsavartitvaM parachandonuvartitvaM kRtahetu kRtapratikRtatA ArtagaveSaNatA dezakAlajJatA apratilomatA ca /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayasya mAhAtmyam / granthavistarabhayAnnAsmAbhiratra tatpAThAH pradarzyante / tajjijJAsubhistata eva te'vagantavyAH / vinayasya mAhAtmyamevaM pradarzitaM zrIdharmadAsagaNiracitopadezamAlAyAm '1 viNao Avahai siriM lahai viNIo jasaM ca kiti ca / na kayAi duvviNIo sakajjasiddhiM samANei // 342 // ' sthaviraracitacandrakavedhyakaprakIrNake'pi vinayamAhAtmyamevaM pratipAditam '2viNao mokkhaddAraM viNayaM mA hu kayAi chaDDejjA / appasuo vi hu puriso viNaeNa khavei kammAI // 54 // evamprakAraM vinayaM vineyAH sadA kurvantyeva / tathApi kadAcidvinayA'nuSThAne teSAM skhalanA'pi syAt, tadA vinayabhaGgo bhavati / adhunA caturthagAthAtRtIyapAdavarNanAvasaraH / yadi guruH - anayoH zabdayorarthau pUrvavajjJeyau / paruSagirA paruSA - niSThurA, sA cAsau gIH vANIti paruSagIH, tayeti paruSagirA, nodayati- prerayati, ziSyAnityadhyAhAryam / tathApItyAdikaM pUrvavajjJeyam / uktaJca sthaviraracitacandrakavedhyakaprakIrNake - 77 granthano vistAra thavAnA bhayathI ahIM ame te pATho batAvyA nathI. te jANavAnI icchAvALAoe tyAMthI ja jANI levA. zrIdharmadAsagaNi mahArAja racita upadezamALAmAM vinayanuM mAhAtmya A pramANe jatAvyuM che. - vinaya lakSmIne lAve che. vinIta vyakti yaza ane kIrti pAme che. durvinIta jIva kyAreya potAnA kAryanI siddhine pAmato nathI.' sthavira racita candrakavedhyaka payajJAmAM paNa vinayanuM mAhAtmya A pramANe batAvyuM che. - ''vinaya mokSanuM dvAra che, vinayane kyAreya choDavo nahIM. ochuM bhaNelo puruSa paNa vinayathI karmo khapAve che.' AvA prakArano vinaya ziSyo haMmezA kare ja che. chatAM paNa kyAreka vinaya karavAmAM temanI bhUla paNa thAya. tyAre vinayabhaMga thAya che. jo / guru karkazavANIthI Thapako Ape to paNa ziSyo te gurune bhagavAnanI jema pUje che. sthavira racita candrakavedhyaka payajJAmAM kahyuM che - ''mokSanA abhilASI ziSye AcAryanA 1. vinayaH Avahati zriyaM labhate vinItaH yazazca kIrttiJca / na kadAcit durvinItaH svakAryasiddhiM samApnoti // 324 // 2. vinayaH mokSadvAraM vinayaM mA khalu kadAcit muJcet / alpazruto'pi khalu puruSaH vinayena kSapayati karmANi // 54 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 sAdhuH sadaiva madhurabhASAmeva vkti| 1vayaNAI sukaDuyAiM paNayanisiTThAiM visahiyavvAiM / sIseNA''yariyANaM nIsesaM maggamANeNaM // 44 // ' zrIharibhadrasUriviracitapaJcAzakaprakaraNasya cAndrakulInanavAGgavRttikArazrIabhayadevasUripraNItavRttau ekAdazasAdhudharmapaJcAzakasya aSTAdazagAthAvivaraNe'pi proktam - "2tA kulavadhUnAeNaM kajje nibbhacchiehivi kahiMci / eyassa pAyamUlaM AmaraNaMtaM na mottavvaM // " atra 'yadi' zabda imaM rahasyArthaM bodhayati - 'sAmAnyaparisthitau guruH ziSyaM na karkazavacanaiH prerayati, kintu madhuravacanaireva / ' sAdhuH sadaiva madhurAM bhASAmeva vadati / yata uktamupadezamAlAyAM bhASAyA aSTaguNAndarzayadbhiH zrIdharmadAsagaNibhiH - '3mahuraM niuNaM thovaM kajjAvaDiyamagavviyamatucchaM / puTvimaisaMkaliyaM bhaNaMti jaM dhammasaMjuttaM // 80 // ' tasyAmevopadezamAlAyAmagre taiH pratipAditaM yat kathaM AcAryaH ziSyaM prerayati - 4dhammamaiehiM aisuMdarehi kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto ya maNaM, sIsaM coei Ayario // 104 // ' premarahita khUba kaDavA vacano sahana karavA." zrIharibhadrasUriracita paMcAzaka prakaraNanI cAndra kulIna zrIabhayadevasUrimahArAja racita TIkAmAM 11mA sAdhudharma paMcAzakanI 18mI gAthAnA vivaraNamAM paNa kahyuM che - 'kulavahune pati game teTalo Thapako Ape to ya te tene choDatI nathI. tema kAraNe koIka rIte guru Thapako Ape to paNa ziSya jIvanabhara emane choDavA nahIM." cAlu saMyogomAM guru ziSyane karkazavacanothI preraNA nathI karatA, paNa madhura vacanothI ja preraNA kare che. sAdhu haMmezA madhura bhASA ja bole. upadezamALAmAM bhASAnA ATha gue| paavt| zrIdharmahAsa mhaa| yuM che - "sAdhu bha72, nipue, thoDaM, 4321, garvarahita, tucchatArahita, vicArIne, dhArmika vacana bole." te ja upadezamALAmAM AgaLa paNa temaNe kahyuM che - "dhArmika, khUba suMdara, kAraNa-guNovALA vacanothI manane AhvAda karatA AcArya ziSyane preraNA kare che." 1. vacanAni sukaTukAni praNayaniHsRSTAni visoDhavyAni / ziSyeNA''cAryANAM niHzreyasaM mRgyamANena // 44 // 2. tataH kulavadhUjJAtena kArye nirbhatsitairapi kutracit / etasya pAdamUlaM AmaraNAntaM na moktavyam // 3. madhuraM nipuNaM stokaM kAryApatitamagarvitamatuccham / pUrvamatisaGkalitaM bhaNanti yat dharmasaMyuktam // 8 // 4. dharmamayaiH atisuMdaraiH kAraNaguNopanItaiH / prahlAdayan ca manaH, ziSyaM prerayati AcAryaH // 104 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 kruddhaguroH pUjane satyadRSTAntaH / itthaM guruH sadaiva madhuravAcameva bhASate madhuravAcaiva ca prerayati / tathApi kadAcidgurorapi paruSabhASAprayogAvasara Apatati / sa tridhA - 1) ziSyeNa mahAnaparAdhaH kRtaH syAt, 2) guroH kopanazIlastathAvidha eva svabhAvaH syAt, 3) anyaziSyazikSaNArthaM vA gururaparAdhAbhAve'pi samarpitaziSyaM krudhA prerayet / atra viSaye sAmpratakAlaghaTitamekaM dRSTAntaM prastumaH / kasmiMzcidgacche ekena sAdhunaiko mumukSustanmAtApitranujJAM vinA diikssitH| kenacidguroH kathitaM yadvitIyena sAdhunA sA dIkSA dattA / tato guruNA dvitIyaH sAdhurAkArito bhRzaM ca nirbhatsitaH / tathApi sa karayojanena guroH puraH sthitaH / tena kimapi pratikAro na kRtaH / maunabhAvena prazAntena tena guronirbhartsanA''karNitA / 'mannimittena gurorAyAso jAta' iti vicintya tasya hRdayaM duHkhanirbharaM jAtaM netre ca bASpArdai jAte / tena manasi gurusambandhi na kimipi duSTaM cintitam / tena svIyanirdoSatvapradarzanArthamalpo'pi vAguccAro na kRtaH / gurave mithyAduSkRtaM dattvA sa nijAsana upaviSTaH / bhojanAnantaraM gurudvitIyasAdhuziSyeNa saha nihArArthaM gataH / Ama guru haMmezA mIThA vacano ja bole ane mIThA vacanothI ja preraNA kare. chatAM paNa kyAreka gurune paNa karkazavacano bolavAno avasara Ave. te traNa rIte - 1) ziSya moTo aparAdha karyo hoya, 2) guruno gusso karavAno ja svabhAva hoya, 3) bIjA ziSyone zIkhavavA moTo guno na karyo hoya to ya samarpita ziSyane guru gussAthI Thapako mA. A saMbaMdhamAM vartamAnakALamAM banelo eka prasaMga kahuM chuM - "koIka gacchamAM eka sAdhue eka mumukSune enA mAtApitAnI rajA vinA dIkSA ApI. koIe gurune kahyuM ke bIjA sAdhue A dIkSA ApI che. tethI gurue bIjA sAdhune bolAvIne khUba Thapako Apyo. chatAM te hAtha joDI gurunI sAme Ubho rahyo. teNe kaMI paNa sAmo javAba na Apyo. maunapaNe zAMtithI teNe guruno Thapako sAMbhaLyo. "mArA nimitte gurune zrama karavo paDyo', ema vicArI tenuM hRdaya duHkhathI bharAI gayuM, AMkhomAM jhaLahaLIyA AvI gayA. teNe manamAM guru viSe kaMI paNa kharAba vicAra na karyo. pote nirdoSa hovAno teNe jarAya bacAva na karyo. gurune micchAmi dukkaDam ApI te potAnA Asane gayo. vAparyA pachI guru te bIjA sAdhunA ziSyanI sAthe
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 gurUpAlambhAvasare na kimapi prativaktavyam / tadA tena praziSyeNa praguroH kathitam - 'gurudeva ! bhavatA mama guruH kimarthamupAlabdhaH ?' praguruNA kathitam - 'tena kSatiH kRtaa| atastatsammAnArthaM mayA sa upAlabdhaH / sa tava gururasti, mama tu ziSya ev|' praziSyeNa kathitam - 'gurudeva ! yadi mama guruNA kSatiH kRtA'bhaviSyattarhi bhavaddatopAlambhaH sthAne'bhaviSyat / kintu mama gurustvidameva na jAnAti yatsA dIkSA kena dattA / ' praguruNoditam - 'tarhi tena mama kimarthaM na kathitam ?' praziSyo'bhASata - 'gurudeva ! mama gururmUrtimAnvinayo'sti / gurUpAlambhAvasare na kimapi prativaktavyamiti siddhAntastena svAtmani supratiSThitaH / ato bhavadagre svAtmano nirdoSatvaprakaTanArthaM sa na kimapi kathayiSyati / ' tato vasatiM gatvA guruNA dvitIyAya ziSyAya kathitaM - 'tvayA mahyaM kimarthaM na kathitaM yadahamasminviSaye kimapi na jAnAmi?' ziSyo gurupAdayoH patitvA kathitavAn - 'gurudeva ! bhavadagre mama ko vAkpracAraH ?' tato guruNA ziSyAya mithyAduSkRtaM dattam / sarve nijAsanaM gatAH / yathA guruNA karkazavacanai zaM tajite satyapi tena ziSyeNa guruH karayojanena pAdapatanena ca pUjitastathA sarvaiH ziSyaiH karttavyamityatropanayaH / aMDila bhUmIe gayA. rastAmAM te praziSya dAdAgurune kahyuM - 'gurudeva ! Ape mArA gurudevane kema Thapako Apyo ?' dAdAguru bolyA - 'teNe bhUla karI hatI. tethI tene sudhAravA meM Thapako mApyo. te tAro guru cha, bhArI to ziSya 4 cha ne !' ziSya bolyo - 'gurudeva ! bhaa2| gurudeve bhUla karI hota to Ape Apela Thapako yogya gaNAya. paNa mArA gurudevane to e ja khabara nathI ke A dIkSA koNe ApI che." dAdAguru bolyA - "to pachI teNe mane kahyuM kema na ?' praziSya bholyo - 'gurudeva ! bhaa2| zurudeva sAkSAt vinayanI mUrti sabhA che. 'zuru Thapako ApatA hoya tyAre kaMI paNa sAmuM na bolavuM' e siddhAMta emaNe AtmasAt karyo che. mATe ApanI AgaLa potAno bacAva karavA eo kaMI nahIM bole." pachI upAzrayamAM AvIne te bIjA sAdhunA Asane jaIne gurue tene kahyuM - 'te mane kahyuM kema nahIM ke mane A viSayamAM kaMI khabara nathI.' ziSya gurunA pagamAM paDIne bolyo - 'gurudeva ! ApanI AgaLa mAre zuM jIbha calAvavI." pachI gurue ziSyane micchAmi dukkaDam ApyuM. badhA pota-potAnA Asane gayA. A prasaMgamAM jema gurue karkazavacanothI khUba Thapako Apyo chatAM ziSya hAtha joDI ane pagamAM paDI gurune pUjyA tema badhA ziSyoe karavuM e ahIM sAra che.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgaavtiidRssttaantH| 81 yadA guruH kruddhaH san paruSagirA ziSyA~starjayati tadA ziSyaiH na kimapi prativaktavyam / evaM kRte sati gurovinayo bhavati / sa ca ziSyANAM hitAya jAyate / prativacane tu datte guruniruttarIbhavati / tatazca tasya parAbhavo bhavati / sa ca ziSyANAmanAya jAyate / yadA gurustarjayati tadA svasya doSo bhavatu mA vA bhavatu yadi ziSyaH svAparAdhameva dRSTvA guruM kSAmyati tarhi tasyaikAntenaiva lAbho bhavati yathA sAdhvImRgAvatyAH kevalajJAnaprAptiH saJjAtA / zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlAcatustriMzattamazlokasya zrIrAmavijayagaNikRtavRttAvevaM sAdhvImRgAvatIvRttAntaH zrUyate - 'kauzAmbyAM nagaryAM zrIvardhamAnasvAmI samavasRtaH / tadA sarve surAsurendrAH surakoTibhiH parivRtA vanditumAgatAH / tadA candrasUryAvapi svamUlavimAnAbhyAM tatra vanditumAgatau / tasminnavasare AryacandanA'pi sAdhvImRgAvatIsahitA vanditumAgatA / AryacandanAyAH sAdhvyaH prabhuM vanditvA pazcAtsvopAzraye samAgatAH / mRgAvatI tu samavasaraNe sthitA / tasminnavasare sandhyAsamayo jAto'pi sUryatejaHprakAzena na jJAtaH / yata udyotastu tathaiva sthitaH / rajanI pracurA gatA / sarvepi lokA vanditvA svasvagRhaM prAptAH / mRgAvatyA sAdhvyA tu rajanI pracurA jayAre guru gusse thaIne kaThora vANIthI ziSyone Thapako ApatA hoya tyAre ziSyoe sAme kaMI paNa javAba na Apavo. Ama karavAthI guruno vinaya thAya che. tenAthI ziSyone lAbha thAya che. sAmuM bolavAmAM guru niruttara thaI jAya che. tethI temano parAbhava thAya che. te ziSyonA anartha mATe thAya che. jyAre guru Thapako Ape tyAre potAno doSa hoya ke na hoya jo ziSya potAnI ja bhUla joIne guru pAse mAphI mAge to tene ekAnta lAbha thAya che, jema mRgAvatI sAdhvIjIne kevaLajJAna thayuM tema. mRgAvatI sAdhvIjIno vRttAnta zrIdharmadAsagaNi racita upadezamALAnI 34mI gAthAnI zrIrAmavijayagaNikRtaTIkAmAM A pramANe saMbhaLAya che - "kauzAmbI nagarImAM zrIvardhamAnasvAmI samosaryA. tyAre karoDo devonA parivAravALA badhA indro vandana karavA AvyA. tyAre candra ane sUrya paNa potAnA mULa vimAna sAthe tyAM vaMdana karavA AvyA. te vakhate AryacandanA paNa mRgAvatI sAdhvIjInI sAthe vaMdana karavA AvyA. Arya candanA ane temanA sAdhvIo prabhune vaMdana karIne pAchA upAzraye gayA. mRgAvatIjI to samavasaraNamAM rahyA. te vakhate sAMja paDavA chatA sUrajanA prakAzathI tenI khabara na paDI, kemake prakAza tevo ja hato. ghaNI rAta vItI gaI. badhA loko vaMdana karIne potapotAnA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 mRgAvatIdRSTAntaH / gatA'pi na jJAtA / yadA candrasUryo svasvavimAnamAruhya svasthAnaM gatau, tadA samavasaraNamadhye ca pRthivyAmandhakAre prasRte sasambhramA mRgAvatI rajanIM pracurAM gatAM jJAtvA nagaramadhye AryacandanopAzraye samAgatA / etasminnavasare AryacandanA'pi pratikramaNaM vidhAya saMstArakapauruSIM paThitvA saMstArake sthitA manasyAlocayati, mRgAvatI kva sthitA bhaviSyatIti asminnavasare mRgAvatImAgatAM dRSTvopAlambhaM dadAti sma, 'he mRgAvati ! tavaitanna ghaTate / bhavAdRzInAM pradhAnakulajAtAnAM rAtrau bahiHsthAnaM na yuktam, bhavatyedaM viruddhAcaraNaM kRtam / ' etadAryacandanAvacanaM zrutvA nayanAbhyAM galadazrusalilA sA santApaM vahati, 'mayA guNavatyAH santApa utpAdita iti / ' pazcAttApenAtmAnaM nindantI mRgAvatI karakamale yojayitvA prAha-'he bhagavati ! kSamasvaikaM mamAparAdhaM, mandabhAgyA'haM, pramAdavazAnmayArAtrIsvarUpaM na jJAtam, na punarIdRzaM kariSyAmIti vAraMvAraM kSamayitvA caraNayornatvA vizrAmaNAM cakAra / AryacandanA saMstArake suptA, mRgAvatI ca svakIyanindAM karoti / mRgAvatyAH zukladhyAnAnalo vRddhi prAptaH, jvAlitaM ca kaThinamapi karmendhanamaNDalam / mRgAvatyAH kevalajJAnamutpannam / asminnavasare kazcidviSadhara AryacandanAsaMstArakapArve samAgacchan ghare gayA. mRgAvatIjIne to rAta ghaNI vItavA chatAM khabara na paDI. jayAre candra-sUrya potapotAnA vimAnamAM besI potAnA sthAnamAM gayA tyAre pRthvI upara samavasaraNamAM aMdhAruM phelAI gayuM. eTale ghaNI rAta thaI jANIne mRgAvatIjI utAvaLA upAzraye AvyA. e vakhate AryacandanAjI pratikramaNa karI, saMthArAporasI bhaNAvI saMthArAmAM rahIne vicAratA hatA - "mRgAvatIjI kayAM UbhA rahyA haze ?' e vakhate mRgAvatIjIne AvelA joIne temaNe Thapako Apyo - "he mRgAvatI ! tamane A zobhatuM nathI. uttama kuLamAM janmelA tamArA jevAne rAtre bahAra rahevuM ucita nathI. tame A viruddha AcaraNa karyuM." A sAMbhaLIne mRgAvatIjInI AMkhamAM AMsu AvyA ane manamAM saMtApa thayo - "meM guNavAna guNIjIne gusso karAvyo." pazcattApapUrvaka AtmAnI niMdA karatA mRgAvatIjI hAtha joDI polyA - 3 bhagavatI ! bhArI meM bhUva bhAI ze. huM mAmA . pramAne sIdhe meM rAtrIne jANI nahIM. pharI AvuM nahIM karuM.' Ama vAraMvAra khamAvyA ane pagamAM paDyA. AryacandanAjI UMghI gayA. mRgAvatIjI potAnI niMdA kare che. zukladhyAnano agni vadhyo. karmo baLI gayA. mRgAvatIjIne kevaLajJAna thayuM. e vakhate koI sApa Arya candanAjInA saMthArA pAse Avato mRgAvatIjIe jJAnathI joyo. saMthArAnI bahAra rahela
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukRtadaNDaprahAro'pi ziSyeNa samyak soDhavyaH / ?' mRgAvatyA jJAnena dRSTaH / saMstArakAdadhaH sthitaAryacandanAhasto mRgAvatyA saMstArake nihitaH, tadA''ryacandanA prabuddhA, pRSTaM ca 'madIyaH karaH kena cAlitaH ?' tadA mRgAvatyoktaM 'svAmini ! kSamasva madIyAparAdham, mayA karazcAlitaH / ' 'kathaM cAlita' iti pRSTe mRgAvatI prAha- 'sarpaH samAgacchati / ' 'tvayA kathaM jJAtam mRgAvatI prAha- 'atizayena / ' AryacandanayA pRSTaM, 'ko'yamatizayaH ?' mRgAvatI prAha, 'kevalajJAnasvarUpo'tizayaH / tat zrutvA''ryacandanA pazcAttApaM kartuM lagnA, mRgAvatyAzca caraNayoH patitA / evamAtmanindAparAyA AryacandanAyA api kevalajJAnamutpannam / yathA mRgAvatyA kaSAyo na kRtastathA'nyairapi na karttavya ityupanayenopadezaH / ' atha caturthaM pAdaM varNayAmaH / yadi - sambhAvane, kathaJcit- kenA'pi prakAreNa, guru: - pUrvavat, ziSyamityadhyAhAryam, daNDena - yaSTyA, tADayati - praharati, tathApItyAdikaM pUrvavajjJeyam / atra prathamapAdasya - 'yadi' zabde'nuvarttamAne satyapi punaryadi' zabdopAdAnaM 'kathaJcid'zabdopAdAnaM ca gurukRtasya ziSyaviSayakasya daNDatADanasyA'tizayenA'sambhavitatvadyotanArtham / yadA guruH ziSyaM daNDena tADayati tadA ziSyasya manasi manAgapi khedo na saJjAyate, kintu sa svaM candanarasasiktaM manyate caNDarudrAcAryaziSyavat / guruNA tasya zirasi daNDena prahRte satyapi samabhAvanimagnena tena yathA kevalamutpAditaM tatkathAna 83 temano hAtha mRgAvatIjIe saMthArAmAM rAkhyo. tyAre AryacandanAjI jAgI gayA. pUchyuM 'mAro hAtha koNe halAvyo ?' mRgAvatIjI bolyA 'svAminI ! bhane kSamA jharo meM hAtha calAvyo.' 'kema calAvyo ?' ema pUchavA para mRgAvatIjI bolyA - 'sApa Ave che.' 'tame zI rIte bhaeyuM ?' 'atizayathI.' 'jhyA atizayathI ?' 'vaNajJAnathI.' te sAMbhaLI AryacandanAjI pastAvo karavA lAgyA. mRgAvatIjInA caraNomAM paDyA. ema potAnI niMdA karatA AryacandanAjIne paNa kevaLajJAna thayuM. jema mRgAvatIjIe kaSAya na karyo tema bIjAoe paNa na karavo e upanaya che.'' - jo kadAca guru lAkaDIthI mAre to paNa ziSyo temane bhagavAnanI jema pUje che. guru ziSyane lAkaDIthI mAre e atizaya asaMbhavita vAta che. chatAM kyAreka saMyogavazAt ke svabhAvane lIdhe guru tevuM kare, tyAre ziSyanA manamAM jarA ya kheda na thAya, paNa te tene candananA vilepana samAna mAne, caMDarudrAcAryanA ziSyanI jema. gurue temanA mAthA upara dAMDAnA prahAra karyA tyAre samabhAvamAM DubelA temane zI rIte kevaLajJAna thayuM te kathAnakamAMthI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 caNDarudrAcAryaziSyadRSTAntaH / kaadvseym| sa ca mahopAdhyAyazrIbhAvavijayakRtottarAdhyayanasUtraprathamAdhyayanatrayodazazlokavRttAvevaM dRzyate - 'ujjayinyAM puri snAtrodyAne nandanasannibhe / caMDarudrAbhidhaH sUriH sagaccha: samavAsarat // 1 // UnAdhikakriyAdoSAn, svagacchIyatapasvinAm / darzaM darzaM sa cAkupyat, prakRtyApyatiroSaNaH // 2 // bhUyasAM vAraNaM hyeSAM mayaikenAtiduSkaram / paraM roSAtirekAnme, svahitaM na hi jAyate // 3 // dhyAtveti sUrirekAnte, tasthau saddhyA tatiM vihAya ziSyANAM, svAdhyAyadhyAnatatparaH // 4 // // yugmam // itazcojjayinIvAsI, vyavahArisuto yuvA / AgAtkuGa kumaliptAMgo, navoDhastatra mitrayuk // 5 // sAdhUn dRSTvA parIhAsapUrvakaM tAn praNamya ca / so'vAdIdbhagavanto me, dharmaM brUta sukhAkaram // 6 // vaihAsiko'yamiti te, jJAtvA no kiJcidUcire / tato bhUyaH sa nirgranthAn, sopahAsamabhASata // 7 // daurbhAgyAdbhAryayA tyakto, virakto'haM gRhAzramAt / tat pradya bhavAmbhodhitArakaM datta me vratam // 8 // dhUrttaH pratArayatyasmAnnarmavAkyairmuhurmuhuH // taddRSyatAmasau samyak, cintayitveti te jaguH // 9 // guroradhInA na vayaM, svayaM dIkSAdi dadmahe / tadAzraya vratAya tvamasmadgurumitaH sthitam // 10 // zrutveti jANavuM. te uttarAdhyayanasUtranA pahelA adhyayananA 13mA zlokanI mahopAdhyAya zrIbhAvavijayajI kRta TIkAmAM A pramANe dekhAya che ujjayinI nagarImAM snAtra udyAnamAM caMDarudrAcArya gaccha sAthe AvyA. te gussAnA svabhAvavALA hatA. potAnA gacchanA sAdhuonA ochI-vattI kriyA karavArUpa doSone joI joIne teo gusse thatA. 'huM ekalo A badhAne aTakAvI zakuM tema nathI. paNa gussAthI mAruM hita nathI thatuM.' Ama vicArI teo ziSyonI ciMtA choDI dhyAna mATe ekAMtamAM beThA. A bAju te ja nagarImAM rahenAro eka vepArIno dIkaro jenA tAjA lagna thayelA hatA te mitro sAthe upAzrayamAM Avyo. sAdhuone joI mazkarIpUrvaka vaMdana karI te bolyo, 'he bhagavaMta ! mane dharma kaho.' 'A majAka kare che' ema jANIne sAdhuo kaMI bolyA nahIM. tethI pharIthI majAkamAM te bolyo, 'kamabhAgI evA mane mArI patnI choDIne jatI rahI che. mane vairAgya thayo che. mATe kRpA karI mane dIkSA Apo.' sAdhuoe vicAryuM, 'A amane Thage che. mATe ene enuM barAbara phaLa maLo.' temaNe kahyuM, 'ame gurune AdhIna chIe. mATe tuM gurumahArAjane maLa.' te sAMbhaLI te sUrijI pAse
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ caNDarudrAcAryaziSyadRSTAntaH / savayasyo'tha, so'vrajatsUrisannidhau // abravIttaM ca vanditvA, sopahAsaM kRtAJjaliH // 11 // gRhavyApArato bhagno, lagno'smi tvatpadAbjayoH / tatpravrAjaya mAM svAmistiSThAmi sasukhaM yathA // 12 // sahAsyAmiti tadvAcaM, zrutvA kopAtirekataH / sUrirjagau vratecchuzcettadA bhasmAnaya drutam // 13 // tatastatsuhRdaikenAnIte bhasmani sAdhurAT / taM gRhItvA svabAhubhyAM, locaM kRtvA dadau vratam // 14 // tadvilokyaviSaNNAstadvayasyAstamathAbhyadhuH / mitra ! sadyaH palAyasva, dhAma yAmo vayaM yathA // 15 // AsannasiddhikaH so'tha, laghukarmetyacintayat / kathaM gacchAmyahaM gehaM, svavAcA svIkRtavrataH // 16 // pramAdasaGagatenApi, yA vAk proktA manasvinA / sA kathaM dRSadutkIrNAkSarAlIvA'nyathA bhavet // 17 // narmaNApi mayA labdhaM, rakSaNIyaM tato vratam / jahAti dhumaNi ko hi, vinAyAsamupasthitam // 18 // dhyAtveti bhAvasAdhutvaM, sa sudhIH pratyapadyata / yathAsthAnaM tato jagmustadvayasyA viSAdinaH // 19 // vineyo'thAvadatsUriM, bhagavan ! bandhavo mama / zrAmaNyaM mocayiSyanti, tadyAmo'nyatra kutracit // 20 // gaccho mahAnasau gacchan, pracchannamapi yajjanaiH / jJAyate tad dvayorevA''vayorgamanamarhati // 21 // sUriH provAca yadyevaM, tadA'dhvAnaM vilokaya / yathA rajanyAM gacchAmaH, so'pyAlokya samAyayau // 22 // pratasthe'tha nizIthinyAM, sUrinUtanaziSyayuk / puro yAhIti guruNA, coktaH ziSyo yayau puraH // 23 // apazyannizi vRddhatvAt, sthANunA skhalito guruH / vedanAvihvalo jajJe , jvaladroSabharAkulaH // 24 // hA duSTaziSya ! sanmArgo, na vyalokIti vibruvan, daNDena ziSyaM zirasi, kRtaloce jaghAna saH // 25 // tatprahArasphuTanmaulinirgacchadrudhiro'pi saH / na vyabravInnApyakupyat, pratyutaivamacintayat // 26 // svagacchamadhye sasukhaM, tiSThanto'mI mahAzayAH / adhanyena mayA duHkhabhAjanaM vihitA hahA ! // 27 // gayo. vaMdana karI majAka karI dIkSA mATe vinaMti karI. sUrijI gusse thaI bolyA - "rAkha lAva'. teno eka mitra rAkha lAvyo. sUrijIe lonca karI dIkSA ApI. A joI tenA mitro bhAgI gayA. te zreSThiputra laghukarmI hato. teNe vicAryuM - "dIkSA laIne have ghare zI rIte 16 ?' to sUrichane , 'bhagavaMta ! bhaa2| s|| bhane ghare 14. bhATe ApaNe bIje jatA rahIe.' sUrijI bolyA, "rasto joI Ava.' ziSya rasto joI Avyo. rAtre guru-ziSya bannee vihAra karyo. aMdhArAne lIdhe gurune dekhAtuM nathI. tethI ThuMThA sAthe athaDAyA. eTale gusse thaI ziSyanA locavALA mAthA upara dAMDo mAryo. tenA mAthethI lohI nIkaLyuM. chatAM te kaMI bolyo nahIM ke gusse na thayo. urdu teNe vicAryuM,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ gururyaM daNDayati sa dhanyaH / AjanmasaukhyadAH ziSyA, guroH syuH ke'pi dhIdhanAH / Adya eva dine'haM tu, jAto'sAtakaro guroH // 28 // sthANvAdinA guroH pIDA, mA bhUdbhUyo'pi bhUyasI / dhyAyanniti prayatnena, sa cacAla zanaiH zanaiH // 29 // tasyaivaM vrajataH zuddhAzayasya samatAnidheH / mahAtmanaH samutpede, nizAyAmeva kevalam // 30 // atha prabhAte saJjAte'bhyudite ca divAkare / sUriNA dadRze ziSyo, rudhirAliptamastakaH // 31 // tataH zAntarasAcAntasvAntaH sUriracintayat / aho ! navInaziSyasyA'pyamuSya kSAntiruttamA // 32 // krodhAmAtena mayakA, daNDenaivaM hato'pi yat / nAtanodvAGmanodehairvaiguNyaM kiJcidapsau // 33 // cirapravrajitasyApi, roSadoSAMzca jAnataH / prAptAcAryapadasyApi, dhigme prabalakopatAm ! // 34 // iyacciraM suduSpAlaM, pAlitaM mayakA vratam / paraM tanniSphalaM jajJe, kopAttanme'munA kRtam // 35 // bhAvanAbhiriti bhAvitacittaH, so'pi kevalamavApa munIndraH / evamutkaTaruSo'pi guroH syurmokSadAH savinayAH suvineyAH // 36 // iti zrIcaNDarudrAcAryakathA // ' ___ gururyeSAM ziSyANAmugraM daNDaM karoti, yeSu ruSyati, yA~starjayati, yA~zca tADayati te dhanyAH santi / yato ye ziSyAH samarpitAH syuH yeSAM copari gurorantaraGgaprema syAdgurusteSAmevograM daNDaM kartuM zaknoti, teSveva kopaM kartuM zaknoti, tarjanatADane cApi teSAmeva kartuM zaknoti / ye guruM prati mandAdarAH syuryeSAM copari gurorantaraGgaprema tathAvidhaM na syAtteSAM gururna kimapi kathayituM kartuM vA zaknoti / ato yadA gurudaNDaM karoti, ruSyati, tarjayati tADayati vA tadA gurorAyAsakAraNasya khedo manasi dhartavyaH svasya ca dhanyakoTipraviSTatvena gurune duHkhI karyA. huM kamabhAgI chuM." Ama zubhadhyAnapUrvaka cAlatA tene kevaLajJAna thayuM. savAre gurue ziSyanuM lohIluhANa mAthuM joyuM. tethI temane pazcAttApa thayo. temane paNa kevaLajJAna thayuM. Ama gussAvALA gurune paNa ziSyo mokSa apAvanArA hoya che." guru je ziSyone tIvra zikSA kare che, jemanI upara gusse thAya che, jemane Thapako Ape che ane jemane mAre che te dhanya che. kemake je ziSyo samarpita hoya ane jemanI upara guruno aMdarano prema hoya guru temane ja tIvra zikSA karI zake che, temanI upara ja gusso karI zake che, Thapako paNa temane ja ApI zake che ane mArI paNa temane ja zake che. jeo guru pratye maMda AdaravALA hoya ane jemanI upara guruno aMdarano prema tevo na hoya temane guru kaMIpaNa kahI ke karI zakatA nathI. mATe jyAre guru daMDa kare, gusse thAya, Thapako Ape ke mAre tyAre gurune zrama karAvavAnuM duHkha manamAM rAkhavuM ane
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroranugrahakRpA nigrahakRpA c| manasi pramodaH karttavyaH / uktaJcomAsvAtivAcakanirmitaprazamaratiprakaraNe - 'dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI / guruvadanamalayaniHsRto vacanasarasacandanasparzaH // 70 // ' gurukRpA dvividhA'sti - anugrahakRpA nigrahakRpA ca / yadi guruH ziSyasyopari anugrahAneva varSayati tarhi tasmin ziSye tasya guroranugrahakRpA varttate / yadi guruH ziSyamapAyebhyo nigRhNAti tarhi tasmin tasya guroH nigrahakRpA vartate / anugrahakRpA'pekSayA nigrahakRpA zreyasI / guroranugrahakRpA prAyaH sarvaziSyeSu bhavati, nigrahakRpA tu samarpitaziSye eva / daNDanaroSatarjanatADanAdIni nigrahakRpAsvarUpANi santi / tataH guruNA daNDanAdiSu kRteSu ziSyeNa svopari nigrahakRpAvRSTiH saJjAteti matvA pramoditavyam, na tu viSAdaH kartavyaH / ___ adhunA paJcamavRttavivaraNaM kriyate / yadi guruH - anayoH zabdayorau~ pUrvavajjJeyau, alpazrutaH- alpaM-hInaM zrutaM-jJAnaM yasya so'lpazrutaH, api - 'bahuzruto guruH ziSyaiH pUjyate eva, alpazruto'pi guruH ziSyaiH pUjyate' itibhAvasya dyotanArtham / bhavati-syAt, tathApItyAdikaM pUrvavadavaseyam / kadAcitpUrvakarmodayena gururmandaprajJAvAnsyAt ziSyazca pote dhanya banyo hovAthI manamAM AnaMda karavo. umAsvAtivAcakaracita prazamaratiprakaraNamAM kahyuM che - "ahitane AcaravArUpa garamIne dUra karanAra, gurunA mukharUpI malaya parvatamAMthI nIkaLelo, vacanarUpI sarasacaMdanano sparza dhanya jIvonI upara paDe che." gurunI kRpA be prakAranI hoya che - anugrahakRpA ane nigrahakRpA. guru badhuM ziSyane anukULa ja kare te garunI anugrahakRpA che. guru ziSyane apAyothI aTakAve te gurunI nigrahakRpA che. anugrahakRpA karatA nigrahakRpA vadhu sArI che. gurunI anugrahakRpA prAyaH badhA ziSyo upara hoya che, paNa nigrahakRpA to samarpita ziSyo upara ja hoya cha. 6 42vo, gusse thaj, ti2272 42vo, bhA2j - o a nipAnA sva35 che. tethI guru daMDa vagere kare tyAre ziSya potAnI upara nigrahakRpA varasI ema mAnI khuza thay, 59viSAha na 42vo. jo guru ochuM bhaNelA hoya to paNa ziSyo temane bhagavAnanI jema pUje che. bahuzruta gurune to ziSyo pUje ja che, paNa ochuM bhaNelA gurune paNa ziSyo pUje che. kadAca pUrvakarmanA udaye guru maMda buddhivALA hoya ane ziSya jJAnAvaraNanA kSayopazane lIdhe tIvra
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 kevalyapyajJAtadazAyAM chadmasthagurovinayaM karoti / jJAnAvaraNakSayopazamena tIvramedhAvAn syAt tathApi ziSyeNa so gurustIrthaGkara iva pUjyaH / yataH kevalino'pi yAvanna guruNA viditAH syustAvacchadmasthasya svaguroH pUrvapravRttaM vinayaM kurvantyeva, na tu muJcanti / guruNA ziSyasya kevalotpAde jJAte yadA sa taM nivArayati tadaiva sa taM muJcati / itthaM yadi kevalino'pi ajJAtadazAyAM chadmasthastha guroH sevAM kurvanti tahi chadmasthena bahuzrutena ziSyeNa chadmasthasyA'lpazrutasya svaguroH pUjA tvavazyaM karttavyaiva / atredamavadheyaM-kevalajJAnaM anantaM bhavati, chadmasthajJAnaM tu tadanantatamabhAgatulyam / bahuzrutajJAnaM bRhattarAnantatamabhAgatulyaM bhavati, alpazrutajJAnaJca hInatarAnantatamabhAgatulyaM bhvti| tato yadyanantajJAnavAn kevalyanantatamabhAgatulyajJAnavataH chadmasthaguroH sevAM karoti tarhi bRhattarAnantatamabhAgatulyajJAnavatA bahuzrutena ziSyeNa hInatarAnantatamabhAgatulyajJAnavato'lpazrutasya guroH pUjAkaraNe tu na kathaJcidapi lajjanIyam, avazyameva tena gurupUjA karttavyA / yato dvAvapi anantatamabhAgatulyajJAnavantAveva staH / anantatamabhAgasya bRhattaratvahInataratvakRto bhedastvakiJcitkaraH / anyacca mokSAdhvani jJAnApekSayA cAritraM pradhAnaM bhavati / yato'lpazrutAzcAritrasampannA mASataSAdivatsidhyanti, parantu bahatAzcAritrahInA na sidhyanti / garozcAritraparyAyo buddhivALo hoya to paNa ziSya te gurune tIrthakaranI jema pUjavA. kemake kevaLIo paNa jayAM sudhI gurune potAnA kevaLajJAnanI khabara na paDe tyAM sudhI chabastha evA potAnA guruno pUrvanI jema vinaya kare ja che, choDI nathI detA. jyAre gurune ziSyanA kevaLajJAnanI khabara paDe ane teo tene sevA karatA roke tyAre ja teo te vinaya choDe che. Ama jo kevaLIo paNa ajJAta avasthAmAM chabasthagurunI sevA karatA hoya to chabastha bahuzruta ziSya chabI ane ochuM bhaNelA potAnA gurunI pUjA avazya karavI ja joIe. ahIM A dhyAnamAM rAkhavuM - kevaLajJAna anaMta che. chadmasthanuM jJAna tenA anaMtamAM bhAge che. bahuzrutanuM jJAna moTA anaMtamAbhAga tulya che ane alpazrutanuM jJAna nAnA anaMtamAbhAga tulya che. tethI jo anaMtajJAnavALA kevaLI paNa anaMtamA bhAga jeTalA jJAnavALA chabI gurunI sevA kare che to moTA anaMtamA bhAga jeTalA jJAnavALA bahuzruta ziSya nAnA anaMtamA bhAga jeTalA jJAnavALA alpazruta gurunI pUjA karavAmAM koI rIte zaramAvuM nahI. avazya teNe temanI pUjA karavI. kemake bannenuM jJAna AtaMtamA bhAganuM ja che. anaMtamo bhAga moTo-nAno hovAthI bahu pharaka nathI paDato. bIju, mokSamArgamAM jJAna karatA cAritra vadhu pradhAna che. kemake ochuM bhaNelA paNa cAritrasaMpanna AtmAo mASatuSa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruhIlanA bhasmasAt karoti / jyAyAnasti, ziSyasya cAritraparyAyo laghurasti, tato'dhikacAritraparyAyavattvena guruH ziSyeNAvazyaM pUjyo bhavati / 89 yadi bahuzrutatvamadamattaH ziSyo'lpazrutaM guruM na pUjayati, pratyuta tasya hIlanAM karoti, tarhi sA tasyA'narthAya jAyate / yaduktaM - zrIdazavaikAlikasUtrasya vinayasamAdhinAmakanavamAdhyayanasya prathamoddezake zrIzayyaMbhavasUribhiH '1 je Avi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasua tti naccA | hIlaMti micchaM paDivajjamANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM // 2 // pagaii maMdAvi bhavaMti ege, DaharA vi a je suabuddhovaveA / AyAramaMtA guNasuTThiappA, je hIliA sihiriva bhAsa kujjA // 3 // ' atra sAdhvIpuSpacUlAyA udAharaNamullekhocitamasti / yataH kevalajJAne jAte satyapi gurvajJAtadazAyAM tayA gurorbhaktapAnA''nayanena sevA kRtA / sAdhvIpuSpaculAyA dRSTAnta itthaM vivecitaH zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlA-saptatyadhikazatatamazlokavivaraNe zrIsiddharSi muni vagerenI jema siddha thAya che, paNa cAritramAM hIna bahuzruto siddha nathI thatA. guruno cAritraparyAya ghaNo che. ziSyano cAritraparyAya thoDo che. tethI guru adhikacAritraparyAyavALA hovAthI ziSye avazya temanI pUjA karavI joIe. jo bahuzrutapaNAnA madathI AMdhaLo thayela ziSya alpamruta gurunI pUjA na kare, ulTuM temanI hIlanA kare to te tenA anartha mATe thAya che. dazavaikAlikasUtranA vinayasamAdhi nAmanA 9mA adhyayananA pahelA uddezAmAM zrIzayyabhavasUri mahArAje kahyuM che - 'je ziSyo guru maMda che, uMmaramAM nAnA che, ochuM bhaNelA che ema jANIne temanI hIlanA kare che teo mithyAtva pAmyA thakA gurunI AzAtanA kare che. je guru prakRtithI maMda hoya, uMmaramAM nAnA hovA chatAM bhaNelA hoya, AcAravALA hoya, guNavAna hoya temanI hIlanA karavAthI te agninI jema bALI nAkhe che." ahIM puSpacUlA sAdhvIjInuM dRSTAMta ullekhavA yogya che. kemake kevaLajJAna thayA pachI paNa jyAM sudhI gurune khabara na hatI tyAM sudhI temaNe AhAra-pANI lAvIne gurunI sevA karI. puSpacUlA sAdhvIjInuM dRSTAMta upadezamALAnI heyopAdeya TIkAmAM A 1. ye cApi manda iti guruM viditvA laghava: ime alpazrutA iti jJAtvA / hIlayanti mithyAtvaM pratipadyamAnAH kurvanti AzAtanAM te gurUNAm // 2 // prakRtyA mandA api bhavanti eke, laghavo'pi ca ye zrutabuddhayupetAH / AcAramantaH guNasusthitAtmAnaH, ye hIlitAH zikhIva bhasma kuryuH // 3 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIpuSpacUlAdRSTAntaH / gaNibhirheyopAdeyaTIkAyAm - 'puSpabhadre nagare puSpaketurnRpatiH, puSpavatyAM yamalayugmamudapAdi, puSpacUla: puSpacUlA ca / tayoryauvane gADhatarasnehasambandhamupavIkSya janako'cintayat, yadyetanmithunakaM viyokSyate tadA nUnaM prANAMstyakSyati ato'viyoga eva zreyAnityAlocyAkarotsacivAdibhirvAryamANo'pi tayordAmpatyam / tannirvena pravavrAja puSpavatI, kRtvA ca tapo'gamaddivaM, tataH prayuktAvadhervijJAya prAgbhavamanayoviSayavyAmUDhayorbhavabhramaNaM mA bhUditi saJcintyA'yaM pratibodhopAya iti sva darzayAmAsa narakAntastIvravedanAvitudyamAnAnnArakAn puSpacUlAyAH / satrAsaM vibuddhayA nyavedi tayA bhartuH / tenApi ete jJAsyantItyAhUya pRSTAH pAkhaNDino narakasvarUpam / te cAnyonyaM viruddhaM pralepuH / tatra ca mAsakalpena sthito'nnikAsutanAma sUriH, tamAhUya papraccha, sa dRSTAdviziSTataramAcacakSe / sA'vocat kiM bhagavatA'pi svapno dRSTaH ? gururAha na svapnaH kintu sarvajJAgamaH / anyadA devena darzitAstathaiva devalokAH / teSvapi savizeSAmAkhyAteSu Aha bhagavan ! kathameteSu gamyate ? iti / guruNoktaM sucaritadharmeNa / tato vimocya sA bharturAtmAnaM prAvrAjIt, jajJe ca mArgajJA / 90 - - rIte batAvyuM che - ''puSpabhadra nagaramAM puSpaketu rAjA hato. puSpavatI rANInI kukhe joDakuM utpanna thayuM - puSpasUla ane puSpacUlA. juvAnImAM te banneno khUba gADha snehano saMbaMdha joIne pitAe vicAryuM - 'jo A bene judA pADazuM to marI jaze.' ema vicArI maMtrI vageree aTakAvavA chatAM te bannenA lagna karAvyA. tethI nirveda pAmI puSpavatI rANIe dIkSA lIdhI, tapa karIne devaloka pAmI. pUrvabhava joyo. 'viSayamAM mUDha thaI banne saMtAnono saMsAra na vadhe.' ema vicArI pratibodha karavA puSpacUlAne sapanAmAM tIvra vedanAthI pIDAtA nArakIo batAvyA. teNIne trAsa thayo. UThIne patine kahyuM. teNe paNa pAkhaMDIone narakanuM svarUpa pUchyuM. temaNe paraspara viruddha vAto karI. tyAM arNikAputra AcArya mAsakalpa rahyA hatA. temane bolAvIne pUchyuM. temaNe sapanAmAM jovAyA karatA vizeSa kahyuM. puSpacUlAe pUchyu - 'zuM Ape paNa sapanuM joyuM hatuM.' guru kahe 'nA, bhagavAnanA AgamathI jANyuM.' bIjIvAra deve sapanAmAM puSpacUlAne devaloka batAvyo. te ja rIte gurune bolAvI pUchyuM tyAre temaNe vizeSathI kahyuM. teNIe pUchyuM - 'devalokamAM zI rIte javAya ?' gurue kahyuM - 'cAritra pALavAthI.' tethI teNIe patinI rajA laI cAritra lIdhuM ane mArgane jANyo. -
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIpuSpacUlAdRSTAntaH / 91 __ atha jJAnAtizayena bhAvimahAdurbhikSamAkalayya jaGghAbalaparikSINatayA sAdhUndezAntareSu visRjya sUrayastatraiva tasthuH puSpacUlA ca / sA hi rAjJA tatraivAvasthAnavyavasthayA muktA pravrajiteti kRtvA, tasyAzca guruvaiyAvRttyaM sabahumAnamAcarantyA vizuddhAdhyavasAyatayA samutpannaM kevalajJAnaM / tato yatheSTaM gurUNAM sampAdayAmAsa / te procuzcintitaM bhavatI kathaM jAnIte ? sA Aha - kevaleneti / anye tu bruvate kila varSati parjanye bhaktamAdAyA''gatA / tairuktA kathamAgatA'si ? sA'vocadacittapradezeneti / kathamiti pRcchatAM kathitaM kevalajJAnAvalokena / tataH kimahaM na setsyAmIti cintAparo'bhUtsUriH / itarAha - monmanIbhavantu, bhaviSyati bhavatAM gaGgAmadhye kevalamiti / te ca gacchaprasthApanadinAdArabhya vizeSato vikRSTatamatapaHsaMyamairAtmAnaM bhAvayAmAsuH / anyadA gaGgAyAM nAvAruDhA yatra yatra te tiSThanti tatra tatrAsau nauradho gacchati sma, madhye sthitAnAM majjitumArabdhA, tataH svamaraNabhayAdroSAcca nAvikaiH kSipyamANAnAM jale madIyakSArazarIrasamparkAnnIrajIvA vinazyantItikaruNAparItacetasAmAsAditazukladhyAnAnAmutpannaM kevalaM kSINamAyuH, gatAH zivadhAmeti // 100 // ' have jJAnAtizayathI bhAvamAM moTo dukALa jANIne AcArya mahArAje jaMghAbaLa kSINa thayuM hovAnA kAraNe sAdhuone bIjA dezamAM mokalyA ane pote tyAM ja rahyA. puSpacUlA sAdhvIjI paNa tyAM rahyA, kemake dIkSA letI vakhate tyAM ja rahevAnI zarate rAjAe temane rajA ApI hatI. gurunI vaiyAvacca karatA temane vizuddha adhyavasAyathI kevaLajJAna utpanna thayuM. tethI te gurunI icchA pramANe AhAra-pANI lAvatA. gurue pUchyuM - zI rIte mananuM vicAreluM jANe che ?' temaNe kahyuM - "kevaLajJAnathI'. keTalAka ema kahe che ke puSpacUlA sAdhvIjI varasatA varasAdamAM gocarI laIne AvyA. gurue pUchyuM - "kevI rIte AvyA?" te bolyA - "acitta pradezomAM cAlIne." gurue pUchyuM - 'zI rIte jANe che?' temaNe kahyuM - "kevaLajJAnathI." tethI sUrijIne ciMtA thaI - 'mAro mokSa thaze ke nahIM?" kevaLIe kahyuM - "utsuka na thAva. gaMgAnI vacce Apane kevaLajJAna thaze." gacchane anyatra mokalyo tyArathI teoe viziSTa tapa-saMyamathI jAtane bhAvita karI hatI. ekavAra gaMgA nadI pAra karavA teo nAvaDImAM beThA. jyAM jyAM teo besatA tyAM tyAM nAvaDI nIce jatI. vacce beThA to nAvaDI DubavA lAgI. tethI potAnA maraNanA bhayathI gusse thaIne nAvikoe pANImAM pheMkyA. 'mArA khArA zarIranA saMparkathI pANInA jIvo marI jaze' evA karuNAsabhara cittathI zukladhyAnamAM caDhI kevaLajJAna pAmyA. AyuSyano kSaya thayo. mokSe gayA."
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhaiSiNo lakSaNAni / athA'gretanasya padasya vivecanaM kriyate / yadi guruH - anayoH zabdayorarthoM pUrvavajjJeyau / sukhaiSI - sukhaM - anukUlaM dravyakSetrakAlabhAvAdikaM, atrA'nukUladravyAdeH sukhakAraNatve'pi sukhatvakathanaM kAraNe kAryopacAraM kRtvA dRSTavyam / tadeSituM - abhilaSituM zIlamasyeti sukhaiSI anukUlatA'bhilASuka ityarthaH / pUrvatrasambaddha-apizabdo'trApyanuvartanIyaH / ayaJcApizabda imamupaniSadbhUtamarthaM jJApayati - yathAvidhi saMyamakriyAkArakaM kaThoratApriyaM guru ziSyAH pUjayantyeva, sukhaiSiNamapi guruM te pUjayanti / bhavati-syAt, tathApItyadikaM pUrvavajjJeyam / sukhaiSiNa etAni lakSaNAni - vikRtipracuraM bhojanaM bhuGkte, nirasamAhAraM tu manasA'pi nA'bhilaSati / ugravihAraM na karoti, kintu mandaM viharati / sUryA''tapabhayena vihAramapi dinasya tRtIye prahare na karoti, kintu rajanyA divasasya vA prathamacaramapraharayoH karoti / ekAzanAdikaM tapo na karoti, kintu nityaM namaskArasahitapratyAkhyAnameva karoti / malamalinavastrANi na dhArayati kintUjjvalavAsAMsi dhArayati / punaH punaH hastapAdazaucaM kroti| dine svapiti / pratikramaNAdikAH sarvAH kriyA niSIdan san karoti, sandazakapramArjanAvartAvazyakamudrAdikaM yathAvidhi na karoti / svAdhyAye zithilAdaro bhavati / prabhAte sUryodgamAnantaraM jAgatti / rAtrau prathamaprahare'samApta eva svapiti / upasargapariSahAdikaM samyag na sahate, tannivAraNaprayatnaM karoti / mArgagamane pAdayorupAnahau paridadhAti / jo guru sukhazIliyA hoya to paNa ziSyo temane bhagavAnanI jema pUje che. vidhipUrvaka kaThora sAdhanA karanArA gurune to ziSyo pUje ja che, paNa sukhazIliyA gurune paNa teo bhagavAnanI jema pUje che. sukhazIlatAnA lakSaNa AvA che - vigaIthI bharapUra bhojana kare, nIrasa AhArane to manathI paNa na iccha. ugravihAra na kare paNa dhImAM vihAra kare. taDakAnA bhayathI divasanA trIjA praharamAM vihAra na kare paNa divasa-rAtanA pahelA-chellA praharamAM vihAra kare. ekAsaNA vagere tapa na kare paNa roja navakArazI ja kare. melA vastro na pahere paNa ujjavaLa vastro dhAraNa kare. vAraMvAra hAthapaga dhuve. divase sUve. pratikramaNa vagere badhI kriyAo beThA beThA kare, saMDAsA pUMjavA-Avarta-Avazyaka-mudrA vagere vidhipUrvaka na kare. svAdhyAya na kare. savAre sUryodaya pachI uThe. rAtre pahelo prahara pUro thayA pahelA ja suI jAya. upasarga-pariSaha vagere sArI rIte sahana na kare, temane dUra karavAno prayatna kare.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhaiSigururapi ziSyeNa pUjyaH / zItakAle gRhasthasatkAni prabhUtAni kambalAni gRhNAti / uSNakAle vAtapracuraM sthAnaM gaveSayati / vasatimadhye gRhasthairAnItaM bhaktAdikaM pauna:punyena niSkAraNaM pratilAbhayati bhuGkte ca / evamprakArANyanyAnyapi lakSaNAni jJeyAni / / guroH sukhaiSibhavane dve kAraNe sambhavataH- zArIrikA'sAmarthyaM mAnasikazithilatA ca / kadAcidgurudRDhasaMhanano na syAt, kintu mRduzarIraH syAt / tatastasya zarIraM saMyamakaThoracaryA'nuSThAnAyA'samarthaM syAt / tataH sa sukhaiSI syAt / tathAvidhaprabalakarmodayena kadAcidgurormAnasollAsaH saMyamapAlane manArahInaH syAt / tato'pi sa sukhaiSI syAt / yena kena'pi kAraNavazena guruH sukhaiSI syAt / tattu ziSyeNa manasi na dharttavyam / guruH kiM karotItyetaddarzanasyA'dhikAraH ziSyasya naasti| gurucaryAdarzanena ziSyasya na ko'pi lAbha: syAt / ziSyeNa tvetadeva cintanIyaM yat 'mayA kiM karttavyam ? ahaM guruNA saMsArapaGkAduddhRtaH, tato mayA'ntimazvAsocchvAsaM yAvatsarvaiH prakArairgurubhaktireva karttavyA etadviSaye mayA manAgapi zaithilyaM na kAryam / anyathA'haM kRtaghnaH syAm / ' evaM cintayitvA ziSyeNa trayo'pi yogA gurubhaktau vyApAryAH / evaM ziSyasyaikAntenaiva lAbha: syAt / adhunA paJcamavRttasya dvitIyaM pAdaM vivRNumaH / yadi guruH - pUrvavat, manAk - vihAramAM pagamAM mojA pahere. ziyALAmAM gRhasthonA ghaNA dhAbaLA vApare. unALAmAM pavanavALI jagyA zodhe. upAzrayamAM gRhasthoe lAvela AhArAdi vAraMvAra niSkAraNa vahore ane vApare. AvA bIjA paNa lakSaNo samajavA. guru sukhazIliyA bane temAM be kAraNa saMbhave - zArIrika DhIlAza ane mAnasika zithilatA. kadAca guru majabUta zarIravALA na hoya, paNa komaLa zarIravALA hoya. tethI temanuM zarIra saMyamanI kaThora sAdhanA karavA asamartha hoya. tethI teo sukhazIliyA thAya. tevA prakAranA prabaLa karmodaye kyAreka saMyama pALavAmAM gurunA manano ullAsa thoDo ocho thAya. tethI paNa teo sukhazIliyA thAya. koIpaNa kAraNasara guru sukhazIliyA thAya, te ziSya manamAM na lAvavuM. guru zuM kare che ? e jovAno adhikAra ziSyane nathI. gurunI carcA jovAthI ziSyane koI lAbha thato nathI. ziSya to eTaluM ja vicAravAnuM ke mAre zuM karavuM joIe ? saMsAranA kAdavamAMthI gurue mane bahAra kADhyo. mATe mAre chellA zvAsa sudhI badhI rIte gurubhakti ja karavI joIe. emAM mAre jarAya kacAza na rAkhavI joIe. nahIMtara huM kRtaghna banI jaIza.' Ama vicArI ziSya potAnA traNe yogo gurubhaktimAM vAparavA. ema karavAthI ziSyane ekAnta lAbha thAya che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 pramAdasvarUpam / ISat, na tvatizayena, pramAdazIlaH - pramAdaH - zaithilyaM zIlaM svabhAvo yasya sa pramAdazIlaH, api - 'apramattaM guruM ziSyAH pUjayantyeva, pramAdazIlamapi guruM ziSyA arcayanti' iti dyotanArtham, bhavati-syAt, tathApItyAdikaM pUrvavadavagantavyam / pramAdaH paJcavidhaH smRtaH / tadyathA - madyaM viSayAH kaSAyA nidrA vikathAzca / tatra madyaM surA, tadupalakSaNena sarvANi vyasanAni gRhyante / yena vinA svAsthyaM na jAyate tadvyasanamucyate / vyasanena samayazaktyAdInAM vyaya eva bhavati, na ko'pi lAbhaH / viSayAH - zabdarUparasagandhasparzarUpAH paJcaprakArA indriyArthAH, anukUleSu viSayeSu rAgaH pratikUleSu ca teSu dveSa ityetAvubhAvapi pramAdarUpau / kaSAyAH - kaSyante-hiMsyante praNino'sminniti kaSaH - saMsAraH tasya AyaH-lAbho yairjAyate te kaSAyA ucyante / te caturvidhAH santi, tadyathA - krodho mAno mAyA lobhazca / tatra krodhaH-parasminnaprItiH, mAnaH-svasyotkarSaH parasya cApakarSaH, mAyA-antarbhAvaM nigRhya bahiranyabhAvaprakaTanam, lobhaH - sntossaabhaavH| ete catvAraH punaH pratyekaM caturvidhAH / tadyathA - anantAnubandhinaH - anantaM saMsAramanubadhnantItyanantAnubandhinaH / ta utkarSato yAvajjIvasthitikAH narakagatidAyakAzca santi / tatra parvatarAjitulyo'nantAnubandhikrodhaH, zailastambhatulyo'nantAnubandhimAnaH, vakravaMzamUlasamA'nantAnubandhimAyA, kRmIrAgasadRzo'nantAnu jo guru thoDA pramAdI paNa hoya to paNa teone ziSyo bhagavAnanI jema pUje che. apramatta gurune to ziSyo pUje che ja, pramAdI gurune paNa teo bhagavAnanI jema pUje che. prabhA6 pAya // 2 cha - madha, viSaya, pAya, nidrA, vizthA. tyAM madya eTale dAru tenA upalakSaNathI badhA vyasano levA. jenA vinA na cAle te vyasana. vyasanathI samaya, zakti vagere barabAda ja thAya che, koI lAbha thato nathI. viSaya eTale zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza rUpa indriyanA pAMca viSayo. anukULa viSayomAM rAga ane pratikULa viSayomAM dveSa e banne pramAda rUpa che. nAtha saMsA2no vAma thAya te upAya. te yAra saranA cha - ogha, bhAna, mAyA, soma. o5 = 40% 752 maprIti, mAna = potAno utrSa ane jIno a54rSa, mAyA = aMdarano bhAva chUpAvI bahAra judu batAvavuM, lobha = saMtoSano abhAva. A cArenA cAra prakAra che. te A rIte - anaMta saMsArano anubaMdha karAve te anaMtAnubaMdhI. te utkRSTathI jIvanaparyaMtanI sthitivALA hoya che ane narakagati Ape che. tyAM parvatanI phATa jevo anaMtAnubaMdhI krodha che, pattharanA thAMbhalA jevo anaMtAnubaMdhI mAna che, vAMsanA mULa jevI anaMtAnubaMdhI mAyA che, kiramajanA raMga jevo anaMtAnubaMdhI lobha che. jenA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 kssaaysvruupm| bandhilobhaH / apratyAkhyAnAvaraNAH - yadudayAdISadapi pratyAkhyAnaM kartuM na zakyate / ta utkarSataH saMvatsarasthitikAH tiryaJcagatidAyakazca santi / tatra pRthivIrAjitulyo'pratyAkhyAnAvaraNakrodhaH, asthistambhatulyo'pratyAkhyAnAvaraNamAnaH, meSazRGgasamA'pratyAkhyAnAvaraNamAyA, kardamarAgasadRzo'pratyAkhyAnAvaraNalobhaH / pratyAkhyAnAvaraNA:-yeSAmudayena dezapratyAkhyAnaM kartuM zakyate kintu sarvasAvadyatyAgapratyAkhyAnaM kartuM na zakyate / ta utkarSataH caturmAsasthitikAH manuSyagatidAyakAzca santi / tatra rajaHrAjisamAnaH pratyAkhyAnAvaraNakrodhaH, kASThastambhasamaH pratyAkhyAnAvaraNamAnaH, gomUtrikAsadRzI pratyAkhyAnAvaraNamAyA, khaJjanarAgatulyaH pratyAkhyAnAvaraNalobhaH / sajvalanAH - sam - ISat jvAlayanti - malinIkurvanti cAritraM ye te sajvalanAH / ta utkarSataH pakSasthitikAH suragatidAyakAzca santi / tatra jalarAjisamAnaH sajvalanakrodhaH, vetralatAtulyaH savalanamAnaH, AkhaNDaladhanUrekhAsadRzI saJcalanamAyA, haridrArAgasamaH saJcalanalobhaH / evaM caturNAM caturbhistADane jAtAH SoDazavidhAH kaSAyAH / ete SoDazakaSAyAH punaH pratyekaM caturvidhAH / tadyathA - anantAnubandhikrodho'nantAnubandhisadRzaH, anantAnubandhikrodho'pratyAkhyAnAvaraNasadRzaH, anantAnubandhikrodhaH udayathI thoDuM paNa paccakhANa na karI zakAya te apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya. te utkRSTathI 1 varSanI sthitivALA hoya che ane tiryaMcagati Ape che. tyAM pRthvInI phATa jevo apratyAkhyAnAvaraNIya krodha che, hADakAnA thAMbhalA jevo apratyAkhyAnAvaraNIya mAna che, gheTAnA siMgaDA jevI apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA che, gADAnI maLI jevo apratyAkhyAnAvaraNIya lobha che. jenA udayathI thoDuM paccakhkhANa karI zakAya paNa sarvasAvanA paccakhkhANa na karI zakAya te pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya. te utkRSTathI cAra mAsanI sthitivALA hoya che ane manuSyagati Ape che. temAM retInI rekhA samAna pratyAkhyAnAvaraNIya krodha che, lAkaDAnA thAMbhalA jevo pratyAkhyAnAvaraNIya mAna che, gomUtrikA samI pratyAkhyAnAvaraNIya mAyA che, AMjaNa tulya pratyAkhyAnAvaraNIya lobha che. je cAritrane thoDuM malina kare te saMjavalana kaSAya. te utkRSTathI paMdara divasanI sthitivALA hoya che ane devagati Ape che. temAM jalanI rekhA samAna saMjavalana krodha che, netaranI soTI jevo saMjavalana mAna che, indradhanuSya jevI saMjavalana mAyA che, haLadaranA raMga jevo saMjavalana lobha che. Ama cArane cArathI guNavAthI soLa thAya. A soLa kaSAya dareka cAra prakAre che. te A rIte - anaMtAnubaMdhI krodha anaMtAnubaMdhI jevo, anaMtAnubaMdhI krodha apratyAkhyAnAvaraNIya jevo, anaMtAnubaMdhI krodha pratyAkhyAnAvaraNIya jevo, anaMtAnubaMdhI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 nidrAvikathAsvarUpam / pratyAkhyAnAvaraNasadRzaH, anantAnubandhikrodhaH sajvalanasadRzaH / evaM zeSANAM paJcadazabhedAnAmapi pratyekaM catvAro bhedA jJeyAH / tataH sarvamIlane jAtAH kaSAyANAM catuSSaSTiH bhedAH / ete kaSAyAH jIvAnsaMsAre bhrAmayanti / viSayebhyaH kaSAyA adhikaM bhayaGkarAH santi / nidrA-svapanam, sA paJcavidhA, tadyathA-nidrA-yasyAzcappuTikayA sukhena jAgarti, nidrAnidrA-yasyAmupaviSTaH san svapiti, pracalA-yasyAmUrdhvasthitaH san svapiti, pracalApracalA-yasyAM calan san svapiti, styAnagRddhiH-yasyAM dinacintitaM kAryaM rAtrau nidrAvasthAyAM karoti / eSA paJcaprakArA'pi nidrA manuSyamacetanatulyaM kurvanti / prAyo manuSyajIvanasyArdhaM nidrA grasati / vikathA-virUpA-saMyamavirodhinI kathA - parasparamAlAparUpeti vikathA / sA ctussprkaaraa| tacca caturvidhatvamevaM - rAjakathA bhaktakathA strIkathA dezakathA ca / tatra yA rAjJaH sambandhinI kathA sA rAjakathocyate, bhojanasambandhinI kathA bhaktakathA kathyate, strIsambandhinI kathA strIkathocyate, dezasambandhinI kathA dezakathA kathyate / eSA vikathA manuSyajIvanasyAmUlyaM samayaM bhakSayati / vikathArasastu miSTAnnabhojanarasamapyatizete / vikathAsakto manuSyo dinaM vA rAtriM vA na jAnAti / vikathayA tasya nidrA'pyapagacchati / krodha saMjavalana jevo. ema bAkInA 15 bhedanA paNa darekanA 4-4 bheda jANavA. tethI badhA maLIne kaSAyonA 64 bheda thayA. A kaSAyo jIvone saMsAramAM bhamAve che. viSayo karatA kaSAyo vadhu bhayaMkara che. nidrA pAMca prakAranI che. te A pramANe - nidrA = jemAMthI capaTIthI sukhethI jAgI zakAya che. nidrAnidrA = jemAM beThA beThA uMdhe te, pracalA = jemAM UbhA UbhA uMdhe te, pracalApracalA = jemAM cAlatA cAlatA uMghe te, thiNaddhi = jemAM divase ciMtavelA kAryane rAtre uMghamAM kare che. A pAMce ya prakAranI nidrA manuSyane acetana jevo karI de che. manuSya jIvanano lagabhaga aDadho bhAga nidrAmAM jAya che. saMyamavirodhI vAto karavI te vikathA. te cAra prakAre che - rAjakathA = rAjAsaMbaMdhI vAto, mAtathA = mo4nasaMbaMdhI pAto, strIyA = strI saMbaMdhI pAto, heza thA = dezasaMbaMdhI vAto. A vikathA mAnavajIvanano amUlya samaya khAI jAya che. vikathAno rasa miThAI karatA paNa vadhu mITho lAge che. vikathAmAM paDelA mANasane divasa ke rAtrInI khabara paDatI nathI. vikathA karavAmAM enI UMgha paNa UDI jAya che.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya paJcavidhatvam / uktaJcottarAdhyayanasUtracaturthAdhyayananiryuktau zrIbhadrabAhusvAmibhiH - '1majjaM visaya kasAyA niddA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / ia paMcaviho eso hoi pamAo ya apamAo // 180 // ' vAdivetAlazrIzAntisUrikRtA'syA gAthAyA vyAkhyA - 'mAdyanti yena tat madyaM, yadvazAdgamyAgamyavAcyAvAcyAdivibhAgaM jano na jAnAti, ata evAha - 'kAryAkArye na jAnAti, vAcyAvacye tathaiva ca / gamyAgamye ca yanmUDho, na peyaM madyamityataH // 1 // ' viSIdanti-dharmaM prati notsahanta eteSviti viSayAH, yadvA''sevanakAle madhuratvena pariNAme cAtikaTukatvena viSasyopamAM yAntIti viSayAH, ata evAvivekilokA''sevitA vivekilokaparityaktAzca, taduktam - 'ApAtamAtramadhurA vipAkakaTavo viSopamA viSayAH / avivekijanA''caritA vivekijanavarjitAH pApAH // 1 // ' kaSyate'smin prANI punaH punarAvRttibhAvamanubhavati kaSopalakaSyamANakanakavaditi kaSaH - saMsArastasmin A-samantAdayante gacchantyebhirasumanta iti kaSAyAH, yadvA uttarAdhyayanasUtranI trIjA adhyayananI niyuktimAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che - "madya, viSaya, kaSAya, nidrA ane pAMcamI vikathA kahI che. A pAMca prakArano prasAda ane apramAda che." vAdivetAla zrIzAntisUri mahArAje TIkAmAM A gAthAnuM vivaraNa A rIte karyuM che - " "jenA kAraNe mANasane bhogavavA yogya - nahIM bhogavavA yogya, bolavA yogya - nahIM bolavA yogya vagerenI khabara na paDe te madya kahyuM che - "jenAthI mUDha thayelo jIva karavA yogya, nahIM karavA yogya, bolavA yogya, nahIM bolavA yogya, bhogavavA yogya, nahIM bhogavavA yogya nathI jANato te madya. mATe te pIvuM na joIe.' jenAthI jIvane dharma pratye utsAha na thAya te viSayo athavA bhogavatI vakhate madhura hovAthI ane pariNAme atizaya kaDavA hovAthI je viSa jevA che te viSayo. mATe avivekIloko temane bhogave che ane vivekI loko temane choDe che. kahyuM che - 'viSayo zarUAtamAM ja madhura hoya che, pariNAme kaDavA hoya che, viSa jevA hoya che, avivekI jano temane Acare che, vivekIjano temane choDe che. te pApI che." kasoTInA patthara upara ghasAtA sonAnI jema jemAM jIva vAraMvAra ghasAya che te kaSa eTale saMsAra. jenAthI emAM jIvo Ave te 1. madyaM viSayAH kaSAyAH nidrA vikathA ca paJcamI bhaNitA / iti paJcavidhaH eSaH bhavati pramAdazcApramAdaH // 180 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 pramAdasya paJcavidhatvam / kaSAyA iva kaSAyAH, yathA hi tuvarikAdikaSAyakaluSite vAsasi maJjiSThAdirAgaH zliSyati ciraM cAvatiSThate tathaitatkaluSita Atmani karma sambadhyate ciratarasthitikaM ca jAyate, tadAyattatvAt tatsthiteH, uktaM hi zivazarmaNA - 1jogA payaDipaesaM ThitiaNubhAgaM kasAyao kuNai' ityAdi, etadduSTatA ca niruktyaiva bhAvitA, 'Nidda' tti nitarAM drAnti-gacchanti kutsitAmavasthAmihAmutra cAnayeti nidrA, tadvazAddhi pradIpanakAdiSu vinAzamihaivAnubhavanti, dharmakAryeSvapi zUnyamAnasatvAnna pravarttante, tathA cAha - 2jAgariyA dhammINaM ahammINaM ca suttayA seyA / vacchAhivabhagiNIe akahiMsu jiNo jayaMtIe // 1 // ' virUpA strIbhaktacaurajanapadaviSayatayA'sambaddhabhASitayA ca kathA vikathA, tatprasakto hi paraguNadoSodIraNAdibhiH pApamevopArjayati, ata evAha vAcakaH, 'yAvat paraguNadoSaparikIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum // 1 // ' iha ca cUrNikRtendriyANyeva paJcamapramAdatayA vyAkhyAtAni, tatra ca viSayagrahaNe'pi punarindriyagrahaNaM viSayeSvapIndriyavazata eva pravarttanta iti teSAmevAtidaSTatAkhyApakaM, mahAsAmA api hyetadvazAdapaghAtamApnavanti, kaSAya. athavA turAza jevA kaSAyo che. tuveranI turAzathI kaluSita thayela kapaDAmAM jema maMjiSThA vagereno raMga coTI jAya che ane lAMbA kALa sudhI rahe che tema kaSAyathI kaluSita thayela AtmAmAM karma baMdhAya che ane lAMbA samaya sudhI rahe che. zivazarmasUri mahArAje kahyuM che - "yogathI prakRti ane pradeza baMdhAya che, kaSAyathI sthiti ane rasa baMdhAya che." jenAthI jIvo zUnya manavALA thavAthI dharmakAryomAM paNa na pravarte te nidrA. kahyuM che - "dharmI jIvo jAgatA bhalA, ane adharmI jIvo sutA bhalA. vatsadezanA rAjAnI bahena jayaMtIne bhagavAne mAma. yu.' strI, mozana, yora, heza saMbaMdhI asaMbaddha vAto 42vI te vi.thA. vikathAnA rasavALo jIva bIjAnA guNa doSa kahIne pApa ja bhegu kare che. kahyuM che - mana bIjAnA guNa-doSa bolavA taiyAra thAya, enA karatA vizuddha dhyAnamAM ene vyagra karavuM sAruM.' cUrNikAre pAMcamA pramAda tarIke indriyo kahI che. viSayonuM grahaNa karavA chatAM pharI indriyonuM grahaNa karyuM che te e jaNAvavA ke viSayomAM paNa indriyonA kAraNe ja pravRtti thatI hovAthI indriya ja vadhu duSTa che. moTA sAmarthyavALA paNa indriyone vaza 1. yogAt prakRtipradezau sthityanubhAgau kaSAyAt karoti / 2. jAgrataH dhArmikAH adhArmikAzca suptAH zreyAMsaH / vatsAdhipabhaginyai akathayat jinaH jayantyai // 1 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaadsyaassttvidhtvm| 99 Aha ca vAcakaH - 'iha cendriyaprasaktA nidhanamupajagmuH, tadyathA gAgryaH satyakirnekaddhiguNaM prApto'nekazAstrakuzalo'nekavidyAbalasampanno'pI'tyAdi / ete ca tattatpudgalopacitadravyarUpatayA vivakSyamANA dravyapramAda Atmani ca rAgadveSapariNatirUpatayA vivakSitA bhAvapramAda iti hRdayam, ata eva na bhAvapramAdaH pRthaguktaH / upasaMhAramAha - 'itI'tyanantaramupadarzitaH paJcavidhaH-paJcaprakAraH 'eSa' iti ihaivocyamAnatayA pratyakSata upalabhyamAno 'bhavati' vidyate prakarSeNa mAdyantyaneneti pramAdaH apramAdazva tadabhAvarUpaH paJcavidho, bhAvasya caikatve'pi pratiSedhyApekSayA paJcavidhatvamiti gAthArthaH // 180 // ' ___ kvacitpramAdasyASTavidhatvamapi dRzyate, taccaivam - ajJAnaM, saMzayaH, mithyAjJAnaM, rAgaH, dveSaH, smRtibhraMzaH, dharme anAdaraH, yogAnAM duSpraNidhAnaJca / tatra ajJAnaM - mUrkhatA, saMzayaH- saMdehaH, mithyAjJAnaM - viparItajJAnaM, rAga:-abhiSvaGgarUpaH, dveSaH - tadviparItaH, smRtibhraMzaH - vismaraNaM, dharme'nAdara:-jinabhASitadharme'nudyamaH, yogAnAM duSpraNidhAnaM - manovAkkAyAnAM duSTapravRttirUpaM / yaduktaM pravacanasAroddhAre saptAdhikadvizatatamadvAre zrInemicandrasUribhiH - 1pamAo ya muNiMdehi, bhaNio aTThabheyao / annANaM 1 saMsao 2 ceva, micchAnANaM 3 taheva ya // 1207 // thaI Apatti pAme che. kahyuM che - "indriyomAM Asakta thayelA maraNa pAmyA che. te A pramANe - "gAy satyakI aneka Rddhine pAmelo, aneka zAstromAM kuzaLa, aneka vidyAthI yukta hovA chatAM paNa" vagere. A pudgaladravyathI banelA tarIke vivakSita hoya tyAre dravyapramAda samajavA ane rAga-dveSa pariNAma rUpe vivakSita hoya tyAre bhAvapramAda samajavA. mATe ja bhAvapramAda judo nathI kahyo. A pAMca prakArano pramAda che ane enA abhAvarUpa pAMca prakArano apramAda che. bhAva ekarUpa hovA chatAM choDavAnI vastu pAMca prakAranI hovAthI pramAda pAMca prakArano kahyo che." kyAMka pramAdanA ATha prakAra paNa kahyA che. te A pramANe - ajJAna = mUrkhatA, saMzaya = saMdeDa, mithyAzAna = viparIta zAna, rAga = sAsasti, dvaSa tirasAra, smRtibhraMza = bhUlI 4, dharmamA manA62 = dharmamA anudhama, yogonu hupraNidhAna = bhana-vayana-yAnI dRSTa pravRtti. pravacana sAroddhAranA 207mAM dvAramAM tathA tenI TIkAmAM kahyuM che - "jenAthI 1. pramAdazca munIndraiH, bhaNitaH aSTabhedataH / / ajJAnaM saMzayaH caiva, mithyAjJAnaM tathaiva ca // 1207 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 pramAdazIlo'pi guruH ziSyeNa devatAvatpUjyaH / 1rAgo 4 doso 5 saibbhaMso 6, dhammami ya aNAyaro 7 / jogANaM duppaNihANaM 8, aTTahA vajjiyavvao // 1208 // ' tavRttau zrIsiddhasenasUribhirapi kathitam - 'pramAdyati - mokSamArga prati zithilodyamo bhavatyanena prANIti pramAdaH / sa ca munIndraiH - tIrthakRdbhirbhaNitaH - pratipAdito bhavati, aSTabhedaH - aSTaprakAraH, tadyathA - ajJAnaM - mUDhatA, saMzayaH - kimetadevaM syAdutAnyatheti saMdehaH, mithyAjJAnaM - viparyastA pratipattiH, rAgaHabhiSvaGgaH, dveSaH-aprItiH, smRtibhraMzo - vismaraNazIlatA, dharme cAhatpraNIte'nAdaraH - anudyamaH, yogAnAM manovAkkAyAnAM duSpraNidhAnaM - daSTatAkaraNama. ayaM cASTavidho'pi pramAdaH karmabandhahetutvAdvarjayitavyaH-pariharttavya iti / // 1207-1208 // ' evamvidhasvarUpaH pramAdo bhavati / yadyapi guruH sadaivA'pramatta eva bhavati tathApi kadAcitpUrvakarmodayena sa pramAdazIlo'pi bhavet / tathApi ziSyeNa tasya pramAdadoSo manasi na dharttavyaH / kintu tathAvidhamapi guruM sarvadoSarahitasarvajJatulyaM matvA tasya bhaktiH karttavyA / vicitrA karmaNAM gatiH / tataH samprati gurau pramAdazIle satyapi kadAcit so'pramattasAdhako'pi bhavet sAdhanAM ca kRtvA svAtmAnaM saMsArasAgarAnnistArayediti sambhavati / ziSyastu pramAdazIlasya guroravajJAM kRtvA svasya saMsAravRddhiM kuryAt / yata uktaM zAstreSu mokSamArga pratye jIvano udyama zithila thaI jAya te pramAda. te tIrthakaroe ATha prakArano kahyo che. te A pramANe - ajJAna = mUDhatA, saMzaya = A Ama haze ke Ama evo saMdeDa, mithyAzAna = dho bodha, 2 / / = mAsasti, dveSa = saprIti, smRtibhraMza = bhUlI javuM, dharmamAM anAdara = dharmamAM anudyama, yogonuM dupraNidhAna = yogone duSTa karavA. A AThe prakArano pramAda karmabaMdhano hetu che. mATe te varjavo." AvuM pramAdanuM svarUpa che. jo ke guru haMmezA apramatta ja hoya chatAM paNa kyAreka pUrvakarmanA udaye teo pramAdI bane. to paNa ziSya temano doSa manamAM na lAvavo. paNa tevA gurune paNa badhA doSa rahita bhagavAna samA mAnI temanI bhakti karavI. karmonI gati vicitra che. tethI guru hAla pramAdI hovA chatAM paNa apramatta sAdhaka banI jAya ane sAdhanA karIne potAnA AtmAne saMsArasAgaramAMthI pAra utAre evuM paNa bane. ane ziSya pramAdI gurunI avajJA karIne potAnA saMsAranI vRddhi karI bese. kemake zAstramAM 1. rAgaH dveSaH smRtibhraMzaH, dharme ca anAdaraH / yogAnAM duSpraNidhAnaM, aSTadhA varjayitavyaH // 1208 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ shailkpnthkjnyaatm| 101 yat devagurvAzAtanAkAriNo'nantaM saMsAramanubadhnanti / yaduktaM zrIjinacandrasUriracitasaMvegaraMgazAlAyAm - 1AsAyaNabahulANa virAhagANaM ca nANacaraNANaM / poggalapariyaTTaddhaM, ukkosaM aMtaraM jamhA // ' tataH ziSyeNa tAdRgvidhasyA'pi guroranAdaro na karttavyaH / taM sarvaguNasampannaM matvA tasya sevAyAM svajIvanaM yojanIyam / __asminviSaye zailakapanthakayotiM prerakaM jJAtavyam / panthakena pramAdazIlo'pi gururekAkI na muktaH, kintu tasya sevaiva kRtA / evamkaraNena tena na kevalaM svakarmanirjaraiva kRtA, kintu gururapi tenodyamazIlaH kRtaH / vistarArthastu ttkthaankaadvseyH| sa ca zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlAyAH saptacatvAriMzadadhikadvizatatamazlokasya vivaraNe zrIsiddharSigaNibhiritthamupanyasto heyopAdeyaTIkAyAm- 'zailapurAzailakanAmA nRpatiH paJcazataparikaro maNDUkAbhidhAnaM sutaM rAjye'vasthApya niSkrAntaH, kAlena jAto gItArthaH, sthitaH sUripade, anyadA jAto'sya vyAdhiH, akAri sutena cikitsA, pazcAtpraguNIbhUto'pi rasAdilAmpaTyAt zItalavihAritAM jagAma / panthakamekaM vihAya tyaktaH zeSaziSyaiH / anyadA cAturmAsikaM kSamayatA gADhanidrAprasuptaH saGghaTTitastena kahyuM che ke devagurunI AzAtanA karanArA anaMta saMsArano anubaMdha kare che. saMvegaraMgazALAmAM zrIjinacandrasUri mahArAje kahyuM che - "ghaNI AzAtanA karanArA ane jJAna-cAritranI virAdhanA karanArAne samakita pAmyA pachI mokSanuM utkRSTa aMtara ardhapudgalaparAvartakALa hoya che." tethI ziSya tevA guruno paNa anAdara na karavo. temane sarvaguNasaMpanna mAnI temanI sevAmAM potAnuM jIvana vItAvavuM. A saMbaMdhamAM zailakapatthakanuM dRSTAnta preraka che. palthake pramAdI gurune paNa choDyA nahIM, paNa temanI sevA ja karI. Ama karavAthI teNe mAtra potAnA karmonI nirjarA ja na karI paNa gurune paNa udyamI banAvyA. vistRta artha kathAnakamAMthI jANavo. upadezamALAnI heyopAdeya TIkAmAM 247mI gAthAnA vivaraNamAM te kathAnaka A rIte batAvyuM che - ""zailapuramAM zailaka rAjA hato. maMDuka nAmanA dikarAne rAjaya ApIne 500 nA parivAra sAthe teNe dIkSA lIdhI. gItArtha thayA. AcArya thayA. ekavAra emane roga thayo. dikarAe cikitsA karAvI. pachI sAjA thayA pachI paNa rasanI AsaktithI te zithIla thayA. eka paMthaka sivAya bAkInA ziSyo temane choDIne jatA rahyA. ekavAra comAsI khAmaNA karavA bharanidrAmAM UMghatA gurunA caraNe paMthake sparza karyo. tethI akALe 1. AzAtanAbahulAnAM virAdhakAnAJca jJAnacaraNayoH / pudgalaparivartArddhaM utkRSTaM antaraM yasmAt //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 svamuktyarthaM ziSyeNa guruH zobhano mantavyaH / sUrizcaraNayoH / tataH so'kANDanidrAvyapagamAdutpannakrodhastaM pratyAha - ka eSa durAtmA mAM prerayati ? ziSyo'pyabravIt - bhagavan ! panthakasAdhurahaM cAturmAsikaM kSamayAmi lagnaH, na punarevaM kariSye, kSamadhvamekamaparAdhaM mama mandabhAgyasya, mithyAduSkRtamiti vadan patitaH punastatpAdayoH / tato'ho'sya prazamo gurubhaktiH kRtajJatA ! mama tu pramAdAtireko nirvivekitvaM ceti jAtasaMvegotkarSaH sUrirAha - mahAtmannicchAmi vaiyAvRttyaM, uddhRto'haM bhavatA bhavagarttapAtAditi / tataH prabhRtyudyatavihAreNa bahukAlaM vihRtya pazcAcchatruJjayagirau paJcazataparivAraH siddhaH sa zailakAcArya iti / ' tadevaM suvistareNa varNitaH zlokayugmabhAvArthaH / adhunA'sya vRttadvayasya rahasyArthaM prakaTIkaromi / ziSyasya mukteH siddhyarthaM guruNA sarvaguNasampannena bhAvyamiti niyamo nAsti, kintu svamuktisiddhyarthaM ziSyeNa svacetasi guruH zobhano mantavya iti niyamo vidyate / yasya gururguNasampannastasya muktinizcitA, yasya gururguNavikalastasya muktiH sandigdheti na niyamo'sti, kintu niyamastvIdRzo vidyate - yena gururguNasampanno matastasya muktinizcitA, yena gururguNavikalo matastasya muktiH sandigdhA / tato gururguNasampanno bhavatu mA vA bhavatu, yadi ziSyo muktimabhilaSati tarhi tenA'vazyaM uThADavAthI te gusse thaI bolyA - "A koNa duSTAtmA mane aDake che ?" paMthaka bolyo - 'huM paMthaka chuM. comAsI khAmaNA karuM chuM. have AvuM nahIM karuM. maMdabhAgyavALA mAro eka guno mApha karo. micchAmidukkaDam.' ema kahI pharI temanA pagamAM paDyo. tethI gurune viyA2 sAvyo - maho ! sAno vo prazabhabhAva, zurumAhita ane kRtajJatA ! huvo abhAhI ane avivehI !' bhanI saMga dhyo. teso polyA - 'mahAtman ! huM vaiyAvacca karavA icchuM chuM. te mane bhavamAM paDavAthI bacAvI lIdho." tyArapachI ghaNo kALa daDha saMyama pALI che guMjayagiri upara 5OOnA parivAra sAthe siddha thayA." Ama vistArapUrvaka banne zlokono bhAvArtha kahyo. have banne zlokono rahasyArtha kahuM chuM. ziSyanA mokSa mATe guru badhA guNothI saMpanna hovA joIe evo niyama nathI, paNa potAnI mukti mATe ziSya potAnA manamAM gurune sArA mAnavA joIe evo niyama che. jenA guru guNasaMpanna tenI mukti nizcita ane jenA guru guNarahita tenI muktimAM zaMkA Avo niyama nathI, paNa niyama to Avo che - jeNe gurune guNasaMpanna mAnyA tenI mukti nizcita, jeNe gurune guNarahita mAnyA tenI muktimAM zaMkA. tethI guru guNasaMpanna hoya ke na hoya, jo ziSyane mokSanI abhilASA hoya to teNe avazya gurune guNasaMpanna mAnavA.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ devpuujaa| 103 svagururguNasampanno mntvyH| sarvaiH ziSyaiH svaguruH zrIgautamasvAmitulyo mantavyaH / guruM sarvaguNasampannaM zrIgautamasvAmitulyaM ca matvA ziSyeNa tadbhaktAvapramattena bhAvyam / __ anyacca devaM sarve'pi sarvaguNayuktaM manyante / tasmindoSalezasya zaGkA'pi kasyacinna jAyate / sarve'tiprayatnena tadbhaktiM karvanti tadAzAtanAJca varjayanti / kadAcidanAbhogena tadavinaye jAte'pi tIvrataraM pazcAttApaM kurvanti, mithyAduSkRtaM dadati, yathocitaM prAyazcittaM gRhNanti sampAdayanti ca / devabhaktiruttamottamadravyaiH kriyate, alpamUlyAni hInAni ca dravyANi na tadbhaktau prayujyante / devasyA'gre stutistavanAdikaM bhAvapUrvakaM gIyate / devaviSayako'varNavAdaH svayaM tu naiva kriyate, yadi kazcidaparaH karoti tarhi so'pi prayatnapUrvakaM nivAryate / yadi sa na viramati tahi svajIvanamapi paNIkRtya sa nivAryate / tata eva svasthIbhUyate / devasambandhi sarvaM kAryaM svayameva kriyate, nAnyasya ksycitsndishyte| tathAkaraNAnantaramapi svamupakRtaM manyate, na tUpakAriNam / devasevAprAptyarthaM sarve'hamahamikayA dhAvanti / devasevArthaM prabhUto dravyavyayaH kriyate / / devasambandhina ete sarve vizeSA guruviSaye'pi samAnarItyA prayoktavyA / tadaiva gurordevatAtulyA pUjA bhvti| iyaM tu tadaiva kartuM zakyate yadA guruH sAkSAtparamAtmaiva badhA ziSyoe potAnA gurune gautamasvAmItulya mAnavA. gurune badhA guNothI yukta ane gautamasvAmI tulya mAnI temanI bhaktimAM apramatta thavuM. bIju, bhagavAnane badhA sarvaguNasaMpanna mAne che. temanAmAM thoDA paNa doSanI zaMkA paNa koIne thatI nathI. badhA prayatnapUrvaka temanI bhakti kare che ane AzAtanA varje che. kyAreka bhUlathI temano avinaya thaI jAya to paNa khUba pazcAttApa kare che, micchAmi dukkaDuM Ape che, ucita prAyazcitta le che ane tene kare che. bhagavAnanI bhakti uttamottama dravyathI karAya che, halakA dravyo temanI bhaktimAM vaparAtA nathI. bhagavAna sAme bhAvapUrvaka statistavana gavAya che. bhagavAnanI niMdA pote nathI ja karatA. paNa bIjA karatA hoya to tene paNa aTakAve che. jo te na aTake to potAnA jIvanane jokhamamAM mUkIne paNa tene aTakAve che. pachI ja svastha thAya che. bhagavAnanI badhI sevA pote ja kare che, bIjAne nathI soMpatA. tema karyA pachI paNa potAnI upara upakAra thayo ema mAne che, potAne upakArI na mAne. bhagavAnanI sevA pAmavA badhA "vahelo te pahelo" nA dhoraNe doDe che. bhagavAnanI sevA mATe ghaNuM dhana kharce che. bhagavAnasaMbaMdhI A badhA vizeSo guru viSe paNa samAna rIte karavA. to ja gurunI bhagavAna tulya pUjA thAya. A tyAre ja karI zakAya jayAre guru sAkSAt paramAtmA lAge.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 gurordevatulyA pUjA / bhaaste| yo guruM jIvanparamAtmarUpaM manyate sa bhavAntare paramAtmAnaM gururUpeNa prApnoti / yasya tu paramAtmaiva gururbhavati, siddhistasya karatalagatA / uktaJca cirantanAcAryakRtazrIpaJcasUtrasya 'pavvajjAparipAlaNAsuttaM' nAmacaturthe sUtre 1 ao paramagurusaMjogo / tato siddhI asaMsayaM / ' zrIharibhadrasUribhirapi SoDazake uktam 'gurupAratantryameva ca tadbahumAnAtsadAzayAnugatam / paramaguruprApteriha, bIjaM tasmAcca mokSa iti // 10 // ' tato devavadgururapi sarvaguNayukto mantavyaH, tasmindoSalezasyA'pi zaGkA na karttavyA / atiprayatnena tadbhaktiH karttavyA tadAzAtanA ca varjanIyA / yaduktaM zrIdazavaikAlikasUtrasya navamAdhyayanasya tRtIyoddezake zrIzayyaMbhavasUribhiH - 2 AyariyaM aggimivAhiaggI sussUsamANo paDijAgarijjA / ' zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlAyAmapi kathitam - puNNehiM coiA purakkhaDehiM siribhAyaNaM bhaviyasattA / gurumAgamesibhaddA, devayamiva pajjuvAsaMti // 101 // ' kadAcidanAbhogena tadavinaye jAte je gurune jIvatA bhagavAna mAne, tene bhavAntaramAM bhagavAna guru tarIka maLe. bhagavAna ja jenA guru hoya tenI mukti najIka bane che. paMcasUtranA 'pravrajyAparipAlanasUtra' nAmanA cothA sUtramAM kahyuM che - 'enAthI paramaguruno saMyoga thAya che. tethI vinA zaMkAe mokSa thAya che." zrIharibhadrasUrijIe SoDazakamAM paNa kahyuM che - "zubhabhAvapUrvakanI gurunI parAdhInatA temanA paranA bahumAnarUpa hovAthI paramAtmAnI prAptinuM bIja che. tenAthI mokSa thAya che." tethI bhagavAnanI jema gurune paNa sarvaguNasaMpanna mAnavA, temanAmAM thoDA paNa doSanI zaMkA na karavI. khUba prayatnapUrvaka temanI bhakti karavI ane temanI AzAtanA varjavI. dazavaikAlikasUtranA 9mA adhyayananA 3jA uddezAmAM zrIzayyabhavasUrimahArAje kahyuM che - AhitAgni brAhmaNa jema agninI sevA kare tema ziSye AcAryanI sevA karavI." upadezamALAmAM paNa kahyuM che - pUrve karelA puNyathI prerAyelA, lakSmInA bhAjanarUpa, jemanuM bhaviSyamAM kalyANa thavAnuM che evA bhavya jIvo gurunI bhagavAnanI jema sevA kare che." kyAreka bhUlathI temano avinaya thaI jAya to 1. ataH paramagurusaMyogaH, tataH siddhiH asaMzayam / 2. AcAryaM agnimivAhitAgniH zuzrUSamANaH pratijAgRyAt / - 3. puNyaiH coditA purAkRtaiH zrIbhAjanaM bhavyasattvAH / gurumAgamiSyadbhadrAH devatAmiva paryupAsante // 101 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukRpAyAH kiM svarUpam ? 105 tIvrataraH pazcAttApaH karttavyaH, mithyAduSkRtaM dAtavyaM, yathAyogyaM prAyazcittaM grahItavyaM sampAdanIyaJca / uttamottamadravyaistasya sevA karttavyA, hInadravyANi ca pariharttavyAni / bhAvena gurorvarNavAdaH karttavyaH / guroravarNavAdaH svayaM na karttavyaH, nA'pi zrotavyaH, kurvannanyaH sarvaiH prakArairnivAryaH / gurusambandhi sarvaM kAryaM svayameva karttavyaM, nAnyasmai sandeSTavyam / tathAkaraNAnantaraM svAtmopakRto mantavyaH, na tuupkaarii| gurusevAprAptyarthamahamahamikayA dhAvanIyam / gurusevArthaM prabhUto dravyavyayaH kartavyaH / evaM kRte sati gurordevatulyA pUjA vRtA bhavati | gurukRpA mokSaprApteravandhyakAraNamasti / tato'yaM niyamo bhavati yeSAM gurukRpAprAptirbhavati teSAM mokSaprAptirbhavati, yeSAM gurukRpAprAptina bhavati teSAM mokSaprAptina bhavati / atra gurukRpAyAH ko'rthaH ? tatra dvau vikalpau sta:-1) gurvAzI: 2) ziSyahRdi vartamAnaM gurubahumAnaM vA / tatrA'dyo vikalpo na samIcInaH / yato gurukRpAyA gurvAzIrityarthe kRte satyuparyukto niyamo na ghaTate, abhavyAdInAM gurvAzIrUpagurukRpAprAptisattve'pi khUba pazcAttApa karavo, micchAmi dukkaDuM ApavuM, yogya prAyazcitta laI tene vahana karavuM. uttamottama dravyothI temanI sevA karavI, halakA dravyo na vAparavA. bhAvathI gurunA guNAnuvAda karavA. gurunI niMdA jAte na karavI, sAMbhaLavI nahIM, bIjA karatA hoya to badhA prayatnapUrvaka aTakAvavA. gurunuM badhuM kArya pote karavuM, bIjAne na bhaLAvavuM. ema karyA pachI potAnI upara upakAra thayo ema mAnavuM, paNa pote upakAra karyo ema na mAnavuM. gurunI sevA pAmavA vahelAsara doDavuM. gurunI sevA mATe ghaNA dhana-zakti vagere kharacavA. Ama karIe to gurunI bhagavAna tulya pUjA thAya. gurukRpA mokSanuM saphaLa kAraNa che. tethI Avo niyama thAya - jemane gurukRpA maLe temano mokSa thAya, jemane gurukRpA na maLe temano mokSa na thAya. ahIM gurukRpAno zuM artha karavo ? emAM be vikalpa che - 1) gurunA ArzIvAda, athavA 2) ziSyanA hRdayamAM raheluM gurubahumAna. temAM pahelo vikalpa barAbara nathI. kemake gurukRpAno artha gurunA AzIrvAda evo karavAthI upara kahelo niyama nahIM ghaTe. kemake abhavya vagerene gurunA AzIrvAdarUpa gurukRpA prApta thavA chatAM temano mokSa nathI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubahumAna eva gurukRpA / mokSaprApterasattvAt caNDarudrAcAryaziSyAdInAM ca gurvAzIrUpagurukRpAprAptyasattve'pi mokSaprApteH zrutatvAt / yadi dvitIyo vikalpaH kakSIkriyate tarhyaparyuktaniyamaH suSThu ghaTate / abhavyAdInAM gurvAzIrUpagurukRpAprAptisattve'pi gurubahumAnarUpagurukRpAprApterasattvamAsIt / atasteSAM muktiprAptirapi na jAtA / caNDarudrAcAryaziSyAdInAM tu gurvAzIrUpagurukRpAprAptyasattve'pi gurubahumAnarUpagurukRpAprApteH sattvamAsIt, atasteSAM muktiprAptirjAtA / tata idaM nizcitaM bhavati gurukRpA ziSyahRdayavarttamAnagurubahumAnarUpA na tu gurvAzIrupA / ziSyahRda gurubahumAnaprakaTanArthaM guruNA guNavatA bhavitavyamiti niyamo nAsti, gurordoSavattve satyapi yadi ziSyastaM devatAmiva pUjayati tarhi tasya hRdaye gurubahumAnaH prAdurbhavati / tatazca muktirapi nizcitA bhavati / evaM svasya muktiprAptyarthaM ziSyeNa svahRdaye gurubahumAnapra yatitavyam / tadarthaM ca tena guruH sAkSAtparamAtmatulyo mantavyaH paramAtmatulyA ca tasya pUjA karttavyA, tata etatkulakacaturthapaJcamazlokoktadoSavattve satyapi guroH ziSyaiH sa devatAvatpUjyata iti yuktisaGgatamuktaM granthapraNetRbhiH zrIratnasiMhasUribhiH // 4-5 // avataraNikA - evaM gururdevatAtulyaM pUjyatvaM pradarzyAdhunA ziSyabhRtyayorbhedaM darzayati 106 thato ane caMDarUdrAcAryanA ziSya vagerene gurunA AzIrvAdarUpa gurukRpA na maLI hovA chatAM temano mokSa thayo evuM saMbhaLAya che. jo bIjo vikalpa svIkArIe to uparano niyama barAbara ghaTe. abhavya vagerene gurunA AzIrvAdarUpa gurukRpA maLI hovA chatAM temanI pAse gurubahumAnarUpa gurukRpA na hatI. tethI temano mokSa na thayo. caMDarudrAcAryanA ziSya vagerene gurunA AzIrvAdarUpa gurukRpA na maLI hovA chatAM temanI pAse guru bahumAnarUpa gurukRpA hatI. tethI temano mokSa thayo. tethI A nakkI thAya che ke - ziSyanA hRdayamAM raheluM gurubahumAna e ja gurukRpA che, gurunA AzIrvAda gurukRpA nathI. ziSyanA hRdayamAM gurubahumAna pedA karavA guru guNavAna hovA joIe evo niyama nathI. guru doSavALA hoya to paNa jo ziSya temane bhagavAnanI jema pUje to tenA hRdayamAM gurubahumAna pragaTe. tethI tenI mukti paNa nakkI thAya. Ama potAnI mukti mATe ziSye potAnA hRdayamAM gurubahumAna pragaTAvavuM. tenI mATe teNe gurune sAkSAt paramAtmA tulya mAnavA ane paramAtmA jevI temanI bhakti karavI. tethI guru A kulakanA A be zlokamAM kahelA doSovALA hovA chatAM ziSyo temane bhagavAnanI jema pUje che ema je granthakAre kahyuM te barAbara che. (4, 5) avataraNikA - Ama 'guru bhagavAnanI jema pUjya che' ema batAvI have ziSya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaM vRttam / 107 mUlam - so cciya sIso sIso, jo nAuM iMgiyaM gurujaNassa / vaTTai kajjammi sayA, seso bhicco vayaNakArI // 6 // chAyA sa eva ziSyaH ziSyaH, yaH jJAtvA iGgitaM gurujanasya / varttate kArye sadA, zeSaH bhRtyaH vacanakArI // 6 // daNDAnvayaH jo sIso, gurujaNassa iMgiyaM nAuM sayA kajjammi vaTTai so cciya sIso, seso vayaNakArI bhicco // 6 // hemacandrIyA vRttiH - yaH - anirdiSTanAmA, ziSyaH- gurvAjJA''rAdhanena mokSasAdhakaH, gurujanasyaguruH muktimArgapradarzakaH, sa eva janaH loka iti gurujanaH, tasyeti gurujanasya, atra gurorgurujanakathanaM bahumAnArtham, iGgitaM manogata bhAvavyaJjikAM pravRttinivRttisUcakaziraH- kampabhrUcAlanAdikAM sUkSmadhIgamyaceSTAM, jJAtvA iGgitaM dRSTvA manogata bhAvamanumAnena nizcitya, sadA nirantaraM, na tu kadAcideva, kArye - gurubhaktirUpe varttate - tadanuSThAnena tiSThati, saH - gurujaneGgitena tanmanogatabhAvaM jJAtvA gurubhaktisampAdakaH ziSyaH, eva gurujaneGgitajJAnA'kuzalasya jJAtvA'pi gurubhaktyakArakasyaivamvidhasya cAnyasyApi ziSyatva-vyavacchedArtham, ziSyaH- vAstaviko'ntevAsI, na tu nAmamAtreNa veSamAtreNa vA bhavatItyatrA - dhyAhAryam, zeSaH uparyuktaziSyalakSaNarahitaH ziSyaH, sa kathaMbhUtaH ? vacanakArI - guruvacanazravaNAnantaraM gurubhaktikArakaH, na tu gurvicchAjJAnapUrvakaM gurubhaktikArakaH, bhRtyaH preSyaH, bhavatItyatrApyadhyAhAryam / - - - - - 1 ane nokarano bheda batAve che. zabdArtha - je ziSya gurunA mananA bhAva jANIne kArya kare che te ja kharekhara ziSya che, vayanapramANe DaranArA jIbha to nohara che. (6) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - gurvAjJAnI ArAdhanA karI mokSane sAdhe te ziSya. mokSano mArga dekhADe te guru. iMgita eTale manamAM rahelA bhAvane jaNAvanArI pravRtti-nivRttinI sUcaka mAthuM halAvavuM, bhamara calAvavI vagere sUkSma buddhithI jANI zakAya evI ceSTAo. gurunA IMgita joIne te uparathI temanA mananA bhAva jANIne je ziSya temanI bhakti kare che te ja kharo ziSya che. iMgita dvArA gurunA mananA bhAvanI jene khabara na paDe ane khabara paDyA pachI paNa te pramANe je bhakti na kare evA ziSyo kharekhara ziSya nathI, paNa gurunuM vacana sAMbhaLIne temanI bhakti karanArA teo nokara che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ iGgitAkArAbhyAM gurvicchAM jJAtvA gurubhaktiH karttavyA / asminzloke granthakRtA ziSyasyAvyaptyativyAptyasambhavadoSarahitaM lakSaNamuktam, atreGgitasyopalakSaNenA''kAro'pi grAhyaH, AkArastu manogatapipAsAdibhAvavyaJjakaghaTAvalokanAdirUpabAdarabuddhigamyaceSTAtmakaH / ziSyeNa kuzalabuddhyA guroriGgitA''kArau jJAtavyau / tadarthaM tena sadA'pramattena gurorantike eva stheyam / ziSyeNeGgitAkAradvAreNa gurvicchAM jJAtvA tathA gurubhaktiH karttavyA yathA gurorvacanoccArasyA''vazyakataiva na bhvet| evaM kRte sati guroH paramo vinayo bhavati / yaduktamuttarAdhyayanasUtrasya prathame vinayAdhyayane '1 ANAniddesakare gurUNamuvavAyakArae / iMgiyAgArasaMpanne, se viNIetti vuccai // 2 // ' zrIzAntisUrikRtataTTIkAyAmapyuktam - 'AGati svasvabhAvAvasthAnAtmikayA maryAdayA'bhivyAptyA vA jJAyante'rthA anayetyAjJA bhagavadabhihitAgamarUpA tasyA nirdeza utsargApavAdAbhyAM pratipAdanamAjJAnirdezaH, idamitthaM vidheyamidamitthaM vetyevamAtmakaH tatkaraNazIlastadanulomAnuSThAno vA AjJAnirdezakaraH, yadvA''jJA saumya ! idaM kuru idaM ca mA kArSIriti guruvacanameva, tasyA nirdeza idamitthameva karomi iti nizcayAbhidhAnaM tatkaraH, AjJAnirdezena vA tarati bhavAmbhodhi 108 - A zlokamAM granthakAre ziSyanuM avyApti, ativyApti ane asaMbhava doSothI rahita lakSaNa batAvyuM che. ahIM IMgitanA upalakSaNathI AkAra paNa laI levo. manamAM rahelA pANI pIvAnI icchA vagere bhAvone jaNAvanArI ghaDAne jovA vagere rUpa sthUla buddhithI jANI zakAya evI ceSTA te AkAra. ziSye kuzaLabuddhithI gurunA IMgita-AkAra jANavA joIe. tenI mATe teNe haMmezA apramatta thaIne gurunI najIkamAM rahevuM joIe. ziSya gurunA IMgita - AkAra jANIne tevI rIte gurubhakti karavI joIe ke gurune bolavAnI jarUra ja na paDe. Ama karavAthI guruno paramavinaya thAya che. uttarAdhyayanasUtranA pahelA vinaya adhyayanamAM kahyuM che - 'gurunI AjJAnuM pAlana karanAra, gurunI najIkamAM besanAra, iMgita - AkArane jANavAmAM kuzaLa ziSya vinIta kahevAya che." zrIzAntisUri mahArAje tenI TIkAmAM kahyuM che - 'potapotAnA bhAvarUpe jenAthI padArtho jaNAya te bhagavAne kahela AgamorUpa AjJA. utsarga-apavAda vaDe tenuM pratipAdana karavuM te AjJAno nirdeza. tenuM pAlana kare te AjJAnirdezakara. athavA AjJA eTale 'he saumya ! Ama kara ane Ama nahIM kara' evuM guruvacana. teno nirdeza eTale 'ene e rIte ja karuM.' evo nizcaya. te kare te AjJAnirdezakara. athavA AjJAnA 1. AjJAnirdezakaraH gurUNAmupapAtakArakaH / iGgitAkArasampannaH saH vinIta ityucyate // 2 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ iGgitAkArAbhyAM gurvicchAM jJAtvA gurubhaktiH karttavyA / 109 mityAjJAnirdezatara ityAdayo'nantagamaparyAyatvAdbhagavadvacanasya vyAkhyAbhedAH sambhavanto'pi mandamatInAM vyAmohahetutayA bAlAbalAdibodhotpAdanArthatvAccAsya prayAsasya na pratisUtraM pradarzayiSyante, tathA 'gurUNAM' gauravArhANAmAcAryAdInAmupa - samIpe patanaM sthAnamupapAtaH - dRgvacanaviSayadezAvasthAnaM tatkArakaH - tadanuSThAtA, na tu gurvAdezAdibhItyA tavyavahitadezasthAyIti yAvat, tatheGgitaM-nipuNamatigamyaM pravRttinivRttisUcakamISadbhUziraHkampAdi AkAraH - sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvAbhivyaJjako digavalokanAdiH, Aha ca - 1avaloyaNaM disANaM viyaMbhaNaM sADayassa saMThavaNaM, AsaNasiDhilIkaraNaM paTThiyaliMgAiM eyAiM // 1 // ' anayordvandve iGgitAkArau tau arthAdgurugatau samyak prakarSeNa jAnAti iGgitAkArasamprajJaH, yadvA - iGgitAkArAbhyAM gurugatabhAvaparijJAnameva kAraNe kAryopacArAdiGgitAkArazabdenoktaM, tena sampanno yuktaH, 'sa' ityuktavizeSaNAnvitaH 'vinItaH' vinayAnvitaH, 'iti' sUtraparAmarza, ucyate, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti gamyate, anena ca svamanISikA'pohamAha iti sUtrArthaH // 2 // nirdezathI je saMsArasamudrane tare te AjJAnirdezatara. bhagavAnanuM vacana anaMta gama ane paryAyovALuM hovAthI AvI aneka vyAkhyAo thaI zake che. paNa tenAthI maMdabuddhivALAone mUMjhavaNa thAya ane A grantharacanA bALa-strI vagerene samajAvavA mATe che. tethI dareka sUtramAM ame te vyAkhyAo nahIM batAvIe. guru joI zake ane bolAvI zake evA sthAnamAM besanAro. gurunA AdezanA DarathI dUra na besavuM. iMgita eTale nipuNamatithI jANI zakAya te, pravRtti-nivRttine sUcavanAra bhamara-mAthuM halAvavuM vagere. AkAra eTale skUlabuddhithI jANI zakAya te, javA vagerenA bhAvane jaNAvanAruM dizAomAM jovuM vagere. kahyuM che - 'dizAomAM jovuM, taiyAra thavuM, kapaDo levo, Asana choDavuM e javAnA cihno che.' gurunA igita - AkArane jANe. athavA kAraNamAM kAryano upacAra karIne igitaAkAra eTale gurunA mananA bhAvanuM jJAna. tenAthI yukta hoya. e traNa vizeSaNavALA ziSyane tIrthakara, gaNadhara vagere vinIta kahe che. AnAthI ema jaNAvyuM ke A pote spelI pAta nathI." 1. avalokanaM dizAM vijRmbhanaM sATakasya saMsthApanam / AsanazithilIkaraNaM prasthitaliGgAni etAni // 1 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvicchArAdhanameva paramA gurubhaktiH / api ca iGgitAkArAnusArecchA''rAdhanakArI ziSyo loke'pi pUjyo bhavati, taduktam zrIdazavaikAlikasUtrasya navamAdhyayanasya tRtIyoddezakasya prathamavRtte zrIzayyaMbhavasUribhiH 'Az2oyaM kRtrimeva nabbA, no chamArAD sa pUjjo // ' jaghanyA ziSyo hi gurvicchA''rAdhako bhavati, na kevalaM gurvAjJAsamArAdhako bhavati / gurvicchA''rAdhanaiva guroH paramA bhaktirbhavati / yato gurubhaktistridhA bhavati madhyamotkRSTA ca / tatra jaghanyA gurubhaktirgurusevAkaraNam, madhyamA gurubhaktirgurusandiSTaparasevAkaraNam, utkRSTA gurubhaktirgurvicchAsamArAdhanam / Asu uttarottarA bhaktiH pUrvasyAH pUrvasyA bhakteratizAyinI viziSTataraphaladAyinI ca bhavati / 110 yathA vidyAsAdhako'pramatto bhUtvA vidyAM sAdhayati, tatkRte upasargAnapi sahate, nidrAmapi tyajati, bubhukSAM tRSAM ca na gaNayati, vidyAsiddhi yAvadekAgramanasA vidyAjApaM karoti, asAdhyamupacAraM karoti, tathA ziSyeNApyapramattena bhUtvA gurvicchA''rAdhanIyA / tatkRte upasargA api soDhavyAH, nidrA'pi tyajanIyA, bubhukSAtRSe'pi na gaNayitavye, mokSaprAsiM vaLI iMgita-AkArane anusAre gurunI icchAnI ArAdhanA karanAra ziSya lokamAM paNa pUjya bane che. dazavaikAlikasUtranA 9mA adhyayananA 3jA uddezAnI pahelI gAthAmAM zrIzaSyabhavasUri mahArAje kahyuM che - je ziSya gurunI najara - iMgitane ja jANIne temanI icchAnI ArAdhanA kare che te pUjya che.' ziSya gurunI icchAno ArAdhaka hoya, mAtra gurunI AjJAno ArAdhaka na hoya. gurunI icchAnI ArAdhanA karavI e ja gurunI zreSTha bhakti che. kemake gurunI bhakti traNa prakAranI che - jaghanya, madhyama ane utkRSTa. gurunI sevA karavI e gurunI jaghanya bhakti che. gurunA kahyA mujaba bIjAnI sevA karavI e gurunI madhyama bhakti che. gurunI icchAnI ArAdhanA karavI e gurunI utkRSTa bhakti che. AmAM uttarottara bhakti pUrva pUrvanI bhakti karatA caDhIyAtI ane caDhIyAtA phaLa ApanArI che. jema vidyAsAdhaka apramatta thaIne vidyA sAdhe che. tenI mATe upasargone paNa sahe che, uMghane choDe che, bhUkha ane tarasane gaNakArato nathI, vidyA siddha thAya tyAM sudhI ekAgra manathI vidyAno jApa kare che, asAdhya evA paNa upacAra kare che tema ziSya apramatta thaIne gurunI icchAnI ArAdhanA karavI, tenI mATe upasargo paNa sahevA, uMgha paNa choDavI, bhUkha-tarasa paNa gaNakAravI nahIM, mokSa na thAya tyAM sudhI ekAgra manathI 1. AlokitaM iGgitameva jJAtvA ya: chanda ArAdhayati saH pUjyaH // 1 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhRtyAtziSyasya vizeSaH / 111 yAvadekAgramanasA gurvicchA''rAdhanaM kartavyam, asAdhyo'pyupacAraH sampAdanIyaH / ta eva ziSyA ye gurave na kiJcidapi kAryaM kartuM dadati, svayameva sarvaM tatkAryaM kurvanti / evaM ziSyairgurave vacanoccArAvasaro'pi na dAtavyaH, tatpUrvameva gurviGgitAkArau jJAtvA tatkAryaM karaNIyam / ato'pyadhikaM yadi kathyate tarhi gurave manasi vicArakaraNAvasaro'pi na dAtavyaH, tatpUrvameva tatkArya sampAdanIyam / / svAmivacanazravaNAnantaraM tu bhRtyo'pi kAryaM karoti / bhRtyaH svAmimanogatabhAvajJAnakuzalo nAsti / ataH sa svAmivacanamapekSate / saH svAmivacanaM nollaGghayati / sa sarvaprayatnena tatsampAdanArthaM prayatate, yatastasya manasi svAmisakAzAt dhanaprApterAkAGkSA vartate / yadi bhRtyaH svAmivacanaM na pAlayati tarhi svAmI krudhyati / tatazca tasmai hInataraM dhanaM dadAti svahaTTAdvA tasya niSkAzanena tasya bhRtyatvamapAsyati / ___ ziSyo lokottarazAsanasabhyo'sti / tatastasya pravRttibhRtyapravRtteratizAyinI syAt / yadi bhRtyaH svAmivacanazravaNAnantaraM kAryaM karoti tarhi ziSyeNa tu gurvicchAjJAnAnantaraM kArya karttavyama / yadi ziSyo'pi garuvacanazravaNAnantarameva kAryaM karoti, na ta garumanogatabhAvajJAnArthaM prayatate jJAte'pi vA tasminguruvacanaM pratIkSate tahi sa bhRtyatulyo bhavati / garunI icchAnI ArAdhanA karavI, asAdhya upacAro paNa karavA. teo ja kharekhara ziSya che je gurune kaMI paNa kAma karavA na de, pote ja temanuM badhuM kArya kare. Ama ziSyoe gurune bolavAno avasara ja na Apavo joIe. guru bole e pahelA ja emanA iMgita-AkAra jANIne temanuM kArya karavuM. hajI AgaLa kahuM to gurune vicAra karavAno avasara paNa na Apavo. e pahelA ja emanuM kArya karavuM. mAlikanuM vacana sAMbhaLyA pachI to nokara paNa kAma kare che. nokara zeThanA mananA bhAva nathI jANato. ethI e zeThanA vacananI apekSA rAkhe che. te zeThanuM vacana oLaMge nahIM. sarvaprayatnapUrvaka tenuM pAlana karavA prayatna kare che. kemake tene zeTha pAsethI dhana meLavavAnI icchA che. jo te zeThanA vacananuM pAlana na kare to zeTha gusse thAya, tene pagAra ocho Ape ke tene nokarImAMthI kADhI nAkhe. ziSya lokottara zAsanano sabhya che. tethI tenI pravRtti nokaranI pravRtti karatA caDhIyAtI hoya. jo nokara zeThanuM vacana sAMbhaLyA pachI kArya karato hoya to ziSya to gurunI icchA jANIne ja kArya karavuM joIe. jo ziSya paNa gurunuM vacana sAMbhaLyA pachI ja kArya kare, gurunA mananA bhAva jANavAno prayatna na kare ke jANavA chatAM gurunA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 prakArAntareNa gurusevAyAstrividhatvam / bhRtyAttasya na ko'pi vizeSaH syAt / ataH ziSyeNa svamahattvarakSaNArthaM gurvicchAjJAnAya prayatanIyaM gurvicchAM ca jJAtvA tasyAH pUraNArthaM svasarvazaktyA sarvakauzalyaM prayoktavyam / yathaiva hi bhRtyaH svAmivacanaM sevate tathaiva ziSyeNa gurvicchA''rAdhanIyA / tena svIyaM sarvaM prajJApATavaM gurvicchAbodhAya prayojanIyam / tena kadA'pi gurvicchA nollaGghanIyA / sadaiva tatpUraNArthaM prayatanIyam / yathA bhRtyo dhanakAGkSI bhavati, tathA ziSyo nirjarAkAGkSI bhavati / yadi ziSyo garvicchAM na pUrayati tarhi karmarAjastasmai kupyati / tatastasya karmanirjarA hInatarA bhavati sa vA tasya sAdhutvA'pasAraNena tasya ziSyatvamAkSipati / tataH ziSyeNa guruvacanasya pratIkSA na karttavyA, kintu gurumanobhAvaM jJAtvA guruvacanoccArAtpUrvameva gurukAryaM tathA sampAdanIyaM yathA gurorvacanoccArA''vazyakataiva na bhavet / anyathA'pi gurusevA tridhA bhavati / tadyathA - kAyikasevA vAcikasevA mAnasikasevA ca / tatra guroH zarIrasya zuzrUSA kAyikasevocyate, guruvacanAnusAreNa gurukAryasampAdanaM vAcikasevA, gurvicchApUraNaM ca mAnasikasevA / idamapi gurusevAyAstrividhatvaM pUrvoktagurubhaktitrividhatvaM nAtiricyate / yatastayoH zabdabhinnatve'pyarthasAmyamevAsti / za vacananI rAha juve to te nokaranI samAna thaI gayo. nokara karatA tenAmAM kaMI pharaka na rahyo. AthI ziSye potAnuM mahattva jALavavA gurunI icchA jANavAno prayatna karavo ane te jANIne te pUrI karavA potAnI badhI zaktithI badhI hoMziyArI kAme lagADavI. jema nokara zeThanA vacananI sevA kare che tema ziSye gurunI icchAnI ArAdhanA karavI. teNe potAnI buddhinA badhA kSayopazamano gurunI icchA jANavA mATe upayoga karavo. teNe kyAreya gurunI icchA oLaMgavI nahIM. haMmezA tene pUrI karavAno prayatna karavo. jema nokara paisA jhaMkhe che, tema ziSya nirjarAne jhaMkhe che. jo ziSya gurunI icchA pUrI na kare to karmarAjA tenI upara gusse thAya. tethI tene karmanirjarA ochI thAya athavA to te tenuM sAdhupaNuM laIne tenuM ziSyapaNuM dUra kare. tethI ziSye guruvacananI rAha na jovI, paraMtu gurunA mananA bhAva jANIne guru bole te pahelA ja tevI rIte temanuM kArya karavuM ke gurune bolavuM ja na paDe. bIjI rIte paNa gurusevA traNa prakAre che. te A rIte - kAyikasevA, vAcikasevA ane mAnasikasevA. temAM gurunA zarIranI sevA te kAyikasevA, guruvacana anusAre kArya karavuM te vAcikasevA ane gurunI icchA pUravI te mAnasikasevA. gurusevAnA A traNa prakAra paNa pUrve kahelA gurubhaktinA traNa prakArathI judA nathI. kemake te bannemAM mAtra zabdonI bhinnatA che, artha to eka ja che. ziSya jevI gurusevA kare, phaLa paNa tene tevuM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnasikasevAyAM kAyikavAcikasevayoniyatatvam / 113 yAdRzI gurusevA kriyate phalamapi tena tAdRzameva prApyate / yadi ziSyo guroH kAyikasevAmeva karoti, na tu vAcikamAnasikyau, tAyatyAM tasya kAyasevaiva bhaviSyati, na ko'pi tasya vacanasya pAlanamicchAyA vA pUraNaM kariSyati / yadi ziSyo guroH kAyikavAcikaseve karoti, na tu mAnasikI, tAyatyAM tasya kAyasevA bhaviSyati sarve ca tasya vacanasya pAlanamapi kariSyanti, kintu na ko'pi tasyecchAnusAreNa vartiSyate / yadi ziSyo gurostrividhAmapi sevAM karoti tahi bhAvikAle tasya kAyasevA bhaviSyati, tasya vacanasya pAlanaM sarve kariSyanti, sarvaM ca kAryaM tasyecchAnusAreNa bhaviSyati / nanu ye ke'pi guroH kevalaM mAnasikasevAmeva kurvanti na tu kAyika-vAcikaseve, Ayatau teSAM kiM phalaM bhaviSyati ? are ! devAnAMpriya ! mandamatirasi, yato mAnasikasevAyAM kAyikavAcikasevayoniyatatvAt, idamuktaM bhavati - yatra mAnasikasevA tatra sutarAM kAyikavAcikaseve sta eva / yatra tu kAyika-vAcikaseve tatra tu mAnasikasevA syAd na vaa| idaM ca sarvaM gurusevAyA AnuSaGgikaM phalaM, mukhyaphalaM tu karmanirjaraiva / sA'pyuttarottarAyAH sevAyAH karaNe prabhUtatarA bhavati / tataH prabhUtanirjarAkAGkSiziSyeNA'pi gurvicchA''rAdhanAyAmeva prayatanIyam / ziSyeNa kevalaM guroricchA''rAdhanIyA, tasya phalodaye tu sarve'pi tsyecchaamaLe. jo ziSya gurunI mAtra kAyikasevA ja kare, paNa vAcikamAnasikasevA na kare to bhAvimAM tenI kAyasevA ja thaze, koI tenA vacananuM pAlana ke icchAnI pUrti nahIM kare. jo ziSya gurunI kAyikavAcikasevA kare. paNa mAnasikasevA na kare to bhAvimAM tenA zarIranI sevA thaze, tenA vacananuM pAlana paNa thaze, paNa koI tenI icchA pramANe nahIM varte. jo ziSya gurunI traNa prakAranI sevA kare to bhAvimAM tenI kAyasevA thaze, tenA vacananuM pAlana badhA karaze ane badhuM kArya tenI icchA pramANe thaze. prazna - je koI gurunI mAtra mAnasikasevA kare paNa kAyikavAcikasevA na kare bhaviSyamAM temane zuM phaLa maLaze ? javAba - are ! tame ATaluM ya jANatA nathI ke mAnasikasevAmAM kAyikavAcikasevA niyata che. eTale ke jyAM jyAM mAnasikasevA hoya tyAM kAyikavAcikasevA hoya ja, jyAM kAyikavAcikasasevA hoya tyAM mAnasika sevA hoya ke na paNa hoya. A badhuM gurusevAnuM AnuSaMgika phaLa che. mukhyaphaLa to karmanirjarA ja che. te paNa uttarottara sevA karavAthI vadhu thAya che. tethI vadhu nirjarAnI icchAvALA ziSya paNa gurunI icchAnI ArAdhanA karavAmAM ja yatna karavo. ziSya mAtra gurunI ja icchA ArAdhavAnI hoya che, jyAre tenuM phaLa maLaze tyAre tenI icchAne badhA ya anusaraze.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 azubhecchAnirodha eva tapaH, na tu zubhecchAnirodhaH / manusariSyanti / nanu zAstreSu tapaso lakSaNamicchAnirodharUpaM kathitam / tato yadi ziSyA gurvicchAyA viparItaM varteran tarhi gurvicchAyA nirodhaH syAt / tatastapo'nuSThAnena guronijarA syAt / yadi ziSyA guvicchAnusAreNa kAryaM kuryustahi guvicchAyA pUritatvAnna tasyA nirodhaH syAt / tataH karmanirjarA'pi gurorna syAt / evaM ziSyANAM gurvicchAnusAreNa kAryakaraNe guroH karmanirjarAlAbho na bhavati, pratyuta ziSyANAM gurvicchAviparItavarttane guroH karmanirjarAlAbho bhavati / ziSyaistu tadanuSTheyaM yena gurorlAbho bhavati / tatkimarthaM bhavatA guvicchA''rAdhanAyaitAvAnupadezo dIyate ? iti cet ? na, anupAsitagurukulavAsasya vacanametat, yato bhavatA kevalaM zAstrazabdArtha eva dhRtaH, na tu bhAvArtho jJAtaH / azubhecchAyA nirodha eva tapo bhavati, na tu zubhecchAyAH / zubhecchA tu pUraNIyaiva / atra zubhatvaM mokSamArgAnukUlatvamazubhatvaJca tadviparItatvaM jJeyam / gurostu saMvignatvAdgItArthatvAcca prAyastanmanasi zubhecchA eva prAdurbhavanti, na tvazubhecchAH / tataH ziSyaistAsAM sampAdane gurorapi nirjaraiva bhavati, na kA'pi hAniH / pratyuta ziSyairguvicchArAdhane kRte teSAM svecchAnirundhanena tapo bhavati / tatasteSAmapi nirjarA prazna - zAstromAM icchAnirodhane tapa kahyo che. tethI jo ziSyo gurunI icchAne pratikULa varte to gurunI icchAno nirodha thAya. tethI tapa thavAthI gurune karmanirjarA thAya. jo ziSyo gurunI icchA mujaba kArya kare to gurunI icchA pUrI thaI javAthI teno nirodha na thAya. tethI gurune karmanirjarA paNa na thAya. Ama ziSyo gurunI icchA mujaba kArya kare to gurune karmanirjarAno lAbha na thAya, ulTa ziSyo gurunI icchAne pratikULa varte to gurune karmanirjarAno lAbha thAya. ziSyonI pravRtti to evI hovI joIe ke jenAthI gurune lAbha thAya. to pachI zA mATe tame gurunI icchAnI ArAdhanA karavA mATe ATalo badho upadeza Apo cho ? javAba - tame gurukulavAsane sevyo nathI. tethI ja AvuM bolo cho. kemake tame mAtra zAstrono zabdArtha ja jANyo che, bhAvArtha nahI. azubha icchAno nirodha e ja tapa che, zubha icchAno nirodha tapa nathI. zubha icchA to pUrI karavI ja joIe. je icchA mokSamArgane anukULa hoya te zubha icchA. je icchA mokSamArgane pratikULa hoya te azubha icchA. guru saMvigna ane gItArtha hovAthI temane prAyaH zubha icchAo ja thAya che, azubha nahIM. tethI ziSyo te pUrI kare to gurune paNa nirjarA ja thAya, koI nukasAna na thAya. ulTa ziSyo gurunI icchAne ArAdhe to temanI potAnI icchAno nirodha thavAthI temane tapa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurumanobhAvajJAnaM nA'zakyaM kintu prayatnasAdhyam / 115 bhavati / evaM ziSyairgurvicchApAlane kRte guruziSyayorubhayorapi lAbha eva bhavati / so' na kevalaM sAmAnyaH kintu viziSTatara eva / ato mayA gurvicchA''rAdhanopadezadAnAya bhRzaM prayatyate / na ca vAcyaM chadmasthaziSyaH kathaM gurumanobhAvaM jJAsyatIti gurviGgitA''kArAbhyAmanumAya ziSyaiH sa jJAtuM zakyate / idamapi na vaktavyam - iGgitA''kArAbhyAM manogatabhAvAnumAnArthaM prabhUtaM kauzalamA''vazyakam / tattu hInatare'sminkAle ziSyasya kathaM sambhavet ? tato gurumanobhAvajJAnaM prAya azakyameva / tato na ziSyeNa tadarthaM yatanIyamiti / prakRSTaprayatnasya na kimapi asAdhyam / nityaM gurorantike vasanena, punaH punarabhyasanena, gurvicchAjJAnecchAyAstIvratarAyA karaNena ca tAdRgvidhaH karmakSayopazamo bhavati yena iGgitA''kArAbhyAM gurvicchA jJAtuM zakyate / tato yadyapi gurumanobhAvajJAnaM na sukaraM, tathApi nA'zakyam, kintu prayatnasAdhyam / tataH ziSyeNa tadarthaM yatanIyameva / yataH prayatnasAdhyaM kAryaM prayatnenaiva sidhyati na tvevameva / thAya. tethI temane paNa karmanirjarA thAya. Ama ziSyo gurunI icchAnuM pAlana kare to bannene lAbha ja thAya che. te paNa sAmAnya lAbha nahIM, viziSTa lAbha che. mATe huM gurunI icchAnI ArAdhanA karavAno upadeza ApavA mATe khUba prayatna karuM chuM. prazna ziSya to chadmastha che. te gurunA mananA bhAva zI rIte jANaze ? javAba - gurunA IMgita ane AkAra uparathI anumAna karIne ziSyo te jANI zake che. - prazna - iMgita ane AkAra uparathI mananA bhAvanuM anumAna karavA ghaNI nipuNatA joIe. A paDatA kALamAM ziSyomAM eTalI nipuNatA kyAMthI hoya ? tethI gurunA mananA bhAva jANavA azakya ja che. mATe ziSye te jANavAno prayatna na karavo. na javAba - tamAre AvuM na kahevuM, kemake prakRSTa prayatna mATe kaMI asAdhya nathI. sadA gurunI bAjumAM besavAthI, vAraMvAra abhyAsa karavAthI ane gurunI icchA jANavAnI icchA vadhu tIvra karavAthI karmono tevo kSayopazama thAya che ke jethI iMgita-AkAra uparathI gurunI icchA jANI zakAya che. tethI jo ke gurunA mananA bhAva jANavA sahelA nathI chatAM azakya paNa nathI, paNa prayatna karavAthI te jANI zakAya che. mATe ziSye te jANavA mATe prayatna karavo ja joIe. kemake prayatnathI siddha thanAruM kArya prayatnathI ja siddha thAya che, ema ne ema nahIM.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyeNa svabuddhirgurumanobhAvajJAnArthameva prayoktavyA / ziSyeNa svabuddhirgurumanobhAvajJAnArthameva prayoktavyA tadanusAreNa ca jIvitavyam / evameva tasya muktirbhAvinI / gurumanobhAvajJAnAtiriktajJAnena na tasya kimapi prayojanam / yadi gurumanobhAvajJAnA''rAdhanAbhyAmeva tasya siddhirbhAvinI tarhi kimarthaM so'nyatra yateta ? ziSyeNa sarvA'pi svazaktirgurubhaktyarthamevopayoktavyA / zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlAyAM ziSyasvarUpamevaM pratipAditam -' 1 aNuvattayA viNIyA, bahukkhamA niccabhattimaMtAya / gurukulavAsI amuI, dhannA sIsA iha susIlA // 97 // zrIsiddharSigaNikRtataTTIkAyAmevaM varNitam 'aNuvattayA' gAhA, anuvarttakA anukUlavRttayo, vinItAH kRtyakAriNo, bahukSamA nIroSAH, nityaM bhaktimanto gurau sadAntaHkaraNapratibaddhAH cazabdaH samuccaye, gurukulavAsinaH, zrutagrahaNArthamAcAryAntarAntikaM gatAH punaramocakA granthasamAptAvapi na jhaTiti taM muJcanti dhanyAH puNyabhAjaH ziSyA vineyA ityevaM suzIlA bhavanti, svaparayoH samAdhijanakatvAditi // 97 // ' tadidamatropadezasarvasvam - sa eva ziSyo bhavati yo gurviGgitA''kArAbhyAM gurumanobhAvaM jJAtvA kArye pravartate / guruvacanAnusAreNa kAryapravarttakastu bhRtyo bhavati, na tu ziSyaH / 116 ziSye potAnI buddhino upayoga gurunA mananA bhAvo jANavA ja karavo ane tenA anusAre jIvavuM. e rIte karavAthI ja eno mokSa thaze. gurunA mananA bhAva jANavA sivAya bIjuM jANavAnI tene koI jarUra nathI. jo gurunA mananA bhAvane jANavAthI ane te mujaba ArAdhanA karavAthI ziSyano mokSa thato hoya to zA mATe teNe bIje yatna karavo ? ziSye potAnI badhI zaktino upayoga guru bhaktimAM ja karavo. upadezamALAmAM ane tenI heyopAdeya TIkAmAM ziSyanuM svarUpa AvuM batAvyuM che - ''anuvartaka = gurune anukULa rIte vartanArA, vinIta gurunuM kArya karanArA, bahukSamA = gussA vinAnA, nitya bhaktimAna guru viSe sadA hRdayathI baMdhAyelA, gurukuLavAsI = gurukuLavAsamAM rahenArA, amocI = bhaNavA mATe anya AcArya pAse gayA pachI graMtha pUro thaI jAya to paNa temane tarata nahIM choDanArA, puNyazALI ziSyo suzIla hoya che, kemake teo potAne ane bIjAne bannene samAdhi pedA kare che.' = = ahIM upadezano sAra Avo che - te ja ziSya che je gurunA iMgita-AkAra uparathI temanA mananA bhAva jANIne kArya kare. guruvacanane anusAre kArya karanAra to nokara che, ziSya nahIM. 1. anuvarttakA vinItA bahukSamA nityabhaktimantazca / gurukulavAsinaH amocinaH dhanyAH ziSyA iha suzIlAH // 97 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaM vRttam / 117 guruvacanaM tu gurvAjJArUpam / tato yadyapi guruvacanAnusAreNA'pi kAryakArI ziSya ArAdhaka evA'sti, tathApyatra tasya bhRtyatvakathanaM gurvAjJA''rAdhanA'pekSayA guvicchA''rAdhanasya mahattvapratipAdanArthaM draSTavyam // 6 // avataraNikA - tadevaM gurumanobhAvA''rAdhanasya prAdhAnyaM pradA'dhunA gurubhaktirahitaziSyajIvanasya niSphalatvaM pratipAdayati - mUlam - jassa gurummi na bhattI, nivasai hiyayaMmi vajjarehavva / kiM tassa jIvieNaM, viDaMbaNAmettarUveNaM ? // 7 // chAyA - yasya gurau na bhaktiH, nivasati hRdaye vajrarekheva / kiM tasya jIvitena, viDambanAmAtrarUpeNa // 7 // daNDAnvayaH jassa hiyayaMmi gurummi bhatti vajjarehavva na nivasai tassa viDaMbaNAmettarUveNaM jIvieNaM kiM ? // 7 // hemacandrIyA vRttiH - yasya - ziSyasya, hRdaye- Atmani, gurau guruH - doSatrAtA, tadviSayikA, bhaktiH - sevAkaraNabhAvaH, vajrarekhA iva, vajraM - indrAyudhaM, tena kRtA rekhA - paGktiriti vajrarekhA, tadvat, na-niSedhArthaM, nivasati - nitarAM-atizayena vasatitiSThatIti nivasati - dRDhaM tiSThatItyarthaH, tasya-gurubhaktirahitasya, viDambanAmAtrarUpeNa - viDambanA-kAyaklezaH - niSphalA kriyeti yAvat, saiveti viDambanAmAtraM, tat rUpaM - svarUpaM yasya taditi viDambanAmAtrarUpama, teneti viDambanAmAtrarUpeNa niSphalena niHsAreNa vetyarthaH, jIvitena - jIvanena, kim ? ko lAbhaH ? na ko'pIti kAkvarthaH / ___ ziSyeNa svahRdaye gurubhaktirvajrarekhAvadutkIrtanIyA / mRdyaGgalIkRtA rekhA sukhenaivaa'paasyte| guru vacana eTale gurunI AjJA. tethI jo ke guruvacana pramANe kArya karanAro ziSya ArAdhaka ja che, chatAM ahIM tene nokara kahyo te gurunI AjJAnI ArAdhanA karatA gurunI icchAnI ArAdhanAnuM mahattva vadhu che evuM jaNAvavA. (6) avataraNikA - Ama gurunA mananA bhAvonI ArAdhanAnI pradhAnatA batAvIne have granthakAra jaNAve che ke gurubhakti vinAnuM ziSyanuM jIvana niSphaLa che - zabdArtha - jenA hRdayamAM gurunI bhakti vajanI rekhAnI jema nathI rahetI tenA mAtra vitt15||35 vanathI | yaho ? (7) hemacandrIyAvRttino bhAvArtha-doSothI bacAve te guru. je ziSyanA AtmAmAM gurunI bhakti vajanI rekhAnI jema aMkita nathI thatI tenuM jIvana kAyaklezarUpa che. tenAthI kaMI lAbha nathI thato. ziSya potAnA AtmAmAM gurubhakti vajanI rekhAnI jema kotaravI. mATImAM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ziSyahRdaye vajrarekhAtulyA gurubhaktiH syAt / patre lekhinIkRtA rekhA'pi tathAvidhaprayogenA'pAsyate / kASThe dhAtukRtA rekhA'pi mahatA prayatnenA'pAsyate / kintu zilAyAM vajrakRtA rekhA na kenA'pi prakAreNa dUrIbhavati / sakRtkRtAyAM sA yAvaddravyaM tiSThati / dravyasthitiparipUrtau tu dravyaM nazyati, parantu sA rekhA na nazyati / evaM vajrarekhA na kenApi prakAreNA'pagacchati / ziSyeNa svahRdaye gurusevAkaraNabhAvo'pItthameva sthApanIyaH / taddhRdayasthatadbhAvo na kenA'pyapAsyate / kasyAJcidapyavasthAyAM ziSyahRdi vartamAno gurusevAkaraNabhAvo na nazyati, na kevalaM na nazyati, kintu hInataro'pi na jAyate / guroH svasya vA paralokagamane'pi sa bhAvastasya hRdayAnna gacchati / prabhuvIraziSyasunakSatrasAdhorhRdi gurubhaktibhAvo vajrarekhAtulyo'bhavat / ata eva gozAlaka - kRtaprabhuparibhavaM sa soDhuM nA'zaknot / tatazca prabhuparibhavanivAraNArthaM tena svaprANotsargaH kRta: / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH 'Ayariyamattio, " munavruttamarisIraso / avi jIviaM vavasiyaM, na ceva guruparibhavo sahio // 100 // ' AMgaLIthI karelI rekhA sahelAIthI bhUsI zakAya che. kAgaLa upara pena-pensilathI karelI rekhA paNa rabarathI ke bIjA prayogathI bhUsI zakAya che. lAkaDA upara dhAtuthI karelI rekhA ghaNI mahenate dUra thAya che. paNa zilA upara vajrathI karelI rekhA koI paNa rIte dUra thatI nathI. ekavAra karyA pachI jyAM sudhI zilA Take tyAM sudhI te rekhA rahe che. zilAnI sthiti pUrI thatA zilA nAza pAme che paNa te rekhA nAza nathI pAmatI. Ama vajranI rekhA koI paNa rIte jatI nathI. ziSye potAnA AtmAmAM gurusevA karavAno bhAva paNa A ja rIte sthApavo. tenA hRdayamAM rahelo te bhAva koI paNa rIte dUra na thAya. game tevI avasthAmAM ziSyanA hRdayamAM rahelo gurunI sevA karavAno bhAva nAza nathI pAmato. mAtra nAza nathI pAmato eTaluM ja nahI, paNa ocho ya nathI thato. guru ke pote devaloka thAya to paNa te bhAva tenA hRdayamAMthI jato nathI. zrIvIraprabhunA ziSya sunakSatra sAdhunA hRdayamAM gurubhaktibhAva vajrarekhA jevo hato. ethI gozALAe karelo prabhuno parAbhava e sahana na karI zakyA. ane tethI prabhunA parAbhavanuM nivAraNa karavA temaNe potAnA prANano tyAga karyo. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - 'sunakSatramaharSi jevo gurubhaktibhAva bIjA kono che ? temaNe potAnuM jIvana tyajI dIdhuM, paNa guruno parAbhava na sahyo.'' chu. AcAryamAi:, sya munakSatramaSisaMdeza / api jIvitaM vyavasitaM na caiva guruparibhavaH soDhaH // 100 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyeNa svahRdaye'khaNDagurubhaktibhAvo dharttavyaH / 119 ziSyeNa svahRdaye gururbahumantavyaH / uktaJca cirantanAcAryakRtapaJcasUtrasya 'pavvajjAparipAlaNAsuttaM'nAmacaturthe sUtre- "1guruM ca bahumannai jahociaM asNgpddivttiie|' guroH kadAcid doSavattve satyapi ziSyasya hRdi gurusevAkAraNabhAvo na dUSyate / guroH kadAcit pramAdazIlatve satyapi ziSyo gurubhaktau na pramAdyati / guroH kadAcit kopazIlatve satyapi ziSyaH svahRdayasthagurusevAkaraNabhAvopari na kupyati / guruNA kadAcit svagacchAtziSyasya niSkAzane'pi ziSyaH svahRdayAdgurubhaktibhAvaM na niSkAzayati / bhavAmbudhau majjataH ziSyasya gurubhaktibhAva eva tAraNatarIrUpo vartate / tatastena sa sadaivA''lambanIyaH, na kadAcidapi sa dUrIkartavyaH / gurubhaktiH pravRttau karaNarUpA varttate, na tu hRdaye dhaarnnruupaa| tato'tra gurubhaktizabdena gurubhaktibhAvo grAhyaH / gurubhaktistu samyaktvaliGgarUpA varttate, yata uktaM zrIharibhadrasUribhiH prathame zrAvakapaJcAzake - * 2tattatthasahahANaM sammattamasaggaho Na eyammi / micchattakhaovasamA sussUsAI u hotaM daDhaM // 3 // | ziSya potAnA hRdayamAM gurune khUba mAnavA. paMcasUtranA cothA sUtramAM kahyuM che - ziSya yathAyogya, saMga rahita, bhaktithI gurune bahu mAne." guru kadAca doSavALA hoya to paNa ziSyanA hRdayamAM rahelo gurusevAno bhAva dUSita nathI thato. guru kadAca pramAdI hoya to paNa ziSya gurubhaktimAM pramAda na kare. guru kadAca gusso karavAnA svabhAvavALA hoya to paNa ziSya potAnA hRdayamAM rahelA gurusevAnA bhAva upara gusso nathI karato. guru kadAca ziSyane potAnA gacchamAMthI kADhI nAkhe to paNa ziSya potAnA hRdayamAMthI gurubhaktibhAvane kADhI nathI nAkhato. bhavasAgaramAM DUbatA ziSya mATe gurubhaktino bhAva ja tAranArI naukA che. tethI teNe haMmezA tene pakaDI rAkhavo, kyAreya choDavo nahIM. gurubhakti pravRttimAM karavA rUpa che, hRdayamAM dhAraNa karavA rUpa nahIM. tethI ahIM "gurubhakti' zabdathI gurubhaktibhAva levo. - gurubhakti samyaktanuM liMga che. zrIharibhadrasUri mahArAje pahelA zrAvakapaMcAzakamAM kahyuM che - "tattvArthanI zraddhA e samyagdarzana che. e hote chate mithyAtvano kSayopazama hovAthI kadAgraha na hoya ane zuzruSA vagere hoya che - zuzruSA, dharmano rAga, gurudevane 1. guruM ca bahumanyate yathocitaM asaGgapratipattyA / 2. tattvArthazraddhAnaM samyaktvamasadgrahaH na etasmin / mithyAtvakSayopazamAt zuzrUSAdayaH tu bhavanti dRDham // 3 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 gurubhaktiH samyaktvaliGgaM bhAvazrAvakaliGgaM ca / sussUsa dhammarAo, gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo, vayapaDivattIe bhayaNA u // 4 // ' yogazatake'pyuktaM zrIharibhadrasUribhiH- 2sussUsa dhammarAgo, gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo, sammaddiTThissa liMgAI // 14 // ' guruzuzrUSA bhAvazrAvakaliGgarUpApi varttate / yaduktaM dharmaratnaprakaraNe - 3kayavayakammo taha sIlavaM ca guNavaM ca ujjuvavahArI / gurusussUso pavayaNakusalo khalu sAvago bhAve // 33 // ' ekalavyasya hRdaye gurubhaktibhAvaH supratiSThito'bhavat / ata eva guruNA tasya tiraskAre kRte'pi tena na gurubhaktibhAvastiraskRtaH / yadyapyekalavyo laukikaziSyo'bhavat, tasya ca gurubhaktibhAvo'pi laukikaguruviSayako'bhavattathApi lokottarazAsanasthaziSyasya hRdaye jema samAdhi thAya tema temanI vaiyAvaccano niyama hoya. vratano svIkAra hoya athavA na Doya." yogazatabhA 59 shriirbhdrsuuribhaa2|4 - "zuzrUSA, dharma, guruhevane jema samAdhi thAya tema temanI vaiyAvaccano niyama - A samyagRSTinA liMgo che." gurunI sevA bhAvazrAvakanuM liMga paNa che. dharmaratnaprakaraNamAM kahyuM che - ""jeNe vrata lIdhA hoya, zIlavAna hoya, guNavAna hoya, vyavahAramAM saraLa hoya, gurunI sevA karato hoya, pravacanamAM kuzaLa hoya - Avo bhAvazrAvaka hoya." ekalavyanA hRdayamAM gurubhaktino bhAva ekameka thayelo hato. ethI ja gurue teno tiraskAra karyo to paNa teNe gurubhaktibhAvano tiraskAra na karyo. jo ke ekalavya laukika ziSya hato ane teno gurubhaktibhAva paNa laukikaguru pratye hato, chatAM paNa lokottara zAsanamAM rahelA ziSyanA hRdayamAM gurubhaktibhAva pragaTAvavA mATe tethI kathA 1. zuzrUSA dharmarAgo, gurudevAnAM yathAsamAdhi / vaiyAvRttye niyamaH, vratapratipattau bhajanA tu // 4 // 2. zuzrUSA dharmarAgo, gurudevAnAM yathAsamAdhi / vaiyAvRttye niyamo, samyagdRSTeH liGgAni // 14 // 3. kRtavratakarmA tathA zIlavAn ca guNavAn ca RjuvyavahArI / guruzuzrUSaH pravacanakuzalaH khalu zrAvakaH bhAve // 33 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekalavyakathA / 121 gurubhaktibhAvasyA''dhAnArthaM tasya kathA'tIvopayoginyasti, ataH sA'tra prastUyate - droNAcAryaH kauravapANDavAnAM kalAgururAsIt / sa tebhyaH kalA azikSayat / anyadA sa kalAzikSAvyagra AsIt / tadA ekalavyanAmaiko bhillaputraH kalAzikSaNArthaM tadagra upasthitaH / tena kalApAThanArthaM gurave vijJaptiH kRtA / parantu hInajAtijAtatvAdguruNA sa niSiddhaH / tasya jAtyudghaTanena tena sa tiraskRtaH / tathApi taddhRdayasthagurubhaktibhAvameruniSprakampo'bhavat / sa tato nirgatyA'TavIM gataH / tatra tena mRnmayI gurumUrtinirmitA / sa pratidinaM guruvadgurumUrtervandanAdikamakarot / sa gurumUrtimapraznayat - kathaM dhanurdhartavyam ? kathaM zaraH kSeptavyaH? kenA''sanena sthAtavyam ? guNaH kathamAkarSaNIyaH ? lakSyavedhaH kathaM karttavyaH ? yadyapi gurumUrtinirjIvatvAnna tasmai kiJcidapi pratyuttaramadadAt tathApi svahRdayasthagurubhaktibhAvamAhAtmyena sa uparyuktAnAmanyeSAJca praznAnAM samAdhAnaM prAptavAn / evaM gurorabhAve'pi gurubhaktibhAvamAhAtmyAttena dhanurvidyA zikSitA / so'dhRSyo dhanurdharo jAtaH / sAkSAdroNAcAryaguruM prApyA'pyarjunena na tathA dhanurvidyA'bhyastA yathA gurubhaktibhAvamAtreNaikalavyena sA'bhyastA / anyedhurdoNAcAryaH kauravapANDavAdisvaziSyaiH sahATavImAgataH / tatra bhramatA tena viddhapatrANi bahu upayogI che. ethI e ahIM rajU karAya che - droNAcArya kauravo ane pAMDavonA vidyAguru hatA. te temane kaLAo zIkhavADatA hatA. ekavAra teo kaLA zIkhavavAmAM vyagra hatA. tyAre ekalavya nAmano eka bhillaputra temanI pAse kaLA zIkhavA Avyo. teNe kaLA zIkhavavA gurune vinaMti karI. paNa halakI jAtimAM janmelo hovAthI gurue tene nA pADI. tenI jAti ughADI pADIne gurue teno tiraskAra karyo. chatAM paNa tenA hRdayamAM rahelo gurubhaktibhAvarUpI meruparvata Dagyo nahIM. te tyAMthI nIkaLIne jaMgalamAM gayo. tyAM teNe mATInI gurumUrti banAvI. te dararoja gurunI jema gurumUrtine vaMdana vagere karato. te gurumUrtine prazna karato - dhanuSya kevI rIte pakaDavuM ? bANa zI rIte phekavuM? kayA Asane UbhA rahevuM ? dorI kema khuMcavI ? lakSya kevI rIte vidhavuM ?" jo ke gurumUrti nirjIva hovAthI tene koI paNa javAba ApatI na hatI chatAM paNa potAnA hRdayamAM rahelA gurubhaktibhAvanA prabhAvathI tene upara kahelA ane bIjA praznonA javAbo maLatA. Ama guru na hovA chatAM teNe gurubhaktibhAvanA prabhAvathI dhanurvidyA zikhI. te ajoDa dhanurdhara thayo. sAkSAt droNAcArya gurune pAmIne paNa arjune tevI dhanurvidyA zikhI nahIM jevI gurubhaktibhAvamAtrathI ekalavya zikhyo. ekavAra droNAcArya kaurava-pAMDava vagere potAnA ziSyo sAthe jaMgalamAM gayA. tyAM bhamatA temaNe vidhAyelA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 eklvykthaa| dRSTAni, tAni dRSTvA tasyA''zcaryaM saJjAtam / kasyaitannipuNataraM kauzalyamitibodhArthaM tenA'TavyAM gaveSaNA kRtA / tatastena jJAtaM yadiyaM kalaikalavyasyA'sti / tena sa pRSTaH - 'tvayA kasmAdguroH kalA zikSitA ?' so'vadat - 'bhavadbhyaH / ' guruH pRSTavAn-'katham ?' tena sarvo'pi nijavyatikaraH kathitaH / droNAcAryo bhIta: - 'dhanurvidyAyAmayamarjunamatizete / ' tatastena kapaTenaikalavyAya kathitam - 'tvayA mahyaM gurudakSiNA dAtavyA / ' so'vadat'om / yuSmabhyaM kiM rocate ?' gururavadat-'tvayA svadakSiNahastAGguSTho mahyaM dAtavyaH, nAhaM kiJcidanyadyAce / ' etadAkarNane'pi tasya hRdayasthagurubhaktibhAvavego mando nA'bhavat / dhanurvidyAyAM dakSiNahastAGgaSThaH pradhAnabhUto varttate / guruNA sa eva yAcitaH / taddAnAnantaraM svIyadhanurvidyAyA anto bhaviSyatIti tena jJAtam / arjunopari rAgasattvena svopari ca matsarasattvena guruNetthaM yAcitamityapi tena jJAtam / tathApi tena svamanasi guruM prati na duzcintitam / pratyuta sa svIyaM mana evamprakArairvicArairapuSNAt - 'yena guruNA dhanurvidyA dattA tasmai svIyaM sarvaM jIvanamapi dAtavyam / guruNA tu dakSiNahastAGguSTha eva yAcitaH / sa tu sutarAM dAtavyaH / ' evaM tena svahRdayasthagurubhaktibhAvo nizcalo rakSitaH / pAMdaDA joyA. te joI temane Azcarya thayuM. "AvI ajoLa kuzaLatA konI che? e jANavA temaNe jaMgalamAM tapAsa karI. pachI temane khabara paDI ke A kaLA ekalavyanI che. temaNe tene pUchyuM - 'teM yA zuru pAse thI 41 zijI ?' te bolyo - 'mApanI pAse thI.' guru bolyA - "zI rIte ?" teNe potAnI badhI vAta karI. droNAcAryane bhaya lAgyo ke dhanurvidyAmAM A arjunathI AgaLa che. tethI temaNe kapaTathI ekalavyane kahyuM - "tAre mane gurudkssi9|| 5vI zo me.' te bolyo - 'bhale. Apane zuM priya cha ?' guru polyA - 'tArA jamaNA hAthano aMguTho Apa. mAre bIjuM kaMI nathI joItuM." A sAMbhaLavA chatAM tenA hRdayamAM rahelo gurubhaktibhAvano vega dhImo na thayo. dhanurvidyAmAM jamaNA hAthano aMguTho mahattvano hoya che. gurue te ja mAMgyo. te ApyA pachI potAnI dhanurvidyAno aMta Avaze evI tene khabara hatI. arjuna pratyenA rAga ane potAnI uparanA vaiSanA kAraNe gurue AvuM mAgyuM enI paNa ene jANa thaI. chatAM paNa potAnA manamAM teNe guru pratye kharAba vicAra na karyA. us teNe potAnA manane AvA vicArothI puSTa karyuM - "je gurue dhanurvidyA ApI temane potAnuM saMpUrNa jIvana paNa ApI devuM joIe, gurue to jamaNA hAthano aMguTho ja mAgyo che. te to avazya Apavo joIe.' Ama teNe potAnA hRdayamAM gurubhaktibhAva nizcala rAkhyo. gurunI mAMgaNIrUpI kuhADIthI tenA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyatirekadvAreNa gurubhaktibhAvasya mAhAtmyakathanam / 123 guruyAcanAmudgareNa sa khaNDazo nAbhidyata / atredamavadheyam - vastuto droNAcAryeNaikalavyAya na kimapi zikSitam / sa svahRdayasthagurubhaktibhAvenaiva dhanurvidyAM zikSitavAn / tathApi sa evamevA'manyata yadguruNaivAhaM dhanurvidyAM zikSitaH / evaM matvA tena kSaNamapyavilambyA'sinA svadakSiNahastAGgaSThaH chinno gurave ca dattaH / guruNA'nyAye kRte'pi tena svahRdaye gurubhaktibhAvo maJjUSAyAM bahumUlyAbharaNavadrakSitaH / itthamekalavyavatsarvaiH ziSyairnijahRdaye gurubhaktibhAvo nizcalaH kaaryH| ___ asminvRtte vyatirekadvAreNa gurubhaktibhAvasya mahattvaM pratipAditam / yata upadezo dvividho bhavati - anvayadvAreNa vyatirekadvAreNa ca / tatra phalaM pradarzya karttavyasyopadezo'nvayadvAreNopadeza ucyate / karttavyA'pAlanasyA'narthaM pradarzya karttavyopadezo vyatirekadvAreNopadeza ucyate / atra gurubhaktibhAvarahitaziSyajIvanasya niSphalatvaM pratipAditam / tatazca gurubhaktibhAvasya mahattvamAvirbhAvitam / tato'tra vyatirekadvAreNopadezo dattaH / atra vajrarekhAdRSTAntakathanenedaM pratipAditam - ziSyahRdaye vajrarekhAtulye gurubhaktibhAve satyeva tasya jIvanasya sAphalyam / yadi ziSyahRdaye vajrarekhAtulyo gurubhaktibhAvo na TukaDA na thaI gayA. ahIM A vAta dhyAnamAM rAkhavI - droNAcArye vAstavamAM ekalavyane kaMI paNa zIkhavyuM na hatuM. te potAnA hRdayamAM rahelA gurubhaktibhAvathI ja dhanurvidyA zikhyo hato. chatAM paNa te ema ja mAnato hato ke gurue ja mane dhanurvidyA zIkhavI che. ema vicArI kSaNano paNa vilaMba karyA vinA talavArathI teNe potAno jamaNo aMguTho kApIne gurune Apyo. gurue anyAya karyo chatAM teNe potAnA hRdayamAM gurubhaktibhAva peTImAM kiMmatI ghareNAnI jema rAkhyo. Ama ekalavyanI jema badhA ziSyoe potAnA hRdayamAM gurubhaktibhAva nizcala karavo. A zlokamAM vyatirekathI gurubhaktibhAvanuM mahattva batAvyuM che. upadeza be prakArano hoya che - ayathI ane vyatirekathI. temAM phaLa batAvIne karavA yogyano upadeza Apavo te anvayathI upadeza che. kartavyanuM pAlana nahIM karavAthI thatuM nukasAna batAvI karavA yogyano upadeza Apavo. te vyatirekathI upadeza che. ahIM gurubhaktibhAvarahita ziSyanuM jIvana niSphaLa che evuM batAvyuM. ema batAvIne gurubhaktibhAvanuM mahattva batAvyuM. tethI ahIM vyatirekathI upadeza Apyo che. ahIM vajarekhAnuM dRSTAnta batAvIne Ama jaNAvyuM che - ziSyanA hRdayamAM vajarekhA jevo gurubhaktibhAva hoya to ja tenuM jIvana saphaLa che. jo ziSyanA hRdayamAM vajarekhA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 gurubhaktibhAvarahitaziSyajIvanaM viDambanArUpam / syAt, kintu mRdukhAtulyaH patrarekhAtulyaH kASTharekhAtulyo vA sa syAt tadyapi tasya jIvanaM niSphalam / yata etAdRzasya ziSyasya hRdaye vartamAna etAdRzo gurubhaktibhAvaH kadAcidapagacchatyapi / tataH so vizvAsyo na bhavati / vaidyopadiSTamauSadhaM nityaM gRhNAno naro nIrogI bhavati, yo vaidyopadiSTamauSadhaM kadAcidgRhNAti kadAcicca na gRhNAti sa nIrogI na bhavati, tasyauSadhagrahaNAyAso'pi vyartha eva / evaM yasya hRdaye nityaM gurubhaktibhAvo nivasati sa zIghraM muktiM prayAti / tatazca tasya jIvanaM saphalaM bhavati / yasya hRdaye kadAcidgurubhaktibhAvo'sti kadAcicca so'pagacchati, tasya bhavarogo na nazyati / tatazca darlabhaM mAnuSyaM prApya tato'pi darlabhataraM cAritraM prApya so madhaiva hArayati / __ yadi gururjAtyasuvarNavatsarvaguNasampannaH syAt, kintu ziSyahRdaye gurubhaktibhAvasya vajrarekhAtulyo nivAso na syAt tahi ziSyaH svAtmAnaM nistArayituM na zaknuyAt / yadi gurustathAvidhaguNasampanno na syAt, kintu ziSya: svahRdaye gurubhaktibhAvaM vajrarekhAmiva nivAsayati tarhi tasya mokSagamanaM nizcitaM bhavati / uktaJca puSpamAlAyAH svopajJaTIkAyAM maladhArizrIhemacandrasUribhi:- 'mokSArthI san sadaiva gurumeva sevate, yato gurusevanameva jevo gurubhaktibhAva na hoya, paNa mATInI rekhA, kAgaLanI rekhA ke lakADAnI rekhA jevo hoya to paNa tenuM jIvana niSphaLa che. kemake ziSyanA hRdayamAM rahelo Avo gurubhaktibhAva kyAreka jato paNa rahe che. tethI te vizvAsa karavA yogya nathI. vaidya batAvela davA roja lenAra mANasa sAjo thAya. je mANasa vaidya batAvela davA kyAreka le ane kyAreka na le te sAjo na thAya. tenI davA levAnI mahenata phogaTa jAya. ema jenA hRdayamAM haMmezA gurubhaktibhAva rahe che te jaldIthI mokSe jAya che. tethI tenuM jIvana saphaLa thAya che. jenA hadayamAM kyAreka gurubhaktibhAva hoya ane kyAreka te jato rahe, teno bhavaroga dUra nathI thato. tethI durlabha manuSyabhava pAmIne ane tethI paNa durlabha cAritra pAmIne te phogaTa ja hArI jAya che. jo guru so TacanA sonAnI jema badhA guNothI saMpanna hoya, paNa ziSyanA hRdayamAM vajarekhA jevo gurubhaktibhAva na hoya to ziSya potAnI jAtane tArI nathI zakato. jo guru tevA guNavAna na hoya, paNa ziSya potAnA hRdayamAM gurubhaktibhAvane vajanI rekhAnI jema banAve to teno mokSa nizcita che. puSpamALAnI svopajJa TIkAmAM mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje kahyuM che - "mokSanI icchAvALo haMmezA gurunI ja sevA kare
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubhaktibhAvarahitasya sarvA sAdhanA viDambanArUpA / 125 prathamaM kAraNaM mokSasya, tadantareNa sakalajJAnAdiguNAvAptyabhAvAditi / ' yasyAH kriyAyAH kAyaklezAtiriktaM na kimapi phalaM prApyate sA viDambanocyate / atra gurubhaktibhAvarahitaziSyajIvanasya viDambanAtulyatvaM kathitam / tatastasya jIvanasya prakRSTA'pi sAdhanA paramArthato viDambanA / vyavahAreNa sa prakRSTaH sAdhako bhAsamAno'pi nizcayadRSTyA tu virAdhaka eva / sa yadi bahuzruto'pi bhavettahi tasya bahuzrutatvamapi viDambanArUpameva / yadi sa vikRSTatapasvyapi bhavettarhi tasya tapo'pi viDambanaiva / yadi sa prakRSTaM vaiyAvRttyamapi kuryAttahi tadapi viDambanA / yadi sa prakRSTAM zAsanaprabhAvanAM kuryAttarhi sA'pi viDambanA / yadi sa niraticAraM cAritraM pAlayettarhi tadapi tasya cAritrapAlanaM niSphalam / yadi sa upadezadAnena bahUnjIvAndharmaM bodhayet tarhi tadapi tasya vaktRtvaM viDambanArUpam / yadi sa zAstrasarjako bhavet, tarhi tadapi zAstrasarjakatvaM viDambanA / yadi sa Agamakuzalo bhavet, tarhi tadapi tasyAgamakuzalatvaM viDambanA / yadi sa vAdI bhavet, tarhi tasya vAditvamapi viDambanA / yadi sa naimittiko bhavet, tarhi tadapi tasya nimittajJAnaM viDambanA / yadi sa vidyAsiddho yogasiddho vA bhavet, tarhi tadapi tasya siddhatvaM viDambanA / yadi so'dbhutAni kAvyAni racayati, tarhi tasya che, kemake gurunI sevA e ja mokSanuM prathama kAraNa che, kemake enA vinA badhA jJAnAdiguNonI prApti thatI nathI." kAyakleza sivAya jenuM kaMI phaLa na maLe te kriyAne viTaMbaNA kahevAya che. ahIM gurubhaktibhAvarahita ziSyanuM jIvana viTaMbaNArUpa kahyuM che. tethI tenA jIvananI UMcAmAM UMcI sAdhanA paNa vAstavamAM viTaMbaNA che. vyavahArathI te UMco sAdhaka dekhAto hovA chatAM paNa nizcayadaSTithI te virAdhaka ja che. te bahuzruta hoya to tenuM bahuzrutapaNe paNa viTaMbaNArUpa ja che. te vikRSTa tapa karato hoya to teno tapa paNa viTaMbaNArUpa ja che. te joradAra bhakti karato hoya to te paNa viTaMbaNA ja che. te joradAra zAsanaprabhAvanA karato hoya to te paNa viTaMbaNA che. jo te niraticAra cAritra pALe to te paNa tenuM cAritrapAlana niSphaLa jAya che. jo upadeza ApIne te ghaNA jIvone dharma pamADato hoya to tenI te vastRtvakaLA paNa viTaMbaNArUpa che. jo te zAstranI racanA karato hoya, to te paNa viTaMbaNA che. jo te AgamonA jJAnamAM kuzaLa hoya to tenI te kuzaLatA paNa viTaMbaNA che. jo te vAdI hoya to te vAdIpaNuM paNa viTaMbaNA che. jo te jayotiSano jANakAra hoya to tenuM te jyotiSanuM jJAna paNa viTaMbaNA che. jo te vidyAsiddha ke yogasiddha hoya to te paNa viTaMbaNA che. jo te adbhuta kAvyo banAvato hoya to tenuM
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 gurubhaktibhAvA'bhAve muktrsmbhvH| kavitvamapi viDambanA / samAsataH evaM kathitaM syAt - gurubhaktibhAvarahitasya sarvA'pi sAdhanA viDambanAkalpA / na kevalA tasya sAdhanaiva viDambanAsamA bhavati, kintu tasya sarvA api pravRttayo viDambanAsamAnA bhavanti / na kevalAstasya sarvAH pravRttayo viDambanAsadRzA bhavanti, parantu tasya samagramapi jIvanaM viDambanAtulyaM bhavati / na kevalaM tasya varttamAnajIvanaM viDambanAsvarUpaM bhavati, parantu tatprAptyarthaM tena yadbhavabhramaNaM kRtaM ya upasargAH soDhAstatsarvamapi viDambanArUpam / bhavakAnane paryaTanjIvaH prabhUtAn kaSTAnsahate / tataH karmanirjaraNena sa kathamapi manuSyatvaM prApnoti / tatrApi durlabhataraM jainazAsanaM prApnoti / tasya zubhaguruNA yogo jAyate / sa tasya dezanAM zRNoti, vairAgyavAsito bhavati, cAritraM gRhNAti, vividhAM sAdhanAM karoti, prabhUtaziSyANAM gururbhavati, sUripadaM prApnoti, sarvatra sa prasiddho bhavati / tasya prabhAvaH sarvatra prasarati / yadi tasya hRdaye gurubhaktibhAvo na varttate tarkhetatsarvamapi viDambanArUpaM mantavyam / yata etatsarvaM tasyA''yAsamAtraphalakaM jAyate / tatastasya na ko'pi lAbho bhavati / evaM sa punarbhavabhramaNodyato bhavati / yathA kazcinmanuSyo bhojananiSpAdanArthaM sarvAmapi tatsAmagrImekatrIkaroti, kintvagni na prajvAlayati, tatastasya sarvo'pi kavipaNuM paNa viTaMbaNA che. TUMkamAM, gurubhaktibhAva vinAnI badhI sAdhanA viTaMbaNA che. mAtra enI sAdhanA ja nahIM enI badhI ya pravRttio viTaMbaNA che. mAtra tenI pravRttio nahIM, tenuM saMpUrNa jIvana viTaMbaNArUpa che. mAtra tenuM vartamAna jIvana ja nahIM paNa tenI prApti mATe teNe je bhavabhramaNa karyuM ane je upasargo sahyA te badhuM viTaMbaNArUpa ja che. bhava aTavImAM bhamato jIva ghaNA kaSTone sahana kare che. pachI karmanirjarA thavAthI te koIka rIte manuSyapaNuM pAme che. temAM paNa atidurlabha evuM jainazAsana pAme che. tene sArA guruno yoga thAya che. te temanI dezanA sAMbhaLe che, tene vairAgya thAya che, te cAritra le che, vividha sAdhanAo kare che, ghaNA ziSyono guru bane che, AcAryapadavI pAme che, cAre tarapha tenI kIrti ane prabhAva phelAya che. jo tenA hRdayamAM gurubhaktibhAva na hoya to A badhuM ya viTaMbaNArUpa thAya che, kemake A badhAthI tene mahenata karavA sivAya bIjuM koI phaLa maLatuM nathI. tethI tene koI lAbha thato nathI. kemake A rIte te pharI bhavabhramaNa mATe taiyAra thaI jAya che. jema koI mANasa rasoI karavA badhI ya sAmagrI bhegI kare, paNa agni na pragaTAve to sAmagrI bhegI karavAnI tenI badhI
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ goshaalkjnyaatm| 127 sAmagryekatrIkaraNA''yAso viDambanArUpa eva bhavati, sarvasAmagrIsattve'pyagni vinA pAcanasyA'sambhavAt, tathA'trApi samAno nyAyaH, sarvasAdhanAsattve'pi gurubhaktibhAvaM vinA mukterasambhavAt / gurubhaktibhAvarahitaziSyajIvanasya viDambanArUpatvaspaSTIkaraNArthaM caramajinezvarazrIvardhamAnasvAmiziSyAbhAsasya gozAlakasya jJAtamatra pradarzyate - prabhupAraNA'vasare devakRtAni paJcadivyAnyAlokya prabhoracintyamahimAbhRttvaM buddhvA prabhuNA'dIkSito'pi gozAlakaH prasahya 'ahaM tvacchiSyo'smi'itikathanapUrvakaM prabhuziSyo jAtaH / tasya bhagavatISadapi bhaktibhAvo nAsIt / kevalaM svodarapUraNArthameva tena prabhoH ziSyatvaM svIkRtam / sa prabhuNA sArdhameva vihRtavAn / sa caJcalasvabhAva AsIt / tataH sarvasthAneSu kiJcidapyasamaJjasamakarot / phalato nAnA viDambanAH prApnota / jIvanasya pAzcAtyAdhaM tena prabhau tejolezyA kSiptA, tena prabhoH raktavarNAMsi jAtAni / sA tejolezyA prabhuM pradakSiNIkRtya punargozAlakasya zarIra eva mahenata viTaMbaNArUpa ja thAya che, kemake badhI sAmagrI hovA chatAM agni vinA rAMdhI zakAtuM nathI, tema ahIM paNa e ja rIte samajavuM. kemake badhI sAdhanA hovA chatAM paNa gurubhaktibhAva vinA mokSa nathI thato. gurubhaktibhAvarahita ziSyanuM jIvana viTaMbaNArUpa bane che e spaSTa karavA carama tIrthakara zrIvIraprabhunA ziSya gozALAnuM dRSTAnta ahIM batAvAya che - prabhunA pAraNA vakhate devoe karelA pAMca divyone joIne prabhune acittvamahimAzALI jANIne prabhue dIkSA na ApI hovA chatAM paNa gozALo parANe "tamAro ziSya chuM' ema kahIne prabhuno ziSya thayo. tene bhagavAna pratye jarAya bhaktibhAva na hato. mAtra potAnuM peTa bharavA mATe ja te prabhuno ziSya banyo hato. te prabhunI sAthe ja vicarato hato. te svabhAvathI caMcaLa hato. tethI badhI jagyAe kaMIka UMcuM-nIcuM karyA karato. pariNAme judI judI viTaMbaNAo pAmato. jIvananA pAchalA bhAgamAM teNe prabhu upara tejolezyA mUkI. tenAthI prabhune lohInA jhADA thayA. te tejovezyA prabhune pradakSiNA ApIne pAchI gozALAnA zarIramAM ja pesI gaI. tenAthI tenA zarIramAM moTo dAha thayo. sAta divasa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 goshaalkjnyaatm| praviSTA / tayA tasya zarIre mahAndAho'bhavat / saptadinAni ghorapIDAM soDhvA'nte jAtapazcAttApo'vAptasamyaktvo sa dvAdaze devaloke suro'bhavat / tatazcyutvA nAnAbhaveSu sa prabhUtAM vedanAM sahiSyate / tasya dvAdazadevalokaprAptiH samyaktvaphalarUpA jJeyA, na tu gurvA''zAtanAphalarUpA / yatastasya hRdayaM gurubhaktibhAvazUnyamA''sIt tatastena tatra bhave nAnAjAtIyA vedanAH soDhAH paratrApi ca tAH sahiSyate / tatastasya sampUrNa jIvanaM viDambanArUpamevA'bhavat / idamatisakSepataH proktam / vistaratastu taccaritraM zrIvIrajinacaritrAntargataM, zrutake valizrIbhadrabAhusvAmipraNItazrIkalpasUtrasya mahopAdhyAyazrIvinayavijayakRtaTIkAyAM subodhikAnAmnyAM dRzyate / taccaivaM - prabhUpasargavarNane - 'bhagavAnapi rAjagRhe nAlandAyAM tantuvAyazAlaikadeze anujJApya AdyaM mAsakSapaNaM upasampadya tasthau / tatra ca maGkhalinAmamaGkhaputraH subhadrAGgajo bahuladvijagozAlAyAM jAtatvAt gozAlanAmA maGkhakizora upAyayau / sa svAminaM mAsakSapaNapAraNake vijayazreSThinA kUrAdivipulabhojanavidhinA pratilambhitaM tatra paJcadivyAdimahimAnaM ca nirIkSya 'ahaM tvacchiSyo'smi' iti svAminamuvAca, tato dvitIyapAraNAyAM nandena sudhI ghora pIDA bhogavI anne pazcAttApa karI samyakta pAmI bAramA devaloke deva thayo. tyAMthI cyavane judA judA bhavomAM te ghaNI vedanAo saheze. tene bAramo devaloka maLyo te samyaktanuM phaLa jANavuM, gurunI AzAtanAnuM nahIM. tenuM hRdaya gurubhaktibhAvarahita hatuM. tethI ja te bhavamAM teNe judI judI ghaNI vedanAo sahI ane parabhavamAM paNa saheze. tethI tenuM saMpUrNa jIvana viTaMbaNArUpa ja thayuM. A bahu saMkSepathI kahyuM. vistArathI tenuM caritra zrutakevalIzrIbhadrabAhusvAmI racitakalpasUtranI mahopAdhyAyazrIvinayavijayajIkRtasubodhikA nAmanI TIkAmAM zrIvIraprabhunA caritranI aMtargata dekhAya che. te A rIte che prabhunA upasarganA varNanamAM - "bhagavAna paNa rAjagRhI nagarImAM nAlaMdA pALAmAM vaNakaranI zALAnA eka khUNAmAM rajA laIne rahyA. tyAre prabhue mAsakhamaNa karyuM hatuM. tyAM mekhalImakha ane subhadrAno dikaro gozALo Avyo. bahula brAhmaNanI gozALAmAM janmyo hovAthI tenuM nAma gozALo paDyuM hatuM. vijaya zeThe ghaNA kUra vagere vahorAvIne prabhune mA khamaNanuM pAraNuM karAvyuM. tyAre pAMca divya vagere mahimA thayo. te joIne gozALAe prabhune kahyuM huM tamAro ziSya chuM." bIjA mA khamaNanA pAraNuM nanda pakvAnna
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ goshaalkjnyaatm| 129 pakvAnnAdinA / tatastRtIyAyAM sunandena paramAnnAdinA svAmI pratilambhitaH / caturthamAsakSapaNe kollAgasanniveze bhagavAnAgataH / tatra bahulanAmA dvijaH pAyasena pratilambhitavAn, paJca divyAni ca, gozAlazca tasyAM tantuvAyazAlAyAM svAminaM anirIkSya samagre rAjagRhanagare gaveSayan svopakaraNaM dvijebhyo dattvA mukhaM zirazca muNDayitvA kollAke bhagavantaM dRSTvA 'tvatpravrajyA mama bhavatu' ityuktavAn / tatastena ziSyeNa saha svAmI suvarNakhalagrAma prati prasthito mArge ca gopairmahAsthAlyAM pAyasaM pacyamAnaM nirIkSya gozAlaH svAminaM jagau - atra bhuktvA gamyate / siddhArthena ca tadbhaGgakathane gozAlena ca gopebhyastadbhaGge jJApite gopairyatnena rakSitA'pi sA sthAlI bhagnA / tato gozAlena 'yadbhAvyaM tadbhavatyeva iti niyatiH svIkRtA / tataH svAmI brAhmaNagrAmamagAt / tatra nandopanandabhrAtRdvayasambandhinau dvau pATakau / svAmI nandapATake praviSTaH pratilambhitazca nandena, gozAlastu upanandagRhe paryuSitAnnadAnena ruSTo 'yadyasti me dharmAcAryasya tapastejastadA'sya gRhaM dahyatA'miti zazApa / tadanu tadgRhaM AsannadevatA dadAha, pazcAtprabhuzcampAyAM upAgataH / tatra dvimAsakSapaNena caturmAsImavasat / vagerethI karAvyuM. pachI trIjuM pAraNuM sunaMde khIravagerethI karAvyuM. cothA mAsakhamaNanA pAraNe prabhu kollAka sannivezamAM AvyA. tyAM bahula brAhmaNe khIra vahorAvI. pAMca divya thayA. gozALAe vaNakaranI zALAmAM prabhune joyA nahIM eTale prabhune zodhavA lAgyo. kollAkamAM prabhune joyA. eTale potAnA upakaraNo brAhmaNone ApI mukha ane mAthAnuM muMDana karI teNe prabhune kahyuM, 'tamArI dIkSA mane maLo." pachI te ziSyanI sAthe prabhue suvarNakhala tApasanA Azrama tarapha prasthAna karyuM. rastAmAM moTI thALImAM khIra raMdhAtI joIne gozALAe prabhune kahyuM - "ahIM jamIne jaIe." siddhArthe kahyuM, "A thALI bhAMgI jaze." gozALAe te vAta govALone karI. temaNe te thALInuM ghaNuM jatana karyuM. chatAM te bhAMgI gaI. tethI gozALAe "je thavAnuM hoya che te thAya ja che' evI niyati svIkArI. pachI prabhu brAhmaNagAmamAM gayA. tyAM naMda ane upanaMda nAmanA be bhAIonA be pALA hatA. prabhu naMdanA pALAmAM gayA. tyAM naMde prabhune vahorAvyuM. gozALo upanaMdanA ghare gayo. tyAM tene vAsI bhojana maLyuM. tethI gusse thaIne teNe zApa Apyo - "jo mArA gurunA tapanuM teja hoya to AnuM ghara baLI jAva.' pachI najIkanA devatAe tenuM ghara bALyuM. pachI prabhu caMpAmAM gayA. tyAM be mAsano tapa karIne comAsAmAM rahyA.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 goshaalkjnyaatm| caramadvimAsapAraNAM ca campAyAH bahiH kRtvA kollAkasannivezaM gataH sthitazca zUnyagRhe kAyotsargeNa, gozAlena tu tatraiva zUnyagRhe siMho grAmaNIputro vidyunmatyA dAsyA saha krIDan hasitaH, kuTTitazca tena, svAminaM prAha - ahaM ekAkyeva kuTTito yUyaM kiM na vArayata ? siddhArthaH prAha - maivaM punaH kuryAH / tataH pAtrAlake gatastasthivAMzca zUnyAgAre / tatra skandaH svadAsyA skandilayA saha krIDan hasitastathaiva tena kuTTitazca / tataH svAmI kumArakaM sannivezaM gatvA campAramaNIyodyAne kAyotsargeNa tartho . ___ itazca zrIpArzvanAthaziSyo bhUriziSyaparivRto municandramunistatra kumbhakArazAlAyAM tasthau / tatsAdhUn nirIkSya gozAlaH prAha - ke yUyaM ? tairuktam - vayaM nirgranthAH / punaH prAha-kva yUyaM ? kva ca mama dharmAcAryaH ? tairUce - yAdRzastvaM tAdRzastava dharmAcAryopi bhaviSyati, tato ruSTena gozAlenoce - mama dharmAcAryatapasA dahyatAM yuSmadAzrayaH / tairUce-neyaM bhItirasmAkam / pazcAt sa Agatya sarvaM uvAca / siddhArtho jagau-naite sAdhavo dahyante / rAtrau jinakalpatulanAM kurvANo municandraH chellA bemAsI tapanuM pAraNuM caMpAnI bahAra karIne prabhu kollAka saMnivezamAM gayA. tyAM zUnyagharamAM kAussagnamAM rahyA. tyAM siMha nAmano mukhIno putra vidyumnatI nAmanI dAsI sAthe kriDA karato hato. gozALo tenI upara hasyo. siMhe gozALAne mAryo. gozALAe prabhune kahyuM - "ekalo kuTAyo. tame kema aTakAvatA nathI ?' siddhArtha bolyo - 'pharI AvuM nahIM karato." pachI prabhu pAtrAlakamAM gayA ane zUnyagharamAM rahyA. tyAM skanda potAnI skandilA nAmanI dAsI sAthe kriDA karato hato. gozALo tenI upara hasyo. te ja rIte skanDe tene mAryo. pachI prabhu kumAraka saMnivezamAM jaIne caMpAramaNIya udyAnamAM kAussagrudhyAnamAM rahyA. A bAju te nagaramAM kuMbhAranI zALAmAM pArzvanAtha prabhunA ziSya municaMdra muni ghaNA ziSyonI sAthe tyAM rahyA. te sAdhuone joI gozALo bolyo - 'tame koNa cho?' temaNe kahyuM - "ame nirjhantha chIe." teNe pharI kahyuM - "kyAM tame ? ane kyAM mArA guru ?' temaNe kahyuM - "jevo tuM che tevA tArA guru paNa haze." gozALo gusse thaIne bolyo - "mArA gurunA tapathI tamAro upAzraya baLI jAva.' temaNe kahyuM - 'AnAthI amane koI bhaya nathI." pachI teNe AvIne prabhune badhuM kahyuM. siddhArtha bolyo - "A sAdhuo baLaze nahIM." rAtre jinakalpanI tulanA karatA municandramuni kAussagnamAM UbhA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ goshaalkjnyaatm| 131 kAyotsargastho mattena kumbhakAreNa caurabhrAntyA vyApAditaH, utpannAvadhizca svarga jagAma, surairmahimArthaM udyote kRte gozAlo jagau - aho ! teSAmupAzrayo dahyate / tadA siddhArthena yathAsthite kathite sa tatra gatvA tacchiSyAn nirbhA''gataH / tataH svAmI caurAyAM gataH / tatra cAriko herikau iti kRtvA rakSakA agaDe prakSipanti, prathamaM gozAlaH kSiptaH prabhustu nA'dyApi / tAvatA tatra somA-jayantInAmnyau utpalabhaginyau saMyamAkSame parivAjikIbhUte prabhuM vIkSyopalakSya ca tataH kaSTAnmocayAmAsatuH / tataH prabhuH pRSThacampAM gataH / tatra bahiH pratimayA sthitaH / tatra siddhArthena gozAlAya proktam yat - 'adya tvaM manuSyamAMsaM bhokSyase,' tataH so'pi tannivAraNAya vaNiggeheSu bhikSAyai babhrAma / tatra ca pitRdatto vaNik tasyA bhAryA ca mRtApatyaprasUrasti / tasyAzca naimittikazivadattenokto'patyajIvanopAyo - yat tasya mRtabAlakasya mAMsaM pAyasena vimizraM kasyacidbhikSordeyam, tayA ca tenaiva vidhinA gozAlAya dattam, gRhajvAlanabhayAcca gRhadvAraM parAvartitaM, gozAlo'pi ajJAtasvarUpastad bhakSayitvA bhagavatsamIpamAgataH / siddhArthena yathAsthite ukte vamanena kRtanirNayazca tadgRhajvAlanAya AgataH / tadgRhamalabdhvA taM pATakameva hatA. kuMbhAre nazAmAM coranA bhramathI temane mArI nAkhyA. temane avadhijJAna thayuM ane helo sIdhAvyA. vo mahimA 421 // 24vANu yu. gozANo bolyo - 'are ! temano upAzraya baLe che.' tyAre siddhArthe tene sAcI vAta kahI. te tyAM jaI temanA ziSyone Thapako ApIne pAcho Avyo. pachI prabhu cIrAmAM gayA. tyAM jAsUsa samajIne rakSako temane beDImAM nAMkhe che. pahelA gozALAne nAMkhyo, prabhune hajI nAkhyAM nathI. utpalanI baheno somA ane jayaMtI saMyamamAM asamartha hovAthI parivrAjikA banI hatI. teoe tyAM AvI prabhune oLakhIne muzkelIthI prabhune choDAvyA. pachI prabhu pRSThacaMpAmAM gayA. tyAM bahAra kAussagnamAM rahyA. tyAM siddhArthe gozALAne kahyuM ke "Aje tuM manuSyanuM mAMsa khAIza.' tethI te paNa tenuM nivAraNa karavA vANiyAonA gharomAM bhikSA mATe pharyo. tyAM pitRdatta vANIyo hato. tenI patnIne marelA dikarA janmatA hatA. tene nimittiyA zivadatte dikarA jIvADavAno upAya kahyo - 'te marelA bALakanuM mAMsa khIramAM mizra karIne koI bhikSune ApavuM." teNIe te ja rIte gozALAne ApyuM. ghara bALavAnA bhayathI gharanuM bAraNuM badalI nAkhyuM. gozALAne khabara na hatI. tethI te bhojana karI prabhu pAse Avyo. siddhArthe sAcI vAta kahI eTale vamana karIne teNe nirNaya karyo. pachI tenuM ghara
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlakajJAtam / 132 bhagavannAmnA jvAlitavAn / tataH svAmI bahirhalidrAsannivezAt haridrAvRkSasya adhaH pratimA tasthau pathikaprajvAlitA'gninA anapasaraNAt prabhoH pAdau dagdhau, gozAlo naSTaH, tataH svAmI naMgalAgrAme vAsudevagRhe pratimayA sthitastatra gozAlo DimbhabhApa akSivikriyAM kurvan tatpitrAdibhiH kuTTito 'munipizAca' ityupekSitaH / tataH svAmI AvarttagrAme baladevagRhe pratimayA sthitaH, tatra gozAlena bAlabhApanAya mukhatrAso vihitaH, tatastatpitrAdayo grathilo'yaM kimanena hatena ? asya gurureva hanyate iti bhagavantaM hantumudyatAstAMzca baladevamUrttireva bAhunA lAGgalaM utpATya nyavArayat, tataH sarve'pi svAminaM natavantaH / tataH prabhuH corAkasannivezaM jagAma tatra maNDape bhojyaM pacyamAnaM dRSTvA gozAlaH punaH punaH nyagbhUya velAM vilokayati sma, tatastaizcorazaGkayA tADitaH, anenA'pi ruSTena svAminAmnA sa maNDapo jvAlitaH / tato gozAla: svAmitaH pRthagbhUto'nyasmin mArge gacchan paJcazatacaurai: 'mAtula mAtula' iti kRtvA skandhopari Aruhya vAhitaH / khinno'cintayat 'svAminaiva sArdhaM varam' iti, svAminaM mArgayituM lagnaH / tataH svAmI bhadrikAyAM SaSThavarSAsu caturmAsatapo vividhAnabhigrahAMzca akarot, tatra punaH SaNmAsAnte gozAlo mIlitaH / .... - tata bALavA Avyo. tenuM ghara na maLyuM. eTale prabhunA nAmathI te pALAne ja bALyo. pachI prabhu halidrAsaMnivezanI bahAra haridrAvRkSanI nIce kAussaggamAM rahyA. musApharoe saLagAvela agni bujhavyo nahoto. tethI agnie prabhunA paga bALyA. gozALo bhAgyo. pachI prabhu naMgalA gAmamAM vAsudevanA gharamAM kAussaggamAM rahyA. tyAM gozALAe chokarAone DarAvavA AMkhathI cALA karyA. temanA mAtA pitA vageree tene mAryo. munipizAca samajIne choDI dIdho. pachI prabhu Avarta gAmamAM baLadevanA gharamAM kAussaggamAM rahyA. tyAM gozALAe bALakone DarAvavA mukhathI cALA karyA. temanA pitA vagere 'A to gAMDo che. ene mAravAthI zuM ? enA gurune ja mArIe' ema vicArI prabhune mAravA taiyAra thayA. baLadevanI mUrtie ja hAthamAM haLa laIne temane aTakAvyA. pachI badhA prabhunA pagamAM paDyA. pachI prabhu corAka saMnivezamAM gayA. tyAM maMDapamAM bhojana raMdhAtuM joI gozALo vAraMvA2 nIcuM vaLIne samaya joto hato. tethI cauranI zaMkAthI teoe tene mAryo. teNe paNa gusse thaI prabhunA nAmathI te maMDapa bALyo. ...pachI gozALo prabhuthI judo thaI bIjA raste jato hato tyAM rastAmAM pAMca so coroe 'mAmA, mAmA' karIne tenI pITha upara besI tene haMkAryo. te udAsa thaI vicAravA lAgyo - 'prabhunI sAthe ja sAruM hatuM.' pachI prabhune zodhavA lAgyo....pachI prabhue bhadrikAmAM chaThThA comAsAmAM cAramAsano tapa ane vividha abhigraha karyA. tyAM cha mAsane aMte pharI gozALo
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ goshaalkjnyaatm| 133 AlambhikAyAM saptamavarSAsu caturmAsakSapaNena sthitvA bahiH pArayitvA ca kuNDagasanniveze vAsudevacaitye svAmI pratimayA sthitaH, gozAlo'pi vAsudevapratimAyAH parAGa mukho'dhiSThAnaM mukhe kRtvA tasthau, kuTTitazca lokaiH, tato maInagrAme baladevacaitye svAmI pratimayA sthitaH / gozAlo baladevamukhe mehanaM kRtvA tasthau, tato lokaiH kuTTitazca / dvayorapi sthAnayormuniriti kRtvA muktaH, tataH kramAtprabhuH unnAgasanniveze gataH / tatra mArge sanmukhA''gacchaddantUravadhUvarau maGkhalinA hasitau / yathA -1tattillo vihirAyA, jaNevi dUrevi jo jahiM vasai / jaM jassa hoi juggaM, taM tassa biijjayaM dei // tatastaiH kuTTayitvA vaMzajAlyAM prakSiptaH svAmicchatradharatvAt muktazca |.....ttH kUrmagrAmaM gacchan mArge tilastambaM dRSTvA ayaM niSpatsyate na veti gozAlaH papraccha, tataH prabhuNA 'saptA'pi tilapuSpajIvA mRtvA ekasyAM zambAyAM tilA bhaviSyanti' iti prokte tadvacanaM anyathAkartuM taM stambaM utpATya ekAnte mumoca / tataH sannihitavyantarairmA prabhuvaco'nyathA bhavatviti vRSTizcakre, gokhureNa ca ArdrabhUmau sa tilastambaH maLyo...pachI AlaMbhikAmAM prabhue sAtamu comAsuM karyuM. cAra mAsano tapa karyo. pAraNuM bahAra karIne kuMDa saMnivazamAM vAsudevanA cetyamAM prabhu kAussagnamAM rahyA. gozALo paNa uMdho thaI vAsudevanI pratimAnAM mukhamAM puruSacihna nAkhIne rahyo. lokoe mAryo. pachI mardanagAmamAM baLadevanA caityamAM prabhu kAussagnamAM rahyA. gozALo baLadevanA mukhamAM puruSa cihna nAMkhIne Ubho rahyo. tethI lokoe mAryo. banne sthAne muni samajIne choDI dIdho. pachI krame karIne prabhu unnAgasaMnivezamAM gayA. tyAM mArgamAM sAmethI AvatA lAMbA dAMtavALA vara-vahune joI gozALo hasyo - 'vidhAtA ciMtA karanAro che. lokomAM je jyAM dUra paNa vasato hoya, je jene yogya hoya te tene joDIdAra Ape che. tethI temaNe tene mArIne vAMsanI jALImAM pheMkI dIdho. prabhuno chatradhara hovAthI choDI dIdho...pachI kurmagAmamAM jatA rastAmAM talano choDa joI gozALAe pUchyuM "A ugaze ke nahIM." prabhue kahyuM, "sAte ya talanA phUlanA jIvo marIne eka siMgamAM tala thaze." Ama kahyuM eTale temanuM vacana khoTuM karavA te choDa upADIne ekAMtamAM mUkyo. pachI najIkanA vyaMtaroe prabhunuM vacana khoTuM na thAya eTalA mATe varasAda varasAvyo. gAyonA khurathI 1. taptimAn vidhirAjaH, jane'pi dUre'pi yaH yatra vasati / yaH yasya bhavati yogyaH, taM tasmai dvitIyakaM dadAti //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 goshaalkjnyaatm| sthirIbabhUva, tataH prabhuH kUrmagrAme gataH, tatra ca vaizyAyanatApasasya AtApanAgrahaNAya mutkalamuktajaTAmadhye yukAbAhulyadarzanAt gozAlo 'yUkAzayyAtara' iti taM vAraMvAraM hasitavAn / tatastena kruddhena tejolezyA muktA, tAM ca kRpArasAmbhodhirbhagavAn zItalezyayA nivArya gozAlaM rakSitavAn / tato maGkhalisunustasya tApasasya tejolezyAM vilokya kathamiyamutpadyate ? iti bhagavantaM pRSTavAn / bhagavAnapi avazyaMbhAvitayA bhujaGgasya payaHpAnamiva tAdRganarthakAraNamapi tejolezyAvidhiM zikSitavAn, yathA 'AtApanAparasya sadA SaSThatapasaH sanakhakulmASapiNDikayA ekena ca uSNodakaculukena pAraNAM kurvataH SaNmAsyante tejolezyotpadyate' iti / tataH siddhArthapure vrajan gozAlena 'sa tilastambo na niSpanna' ityukte 'sa eSa tilastambo niSpanna' iti prabhuH pratyAha / gozAlo'zraddadhat tAM tilazambAM vidArya sapta tilAn dRSTvA 'ta eva prANinastasminneva zarIre punaH parAvRttya samutpadyante' iti mataM niyatiM ca gADhIkRtavAn / tataH prabhoH pRthagbhUya zrAvastyAM kumbhakArazAlAyAM sthito bhagavaduktopAyena tejolezyAM sAdhayitvA tyaktavratazrIpArzvanAthaziSyAt aSTAGganimittaM cAdhItyA'haGkAreNa 'sarvajJo'haM' iti bhInI mATImAM te talano choDa sthira thayo. pachI prabhu kUrmagAmamAM gayA. tyAM vaizyAyanatApase AtApanA levA mATe jaTA chUTI karI hatI. temAM ghaNI jU joI gozALAe "jUno zayyAtara' ema kahI vAraMvAra tenI majAka karI. tethI gusse thaI teNe tejovezyA mUkI. kRpArasanA samudra samA prabhue zItalezyAthI tenuM nivAraNa karI gozALAnuM rakSaNa karyuM. pachI gozALAe te tApasanI tejovezyA joI prabhune pUchyuM - "A zI rIte utpanna thAya?" bhagavAne paNa avazya thavAnuM hovAthI sApane dUdha pIvaDAvavAnI jema tevA anarthanuM kAraNa evI paNa tejolezyAnI vidhi tene zIkhavADI - "AtApanA levI. chaThThanA pAraNe chaThTha karavA. pAraNe nakhamAM samAya teTalI aDadanI pIMDI ane garama pANInuM eka culuka vAparavuM. Ama karatA 6 mAsane atte tejolezyA utpanna thAya che. pachI siddhArthapuramAM jatA gozALAe 'te talanuM choDa ugyuM nahIM' ema kahyuM eTale prabhue kahyuM. "te A talanuM choDa ugyuM che.' gozALAne vizvAsa na Avyo. tethI talanI siMga phADIne aMdara sAta tala joyA. eTale 'te ja prANIo te ja zarIramAM pharI utpanna thAya che evo mata ane niyatine dRDha karI. pachI prabhuthI judA thaIne zrAvastImAM kuMbhAranI zALAmAM rahIne bhagavAne kahelA upAyathI teNe tejolezyA sAdhI ane jeNe vrato choDI dIdhA che evA pArthaprabhunA ziSya pAsethI aSTAMga nimitta bhaNyo. pachI ahaMkArathI "huM sarvajJa chuM' ema kahevaDAvA lAgyo."
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 goshaalkkRttejoleshyopsrgH| khyApayati sma / ' dazA''zcaryavarNane - ekadA zrIvIro viharan zrAvastyAM samavasRtaH, gozAlako'pi jino'haM iti loke khyApayan tatrA''gataH / tato "dvau jinau zrAvastyAM vartete" iti loke prasiddhirjAtA / tAM zrutvA zrIgautamena bhagavAn pRSTaHsvAmin ! ko'sau dvitIyo jina iti svaM khyApayati ? zrIbhagavAnuvAca - gautama ! nAyaM jinaH, kintu zaravaNagrAmavAsI maGkhaleH subhadrAbhAryAyAM gobahulabrAhmaNagozAlAyAM jAtatvAt gozAlanAmA asmAkaM eva ziSyIbhUto'smatta eva kiJcid bahuzrutIbhUto mudhA svaM jina iti khyApayati / tataH sarvataH prasiddhAM imAM vArtA AkarNya ruSTo gozAlo gocaracaryAgataM AnandanAmAnaM bhagavacchiSyaM jagAda....evaM tava dharmAcAryo'pi etAvatyA svasampadA asantuSTo yathAtathAbhASaNena mAM roSayati / tenA'haM svatapastejasA dhakSyAmi / tatastvaM zIghraM tatra gatvA enaM arthaM tasmai nivedaya, tvAM ca vRddhavaNijamiva hitopadezakatvAt jIvantaM rakSiSyAmIti zrutvA bhIto'sau munirbhagavadagre sarvaM vyatikaraM kathitavAn / tato bhagavatoktaM bho Ananda ! zIghraM tvaM gautamAdIn munIn kathaya yat eSa gozAla Agacchati na kenA'pyasya sambhASaNaM karttavyam / itastataH sarve'pasarantu, tatastaistathAkRte gozAla Agatya bhagavantaM avAdIt - bho kAzyapa ! kimevaM vadasi ? yadayaM gozAlo maGkhaliputra ityAdi, sa tava ziSyastu mRtaH, ahaM - daza accherAnA varNanamAM kahyuM che - ""eka vAra zrIvIraprabhu vicaratA zrAvastImAM samavasaryA. gozALo paNa 'huM jina chuM' ema lokamAM kahevaDAvato tyAM Avyo. tethI 'zrAvastImAM be jina che" evI vAta lokomAM phelAI te sAMbhaLIne gautamasvAmIe prabhune pUchyuM - 'svAmi ! mAjI? / potAnI tane nivaDAve che.' prabhu polyA - 'gautama ! e jina nathI paNa zaravaNa gAmamAM rahenArA maMkhalI ane subhadrAno dikaro che. ghaNI gAyovALI gozALAmAM janmyo hovAthI tenuM nAma gozALo paDyuM. mAro ja ziSya thayo. mArAthI ja kaMIka bhaNIne phogaTa potAne jina kahevaDAve che. A vAta badhe phelAI gaI. te sAMbhaLI gozALo gusse thayo. gocarI gayelA prabhunA ziSya AnaMdane kahyuM...ema tArA guru paNa ATalI tenI saMpattithI asaMtuSTa che. tethI jema tema bolIne mane gusso karAve che. tethI huM tapanA tejathI bALI nAkhIza. mATe tuM jaldI tyAM jaI A vAta emane jaNAva. tuM hitopadezaka hovAthI vRddha vANiyAnI jema tAruM rakSaNa karIza. A sAMbhaLI AnaMdamuni DarI gayA. prabhu pAse AvIne badhI vAta jaNAvI. pachI prabhu bolyA - "he AnaMda ! tuM jaldI gautama vagere munione jaNAva ke A gozALo Ave che, koIe enI sAthe vAta na karavI. badhA Ama tema dUra thaI jAva.' temaNe tema karyuM. gozALAe AvIne prabhune kahyuM - "he kAzyapa ! tuM ema kema kahe che ke A gozALo
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 gozAlakasyA''gAmibhavAH / tu anya eva parISahasahanasamarthaM taccharIraM jJAtvA adhiSThAya sthito'smi, evaM ca bhagavattiraskAraM asahamAnau sunakSatrasarvAnubhUtI anagArau madhye uttaraM kurvANau tena tejolezyayA dagdhau svargaM gatau, tato bhagavatoktaM bho gozAla ! sa eva tvaM - nAyo / mudhA kiM AtmAnaM gopAyasi ? na hyevaM AtmA gopAyituM zakyaH / kazciccaura ArakSakairdRSTo'GgulyA tRNena vA AtmAnamAcchAdayati sa kiM AcchAdito bhavati ? evaM ca prabhuNA yathAsthite'bhihite sa durAtmA bhagavadupari tejolezyAM mumoca sA ca bhagavantaM triH pradakSiNIkRtya gozAlakazarIraM praviSTA, tayA ca dagdhazarIro vividhAM vedanAM anubhUya saptamarAtrau mRtaH / bhagavAnapi tasyAstApena SaNmAsIM yAvallohitavarcobAdhAmanubhUtavAn / ' kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUriracita zrItriSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyasya dazamaparvaNo'STamasarge gozAlakasyA''gAmibhavA evaM varNitA:-' papraccha gautamo'thaivaM kAle cyutvA tu so'cyutAt / svAminnutpatsyate kutra kadA siddhiM ca yAsyati // 475 // svAmyuvAcA'traiva jambUdvIpe varSe ca bhArate / bhAvyupavindhyaM puMDheSu zatadvAraM mahApuram // 476 // tatra saMmucibhUpasya bhadrAkukSibhavaH sutaH / gozAlajIvo bhavitA maMkhalIno putra che vagere. te tAro ziSya to marI gayo. huM bIjo ja chuM. tenA zarIrane parISaha sahevA samartha jANI temAM adhiSThita thayo chuM.' A pramANe bhagavAnano tiraskAra sahana na thatA sunakSatra sarvAnubhUti nAmanA sAdhuoe vacce javAba Apyo. gozALAe temane tejolezyAthI bALI nAkhyA. teo svarge gayA. pachI prabhue kahyuM - 'he gozALA ! tuM te ja che, bIjo nahIM. phogaTa zA mATe potAnI jAtane chupAve che. e rIte jAtane chupAvI nathI zakAtI. jema koI corane koTavAlo joI jAya eTale te AMgaLIthI ke ghAsathI potAnI jAtane chupAve zuM te chupAyelo rahe ?' ema prabhue sAcuM kahyuM eTale te duSTAtmAe prabhu upara tejolezyA mUkI. te prabhune traNa pradakSiNA ApIne gozALAnA zarIramAM pesI gaI. tenAthI tenuM zarIra baLI gayuM. sAta divasa vividha vedanA bhogavI sAtamI rAte maryo. prabhune paNa tejolezyAnA tApathI 6 mahinA sudhI lohInA jhADA thayA.' kalikAla sarvajJa zrI hemacandrasUri mahArAja racita triSaSTizalAkApuruSacaritranA dazamA parvanA 8mA sargamAM gozALAnA AgAmI bhavo A rIte batAvyA che 'gautamasvAmIe pUchyuM - 'svAmI ! te acyuta devalokamAMthI kyAre vyavaze ane kyAre mokSe jaze.' prabhue kahyuM - A jaMbudvIpamAM bharatakSetramAM vindhya parvatanI najIka pudra dezamAM zatadvAra nagaramAM saMmuci rAjAnI bhadrA rANInI kukSimAM gozALAno jIva mahApadma nAme -
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ goshaalksyaa''gaamibhvaaH| 137 mahApadmo'bhidhAnataH // 477 // sa ca bhAvI mahArAjastasyobhau yakSapuMgavau / purNabhadramANibhadrau senApatyaM kariSyataH // 478 // tasyAparaM guNodbhUtaM devasena iti prajAH / nAmadheyaM kariSyanti bhAgadheyamahAnidheH // 479 // tasyoccaizcakriNa ivotpatsyate'dbhutatejasaH / hastI zvetazcaturdanta airAvaNa ivAparaH // 480 // tatrA''rUDhavatastasya tadRddhimuditA janAH / vimalavAhana iti kariSyantyabhidhAntaram // 481 // tasyA'nyadA pUrvabhavAbhyastarSidveSakarmaNA / utpatsyate zramaNeSu nitAntaM duSTabuddhitA // 482 // nindanaistADanairbandhairuDDAhairhananaizca saH / zrutamAtrAn dRSTamAtrAnmunIn vinaTayiSyati // 483 // taM ca vijJApayiSyanti paurAmAtyAdayo'pyadaH / bhUbhujAM yujyate duSTanigrahaH sAdhupAlanam // 484 // amUMstvanAgasaH sAdhUn bhikSAvRttIMstapodhanAn / svAmin ! na pAsi cenmA sma pAsIstannigrahastu kim // 485 // kopiSyati cetko'pi nirAgastADanAnmuniH / svatejasA tadA sa tvAM sarASTramapi dhakSyati // 486 // tairityukto vinA bhAvaM tadvacaH pratipatsyate / so'nyadA tu rathArUDhaH krIDayodyAnameSyati // 487 // sa trijJAnaM muni siddhatejolezyaM sumaGgalam / kAyotsargasthitaM tatra drakSyatyAtApanAparam // 488 // so'tha niSkAraNakruddho viruddhaH sAdhudarzane / taM rathAgreNa paryasya maharSi dikaro thaze. te mahArAjA thaze. pUrNabhadra-mANibhadra be yakSo tenA senApati banaze. loko guNo parathI tenuM devasena evuM bIjuM nAma pADaze. cakravartinI jema abhuta tejavALA tene airAvaNa hAthI jevo cAradAMtavALo sapheda hAthI utpanna thaze. tenA para ArUDha thayelA tenI Rddhi joIne loko tenuM vimalavAhana evuM trIju nAma karaze. pUrvabhavamAM abhyAsa karelA muni paranA dveSathI bAMdhelA karmathI tene ekavAra sAdhuo upara khUba duSTa buddhi thaze. sAdhuone sAMbhaLavA mAtrathI ane jovA mAtrathI te temanI niMdA karaze, mAraze, bAMdhaze, hIlanA karaze, mArI nAkhaze - Ama herAna karaze. nagaranA maMtrI vagere tene vinavaze ke'rAjAe duSTono nigraha ane sajajanonuM pAlana karavuM joIe. he svAmI ! A niraparAdhI, bhikSAthI jIvana jIvanArA, tArUpI dhanavALA sAdhuonuM Apa pAlana na karo to kaMI nahIM paNa emano nigraha zA mATe karo cho ? mArathI jo koI niraparAdhI muni gusse thaze to potAnA tejathI tamane rASTra sahita bALI nAkhaze." Ama kahevAyelo te bhAva vinA temanuM vacana mAnaze. ekavAra te ratha para ArUDha thaI ramatA ramatA udyAnamAM Avaze. tyAM te kAussagnamAM ubhelA sumaMgala munine joze. te traNa jJAnavALA ane tejalezyAvALA haze. sAdhunA darzanamAM viruddha evo te kAraNa vinA gusse thaI rathanA agra bhAgathI dhakelI te
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 goshaalksyaa''gaamibhvaaH| pAtayiSyati // 489 // sa utthAya munirbhUyaH kAyotsarga kariSyati / tathaiva bhUpatirbhUyastaM pRthvyAM pAtayiSyati // 490 // utthAya sthAsyati punaH kAyotsarge sumaGgalaH / prayujya cA'vadhiM jJAtvA tadbhavAniti vakSyati // 491 // re ! re ! na devaseno'si na vA vimalavAhanaH / smara gozAlako'si tvaM sUnurmaGkhasya maGkhaleH // 492 // yena cA''zAtito dharmaguruzcaramatIrthakRt / tacchiSyau ca paripluSTau durmadena tadA tvayA // 493 // yathA hi taistadA kSAntaM kSamiSye'haM tathA na hi / bhUyaH kariSyase'dazceddhakSyAmi tvAM kSaNAttadA // 494 // tenetyukto'dhikaM dIptaH sarpiHsikta ivAnalaH / pAtayiSyati bhUyo'pi mahApadmaH sumaGgalam // 495 // kramAnapetya saptASTAn sa tejolezyayA muniH / nidhakSyati mahApadmaM sarathyarathasArathim // 496 // tatkarmA''locya sa muniH pAlayitvA ciraM vratam / ante ca mAsAnazanaM kRtvA sarvArthameSyati // 497 // trayastriMzatsAgarasyAyuSo'nte sa paricyutaH / mahAvideheSUtpadya dIkSayA mokSameSyati // 498 // mahApadmo'pi nirdagdhaH saptamorvI gamiSyati / kramAdutpatsyate dviddhiH sarveSu narakeSu sa // 499 // tiryagjAtiSu sarvAsUtpatsyate'tha muhurmuhuH / sa zastravadhyaH sarvatra dAhArttazca mariSyati // 500 // itthaM kAlamanantaM tu bhavAn bhrAntvA'tiduHkhadAn / sa samutpatsyate munine pADI nAkhaze. te muni UbhA thaI pharI kAusagga karaze. rAjA pharIthI te ja rIte temane bhUmi upara pADaze. muni pharIthI UbhA thaI kAussagna karaze. avadhijJAnano upayoga mUkI tenA bhavo jANIne kaheze. "are ! are ! tuM devasena ke vimalavAhana nathI. yAda kara tuM maMkhalI jhaMkhano gozALA nAmano dIkaro che. te tArA guru chellA tIrthakaranI AzAtanA karI ane abhimAnathI temanA be ziSyone bALI nAkhyA. temaNe tyAre je rIte mApha karyo tema huM mApha nahIM karuM. jo pharIthI Ama karIza to tane eka kSaNamAM bALI nAkhIza.' muni Ama kaheze eTale jema ghI nAkhavAthI agni vadhu pragaTe tema te vadhu gusse thaze. ane pharI te munine te pADaze. sAta-ATha DagalA dUra jaIne te muni tejalezyAthI ghoDA, ratha, sArathI sahita tene bALI nAkhaze. te karmanI AlocanA karI, lAMbo kALa vrata pALI, anne eka mAsanuM anazana karI te sarvArthasiddhamAM jaze. te 33 sAgaropamane aMte eNvIne mahAvidehamAM janmI dIkSA laI mokSe jaze. baLIne mahApA 7mI narake jaze. krame karI badhI narakamAM bebe vAra utpanna thaze. tiryaMcanI badhI jAtiomAM vAraMvAra utpanna thaze. badhe zastrathI bharAze ane dAhathI pIDAIne maraze. Ama anaMtakALa sudhI ati duHkha ApanArA bhavomAM bhamIne
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlakasyA''gAmibhavAH / 139 vezyA bahI rAjagRhAtpurAt // 501 // suptA bhUSaNalubdhena kAminA sA haniSyate / bhUyo rAjagRsyAntarvezyA bhUtvA vipatsyate // 502 // sa vindhyamUle bebhele sanniveze bhvissyti| viprakanyA'tha vipreNa kenA'pi pariNeSyate // 503 // gurviNI zvazuragRhAdAyAntI davavahninA / mArge dagdhotpatsyate'gnikumAreSu sUreSu sA // 504 // tato'pi mAnuSo bhAvI pravrajyAM ca grahISyati / virAdhitazrAmaNyaH sannasureSu bhaviSyati // 505 // punaH punarmartyabhavAn katicitprApya so'sakRt / virAdhitazrAmaNyaH san bhaviSyatyasurAdiSu // 506 // punazca mAnuSIbhUyAticArarahitaM vratam / pAlayitvA sa saudharme kalpe devo bhaviSyati // 507 // evaM saptabhavAn yAvacchrAmaNyamanupAlaya saH / kalpe kalpe samutpadya sarvArthamapi yAsyati // 508 // tatazcyutvA videheSu bhUtvA''DhyatanayaH sudhIH / dRDhapratijJo nAmnA sa viraktaH pravrajiSyati // 509 // sa jAtakevalo jJAtvA''gozAlakabhavAnnijAn / gurvavajJAmunivadhamUlAn ziSyeSu zaMsitA // 510 // nirdekSyati ca ziSyebhyo gurvavajJAdi sarvathA / na kAryamanvabhUvaM hi tatphalAni bahUnbhavAn // 511 // svaziSyAn bodhayitvaivaM viharannavanItalam / karmakSayeNa gozAlajIvo nirvANameSyati // 512 // ' rAjagRhInI bahAra te vezyA thaze. sUtelI teNIne AbhUSaNamAM Asakta kAmI mANasa mArI nAkhaze. pharI rAjagRhImAM vezyA thaI maraze. te vindhyaparvatanI taLeTImAM bebhela sannivezamAM brAhmaNakanyA thaze. tene koI brAhmaNa paraNaze. sasarAnA gharethI AvatI garbhiNI te rastAmAM dAvAnaLathI baLaze ane agnikumA2mAM utpanna thaze. tyAMthI manuSya thaze. dIkSA leze. cAritranI virAdhanA karI asuromAM utpanna thaze. pharI pharI anekavAra keTalAka manuSyabhavo pAmI temAM cAritranI virAdhanA karI te asuromAM utpanna thaze. pharI manuSya thaI aticArarahita cAritra pALI saudharma devalokamAM deva thaze. Ama sAta bhavo sudhI cAritra pALI devalokamAM utpanna thato thato sarvArthasiddhamAM paNa jaze. tyAMthI cyavI mahAvidehamAM zreSThino dIkaro daDhapratijJa nAme thaze. te vairAgI thaI dIkSA leze. kevaLajJAna thayA pachI jJAnathI jANIne gurunI avajJA, muni hatyA jenA mULamAM che evA gozALAthI mAMDIne potAnA bhavo ziSyone kaheze. te ziSyone kaheze 'gurunI avajJA vagere sarvathA na karavA. tenA phaLa meM ghaNA bhavomAM anubhavyA.' potAnA ziSyone A rIte bodha pamADI pRthvI upara vicarato gozALAno jIva karmakSaya thavAthI mokSe jaze.''
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 gurormaahaatmym| __ tadevaM gurubhaktibhAvasahitaziSyasyaikalavyavatsarvasampatprAptirbhavati gurubhaktibhAvarahitaziSyasya ca gozAlakavatsarvAnarthaprAptirbhavati / idamatra sarvopadezasAraH - jIvanasya sAphalyamicchatA ziSyeNa svahRdaye gurubhaktibhAvo vajrarekhAvatsthirIkarttavyaH / ziSyeNa svajIvane gurubhaktireva mukhyA karttavyA yato gurormAhAtmyamacintyamasti / mahAmahopAdhyAyazrIyazovijayaiH gurutattvavinizcaye prathamollAse gurormAhAtmyamitthaM varNitam * 1guruANAe mukkho, guruppasAyA u aTThasiddhIo / gurubhattIe vijjAsAphallaM, hoi NiyameNaM // 2 // saraNaM bhavvajiANaM, saMsArADavimahAkaDillammi / muttUNa guruM anno, Natthi Na hohI Navi ya hutthA // 3 // jaha kAruNio vijjo, dei samAhi jaNANa jariANaM / taha bhavajaragahiANaM, dhammasamAhiM gurU dei // 4 // jaha dIvo appANaM, paraM ca dIvei dittiguNajogA / Ama gurubhaktibhAvavALA ziSyane ekalavyanI jema badhI saMpatti maLe che ane gurubhaktibhAva vinAnA ziSyane gozALAnI jema badhA anartho maLe che. ahIM badhA upadezano sAra A che - jIvanane saphaLa banAvavA icchatA ziSya potAnA hRdayamAM gurubhaktibhAva vajanI rekhAnI jema sthira karavo. ziSya potAnA jIvanamAM gurubhaktine ja mukhya banAvavI. kemake gurunuM mAhAbhya aciMtya che. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje gurutattvavinizcayamAM pahelA ullAsamAM gurunuM mAhAsya A rIte batAvyuM che -"gurunI AjJAthI mokSa thAya che. gurunI kRpAthI ATha siddhio maLe che. gurubhaktithI avazya vidyA saphaLa thAya che. khUba gIca evI saMsArarUpI aTavImAM bhavyajIvone gurune choDI bIjo koI zaraNarUpa nathI, thaze nahI ane hato paNa nahIM. jema karuNAvALo vaidya rogI lokone davA Ape che tema bhavarogavALA jIvone guru dharmarUpI davA Ape che. jema dIvo potAnA prakAzathI potAne ane bIjAne bannene 1. guruAjJayA mokSaH, guruprasAdAt tu aSTasiddhayaH / gurubhaktyA vidyAsAphalyaM, bhavati niyamena // 2 // zaraNaM bhavyajIvAnAM, saMsArATavimahAgahane / muktvA guruM anyaH, nAsti na bhaviSyati nApi cAbhavat // 3 // yathA kAruNiko vaidyaH, dadAti samAdhi janebhyaH jvaritebhyaH / tathA bhavajvaragRhitebhyaH, dharmasamAdhi guruH dadAti // 4 // yathA dIpaH AtmAnaM, paraM ca dIpayati dIptiguNayogAt /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurormaahaatmym| 141 taha rayaNattayajogA, gurU vi mohaMdhayAraharo // 5 // je kira paesipamuhA, pAviTThA duTudhiTThanillajjA / guruhatthAlaMbeNaM, saMpattA te vi paramapayaM // 6 // ujjhiyagharavAsANa vi, jaM kira kaTThassa Natthi sAphallaM / taM gurubhattIe cciya, koDinnAINa va havijjA // 7 // duhagabbhi mohagabbhe, veragge saMThiyA jaNA bahave / guruparataMtANa have, haMdi tayaM nANagabbhaM tu // 8 // amhArisA vi mukkhA, paMtIe paMDiANa pavisaMti / aNNaM gurubhattIe, kiM vilasiamabbhuaM itto ? // 9 // sakkA vi Neva sakkA, guruguNagaNakittaNaM kareuM je / bhattIi peliANa vi, aNNesiM tattha kA sattI ? // 10 // ' // 7 // prakAzita kare che tema ratnatrayathI guru paNa moharUpI aMdhakArane hare che. pradezI rAjA vagere je atizaya pApI, duSTa, biDhA, lajjA vinAnA hatA teo paNa gurunA hAthanA TekAthI mokSe gayA. ghara choDIne kaSTa karanArAone paNa je saphaLatA nathI maLatI te kauDinya vagerenI jema gurubhaktithI ja thAya che. du:khagarbhita ane mohagarbhita vairAgyamAM ghaNA loko rahelA che, gurune parataMtra jIvone to jJAnagarbhita vairAgya hoya che. mArA jevA mUrkha paNa paMDitonI paMktimAM pese che, AnA karatA bIjo kayo gurubhaktino adbhuta camatkAra hoya. indro paNa gurunA guNonuM kIrtana karavA samartha nathI. bhaktithI preyes|| anya vonI tyAM zI zakti ?" (7) tathA ratnatrayayogAt, gururapi mohAndhakAraharaH // 5 // ye kila pradezipramukhAH, pApiSThAH duSTadhRSTanirlajjAH / guruhastAlambena, samprAptAH te'pi paramapadam // 6 // tyaktagRhavAsAnAmapi, yat kila kaSTasya nAsti sAphalyam / tat gurubhaktyaiva, kauDinyAdInAmiva bhavet // 7 // duHkhagarbhe mohagarbhe, vairAgye saMsthitA janA bahave / guruparatantrANAM bhavet, handi tat jJAnagarbha tu // 8 // asmAdRzA api murkhAH, paGktau paNDitAnAM pravizanti / anyat gurubhakteH, kiM vilasitamadbhutaM itaH ? // 9 // zakrA api naiva zaktAH, guruguNagaNakIrtanaM kartuM ye / bhaktyA preritAnAmapi anyeSAM tatra kA zaktiH ? // 10 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 aSTamaM vRttam / avataraNikA - itthaM gurubhaktibhAvamAhAtmyaM pradA'dhunA 'gurvavarNavAdo bhavAntare jinavacanaprAptivighnabhUto bhavati' iti nirUpayati - mUlam - paccakkhamaha parokkhaM, avannavAyaM gurUNa jo kujjA / jammaMtarevi dulahaM, jiNiMdavayaNaM puNo tassa // 8 // chAyA - pratyakSamatha parokSaM, avarNavAdaM gurUNAM yaH kuryAt / janmAntare'pi durlabhaM, jinendravacanaM punaH tasya // 8 // daNDAnvayaH - jo paccakkhamaha parokkhaM guruNa avannavAyaM kujjA tassa jammaMtare'vi puNo jiNiMdavayaNaM dulahaM // 8 // hemacandrIyA vRttiH - yaH - anirdiSTanAmA ziSyaH, pratyakSam - akSNoH pratigataM yathA syAttatheti pratyakSam - gurau pazyati satItyarthaH, atha - athavA'rthaka: pakSAntaradyotanArtham, parokSam- akSNoH para iti parokSam - gurAvapazyatyavidyamAne vA satItyarthaH, guroHbhavasamudraniryAmakasya, avarNavAdam- varNaH- guNaH, na varNa ityavarNo, guNaviparIto doSa ityarthaH, tasya vAdaH - parasmai kathanamityavarNavAdaH, tamityavarNavAdam, kuryAt- mukhena vadet, tasya - pratyakSaM parokSaM vA gurvavarNavAdakartuH ziSyasya, janmAntare - anyajjanmeti janmAntaram, tasminniti janmAntare, api - iha bhava eva tenA'narthAH prApyante, parabhave'pi tasya jinendravacanaM durlabhaM bhavatIti dyotanArtham, punaH- iha bhave tu tena jinendravacanaM prAptaM, parabhave punastasya jinendravacanaprAptirdurlabheti sUcayati, jinendravacanam - jinAH - avataraNikA - Ama gurubhaktibhAvanuM mAhAbhya batAvIne have 'gurunI niMdA bhavAMtaramAM jinavacananI prAptimAM aMtarAyarUpa thAya che' e batAve che - zabdArtha - je pratyakSamAM ke parokSamAM gurunI niMdA kare che tene bhavAntaramAM paNa pharI bhagavAnanu vayana huna thAya che. (8) hemacandrIya vRttino bhAvArtha- pratyakSa eTale gurunA dekhatA, gurunI sAme. parokSa eTale guru na jotA hoya tyAre athavA gurunA kALadharma pachI. guru eTale bhavasamudramAMthI pAra utAranAra nirdhAmaka. pratyakSamAM ke parokSamAM gurunI niMdA karanArA ziSyane A bhavamAM to anartho maLe che, parabhavamAM paNa jinavacana tenI mATe durlabha bane che. A bhavamAM jinavacana maLyuM che, paNa parabhavamAM pharI jinavacana durlabha banaze. jina eTale rAgadveSane jItanArA sAmAnya kevaLIo.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ nindaatyaagopdeshH| 143 rAgadveSajayanazIlAH sAmAnyakevalina ityarthaH, teSAmindraH - aSTaprAtihArya - catustriMzadatizayapaJcatriMzadvANIguNAvRddhyA sAmAnyakevaliSvindravatzobhate yaH, tIrthakara ityarthaH, tasya vacanam - samavasaraNe devA'suranaratiryagsabhAyAM tenoccaritA dezanA, tadupalakSaNAt gaNadharabhASitadezanA'nyasaMyamikRtadezanA gaNadhararacitAgamAH sthaviraracitAgamAH jinendraprarUpitArthAnusAriNo'nyasaMyamiracitAgamAH sAkSAtparamparayA vA jinendrabhASitArthAnusAriNo vAguccArarUpAH pustakanyastA vA zabdAzca grAhyAH, jinazAsanamiti yAvat, durlabham - duHkhena labhyate iti durlabham, bhavatItyadhyAhAryam / zramaNena svajIvanAnnindA sarvaprathamaM tyajanIyA, yataH sA zramaNajIvanaM niHsAraM karoti / ata evoktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH - ''suTuvi ujjamANaM paMceva kariMti rittayaM samaNaM / appathui paraniMdA jibbhovatthA kasAyA ya // 72 // ' nindakaH svakRtanindayA paraM zucIkaroti svAtmAnaJca malinIkaroti / nindaka: paramahAguNAnaNutulyAnpazyati, aNutulyAzca paradoSAnmahataH pazyati / sajjanAnAM tvidaM lakSaNam - te'NutulyAnparaguNAnmahataH pazyanti, paradoSAMzca naiva pazyanti / yaduktam - ATha prAtihArya, 34 atizaya, vANInA 35 guNo vagere RddhithI sAmAnya kevaLIomAM je devomAM indranI jema zobhe che te jinendra, eTale tIrthakara. temanuM vacana te jinendravacana. tenA upalakSaNathI gaNadharonI dezanA, anya saMyamIonI dezanA, gaNadharoe racelA Agamo, sthaviroe racelA Agamo, bhagavAne prarUpelA arthone anusaranArA anya saMyamIoe racelA zAstro, sAkSAta ke paraMparAe bhagavAnanA vacanane anusaranArA vANInA uccArarUpa ke pustakamAM lakhelA zabdo levA. TUMkamAM, jinendravacana eTale jinazAsana. sAdhue potAnA jIvanamAMthI niMdA sauthI pahelA tyajavI. kemake niMdA sAdhujIvanane sArarahita banAve che. mATe ja upadezamALAmAM dharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "sArI rIte udyama karanArA sAdhune paNa pAMca vastuo khAlI karI nAkhe che - svaprazaMsA, paraniMdA, jIbha, strIo ane kaSAyo." niMdaka pote karelI niMdAthI bIjAne cokhkhA kare che ane potAne gaMdo kare che. niMdaka bIjAnA moTA guNone nAnA juve che, bIjAnA nAnA doSone moTA juve che. sajjanonuM lakSaNa AvuM che - 'teo bIjAnA nAnA guNone moTA juve che ane bIjAnA doSone 1. suSTha api udyacchantaM paJcaiva kurvanti riktakaM zramaNam / AtmastutiH paranindA jihvopasthau kaSAyAzca // 72 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ nindayA hAnirguNAnuvAdena tu lAbha: / 'manasi vacasi kAye puNyapIyuSapUrNAstribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / paraguNaparamANUnparvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH // " nindayA nindakasya dvidhA hAnirbhavati 1) parasthasya yasya guNasya nindA kriyate svAtmani vartamAnaH sa guNo nazyatIti niyamaH / tato nindakasya guNahAnirbhavati / 2) karmakSayopazamena prAptAyA yasyA labdherdurupayogaH kriyate, bhavAntare sA labdhirna prApyate / nindako bhASAlabdherdurupayogaM karoti / tato bhavAntare sa vacanalabdhi na prApnoti / tataH sa ekendriyo bhavati / nindAkaraNena na ko'pi guNaH prApyate / evaM nindakasya sarvathA doSa eva bhavati / ataH sAmAnyenA'pi nindA tyAjyA / guNAnuvAdena tvekAntenaiva lAbho bhavati / tadyathA 1) parasthasya yasya guNasya zlAghA kriyate tasya prAptirvarNakasya sulabhA bhavati / 2) guNazlAghayA paraH svakArye ullasito bhavati / tataH sotsAhaM pravarttate / tatastasya pragatirbhavati / tataH sadA guNAnuvAdaH karttavyaH / evaM sAmAnyenA'pi guNAnuvAdo'bhyupagamanIyo bhavati / gurustu mahopakAryasti / tatkRtopakArAH pUrvaM dvitIyavRttavarNane varNitAH / tatastasya guNAnuvAdaH sutarAM karttavyaH, 144 44 - jotA ja nathI.' kahyuM che, ''mana-vacana-kAyAmAM puNyarUpI amRtathI bharelA, upakAro vaDe traNa bhuvanane khuza karatA, bIjAnA aNu jevA guNone paramANu jevA mAnI potAnA hRdayamAM vikasAvanArA sajjano jagatamAM keTalA che ? arthAt bahu ochA che." niMdAthI niMdakane be rIte nukasAna thAya che - 1) bIjAnA je guNanI niMdA karAya, potAmAM rahelo te guNa jato rahe che evo niyama che. tethI niMdakanA guNo jatA rahe che. 2) karmanA kSayopazamathI maLelI je labdhino durupayoga karAya, bhavAMtaramAM te labdhi na maLe. niMdaka bolavAnI labdhino durupayoga kare che. tethI bhavAMtaramAM ene bolavAnI labdhi nahIM maLe. tethI te ekendriya bane che. niMdA karavAthI koI lAbha thato nathI. Ama niMdakane badhI rIte nukasAna ja che. mATe sAmAnyathI paNa niMdA tyajavI. guNAnuvAdathI to ekAnte lAbha ja che. te A rIte 1) bIjAnA je guNanI prazaMsA karAya te guNa prazaMsA karanAramAM Ave. 2) guNanI prazaMsA karavAthI sAmI vyaktine potAnA kAryamAM ullAsa jAge che. tethI te utsAhapUrvaka kArya kare che. tethI tenI pragati thAya che. mATe haMmezA guNAnuvAda karavA. Ama sAmAnyathI paNa guNAnuvAda karavo joIe. guru to mahAupakArI che. temaNe karelA upakAro pUrve bIjA zlokanA varNanamAM kahyA che. tethI temanA guNAnuvAda to avazya karavA joIe ane niMdA sarvathA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruguNAnuvAdo'pi gurubhktirev| 145 nindA ca sarvathA tyaktavyA / guruguNAnuvAdena pareSAM gurumAhAtmyaM prakhyApitaM bhavati / tataste guruM pratyAkRSTA bhavanti / te gurorbhaktA bhavanti / tato guruH sukhena tAndharmaM bodhayati / te'pi zrAvakAH saMyamino vA bhUtvA dharmArAdhanAM kRtvA svAtmAnaM bhavasAgarAttArayeyuH / tato guruguNAnuvAdena paramparayA'pi mahAnlAbho bhavati / tataH ziSyeNa tatraiva yatanIyam / so'pi gurubhakteH prakAra eva / ziSyeNa tu sarvaprakArairgurubhaktiH karttavyA / gurubhaktistridhA bhavati - mAnasikabhaktirvAcikabhaktiH kAyikabhaktizca / manasi vartamAno gurubhaktibhAvo manasA vA gurusambandhizubhacintanaM mAnasikabhaktAvantarbhavati / vacasA guruguNAnuvAdakaraNaM vAcikabhaktAvantarbhavati / kAyena gurukAryakaraNaM kAyikabhaktAvantarbhavati / idaM gurubhaktestrividhatvaM SaSThazlokavivaraNoktagurubhaktitrividhatvAdvilakSaNamasti, ato nA'tra punaruktidoSA''zaGkA kartavyA / vilakSaNatvaM tvitthaM jJeyam - pUrvoktagurubhaktitrividhatvaM gurumanovacanakAyA'valambitamA''sIt, atroktagurubhaktitrividhatvaM ziSyamanovacanakAyA'valambitamasti / ataH spaSTa eva dvayorapi bhedaH / nindakaH sarvatrA'priyo bhavati / na tasya kiJcidapi kAryaM sidhyati / nindaka: sarvatra nindyo bhavati / guNAnuvAdakArI sarvatra zlAghyo bhavati / ataH sAmAnyato'pi ziSyeNa tyajavI joIe. gurunA guNAnuvAda karavAthI bIjAne gurunA mAhAbhyanI khabara paDe che. tethI teo guru tarapha AkarSAya che. teo gurunA bhakta bane che. pachI guru sukhethI temane dharma pamADe che. teo paNa zrAvaka ke sAdhu thaI, dharmArAdhanA karI potAne bhavasAgarathI tAre che. Ama gurunA guNAnuvAda karavAthI paraMparAe paNa ghaNo lAbha thAya che. mATe ziSya temAM ja yatna karavo joIe. te paNa gurubhaktino eka prakAra ja che. ziSya badhI rIte gurubhakti karavI joIe. gurubhakti traNa prakAranI che - mAnasikabhakti, vAcikabhakti ane kAyikabhakti. manamAM rahelo gurubhaktino bhAva athavA gurusaMbaMdhI zubhavicAra karavA te mAnasika bhakti che. vacanathI gurunA guNAnuvAda karavA te vAcikabhakti che. kAyAthI gurunuM kArya karavuM te kAyikabhakti che. gurubhaktinA A traNa prakAra chaThThA zlokanA vivaraNamAM kahelA gurubhaktinA traNa prakAra karatA bhinna che. mATe ahIM punarukti doSanI AzaMkA na karavI. bhinnatA A rIte samajavI - pUrve gurubhaktinA traNa prakAra gurunA mana-vacana-kAyAne AdhAre kahyA hatA. ahIM ziSyanA mana-vacanakAyAnA AdhAre gurubhaktinA traNa prakAra kahyA che. mATe banneno bheda spaSTa che. - niMdaka badhe apriya bane che. tenuM koI kAma siddha nathI thatuM. niMdaka badhe niMdAya che. guNAnuvAda karanAra badhe pUjAya che. mATe sAmAnyathI paNa ziSya guNAnuvAda ja
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 guroH prtykssmvrnnvaadH| guNAnuvAdakena bhAvyam, na tu nindakena / tena guruguNAnuvAdaH sarvaprayatnena karttavyaH, gurvavarNavAdaH svapne'pi tyAjyaH / guroH pratyakSaM tasyA'varNavAdo dvidhA bhavati - 1) ziSyo gurumeva taddoSAnvakti / yathA - 'bhavAn sAtazIlo'lasa AhArA''sakto vA / ' idamatyanucitam / guroH puraH ziSyeNa namreNa bhAvyam, na tUddhatena / sarvapravRttiSu ziSyeNa gurohInena bhAvyam, gurozcA'dhikatA darzanIyA / guruNA saha vAgvyavahAre ziSyeNa sadA mRdubhASA prayoktavyA / ziSyasya vastrANyapi guruvastrebhyo malinAnyalpamUlyAni ca syuH / tasya sarvo'pyupadhirgurUpadhervarNena mUlyena ca hInaH syAt / AhAro'pi tena prathamaM gurave dAtavyaH / tataH zeSaH svayaM bhoktavyaH / mArgagamane'pi tena guroH pRSThe vrajitavyam / evamAdikamanyadapi dRSTavyam / saGkSepeNa ziSyeNa tathA pravartanIyaM yathA tasya sarvavyavahAreSu gurormahattvaM dRzyeta / tato mukhenA'pi guroH pratyakSaM ziSyeNa sadA priyavacanAnyeva bhASitavyAni / 2) gurau pazyati satyeva ziSyo taddoSAnsadbhUtAnasadbhUtAnvA'nyasya kathayati / evaM karaNenA'nyasya puraH gurorapakRSTatvaM pradarzitaM bhavati / guroH parokSamapi tasyA'varNavAdo dvidhA bhavati - 1) gurau vidyamAne satyeva kintu karavA, niMdA nahIM. tethI gurunA guNAnuvAda badhA prayatnapUrvaka karavA, gurunI niMdA sapanAmAM paNa tyajavI. gurunI sAme temanI niMdA be rIte thAya - 1) ziSya gurune ja temanA doSo kahe. jemake - "Apa sukhazIliyA cho, ALasu cho ke khAvAmAM lolupa cho." A khUba anucita che. guru AgaLa ziSya namra thavuM joIe, uddhata nahIM. badhI pravRttiomAM teNe potAnI jAtane guruthI utaratI batAvavI ane gurune caDhIyAtA batAvavA. guru sAthe bolavAmAM ziSya haMmezA komaLabhASA vAparavI. ziSyanA vastro paNa gurunA vastro karatA melA ane ochI kiMmatanA hovA joIe. tenI badhI upAdhi gurunI upadhi karatA dekhAvamAM ane kiMmatamAM halakI hovI joIe. AhAra paNa teNe pahelA gurune Apavo joIe, pachI bAkInuM jAte vAparavuM joIe. raste cAlatA paNa teNe gurunI pAchaLa cAlavuM joIe. e pramANe bIjuM paNa samajI levuM. TUMkamAM, ziSya tevI rIte vartavuM jethI badhA vyavahAromAM gurunI moTAI dekhAya. mATe mukhathI paNa gurunA dekhatA ziSya haMmezA priyavacano ja bolavA. 2) guru jotA hoya tyAre ziSya temanA sAcA-khoTA doSa bIjAne kahe. Ama karavAthI bIjAnI sAme gurune nIcA batAvavAnuM thAya. gurunI parokSamAM paNa temanI niMdA be rIte thAya - 1) guru hAjara hoya paNa jotA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH prokssmvrnnvaadH| 147 tasminnapazyati sati ziSyo'nyasya puraH sadbhUtAnasadbhUtAnvA taddoSAnvadati, 2) gurau svarloke gate sati ziSyo'nyasmai tathyAnvitathAnvA tadapavAdAnbhASate / idaM guroH parokSaM tadapavAdAnAM vadanaM samayabhASayA pRSThimAMsakhAdanasaJjayA kathyate / yaduktaM zrIzayyaMbhavasUriracitazrIdazavaikAlikasUtrasya yAkinImahattarAsunuzrIharibhadrasUrikRtavRttau AcArapraNidhinAmASTamA'dhyayanasya vivaraNe- 'pRSThimAMsaM' parokSadoSakIrttanarUpaM 'na khAdet' na bhASeta / ' evaM pratyakSaM parokSaM vA sarvathA gurvavarNavAdastyAjya eva / paraguNAnuvAdakaraNe'lpasyA'pi dhanasya vyayo na bhavati / pratyuta paranindAkaraNena svaguNAnAmeva vyayo bhavati / tataH paranindAyAM sarvathA hAnireva, paraguNAnuvAde ca vyayaM vinA sarvathA lAbha eva / tataH sadA paraguNAnuvAdaH karttavyaH, paradoSAstu dRSTavyA eva na / yaduktaM - 'vacane kA daridratA ?' gurvavarNavAdakAriNaH ziSyAH gurorudvejakA bhavanti / tatasteSAM mokSAdhvani pragatI ruddhA bhavati / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH "thaddhA cchiddappehI, avaNNavAI sayaMmaI cavalA / na hoya tyAre ziSya bIjAnI AgaLa temanA sAcA-khoTA doSo kahe. 2) guru kALadharma pAmyA pachI ziSya bIjAne temanA sAcA-khoTA doSo kahe. gurunI parokSamAM niMdA karavI te zAstranI bhASAmAM "pIThanuM mAMsa khAvuM' evA nAmathI kahevAya che. zrIzaabhavasUriracita dazavaikAlikasUtranI zrIharibhadrasUrikRta TIkAmAM AcArapraNidhi nAmanA AThamAM adhyayananA viva25ma yuM che - "pArnu mAMsa = parokSama hoSa bholavA, na pAj = na bolavA." Ama pratyakSamAM ke parokSamAM gurunI niMdA sarvathA tyajavI. bIjAnA guNAnuvAda karavAmAM thoDuM ya dhana kharacavuM paDatuM nathI, urdu bIjAnI niMdA karavAthI potAnA guNo kharacAya jAya che. mATe paraniMdAmAM sarvathA nukasAna ja che ane bIjAnA guNAnuvAda karavAmAM kharacA vinA lAbha ja che. mATe haMmezA bIjAnA guNAnuvAda karavA, bIjAnA ghoSo to tan 55! nal. dhuM che - "moaalvi || bhATesA 42vI." gurunI niMdA karanArA ziSyo gurune uga karAve che. tethI mokSamArgamAM temanI pragati. 28. 14 che. pahezamANAmAM zrIdhahAsI mhaa| hyu cha - "153, chidra jonArA, niMdA karanArA, potAnI mati pramANe cAlanArA, capaLa, vakra, gusso 1. stabdhAH chidraprekSiNaH avarNavAdinaH svayaMmatayaH capalAH /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 gurvavarNavAdakasyaihikAnAH / 1vaMkA kohaNasIlA sIsA uvveagA guruNo // 74 // ' gurvavarNavAdakasyehabhave'narthA bhavantyeva, parabhave'pi sanmArgAtsa dUre bhavati / gurvavarNavAdakasyaihikAnA evamprakArA bhavanti so'nAdeyavacano bhavati / ko'pi taM na vizvasiti / tasya jJAnaM pragalati / tasya tapaHkaraNazaktiH kSIyate / sa saMyame zithilo bhavati / tasya ziSyA na bhavanti / vidyamAnA api tacchiSyA nazyanti / tacchiSyA api tatsanmukhaM paruSaM vadanti / tacchiSyA api tadavarNavAdakA bhavanti / tasya kiJcidapi kAryaM na sidhyati / tasya mArge vighnaprAcaryaM bhavati / tasya zArIrikamAnasikabhautikA''dhyAtmikA''rthikAdihAnirbhavati / loko taM nindati / sarvatra tasyA'payazaH prasarati / sarve tatsaGgaM varjayanti / sarve taM parAbhavanti / yo guroH sevAM karoti vizvavizvaM tatsevAM karoti / yo guroH parAbhavaM karoti tasya parAbhavaM sampUrNa vizvaM karoti / yAdRzaM gurau kriyate tAdRzaM svena prApyate / na kevalaM tAdRzaM, tadadhikaM prApyate / idaM gurusambandhizubhAzubhaviSayayoH samAnaM jJAtavyam / tato yadi guroH karavAnA svabhAvavALA ziSyo gurune utkaMga karAve che." gurunI niMdA karanArane A bhavamAM nukasAna thAya ja che, parabhavamAM paNa te sanmArgathI dUra thAya che. gurunI niMdA karanArane thatA A bhavanA nukasAno AvA hoyakoI tenuM vacana mAne nahIM. koI tenI upara vizvAsa na kare. tenuM jJAna ghaTI jAya. tenI tapa karavAnI zakti ochI thaI jAya. te saMyamamAM zithila thAya. tene ziSyo na thAya. tenA ziSyo hoya to ya bhAgI jAya. tenA ziSyo paNa tenI sAme karkaza vacano bole. tenA ziSyo paNa tenI niMdA kare. tenuM kaMI kAma siddha na thAya. tenA mArgamAM ghaNA vino Ave. tenI zArIrika, mAnasika, bhautika, Arthika, AdhyAtmika hAni thAya. loko tenI niMdA kare. cAre tarapha teno apayaza phelAya. badhA teno saMga choDI de. badhA teno parAbhava are. je gurunI sevA kare che AkhuM jagata tenI sevA kare che. je guruno parAbhava kare che AkhuM jagata teno parAbhava kare che. jevuM guru mATe kare tevuM potAne maLe. mAtra eTaluM ja nahIM, enAthI vadhu maLe. A gurusaMbaMdhI zubha ane azubha bannemAM samAna rIte 1. vakrAH krodhanazIlAH ziSyAH udvejakAH guroH // 74 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvapAtrAnusAreNa zubhAzubhaphalaM prApyate / 149 zobhanaM kriyate, tarhi svasya zobhanaM jAyate / yadi gurorduSTa kriyate, tarhi svasya duSTaM jaayte| parasambandhizabhAzabhe karvansvabhAvA'nasAreNa phalaM prApnoti / yathA yathA bhAvavaddhirbhavati tathA tathA phalavRddhirapi bhavati / sAmAnyabhAvena kRtaM zubhakAryaM sAmAnyaM zubhaphalaM dadAti / prakRSTabhAvena kRtaM zubhaM kAryaM prakRSTaM zubhaphalaM dadAti / sAmAnyabhAvena kRtamazubhakArya sAmAnyamazubhaphalaM dadAti / prakRSTabhAvena kRtamazubhakAryaM prakRSTamazubhaphalaM dadAti / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH 1vahamAraNaabbhakkhANadANaparadhaNavilovaNAINaM / savvajahanno udao, dasaguNio ikkasi kayANaM // 177 // tivvayare u paose, sayaguNio sayasahassakoDiguNo / koDAkoDiguNo vA, hujja vivAgo bahutaro vA // 178 // ' zubhAzubhaphalavRddhI pAtramapyavalambete / yathA yathA pAtramadhikAdhikaM guNavadbhavati tathA tathA tadviSayakazubhAzubhakRtyamadhikAdhikaM phalaM dadAti / sAmAnyapAtrasya zubhakaraNena sAmAnya zubhaphalaM prApyate / viziSTaguNavatpAtrasya zubhakaraNena viziSTaM zubhaphalaM prApyate / samajavuM. tethI jo gurunuM sAruM karAya to potAnuM ya sAruM thAya. jo gurunuM kharAba karAya to potAnuM ya kharAba thAya. bIjAnuM sAruM ke kharAba karanAro potAnA bhAva pramANe phaLa pAme che. jema jema bhAvanI vRddhi thAya che tema tema phaLanI paNa vRddhi thAya che. sAmAnyabhAvathI kareluM zubha kArya sAmAnya zubha phaLa Ape. prakRSTa bhAvathI kareluM zubhakArya prakRSTa zubha phaLa Ape. sAmAnya bhAvathI kareluM azubha kArya sAmAnya azubhaphaLa Ape. prakRSTa bhAvathI kareluM azubha kArya prakRSTa azubha phaLa Ape. upadezamALAmAM dharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "mevAra resa 15, bhA2j, mANa bhUg, yorI vagerenu sauthI 4dhanya 30 sa . cha. vadhu dveSa Doya to sogaj, anj, roj, ro roga vadhu 35 thAya." sArA ke kharAba phaLanI vRddhi pAtranA AdhAre paNa thAya che. jema jema pAtra vadhu guNavAna hoya tema tema tenA saMbaMdhI zubha-azubha kArya vadhune vadhu phaLa Ape. sAmAnyapAtranuM sAruM karavAthI sAmAnya zubhaphaLa maLe che. viziSTa guNavAna pAtranuM sAruM karavAthI viziSTa 1. vadhamAraNAbhyAkhyAnadAnaparadhanavilopanAdInAm / sarvajaghanyaH udayaH, dazaguNitaH sakRt kRtAnAm // 177 // tIvratare tu pradveSe, zataguNitaH zatasahasrakoTiguNaH / koTikoTiguNo vA, bhavet vipAkaH bahutaro vA // 178 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jinavacanasvarUpam / sAmAnyapAtrasyA'zubhakaraNena sAmAnyamazubhaphalaM prApyate / viziSTaguNavatpAtrasyA'zubhakaraNena viziSTamazubhaphalaM prApyate / gururviziSTaguNavatpAtramasti / tatastatsambandhizubhakRtyakaraNena viziSTaM zubhaphalaM prApyate / tatsambandhyazubhakRtyakaraNena viziSTamazubhaphalaM prApyate / atrA'pi pUrvoktabhAvavRddhyanusAriphalavRddhiniyamastu vidyata eva / guruguNastutirgurusambandhizubhakAryam / gurunindA gurusambandhyazubhakAryam / tataH sAmAnyabhAvena gurunindAkArI sAmAnyAnAni praapnoti| tIvrabhAvena gurunindAkArI tIvrAnarthAni prApnoti / evaM gurunindaka ihabhava evA'narthaM prApnoti / ___ gurvavarNavAdI paratrA'pi duHkhI bhavati / jinendravacanaM tena na prApyate / tacca mohaviSaparamamantrarUpaM duHkhAgnizAmakajalakalpaM pramAdanidrApratyUSasamayatulyaM karmaviTapyunmUlanahastisamaM vizvakamalAkarabhAskaraM vizvabhavyajanArAmakulyAsamAnamanekAntamatAmbhodhisamullAsanacandraM syAdvAdAmRtaniHsyandi surAsuranarapUjyaM trijagaccetojalanairmalyahetukataka zubhaphaLa maLe che. sAmAnya pAtranuM kharAba karavAthI sAmAnya kharAba phaLa maLe. viziSTa guNavAna pAtranuM kharAba karavAthI viziSTa azubhaphaLa maLe. guru viziSTa guNavAna pAtra che. tethI temanuM zubhakArya karavAthI viziSTa zubhaphaLa maLe che. temanuM azubha kArya karavAthI viziSTa azubha phaLa maLe che. ahIM paNa pUrve kahelo bhAvavRddhi pramANe phaLavRddhino niyama to che ja. gurunA guNAnuvAda e gurunuM zubhakArya che. gurunI niMdA e gurunuM azubha kArya che. tethI samAnyabhAvathI gurunI niMdA karanAra sAmAnya nukasAno pAme che. tIvrabhAvathI gurunI niMdA karanAra bhayaMkara nukasAna pAme che. Ama gurunI niMdA karanAra AbhavamAM ja nukasAnImAM utare che. gurunI niMdA karanAra parabhavamAM paNa duHkhI thAya che. bhagavAnanuM vacana tene nA maLe. bhagavAnanuM vacana mohanuM jhera utAravA zreSTha ma7 samu che, duHkhanA agnine ThaMDo pADavA pANI jevuM che, pramAdanI nidrAmAMthI uThADavA prabhAta samAna che, karmanA jhADane ukheDavA hAthI tulya che, vizvarUpI kamaLonA samUhane vikasita karavA sUryasamAna che, vizvanA bhavya jIvorUpI bagIcAne lIlochama rAkhavA nIka samAna che, syAdvAdarUpI samudrane ullasita karavA candra samAna che, syAdvAdarUpI amRtane jharanAruM che, devo, asuro ane manuSyothI pUjAyeluM che, traNa jagatanA jIvonA manarUpI jaLane svaccha karavA phaTakaDInA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurAvAzAtite jinavacanamapyAzAtitaM bhavati / 151 kSodasodaramiSTaprAptikalpadrumasadharma surAsuranarAdhIzamayUranavavAridaM karmakakSahutAzanaM riSTanAzanamasti / idameva jinendravacanaM prApyA'tItakAle'nantA jIvAH siddhAH, vartamAnakAle prabhUtAH sidhyanti, AyatyAM cAnantA setsyanti / jinendravacanaM vinA na ko'pyanya upAyo bhavasAgaranistAraNasamartho'sti / tato duHkhamayasaMsArAtsvAtmano niSkAzanena sukhamayamuktipravezanAya jinendravacanAptiratyAvazyakA / sA yadi na bhavati tarhi jIvo duHkhyeva bhavet / atra jinendravacanena tadanusAridharma-dharmAnuSThAnAnyapi grAhyANi / tato gurvavarNavAdinA parabhave prabhuvacanajinadharmatadanuSThAnAdikaM kimapi na prApyate / / ___'gururmama pratinidhiH / so mameva dRSTavyaH / na tasyA'vajJA karttavyA / tasyA'varNavAdo varyaH / .....' ityAdikaM jinendravacanamasti / yata uktaM cirantanAcAryakRtazrIpaJcasUtrasya 'pavvajjAparipAlaNAsuttaM' nAmacaturthasUtre - 1jo maM paDimannai se guruM ti tadANA / ' gurvavarNavAdakena jinendravacanamapyullaGghitam / jagatyayaM niyamo vartate-yasyA''zAtanA kriyate bhavAntare tadurlabhaM bhavati / gurvavarNavAdakena ca jinendravacanA''zAtanA kRtA / tato bhavAntare tasya tadurlabhaM bhavati / cUrNa jevuM che, iSTanI prApti mATe kalpavRkSa samAna che, deveMdro-asureMdro-cakravartIo rUpI mora mATe navA vAdaLa samAna che, karmarUpI ghAsane bALavA agnisamAna che, amaMgaLano nAza karanAra che. A ja jinavacanane pAmIne bhUtakALamAM anaMtA jIvo siddha thayA, vartamAnamAM ghaNA siddha thAya che ane bhaviSyamAM anaMtA siddha thaze. jinavacana sivAya bIjo koI upAya bhavasAgaramAMthI pAra utAravA samartha nathI. mATe duHkhamaya saMsAramAMthI potAnI jAtane bahAra kADhavA ane sukhamayamuktimAM praveza karAvavA jinavacana maLavuM khUba jarUrI che. te jo na maLe to jIva duHkhI ja thAya. ahIM jinavacanathI tene anusarato dharma, dharmaanuSThAno paNa laI levA. tethI gurunI niMdA karanArane parabhavamAM prabhunuM vacana, jainadharma, tenA anuSThAno kaMI paNa maLatuM nathI. "guru mArA pratinidhi che. mArI jema temane jovA. temanI avajJA na karavI. tebhanI niM: 14vI....' vagere nivayana cha. pNthsuutrn| yothA sUtramA dhuMcha - 04 mane mAne che te gurune mAne che evI te prabhunI AjJA che." gurunI niMdA karanAre prabhunA vacananuM paNa ullaMghana karyuM. jagatamAM A niyama che ke jenI AzAtanA karAya te bhavAMtaramAM durlabha thAya. gurunI niMdA karanAre jinavacananI AzAtanA karI. tethI bhavAMtaramAM tenA mATe te durlabha bane che. 1. yaH mAM pratimanyate saH gurumiti tadAjJA /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 gurunindako jinazAsanAdabahiSkriyate / atra gurunindakasya paratra jinendravacanaprAptyabhAvaH kathitaH / tena paramArthata idaM prakaTitam - gurunindakasya bodhilAbho na bhavati / bodhirjinazAsanapravezadvArarUpA muktisatyaGkArarUpA ca varttate / yaduktaM zrInavatattvaprakaraNe "1aMtomuhUttamittaMpi phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapoggalapariyaTTo ceva saMsAro // 53 // ' tato vastuta idamuktaM bhavati - gurunindako jinazAsanAdbahiSkriyate / tasya muktirapi dUrakAlavartinI bhavati / samyaktvaprAptyanantaramapArdhapudgalaparAvarttapramitadIrghatarasaMsAraparibhramaNaM dvayoreva jIvayorbhavati - viSayAbhiSvaGgakAriNo devagurvAzAtanAkAriNazca / gurvavarNavAdakena devagurvorubhayorapyAzAtanA kRteti pUrvamuktam / tato gurvavarNavAdakasya dIrghataraH saMsAro bhavati / tato bhavabhramaNabhIruNA gurunindA varjanIyA / asya vRttasyA'yaM saGkSepArthaH - gurvavarNavAdena jinendravacanaprAptiyogyatA nazyati, atastadrakSaNArthaM gurvavarNavAdastyAjyo guruguNAnuvAde ca prayatanIyam // 8 // ahIM gurunI niMdA karanArane parabhavamAM jinavacananI prApti na thAya ema kahyuM, tethI hakIkatamAM A vAta jaNAvI ke - gurunI niMdA karanArane samakita nathI maLatuM. samyakta e jinazAsananA pravezadvArarUpa ane mokSanA dastAvejarUpa che. navatattvaprakaraNamAM kahyuM che - "jemane aMtarmuhUrtamAtra paNa samyaktanI sparzanA thAya temano saMsAra arthpus52||vrtthii mAcho cha." tethI vAstavamAM ema kahyuM ke - gurunI niMdA karanAro jinazAsananI bahAra pheMkAya cha. tenI bhusti. 55 // 2 lAya che. samyaktanI prApti thayA pachI apAIpudgalaparAvartakALa jeTaluM lAMbuM saMsAraparibhramaNa be ja jIvone hoya che - viSayomAM Asakta jIvone ane deva-gurunI AzAtanA karanArAne. gurunI niMdA karanArAe deva-gurunI AzAtanA karI e pUrve kahyuM che. tethI gurunI niMdA karanArano khUba lAMbo saMsAra thAya che. mATe bhavabhramaNathI DaranArAe gurunI niMdA 4vI. A zlokano saMkSepamAM artha Avo che - gurunI niMdAthI jinavacana pAmavAnI yogyatA nAza pAme che. mATe te yogyatAnA rakSaNa mATe gurunI niMdA tyajavI ane gurunA gue|nuvaad 72vAmA prayatna 72vo. (8) 1. antarmuhUrttamAtramapi sparzitaM bhavet yaiH samyaktvam / teSAM apArdhapudgalaparivartaH eva saMsAraH // 53 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM vRttm| 153 avataraNikA - evaM gurvavarNavAdasyA'narthakAritAM pradAdhunA ziSyarthInAM gurubhaktivRkSapuSpasamatvaM pradarzayati - mUlam - jA kAo riddhIo, havaMti sIsANa ettha saMsAre / gurubhattipAyavAo, pupphasamAo phuDaM tAo // 9 // chAyA - yAH kAH RddhayaH, bhavanti ziSyANAM asmin saMsAre / gurubhaktipAdapAt, puSpasamAH sphuTaM tAH // 9 // daNDAnvayaH - ettha saMsAre sIsANa jA kAo riddhIo havaMti tAo phuDaM gurubhattipAyavAo pupphasamAo // 9 // hemacandrIyA vRttiH - atra - pratyakSaM dRzyamAne, saMsAre - narakatiryagmanuSyadevagatibhedAccaturvidhe, ziSyANAM - gurvAjJApAlakAnAM, yAH - anirdiSTanAmadheyAH, kAH - kAzcana sarvA ityarthaH, RddhayaH - atizayAH, bhavanti - prAdurbhavanti, tAH - ziSyarddhayaH, sphuTaM - nizzaGka kriyAvizeSaNametat, gurubhaktipAdapAt - atra paJcamIvibhaktiH SaSThyarthe jJeyA, tato'yamarthaH - gurubhaktipAdapasya, guruH - sAraNAdikArakaH, uktaJca sthaviraracitagacchAcAraprakIrNake - * 1jIhAe vi lihaMto na bhaddao, sAraNA jahiM natthi / daMDeNa vi tADaMto sa bhaddao, sAraNA jattha // 17 // ' tasya bhaktiH - bAhyAbhyantarapratipattiriti gurubhaktiH, pAdaiH-mUlarUpaiH, pibanti - jalaM gRhNantIti pAdapAH - vRkSAH, gurubhaktireva pAdapa iti gurubhaktipAdapaH, tasmAditi gurubhaktipAdapAt - gurubhaktipAdapasyetyarthaH, puSpasamAH - puSpANi - kusumAni, taiH avataraNikA - Ama gurunI niMdA karanArAnA nukasAno batAvI have "ziSyanI Rddhio gurubhaktirUpI vRkSanA phUla samI che" e batAve che - zabdArtha - A saMsAramAM ziSyonI je koI Rddhio hoya te spaSTa rIte gurumti35vRkssn| puSpa samAna che. () hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - gurunI AjJAnuM pAlana kare te ziSya. sAraNAdi kare te guru. sthavira racita gacchAcAra payajJAmAM kahyuM che - "jIbhathI cATatA hovA chatAM jyAM sAraNA nathI te guru sArA nathI. dAMDAthI mAratA hovA chatAM jyAM sAraNA che te guru sArA che." A saMsAramAM ziSyone je Rddhio maLe che te zaMkA vinA gurubhaktirUpI 1. jihvayA'pi lihan na bhadrakaH, sAraNA yatra nAsti / daNDenA'pi tADayan saH bhadrakaH, sAraNA yatra // 17 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ziSyasya bAhyarddhayaH / samA:-tulyA iti puSpasamAH - kusumatulyAH, santItyadhyAhAryam / ziSyasya jIvane Rddhayo dviprakArAH prAdurbhavanti - bAhyA antaraGgAzca / tatra bAhyarddhaya evamprakArAH-tasya prabhUtAH ziSyAH syuH / tasya bhaktavargo mahAnsyAt / so'nekAni zAsanaprabhAvanAkAryANi kuryAt / tasya vaktRtvamadvitIyaM syAt / tannizrAyAmaneke'JjanazalAkApratiSThAdimahotsavA bhaveyuH / sa vidyAcAraNo jaGghAcAraNo vA syAt / aSTacatvAriMzadlabdhInAmanyatamA labdhiH sarvA vA tasya bhaveyuH / tasya puNyaprabhAvena devAstatpAdapadmayonipateyuH / nRpamahArAjAdayastasya vandanArthamAgaccheyuH / tasyopadezenA'nekAni nUtanAni jinAlayAni janA nirmimIran jIrNAni ca tAnyuddhareyuH / so vacanasiddho bhavet / tasyA''gamanena sarvAH sampadaH prAdurbhaveyuH sarvANi ca vighnAni nazyeyuH / tasya dehaH kAntimAnsyAt / sa AdeyavacanaH syAt / bhavAntare tasya devagatiprAptiH syAt / evamprakArA anyA api bAhyarddhayaH syuH / _antaraGgIya evamvidhA jJeyAH - tasyA'vadhijJAnaM prAdurbhavet / tasya manaHparyavajJAnaM prAdurbhavet / tasya kevalajJAnaM prAdurbhavet / tasya tIvrA prajJA syAt / sa vikRSTatapasvI syAt / sa zobhanaH kaviH syAt / sa viziSTo naimittikaH syAt / sa kSAyikasamyaktvaM vRkSanA phUla samAna che. ziSyanA jIvanamAM Rddhio be prakAranI hoya che - bAhya ane aMtaraMga. temAM bAhya Rddhio AvI hoya - tenA ghaNA ziSyo hoya, tenA ghaNA bhakto hoya, te ghaNA zAsanaprabhAvanAnA kAryo karato hoya, tenuM vyAkhyAna ajoDa hoya, tenI nizrAmAM ghaNA aMjanazalAkA-pratiSThA vagerenA mahotsavo thatA hoya, te vidyAcAraNa ke jaMghAcAraNa hoya, 48 labdhiomAMthI amuka athavA badhI labdhio tenI pAse hoya, tenA puNya prabhAvathI devo tenA pagamAM paDatA hoya, rAjA-mahArAjAo tene vaMdana karavA AvatA hoya, tenA upadezathI aneka navA jinAlayo loko baMdhAvatA hoya ane junA jinAlayono uddhAra karAvatA hoya, te vacanasiddha hoya, tenA AvavAthI badhI saMpattio pragaTatI hoya ane badhA vino nAza pAmatA hoya, tenuM zarIra tejasvI hoya, tenuM vacana mAnya thatuM hoya, bhavAMtaramAM tene devaloka maLe. AvI bIjI paNa bAhya Rddhio samajavI. aMtaraMga Rddhio AvA prakAranI jANavI - tene avadhijJAna thayuM hoya, tene mana:paryavajJAna thayuM hoya, tene kevaLajJAna thayuM hoya, tenI buddhi tIvra hoya, te vikRSTa tapasvI hoya, te sAro kavi hoya, te joradAra jyotiSI hoya, te kSAyikasamyaktadhArI
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasyAntaraGgarddhayaH / 155 prApnuyAt / sa upazamazreNi kSapakazreNi vA''rohayet / sa zAstrapraNetA syAt / sa AgamaprajJa: syAt / uktaJca maladhAri zrIhemacandrasUripraNItapuSpamAlAyAM 4 '1 guruparitosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti // 25 // ' sa sakalAgamarahasyavedI syAt / tasya cetasi vividhAni zobhanAni cintanAni sphureyuH / ityAdikA anyA apyantaraGgarddhayo jJeyAH / ziSyajIvane prAdurbhUtA etAH sarvA Rddhayo gurubhaktipAdapasya puSpasamA jJeyAH / yata uktam 'garubhakteH zrutajJAnaM, bhavet kalpatarUpamam / lokadvitayabhAvinyastataH syuH sarvasampadaH // ' gurubhaktiH pAdapasAdharmyaM bibharti / RddhayaH puSpasamAH santi / phalatulyo mokSaH / puSpANi dRSTvA janA: vRkSaM prati AkRSyante / evamanyeSAM gurubhaktipAdapasya puSpasamarddhardRSTvA jIvA gurubhaktiM pratyAkRSTAH bhavanti / puSpAbhilASiNA prathamaM bIjamuptavyam / tataH pAdapo jAyate / tataH puSpaM labhyate / pAdapaM vinA puSpaM na prApyate / evaM ziSyajIvane gurubhakti vinArddhayo na bhavanti / yaH pAdapamupekSya kevalaM puSpArthameva yatate so mUrkho bhavati / evaM hoya, te upazamazreNI ke kSapakazreNI mAMDe, te zAstro racato hoya, te AgamonA jJAnamAM hoziyAra hoya, maladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje puSpamALAmAM kahyuM che - 'guru khuza thavAthI, gurubhaktithI ane vinayathI zIghra icchita sUtrArthanA pArane pAme che", te badhA AgamonA rahasyane jANato hoya, tenA manamAM vividha, sArA ciMtano sphuratA hoya. AvA prakAranI bIjI paNa aMtaraMga Rddhio jANavI. ziSyanA jIvanamAM pragaTa thayelI A badhI Rddhio gurubhaktirUpI vRkSanA puSpa samAna che. kahyuM che ''gurubhaktithI kalpavRkSa jevuM zrutajJAna maLe che. tenAthI banne lokamAM badhI saMpattio maLe che." gurubhakti jhADa jevI che. Rddhio phUla jevI che. mokSa enuM phaLa che. phUla joIne loko vRkSa pratye AkarSAya che. ema bIjAnA gurubhaktirUpa vRkSanI phUla jevI Rddhio joI jIvo gurubhakti pratye AkarSAya che. phUlanI icchAvALAe pahelA bIja vAvavuM joIe. temAMthI jhADa thAya che. pachI phUla maLe che. jhADa vinA phUla nathI maLatuM. ema ziSyanA jIvanamAM gurubhakti vinA Rddhio nathI maLatI. jhADane choDIne mAtra phUla mATe je mahenata kare te mUrkha che. ema je ziSya gurubhaktinI upekSA 1. guruparitoSagatena gurubhaktyA tathaiva vinayena / iSTasUtrArthAnAM kSipraM pAraM samupeyanti // 25 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 Rddhayo gurubhaktarAnuSaGgikaphalarUpAH / yaH ziSyo gurubhaktimupekSya kevalamRddhinimittaM yatnaM karoti so'pi mUrkha eva bhavati / ziSyA muktyarthameva yatante / Rddhayastu gurubhakterAnuSaGgikaM phalam / tatastA vinA''yAsena prApyante / na tadarthaM ziSyeNa ytniiym| yathA karSakA dhAnyArthameva yatante, tRNaM tu tadAnuSaGgikaphalam, na te tadarthaM yatante / ziSyajIvane dRzyamAnAnAM sarvAsAmRddhInAM mUlaM kAraNaM gurubhaktiH / ataH ziSyeNa sA kadA'pi na vismarttavyA / gurubhaktarupekSAM kRtvA RddhyarthaM yatamAnasya kadAcidapyabhISTaprAptirna bhavati / gurubhaktisahitasya ziSyasya samRddhayastadrahitasya ca tasya viparItaphalamevaM kIrtitamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH - * 1jIvaMtassa iha jaso, kittI ya mayassa parabhave dhammo / saguNassa ya nigguNassa ya, ayaso akittI ahammo a // 98 // ' zrIrAmavijayagaNikRtataTTIkAyAmapyevaM vivecitam - "jIvaMtassa iti' ihAsmin jagati jIvatastasya yazo bhavati, kIrtizca bhavati mRtasya ca parabhave dharmo bhavati, devAdisadgatiM sa prApnotItyarthaH, saguNasya vinItaziSyasyaitadbhavati, 'nigguNassa yatti durvinItaziSyasya tu atra bhave'yazo'kIrtizca bhavati, parabhave'dharmazca narakAdigatirUpo bhavati // 98 // ' karIne mAtra Rddhio mATe ja prayatna kare te paNa mUrkha ja che. ziSyo mokSa mATe ja yatna kare che. Rddhio to tenuM AnuSaMgika phaLa che. tethI te vinA mahenate maLe che. temanI mATe ziSya yatna na karavo joIe. kheDUto anAja mATe ja prayatna kare che, ghAsa mATe nahIM. te to tenuM AnuSaMgika phaLa che. ziSyanA jIvanamAM dekhAtI badhI RddhionuM mULa kAraNa gurubhakti che. mATe ziSya tene kyAreya bhUlavI joIe nahIM. gurubhaktinI upekSA karIne Rddhi mATe prayatna karanArane kyAreya icchitanI prApti thatI nathI. gurubhaktivALA ziSyane samRddhio maLe che ane gurubhakti vinAnAne tenAthI viparIta phaLa maLe che ema upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNI mahArAje kahyuM che - guNavAna jIvane A jagatamAM jIvatA yaza-kIrti maLe che ane maryA pachI parabhavamAM dharma maLe che. nirguNa jIvane ahIM apayaza-apakIrti maLe che ane parabhavamAM dharma nathI maLato." rAmavijayagaNIkata tenI TIkAmAM guNavAnano artha vinItaziSya ane nirguNano artha durvinIta ziSya karyo che. 1. jIvataH iha yazaH, kIrtizca mRtasya parabhave dharmaH / saguNasya ca nirguNasya ca, ayazaH akIrtiH adharmazca // 18 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasampadapi gurubhaktiprabhAveNaiva bhavati / 157 nanu kasyacidgurubhaktizUnyasya mahaddhikatvamapi dRzyate / kasyacicca gurubhaktiyuktasyAlpaddhikatvaM dRzyate / tatkimarthaM granthakRtArthInAM gurubhaktimUlakatvamuktam ? iti cet, satyam, gurubhaktizUnyasya yasya ziSyasya mahaddhikatvaM dRzyate tena pUrvajanmani gurubhaktiH kRteti dRSTavyam / gurubhaktiyuktasya ca yasya ziSyasyAlpaddhikatvaM dRzyate sa AyatyAM bhavAntare vA mahaddhikatvaM prApsyatIti dRSTavyam / vicitrA hi karmaNAM gatiH / kadAcittasminneva bhave tatphalaM prApyate kadAcicca bhavAntare / karmaphalaM nizcitasamaye eva prApyate na tatpUrvam / ato granthakRtA yuktamevoktam / ziSyasya mahatI vinItaziSyasampadgurubhaktiprabhAveNaiva bhavati / gurubhaktiM vinA ziSyasya ziSyA naiva bhavanti / kadAcidbhaveyustadyapi te tasya bhaktiM naiva kuryuH / yaduktaM candrakavedhyakaprakIrNake - * 1haMtUNa savvamANaM, sIso hoUNa tAva sikkhAhi / sIsassa hoMti sIsA, na hoMti sIsA asIsassa // 43 // ' ataH ziSyasampaprAptyarthamapi ziSyeNa gurubhaktAveva yatanIyam, na tu gurubhaktimupekSya prazna - keTalAka ziSyo gurubhakti vinAnA hovA chatAM temanI moTI Rddhio dekhAya che. ane keTalAka gurubhaktivALA ziSyo Rddhi vinAnA ke ochI RddhivALA dekhAya che. to zA mATe granthakAre RddhionA mULa tarIke gurubhakti kahI ? javAba - tamArI vAta sAcI che. gurubhakti vinAnA je ziSyanI moTI Rddhi dekhAya che teNe pUrvajanmamAM gurubhakti karI haze ema samajavuM. gurubhaktivALA je ziSya pAse Rddhi nathI athavA ochI che tene bhaviSyamAM ke bhavAMtaramAM Rddhio maLaze ema samajavuM. karmonI gati vicitra che. kyAreka te ja bhavamAM phaLa maLe che ane kyAreka bhavAntaramAM maLe che. karmonuM phaLa nizcita samaye ja maLe che, enI pahelA nahIM. mATe graMthakAre je kahyuM che te barAbara ja che. ziSyane ghaNA ane vinayavALA ziSyo gurubhaktithI ja maLe che. gurubhakti vinA ziSyanA ziSya thatA nathI. kadAca thAya to ya teo tenI bhakti karatA nathI. caMdrakavedhyaka payajJAmAM kahyuM che - "badhA mAnane haNIne ziSya thaIne pahelA zIkha. ziSyanA ziSya thAya che, aziSyanA ziSya nathI thatA." mATe ziSya parivAra pAmavA paNa gurubhakti ja karavI joIe, gurubhaktinI upekSA karIne mAtra mumukSuone pratibodha karavAno yatna na karavo 1. hatvA sarvamAnaM ziSyo bhUtvA tAvat adhISva / ziSyasya bhavanti ziSyAH, na bhavanti ziSyAH aziSyasya // 43 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 gautamasvAmino'dvitIyA gurubhaktiH / mumukSupratibodhanAya / evamanyAsAmapi sarvAsAmRddhInAM prAptyarthaM ziSyeNa gurubhaktAveva yatanIyam / tato'lpaprayatnenaddhiprAptirbhavet / gurubhaktimupekSya kevalamRddhyarthaM yatamAnAnAM mahAnAyAso bhavati, tato'pi RddhiprAptirbhavenna vA bhavet / sarvAsAmRddhInAM prAptyarthaM gurubhaktirekaivA'moghakAraNarUpA vartate / zrIgautamasvAminAM gurubhaktiradvitIyA''sIt / taiH svamanovacanakAyAH sampUrNatayA gurave samarpitAH / te gurvAjJAyAH pratikUlaM kimapi nA'kurvan / na kevalAM gurvAjJAM, gurvicchAmapi ta ArAdhitavantaH / te sadA gurorantika evA'vasan / sadaiva te gurubhaktiprAptyutsukA abhavan / sarvamapi kAryaM te guruM pRSTvaivA'kurvan / gurumanApRcchya te kimapi nAkurvan / gurvAjJAyA upari te vicAraM nAkurvan / gurau teSAmandhazraddhA nA''sIt agAdhazraddhA''sIt / svasya caturjJAnadharatve'pi te kadApi svIyaM jJAnaM nopayuktavantaH / kadAcitzaGkAsambhave te gurumeva samAdhAnaM pRSTavantaH / svayaM jAnanto'pi te guruvacanaM muditahRdayenA'zRNvan / yaduktamupadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH - bhaddo viNIyaviNao, paDhamagaNaharo samattasuanANI / jANatovi joIe. ema bIjI paNa badhI RddhionI prApti mATe ziSya gurubhaktimAM ja yatna karavo joIe. tenAthI thoDI mahenate Rddhio maLI jAya che. gurubhaktinI upekSA karIne mAtra Rddhi mATe prayatna karanArAone ghaNI mahenata karavI paDe che, tyArapachI paNa Rddhio maLe athavA na paNa maLe. badhI Rddhio prApta karavAnuM amogha kAraNa eka gurubhakti ja che. zrIgautamasvAmInI gurubhakti ajoDa hatI. temaNe potAnA mana-vacana-kAyA saMpUrNapaNe gurune soMpI dIdhA hatA. teo guru AjJAne pratikULa kaMI paNa karatA na hatA. mAtra guvaMjJA nahIM paNa gurunI icchAne paNa teo ArAdhatA hatA. teo haMmezA gurunI najIkamAM ja rahetA. haMmezA teo gurubhakti pAmavA utsuka rahetA. badhuM kArya teo gurune pUchIne ja karatA hatA. gurune pUchyA vinA teo kaMI karatA na hatA. gurunI AjJA upara teo vicAra paNa karatA nahIM. gurumAM temane aMdhazraddhA na hatI, agAdhazraddhA hatI. pote cArajJAnanA dhaNI hovA chatAM teo kyAreya potAnA jJAnano upayoga mUkatA na hatA. kyAreka zaMkA thAya to teo gurune ja tenuM samAdhAna pUchatA hatA. pote jANatA hovA chatAM gurunuM vacana teo harSita hRdaye sAMbhaLatA. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNI mahArAje kahyuM che - "kalyANakArI, jemaNe vizeSathI vinaya zIkhyo che evA, zrutakevalI evA pahelA gaNadhara zrIgautamasvAmI te vAta jANatA hoya to 1. bhadraH vinItavinayaH, prathamagaNadharaH samAptazrutajJAnI / jAnannapi tamarthaM, vismitahRdayaH zRNoti sarvam // 6 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamasvAmino'dvitIyA gurubhaktiH / 159 tamatthaM, vimhiyAhiyao suNai savvaM // 6 // zrIsiddharSigaNikRta-taTTIkAyAmasya zlokasya vivaraNamevaM dRzyate 'bhadraH kalyANaH sukhaJca tatsvarUpatvAttaddhetutvAdvA, vinIyate karmA'neneti vinayaH, vizeSeNa nItaH prApto vinayo yena sa vinItavinayaH, ko'sau prathamagaNadharo'rhadAdyaziSyaH kiMbhUtaH ? samAptaM niSThAM gataM zrutajJAnaM yasya sa samAptazrutajJAnI, sarvadhanAderAkRtigaNatvAdinsamAsAntaH / ataH zrutakevalitvAjjAnannapyavabudhyamAno'pi zeSajanabodhanArthaM prathamaM pRcchati, pazcAdbhagavatA kathyamAnaM tamiti prAkpRSTamarthaM, tacchabdasya prakrAntaparAmarzitvAtprAkpRcchA gamyate, vismitaM sakautukaM, hRdayaM cittaM, romAJcotphullalocanatA mukhaprasAdAdInAM bahistatkAryANAM darzanAt yasyA'sau vismitahRdayaH zRNoti AkarNayati sarvaM niHzeSaM tamarthamiti / tadidaM gaNadharaceSTitamanuzrutya tathaiva gurorvacaH zrotavyamiti bhAvaH // 6 // ' gurusandiSTaM kimapi kAryaM te hInaM nA'manyanta, kintu gurumukhanirgataM vacanaM te guruprasAdarUpamamanyanta / ata eva yadA guruNA te AnandazrAvakAya mithyAduSkRtaM dAtuM preSitAstadA te prasannacittenaivA'gacchan / tadvRttAntaH pUrvamuktaH / yadA gurustadatiriktasyA'nyasya svaziSyasya guNazlAghAmakarottadA te manasi nA'dUyanta, kintu te manaH pramodapulakitamevA'dhArayan / ata eva yadA zreNikapRSTena zrIvIreNa svacaturdazasahasraziSyeSu dhanyAnagArasya pravardhamAnA'dhyavasAyatoktA tadA te matsarA''kulitA nA'bhavan, kintu hRSTAH / paNa vismita hRdaye badhuM sAMbhaLe che." zrIsiddharSigaNIracita TIkAmAM jaNAvyuM che ke - ''pote jANatA hovA chatAM zeSa lokone khabara paDe mATe pUche che. pachI bhagavAna vaDe kahevAto javAba vismita hRdaye sAMbhaLe che. romAMca, AMkho vikasita thavI, mukha prasanna thavuM vagere hradaya vismita thavAnA bAhya kAryo che. gaNadharanI ceSTAne anusAre te ja pramANe bIjAe gurunuM vayana sAMbhavaM." gurue kaheluM koI paNa kArya te nAnu nahotA mAnatA, paNa gurunA mukhamAMthI nIkaLatA vacanane teo gurukRpArUpa mAnatA. mATe ja jyAre gurue AnaMdazrAvakane micchAmi dukkaDam ApavA mokalyA tyAre teo prasanna citte ja gayA. teno vRttAnta pUrve kahyo che. jyAre guru temanA sivAya potAnA bIjA ziSyanA guNo vakhANatA tyAre teo manamAM jarAya dubhAtA nahotA, paNa teo manane pramodabhAvathI pulakita rAkhatA. mATe ja jyAre zreNike pUchelA praznanA javAbamAM zrIvIraprabhue kahyuM ke 'mArA cauda hajAra ziSyomAM dhanno aNagAra caDhate pariNAme che.' tyAre temane tenI irSyA na AvI, paNa teo khuza thayA.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyAnagArasya pravardhamAnapariNAmatA / tadvRttAntastvevam - kAkandInagaryAH zreSThiputro dhanyaH zrIvIraprabhusamIpe pravrajitaH / dIkSAdina eva tena prabhupArzve'bhigraho gRhItaH 'mayA yAvajjIvaM SaSThatapaH karttavyam pAraNaka AcAmAmlaM karttavyam / ' SaSThapAraNake sa sarvagRhabhojanavelAsamAptyanantarameva bhikSArthaM nirgccht| tato yamAhAraM makSikA'pi nA'bhilaSettAdRzaM nirasamantaM prAntaM cA''hAramA''nIya sa svadehamapuSNAt / tena tasya deho'tikRzaH saJjAtaH / taccharIramasthicarmamAtrazeSaM saJjAtam / tasya gamanAvasare taccharIrasthA'sthIni zabdamakurvan / tasya zarIraM kaGkAlasadRzaM saJjAtam / so dehabalena nA'calat, kintu jIvabalenaiva / anyadA prabhuvIraH rAjagRhanagare samavasRtaH / zreNikanRpastadvandanArthamA''gataH / prabhuM vanditvA tena dezanA zrutA, tatastena prabhuH pRSTa:- 'prabho ! bhavatazcaturdazasahasraziSyeSu katamaH pravardhamAnA'dhyavasAyo'sti / ' prabhuNA bhASitam 'mo: zreLi ! dhanyAnA: pravardhamAnapariNAmo'sti / ' tataH prabhuNA tasya tatsvarUpaM kathitam / zreNikarAjA dhanyAnagAraM vanditvA svaprAsAdaM gataH / yadA zreNikena praznaH kRtaH prabhuNA ca tatpratyuttaraM dattaM tadA tatsabhAyAM gautamasvAmyapyupasthito'bhavat / prabhupratyuttaraM tena zrutam / gautamasvAmyapi dIkSAdinAtSaSThAnyevA'karot pAraNake cA''cAmAmlam / sa prabhoH prathamaziSya AsIt / te vRttAnta A pramANe che ''kAkaMdI nagarInA zreSThiputra dhanyae zrIvIraprabhu pAse dIkSA lIdhI. dIkSAdivase ja teNe prabhu pAse abhigraha lIdho - 'mAre yAvajjIva chaThThanA pAraNe chaThThu karavA, pAraNe AyaMbila karavuM.' chaThThanA pAraNe teo badhA gharomAM jamavAnuM puru thaI gayA bAda ja vahoravA nIkaLatA. pachI mAkhI paNa jene na icche tevo nIrasa, lukhosuko AhAra lAvI potAnuM zarIra TakAvatA. tethI temanuM zarIra khUba pAtaLuM thaI gayuM. temanA zarIramAM mAtra cAmaLI ane hADakA rahyA. teo cAlatA tyAre temanA zarIranA hADakAmAMthI 'khakhaD' avAja Avato. temanuM zarIra hADapiMjara jevuM thaI gayu hatu. teo zarIranA baLe cAlatA na hatA paNa jIvanA baLe ja cAlatA hatA. - 160 ekavAra zrIvIraprabhu rAjagRhImAM samavasaryA. zreNikarAjA temane vaMdana karavA AvyA. prabhune vaMdana karIne temaNe dezanA sAMbhaLI. pachI temaNe prabhune pUchyuM - 'prabhu ! ApanA cauda hajAra ziSyomAM koNa caDhatA pariNAme che.' prabhu bolyA he zreNika ! dhanno aNagAra caDhate pariNAme che.' pachI prabhue temane tenuM svarUpa kahyuM. zreNikarAjA dhannA aNagArane vaMdana karIne potAnA mahelamAM gayA. jyAre zreNikarAjAe prazna karyo ane prabhue teno javAba Apyo tyAre te sabhAmAM gautamasvAmI hAjara hatA. prabhuno javAba temaNe sAMbhaLyo. gautamasvAmI paNa dIkSAdivasathI ja chaDhanA pAraNe chaThTha ane pAraNe -
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ devazarmapratibodhanArthaM gautamasvAmipreSaNam / 161 tenA'ntarmuhUrtamAtreNa kAlena dvAdazAGgI gumphitA / sa caturjJAnadharo'bhavat / sa paJcAzatsahasrakevalajJAniziSyANAM gururAsIt / sa labdhinidhAna AsIt / tathApi zreNikapRSTapraznottare prabhuNA gautamasvAmino nAma na prakAzitam, kintu dhanyAnagArasya / tacchrutvA'pi sa na khinnaH / tasya prabhau bahumAno na hInaH / parantu prabhuvacanamavitathamiti matvA sa manasi pramuditaH / anyadA'nyaziSyANAM sattve'pi prabhurdevazarmabrAhmaNapratibodhanArthaM gautamasvAminaM preSitavAn / tadA 'anyaziSyasattve'pi prabhurmAmeva kimarthamA''dizati ?' iti vicintya sa manasyudvigno nA'bhavat / parantu 'anyaziSyasattve'pi mayi prabhoradhikaM premA'sti, prabhuta~ vizvasiti, ata eva mAM sandizati, mama tu prabhvA''dezakaraNena mahAnlAbho bhaviSyati', evaM vicintya sotsAhaM devazarmapratibodhanArthaM sa gataH / uktaJca - 1dhannANa ceva guruNo AesaM diti guNamahodadhiNo / caMdaNaraso apuNNANa nivaDae neva aMgaMmi // ' AyaMbila ja karatA hatA. teo prabhunA pahelA ziSya hatA. temaNe mAtra aMtarmuhUrtamAM dvAdazAMgInI racanA karI hatI. teo caudapUrvI hatA. teo pacAsahajAra kevaLajJAnI ziSyonA guru hatA. teo labdhinA bhaMDAra hatA. chatAM paNa zreNike pUchelA praznanA javAbamAM prabhue gautamasvAmInuM nAma na kahyuM paNa dhannA aNagAranuM nAma kahyuM. te sAMbhaLIne paNa teo dubhAyA nahIM. prabhu uparanuM temanuM bahumAna ochuM na thayuM. paNa prabhunuM vacana sAcuM che ema mAnIne manamAM khuza thayA. ekavAra bIjA ziSyo hovA chatAM prabhue devazarmA brAhmaNane pratibodha karavA gautamasvAmIne mokalyA. tyAre bIjA ziSyo hovA chatAM prabhu zA mATe mane ja kahe che? ema vicArI teonA manamAM kheda na thayo paNa bIjA ziSyo hovA chatAM prabhuno mArI upara vadhu prema che, prabhune mArI upara vizvAsa che, mATe ja mane kahe che. mane to prabhunI AjJAnuM pAlana karavAthI mahAna lAbha thaze.' ema vicArI teo devazarmAne pratibodha 721 gayA. che - "nA samudra samAna guru dhanyone 4 2mAheza mApe che. abhAgiyAonA zarIra upara caMdanano rasa nathI paDato." Ama gautamasvAmInI gurubhakti 1. dhanyAnAmeva guravaH AdezaM dadati guNamahodadhayaH / candanarasaH apuNyAnAM nipatati naiva aGge //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 gautamasvAmina RddhyH| evaM gautamasvAmino gurubhaktiH sarvotkRSTA''sIt / gurubahumAno'pi tasya paramaprakarSaprApta AsIt / tena svA'stitvaM gurau vilInIkRtam / tena dAsavadgurusevA kRtA / ___ gurubhaktiphalasamA Rddhayo'pi gautamasvAmino'dvitIyA abhavan / svasya chadmasthatve'pi sa yaM yaM pravAjitavA~stasya tasya kevalA'vabodhaprAptirabhavat / tata itthaM kathane nAtizayokti:-gautamasvAmihaste kevalajJAnadAnalabdhirAsIt / antarmuhUrttamAtreNa kAlena tena dvAdazAGgI racitA / sa prabhoH prathamo gaNadharo jAtaH / sa caturjJAnadharo'bhavat / anantAnAM labdhInAM sa nivAsasthAno'bhavat / tenA'kSINamahAnasalabdhyA tryadhikapaJcadazazatatApasamunInAM pAraNaM kAritam / tavRttAnta evaM dRzyate kAlikAlasarvajJazrIhemacandrasUrivinirmitatriSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyadazamaparvanavamasarge - 'icchAnurUpasvAmyAjJAmudito gautamo muniH / vAyuvaccAraNalabdhyA kSaNAdaSTApadaM yayau // 184 // itazcASTApadaM mokSahetuM zrutvA tapasvinaH / kauMDinyadattasevAlA AroDhuM samupasthitAH // 185 // caturthakRtsadApyAdya ArdrakandAdipAraNaH / prApA''dyAM mekhalAM sArdhaM paJcazatyA tapasvinAm // 186 // dvitIyaH SaSThakRtprApa zuSkakandAdipAraNaH / dvitIyAM mekhalAM sArdhaM paJcazatyA sauthI zreSTha hatI. temanuM gurubahumAna paNa zreSTha hatuM. temaNe potAnuM astitva gurumAM ogALI nAkhyuM hatuM. tethI teo dAsanI jema gurunI sevA karatA. gurubhaktinA phaLa jevI Rddhio paNa gautamasvAmI pAse ghaNI ane ajoDa hatI. pote chadmastha hovA chatAM teo jene jene dIkSA ApatA tene tene kevaLajJAnanI prApti thatI. tethI evuM kahevAmAM atizayokti nathI ke gautamasvAmInA hAthamAM kevaLajJAna ApavAnI labdhi hatI. mAtra aMtarmuhUrtamAM temaNe dvAdazAMgI racI. teo prabhunA pahelA gaNadhara hatA. teo cAra jJAnanA dhaNI hatA, anaMta labdhionA bhaMDAra hatA. akSINamahAnalabdhithI temaNe paMdaraso traNa tApasamunione pAraNuM karAvyuM. triSaSTizalAkApuruSacaritranA 10mA parvanA 9mA sargamAM te prasaMganuM varNana A rIte karyuM che - "icchAne anurUpa prabhunI AjJA thavAthI gautamasvAmI khuza thayA. pavananI jema cAraNabdhithI eka kSaNamAM aSTApada upara gayA. A bAju aSTApadane mokSanuM kAraNa sAMbhaLIne kaDinya, datta ane sevAla tApasI tenI upara caDhavA upasthita thayA. haMmezA upavAsanA pAraNe upavAsa karato, pAraNe bhInA kaMda vagere vAparato pahelo tApasa pAMcaso tApasInI sAthe pahelI mekhalA sudhI pahoMcyo. chaThThanA pAraNe chaThTha karato, pAraNe sukA kaMda vagere vAparato bIjo tApasa pAMcaso tApasonI sAthe bIjI mekhalA sudhI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamasvAminA'kSINamahAnasalabdhyA tApasamunInAM pAraNaM kaaritm| 163 tapasvinAm // 187 // tRtIyo'STamakRtprApa zuSkasevAlapAraNaH / tRtIyAM mekhalAM sArdhaM paJcazatyA tapasvinAm // 188 // UrdhvamAroDhumasahAste tasthuryAvadunmukhAH / dadRzurgautamaM tAvat svarNAbhaM pIvarAkRtim // 189 // te mithaH procire zailaM vayametaM kRzA api / na roDhumIzmahe sthUla ArokSyatyeSa tatkatham // 190 // evaM teSu bruvANeSu gautamastaM mahAcalam / samAruroha jajJe cAdRzyaH sura iva kSaNAt // 191 // te'nyonyaM jagaduH zaktirmaharSerasya kA'pyasau / yadyAyAsyatyasau ziSyIbhaviSyAmo'sya tadvayam // 192 // nizcityaivaM tApasAste pratyAyAntaM svabandhuvat / AbaddharaNaraNakAH pratIkSante sma sAdaram ||193||....evN dezanayA svAmI gautamo'tItya tAM nizAm / prabhAte cottaran zailAttApasaistairadRzyata // 241 // tApasAstaM praNamyocurmahAtmaMstapasAM nidhe ! tava ziSyIbhaviSyAmastvamasmAkaM gururbhava // 242 // tAnUce gautamasvAmI gururme paramezvaraH / sarvajJo'rhanmahAvIraH sa eva gururastu vaH // 243 // atha tAnAgrahaparAn dIkSayAmAsa gautamaH / sadyo devatayA teSAM yatiliGgaM samarpitam // 244 // gautamena samaM celurgantuM te svAmino'ntike / saha yUthAdhipatinA vindhyAdrau kuJjarA iva pahoMcyo. aTTamanA pAraNe aTTama karato, pAraNe sukI sevALa vAparato trIjo tApasa pAMcaso tApasInI sAthe trIjI mekhalA sudhI pahoMcyo. upara caDhavA asamartha evA teo UMcu mukha rAkhIne UbhA hatA. eTalAmAM temaNe sonA jevI AbhAvALA ane hRSTapuSTa evA gautamasvAmIne joyA. "ame pAtalA hovA chatAM A parvata upara caDhI nathI zakatA to A ATalA jADA zI rIte parvata para caDhaze ?' ema teo kahetA hatA tyAM gautamasvAmI te parvata upara caDhI gayA ane devanI jema eka kSaNamAM adazya thaI gayA. teo paraspara kahevA lAgyA - "A maharSinI kevI zakti che ! jo te pAchA Avaze to ApaNe temanA ziSya thaIzuM." Ama nakkI karIne te tApasI potAnA bhAInI jema pAchA AvatA temanI atiutkaMThApUrvaka rAha jovA lAgyA....ema dezanA ApIne gautamasvAmIe te rAtrI pasAra karI. savAre utaratA temane tApasoe joyA. tApasoe temane praNAma karIne kahyuM - "he taponidhi ! ame tamArA ziSya banIzuM, tame amArA guru thAva.' gautamasvAmI bolyA - "mArA guru sarvajJa paramezvara zrI mahAvIrasvAmI che. te ja tamArA guru thAva." temaNe Agraha karyo eTale gautamasvAmIe temane dIkSA ApI. devatAe tarata temane sAdhuveSa Apyo. jema vidhyaparvata upara hAthIo yuthAdhipatinI sAthe jAya tema teo gautamasvAmI sAthe prabhu pAse javA cAlyA. rastAmAM bhikSAsamaye
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 gautamasvAminAmasmaraNamAtreNa sAdhUnAmiSTabhikSAlAbhaH / // 245 // pathyekasminsanniveze bhikSAkAle gaNAgraNIH / kiM vaH pAraNakAyeSTamAnayAmItyuvAca tAn // 246 // taizca pAyasamityukte gautamo labdhisampadA / svakukSipUraNamAtraM pAtre kRtvA tadAnayat // 247 // indrabhUtirbabhASe tAnniSIdata maharSayaH ! / pAyasenA'munA yUyaM sarve kuruta pAraNam // 248 // pAyaseneyatA kiM syAttathApi gurureSa naH / evaM vimRzya te sarve munayaH samupAvizan // 249 // tAnmahAnasalabdhyendrabhUtiH sarvAnabhojayat / svayaM tu bubhuje pazcAtteSAM janitavismayaH // 250 // ' gautamasvAmino nAmasmaraNamAtreNa sAdhavo bhikSAyAM pracuramannapAnaM prApnuvanti / yaduktaM zrIgautamasvAmyaSTake 'yasyA'bhidhAnAtmunayo'pi sarve gRhNanti bhikSAM bhramaNasya kAle / miSTAnnapAnAmbarapUrNakAmA sa gautamo yacchatu vAJchitaM me // 4 // ' gautamasvAminAmasmaraNamAtreNa sarvANi kAryANi sidhyanti sarve ca vighnA nazyanti / evamAdyA anyA api gautamasvAmina Rddhayo jJAtavyAH / gautamasvAminaH sarvasamRddhInAM mUlaM kAraNaM gurubhaktirAsIdityuparyuktakathanena spaSTam / ataH ziSyeNa gautamasvAminaM hRdayasthaM kRtvA tadvadgurubhaktiH karttavyA / yata eva ziSyarddhayaH gurubhaktipAdapapuSpasamA ata eva ziSyeNa kadApi gururna eka gAmamAM gautamasvAmIe temane pUchyuM - 'tamArA pAraNA mATe zuM iSTa lAvuM?' temaNe kahyuM - 'khIra' eTale gautamasvAmI labdhithI potAnuM peTa bharAya eTalI khIra pAtrAmAM lAvyA. gautamasvAmIe temane kahyuM - "maharSio beso. A khIrathI tame badhA pAraNuM karo." "ATalI khIrathI zuM thaze ? chatAM A ApaNA guru che." ema vicArI badhA munio beThA. mahAnalabdhithI gautamasvAmIe te badhAne vaparAvyuM ane pote chelle vAparyuM. badhAne Azcarya thayuM." gautamasvAmInA nAmanA smaraNa mAtrathI sAdhuo bhikSAmAM ghaNA AhAra-pANI pAme che. gautamASTakamAM kahyuM che - ""jemanA nAmathI badhA munio bhikSA samaye miSTAnna, pANI, vastrothI icchA pUrNa thayA thakA bhikSA grahaNa kare che te gautamasvAmI mane vAMchita Apo." gautamasvAmInA nAmanA smaraNa mAtrathI badhA kAryo siddha thAya che ane badhA vighno nAza pAme che. AvI bIjI paNa gautamasvAmInI Rddhio jANavI. gautamasvAmInI badhI samRddhinuM mULakAraNa gurubhakti hatI ema uparanA kathanathI spaSTa che. mATe ziSya gautamasvAmIne hRdayamAM rAkhI temanI jema gurubhakti 42vI. je kAraNathI ziSyanI Rddhio gurubhaktirUpI vRkSanA puSpa samAna che ethI ja
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaM vRttam / 165 vismartavyaH / sadaiva tadbhaktAvapramattena bhAvyam / samRddhiprAptyanantaramapi guruna tyajanIyaH / tadA tu vizeSeNa tadbhaktau yatanIyam / jIvanasyA'ntimaM zvAsocchvAsaM yAvacchiSyeNa gurubhaktau ratena bhavitavyam / __ tadidamatropadezanavanItam - sarvAsAM ziSyarthInAM gurubhaktimUlatvAt ziSyeNa kadApi gurubhaktirna moktavyA // 9 // avataraNikA - evaM ziSyasavardhInAM gurubhaktiprabhavatvaM pratipAdyA'dhunA gururduSpratyupakArya iti pradarzayati - mUlam - jalapANadAyagassavi, uvayAro na tIrae kAuM / kiM puNa bhavannavAo, jo tArai tassa suhaguruNo // 10 // chAyA - jalapAnadAyakasyApi, upakAraM na zakyate kartum / kiM punaH bhavArNavAt, yaH tArayati tasya zubhaguroH // 10 // daNDAnvayaH - jalapANadAyagassavi uvayAro kAuM na tIrae, kiM puNa jo bhavannavAo tArai tassa suhaguruNo // 10 // hemacandrIyA vRttiH- jalapAnadAyakasyA'pi - atra yadItyadhyAhAryam / jalaM - nIram tasya pAnaM - mukhena zarIrAntarnayanakriyeti jalapAnam, tasya dAyakaH - prayacchaka iti jalapAnadAyakaH, pipAsitasya tRSAzamanArthaM vAridAtetyarthaH / tasyeti - jalapAnadAyakasya, api - viziSTopakArI tu pratyupakartuM naiva zakyate, jalapAnadAyakasyA'pi pratyupakAraM kartuM ziSya kyAreya gurune bhUlavA nahIM. sadA temanI bhaktimAM apramatta rahevuM. samRddhi maLyA pachI paNa gurune choDavA nahIM. tyAre to vizeSa karIne gurubhaktimAM yatna karavo. jIvananA chellA zvAsa sudhI ziSya gurubhaktimAM rata rahevuM. ahIM upadezano sAra A che - ziSyanI badhI RddhionuM mULa gurubhakti hovAthI to syAzya gurumalita choDavI nahI. (8) avataraNikA - Ama ziSyanI badhI Rddhio gurubhaktithI pragaTe che e batAvI have 'gurunA upakArano badalo vALI zakavo azakya che' ema batAve che - | zabdArtha - pANI ApanAranA paNa upakArano badalo vALI zakAto nathI, to je bhavasamudramAMthI tAre che te sugurunA upakArano badalo zuM vaLI zake ? (10) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - viziSTa upakArInA to upakArano badalo vALI nathI ja zakAto, paNa pANI ApanAranA upakArano badalo paNa vALI nathI zakAto.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 kRtajJatA pradhAno gunnH| naiva zakyate iti dyotanArtham, upakAraM - pratyupakAraM, ni:svArthabhAvena paraprayojanasampAdanamupakAra ucyate, upakArikRtopakArasya pratIpo ya upakAraH kriyate sa pratyupakAraH kathyate / kartuM - sampAdayituM, na - niSedhadyotanArtham, zakyate - zaktimadbhirbhUyate, yaditonityasAhacaryAdatra tItyapyadhyAhAryam / kiM - prazne, punaH - yadi jalapAnadAnopakArakartAramapyupakartuM naiva zakyate tarhi bhavArNavatAraNopakArakartRgurumupakartuMmazakyatamameveti sUcanArtham, yaH - gururityarthaH, bhavArNavAt - bhavaH- saMsAraH, sa evArNava udadhiriti bhavArNavaH, tasmAditi bhavArNavAt, tArayati - paratIraM prApayati, tasya - bhavArNavatArakasya, zubhaguroH - zubhaH - mokSamArgArAdhakaH saMyamayogapravartakazca, sa cAsau guruH - bhavATavyullaGghanasArthavAha iti zubhaguruH, tasyeti zubhaguroH, 'upakAraM kartuM zakyate ?' ityatrAdhyAhAryam, bhavArNavatArakasya zubhagurorupakAraM naiva kartuM zakyata ityarthaH / ___ yaH kRtaM jAnAti - upakAriNa upakAraM smRtvA taM pratyupakartuM yatate sa kRtajJa ucyte| yaH kRtaM hanti - upakAriNa upakAraM vismRtya taM pratyupakartuM na yatate tasya vA'hitaM karoti sa kRtaghnaH kathyate / kRtajJatA sarvaguNeSu pradhAnatamA'sti / tIrthakRjjIvA''kAlikadazavaiziSTyeSvapi sA vartate, yaduktaM lalitavistarAprasiddhanAmacaityavandanasUtravRttau zrIharibhadrasUribhiH zakrastavasya 'purisuttamANaM' itipadasya vyAkhyAnAvasare - 'puri zayanAt puruSAH sattvA eva, teSAm uttamAH sahajatathAbhavyatvAdibhAvataH pradhAnA, purussottmaaH| svArtha vinA bIjAnuM kArya karavuM te upakAra. bhava aTavIne pAra karavA sArthavAha samAna hoya te guru. pANI ApanAranA upakArano badalo paNa vALI zakAto nathI to saMsArasamudramAMthI tAravAno upakAra karanAra zubhagurunA upakArano badalo zuM vALI zakAya cha, arthAt nathI pANI to. potAnI upara thayelA upakArane jANe eTale ke upakArIe karelA upakArane yAda karI teno badalo vALavA prayatna kare te kRtajJa kahevAya che. potAnI upara thayelA upakArane haNe eTale ke upakArIe karelA upakArane bhUlI jaI teno badalo vALavA prayatna na kare athavA upakArInuM ahita kare te kRtajJa kahevAya che. kRtajJatA badhA guNomAM sauthI zreSTha che. tIrthakaranA jIvonI kAyamanI dasa vizeSatAomAM paNa te che. lalitavistarAmAM namutthaNe nA 'purisuttamANaM' padanI vyAkhyA karatA zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM che - "sahaja tathAbhavyatva vagerenA kAraNe puruSomAM uttama te puruSottama.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakRjjIvAnAM dazavaiziSTyAni jIvAnAM caturvidhatvaJca / 167 tathA di, vAta (1) pArthavyasanana:, (2) 3pakSanI tasvArtha:, (3) trikriyAvanta:, (4) mahInAvADa, () sattArama:, (6) mahAnuzayA:, (7) vRtajJatIpataya:, (8) 3 nupatacittA:, (6) devakuvahumAninastathA (20) gambhIrAzayA iti / ' kRtajJatayA'nye guNA api prAdurbhavanti / kRtaghnatA sarvadoSA'gresarA'sti / vidyamAnA apyanye guNAstayA nazyanti / sA'nyadoSAnAnayati / kenA'pi suSTha kalpitaM yat - iyaM dharA sarvaM soDhuM zaknoti, kintu kRtaghnajIvAnAM bhAraM voDhuM na zaknoti / ata eva yadA jagati kRtaghnajIvAnAM bAhulyaM jAyate tadA sA kampate / jagati jIvAzcatuvidhA bhavanti - uttamottamA uttamA adhamA adhamAdhamAzca / tatra ye'pakAriSvapyupakAraM kurvanti ta uttamottamA ucyante / ya upakAriSUpakAraM kurvanti ta uttamA ucyante / ye'pakAriSvapakAraM kurvanti te'dhamAH kathyante / ya upakAriSvapyapakAraM kurvanti te'dhamAdhamAH kathyante / sajjanairuttamottamairuttamairvA bhavitavyamadhamatvamadhamAdhamatvaJca sarvathA deyam | evaM sAmAnyenA'pi kRtajJatopAdeyA kRtaghnatA ca heyA / saJjAyate sA'pya te A rIte - teo haMmezA 1) paropakAra karavAnA vyasanavALA hoya che, 2) svArthane gauNa karanArA hoya che, 3) ucita kriyA karanArA hoya che, 4) adIna bhAvavALA hoya che. 5) zarU karela kArya puru kare che, 6) daDha vaira vinAnA hoya che, 7) kRtajJatAvALA hoya che, 8) temanuM citta kyAreya udAsa thatuM nathI, 9) deva guru upara bahumAnavALA hoya che, 10) gaMbhIra hRdayavALA hoya che." kRtajJatAthI bIjA guNo paNa pragaTe che. kRtajJatA badhA doSomAM agresara che. vidyamAna bIjA guNo paNa tenAthI nAza pAme che. te bIjA doSone lAve che. koIe sArI kalpanA karI che ke "A pRthvI badhuM sahana karI zake che, paNa kRtaghnajIvonA bhArane sahana karI zakatI nathI. mATe ja jayAre jagatamAM kRtaghna jIvo vadhI jAya che tyAre te kaMpI uThe che.' jagatamAM jIvo cAra prakAranA che - uttamottama, uttama, adhama ane adhamAdhama. jeo apakArI upara paNa upakAra kare te uttamottama che. jeo upakArI upara upakAra kare te uttama che. jeo apakArI upara apakAra kare te adhama che. jeo upakArI upara paNa apakAra kare te adhamAdhama che. sajjanoe uttamottama ke uttama banavuM, adhama ke adhamAdhama nahIM. Ama sAmAnyathI paNa kRtajJatA upAdeya che ane kRtajJatA heya che. A jagatamAM
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalapAnadAyako'pi duSpratyupakAryaH / vasthA'sminjagati yasyAM pipAsitasya narasya ko'pi jaladAyako na mIlati / tRSayA tasya prANAH kaNThagatA bhavanti / sa sarvatra jaladAyakaM kaJcitpratIkSate / cirAtko'pi narastatrA''gacchati / sa tasmai zItalaM vAri prayacchati / tena tasya tRSA zAmyati / sa nUtanaM jIvanaM prApnoti / sa taM jalapAnadAyakaM bahu manyate / sa tatkRtopakAraM vismartuM na zaknoti / sa taM pratyupakartuM vAJchati / tadavasaraM sa pratIkSate / tatprAptyA''tmAnaM kRtArthaM manyate / tasyopari pratyupakAraM kRtvA''tmAnaM kiJcidRNamuktaM saJjAtaM manyate / yadi sa tasyopakAriNa upari prabhUtAnpratyupakArAnkaroti tarhyapi sa tatkRtopakArarNAtsvAtmAnaM sampUrNatayA mocayituM na zaknoti / yatastadavasare tena dattaM jalamamUlyamA''sIt / tadavasare yadi sa tasmai jalaM nA'dAsyattarhi so'vazyamamariSyat / tato jaladAnamiSeNa tena tasmai jIvanameva dattam / jIvanadAnasya pratyupakAro jIvadAnenaiva karttuM zakyate / tadatiriktavastudAnena tasya vAstavika RNamokSo na bhavati / jIvanadAnaM tu duSkaram / ato jalapAnadAyakasyApi yadduSpratyupakAryatvamuktaM tadyuktisaGgatameva / atra 'jalapAnadAyakakRtopakAraM pratyupakartuM na zakyate' iti kathanaM dRSTAntarUpeNa 168 evI paNa avasthA Ave che jemAM tarasyA mANasane koI pANI ApanAra maLatuM nathI. tarasathI tenA prANa kaMThe AvI jAya che. te badhe pANI ApanAranI rAha juve che. ghaNA samaye koIka mANasa tyAM Ave che. te tene ThaMDu pANI Ape che. tenAthI tenI tarasa chIpe che. te navuM jIvana pAme che. te te pANI ApanArane bahu mAne che. te teNe karelA upakArane bhUlI zakato nathI. te tenA upakArano badalo vALavA jhaMkhe che. tenA avasaranI te rAha juve che. tevo asara maLI jAya to te potAne kRtArtha mAne che. tenI upara sAmo upakAra karI potAne RNamAMthI kaMIka mukta thayelo mAne che. jo te te upakArI upara ghaNA upakAro kare to paNa teNe karelA upakAranA RNamAMthI te potAne saMpUrNapaNe choDAvI nathI zakato. kemake te avasare teNe ApeluM pANI amUlya hatuM. te avasare jo teNe tene pANI na ApyuM hota to te avazya marI jAta. tethI pANI ApavAnA bahAne teNe tene jIvana ja ApyuM. jIvana ApavAnA upakArano badalo jIvana ApIne ja vALI zakAya che. te sivAyanI vastu ApIne RNamAMthI teno sAco chUTakAro nathI thato. jIvana ApavuM to muzkela che. mATe pANI ApanAranA upakArano paNa badalo vALI zakAto nathI evuM je kahyuM che te barAbara ja che. ahIM 'pANI ApanAranA upakArano badalo vALI zakAto nathI' ema je kahyuM che
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ gururmAtRvacchiSyasya hitaM cintayati / 169 dRSTavyam / tenedaM sUcitaM bhavati - anyakRtasvalpopakAramapi pratyupakartuM na zakyate / evaM sAmAnyopakAriNo duSpratyupakAryatvaM pUrvArdhena pradottarArdhena guroratiduSpratyupakAryatvaM vyaJjayati / ___ mAtA bAlakaM prasUte, tatastaM saMvardhayati, kSIrAnapAnadAnena taM puSNAti, apAyebhyastaM rakSati, yAvajjIvaM taddhitaM cintayati tadarthaM ca sadaivodyatA bhavati / evaM gururapi dharmasya prabodhanena ziSyasya bhAvadehaM prasUte, grahaNA''sevanazikSApradAnena taM saMvardhayati, vAcanAdAnena taM puSNAti, sAraNAdikaraNena taM sarvApAyebhyo rakSati, yAvajjIvaM taddhitaM cintayati tadarthaM ca yatate / gurukRtavizeSopakArAH pUrvaM dvitIyavRttavarNane kathitAH / tadevaM guruH ziSyebhyo bhavodanvattaraNopAyaM prayacchati / tena ziSyA AyatyAM bhavodadhiM tariSyanti / tato'tra guruH ziSyAnbhavArNavAttArayatIti yatkathitaM tadbhAvini vartamAnopacAraM kRtvA kAraNe vA kAryopacAraM kRtvA draSTavyam / jaladAyaka ekasmAnmaraNAnmocayati, bhavArNavatArakagururanantamaraNebhyo mocayati / tadyadi jaladAyako'pi duSpratyupakAryo bhavati tarhi bhavArNavatArakagurustvatiduSpratyupakAryo bhavatyeva / te daSTAntarUpa samajavuM. tethI evuM sUcana karyuM che ke - bIjAe karelA thoDA paNa upakArano badalo vALI zakAto nathI. Ama zlokanI pahelI be kaDIthI sAmAnya upakArInA upakArano badalo vALavo paNa muzkela che ema kahI pAchalI be kaDIthI jaNAve che ke gurunA upakArano badalo vALavo to atizaya muzkela che. mAtA bALakane janma Ape che, uchere che, dUdha pIvaDAvI tene poSaNa Ape che, nukasAnothI tenuM rakSaNa kare che, jIvananA cheDA sudhI tenuM hita vicAre che ane tenI mATe haMmezA taiyAra rahe che. ema guru paNa dharma pamADavA vaDe ziSyanA bhAvazarIrane janma Ape che. grahaNazikSA ane AsevanazikSA ApIne tene uchere che. vAcanA ApIne tene puSTa kare che. sAraNA vagere karavA vaDe badhA apAyothI tenuM rakSaNa kare che. jIvananA cheDA sudhI tenA hitane vicAre che ane tenI mATe yatna kare. gurue karelA vizeSa upakAro pUrve bIjA zlokanA varNanamAM kahyA che. Ama guru ziSyone saMsAra samudra taravAno upAya Ape che. tethI ziSyo bhaviSyamAM saMsArasamudrane tare che. ahIM je kahyuM ke "guru ziSyone saMsAra samudramAMthI tAre che te bhaviSyamAM vartamAnano upacAra karIne athavA kAraNamAM kAryano upacAra karIne samajavuM. pANI ApanAra eka maraNathI bacAve che. saMsArasamudrathI tAranAra guru anaMta maraNothI bacAve che. tethI jo pANI ApanAranA upakArano badalo vALI na zakAto hoya to saMsArasamudrathI tAranAra gurunA upakArano badalo vALavo te khUba ja azakya
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 sugurukugurusvruupm| atra guroH zubhavizeSaNenedaM sUcitaM bhavati yaH saMsArasAgarAttArayati sa zubhagururbhavati / guravo dvividhA bhavanti-suguravaH kuguravazca / ya ArAdhanayA svAtmAnaM bhavArNavAttArayanti parAnapi dharme yojanena bhavArNavAttArayanti te suguravaH kIrtitAH / sAdhuveSadhAriNo ye virAdhanayA svayaM bhavArNave nimagnAH parAnapi tadupadezadAnena bhavasamudre pAtayanti te kuguravo matAH / idameva sugurukugurulakSaNaM zabdAntarairuktaM yogazAstre dvitIyaprakAze kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhiH - 'mahAvratadharA dhIrA, bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH // 8 // sarvAbhilASiNaH sarvabhojinaH saparigrahAH / abrahmacAriNo mithyopadezakA guravo na tu // 9 // parigrahArambhamagnAstArayeyuH kathaM parAn / svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvaraH // 10 // ' nyAyavizAradamahopAdhyAyazrIyazovijayagaNivarairapi jJAnasAre kriyASTake proktaM ahIM gurunuM 'zubha' evuM vizeSaNa mUkIne evuM sUcita karyuM che ke je saMsArasAgarathI tAre te zubhaguru. guru be prakAranA hoya che - suguru ane kuguru. je ArAdhanA karIne pote saMsArasamudramAMthI kare che ane bIjAne paNa dharmamAM joDavA vaDe saMsArasamudrathI tAre che te suguru che. sAdhuveSane dhAraNa karanArA jeo virAdhanA karIne pote saMsArasamudramAM Dube che ane bIjAne paNa tevo upadeza ApIne DubADe che te kuguru che. suguru-kugurunuM A ja lakSaNa yogazAstranA bIjA prakAzamAM kalikAlasarvajJa zrIbhayandrasUri mddaa2|4 cI zobhA 49 // - "mahAvratane 52 / 2 / , dhAra, bhikSAthI jIvana calAvanArA, sAmAyikamAM rahelA, dharmano upadeza ApanArA guru che. badhuM icchanArA, badhuM khAnArA, parigrahavALA, brahmacarya vinAnA, khoTo upadeza ApanArA guru nathI. parigraha ane AraMbhamAM DUbelA teo zI rIte bIjAne tAraze ? pote daridra hoya te bIjAne zrImaMta na karI zake." mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje paNa jJAnasAranA kriyASTakamAM kahyuM che -
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampratinRpajJAtam / 'jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo bhavAmbhodheH, parAMstArayituM kSamaH // 1 // 171 - AryasuhastisUribhirekaH raGkaH pravrajyAdAnenopakRtaH / sa raGko dvitIyabhave'pi taM guruM pratyupakartuM nAzaktavAn / taccaritraM kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrinirmitapariziSTaparvaikAdazasarge evaM dRzyate 'itazca samprati nRpo yayAvujjayinIM purIm / kadApi kvApi tiSThanti svabhUmau hi mahIbhujaH // 23 // jIvantasvAmipratimArathayAtrAM nirIkSitum / AyAtAvanyadAvantyAM mahAgirisuhastinau // 24 // pRthakpRthakvasatyAM tau tasthatuH spricchdau| tayoratimahAgacchastato naikatra saGgamaH // 25 // niryayau cotsavenAtha jIvantasvAmino rathaH / manomayUrajaladaH paurANAM bhaktizAlinAm // 26 // tAbhyAmAcAryavaryAbhyAM zrIsaGkhenAkhilena ca / anvIyamAnaH sa rathaH puryAM paryATadaskhalan // 27 // gate rAjakuladvAraM rathe'tha pRthivIpatiH / vAtAyanasthito dUrAddadarzAryasuhastinam // 28 // dadhyau caivaM munIndro'yaM manmanaH kumudoDupaH / kvApi dRSTa ivAbhAti na smarAmi kiM hyadaH // 29 // evaM vimarSaM kurvANo mUcchito nyapatannRpaH / AH kimetaditi tu "jJAnI, DiyAmAM tatpara, zAMta, bhese AtmAne lAvita yo che jevo, bhege indriyane jItI che evo sAdhu svayaM saMsArasamudrathI tarelo che ane bIjAne tAravA mATe samartha che." Arya suhastisUrie eka bhikhArIne dIkSA ApIne tenI upara upakAra karyo. te bhikhArI bIjA bhavamAM paNa te gurunA upakArano badalo vALI na zakyo. tenuM caritra zrIhemacandrasUrimahArAja racita pariziSTa parvamAM A pramANe dekhAya che - 'saMprati rAjA ujjayinI nagarImAM gayo, kemake rAjAo potAnI bhUmimAM kyAre paNa kyAM paNa rahe che. jIvitasvAmInI rathayAtrA jovA ekavAra mahAgiri-suhasti nAmanA AcAryo tyAM AvyA. te banneno gaccha moTo hato. tethI eka jagyAe samAveza thAya ema na hovAthI teo banne parivAra sahita judI judI vasatimAM rahyA. bhaktivALA nagarajanonA manarUpI mora mATe vAdaLa samAna jIvitasvAmIno ratha utsavapUrvaka nIkaLyo. te banne AcAryo ane saMgha sAthe te ratha nagaramAM pharyo. rAjadarabAra pAse AvyA tyAre jharukhAmAM beThelA rAjAe dUrathI suhastisUrine joyA. teNe vicAryuM - 'mArA manarUpI kumuda mATe candra samAna A AcAryane kyAMka joyA hoya evuM lAge che, paNa yAda nathI AvatuM.' ema vicArato rAjA mUcchita thaIne paDI gayo. 'are ! zuM thayuM ?' ema kahetA parivArajano
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 smprtinRpjnyaatm| vadandadhAve ca paricchadaH // 30 // vyajanairvIjyamAnazca sicyayamAnazca candanaiH / jAtismaraNamAsAdyodasthAdavanizAsanaH // 31 // prAgjanmaguruM jJAtvA jAtismRtyA suhastinam / tadaiva vanditumagAdvismRtAnyaprayojanaH // 32 // paJcAGgaspRSTabhUpIThaH sa natvAryasuhastinam / papraccha jinadharmasya bhagavankIdRzaM phalam // 33 // suhastI bhagavAnAkhyanmokSaH svargazca tatphalam / apRcchadbhUpatirbhUyaH sAmAyikaphalaM ca kim // 34 // sAmAyikasyAvyaktasya rAjarAjyAdikaM phalam / sahastinaivamAkhyAte drAkpratyeti sma bhUpatiH // 35 // nakhAcchoTanikAM kRtvA pratyayavyaJjikAM muhuH / evametanna sandeha ityabhASata bhUpatiH // 36 // suhastinaM namaskRtya tataH provAca pArthivaH / kiM nAma yUyamupalakSayadhve'thavA na hi // 37 // AcAryo'pyupayogena jJAtvoce tvAM narezvara / samyagupalakSaye'haM svAM prAgbhavakathAM zRNu // 38 // mahAgiryAcAryamitraiviharanto vayaM purA / saha gacchena kauzAmbyAmAgacchAma narezvara // 39 // saGkIrNatve vasateH pRthakpRthagavasthitau / tatrAvAM parivAro hi mahAnabhavadAvayoH // 40 // tatrAbhUdatidurbhikSaM tathApyasmAsu bhaktimAn / loko bhaktAdikaM dAtumupAkrasta vizeSataH // 41 // bhikSArthaM sAdhavo'nyeyurekasya zreSThino gRhe / vivizuH pRSThatasteSAM raGka eko viveza ca // 42 // tatrecchAkAramaryAdAM vividhAM modakAdibhiH / sAdhavo lebhire bhikSAM tasya pazyata eva doDyA. paMkhA vIMjyA. candananuM vilepana karyuM. tethI te bhAnamAM Avyo. tene jAtismaraNajJAna thayuM. jAtismaraNathI suhastisUrine potAnA pUrvabhavanA guru jANIne tyAre ja bIjuM badhuM bhUlI te temane vaMdana karavA gayo. AryasuhastisUrine paMcAMga praNAma karIne teNe pUchyuM - 'bhagavaMta ! nidhanu zuMNa cha ?' sustisUra polyA - 'bhokSa bhane svarNa ten| 31 .' 2) 32 pUchyuM, 'sAmAyina zuM 35 cha ?' sUri polyA - avyakta sAmAyikanuM phaLa rAjaya vagere che. te sAMbhaLI rAjAne vizvAsa beTho. teNe yahAM se barAbara cha. memA saMDa nathI.' sarine nabhAne 20 bolyo. 'tabhe bhane oLakho cho ke nahIM ?' sUrijIe jJAnano upayoga mUkIne kahyuM, 'barAbara oLakhuM chuM. tArA pUrvabhavanI kathA sAMbhaLa. mahAgirisUrijInI sAthe vicaratA ame gacchanI sAthe kauzAMbImAM AvyA. amAro parivAra moTo hato. tethI saMkaLAza paDavAthI ame judA judA upAzrayamAM rahyA. tyAM bhayaMkara dukALa paDyo. chatAM loko amArI upara bhaktivALA hatA, eTale amane vahorAvatA hatA. bhikSA mATe ekavAra sAdhuo eka zreSThinA gharamAM gayA. temanI pAchaLa eka bhikhArI paNa peTho. tyAM tenA dekhatA ja sAdhuone modakAdithI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ smprtinRpjnyaatm| 173 te // 43 // sAdhUnAmAttabhikSANAM vasatiM prati gacchatAm / anugaH so'bravIdrako dIyatAM mama bhojanam // 44 // te sAdhavo'bhidadhire jAnanti guravaH khalu / vayaM guruparAdhInA na kiJciddAtumIzmahe // 45 // tataH sa raGakaH sAdhUnAmanveva vasatiM yayau / dInAtmA tatra dRSTvAsmAnayAcata ca bhojanam // 46 // sAdhavaH kathayanti sma bhagavannamunA pathi / yAcitA vayamapyuccairbhojanaM dInamUrttinA // 47 // viditaM caivamasmAbhirupa-yogaparAyaNaiH / bhAvI pravacanAdhAro yadrako'yaM bhavAntare // 48 // tataH sa dramako'smAbhiH priyapUrvamabhASyata / yadyAdatse parivrajyAM labhase bhojanaM tadA // 49 // raGko'cintayadagre'pi sarvakaSTamayo hyaham / tadvaraM vratajaM kaSTamiSTabhojanalAbhakRt // 50 // pratipannaM parivrajyAM tato raGkaM tadaiva tam / pravrAjyAbUbhujAmeSTaM modakAdi yathAruci // 51 // sasvAdaM svAdumAhAraM tathA hyAkaNThamAttavAn / panthAH zvAsAnilasyApi yathA duHsaJcaro'bhavat // 52 // taddinasyaiva yAminyAM tenA''hAreNa bhUyasA / ruddhazvAso vipannaH sa zvAsajIvA hi dehinaH // 53 // sthito madhyasthabhAvena raGkasAdhurvipadya saH / kuNAlasyAvantipateH sUnustvamudapadyathAH // 54 // punarvijJapayAmAsa suhastinamilApatiH / bhagavaMstvatprasAdena prApto'haM padavImimAm // 55 // tvayA pravrAjito na syAM tadAhaM bhagavanyadi / aspRSTajinadharmasya kA gatiH syAttato mama // 56 // tadAdizata me yukta suMdara ghaNI bhikSA maLI. sAdhuo upAzraya tarapha pAchA vaLyA. te bhikhArI temanI pAchaLa cAlyo ane bolyo, "mane bhojana Apo." te sAdhuo bolyA, "ame gurune parAdhIna chIe. guru jANe. ame kaMI ApI na zakIe.' pachI te bhikhArI sAdhuonI pAchaLa ja upAzrayamAM peTho. tyAM amane joIne teNe bhojana mAMgyuM. sAdhuo bolyA, "ANe rastAmAM amArI pAse bhojana mAMgyuM. ame upayoga mUkIne joyuM ke A bhaviSyamAM zAsanano AdhAra thaze. tethI ame tene premathI kahyuM, "jo dIkSA laIza to bhojana maLaze. bhikhArIe vicAryuM, 'Ama paNa mAre badhu kaSTarUpa che. to dIkSAnuM kaSTa sAruM, emAM iSTa bhojana to maLaze." tethI teNe tyAre ja dIkSA lIdhI. ame dIkSA ApIne ene iSTa modakAdi jamADyA. rasapUrvaka svAdiSTa AhAra vAparatA teNe AkaMTha khAdhuM. tethI zvAsanaLI saMdhAI gaI. te ja rAtrIe ghaNA AhArathI zvAsa rUMdhAvAthI te marI gayo, kemake jIvo zvAsathI ja jIve che. te madhyasthabhAvamAM rahyo. tyAMthI marIne avantinA rAjA kuNAlano tuM dikaro thayo." rAjAe sUrijIne pharI vinaMtI karI, "svAmI ! tamArI kRpAthI mane A padavI maLI che. tame jo mane dIkSA na ApI hota to jinadharma vinA mArI zI gati
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 smprtinRpjnyaatm| kiJcitprasIdata karomi kim / bhavAmi nAnRNo'haM vaH pUrvajanmopakAriNAm // 57 // janmanyatrApi guravo yUyaM me pUrvajanmavat / anugRhNIta mAM dharmaputraM kartavyazikSayA // 58 // kRpAlurAdidezAryasuhastI bhagavAnnRpam / jinadharmaM prapadyasva paratreha ca zarmaNe ||59||....abhygrhiidth nRpastadane tadanujJayA / arhandevo guruH sAdhuH pramANaM me'rhato vacaH // 61 // ... AvaitADhyaM pratApADhyaH sa cakArAvikAradhIH / trikhaNDaM bharatakSetraM jinAyatanamaNDitam // 68 // .... tataH praiSIdanAryeSu sAdhuveSadharAnnarAn / te sampratyAjJayAnAryAnevamanvaziSabhRzam // 11 // dvicatvAriMzatA doSairebhirebhirvivarjitam / vastrapAtrAnnapAnAdi deyamasmAsvaho svayam // 12 // evaM sampratirAjena svazaktyA buddhigarbhayA / dezAH sAdhuvihArArhA anAryA api cakrire // 102 // ' evaM sampratirAjJA jinazAsanasya mahatI prabhAvanA kRtA / tathApi sa guruM pratyupakartuM nA'zaknot / yathA yathA sa guruM pratyupakartuM jinazAsanaprabhAvanAmakarottathA tathA gurukRtopakAro'pyavardhata / yato jinazAsanaprabhAvanayA karmanirjaraNena paramArthato sampraterevoparyupakAro'bhavat / yathA sampratirAjA guruM pratyupakartuM nA'zaknottathA'nye'pi guruM pratyupakartuM na zaknuvanti / thAta. tethI mane Adeza karo. mArI upara kRpA karo. zuM karuM ? pUrvabhavanA upakArI evA ApanA RNamAMthI huM mukta nahIM thaI zakuM. pUrvajanmanI jema A janmamAM paNa Apa mArA guru cho. karavA yogya kArya kahI dharmaputra evA mArI upara kRpA karo.' sUrijIe yuM, 'mAma ane 52(bhavamA suma bhATe nirbhane svii||2.....' 2%o guru pAse abhigraha lIdho. "arihaMta te deva, sAdhu te guru ane arihaMtanuM vacana mane pramANa che."....vaitAdyaparvata sudhInA traNa khaMDovALA bharatakSetrane teNe jinAlayothI suzobhita karyuM....pachI anArya dezomAM sAdhuveSadhArI puruSone mokalyA. teoe anAryone zIkhavyuM 3, abhane 42 ghoSa 2rita vastra, pAtrA, mAhAra, 5 vagere bhAvA....mAma saMpratirAjAe buddhithI yukta zaktithI anArya dezone paNa sAdhunA vihArane yogya banAvyA." Ama saMpratirAjAe jinazAsananI ghaNI prabhAvanA karI. chatA paNa te gurunA upakArano badalo vALI na zakyo. gurunA upakArano badalo vALavA jema jema te zAsanaprabhAvanA karato tema tema gurue karelo upakAra vadhato jato hato, kemake hakIkatamAM jinazAsananI prabhAvanA karavAthI karmanirjarA thavAthI saMpratirAjA upara ja upakAra thato hato. jema saMpratirAjA gurunA upakArano badalo vALI na zakyo tema bIjA paNa gurunA upakArano badalo vALI zakatA nathI.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH pratyupakAro vastutaH shissysyopkaarruupH| 175 bhavavArinidhitArakagurorduSpratyupakAryatve idamaparaM kAraNaM jJeyam - yathA yathA ziSyaH saMsArasamudratArakaguruM pratyupakartuM yatate tathA tathA gurukRtopakAravardhanena kadApi sampUrNatayA gurUpakAraH pratyupakRto na bhavati, ziSyakartRkaguruviSayakapratyupakArasya vastuto gurukartRkaziSyaviSayakopakArarUpatvAt / gurupratyupakaraNena ziSyasya pragatirbhavati / sA tu paramparayA gurukRtaiva / yato yadi gururdharmaM nA'bodhayiSyattarhi tatpratyupakaraNena ziSyaH svAtmapragatimapi nA'kariSyat / nanu yadi gururatiduSpratyupakAryo bhavati tarhi tatpratyupakArasyA'zakyAnuSThAnatvAnna tadbhaktau ziSyairyatanIyam / yataH prekSApUrvakAriNastadeva kAryamanutiSThanti yatsvakRtisAdhyaM bhavati / svakRtyasAdhyaM kAryaM te naiva prArabhante, prekSApUrvakAritvakSateH / yata uktaM - 'sahasA vidadhIta na kriyAmavivekaH paramApadAM padam / vRNute hi vimRzyakAriNaM guNalubdhAH svayameva sampadaH // ' saMsArasamudrathI tAranArA gurunA upakArano badalo vALI na zakavAnuM A bIjuM kAraNa samajavuM - jema jema ziSya gurunA upakArano badalo vALavA prayatna kare tema tema gurue karelo upakAra vadhato jAya. tethI kyAreya saMpUrNa rIte gurunA upakArano badalo vALI nathI zakAto. kemake ziSya karelo guru uparano pratyupakAra hakIkatamAM gurue karelo ziSya uparano upakAra ja che. gurunA upakArano badalo vALavAthI ziSyanI pragati thAya che. te paraMparAe gurue ja karelI che. kemake gurue jo dharma na pamADyo hota to upakArano badalo vALavA vaDe ziSya potAnI pragati paNa na karI zakata. prazna - jo gurunA upakArano badalo vALI zakAto na hoya to te azakya anuSThAna rUpa hovAthI ziSyoe gurunI bhaktimAM yatna na karavo joIe. kemake vicArIne kArya karanArA te ja kArya kare che je potAnAthI thaI zake. potAnAthI thaI na zake tevuM kArya teo zarU karatA ja nathI, kemake tema karavAthI temanI buddhimattAnI hAni thAya. kemake kahyuM che - "ekAeka kriyA na karavI, kemake aviveka ApattionuM zreSTha pada che, vicArIne karanArAne guNathI lobhAyelI saMpattio svaye vare che." "guNavALA ke guNa
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 gurorduSpratyupakAryatvena ziSyeNa tadbhaktAvatyadhikaM yatanIyam / 'saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryamAdau pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatterbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // ' ziSyAzca prekSApUrvakAriNaH santi ? iti cet, na, abhiprAyA'parijJAnAt / gurorduSpratyupakAryatve'pi yadi ziSyo tadbhaktau yatate tahi taddhRdayasthagurubahumAnavRddhireva bhavati / tathA ca tasya muktinikaTavartinI bhavati / yadi gurorduSpratyupakAryatvasya jJAnena ziSyastadbhaktiM muJcati tatra vA pramAdyati tarhi taddhRdayasthagurubahumAno nazyati / tathA ca tasya muktirdUragAminI bhavati / ato gurorduSpratyupakAryatve'pi ziSyaiH sadA tadbhaktau yatanIyam, na tu tadbhaktistyajanIyA / atra gurorduSpratyupakAryatvasya pradarzanaM ziSyANAM gurubhaktAvadhikAdhikaprayatnena yojanArthaM jJeyam, na tu tatra teSAM zithilIkaraNArtham / ayamatropaniSadarthaH-guroratiduSpratyupakAryatvena ziSyaistadbhaktAvatyadhikaM prayatanIyam // 10 // avataraNikA - evaM gurorduSpratyupakAryatvaM pradA'dhunA gurubhaktau mAyA na karttavyetibhAvArthakaM zlokamithunaM pratipAdayati - vinAnA kAryane yatnapUrvaka karanArA paMDite pahelA pariNAma vicAravuM. khUba utAvaLathI karelA kAryonuM vipatti sudhI hRdayane bALanAruM zalyasamAna phaLa maLe che." ziSyo to vicArIne kArya karanArA hoya che. javAba - nA, tame granthakAranA abhiprAyane jANI zakyA nathI. gurunA upakArano badalo vALavo azakya hovA chatAM jo ziSya temanI bhaktimAM yatna kare to tenA hRdayamAM rahelA gurubahumAnanI ja vRddhi thAya che. tethI teno mokSa najIka thAya che. jo 'gurunA upakArano badalo vALavo azakya che evuM jANIne ziSya temanI bhakti choDI de athavA temAM pramAda kare to tenA hRdayamAM raheluM gurubahumAna nAza pAme che. tethI teno mokSa dUra thAya che. mATe gurunA upakArano badalo vALavo azakya hovA chatAM ziSyoe sadA temanI bhaktimAM yatna karavo, temanI bhakti choDavI nahIM. ahIM 'gurunA upakArano badalo vALI zakAto nathI" ema batAvyuM te gurubhaktimAM ziSyone vadhune vadhu prayatnapUrvaka joDavA mATe, temAM temane zithila karavA mATe nahIM. ahIM rahasyArtha Avo che - gurunA upakArano badalo vALavo azakya hovAthI ziSyoe temanI bhaktimAM vadhu prayatna karavo. (10) avataraNikA - Ama "gurunA upakArano badalo vALavo azakya che" ema batAvI have 'gurubhaktimAM mAyA na karavI' evA bhAvArthavALA be zloka jaNAve che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 ekaadshdvaadshvRttvym| mUlam - gurupAyaraMjaNatthaM jo, sIso bhaNai vayaNametteNaM / maha jIviyaMpi eyaM, jaM bhattI tumha pAyamUle // 11 // eyaM kahaM kahaMto na, sarai mUDho imaMpi diTuMtaM / sAhei aMgaNaM ciya, gharassa abbhitaraM lcchi||12|||| jummaM // chAyA - gurupAdaraJjanArthaM yaH, ziSyaH bhaNati vacanamAtreNa / mama jIvatamapi etad, yad bhaktiH yuSmAkaM pAdamUle // 11 // etat kathaM kathayan na, smarati mUDhaH imamapi dRSTAntam / kathayati aGgaNameva, gRhasya abhyantarAM lakSmIm // 12 // // yugmam // daNDAnvayaH - jo sIso gurupAyaraMjaNatthaM vayaNametteNaM bhaNai 'maha jIviyaMpi eyaM jaM tumha pAyamUle bhatti' eyaM kahaMto mUDho imaMpi diTuMtaM kahaM na sarai - 'aMgaNaM ciya gharassa abhitaraM lacchi sAhei / ' // 11-12 // // yugmam // hemacandrIyA vRttiH - yaH - anidarzitAbhidhAnaH, ziSyaH - gurucaraNapaGkajabhramaraH, gurupAdaraJjanArtham - guroH - ziSyahitanihitacittasya pAdau - caraNAviti gurupAdau, tayoH raJjanam - prasAdanamiti gurupAdaraJjanam, tasmAyidamiti - gurupAdaraJjanArtham, vacanamAtreNa - vacanam - akSarapaddhatirUpam, tadeveti vacanamAtram, avadhAraNArthe mAtraTapratyayaH, teneti vacanamAtreNa, bhaNati- vadati, mama - matsambandhi, jIvitam - janmamaraNAntarAlavarti-pravRttisamudAyarUpaM jIvanaM jIvanapravRttirityarthaH, api, apinA matsatkamanyatsarvaM gurucaraNayoH samarpitameva, majjIvanamapi gurubhaktireveti sUcitam, etad - uddezyadarzanArtham, yat - vidheyadarzanArthaM jIvitasya svarUpadarzanArthamityarthaH, yuSmAkam zabdArtha - je ziSya gurune khuza karavA mAtra vacanathI kahe ke "mAruM jIvana paNa A ja che ke ApanA caraNanI bhakti karuM," A kaheto te mUDha A daSTAMtane kema yAda nathI 42to 3 inj4 gharanI haranI zobhAne 49 cha.' (11) (12) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - gurunA caraNarUpI kamaLamAM guMjana karanAra bhamaro te ziSya. ziSyanA hitamAM jenuM citta hoya te guru. janma ane maraNanI vacce thatI pravRttiono samudAya te jIvana.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 gurubhaktau mAyA na karttavyA / - yuSmatsatke, pAdamUle - pAdayoH - kramayoH mUlam - sthAnamiti pAdamUlam, tatreti pAdamUle, pAdamUlasyetyarthaH, bhaktiH - sevA, etad - uparyuktam, kathayan - vadan, mUDhaH - mohavazavartI, sa ityadhyAhAryam, gurupAdaraJjanArthaM vacanamAtreNoparyuktaM vadan ziSya ityarthaH, imam - lokaprasiddham, api - lokA'prasiddhaM dRSTAntaM kadAcinna smarati, lokaprasiddhamapImaM dRSTAntaM kathaM na smaratIti darzanArtham, dRSTAntam - dRSTaH - mativiSayIkRto'ntaH - nirNayo yena sa iti dRSTAnto lokoktirityarthaH, tamiti dRSTAntam, katham - kimartham, na - niSedhe, smarati - smaraNaM-anubhUtasya vartamAnakAle cintanakriyA, tAM karoti, kiM na smarati ? aGganam - Ajiram, eva - gRhAbhyantaralakSmIkathanArthamanyeSAmAvazyakatAniSedhanArtham, gRhasya - agArasya, abhyantarAm - antarbhavAm, lakSmIm - zobhAm, kathayati - bhASate / ayaM samAsArthaH / vyAsArthastu evamavagantavyaH - ziSyA dvividhA bhavanti - saralA mAyAvinazca / tatra hRdayasadbhAvena gurubhaktikAriNaH saralAH ziSyAH / gurubahumAnazUnyA bahirvRttyA gurubhaktyADambarakAriNo mAyAvinaH ziSyAH / atra zlokadvaye mAyAviziSyasyopadezo dattaH / ___ mAyA saMsArasya jananI kIrtitA / anyakaSAyaduSTAH kadAcitpazcAttApena gurusamakSaM svadoSamAlocayanti gurudattaprAyazcittaM ca nirvahanti / tatazca muktiM gacchanti / parantu mAyAvinaH pazcAttApo na jAyate / tatazca sa anAlocitAprAtikrAnto mRtvA dIrgha bhavabhramaNaM karoti / mAyayA gurune khuza karavA je ziSya bhAva vinA mAtra vacanathI ja kahe ke "mAruM bIjuM badhuM gurunA caraNamAM samarpita ja che, mAruM jIvana paNa gurubhakti ja che.' Ama kaheto te mUDha ziSya A lokoktine kema yAda nathI karato ke "AMgaNe ja gharanI aMdaranI zobhA kahe che.' A saMkSepamAM artha kahyo. vistRta artha A pramANe samajavo - ziSyo be prakAranA hoya che - saraLa ane mAyAvI. hRdayanA bhAvathI gurubhakti karanArA ziSyo te saraLa ziSyo. gurubahumAna vinAnA, mAtra bahArathI gurubhaktino ADaMbara karanArA ziSyo te mAyAvI ziSyo. A be zlokomAM mAyAvI ziSyane upadeza Apyo che. mAyA saMsAranI mAtA che. bIjA kaSAyavALA kyAreka pazcAttApa thavAthI guru samakSa potAnA doSonI AlocanA kare che ane gurue ApeluM prAyazcitta vahana kare che. tethI muktimAM jAya che. paraMtu mAyAvIne pazcAttApa nathI thato. tethI te AlocanA-pratikramaNa
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyAvI prAyo na zudhyati / 179 bhavAntare tiryaggatistrIvedAdikaM prApyate / ato'nyakaSAyaduSTAH zudhyanti sidhyanti ca, mAyAvI prAyo na zudhyati nApi sidhyati / ato mAyA sarvathA tyaktavyA nirvANakAGkSibhiH / sadA saralairbhAvyam / sarala RjumArgeNa zIghraM muktiM prayAti / vakro vakrapadavyA ciraM bhavaM bambhramIti / uktaJca zrIuttarAdhyayanasUtrasya caturaGgIyanAma tRtIye'dhyayane * 1sohI ujjuyabhUassa, dhammo suddhassa ciTThai / NivvANaM paramaM jAi, ghayasitti vva pAvae // 12 // ' uktaJca paJcavastuke zrIharibhadrasUribhiH - ___2titthagarANaM ANA kajje sacceNa hoavvaM // 280 // ' maladhArizrIhemacandrasUribhiruktaM puSpamAlAyAM * 2esA jiNANa ANA kajje sacceNa hoyavvaM // 231 // je muddhajaNaM parivaMcayaMti bahualiyakUDakavaDehiM / amaranarasivasuhANaM appA bahu vaMcio tehiM // 304 // karyA vinA marIne saMsAramAM ghaNuM bhame che. mAyAthI bhavAMtaramAM tiryaMca gati, strIveda vagere maLe che. AthI anyakaSAyavALA zuddha thAya che ane siddha thAya che, mAyAvI prAyaH zuddha thato nathI ane siddha paNa thato nathI. mATe mokSanI icchAvALAe mAyA sarvathA tyajavI. haMmezA saraLa thavuM. saraLa mANasa sIdhA mArgathI jaldI mokSe jAya che. vAMko mANasa vAMkA rastAthI ghaNo kALa saMsAramAM bhame che. uttarAdhyayanasUtranA caturaMgIya nAmanA trIjA adhyayanamAM kahyuM che - ""saraLa jIvanI zuddhi thAya che. dharma zuddha jIvamAM rahe che. ghIthI siMcAyelA agninI jema te parama nirvANane pAme che." paMcavastakamAM zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM che - "tIrthakara bhagavAnanI AjJA che ke kAryamAM sAcA thavuM." mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje puSpamALAmAM kahyuM che - "A bhagavAnanI AjJA che ke kAryamAM sAcA thavuM. jeo ghaNA jUTha ane kapaTothI bhoLA lokone Thage che teoe devonA, manuSyanA ane mokSanA sukhothI potAne ghaNo Thagyo che. jo vANiyAnI dikarI ekavAra 1. zuddhiH RjubhUtasya, dharmaH zuddhasya tiSThati / nirvANaM paramaM yAti, ghRtasikta iva pAvakaH // 12 // 2. tIrthakarANAmAjJA kArye satyena bhavitavyam // 280 // 3. eSA jinAnAM AjJA kArye satyena bhavitavyam // 231 // ye mugdhajanaM parivaJcayanti bahualikakUTakapaTaiH / amaranarazivasukhebhyaH AtmA bahu vaJcitaH taiH // 304 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 maayaasvruupm| 1jai vaNisuyAi dukkhaM laddhaM ekkasi kayAi mAyAe / to tANa ko vivAgaM jANai je mAiNo niccaM ? // 305 // ' zrIdharmadAsagaNinirmitopadezamAlAyAmapi kathitam - 2mAyA kuDaMga pacchannapAvayA kUDakavaDavaMcaNayA / savvattha asabbhAvo paranikkhevAvahAro ya // 306 // chala chomasaMvaiyaro gUDhAyArattaNaM maI kuDilA / vIsaMbhaghAyaNaM pi ya bhavakoDisaesu vi naDeMti // 307 // dhammammi natthi mAyA na ya kavaDaM ANuvattibhaNiyaM vA / phuDapAgaDamakuDilaM dhammavayaNamujjuyaM jANa // 393 // na vi dhammassa bhaDakkA, ukkoDA vaMcaNA ya kavaDaM vA / karelI mAyAthI duHkha pAmI, to jeo haMmezA mAyA kare che temanA phaLane koNa jANe ?'' zrIdhahAsa mddaa| pahezabhAmAma yuM che - "qbdu, 55n| gu mAya29, dU-758, pIne 60vA, adhe avizvAsa 42vo, pA24I thaa59|| bhogavI, 78 42p, khoTuM bahAnuM kADhavAno prasaMga, bIjA potAno hAI na jANe evuM AcaraNa, vakra buddhi, vizvAsaghAta e mAyAnA svarUpo seMkaDo karoDo bhavomAM paNa nacAve che. dharmamAM mAyA, kapaTa ane bIjAne AkarSavA mATe bolavAnuM na hoya. spaSTa, pragaTa ane mAyArahita dharmavacana mokSano sIdho mArga che. bhapako, lAMca, vaMcanA, kapaTa A dharmanA sAdhana nathI. 1. yadi vaNiksutayA duHkhaM prAptaM sakRt kRtayA mAyayA / tataH teSAM kaH vipAkaM jAnAti ye mAyinaH nityam ? // 305 // 2. mAyA kuTaGkaH pracchannapApatA kUTakapaTavaJcanatA / sarvatra asadbhAvaH paranikSepApahArazca // 306 // chalaM chadmasaMvyatikaraH gUDhAcAratvaM matiH kuTilA / vizvAsaghAtanamapi ca bhavakoTizateSu api nATayanti // 307 // dharme nAsti mAyA na ca kapaTaM anuvRttibhaNitaM vA / sphuTaprakaTamakuTilaM dharmavacanamRjukaM jAnIhi // 393 // nApi dharmasya ADambaro laJcA vaJcanA ca kapaTaM vA /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ maayaasvruupm| 181 1nicchammo kira dhammo sadevamaNuyAsure loe // 394 // ' kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhirapi yogazAstre caturthe prakAze prarUpitam - 'asUnRtasya jananI parazuH zIlazAkhinaH / janmabhUmiravidyAnAM mAyA durgatikAraNam // 15 // kauTilyapaTavaH pApA mAyayA bakavRttayaH / bhuvanaM vaJcayamAnA vaJcayante svameva hi // 16 // tadArjavamahauSadhyA jagadAnandahetunA / jayejjagadrohakarI mAyAM viSadharImiva // 17 // ' viSayakaSAyA jIvaM saMsAre dhArayanti / te tasya mokSaM rundhanti / viSayebhyo'pi kaSAyA duSTatarAH santi / kaSAyeSvapi mAyA duSTatamA / atastatsaGgo na karttavyaH / itthaM sAmAnyato'pi mAyA tyAjyA / guruNA sArdhaM mAyA tvatizayenA'hitakAriNI, ato'vazyameva tyAjyA / yato guruNA sArdhaM mAyAM kurvan pUrvoktajIvabhedeSu caturthe'dhamAdhamarUpe bhede'ntarbhavati / ayaM ziSyaH pUrvoktavinaya-bahumAnacaturbhaGgyAM dvitIyabhaGgavartI dRSTavyaH / mAyArahita dharma ja devo-manuSyo-asuro sahitanA lokamAM pravarte che." kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUri mahArAje yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che - "mAyA jUThanI mAtA che, zIyaLarUpI vRkSa mATe kuhADI samAna che, avidyAnI janmabhUmI che, durgatinuM kAraNa che. kuTilatAmAM hoMziyAra, mAyAthI bagalA jevI vRttivALA, vizvane ThaganArA, pApIo potAnI jAtane Thage che. tethI jagatane AnaMda ApavAmAM kAraNabhUta saraLatArUpI mahA auSadhIthI jagatano droha karanArI mAyAne sApaNanI jema jItavI." viSaya-kaSAyo jIvane saMsAramAM pakaDI rAkhe che. teo tenA mokSane aTakAve che. viSayo karatA paNa kaSAyo vadhu duSTa che. kaSAyomAM paNa mAyA sauthI vadhu duSTa che. mATe teno saMga na karavo. Ama sAmAnyathI paNa mAyA tyajavA yogya che. gurunI sAthe mAyA karavAthI to ghaNuM ahita thAya che. mATe avazya tene tajavI joIe. kemake gurunI sAthe mAyA karanAro pUrve kahelA jIvonA cAra bhedomAMthI cothA adhamAdhama bhedamAM Ave che. Avo ziSya pUrve kahelI vinaya-bahumAnanI caturbhagImAM bIjA bhAMgAvALo jANavo. 1. nizchadmaH kila dharmaH sadevamanujAsure loke // 394 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bhAvazUnyA kriyA dravyarUpA / adhyAtmamArge sakalA'pi kriyA bhAvasahitaiva prazasyate, bhAvazUnyAyAH kevalakriyAyA dravyakriyAtvakIrtanAt / yaduktaM zrIanuyogadvAre zrIAryarakSitasUribhiH - 1se kiM taM Agamao davvAvassayaM ? 2 jassa NaM Avassaetti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNaccakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliaM amIliaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariaTTaNAe dhammakahAe no aNuppehAe, kamhA ? 'aNuvaogo davva' mitikaTTha / (sU. 13)' maladhArizrIhamacandrasUriviracitapuSpamAlAyAmapyuktam - adhyAtmamArgamAM badhI kriyA bhAvapUrvakanI hoya to ja vakhaNAya che, kemake bhAva vinAnI mAtra kriyAne dravyakriyA kahI che. anuyogadvAramAM zrIAryarakSitasUri mahArAje kahyuM che - "AgamathI dravya Avazyaka zuM che ? je Avazyaka zAstrane bhaNyo hoya, tene bhUlI na gayo hoya, parAvartana karatA ke koI pUche to zIghra yAda Ave tevuM hoya, zloka vagerenI saMkhyA jANI hoya, kramathI ke utkamathI je parAvartana karI zakato hoya, potAnA nAmanI jema yAda hoya, ghoSa zIkhyo hoya, ochA akSara vALuM na hoya, vadhu akSara vALuM na hoya, uMdhAcattA akSaravALuM na hoya, skUlanA vinAnuM hoya, anya zAstronA sUtro sAthe bheguM thayeluM na hoya, asthAne aTakato na hoya, saMpUrNa hoya, ghoSathI pUrNa hoya, avyakta na hoya, gurue ApelI vAcanAthI maLyuM hoya tevA Avazyaka zAstramAM upayoga vinA vAcanA, pRcchanA, parAvartana, dharmakathAthI vartamAna hoya, anuprekSAthI vartamAna na hoya te AgamathI dravya Avazyaka che, kemake anupayoga e dravya che." mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje puSpamALAmAM kahyuM che - "jo hRdayamAM zubha 1. atha kiM tad AgamataH dravyAvazyakam ? 2 yasya Avazyaka iti padaM zikSitaM sthitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghoSasamaM ahInAkSaraM anatyakSaraM avyAviddhAkSaraM askhalitaM amIlitaM avyatyAneDitaM pratipUrNa pratipUrNaghoSaM kaNThauSThavipramuktaM guruvacanopagataM, saH tatra vAcanayA pRcchanayA parivartanayA dharmakathayA no anuprekSayA, kasmAt ? 'anupayogo dravya 'miti kRtvA / (sU. 13)
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnakriyAbhyAM mokssH| 183 '1dANaM sIlaM ca tavo ucchupuSpaM va niSphalaM hojjA / jai na hiyayammi bhAvo hoi suho tassime heU // 86 // ' bhAvazUnyadravyakriyAyAH kAyaklezarUpatvena svalpameva phalamavApyate / bhAvasahitakriyaiva muktiM prApayati / yaduktaM 'jJAnakriyAbhyAM mokSaH / ' atra 'jJAna' zabdena tattvato bhAva evocyate / zrIanuyogadvArasUtrasya maladhAri zrIhemacandrasUrinirmitaTIkAyAmekacatvAriMzadadhikazatatamagAthAvivaraNe'pyuktaM - 'tasmAd jJAnakriyobhayasadhyaiva muktyAdisiddhiH, uktaJca - 2hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo ya aMdhao // 1 // saMyogasiddhIa phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho payAi aMdho ya paMgU ya vaNe sameccA, te saMpauttA nayaraM paviTThA // 2 // " ___ mAyAvI tu kevalAM kriyAmeva karoti, tasya bhAvazUnyatvAt / ato na sa mukti prApnoti / kriyAyA api bhAva eva pradhAnataraH / yaduktaM - zrIdazavaikAlikasUtrasya bhAva na hoya to dAna, zIla ane tapa zeraDInA phalanI jema niSphaLa jAya che. tenA A kAraNo che." bhAva vinAnI dravya kriyA kAyaklezarUpa hovAthI thoDuM ja phaLa Ape che. bhAvavANI yi 4 bhokSa 5mA che. cha - "zAna bhane ThiyAthI bhokSa thAya che." ahIM 'jJAna' zabdathI hakIkatamAM bhAva ja kahevAya che. anuyogadvArasutranI maladhArI zrIhemacandrasUri mahArAja racita TIkAmAM 141mI gAthAnA vivaraNamAM kahyuM che - ''mATe jJAna ane kriyA ubhayathI sAdhya ja mokSa vagerenI siddhicha. hA cha - 'jyiA vinAna zAna 4||yej (namuM) cha, mazAnathI ThiyA haNAyelI (nakAmI) che, dekhanAro pAMgaLo ane doDanAro AMdhaLo banne baLI gayA. saMyoganI siddhithI phaLa maLe che, ratha eka paiDAthI nathI cAlato, AMdhaLo ane pAMgaLo vanamA megA thaIne nagaramA pravezyA.'' mAyAvI mAtra kriyA ja kare che, kemake te bhAva vinAno che. ethI te mukti pAmato nathI. kriyA karatA paNa bhAva ja pradhAna che. dazavaikAlikasUtranA jIvanakAya nAmanA 1. dAnaM zIlaM ca tapaH ikSupuSpamiva niSphalaM bhavet / yadi na hRdaye bhAvaH bhavati zubhaH tasyeme hetavaH // 86 // 2. hataM jJAnaM kriyAhInaM, hatA ajJAnataH kriyA / pazyan paGgalaH dagdhaH, dhAvan ca andhakaH // 1 // saMyogasiddhayA phalaM vadanti, na khalu ekacakreNa rathaH prayAti / andhazca paGgazca vane sametya, tau samprayuktau nagaraM praviSTau // 2 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 kriyAyA api bhAva eva pradhAnataraH / SaDjIvanikAyanAmacaturthe'dhyayane zrIzayyaMbhavasUribhiH 1paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiM vA nAhii seyapAvagaM // 10 // ' bhAvazUnyakriyayA na kasyacidapi muktirbhUtA / kriyAzUnyena tu bhAvena marudevIbharatacakravAdInAM kaivalyAptiH zrUyate / glAnAdyavasthAsvapi kriyAyA abhAve'pi bhAvasya nirjarAsAdhakatvaM pUrvokta-vinaya-bahumAnacaturbhaGa gyAstRtIyabhaGge dRSTameva / kadAcicca viparItakriyAsadbhAve'pi bhAvaH karmabandhaM pratibadhnAti / ata everyAsamitAvupayuktasya sAdhoH pAdena yadi pipIlikAdikaM mriyeta tadyapi tasya tannimittaH sUkSmo'pi karmabandho pratiSiddha oghaniryuktau - * 2uccAliyaMmi pAe iriyAsamiyassa saMkamaTThAe / vAvajjejja kuliMgI marijja taM jogamAsajja // 748 // na hu tassa tannimitto baMdho suhumo'vi desio samae / aNavajjo u paogeNa savvabhAveNa so jamhA // 749 // ' cothA adhyayanamAM kahyuM che - "prathama jJAna ane pachI dayA. e pramANe karavAthI saMpUrNa saMyata thAya che. sazAnI zuM 42ze ? athavA zuM puSya-415 eze ?" bhAva vinAnI kriyAthI koInI paNa mukti thaI nathI. kriyA vinAnA bhAvathI to marudevI mAtA, bharata cakravartI vagerene kevaLajJAna thayuM ema saMbhaLAya che. mAMdagI vageremAM paNa kriyA vinAno bhAva nirjarA karAve che e pUrve kahela vinaya-bahumAnanI caturbhagInA trIjA bhAMgAmAM joyuM. kyAreka viparIta kriyA hoya to paNa bhAva karmabaMdhane aTakAve che. ethI ja iryAsamitimAM upayogavALA sAdhunA pagathI jo kiDI vagere marI jAya to paNa tene tenAthI thoDo paNa karmabaMdha thato nathI. oghaniyuktimAM kahyuM che - " "iryAsamitivALAnA cAlavA mATe upADelA pagathI te yogane AzrIne kIDI vagere marI jAya to te nimitte tene thoDo paNa baMdha zAstramAM kahyo nathI, kemake prayogathI 1. prathamaM jJAnaM tataH dayA, evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati, kiM vA jJAsyati zreyaH pApakam // 10 // uccAlite pAde iryAsamitasya saGakramArtham / / vyApadyeta kuliGgI mriyeta taM yogamAsAdya // 748 // na khalu tasya tannimittaH bandhaH sUkSmo'pi dezitaH samaye / anavadyaH tu prayogena sarvabhAvena saH yasmAt // 749 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 bhAvasya prAdhAnyam / pravacanasAre'pyuktam - * 1maradu va jiyadu va jIvo ayadAcArassa NicchidA hiMsA / payadassa natthi baMdho hiMsAmetteNa samidassa // 217 // ' pratilekhanAM kurvanyadi kathAM karoti, pratyAkhyAnaM dadAtyanyadvA kiJcitkaroti tarhi sa SaDjIvakAyavirAdhako bhavatIti yaduktamuttarAdhyayanasUtre sAmAcArInAmaSaDvizatitame'dhyayane tadapi bhAvasyaiva mahattvamAviSkaroti / tathA ca tatpAThaH - '2paDilehaNaM kuNaMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / deDa va paccakkhANaM vAeDa sayaM paDicchaDa vA // 29 // puDhavI AukkAe teU vAU vaNassai tasANaM / paDilehaNApamatto chaNhaMpi virAhao hoi // 30 // ' oghaniryuktyAmapyayameva bhAvaH prakaTIkRtaH - sarvabhAvathI te nirdoSa che." pravacanasAramAM paNa kahyuM che - "jIva jIve ke mare ayatanAvALAne avazya hiMsA lAge che. prayatnapUrvaka samitivALAne hiMsAmAtrathI baMdha nathI." - paDilehaNa karatA jo vAta kare, paccakhkhANa Ape ke bIjI koI kriyA kare to che jIvanikAyano virAdhaka thAya che ema je uttarAdhyayanasUtranA sAmAcArI nAmanA 26mA adhyayanamAM kahyuM che te paNa bhAvanI ja mahattAne pragaTa kare che. te pATha A pramANe che - "paDilehaNa karatA paraspara vAta kare, dezakathA kare, paccakkhANa Ape, bhaNAve ke bhaNe to te paDilehaNamAM pramAdI jIva pRthvI, pANI, teja, vAyu, vanaspati ane trasa e chaenI virAdhanA kare che." oghaniryuktimAM paNa A ja bAbata kahI che. 1. mriyatAM vA jIvatu vA jIvaH ayatAcArasya nizcitA hiMsA / prayatasya nAsti bandhaH hiMsAmAtreNa samitasya // 217 // 2. pratilekhanaM kurvan mithaH kathAM karoti janapadakathAM vA / dadAti vA pratyAkhyAnaM vAcayati svayaM pratIcchati vA // 29 // pRthvIaptejaHvAyuvanaspatitrasAnAm / pratilekhanApramattaH SaNNAmapi virAdhakaH bhavati // 30 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 mAyAviziSyakRtA gurubhktirnttkriyaatulyaa| '1paDilehaNaM kuNaMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM vAei sayaM paDicchai vA // 273 // puDhavI AukkAe teU vAU vaNassai tasANaM / paDilehaNApamatto chaNhaMpi virAhao hoi // 274 // ' tataH sarvatra bhAvasAraM pravartitavyam / gurubhaktau tu vizeSeNa bhAvavRddhiH kAryA / yathA yathA bhAvavRddhirbhavati tathA tathA phalavRddhirbhavatIti pUrvamuktameva / yadi ziSyaH svakAryasaphalIkaraNAya bhAvazUnyabahirvRttyA madhuravacanairgurukAryakaraNena vA guruM prasannIkuryAttarhi sa tasya narasya sAdRzyaM bibharti yaH sambhAvitakroDarupyakalAbhakArye kAkiNIM prApya santuSTo bhavet / guruprasAdanAya tatkRtAH sarvAH kriyAH naTakriyAtulyAH bhavanti / naTaH raGgabhUmau tathA'bhinayaM karoti yathA sarvaM satyamivAvabhAsate / antastu sa svAtmAnaM bhinnameva manyate / evaM mAyAviziSyo'pi gurusamakSaM madhuravacanAni vakti zreSThatamAM ca gurubhaktiM karoti / parantu tasya hRdaye gurvicchApUraNasvakarmanirjaraNAdiviSayako na ko'pi zubhabhAvo vidyate / sa kevalaM svakAryasya nirvighnasamAptyarthameva tathA karoti / yatastathAkaraNena prasannIbhUto tethI badhe bhAvapUrvaka pravartavuM joIe. gurubhaktimAM to vizeSathI bhAva vadhAravo joIe. jema jema bhAvRddhi thAya che tema tema phaLavRddhi thAya che e pUrve kahyuM ja che. jo ziSya potAnA kAryane saphaLa karavA mATe bhAva vinA bahArathI madhuravacano vaDe ke gurunuM kAma karavA vaDe gurune khuza kare to te te mANasa jevo che je karoDa rUpiyAno lAbha thAya tevA kAryamAM eka koDI pAmIne saMtoSa pAme. gurune khuza karavA mATe teNe karelI badhI kriyAo naTanI kriyA jevI che. naTa raMgabhUmI upara tevo abhinaya kare che ke jethI badhuM sAcuM ja lAge. aMdarathI to te potAne judo ja mAnato hoya. ema mAyAvI ziSya paNa guru samakSa mIThA vacano bole ane joradAra gurubhakti kare. paNa tenA hRdayamAM gurunI icchA pUrI karavA ane potAnA karmonI nirjarA karavA vagereno koI paNa zubhabhAva nathI hoto. te mAtra potAnuM kArya vinA vine samApta thAya e mATe ja tema kare che. kemake 1. pratilekhanaM kurvan mithaH kathAM karoti janapadakathAM vA / dadAti vA pratyAkhyAnaM vAcayati svayaM pratIcchati vA // 273 // pRthvIaptejaHvAyuvanaspatitrasAnAm / pratilekhanApramattaH SaNNAmapi virAdhakaH bhavati // 274 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprasAdanArthaM mAyAviziSyabhASitacATuvacanAni / gurustasmai tatkAryakaraNAnujJAM dadyAt tasyA'nukUlatAM kuryAt, tasmai zobhanAnyannapAnAni dadyAt, tasmai zobhanaM vastrapAtrAdikaM dadyAt, tasya vacanaM manyeta, janeSu tasya yazo vistArayet, tasmai padaM dadyAt, tasmai ziSyaM dadyAt, anyadvA kiJcittasya manovAJchitaM kuryAt / 187 - guruprasAdanArthaM mAyAvI ziSya evaMvidhAni vacanAnyuccaret, - 'gurudeva ! tvadbhaktireva mama jIvanam / tvaM mama prANabhUto'si / tvayA vinA'haM kSaNamapi sthAtuM na zaknomi / mama jIvanaM tvadadhInameva / mama manovAkkAyAstubhyaM samarpitAH / tvAmanApRcchaya nA'haM kiJcidapi karomi / yasmindine tava bhaktirna kRtA taddinaM moghIbhUtaM manye / ahaM tvatkRpAmevAbhilaSAmi nAnyatkiJcit .....' evaMprakArairvacanaiH sa guruprasAdanArthaM prayateta / gururaJjanArthaM mAyAvI ziSya itthaM gurubhaktiM karoti - gurukRte sa zobhanAM snigdhAM ca bhikSAmAnayati / zItakAle gurvAsanaM nivAtasthAne sthApayati / uSNakAle ca tat pravAtasthAne sthApayati / guruvastrANi vAraMvAraM prakSAlayati / ityAdikamanyadapi kuryAt / ziSyakRta eSaH sarvo'pyAyAsaH prAyo niSphalIbhavati, bhAvazUnyatvAt / etatsarvameva yadi sa bhAvapUrvakaM kuryAnna tu bahirvRttyA tarhi tena vacanA'gocaraM phalaM prApyeta / mAyAviziSyeNa kRtA gurubhakti: tema karavAthI prasanna thayelA guru tene te kArya karavAnI rajA Ape, tene anukULatA karI Ape, tene sArA AhAra -pAzI Aye, sArA vastra-pAtra vagere khAye, tenuM vayana mAne, lokomAM teno yaza phelAve, tene padavI Ape, tene ziSya Ape ke bIjuM kaMI tenuM mananuM ghAryu 42. gurune khuza karavA mAyAvI ziSya AvA vacano bole - 'gurudeva ! ApanI bhakti e ja mAruM jIvana che. Apa mArA prANasamA cho. ApanA vinA huM eka kSaNa paNa rahI nathI zakato. mAruM jIvana Apane adhIna che. mArA mana-vacana-kAyA Apane soMpelA che. Apane pUchyA vinA huM kaMI paNa karato nathI. je divase ApanI bhakti na thAya te divasane vAMjhiyo mAnuM chuM. huM ApanI kRpAne ja icchu chuM, bIjuM kaMI nahIM...' AvA vacanothI te gurune khuza karavA prayatna kare che. gurune khuza karavA mAyAvI ziSya A rIte gurubhakti kare che guru mATe te sArI sArI bhikSA lAve. ThaMDImAM gurunuM Asana pavanavinAnI jagyAe rAkhe, unALAmAM tene pavanavALI jagyAe rAkhe. gurunA vastrono vAraMvAra kApa kADhe. AvuM bIjuM paNa kare. ziSye karelI te badhI mahenata prAyaH niSphaLa jAya che, kemake te bhAva vinAno che. badhuM ya jo te bhAvapUrvaka kare, mAtra bahArathI A -
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 mAyAviziSyakRtA gurubhaktiH kulttaanaariikriyaatulyaa| kulaTAnArIkriyAsamAnA bhavati / svapatyau vidyamAne satyapi yA'nyaM jArapuruSaM sevate sA kulaTA kathyate / sA svapatyA santuSTA na bhavati / ato'nyamabhilaSati / parantvanyapuruSAbhisaraNarUpasvaduSTakAryaM patirna jAnIyAditi sA bahirvRttyA patyuH zobhanAM bhaktiM karoti / sA sarvayatnena patiraJjanArthaM yatate / raJjitaH patistasyAH sarvA icchAH pUrayet / tasyA manasi tu sa jArapuruSa eva ramate / patyuH pracchannaM sA tena krIDati / tatkRtaiSA sarvA'pi kriyA tatkAlasukhadAyinI bhAsate, kintu tasyAH pApaghaTo na ciramavatiSThati / ekadA sa sphuTati / tadA tadduSTaceSTAM jJAtvA patistAM svagRhAnniSkAzayati / jArapuruSo'pi cintayati - 'anayA svapatistyaktaH / tathaiSA kadAcinmAmapi tyakSyati / ato naiSA vizvasitavyA / ' evaM vicintya so'pi tAM tyajati / tataH sobhayabhraSTA bhavati / tatastasyA jIvane duHkhAnyeva ziSTAni bhavanti / evaM sA svalpalAbhakRte bahu hArayati / yadi sA bhAvasAraM svapatimaseviSyata tarhi yAvajjIvaM sukhabhAgabhaviSyat / evaM kulaTAkRtA svapatibhaktirbhAvazUnyA bAhyopacArarUpaiva bhavati / evameva mAyAvI ziSyaH bahirvRttyA guruM raJjayati, antarvRttyA tu svAbhilaSitasiddhimeva kAGkSate / parantu yadA tasya pApaghaTaH nahIM to tene kahI na zakAya tevuM phaLa maLe. mAyAvI ziSya karelI gurubhakti kulaTA nArInI kriyA jevI che. potAno pati hovA chatAM je bIjA jArapuruSane seve te kulaTA kahevAya. tene potAnA patithI saMtoSa na hoya. mATe bIjAne icche. paNa bIjA puruSa sAthenA potAnA ADA saMbaMdhone pati jANI na jAya e mATe bahArathI te patinI sArI bhakti kare. te badhA prayatnapUrvaka patine khuza karavA prayatna kare. khuza thayelo pati tenI badhI icchA pUrI kare. teNInA manamAM to pelo jArapuruSa ja ramato hoya. patithI chUpI rIte te tenI sAthe kriDA karatI hoya. teNInI te badhI kriyA tyAre sukha ApanArI lAge che, paNa teNIno pApano ghaDo lAMbo nathI Takato. ekadivasa te phUTI jAya che. tyAre teNInI duSTa ceSTAne jANIne pati teNIne gharamAMthI kADhI nAkhe che. jArapuruSa paNa vicAre che - "ANe potAnA patine choDyo. tema kyAreka A mane paNa choDI deze. mATe AnI upara vizvAsa na karavo." ema vicArI te paNa teNIne choDI de che. tethI te ubhayathI bhraSTa thAya che. pachI teNInA jIvanamAM mAtra duHkho ja bAkI rahe che. Ama te thoDA lAbha mATe ghaNuM gumAve che. jo teNIe bhAvapUrvaka potAnA patinI ja sevA karI hota to te jIvanaparyata sukhI thAta. Ama kulaTAe karelI potAnA patinI bhakti bhAvavinAnI ane bahAranA dekhAvarUpa ja hoya che. e ja rIte mAyAvI ziSya bahArathI gurune khuza kare che, aMdarathI to potAnA manoratha pUrA karavA jhaMkhato hoya che. paNa jyAre teno pApano
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurusevAyAM bhAraNDapakSivadapramattena bhAvyam / 189 sphuTati tadA gurustasya satyasvarUpaM jAnAti / tatazca sa na tasmin prasIdati / nApi tanmano'bhISTasiddhirbhavati / evaM sa ubhayabhraSTo bhavati / yadi sa bhAvasAraM gurumaseviSyata tarhi tasya sarvamanovAJchitasiddhirabhaviSyat / itthaM mAyAviziSyakRtagurubhaktistasmai stokakAlaM phalaM dadAti, parantu tatpazcAtsa dIrghakAlaM yAvadduHkhabhAgbhavati / ataH ziSyairgurubhaktau mAyA na karttavyA, bhAvasArameva tatra pravartitavyam / atItakAle'nena jIvena svecchAnusAreNaiva pravRttiH kRtA / ata eva so'dyApi bhavabhramaNaM karoti / ato mokSAbhilASiNA svecchA tyaktavyA, svamanasyanye vikalpA na karttavyAH, tatpUraNArthaM gururna prasAdanIyaH, kintu gurvicchaivAnusaraNIyA / tena kevalaM mokSakRte eva gurubhaktau yatanIyam / tena gurubhaktau bhAraNDapakSIvadapramattena bhAvyam / asya vihagasyaikasminneva zarIre dvau jIvau bhavataH / tayostrayaH pAdA bhavanti, dve grIve bhavataH / mukhamapi dvayobhinnam / yadi tau bhinnaphalakhAdanecchAM kuryAtAM tarhi mriyetAm / atastau sadA'pramattau bhavataH / dvAvapi samAnecchAmeva kurutaH / bhinnecchAnirodhArthaM sAvadhAnIbhavataH / evameva yadi ziSyo guvicchAyAH sakAzAdbhinnAmicchAM kuryAttarhi tasyA'pi bhAvamRtyubhavet / ghaDo phUTe che tyAre guru tenuM sAcuM svarUpa jANI jAya che. tethI teo tenI upara khuza nathI thatA. tenA manoratha paNa pUrA nathI hatA. Ama te banne rIte pAyamAla thAya che. jo teNe bhAvapUrvaka gurunI sevA karI hota to tenA badhA manoratho pUrA thAta. Ama mAyAvI ziSya karelI gurubhakti thoDo samaya phaLa Ape che, paNa te pachI te ghaNo kALa duHkha bhogave che. mATe ziSyoe gurubhaktimAM mAyA na karavI joIe, temAM bhAvapUrvaka ja pravartavuM joIe. - bhUtakALamAM A jIva potAnI icchA pramANe ja varyo che. mATe ja te hajI sudhI saMsAramAM bhame che. mATe mokSanI icchAvALAe svecchAno tyAga karavo, potAnA manamAM bIjA vikalpo na karavA, te pUrA karavA mATe gurune khuza na karavA, paNa gurunI icchAne ja anusaravuM. mAtra mokSa mATe gurubhakti karavI. gurubhaktimAM bhAraMgapaMkhInI jema apramatta rahevuM. bhAraMDapaMkhInA eka zarIramAM be jIva hoya che. tenA traNa paga hoya che, be Doka hoya che. mukha paNa bannenuM juduM juduM hoya che. jo te bannene bhinna-bhinna phaLa khAvAnI icchA thAya to te banne marI jAya. mATe te banne haMmezA apramatta rahe. banne eka sarakhI ja icchA kare. bhinna icchA aTakAvavA sAvadhAna rahe. e ja rIte jo ziSya gurunI icchAthI bhinna icchA kare to tenuM paNa bhAvamRtyu thAya. mATe ziSya haMmezA gurunI icchA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 aGgaNameva gRhAbhyantarazobhA vynkti| ataH ziSyeNa sadaiva gurvicchAnusAriNA bhavitavyam, bhinnecchAnirodhArthaM ca yatanIyam / ___ ayamatra saGkSiptopadezaH - gurubhaktau bhAvasArameva prayatanIyam, na tatra mAyA krttvyaa| itthaM vistareNaikAdazazloko vivRtaH / adhunA 'mAyAviziSyasya manogato bhAvo na ciraM pracchanno bhavati' iti bhAvArthakaM dvAdazaM vRttaM varNayAmaH / gRhasyAbhyantarAM zobhAmaGgaNameva vyanakti / gRhprveshbhuumirnggnnmityucyte| yadi gRhaM zobhanaM bhavati taGgaNabhUmirapi zobhanA bhavati / yadi gRhaM zobhAvihInaM bhavati, tamuGgaNabhUmirapi zobhArahitA bhavati / kevalamaGgaNazobhayA gRhazobhA na bhavati / tato yadyaGgaNaM suzobhitaM dRzyate tarhi gRhasyAbhyantarA zobhA'pi zobhanA bhavet / yadyaGgaNaM zobhArahitaM dRzyate tarhi gRhasyAbhyAntarA zobhA'pi tathaiva syAt / kadAcitkazcinnaraH zobhArahitasyA'pi gRhasyAGgaNaM suzobhitaM kuryAt / tathApi tasya zobhA tAdRzI na syAdyAdRzI suzobhitagRhAGgaNasya bhavati, kRtrimAkRtrimayoH kiJcidbhinnatvAt / anyathA tayorabheda eva syAt / tatazca na ko'pyakRtrimArthaM yateta, kRtrimeNA'pi tatkAryasambhavAt / tataH zobhArahitasya gRhasya suzobhitamaGgaNaM dRSTvA kuzalastasyA'bhyantarazobhArahitatvaM jAnAti, aGgaNazobhayA anusaravI ane bhinna icchAno nirodha karavA prayatna karavo. ahIM saMkSepamAM upadeza Avo che - gurubhakti bhAvapUrvaka ja karavI, temAM mAyA na karavI. Ama vistArapUrvaka 11mA zlokanuM vivaraNa karyuM. have "mAyAvI ziSyanA manano bhAva lAMbA samaya sudhI chUpo nathI raheto evA bhAvArthavALA bAramA zlokanuM varNana karIe chIe. gharanI aMdaranI zobhA AMgaNuM ja batAve che. gharamAM pravezavAnI bhUmine AMgaNuM kahevAya. jo ghara sAruM hoya to AMgaNuM paNa sAruM hoya che. jo ghara zobhArahita hoya to AMgaNuM paNa zobhArahita hoya che. mAtra AMgaNe zaNagAravAthI gharanI zobhA nathI thatI. tethI jo AMgaNuM suzobhita dekhAya to gharanI aMdaranI zobhA paNa sArI hoya. jo AMgaNuM zobhArahita dekhAya to gharanI aMdaranI zobhA paNa tevI ja hoya. kadAca koI mANasa zobhArahita gharanuM AMgaNuM paNa zaNagAre. to paNa tenI zobhA tevI nathI hotI jevI suzobhita gharanA AMgaNAnI hoya che, kemake asalI ane nakalImAM pharaka hoya che. jo te bemAM pharaka na hoya to banne eka ja thaI jAya. to pachI koI asalI mATe prayatna na kare, kemake tenuM kArya nakalIthI paNa thAya che. tethI zobhArahita gharanuM suzobhita AMgaNuM joIne hoMziyAra mANasa jANI jAya ke A ghara aMdarathI zobhA rahita che, AMgaNAnI zobhAthI te lobhAto nathI. jo kyAreka
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubhaktibhAvazUnyasya vacanAni bhAvazUnyAni / 191 sa na muhyati / evaM yadi kadAcit zobhAyuktasya gRhasyAGgaNaM zobhArahitaM syAttadyapi sa na tathA syAdyathA zobhArahitasya gRhasya syAt / atrA'pi kAraNaM pUrvoktameva jJeyam / tataH kuzalo'sya gRhasya zobhArahitamapyaGgaNaM dRSTvA tasyA'bhyantarazobhAyuktatvaM jAnAti, aGgaNasya zobhArAhityena na tasya bhramo bhavati / itthamaGgaNaM gRhAbhyAntarazobhAparicAyakaM bhavati / __ evaM yasya hRdayaM gurubhaktibhAvena bhRtaM syAttasya vacanAnyapi bhAvasArANi syuH / yasya hRdayaM gurubhaktibhAvena riktaM syAttasya vacanAnyapi bhAvazUnyAni nIrasAni syuH / antarbhaktibhAvazUnyo'pi yadi bahirvacanacAturyeNa guroH purazcATuvacanAni vadati tadyapi tasya manogatagurubhaktibhAvazUnyatvaM tadvacaneSu pratibimbitaM bhavati / tataH kuzalo gururna tasya vacanaiH prasIdati / tasya cATuvacanAnyeva taddhRdayagatabhAvazUnyatvasya paizUnyaM kurvanti / akRtrimAtkRtrimasyA''Dambaro mahAnbhavati / tatastadvacanADambara eva tadvacanAnAM kRtrimatvaM prakaTayati / tata ADambarabhRtacATuvacanairapi sa svasya gurubhaktibhAvapUrNatvaM pradarzayituM naiva zaknoti / tathA ca sa guruM prasAdayitumapi naiva zaknoti / tatazca tasya sarvA'pi vacanabhaGgI niSphalaiva bhavati / kadAcinmugdho gurustaccATuvacanaiH prasannIbhavettadyapi karma zobhAvALA gharanuM AMgaNuM zobhArahita hoya to paNa te tevuM na hoya evuM zobhArahita gharanuM hoya. ahIM paNa kAraNa pUrve kahyA mujaba jANI levuM. tethI hoMziyAra mANasa A gharanA zobhArahita AMgaNAne paNa joIne tenI aMdaranI zobhAne jANI jAya che. zobhA rahita AMgaNuM joIne tene bhrama nathI thato. Ama AMgaNuM gharanI aMdaranI zobhAno paricaya karAve che. ema jenuM hRdaya gurubhaktibhAvathI bhareluM hoya tenA vacano paNa bhAvavALA hoya. jenuM hRdaya gurubhaktibhAva vinAnuM hoya tenA vacano paNa bhAva vinAnA hoya. aMdarathI bhaktibhAva vinAno paNa jo bahAra bolavAnI chaTAthI gurunI AgaLa mIThA vacano bole to paNa tenA mananuM bhAvarahitapaNuM tenA vacanamAM dekhAya che. tethI hoMziyAra guru tenA vacanothI khuza nathI thatA. tenA mIThA vacano ja tenA manamAM rahelA bhAvarahitapaNAnI cALI khAya che. asalI karatA nakalIno dekhAva vadhu sAro hoya che. tethI tenA vacanano ADaMbara ja tenA vacanonA bhAvarahitapaNAne jaNAve che. tethI ADaMbarathI bharelA mIThA vacanothI paNa te potAne gurubhaktibhAvathI bharelo nathI batAvI zakato. tethI te gurune khuza paNa nathI karI zakato. tethI tenI badhI ya vacanaracanA niSphaLa ja jAya che. kadAca bhoLA guru ziSyanA mIThA vacanothI prasanna thaI paNa jAya to paNa karma teNe vicArelA
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ asArasyA''Dambaro mahAn / taccintitakAryANi niSphalIkaroti / yataH karmasAmrAjye sUkSmasyA'pi zubhAzubhasya phalaM prApyate eva / kadAcidgurubhaktibhAvanirbharahRdayasya vacanAnyADambararahitAni syuH tathApi tasya vacaneSu gurubhaktibhAva: spaSTaM dRzyate eva / 192 sArabhRtAnniHsArasyA''Dambara: prAyo mahAnbhavati / suvarNAtkAMsyasya zabdo mahAnbhavati / mahAnapi sa zabdo ni:ssAro bhavati / suvarNasya laghurapi zabdo sArabhRto bhavati / yaduktaM zrIkalpasUtrasya mahopAdhyAyazrIvinayavijayaracitasubodhikAnAmaTIkAyAM paJcame vyAkhyAne 'asArasya padArthasya, prAyeNADambaro mahAn / na hi svarNe dhvanistAdRg, yAdRk kAMsye prajAyate // ' zravaNamAtreNa tayorbhedo jJAyate / laghumahatzabdAbhyAM tayormUlyaM na bhavati, sArAsArazabdAbhyAmeva tayormUlyaM bhavati / evameva cATvacATuvacanAbhyAM ziSyahRdayasthagurubhaktibhAvo na jJAyate sArAsAravacanAbhyAmeva sa jJAyate / vacanAnAM sArAsAratve na kRtrime bhavataH / tadyuktavacanAni hRdayagatagurubhaktibhAvatacchUnyatvapreritAni svAbhAvikAnyeva niHsaranti / ataH ziSyeNa cATuvacanamAtreNa guruprasAdanAya na yatanIyam, kintu kAryone niSphaLa kare che, kemake karmanA sAmrAjyamAM nAnA paNa sArA ke narasA kAryanuM phaLa avazya maLe ja che. kadAca gurubhaktibhAvathI bharapUra hRdayavALA ziSyanA vacano ADaMbara rahita hoya to paNa tenA vacanomAM gurubhaktibhAva spaSTa dekhAya ja che. sAravALA karatA sAra vinAnAno ADaMbara prAyaH vadhu hoya che. sonA karatA kAMsAno avAja moTo hoya che. moTo paNa te avAja sArarahita hoya che. sonAno nAno avAja paNa sAravALo hoya che. kalpasUtranI TIkAmAM mahopAdhyAya zrIvinayavijayajI mahArAje pAMcamA vyAkhyAnamAM kahyuM che "asAra padArthano ADaMbara prAyaH vadhu hoya che. jevo avAja kAMsAmAM thAya che tevo sonAmAM nathI thato." sAMbhaLavA mAtrathI te banneno bheda jaNAya jAya che. nAnA-moTA avAjathI temanI kiMmata nathI thatI, sAravALA ane sAra vinAnA zabdothI ja temanI kiMmata thAya che. ema mIThA ke mIThAza vinAnA vacanothI ziSyanA hRdayamAM rahelo gurubhaktibhAva nathI jaNAto, sAravALA ane sAra vinAnA vacanothI ja te jaNAya che. sAravALA ane sAra vinAnA vacano kRtrima nathI hotA. hRdayamAM rahelA gurubhaktibhAvathI ane tenA zUnyapaNAthI prerAyelA te vacano svAbhAvika rIte ja nIkaLe che. mATe ziSye mAtra mIThA vacano bolIne gurune khuza karavA prayatna na karavo paNa bhAvapUrvaka gurunI -
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayaratnasAdhujJAtam / bhAvasAragurubhaktyA guruprasAdanAya yatnaH karttavyaH / 'aGgaNameva gRhAbhyantarazobhAM kathayati / ' iti lokoktirasti / tataH ziSyeNa sA'tItakAle'jJAyateti vicintya granthakAraH praznayati cATuvacanabhASaka: ziSya imAM lokoktiM kathaM na smarati ? imAM lokoktiM mugdhajanA api jAnanti / tataH ziSyo'pImAM jAnAtyeva / tathApi sa yattAM na smarati tatra balavattaramohanIyakarmodaya eva kAraNaM jJeyam / etaddarzanArthameva vRtte mUDhazabda upanyastaH / atra praznakaraNasyA'yamA''zayaH cATuvacanabhASiziSyeNa vRttoktalokoktiravazyaM smaraNIyA / tatazca vacanamAtreNa gururaJjanArthaM na prayatanIyam / atra viSaye vinayaratnasAdhorudAharaNamullekhayogyaM varttate / sa gurorbAhyapratipattimakarot, kintu taddhRdayaM gurubhaktibhAvarahitamAsIt / ekadA tena churikayA rAjJaH zIrSaM karttitam / tataH sa naSTa: / tajjJAtvA tadguruNA'pi pravacanoDDAharakSaNArthaM svazIrSaM karttitam / vinayaratnastu tato mRtvA dIrghaM saMsAraramaTitavAn / tasya vyatikaraH zrIdharmadAsagaNikRtopadezamAlAyA zrIrAmavijayagaNikRtaTIkAyAmekatriMzattamagAthAvivaraNe evamupanyastaH - ' pATalIputranagare koNikasuta udAyirAjA babhUva / tenodAyirAjJA kasyA'pi nRpasya rAjyamapahRtam / - - 193 bhakti karIne gurune khuza karavAno prayatna karavo. 'AMgaNuM ja gharanI aMdaranI zobhA kahe che, A kahevata che. tethI ziSya bhUtakALamAM te jANI haze ema vicArI graMthakAra pUche che.' 'mIThuM bolanAro ziSya A kahevatane kema yAda nathI karato ?' A kahevatane to bhoLA loko paNa jANe che. tethI ziSya paNa A kahevatane jANe ja che, chatAM tene te yAda nathI AvatI tenuM kAraNa baLavAna evA mohanIya karmano udaya ja jANavo. A jaNAvavA mATe ja zlokamAM 'mUDha' zabda mUkyo che. ahIM prazna karavAno Azaya evo che ke mIThuM bolanAra ziSya zlokamAM kahela kahevata avazya yAda karavI ane tethI mAtra vacanathI gurune khuza karavAno prayatna na karavo. ahIM vinayaratna sAdhunuM udAharaNa ullekhavA yogya che. te gurunI bAhyasevA karato hato, paNa tenuM hRdaya gurubhaktibhAva vinAnuM hatuM. eka vAra teNe rithI rAjAnuM mAthuM kApI nAkhyuM. pachI te bhAgI gayo. te jANIne zAsananI hIlanA na thAya e mATe gurue paNa potAnuM mAthuM kApI nAMkhyuM. vinayaratnasAdhu to tyAMthI marIne ghaNo kALa saMsAramAM bhaTakyo. upadezamALAnI rAmavijayagaNikRta TIkAmAM 31 mI gAthAnA vivaraNamAM teno prasaMga A rIte batAvyo che- ''pATalIputranagaramAM koNikano putra udAyirAjA thayo. teNe
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 vinyrtnsaadhujnyaatm| tadA tena vairirAjenoktaM yaH ko'pyudAyirAjAnaM mArayitvA samAgacchati tasya mano'bhISTaM dadAmIti kenA'pi tasya sevakena tadaGgIkRtam / tato'sau pATalIputramAgataH, bahUnupAyAn cintayati, paraM ko'pi na lagati / tadA tena duSTena cintitam udAyirAjA vizvAsena vinA maraNaM na prApsyati / tadA tena gurUNAM samIpe gatvA kApaTyena cAritraM gRhItam / ta AcAryA udaayinRpsyaatiivmaanyaaH| teSAM samIpe sa cAritraM gRhItvA'dhyayanaM karoti / so'tIva sAdhUnAM vinayakArako jaatH| AcAryAdInAM cittAni tena vinayaguNena vazIkRtAni / udAyirAjA'STamyAM caturdazyAM cAhorAtrika pauSadhaM karoti / tadA''cAryA dharmadezanArthaM rAtrau tatra gacchanti / ekasmin dine'STamyAM guravastatra gantuM pravRttAH / tadA navadIkSitena tenoktaM-svAmin ! bhavatAmAjJA bhavati cedahaM sArthe samAgacchAmi gurubhirapyajJAtahRdayo'yamiti vicArya sa sArthe na gRhItaH, evaM pratidinaM sa vakti paraM te taM sArthe na gRhNanti / evaM dvAdaza varSANi jAtAni / ekasmindine caturdazyAM vikAlavelAyAM guruvastatra gacchanti / tadavasare tena kapaTasAdhunApyuktaM svAminnahamapyadya sArthe samAgacchAmi / bhavitavyatAvazAd gurubhirapyuktamAgaccheti / koIka rAjAnuM rAjaya harI lIdhuM. tyAre te vairI rAjAe kahyuM - "je koI udAyirAjAne mArIne Avaze tene manavAMchita ApIza.' e sAMbhaLI tenA koI sevake te bIDuM jhaDapyuM. pachI te pATalIputramAM Avyo. ghaNA upAya vicAre che, paNa koI kAma nathI lAgato. tyAre te duSTa vicAryuM - "udAyirAjA vizvAsa vinA maraze nahIM." pachI teNe guru pAse jaIne kapaTathI cAritra lIdhuM. te AcArya mahArAja udAyirAjAne khUba mAnya hatA. temanI pAse cAritra laIne te bhaNyo. te sAdhuono khUba vinaya karato hato. sUri vagerenA mana teNe vinayaguNathI vaza karyA. udAyirAjA AThame ane caudaze ahorAtrIno pauSadha karato hato. tyAre dharmadezanA ApavA rAtre sUrijI tyAM jatA. ekavAra AThame guru javAnI taiyArI karatA hatA, tyAre navadIkSita te sAdhue kahyuM - "svAmI ! ApanI AjJA hoya to huM ApanI sAthe AvuM." gurue paNa tene ajJa jANI nA pADI. ema vAraMvAra te kahe che paNa guru sAthe nathI laI jatA. ema bAra varasa thayA. ekavAra caudaze sAMje guru tyAM jatA hatA tyAre te kapaTa sAdhue paNa kahyuM - "svAmI ! Aje huM paNa sAthe AvuM chuM." bhavitavyatAvaza gurue hA pADI.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinyrtnsaadhujnyaatm| evaM sa sArthe samAgataH, guravo'pi pauSadhazAlAyAmAgatAH / darbhasaMstArakasthenodAyinRpeNa vanditAH, pratikramaNaM kRtaM, saMstArakapauruSI pAThayitvA zayanaM kRtam / tadA duSTena tena kuziSyeNotthAya pracchannaM rakSitA kaGkalohacchurikA rAjJo gale dattA / taM mArayitvA churikAM tatra muktvA sa gataH, bahiHsthitai rAjasevakairayaM sAdhuriti matvA na nivAritaH / etasminnavasare rudhirapravAho gurusaMstArakapArzvamAgataH / tatsekAd guravo buddhAH, vicAritaM ca kimetaditi pArve ziSyo na dRSTaH / ayaM kuziSyo rAjAnaM mArayitvA gata iti nizcitya rAjAnaM mRtaM dRSTvA cintayanti mahAnartho'yaM jAtaH, mahAnuDDAho bhaviSyati, yadete munaya etAdRzaM karma kurvanti / gurubhirapi cchurikA nijagale dattA / evaM tau dvAvapi mRtvA svargaM gatau / evamanyo'pyabhavyo bahubhirapyupadezaiH pratibodhaM na prApnoti / sa duSTakarmA sAdhuveSaM muktvA svakIyanRpasamIpaM gataH / sarvamapi niveditaM / dhik tvayA kiM kRtam ? iti tiraskRtya tena sa dezAnniSkAsitaH / ato na gurukarmaNA bhAvyamityupanayaH / ityudAyinRpamArakadRSTAntaH / ayamatra rahasyArthaH - hRdayasadbhAvapUrvakaM gurubhaktiH karttavyA, bAhyavacanADambaramAtreNa ema te sAthe gayo. guru paNa pauSadhazALAmAM AvyA. DAbhanA saMthArAmAM rahelA udAyi rAjAe vaMdana karyA. pratikramaNa karyuM. saMthArA porasI bhaNAvIne suI gayA. tyAre te duSTa kuziSya uThIne chupAvI rAkhelI chUrithI rAjAnuM gaLuM kApyuM. tene mArI, churI tyAM ja rAkhI te gayo. bahAra ubhelA rAjasevakoe A sAdhu che ema jANI aTakAvyo nahIM. e vakhate lohInI dhAra gurunA saMthArA pAse AvI. tenAthI bhInA thavAthI guru jAgI gayA. tebho viyAguM, 'bhA zuM ?' mAzubha ziSya na pAyo. 'bhA muziSya ne bhArIne bhAgI gayo che ema nakkI karI rAjAne marelo joI vicAre che "A moTo anartha thaI gayo. ghaNI zAsanahIlanA thaze ke A munio AvA kAma kare che." gurue paNa churI potAnA gaLe lagAvI. ema te banne marIne devalokamAM gayA. ema bIjo paNa abhavya ghaNA upadezothI pratibodha nathI pAmato. te duSTa sAdhuveSa choDIne potAnA rAjA pAse gayo, badhuM jaNAvyuM, 'dhikkAra thAva ! teM zuM karyuM ?" ema tiraskAra karI teNe tene dezamAMthI kADhI nAkhyo. mATe bhArekarma na thavuM. e udAyirAjAnA hatyArAnuM dRSTAMta j." ahIM rahasyArtha Avo che - hRdayanA bhAvapUrvaka gurubhakti karavI, mAtra bAhya
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 trayodazaM vRttam / gururaJjanaprayatno na karttavyaH // 11-12 // avataraNikA - itthaM gurubhaktau saralena bhAvyamityupadizyA'dhunA ziSyairgurumano'nukUlakAryakaraNArthameva prayatanIyamityupadizati - mUlam - esA cciya paramakalA, eso dhammo imaM paraM tattaM / gurumANasamaNukUlaM, jaM kijjai sIsavaggeNaM // 13 // chAyA - eSA eva paramakalA, eSaH dharmaH idaM paraM tattvam / gurumAnasAnukUlaM, yat kriyate ziSyavargeNa // 13 // daNDAnvayaH - sIsavaggeNaM jaM gurumANasamaNukUlaM kijjai esA cciya paramakalA eso dhammo imaM paraM tattaM // 13 // hemacandrIyA vRtti:- ziSyavargeNa - ziSyAH - gurucaraNasamarpitasarvasvAH, teSAM vargaH - samUha iti ziSyavargaH, teneti ziSyavargeNa, yat - apratiniyatam, gurumAnasAnukUlaM - atra makAro'lAkSaNiko jJeyaH, guruH - ziSyA'nuvartakaH, yaduktaM puSpamAlAyAM maladhArizrIhemacandrasUribhiH - 1vihipaDivanacaritto gIyattho vacchalo susIlo ya / seviyagurukulavAso aNuyattiparo guru bhaNio // 329 // ' vynon| 252thI gurune muza 42vAno prayatna na 42vo. (11) (12) avataraNikA - Ama gurubhaktimAM saraLa thavuM ema kahI have ziSyoe gurunA manane anukULa kArya karavA mATe ja prayatna karavo ema upadeza Ape che - | zabdArtha - ziSyo vaDe je gurunA manane anukULa karAya che e ja zreSTha kaLA che, me dharma che, me zreSTha tattva cha. (13) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - gurunA caraNomAM jeNe sarvasva soMpI dIdhuM che te ziSya. ziSyonuM anuvartana kare eTale ke emanA manane anukULa banI emane ArAdhanAmAM vALe te guru. puSpamALAmAM maladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje kahyuM che - "jeNe vidhipUrvaka cAritra lIdhuM hoya, gItArtha hoya, vAtsalyavALA hoya, sArA svabhAvavALA hoya. gurukulavAsa sevyo hoya, anuvartana karavAmAM tatpara hoya tene guru kahyA che." ziSyo 1. vidhipratipannacAritraH gItArthaH vatsalaH suzIlazca / sevitagurukulavAsaH anuvRttiparaH guruH bhaNitaH // 329 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurumano'nukUlavartanameva paramA kalA / 197 mana eva mAnasam, gurormAnasamiti gurumAnasam, tasyA'nukUlam - iSTamiti gurumAna-sAnukUlaM guvicchAnusArItyarthaH, kriyate - sAdhyate, eSA - gurumano'nukUlakriyArUpA, cciya - evArthe, yaduktaM kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhiH zrIsiddhahemazabdAnuzAsanasyA'STame'dhyAye dvitIyapAde 'Nai cei cia cca avadhAraNe // 184 // ' ayamevazabdo'niSTavyavacchedArtho jJeyaH / evaM pUrvatrottaratra ca jJeyam / so'nyAsAM kalAnAM paramatvaM vyavacchinatti / paramakalA - paramA - utkRSTA, sA cAsau kalAkuzalatAprakAra iti paramakalA, eSaH- gurumano'bhISTakaraNarUpaH, dharmaH - ArAdhanA, atrA'pyevakArArthaH 'cciya'zabdo'nuvartanIyaH, tato'yamarthaH - eSa eva dharmaH, ayamevakAro gurumanobhISTakaraNarahitazeSadharmANAM pradhAnadharmatvavyavacchedArtham, idaM - gurumanazcintitasampAdanarUpam, param - sarvAtizAyi, tattvam - padArthaH, atrA'pi 'cciya'zabdo'nuvartanIyaH / tato'yamarthaH - idameva paraM tattvam, ayamevakAraH pareSAM padArthAnAM paratvaM vyavacchinatti / ayaM samAsArthaH / tadvistarastvevam - pativratA strI svapatimArAdhayati / tasyAH sarvA api pravRttayaH patimanazcintitasampAdanArthA eva bhavanti / yayA pravRttyA patimano dRyeta sA tAM pravRttiM sarvathA varjayati / tasyA jIvanasyaikameva prayojanaM bhavati - ptiicchaapuurnnm| tatkRte sA sarvAH svecchAstyajati / sA svIyAM sarvAmapi zArIrikavAcikazaktiM svIyaM sarvamapi medhAkauzalyaM svIyaM ca sarvamapi samayaM patIcchApUraNArthameva prayukte / tasyAH sarvakAryeSu patibhaktireva dRzyate / evaM ziSyeNA'pi sadA guruvratena bhAvyam / arthAt ziSyeNa sadA gururevA''rAdhanIyaH / je gurunA manane anukULa kArya kare che e ja zreSThakaLA che, e sivAyanI koI kaLA zreSTha nathI, e ja pradhAna dharma che, e sivAyano koI dharma pradhAna nathI, e ja zreSTha tattva che, e sivAyanuM koI tattva zreSTha nathI. A TUMko artha che. teno vistAra A pramANe che - - pativratA strI potAnA patinI ja ArAdhanA kare che. teNInI badhI ya pravRtti patie manamAM vicArela kAryane karavA mATenI ja hoya che. je pravRttithI patinuM mana dubhAya te pravRttine teNI sarvathA varje che. teNInA jIvananuM eka ja lakSa hoya che - patinI icchA pUrI karavI. tenI mATe te potAnI badhI icchAo tyaje che. te potAnI badhI zArIrika - vAcika zakti, potAnI badhI hoMziyArI ane potAno badho samaya patinI icchA pUrI karavA mATe ja vApare che. teNInA badhA kAryomAM patinI bhakti ja dekhAya che. ema ziSya paNa haMmezA guruvratavALA thavuM. eTale ke ziSya haMmezA gurunI ja
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ziSyeNa guruvratena bhAvyam / tasya sarvA api pravRttayaH gurumanazcintatasampAdanArthA eva syuH / yayA pravRttyA gurumano dUyeta sA pravRttistena sarvathA varjanIyA / tasya jIvanasyaikameva prayojanaM syAt - gurvicchApUraNam / tatkRte tena sarvAH svecchAstyaktavyAH / tena sarvA'pi svazArIrikavAcikazaktiH, sarvamapi buddhinipuNatvaM sarvo'pi ca samayaH gurvicchApUraNArthameva prayoktavyaH / tasya sarvakAryeSu gurubhaktireva dRzyeta / bilaM pravizansarpo saralo bhavati / yadi sa vakro bhavati tarhi bilaM praveSTuM na zaknoti / evaM muktiM praveSTukAmena ziSyeNa gurumano'nukUlakaraNArthameva yatanIyam / yadi sa tadupekSya svecchAnusAreNa pravarttate tahi muktiM praveSTuM na zaknoti / ziSyajIvanasyaikameva mantraM syAt - gurumanaArAdhanA / svecchApUraNArthaM sarve'pi yatante / svecchAM sarve'pi pUrayanti / gurvicchApUraNArthaM yo yatate gurvicchAM ca yo pUrayati sa eva ziSyaH kathyate / anAdikAlAjjIvasyA'yamevA'bhyAso bhavati yat svecchAnusAreNa pravartanIyaM svecchA ca pUraNIyA / ata eva sa saMsAre bhramati / yadi sa bhavabhramaNaM ArAdhanA karavI. tenI badhI pravRttio gurue manamAM vicArela kAryane pUrNa karavA mATe ja hoya je pravRttithI gurunuM mana dubhAya te pravRtti teNe sarvathA varjavI. tenA jIvananuM eka ja lakSya hoya - gurunI icchA pUrI karavI. tenI mATe teNe potAnI badhI icchAo tyajavI. teNe potAnI badhI zArIrika-vAcika zakti, badhA kSayopazama, badhA samayano upayoga gurunI icchA pUrI karavA mATe ja karavo. tenA badhA kAryomAM gurubhakti ja dekhAya. bilamAM praveza karato sApa sIdho thAya che. jo te vAMko thAya to bilamAM pesI na zake. ema mokSe javAnI icchAvALA ziSya gurunA manane anukULa kArya karavA mATe ja yatna karavo joIe. jo te tenI upekSA karIne potAnI icchAne anusAra varte to te muktimAM pravezI na zake. ziSyanA jIvanano eka ja maMtra hoya - gurunA mananI ArAdhanA. potAnI icchA pUrI karavA mATe badhA prayatna kare che. potAnI icchAne badhA pUrI kare che. gurunI icchA pUrI karavA mATe je prayatna kare che ane je pUrI kare che te ja kharekhara ziSya che. anAdikALathI jIvano A ja abhyAsa che ke svecchA pramANe vartavuM ane svecchAne pUrI karavI. mATe ja te saMsAramAM bhame che. jo te bhavabhramaNa aTakAvavA icchato hoya to teNe manano
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ svecchAtyajanArthaM gurvicchA puurnniiyaa| 199 rodbhumicchati tarhi tena manonirodha: karttavyaH / tadarthaM tena prathamaM svecchA tyaktavyA, gurvicchaiva svecchArUpA mantavyA / svecchApUraNAyAsAdadhika AyAsastena gurvicchApUraNArthaM karttavyaH / itthaM manonirundhanena muktistasya karatalavartinI bhavet / yathA kaNTakaH kaNTakamuddharati tathA svecchAtyajanArthaM gurvicchA pUraNIyA / gurvicchApUraNena ziSyasyaikAntenaiva lAbho bhavati / svecchAnusAriNyA pravRttyA kadAciddhAnirapi bhavet / kenacit ziSyeNa paryuSaNAparvaNyaSTAvupavAsAH kRtAH / tasya zarIraM zithilaM jAtam / aSTamadine sAMvatsarikapratikramaNAnantaramanyaH sAdhustasya vizrAmaNArthamAgataH / tena tasmai kathitam - 'zvastava pAraNaM bhaviSyati / ' tadA sa tapasvI zarIreNA'svastha AsIt / sa utthAtumapyasamartho'bhavat / tathApi tena kathitam - 'mama gurudevasyecchA'sti yanmayA navopavAsAH karttavyAH / ataH zvaH pAraNaM na bhaviSyati / zvo'haM navamamupavAsaM krissyaami|' ayaM ziSyo dhanyaH / yataH zArIrikAsvAsthye'pi gurvicchApUraNArthaM sa navamamupavAsamakarot / kazcit nityaikAzanakArI ziSyo glAnaH saJjAtaH / tena gurusakAze namaskArasahitapratyAkhyAnaM yAcitam / guruNoktam - 'namaskArasahitapratyAkhyAnena rogo nA'paneSyati / nirodha karavo joIe. tenI mATe teNe pahelA svecchA tyajavI, gurunI icchAne ja potAnI icchA mAnavI. svecchA pUrI karavA mATe karAtI mahenatathI vadhu mahenata teNe gurunI icchA pUrI karavA mATe karavI. Ama manano nirodha thavAthI teno mokSa hatheLImAM AvI jaze. jema kAMTo kAMTAne kADhe che tema svecchAne tyajavA mATe gurunI icchA pUrI karavI. gurunI icchA pUrI karavAthI ziSyane ekAMte lAbha ja thAya che. svecchAthI karAtI pravRttithI kyAreka nukasAna paNa thAya che. ziSya paryuSaNa parvamAM aDhAI karI. tenuM zarIra DhIluM paDyuM. AThamA divase saMvatsarI pratikramaNa pachI bIjo sAdhu tenI sevA karavA gayo. teNe tene kahyuM - "kAle tamAre pAraNuM che. tyAre te tapasvI zarIrathI asvastha hato. te uThI nahoto zakato. chatAM teNe kahyuM - "mArA gurumahArAjanI icchA che ke huM nava upavAsa karuM. mATe kAle pAraNuM nahIM thAya. kAle huM navamo upavAsa karIza." A ziSyane dhanyavAda che, kemake zarIra asvastha hovA chatAM eNe gurunI icchA pUrI karavA navamo upavAsa karyo. nitya ekAsaNA karanAra koIka ziSya mAMdo paDyo. teNe guru pAse navakArazInuM paccakhANa mAMgyuM. gurue kahyuM, 'navakArazI karavAthI roga dUra nahIM thAya. urdu aneka
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 gurvicchApUraNe dRssttaantH| pratyutA'nekazo bhojanena sa vardhiSyate / upavAso rogasyAmoghamauSadhamasti / ata ArogyakAkSiNA bhavatopavAsa: karttavyaH / ' ziSyeNa kathitam - 'gurudeva ! sandizata / ' guruNA kathitam - 'SoDazopavAsAnkuru / ' ziSyeNa kathitam - 'tahatti' / tataH sa SoDazadinAnyupAvasat / saptadazadine sa gurusamakSamupasthitaH / guruNA punaH SoDazopavAsapratyAkhyAnaM dattam / evaM tasya dvAtriMzadupavAsAH saJjAtAH / trayastriMzattame dine tena pAraNaM kRtam / ayamapi ziSyo'tIva dhanyaH / yatastena glAnatve'pi gurvicchApUraNArthaM dvAtriMzadupavAsAH kRtAH / evamanyairapi ziSyaiH sadA garvicchApUraNArthaM yatanIyam / kalA dvividhA bhavanti - puruSakalAH strIkalAzca / puruSakalA dvAsaptatirbhavanti strIkalAzcatuSSaSTirbhavanti / uktaJca zrIbhadrabAhusvAmiracitakalpasUtrasya mahopAdhyAyazrIvinayavijayaracitaTIkAyAm - 'evaMvidhAH dvAsaptatiH puruSakalAH, lekhAdikA dvAsaptatiH kalAH, tAzcemAH-likhitaM 1 gaNitaM 2 gItaM 3 nRtyaM 4 vAdyaM ca 5 paThana zikSe ca 7 / jyoti 8 zchando 9 'laGkRti 10 vyAkaraNa 11 nirukti 12 kAvyAni 13 // 1 // kAtyAyanaM 14 nighaNTu 15 rgajaturagArohaNaM 16-17 tayoH zikSA 18 / vAra vAparavAthI roga vadhaze. upavAsa e roganuM amogha auSadha che. mATe jo tAre sAjA thaj Doya to upavAsa. 42.' ziSya bolyo, 4 mA5 ho tebha.' gurume hyu, 'soga | upavAsa kara' ziSya kahe, 'bhale". pachI teNe soLa upavAsa karyA. sattaramA divase te guru pAse Avyo. gurue bIjA soLa upavAsanA paccakhANa ApyA. Ama tene 32 upavAsa thaI gayA. 33mA divase teNe pAraNuM karyuM. A ziSya paNa khUba dhanyavAdane pAtra che. kemake teNe mAMdo hovA chatAM gurunI icchA pUrI karavA 3ra upavAsa karyA. ema bIjA ziSyoe paNa sadA gurunI icchA pUrI karavA prayatna karavo joIe. kaLAo be prakAranI hoya che - puruSonI kaLA ane strIonI kaLA. puruSonI kaLA 72 che. strIonI kaLA 64 che. kalpasUtranI TIkAmAM mahopAdhyAya zrIvinayavijayajI mahArAje kahyuM che - "puruSonI mahote2 4AmI mA prabhArI cha - 1) sepana 2) gati 3) gIta 4) nRtya 5) vAgha 6) 54na 7) zikSA 8) jyotiSa 8) 76 10) 28.12 11) vyaa424|| 12) niruti 13) kAvya 14) kAtyAyana 15) nighaMTu 16) hAthI upara caDhavuM 17) ghoDA upara caDhavuM
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ purussklaaH| 201 zAstrAbhyAso 19 rasa 20 mantra 21 yantra 22 viSa 23 khanya 24 gandhavAdAzca 25 // 2 // prAkRta 26 saMskRta 27 paizAcikA 28 'pabhraMzAH 29 smRtiH 30 purANa 31 vidhI 32 / siddhAnta 33 tarka 34 vaidyaka 35 vedA 36 'gama 37 saMhite 38 tihAsAzca 39 // 3 // sAmudrika 40 vijJAnA 41 ''cAryakavidyA 42 rasAyana 43 kapaTam 44 / vidyAnuvAdadarzana 45 saMskArau 46 dhUrtasambalakam 47 // 4 // maNikarma 48 tarucikitsA 49 khecarya 50 marIkale 51 ndrajAlaJca 52 / pAtAlasiddhi 53 yantraka 54 rasavatyaH 55 sarvakaraNI ca 56 // 5 // prAsAdalakSaNa 57 paNa 58 citropala 59 lepa 60 carmakarmANi 61 patraccheda 62 nakhaccheda 63 patraparIkSA 64 vazIkaraNam 65 // 6 // kASThaghaTana 66 dezabhASA 67 gAruDa 68 yogAGga 69 dhAtukarmANi 70 / kevalividhi 71 zakunarute 72 iti puruSakalA dvisaptatirjeyAH // 7 // .... catuHSaSTiH strIkalAH, tAzcemAH jJeyA nRtyau 1 citye 2 citraM 3 vAditra 4 mantra 5 tantrAzca 6 / ghanavRSTi 7 phalAkRSTI 8 saMskRtajalpaH 9 kriyAkalpaH 10 // 1 // jJAna 11 vijJAna 12 dambhAM 13 bastambhA 14 gIta 15 tAlayo 16 nima / AkAragopanA 17 ''rAmaropaNe 18 kAvyazakti 19 vakroktI 20 // 2 // naralakSaNaM 18) hAthI ane gho| javAnI // 18) zAstrAbhyAsa. 20) 2sa21) bhaMtra 22) yaMtra 23) 32. 24) anya 25) gaMdhavA6 26) prAkRta 27) saMskRta. 28) paizAyi 28) apabhraMza 30) smRti 31) purANa 32) vidhi 33) siddhAnta 34) tarka 35) vaidyaka 36) ve6 37) mAgama 38) saMhitA 38) tihAsa 40) sAmudriH 41) vizAna 42) AcAryakavidyA 43) rasAyaNa 44) kapaTa 45) vidyAnuvAda 46) darzanasaMskAra 47) dhUrtazaMbalaka 48) maNikarma 49) vRkSacikitsA pa0) khecarIkaLA 51) amarIkaLA para) indrajALa pa3) pAtAlasiddhi 54) yaMtraka 55) rasavatI pada) sarvakaraNI 57) prAsAdalakSaNa 58) DoDa 58) yitro5la 60) 5 61) ya 62.) patra (3) napachedha 64) patraparIkSA 65) vazIkaraNa 66) kASThaghana 67) dezabhASA 68) gADa 69) yogAMga 70) pAtubha 71) upasividhi 72) pakSimIno savA4. strIonI 64 4AmI // prabhArI cha - 1) nRtya 2) mauyitya 3) citra 4) qAtri 5) maMtra 6) taMtra 7) dhanavRSTi 8) 38||sstti 8) saMskRtadeg485 10) yA85 11) zAna 12) vizAna 13) hama. 14) pAne thaMbhAvaj 15) gItamAna 16) tAlamAna 17) AkAra chupAvavo 18) bagIco vAvavo 19) kAvyazakti 20) vakraukti
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 striiklaaH| 21 gaja 22 hayavaraparIkSaNe 23 vAstuzuddhilaghubuddhI 24 / zakunavicAro 25 dharmAcAro 26 'Jjana 27 cUrNayoryogAH 28 // 3 // gRhidharma 29 suprasAdanakarma 30 kanakasiddhi 31 varNikAvRddhI 32 // vAkpATava 33 karalAghava 34 lalitacaraNa 34 tailasurabhitAkaraNe 36 ||4||bhRtyopcaar 37 gehacAro 38 vyAkaraNa 39 paranirAkaraNe 40 / vINAnAda 41 vitaNDAvAdo 42 'Gkasthiti 43 rjanAcAraH 44 // 5 // kumbhabhrama 45 sArizrama 46 ratnamaNibheda 47 lipiparicchedAH 48 / vaidyakriyA ca 49 kAmAviSkaraNaM 50 randhanaM 51 cikurabandhaH 52 // 6 // zAlIkhaNDana 53 mukhamaNDane 54 kathAkathana 55 kusumasugrathane 56 varaveSa 57 sarvabhASAvizeSa 58 vANijya 59 bhojye ca 60 // 7 // abhidhAnaparijJAnA 61 ''bharaNa yathAsthAnavividhaparidhAne 62 / antyAkSarikA 63 praznaprahelikA 64 strIkalAH catuHSaSTiH // 8 // ' etAbhyaH sarvAbhyo'pi kalAbhyo gurumanonukUlakAryakaraNakalA zreSThA'sti / yato'nya kalAsadbhAve'pi yadi gurumanonukUlakaraNakalA na syAttarhi muktirna prApyate, anyakalA'bhAve'pi ca garumanonakalakaraNakalayA muktirbhavati / ato vyartho'nyakalAbhyAsazramaH / gurumanonukUlakAryakaraNakalAyAmeva yatanIyam / 21) naralakSaNa 22) hAthInI parIkSA 23) ghoDAnI parIkSA 24) vAstuzuddhinI laghubuddhi 25) zakunaviyA2 26) dhAyA2 27) 4nyo| 28) yuuyo| 28) Diya 30) suprasAdanakarma 31) kanakasiddhi 32) varNikAvRddhi 33) vANInI caturAI 34) hAthalAghava u5) sity29|| 36) tevane sugaMdhI 42j 37) mRtyopayAra 38) geDAyA2. 38) vyAkaraNa 40) paranirAkaraNa 41) vINAnAda 42) vitaMDAvAda 43) aMkasthiti 44) janAcAra 45) kuMbhabhrama 46) sArizrama 47) ratnamaNibheda 48) lipijJAna 49) vaidyakriyA 5) kAma pragaTa karavo pa1) rAMdhavuM pa2) cikurabaMdha pa3) cokhA khAMDavA pa4) mukha zaNagAravuM pa5) kathA kahevI pada) phUlo gUMthavA pa7) varano veSa karavo pa8) badhI bhASAno vizeSa pa9) vANijaya 60) bhojaya 61) abhidhAna parijJAna 62) AbhUSaNa yathAsthAna vividha paridhAna 63) aMtyAkSari 64) praznapraheli." A badhI kaLAo karatA gurunA manane anukULa kArya karavAnI kaLA sauthI zreSTha che. kemake bIjI kaLAo hovA chatAM jo A kaLA na hoya to mokSa nathI thato, ane bIjI kaLAo na hoya to paNa A kaLAthI mokSa thAya che. mATe bIjI kaLAo zIkhavA mATe zrama karavo vyartha che. gurunA manane anukULa kArya karavAnI kaLA zIkhavAno ja prayatna karavo.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 gurumanonukUlavartanameva paramo dhrmH| ___ dharmo'nekavidho'sti / tadyathA - devArAdhanArUpaH, ahiMsArUpaH, satyavacanabhASaNasvarUpaH evamAdikaH / athavA dharmasya catvAraH prakArAH kIrtitAH / te ceme dAnaM zIlaM tapo bhAvazca, yaduktaM kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhirvItarAgastotrasya caturthe prakAze - 'dAnazIlatapobhAvabhedAddharmaM caturvidhaM / manye yugapadAkhyAtuM caturvaktro'bhavadbhavAn // 4 // ' athavA dharmo dvividho bhavati - sAdhudharmaH zrAvakadharmazca / tatra sAdhudharmo dazavidhaH / yaduktaM navatattvaprakaraNe - 1khaMti maddava ajjava mutti tava saMjame a boddhavve / saccaM soaM akiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 29 // zrAvakadharmo dvAdazavidhaH / sa ca dvAdazavratarUpaH / etebhyaH sarvebhyo dharmaprakArebhyo gurumano'nukUlakAryakaraNarUpo dharmaH pradhAno'sti / yato gurUmano'nukUlakAryakaraNaM vinA'nye dharmA nepsitaM dadati / gurumano'nukUlakAryakaraNarUpo dharmastveka eveSTadAnasamartho'sti / atastatraiva yatanIyam / dharma aneka prakArano che. te A rIte - bhagavAnanI bhakti karavI, jIvadayA pALavI, sAcuM bolavuM vagere. athavA dharmanA cAra prakAra kahyA che. te A rIte-dAna, zIla, tapa ane bhAva. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUri mahArAje vItarAgastotranA cothA prazabha yu cha - "I mArnu chuhAna, zIla, ta5, bhAvanA methI yAra / 2 / / dharmane ekasAthe kahevA mATe Apa cAra mukhavALA thayA." athavA dharma be prakArano che - sAdhudharma ane zrAvakadharma. temAM sAdhudharma daza prakArano che. navatattvaprakaraNamAM kahyuM che, "kSamA, bhUtA, mAI = sa2NatA, bhumita = saMtoSa, ta5, saMyama, satya, zauya = pavitratA, akiMcanatA = mamatvarahitapaNuM ane brahmacarya e yatidharma jANavo." zrAvakadharma bAra prakArano che. te bAra vratarUpa samajavo. A badhA dharmo karatA gurunA manane anukULa kArya karavArUpa dharma pradhAna che. kemake gurunA manane anukULa kArya karyA vinA bIjA dharmo icchita ApatA nathI. gurunA manane anukULa kArya karavArUpa dharma to ekalo ja icchita ApavA samartha che. mATe emAM ja prayatna 42vo. 1. kSAnti: mArdavaH Arjava: muktiH tapaH saMyamazca boddhavyaH / satyaM zaucamAkiJcanyaJca brahma ca yatidharmaH // 29 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 vividhadarzanAbhimatAni tattvAni / vividhadarzanAni vividhAni tattvAni manyante / yathA - vaizeSikAH SaT tattvAni manyante / tathAhi - dravyaM guNaH kriyA sAmAnyaM vizeSa: samavAyazca / taduktamajJAtakartRkalaghuSaDdarzanasamuccaye - 'kaNAdasya cAcAryasyedaM kANAdaM jaTAdharavizeSavaizeSikadarzanam, tatra Izvaro devatA, dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAkhyAni SaTtattvAni / ' naiyAyikAH SoDaza tattvAni manyante / taduktaM SaDdarzanasamuccaye zrIharibhadrasUribhiH'tattvAni SoDazAmutra pramANAdIni tadyathA / pramANaM ca prameyaM ca saMzayazca prayojanam // 14 // dRSTAnto'pyatha siddhAnto'vayavAstarkanirNayau / vAdo jalpo vitaNDA ca hetvAbhAsazchalAni ca // 15 // jAtayo nigrahasthAnAnyeSAmevaM prarUpaNA / ..... // 16 // ___ bauddhAH catvAri tattvAni manyante / taduktaM SaDdarzanasamuccayasya zrIguNaratnasUrikRtavRttau - 'caturNAM duHkhAdInAM duHkhasamudayamArganirodhalakSaNAnAM tattvAnAM prarUpakaH dezakaH / ' judA judA darzano judA judA tattvo mAne che. jemake - vaizeSiko cha tattvo mAne cha. te 2 // pramA) - dravya, gu, yA, sAmAnya, vizeSa ane samavAya. mAtasts - madhuSa36zanasabhuzyayama yuM che - "456 nmn| mAyAyana rzana te // 6, meTale ke jaTAdhArI vizeSa evA vaizeSikanuM darzana. temAM Izvara devatA che. dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya me 7 tattvo che." naiyAyiko soLa tattva mAne che. padarzanasamuccayamAM zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM cha - "abhai (naiyAyizanamA) prbhaae| vagaire soNa tatvo che. te // pramANe - 1) prbhaa|| 2) prameya 3) saMzaya 4) prayo4 5) dRSTAMta 6) siddhAnta 7) avayava 8) taI 8) niyi 10) pA6 11) 485 12.) vitaM. 13) tvAmAsa. 14) 78. 15) ti. 16) nigrasthAna. bauddho cAra tattvo mAne che. darzanasamuccayanI zrIguNaratnasUrikRta TIkAmAM kahyuM cha - "(buddha) hu:, samudhya, bhA, niro535yA2 tttvon| pra354 7."
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividhadarzanAbhimatAni tattvAni / 205 sAGkhyAH paJcaviMzatistattvAni manyante / taduktamajJAtakartRkalaghuSaDdarzanasamuccaye - 'sAGkhyadarzanaM marIcidarzanam / tatra keSAJcit kapila eva (devatA), paJcaviMzatistattvAni, tathAhi - AtmA prakRtirmahAnahaGkAraH, gandharasarUpasparzazabdAkhyAni paJca tanmAtrANi 9, pRthivyaptejovAyvAkAzAkhyAni paJcabhUtAni 14, ekAdaza cendriyANi, tatra ghrANarasanacakSustvakzrotramanAMsi SaD buddhIndriyANi 20, pAyUpasthavacaHpANipAdAkhyAni paJca karmendriyANi 25 / jainA nava tattvAni manyante / tathA ca jIvo'jIvaH puNyaM pApamAzravaH saMvaro nirjarA bandho mokSazca / yaduktaM navatattvaprakaraNe 1jIvAjIvA puNNaM pAvAsava saMvaro ya nijjarA / baMdho mukkho ya tahA navatattA huMti nAyavvA // 1 // ' yadvA jainAbhimatAni tattvAni saptavidhAni jJeyAni / yaduktaM zrIumAsvAtivAcakavaryaiH zrItattvArthAdhigamasUtre prathamAdhyAye - 'jIvAjIvAtravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam // 4 // ' yadvA jinabhASitaM tattvaM dvividhaM - jIvo'jIvazca, zeSatattvAnAmetayoreva dvayorantarbhAvAt / evamanyadarzanasammatatattvAni granthAntarebhyo'vaseyAni / etebhyaH sarvebhyo'pi tattvebhyo sAMkhyo pacIza tattvo mAne che. ajJAtakartRka-laghuSadarzanasamuccayamAM kahyuM che - sAMkhyadarzana eTale marIcinuM darzana, temAM keTalAkano kapila ja devatA che. pacIsa tattvo cha. te // pramANe - 1) mAtmA 2) prakRti. 3) mahAna 4) 12 5-8) pAMya tanmAtra-5, 2sa, 35, sparza, 206, 10-14) pAMya bhUta-pRthvI, , te4, vAyu, 24 // 3 // 2, 15-20) 7 buddhi-ndriya - 51, 2sana, yakSa, tvayA, zrotra, mana, 21-25) pAyarbha-ndriya - pAyu, 5stha, vayana, hAtha, 50." chainI navatattva mAnecha. te sA prabhArI - 04, 4, puSya, 55, mAzraya, saMva2, ni42), dha, mokSa. navatatva542ma yuMcha - "q, ma0, puthya, 55, mAzraya, saMva2, ni21, dhamane bhokSa sanatattvo 4." athavA none mAnya tatvo sAta cha. zrI bhAsvAti mhaa| tatvAdhigamasUtranA paDelA adhyAyamA yuM che - "(r)q, a01, mAdhava, baMdha, saMvara, ni2, bhokSa satatvocha." athavA none mAnya tatvomecha-04 ane ajIva, kemake zeSa tattvono A bemAM ja samAveza thaI jAya che. e pramANe bIjA darzanone mAnya tattvo anya graMthomAMthI jANI levA. A badhA ya 1. jIvAjIvAH puNyaM pApAzravau saMvarazca nirjarA / bandhaH mokSazca tathA navatattvAni bhavanti jJAtavyAni // 1 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ziSyeNa svamanovAkkAyeSu gurvAdhipatyaM sthApyam / gurumano'nukUlakAryakaraNarUpaM tattvaM zreSThamasti / atastatraiva yatanIyam / atra gurumano'nukUlakAryakaraNasya paramakalA-dharma-tattvatvakathanenedaM jJApitaM yat ziSyeNa svajIvane ekameva kAryaM karttavyam / tacca gurumanaiSTapUraNarUpaM jJeyam / tadatiriktaM tasya jIvane na kimapi kAryaM bhavet / yatastasya svatantramanovAkkAyA eva na syuH / tena pravrajyAdine eva svamanovAkkAyA gurave samarpitAH / saiva bhAvadIkSocyate yasyAM ziSyaH svamanovAkkAyebhyaH svAdhipatyamutthApya gurvAdhipatyaM sthApayati / veSaparivartanakezaluJcanAdikA kriyA tUpacArarUpA jJeyA / yatastasyAH sattve'pi yadi svamanovAkkAyeSu gurvAdhipatyaM na syAttarhi mokSasAdhanarUpaM pravrajyAkAryaM na sidhyati / nanvevaM tarhi veSaparivartanAdikaM na kAryam, gRhe vasatA satA svamanovAkkAyeSu gurvAdhipatyaM sthApyam / evameva muktirbhaviSyati ? iti cet na, anupAsitagurukulavAsasya vaca idN| sa eva zuddho bhAva kathyate yasminsati yathAzakti kriyA kriyate / sAmarthya satyapi yadi kriyAM na tattvo karatA gurunA manane anukULa kArya karavA rUpa tattva zreSTha che. mATe temAM ja prayatna karavo joIe. ahIM gurunA manane anukULa kArya karavAne paramakaLA, parama dharma ane paramatattva kahevA vaDe ema jaNAvyuM ke ziSya potAnA jIvanamAM eka ja kArya karavuM joIe. ane te che - gurunA mananA icchitane puru karavuM. tenA sivAya tenA jIvanamAM bIjuM koI kArya na hoya. kemake tenI pAse svataMtra mana-vacana-kAyA ja nathI. teNe dIkSAdivase ja potAnA mana-vacana-kAyA gurune soMpI dIdhA hatA. te ja bhAvadIkSA kahevAya che jemAM ziSya potAnA mana-vacana-kAyA uparathI potAnI mAlikI upADI laI gurunI mAlikI besADe. veSaparivartana, vALano loca vagere kriyA to upacArarUpa jANavI. kemake te hovA chatAM jo potAnA mana-vacana-kAyA upara gurunuM Adhipatya na hoya to mokSa sAdhavArUpa dIkSAnuM kArya siddha nathI thatuM. prazna - to pachI vezaparivartana vagere karavuM na joIe. gharamAM rahIne potAnA manavacana-kAyA upara gurunI mAlIkI besADavI. e rIte ja mukti thaI jaze ? javAba - nA, tame gurukulavAsanI upAsanA nathI karI mATe AvuM bolo cho. te ja bhAva zuddha bhAva kahevAya che je hote chate yathAzakti kriyA karAya. sAmarthya hovA chatAM
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ veSo dharma rakSati / 207 karoti tarhi tasya bhAvo dambhamizrito bhavati / ataH ziSyeNa svamanovAkkAyebhyaH svAdhipatyamutthApya teSu gurvAdhipatyaM sthApayitvA'pi veSaparivartanAdikA kriyA tvvshymnussttheyaa| aparaM ca veSe satyasthiro bhAvaH sthiro bhavati / sthiro bhAvo dRDhataro bhavati kadApi nApagacchati / anyacca veSe sati ziSyo'kAryaM kurvanzaGakate tataH pratinivartate ca / uktaJcopadezamAlAyAma dhammaM rakkhai veso, saMkai veseNa dikkhiomi ahaM / ummaggeNa paDataM rakkhai, rAyA jaNavau vva // 22 // ' evaM veSaparivartanAdikA kriyA'pi karttavyaiva / atra tasyA upacArarUpatvakathanaM tu bhAvadIkSAyA mahattvakhyApanArthaM jJeyam / tadevaM ziSyasya svatantramanovAkkAyAnAmabhAve sati tatkartRkA sarvA'pi kriyA guruviSayiNI guruprayuktA cA'vagantavyA / tato gurumano'nukUlakAryakaraNasya paramakalAtvAdikathanaM yatkRtaM granthakRtA tadyuktisaGgatameva / __idamatra hRdayam - ziSyeNa svajIvane ekameva kAryaM karaNIyam - tacca gurumano'nukUlakAryasampAdanarUpam // 13 / / jo kriyA na karAya to te bhAva daMbhanI bheLaseLavALo che. mATe ziSya potAnA manavacana-kAyA uparathI potAnI mAlikI upADIne temanI upara gurunI mAlikI besADIne paNa veSaparivartana vagere kriyA to avazya karavI joIe. bIju, veSa hoya to asthira bhAva sthira thaI jAya, bhAva sthira hoya to vadhu daDha thAya ane kyAreya jAya nahIM. vaLI veSa hoya to ziSya akArya karatA Dare ane tenAthI pAcho phare. upadezamALAmAM dharmadAsagaNi mahArAjAe kahyuM che - "veSa dharmanuM rakSaNa kare che. veSathI manamAM zaMkA thAya - meM dIkSA lIdhI che. mAre akArya kema karAya ? jema rAjA prajAnuM rakSaNa kare che tema veSa unmArgathI paDatA sAdhunuM rakSaNa kare che." Ama veSaparivartana vagere kriyA paNa avazya karavI ja joIe. ahIM tene upacArarUpa kahI te bhAvadIkSAnuM mahattva batAvavA mATe. Ama ziSya pAse svataMtra mana-vacana-kAyA ja na hovAthI tenI badhI kriyA guru saMbaMdhI ane gurue karelI ja samajavI. tethI graMthakAre gurunA manane anukULa kArya karavAne parama kaLA vagere rUpa je kahyuM che te yuktisaMgata ja che. ahIM kahevAno sAra ATalo che - ziSya potAnA jIvanamAM eka ja kArya karavuM joIe ane te che gurunA manane anukULa kArya karavArUpa kArya. (13) 1. dharma rakSati veSaH, zaGkate veSeNa dIkSito'smi aham / unmArgeNa patantaM rakSati, rAjA janapadAniva // 22 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaM vRttam / avataraNikA - evaM ziSyajIvane gurumano'nukUlakAryakaraNasya mahattvaM pratipAdyA'dhunA guruvacanasya tIrthatvamAviSkaroti 208 mUlam - juttaM ciya guruvayaNaM, ahava ajuttaM ya hojja daivAo / tahavi hu eyaM titthaM, jaM hujjA taM pi kallANaM // 14 // yuktameva guruvacanaM, athavA ayuktaJca syAt daivAt / tathApi khalu etat tIrthaM, yat bhaviSyati tadapi kalyANam // 14 // daNDAnvayaH guruvayaNaM juttaM ciya, ahava daivAo ajuttaM ya hojja tahavi hu eyaM titthaM, jaM hujjA taM pi kallANaM // 14 // hemacandra yA vRtti: - guruvacanam - guruH- sevitagurukulavAsaH uktaJca paJcavastuke zrIharibhadrasUribhiH '1pavvajjAjoggaguNehiM saMgao vihipavaNNapavvajjo / seviagurukulavAso sayayaM akkhaliasIlo a // 10 // tasya vacanam vANIti guruvacanam, yuktam - yuktisaGgataM tathyaM lAbhakAri vetyarthaH, ciya evakArArthaH, sa ca guruvacanasyA'yuktatvaM vyavacchinatti / atra bhavatItyadhyAhAryam / tato'yamarthaH guruvacanaM yuktameva bhavati / athavA pakSAntare daivAt - karmodayalakSaNAt, ayuktam hu yuktaM pUrvoktam, na yuktamityayuktam yuktaviparItamityarthaH, yuktirahitaM vitathaM hAnikRditi yAvat ca - samuccayArtham syAt - bhavet, tathA'pi guruvacanasyA'yuktatve satyapi, nizcayArthe, etat ayuktaM guruvacanam, tIrthaM tIryate'neneti tIrtham, tacca avataraNikA - A pramANe ziSyanA jIvanamAM gurunA manane anukULa kArya karavAnuM mahattva batAvIne have 'guruvacana e tIrtha che' ema batAve che - zabdArtha - gurunuM vacana yogya ja hoya, hoya to paNa e tIrtha che, je thaze te paNa athavA daivane lIdhe gurunuM vacana ayogya kalyANarUpa thaze. (14) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - jeNe pote pahelA gurukuLavAsa sevyo hoya te guru. paMcavastukamAM zrIharibhadrasUri mahArAje kahyuM che - 'guru dIkSAne yogya guNothI yukta hoya, temaNe vidhipUrvaka cAritra lIdhuM hoya, temaNe gurukuLavAsa sevyo hoya, teo satata askhalita zIyaLavALA hoya.' guruvacana yogya ja hoya, ayogya na hoya. kadAca koI karmodayane lIdhe te ayogya hoya to paNa te tIrtha che. je tAre te tIrtha. tIrtha be prakAranA che - - chAyA - - - 1. pravrajyAyogyaguNaiH saGgataH vidhiprapannapravrajyaH / sevitagurukulavAsaH satataM askhalitazIlazca // 10 // - -
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvacanaM tIrtharUpam / 209 dvividham - dravyatIrthaM bhAvatIrthaJca, tatra nadyAdisukhAvatArarUpaM dravyatIrtham, saMsAratArakaM bhAvatIrtham, atra tIrthazabdena bhAvatIrthaM grAhyam / ayuktamapi guruvacanaM kathaM tIrthabhUtamucyate ? iti praznasyottaraM caramapAdena dadAti, yat - bahirdRSTyA hAnirUpaM bhAsamAnaM anirdiSTanAma phalam, bhaviSyati - ghaTiSyate, tat - yatpadoktaM phalam, api - kiJcidamaGgalaM naiva bhaviSyati yadi bhaviSyati tarhi tadapi kalyANarUpameva bhaviSyatIti dyotanArtham / kalyANam - zreyorUpam, bhaviSyatItyadhyAhAryam, ayaM saGkSepArthaH / vyAsArthastvevam guruH pUrvoktaguNakalApayuktaH saMvigno gItArthazca bhavati / tatastadvacanaM yuktisaGgatameva bhavati / ataH ziSyeNa vicAraM vinA tat zraddheyamanuSTheyaJca / yadi yuktamapi guruvacanaM virAdhyate tarhi tat kaTuvipAkaM bhavati / yathA bhagavadvIrajAmAtRjamAlinA guruvacanavirAdhanena svasaMsAravRddhiH kRtA / ___ "kriyamANaM kRtam' iti vIravibhorvacanam, yaduktaM zrIsudharmasvAmipraNItabhagavatyaparanAmavyAkhyAprajJaptinAmapaJcamAne prathamazatakasya prathamoddezake - "tae NaM se bhagavaM goyame.... evaM vayAsI-se nUNaM bhaMte ! calamANe calie 1, udIrijjamANe udIrie dravyatIrtha ane bhAvatIrtha. nadI vageremAM sukhethI UtarI zakAya evuM sthAna te dravyatIrtha, saMsArathI tAre te bhAvatIrtha. ahIM guruvacanane tIrtharUpa kahyuM te bhAvatIrtharUpa samajavuM. prazna - ayogya guruvacanane kema tIrtharUpa kahyuM ? javAba - ayogya guruvacanathI kaMI paNa amaMgaLa nathI thatuM. kadAca thAya to paNa te mAtra bahArathI amaMgaLarUpa lAge, paraMtu hakIkatamAM te kalyANarUpa ja hoya che. A saMkSipta artha che. vistRta artha A pramANe che - guru pUrve kahelA guNonA samUhathI yukta, saMvigna = mokSanA abhilASI ane saMsArathI DaranArA, ane gItArtha hoya che. tethI temanuM vacana yogya ja hoya che. mATe ziSya vicAryA vinA tenI upara zraddhA karavI ane tenuM pAlana karavuM. jo yogya evA paNa guruvacananI virAdhanA karAya to tenuM phaLa kaDavuM maLe che, jema prabhuvIranA jamAI jamAlie guruvacananI virAdhanA karIne potAnA saMsAranI vRddhi karI. 'karAtuM hoya te karAyeluM che" e vIraprabhunuM vacana che. zrIsudharmAsvAmIe bhagavatIsUtramAM pahelA zatakanA pahelA uddezAmAM kahyuM che - "pachI bhagavAna gautamasvAmIe A pramANe kahyuM - "he bhagavaMta ! zuM cAlatuM hoya te cAlyuM che, udIraNA karAtuM hoya te udIraNA 1. tataH saH bhagavAn gautamaH....evamavAdIt - atha nUnaM bhagavan ! calan calitaH 1, udIryamANaH
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 kriyamANaM kRtamiti vIravacanam / 2, veijjamANe veie 3, pahijjamANe pahINe 4, chijjamANe chinne 5, bhijjamANe bhinne 6, DajjhamANe daDDhe 7, mijjamANe mae 8, nijjarijjamANe nijjinne 9? haMtA goyamA ! calamANe calie jAva NijjarijjamANe nnijjinnnne| (sU. 7)' kAcidapi kriyA prArambhAnantaramasamAptyavasthAyAmaMzato'kriyataiva / atastadapekSayA kriyamANA'pi sA kriyA kRteti kathyate / evamanabhyupagame kriyA''vazyakasamayeSvatIteSu satsvapi sA kriyA na pUrNIbhaviSyati / tatazca sarvamasamaJjasaM bhavet / ato yuktisaGgatameva bhagavadvacanam / yaduktaM zrIpaJcamAGgasya navAGgavRttikRccAndrakulInazrIabhayadevasUripraNItavRttau navamazatakasya trayastriMzattamoddezasya saptAzItyadhikatrizatatamasUtravivaraNe - 'nAtyantamasat kriyate'sadbhAvAt kharaviSANamiva, athAtyantAsadapi kriyate tadA nityaM tatkaraNaprasaGgaH, na cAtyantAsataH karaNe kriyAsamAptirbhavati, tathA'tyantAsataH karaNe kriyAvaiphalyaM ca syAdasattvAdeva kharaviSANavat, atha ca avidyAmAnasya karaNAbhyupagame karAyeluM che, vedAtuM hoya te vedAyeluM che, kSINa thatuM hoya te kSINa thayeluM che, chedAtuM hoya te chedAyeluM che,bhedAtuM hoya te bhedAyeluM che, baLAtuM hoya te baLeluM che, maratuM hoya te mareluM che, nirjarA karAtuM hoya te nirjarA karAyeluM che ?" "hA gautama! cAlatuM hoya te cAleluM che yAvat nirjarA karAtuM hoya te nirjarA karAyeluM che." koIpaNa kriyA zarU thayA pachI purI na thAya tyAM sudhI AMzika rIte karAya ja che. mATe tenI apekSAe karAtI evI paNa te kriyA karAyelI kahevAya che. jo Ama na mAnIe to kriyA mATe jarUrI samaya vItyA pachI paNa te kriyA pUrI nahIM thAya. tethI badhuM astavyasta thaI jAya. mATe bhagavAnanuM vacana barAbara che. bhagavatIsUtranI zrIabhayadevasUrikRta TIkAmAM 9mA zatakanA 33mA uddezAmAM 387mAM sUtranA vivaraNamAM kahyuM che - "atyaMta avidyamAna vastu karAtI nathI, kemake te vidyamAna nathI, gadheDAnA ziMgaDAnI jema. jo atyaMta avidyamAna paNa karAya to haMmezA te karavAno prasaMga Ave, kemake atyaMta avidyamAnane karavAmAM kriyA pUrI nathI thatI. tathA atyaMta avidyamAnane karavAmAM kriyA niSphaLa thAya, kemake te avidyamAna che, gadheDAnA siMgaDAnI jema. vaLI avidyamAnane karavAnuM mAnavAmAM Ave to haMmezA kriyA karavI paDe vagere vadhu trAsadAyaka doSo AvI paDe, kemake te atyaMta abhAvarUpa che, gadheDAnA udIrNaH 2, vedyamAnaH veditaH 3, prakSIyamANaH prakSINaH 4, chidyamAnaH chinnaH 5, bhidyamAnaH bhinnaH 6, dahyamAnaH dagdhaH 7, mriyamANaH mRtaH 8, nirjIryamANaH nirjIrNaH 9 ? hanta gautama ! calan calitaH yAvat nirjIryamANaH nirjIrNaH / (sU0 7)
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyamANaM kRtamiti vIravacanam / 211 nityakriyAdayo doSAH kaSTatarakA bhavanti, atyantAbhAvarUpatvAt kharaviSANa iveti, vidyamAnapakSe tu paryAyavizeSeNAparyayaNAt syAdapi kriyAvyapadezo yathA''kAzaM kuru, tathA ca nityakriyAdayo doSA na bhavanti, na punarayaM nyAyo'tyantAsati kharaviSANAdAvastIti, yaccoktaM - 'pUrvamasadevotpadyamAnaM dRzyata iti pratyakSavirodhaH' tatrocyate, yadi pUrvamabhUtaM sadbhavadRzyate tadA pUrvamabhUtaM sadbhavat kasmAttvayA kharaviSANamapi na dRzyate, yaccoktaM - 'dIrghaH kriyAkAlo dRzyate,' tatrocyate, pratisamayamutpannAnAM paraspareNeSadvilakSaNAnAM subahvInAM sthAsakosAdInAmArambhasamayeSveva niSThAnuyAyinInAM kAryakoTInAM dIrghaH kriyAkAlo yadi dRzyate tadA kimatra ghaTasyAyAtaM ? yenocyate - dRzyate dIrghazca kriyAkAlo ghaTAdInAmiti, yaccoktaM - 'nArambha eva dRzyate' ityAdi, tatrocyate, kAryAntarArambhe kAryAntaraM kathaM dRzyatAM paTArambhe ghaTavat ? zivakasthAsakAdayazca kAryavizeSA ghaTasvarUpA na bhavanti, tataH zivakAdikAle kathaM ghaTo dRzyatAmiti ? kiJca - antyasamaya eva ghaTaH samArabdhaH / tatraiva ca yadyasau dRzyate tadA ko doSaH ? evaM ca kriyamANa eva kRto bhavati, kriyamANasamayasya niraMzatvAt, yadi ca kriyAkAle'pyakRtaM vastu tadA'tikrAnte siMgaDAnI jema. vidyamAna pakSamAM to paryAyavizeSarUpe na thayo hovAthI kriyAno vyapadeza thAya paNa kharo. jemake 'AkAzane kara.' tathA nityakriyA vagere doSo nahIM thAya. A nyAya atyaMta asatu evA gadheDAnA siMgaDA vageremAM nathI. tame je kahyuM hatuM ke, 'pUrve avidyamAna ja utpanna thatuM dekhAya che tethI pratyakSavirodha Ave che', teno javAba A che - "jo pahelA na hatuM ane pachI thatuM dekhAya che to pahelA avidyamAna evuM gadheDAnuM siMgaDuM paNa kema nathI dekhAtuM." tame je kahyuM hatuM ke, 'kriyAno lAMbo kALa dekhAya che', teno javAba A che - 'dareka samaye utpanna thayelA, ekabIjAthI thoDA bhinna, AraMbhanA samaye ja pUrNa thatA sthAsa-kosa vagere karoDo kAryono kriyAkALa lAMbo dekhAya to emAM ghaTane zuM lAge-vaDage ? ke jethI kaho cho ke ghaTa vagereno kriyAkALa lAMbo dekhAya che.' tame je kahyuM ke, "zarUAta ja nathI dekhAtI' vagere teno javAba A che - anya kAryanA AraMbhamAM anya kArya zI rIte dekhAya, jema paTanA AraMbhamAM ghaTa na dekhAya tema. zivaka, sthAka vagere kAryavizeSo ghaTa svarUpa nathI. tethI zivaka vagerenA kALamAM zI rIte ghaDo dekhAya ? vaLI chellA samaye ja ghaDo zarU thayo che. tyAM ja te dekhAya to zuM doSa che ? Ama karAtuM ja karAyeluM che. kemake je samaye karAya che te samaya aMza rahita che. jo vartamAna samaye kriyAkALamAM paNa na karAyuM hoya to kriyAkALa pUro thayA pachI zI rIte
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 jmaalijnyaatm| kathaM kriyatAM kathaM vA eSyati ? kriyAyA ubhayorapi vinaSTatvAnutpannatvenAsattvAdasambadhyamAnatvAt, tasmAt kriyAkAle eva kriyamANaM kRtamiti / ' ____ anyadA jamAlimunigrlAno jAtaH / ziSyaistatsvApArthaM saMstArakAstaraNaM prArabdham / rogapIDAvyAkulo jamAliH pRSTavAn - 'saMstAraka AstRto na vA ?' tadA saMstAraka AstIryamANa AsIt, na tu sampUrNatayA''stRto'bhavat / tathApi ziSyairbhagavadvacanAnusAreNottaro dratta: - " va ! saMtAra mAtRta: ' tato namAni: svArtha zIdhra tatrADa ti: saMstArakamAstIryamANaM dRSTvA ziSyAnabravIt - 'bhoH ziSyAH ! kiM mRSA bhASitam ?' ziSyaiH kathitam - 'gurudeva ! naitanmRSA bhASitaM, parantu bhagavadvacanAnusAritvena satyameva / ' jamAlirabravIt - 'bhoH ziSyAH / pratyakSeNa dRzyate yatsaMstAraka AstIryamANo'sti / tatkathamidaM vaktuM zakyate yatsa AstRtaH ? pratyakSaviruddhametat / ' tadA uparyuktayuktibhiH ziSyairanyasthaviraizca jamAliH prajJApitaH / parantu kadAgrahagrahagrastaH sa prabhavacanaM nAmanyata / tatastena 'kRtameva kRtam, na kriyamANaM kRtam' iti svIyaM pRthagmataM sthApitam / sa na tataH pratyAvRttaH / nA'pi tenA''locitaM pratikrAntaM vA / tatastato mRtvA tena saMsAravRddhiH kRtA / idamatisaGkSepeNoktam / vistarArthastu tatkathAnakAdavaseyaH / sa ca shriijinbhdrkarAya ke zI rIte bhaviSyamAM thaze ? kemake kriyA bannemAM naSTa ane anutpanna hovAthI temano saMbaMdha na thAya. mATe kriyAkALe ja karAtuM karAyeluM che." " ekavAra jamAli muni glAna thayA. ziSyoe temane suvA mATe saMthAro pAtharavAnuM zarU karyuM. roganI pIDAthI vyAkuLa thayelA jamAlie pUchyuM - "saMthAro patharAyo ke nahIM?' tyAre saMthAro patharAto hato, saMpUrNapaNe patharAI gayo na hato. chatAM paNa ziSyoe bhagavAnanA vacanane anusAre javAba Apyo - "gurudeva ! saMthAro patharAI gayo che. tethI jamAli suvA mATe jaldIthI tyAM AvyA. saMthAro patharAto joIne ziSyone temaNe kahyuM - "are ziSyo ! kema khoTuM bolyA ?' ziSyoe kahyuM "gurudeva ! A khoTuM nathI bolyA paNa bhagavAnanA vacanane anusaranAruM hovAthI te sAcuM ja che. jamAli bolyA - "are ziSyo ! pratyakSathI dekhAya che ke saMthAro patharAI rahyo che. to ema kema kahI zakAya ke te patharAI gayo ? A to pratyakSathI viruddha che." tyAre upara kahelI yuktiothI ziSyoe ane bIjA sthaviroe jamAline samajAvyA. paNa kadAgrahamAM sapaDAyela temaNe prabhunuM vacana na mAnyuM. tethI temaNe 'karAyuM hoya te ja karAyuM che, karAtuM hoya te karAyuM nathI.' evo potAno judo mata sthApyo. emAMthI e pAchA na pharyA. temaNe AlocanA - prAyazcitta paNa na karyA. tethI tyAMthI marIne temano saMsAra vadhyo. A ghaNuM saMkSepamAM kahyuM . vistRta artha to temanA kathAnakamAMthI jANavo. te
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayuktamapi guruvacanamArAdhanIyam / 213 gaNikSamAzramaNaviracitavizeSAvazyakabhASyasya maladhArizrIhemacandrasUrinirmitaTIkAyAM saptAdhikatrayoviMzatizatatamagAthAvivaraNe varNitaH / tajjijJAsubhistato'vaseyaH / paJcAzakaprakaraNe zrIharibhadrasUribhirapyuktam - 1chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM / akarito guruvayaNaM aNaMtasaMsArio hoti // 5/46 // ' tadevaM jamAlijJAtena yuktaguruvacanavirAdhanAyA aniSTaM phalaM jJAtvA yuktaguruvacanA''rAdhanArthaM yatitavyam / tatkimayuktaM guruvacanaM na mantavyam ? na, tadapi mantavyameva / etadevAgre vyaktIkaroti granthakAraH / kadAcidanAbhogena, matimAndyena, pUrvakarmodayenA'nyena vA kenacit kAraNena gurumukhAdayuktaM vacanaM niHsaret / tathApi ziSyeNa tadvacanasyA''rAdhanaiva karttavyA / tena tattIrthasvarUpaM mantavyam tathaiva ca tasyA''rAdhanA karttavyA / tena tasyaikAntena lAbha eva bhavati / yadi guruvacanamayuktaM matvA ziSyastadA''rAdhanaM na kuryAt, svamatikalpanAnusAreNa ca pravarteta tarhi sa svakArye saphalo na bhavet / yaduktaM raghuvaMzamahAkAvye kavikAlidAsena - zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaracita vizeSAvazyakabhASyanI maladhArIzrIhemacaMdrasUriracita TIkAmAM 2307mI gAthAnA vivaraNamAM kahyuM che. te jANavAnI icchAvALAoe tyAMthI jANI levuM. paMcAzakaprakaraNamAM zrIharibhadrasUrimahArAje paNa kahyuM che - ""chaThTha, aTTama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa, 15 upavAsa, mAsakhamaNathI yukta evo paNa jIva jo guruvacananuM pAlana na kare to anaMtasaMsArI thAya. (pa/46)" tethI A rIte jamAlinA dRSTAnta uparathI yogya guruvacananI virAdhanAnuM kharAba phaLa jANIne yogya guruvacananI ArAdhanA karavA yatna karavo. prazna - to zuM ayogya guruvacana na mAnavuM ? javAba - nA, te paNa mAnavuM ja joIe. granthakAra A ja vAta AgaLa kare che. kadAca bhUlathI, kSayopazama ocho hovAthI, pUrvakarmanA udayathI ke bIjA koI kAraNathI gurunA mukhamAMthI ayogya vacana nIkaLe. chatAM paNa ziSya te vacananI ArAdhanA ja karavI. teNe tene tIrtharUpa mAnavuM ane te ja rIte tenI ArAdhanA karavI. tenAthI tene ekAMte lAbha ja thAya che. jo guruvacana ayogya che ema mAnI ziSya tenI ArAdhanA na kare ane potAnI icchA mujaba pravarte to te potAnA kAryamAM saphaLa na thAya. raghuvaMza mahAkAvyamAM kavi kAlidAse kahyuM che, 'pUjayanI pUjAnuM ullaMghana kalyANane aTakAve che.' 1. SaSThASTamadazamadvAdazaiH mAsArdhamAsakSapaNaiH / akurvanguruvacana anantasaMsArikaH bhavati // 5/46 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 vRttasthajJAnavRddhapUjakatvaM vRddhAnugatvaJca / 'pUjyapUjAtikramo hi zreyaH pratibadhnAti / ' mArgAnusAripaJcatriMzadguNeSu vRttasthajJAnavRddhapUjakatvamuktamasti / uktaJca kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhiryogazAstrasya prathamaprakAze'adezakAlayozcaryAM tyajan jAnan balAbalam / vRttasthajJAnavRddhAnAM pUjakaH poSyapoSakaH // 54 // ' etavRttasya svopajJaTIkAyA lezo'pItthaM dRzyate - 'tathA vRttamanAcAraparihAraH samyagAcAraparipAlanaM ca, tatra tiSThantIti vRttasthAH / jJAnaM heyopAdeyavastuvinizcayastena vRddhA mahAntaH / vRttasthAzca te jJAnavRddhAzca teSAM pUjakaH / pUjA ca sevAJjalyAsanAbhyutthAnAdilakSaNA vRttasthajJAnavanto hi pUjyamAnA niyamAtkalpatarava iva sadupadezAdiphalaiH phalanti // 54 // ' zrIzAntisUriviracita dharmaratnaprakaraNe'pi dharmaratnaprAptiyogyaikaviMzatiguNeSu saptadazo guNo vRddhAnuga ityukto'sti - '1vuDo pariNayabuddhI, pAvAyAre pavattaI neva / vuDDANugo vi evaM, saMsaggakiyA guNA jeNa // 24 // ' zrIdevendrasUrinirmitaitavRttAvapi proktam- 'vRddhaH' pravayAH 'pariNatabuddhiH' paripakvadhiSaNaH pariNAmasundaramatiH sadvivekAdiguNasamanvita ityarthaH / ... sa evaMvidho mArgAnusArInA 35 guNomAM AcAramAM rahelA jJAnavRddhonI pUjA karavI ema kahyuM che. zrI hemacandrasUri mahArAje yogazAstranA pahelA prakAzamAM kahyuM che - "adeza ane akALanI caryAne tyaje, balAbalane jANe, AcAramAM rahelA jJAnavRddhone pUje, poSavA yogyane poSe." tenI svopajJa TIkAno aMza A mujaba che - "vRtta eTale anAcArano tyAga ane AcAranuM pAlana. temAM rahe te vRttastha. heya ane upAdeya vastuono nizcaya te jJAna. tenAthI mahAna te jJAnavRddha. vRttastha evA jJAnavRddhonI pUjA kare. pUjA eTale sevA-hAtha joDavA-Asana ApavuM - UbhA thavuM vagere. vRttasthajJAnavALAonI pUjA karavAthI teo avazya kalpavRkSanI jema sadupadeza vagere phaLo Ape che." zrIzAMtisUrijIe racelA dharmaratnaprakaraNamAM paNa dharmaratnanI prAptinA 21 guNomAM 17mo vRddhAnuga = vRddhone anusaravuM guNa kahyo che vRddhanI buddhi pariNata hoya che. te pApAcAramAM pravartato nathI. vRddhAnuga paNa evo ja hoya che. kemake saMsargathI guNo thAya che." zrI devendrasUrijIe racelI tenI TIkAmAM paNa kahyuM che - ""vRddha eTale moTI uMmaravALA. temanI buddhi paripakva hoya che. teo evuM vicAre je pariNAme saMdara hoya. teo vivekAdi guNovALA 1. vRddhaH pariNatabuddhiH, pApAcAre pravarttate naiva / vRddhAnugo'pi evaM, saMsargakRtA guNA yena // 24 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 tIrthasvarUpam / vRddhaH 'pApAcAre' azubhakarmaNi pravartate naiva, sa hi kila yathAvasthitatattvamavabudhyata iti / yata eva vRddho nAhitahetau pravartate tato vRddhamanugacchati yastanmatAnusAritayA sa vRddhAnugaH, so'pyevameva pApe na pravartate iti bhAvaH / ' __ tataH ziSyeNa tu sutarAM guruvacanAnusAriNA bhAvyam / guruvacanAnAM yuktAyuktatvAbhyAM ziSyasya lAbhA'lAbhau na nizcIyete / parantu ziSyakRtaguruvacanasampAdanapravRttitadabhAvAbhyAmeva ziSyasya lAbhA'lAbhau bhavataH / etacca tRtIyavRttavivaraNe sadRSTAntaM vistareNoktam / sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpacaturvidhasaGghaH prathamagaNadharo zrutajJAnaM vA tiirthmityucyte| uktaJca - mahopAdhyAyazrIvinayavijayavinirmitalokaprakAze triMzattame sarge - 'tIrthaM nAma zrutajJAnaM yadvA saGghazcaturvidhaH / Adyo vA gaNabhRttena tIryate yadbhavAmbudhiH // 623 // ' zrIsudharmasvAmipraNItabhagavatIsUtre'pi proktam - "1titthaM bhaMte ! titthaM titthayare titthaM ? goyamA ! arahA tAva niyamA titthayare, titthaM puNa cAuvvaNNo saMgho paDhamagaNaharo vA / " (3.20) ayaM ca saGghaH paJcaviMzatitamastIrthakRducyate / sakalamapi hoya...AvA vRddha sAcA tattvane jANe che. tethI teo azubhakAryamAM pravRtti nathI karatA. tethI ja temane anusaranAro paNa pApamAM nathI pravartato.' mATe ziSya to sutarAM guruvacanane anusaravuM joIe. guruvacana yogya che ke ayogya che enI uparathI ziSyanA lAbha-nukasAna nakkI nathI thatA, paNa guruvacanane anusAra ziSya karelI pravatti ane tenA abhAvathI ziSyane lAbha-nukasAna thAya che. A vAta trIjA zlokanA vivaraNamAM daSTAMtapUrvaka vistArathI kahI che. - sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpI caturvidha saMgha athavA pahelA gaNadhara te tIrtha che. lokaprakAzanA 30mAM sargamAM mahopAdhyAya zrIvinayavijayajI mahArAje kahyuM che - ""tIrtha eTale zrutajJAna athavA caturvidha saMgha athavA pahelA gaNadhara. kemake tenAthI saMsArasamudra tarAya che." bhagavatIsUtramA 59 hyu cha - " bhagavaMta ! tIrtha se tIrtha tIrtha42 e tIrtha che?" "gautama ! arihaMta avazya tIrthaMkara che, tIrtha to caturvidha saMgha athavA pahelA gaNadhara che.' A saMgha e 25mo tIrthakara kahevAya che. saMpUrNa dvAdazAMgIrUpa 1. tIrthaM bhagavan ! tIrthaM tIrthaGkaraH tIrtham ? gautama ! arhan tAvat niyamAt tIrthaGkaraH, tIrthaM punaH cAturvaNrNaH saGghaH prathamagaNadharaH vA / (3 / 20)
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 guruvacanaM tIrthatulyaM mantavyam / dvAdazAGgIrUpaM pravacanamatra pratiSThitam / idaM tIrthaM paramopAsyatattvamasti / yadi tannAbhaviSyattarhi vayametAvatI bhUmi nApsyAma / na ca ko'pi muktimagamiSyat / tIrthaM saMsArasAgaranimajjadazeSajantupotanibhamasti / evaM tIrthaM paramopakAryasti / tato na ko'pi tasyA''zAtanAM karoti, tadAzAtanAyA mahA'narthapradatvAt / yaduktam - 'anyasthAne kRtaM pApaM tIrthasthAne vinazyati / tIrthasthAne kRtaM pApaM vrajalepo bhaviSyati // ' tIrthasyA''rAdhanArthaM sarve sotsAhaM yatante / ayuktamapi guruvacanaM tIrthatulyaM mantavyam / tadAzAtanA sarvathA vA, tadArAdhanArthaM sotsAhaM yatanIyam / tIrthaM kadApi kasyApyahitaM na karoti / evamayuktamapi guruvacanaM kadApyahitaM na karoti / tIrthaM zreya eva vitarati / evamayuktamapi guruvacanaM kalyANameva karoti / bhAvAnusAreNa phalaM prApyate / amRtatvabhAvena bhAvitaM jalaM viSamapAsyati / uktaJca kalyANamandirastotre zrIsiddhasenadivAkarasUribhiH 'pAnIyamapyamRtamityanucintyamAnaM, kiM nAma no viSavikAramapAkaroti ? // 17 // pravacana emAM raheluM che. A tIrtha e upAsanA karavA yogya sauthI zreSTha tattva che. jo te na hota to ApaNe ahIM sudhI AvyA na hota, koI mokSe jAta nahI. tIrtha e saMsArasAgaramAM DUbatA badhA jIvo mATe vahANa jevuM che. Ama tIrtha parama upakArI che. tethI koI tenI AzAtanA nathI karatuM, kemake tenI AzAtanA moTA anartho Ape che. kahyuM che - "anya ThekANe kareluM pApa tIrthamAM nAza pAme che, tIrthamAM karela pApa vajanA lepa jevuM thAya che." tIrthanI ArAdhanA mATe badhA utsAhapUrvaka prayatna kare che. ayogya guruvacana paNa tIrtha jevuM mAnavuM. tenI AzAtanA sarva rIte varjavI tenI ArAdhanA mATe utsAhapUrvaka yatna karavo. tIrtha kyAreya koInuM ya ahita nathI karatuM. ema ayogya guruvacana paNa kyAreya ahita nathI karatuM. tIrtha kalyANa ja kare che. ema ayogya guruvacana paNa kalyANa ja kare che. bhAvane anusAra phaLa maLe che. amRtanA bhAvathI bhAvita karela pANI jherane dUra kare che. zrIsiddhasenadivAkarasUrijIe kalyANamaMdirastotramAM kahyuM che - "amRta e pramANe vAraMvAra vicArAnuM pANI zuM jheranA vikArane dUra nathI 42tuM ? arthAt 43 04 7."
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvacanaM pariNAmasundarameva bhavati / 217 andhakAre kazcinmanuSyaH sarpaNa daSTaH / sa taM mUSakaM jJAtavAn / tato viSasya tasminna ko'pi prabhAvo jAtaH / anyo manuSyo'ndhakAra eva mUSakena daSTaH / sa bhayabhIto bhUtvA''tmAnaM sarpadaSTaM matavAn / tato'cirAt viSAvegastaccharIre prAsarat / tatkAlaM sa mRtaH / evamayuktamapi guruvacanaM yadi tIrthatulyaM manyate tahi kalyANaM bhavati / tadayuktaM matvA yadyanAdriyeta tIna) bhavet / ____ayuktaguruvacanAnuSThAnena kadAcittAtkAlikI hAnirapi bhavet, parantu pariNAmena sA lAbharUpaiva sampadyate / yaduktaM maladhArizrIhemacandrasUribhiH puSpamAlAyAm - * 1paDhamaM ciya guruvayaNaM mummurajalaNu vva dahai bhaNNaMtaM / pariNAme puNa taM ciya muNAladalasIyalaM hoi // 329 // ' evamanyAbhirapi gurupravRttibhiH kadAcit ziSyasya tAtkAlikI hAnirbhavet, tathApi tAH pariNAmasundaraiva bhavanti / atropayoginamekaM laukikaM dRSTAntaM prastaumi - eko garustacchiSyazca rAtrau svAzrame'svapitam / madhyarAtre ekaH palAdastatrA''gataH / guruH aMdhArAmAM koI mANasane sApa DaMkhyo. ene ema ke uMdaraDo karaDyo. tethI tenA zarIramAM jarAya jhera na caDhyuM. bIjA mANasane aMdhArAmAM uMdaraDo karaDyo. te DarI gayo. ene lAgyuM ke "mane sApa Dasyo.' thoDA samayamAM tenA zarIramAM jhera phelAI gayuM. tarata te marI gayo. ema ayogya paNa guruvacana jo tIrtharUpa manAya to kalyANa thAya. tene ayogya mAnIne jo teno anAdara karAya to anartha thAya. ayogya guruvacananA pAlanathI kadAca tAtkAlika nukasAna paNa thAya, paNa pariNAme te lAbharUpa ja thAya che. mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje puSpamALAmAM kahyuM che - bolAtuM guruvacana pahelA ja agninI jema bALe che, pariNAme to te ja kamaLanA pAMdaDAnI jema zItala thAya che." ema bIjI paNa gurunI pravRttiothI kadAca ziSyane tAtkAlika nukasAna thAya, chatAM te pariNAme suMdara ja thAya che. ahIM upayogI evuM eka laukika dRSTAMta rajU karIe chIe. - ""eka guru ane teno ziSya rAtre potAnA AzramamAM sUtA hatA. aDadhI rAte eka rAkSasa tyAM Avyo. guru jAgI gayA. ziSya uMghamAM hato. gurue rAkSasane pUchyuM 1. prathamameva guruvacanaM marmurajvalana iva dahati bhaNyamANam / pariNAme punastadeva mRNAladalazItalaM bhavati // 329 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 laukikaM jnyaatm| prabuddhaH / ziSyastu nidrAdhIna AsIt / guruNA palAdaH pRSTaH - tava kiM prayojanam ? tena kathitam - ayaM tava ziSyaH pUrvabhave mama vairyAsIt / tato'haM taM bhakSayiSyAmi / guruH ziSyamocanopAyaM pRSTavAn / tena kathitam - yadi tasya kiJcit kAleyamAMsaM dAsyasi tarhi taM mokssyaami| guruNA churikayA ziSyahRdayasamIpasthabhAgo vidAritaH / tadA ziSyeNa netre unmIlite / puro guruM dRSTvA tena punarnetre nimIlite / guruNA kAleyamAMsaM karSitvA nizAcarAyA'rpitam / tena santuSTaH sa ziSyaM vimucya svasthAnaM gataH / guruNA saMrohiNyauSadhyA ziSyasya vraNaM saMrohitam / prAtarguruNA ziSyaH pRSTaH - 'rAtrAvahaM tava zarIraM vidAritavAna / tadA tvayA kiM cintitama ?' ziSyaH prAha - "bhavantaM dRSTavA mayA cintitaM - 'gururyatkariSyati tat zobhanameva / ' mayA ko'pi kuvikalpo manasi nA''nItaH / tato nizcinto bhUtvA'haM suptavAn / ' gurustasyopari prasanno'bhavat / ___ evaM savairapi ziSyairidaM jIvanasUtraM karaNIyam - 'gururyatkariSyati tacchobhanameva / ' tato mano gurupravRttiviSayakavikalpAni na krissyti| gurau cintayitari vidyamAne sati ziSyeNa kA'pi cintA na karttavyA / tenaikameva kAryaM karttavyam / tattu guruvacanA''rAdhanarUpam / anyatsarvaM guruzcintayiSyati / - 'tAre | mecha?' te 4j - ' bhArI ziSya pUrvamamA bhArI huzmana hato. tethI huM tene khAI jaIza." gurue tene ziSyane choDavAno upAya pUchyo. teNe kahyuM - 'jo tenA kALajAnuM thoDuM mAMsa Apazo to tene choDI daIza." gurue charIthI ziSyanA hRdayanI najIkano bhAga kApyo. tyAre ziSyanI AMkha khulI gaI. sAme gurune joI teNe AMkho pAchI mIMcI. gurue kALajAnuM mAMsa kADhIne rAkSasane ApyuM. te tenAthI khuza thayo. pachI te ziSyane choDI potAnA sthAne gayo. gurue saMrohaNI auSadhIthI ziSyano ghA rujhavI nAMkhyo. savAre gurue ziSyane pUchyuM - "rAte meM tAruM zarIra kApyuM tyAre tane zuM viyA2 sAvyo ?' ziSye - 'mApane hone meM viyAryu - 'guru 4 42ze te sAraM ja karaze." meM manamAM koI paNa kharAba vicAra na karyo. pachI nizcitta thaIne huM suI Ayo.' guru tenI 752 prasanna thayA. e pramANe badhA ziSyoe A jIvananuM sUtra banAvavuM - "guru je karaze te sAruM ja karaze." tethI mana gurunI pravRtti upara vikalpo nahIM kare. guru ciMtA karanArA beThA hoya tyAre ziSya kaMI paNa ciMtA na karavI. teNe eka ja kAma karavuM. te che gurunA vacananI ArAdhanA karavI. bIjuM badhuM guru vicAraze.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvacanaM zreyaskarameva / 219 bAla: svahitAhite na jAnAti / mAtA yatkathayati tatsa karoti / tasyA'vinayenA'kRtyenA'nyena vA kenacitkAraNena ruSTA tanmAtA tadavinayAdyapanayanArthaM taM tADayet, taM rajjunA badhnIyAt, tamapavarake pidadhyAt tasmai bhojanaM na dadyAt, taM nAlApayet, taM na saMlApayet, evamAdikamanyadvA prathamadRSTyA'yuktaM bhAsamAnaM vidadhyAt / tatsarvaM pariNAmatastasya bAlasya hitAyaiva bhavati / evaM ziSyo'pi svahitAhite na jAnAti / tato yadguruH kathayettattena karttavyam / tatskhalitAdimArjanAyA'nyena vA kenacitkAraNena guruH kadAcidApAtadRSTyA'yuktaM bhAsamAnaM kiJcittasmai kathayet kuryAdvA pariNAmatastattaddhitAyaiva bhava / ziSyasya jIvanamutkRSTasAdhanAsuvAsavAsitaM bhavet, tathApi tena guroH puro'jJabAlena bhAvyam / gurUktaM sarvaM tena svIkaraNIyamanuSTheyaJca / yaH svahitAhitacintAM svayaM karoti gurustasya cintAM na karoti / yo vicAraM vinA gurUktaM vidadhAti tasya sarvAmapi cintAM guruH karoti / yathA'moghA vidyA niSphalA na bhavati, yathA'moghaH zaro lakSyavedhe na skhalati tathA guruvacanapAlanaM sadA'moghIbhavati / sarvAsvapyavasthAsu tatzreyAMsyeva vitarati / bALaka potAnA hitane ane ahitane nathI jANato. mAtA je kahe te te kare che. tenA avinayathI, akAryathI ke bIjA koI kAraNathI gusse thayelI tenI mAtA tenA avinaya vagerene dUra karavA mATe tene mAre, doraDAthI tene bAMdhe, tene oraDAmAM pUre, tene khAvAnuM na Ape, tenI sAthe bole nahIM, tene bolAve nahIM ke AvuM bIjuM paNa pahelI najare ayogya lAgatuM kare. te badhuM pariNAme te bALakanA hita mATe ja thAya che. ema ziSya paNa potAnA hitane ane ahitane nathI jANato. tethI guru je kahe te te kare. tenI skhalanAne dUra karavA mATe ke bIjA koI kAraNe kyAreka guru uparathI ayogya lAgatuM kAMIka tene kahe ke kare te pariNAme tenA hita mATe ja thAya che. ziSyanuM jIvana utkRSTa sAdhanAnI suvAsathI suvAsita hoya to paNa teNe gurunI AgaLa eka nAnA ajANa bALaka jevA thavuM. gurunuM kahyuM badhuM teNe svIkAravuM ane karavuM. je potAnA hita-ahitanI ciMtA pote ja kare che tenI ciMtA guru nathI karatA. je vicAryA vinA gurunuM kahyuM badhuM kare che tenI badhI ya ciMtA guru kare che. jema amogha vidyA niSphaLa nathI jatI, jema amogha bANa lakSyane cukatu nathI tema guruvacananuM pAlana haMmezA amogha thAya che - kyAreya niSphaLa nathI jatuM. badhI ya avasthAomAM te kalyANa ja kare che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazaM vRttam / ayamatra vRttasAraH guruvacanenaikAntenaiva kalyANaM bhavati, ataH ziSyeNa tadyuktAyuktatvavicAro na kartavya:, tena kevalaM tatpAlanAyaiva yatanIyam // 14 // avataraNikA anarthakAritvaM pradarzayati mUlam - kiM tAe riddhIe ? corassa va vajjhamaMDasama / guruyaNamaNaM virAhiya, jaM sIsA kahavi vaMchaMti // 15 // 220 - -- evaM guruvacanasya tIrthasvarUpatvaM pradarzyA'dhunA gurumanovirAdhanAyA chAyA kiM tayA RddhyA ? caurasyeva vadhyamaNDanasamayA / gurujanamanaH virAdhya, yat ziSyAH kathamapi vAJchanti // 15 // daNDAnvayaH - guruyaNamaNaM virAhiya sIsA jaM kahavi vaMchaMti vajjhamaMDaNasamAe tA riddhIe corassa va kiM ? // 15 // hemacandrIyA vRttiH - gurujanamanaH - guruH zAstrArthadezakaH, yaduktamupadezamAlAyAH zrIdharma-dAsagaNiviracitAyAH zrIsiddharSigaNikRtaTIkAyAM saptamazlokavivara - gR zAstrArthamiti guruH / ' sa eva janaH lokaH iti gurujana:, atra gurorjana iti vizeSaNaM bahumAnArtham, tasya manaH - cittamiti gurujanamanaH, tat karmatApannam, virAdhya gurumanaicchAmapUrayitvA tadviparItaM vA''carya, ziSyAH vinayakaraNazIlAH, yat svamano'bhilaSitam, kathamapi yena kenA'pi prakAreNa, ayaM zabda etAdRzaziSyasya - - - - A zlokano sAra Avo che guruvacanathI ekAMte kalyANa ja thAya che. mATe ziSye te yogya che ke ayogya teno vicAra na karavo. teNe mAtra tenuM pAlana karavAno prayatna vo. (14) avataraNikA - Ama guruvacanane tIrtharUpa batAvI have gurunA mananI virAdhanA anarthakArI che' ema batAve che - zabdArtha - gurujananA mananI virAdhanA karIne ziSyo je koI paNa rIte icche che mAravA yogyanA zaNagAra samAna te RddhithI cauranI jema ziSyone zuM phAyado ? (15) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - zAstranA artha kahe te guru. upadezamALAnI zrIsiddharSigaNi racita TIkAmAM sAtamA zlokanA vivaraNamAM kahyuM che - 'zAstranA arthane kahe te guru." ziSyo vinaya karavAnA svabhAvavALA hoya. je ziSyanA jIvanamAM gurunA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurumano virAdhya prAptayAA na ko'pi lAbhaH / 221 jIvane gurumanaicchApUraNasya prAdhAnyaM nirasyarthInAM prAdhAnyaM dyotayati / vAJchanti-abhilaSanti, vadhyamaNDanasamayA - vadhyaH-hantuM yogyaH, tasya maNDanam - AbharaNaiH zobhAkaraNamiti vadhyamaNDanam, tena sameti vadhyamaNDanasamA, tayeti vadhyamaNDanasamayA, tayA - ziSyA'bhilaSitayA, RddhyA - RddhiH - yazaHkIrtisatkArasanmAnabahujanasevyatvakalAkauzalyAdirUpA tayetyRddhyA caurasya - stenasya, iva - vadhyamaNDanena yathA caurasya na ko'pi lAbho bhavati tathA gurujanamano virAdhya prAptayArddhayA ziSyasya ko'pi lAbho na bhavatIti sAdRzyasya dyotanArtham, atra 'ziSyANAm' ityadhyAhAryam, kim ? - na ko'pi lAbha ityarthaH / idaM saGkSepeNa vivRtam / vistareNa tvevaM vivrIyate - ___ kenacidrAjJA kazciccauraH kasmiMzcidaparAdhe vadhya AdiSTaH / zvapAkAstaM vadhasthAnamanayan / tadA rAjJazcatasRbhI rAjJIbhirvadhasthAnaM nIyamAnaH sa cauro dRSTaH / tAsAM hRdaye tasyopari karuNA prAdurbhUtA / tasya priyakaraNArthaM tAbhI rAjJo'gre prArthitam / rAjJA'nujJA dattA / tena catasRbhyaH rAjJIbhyaH pRthagpRthagekaikaM dinaM sa cauraH samarpitaH / prathamadine prathamarAzyA caurabhaktyarthaM sarasA rasavatI niSpAditA / tataH sa bhojitaH / tataH sa zItalajalaM pAyitaH / dvitIyadine dvitIyarAzyA sugandhivAriNA sa snApitaH / tato bahumUlyAni vastrANi saH paridhApitaH / rUpyasuvarNahIrakaratnamayAnyAbhUSaNAni taccharIre nystaani| candanAdisugandhivilepanaistaccharIraM mananI icchAne pUrI karavAnI pradhAnatA nathI ane RddhionI pradhAnatA che te koI paNa rIte gurunA mananI virAdhanA karIne potAnA mananuM dhAryuM kare che. yaza phelAvo, satkArasanmAna maLavA, ghaNA loko sevA kare, kaLAomAM hoMziyArI vagere Rddhio che. A Rddhio phAMsInA mAMcaDe caDAvAtA mANasanA zaNagAra jevI che. tenAthI jema te corane kaMI lAbha nathI thato tema tevI RddhithI ziSyone paNa kaMI lAbha nathI thato. A saMkSepathI vivaraNa karyuM. vistArathI A rIte vivaraNa karAya che - koIka rAjAe koIka corane koIka aparAdhamAM phAMsInI sajA karI. caMDALo tene phAMsInA mAcaDe laI gayA. tyAre laI javAtA te corane rAjAnI cAra cANIoe joyo. temane tenA upara dayA AvI. temaNe rAjAne vinaMti karI - "ame AnuM kaMIka priya karavA icchie chIe' rAjAe rajA ApI. teNe cAre rANIone ekaeka divasa mATe te cora soMpyo. pahelA divase pahelI rANIe coranI bhakti karavA sarasa rasoI banAvI. pachI tene jamADyo. pachI tene ThaMDu pANI pAyuM. bIjA divase bIjI rANIe tene sugaMdhI pAthIthI navAvyo.. pachI bhitI vastro DerAvyA. yAMhI, sonA, DI,
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 vadhyasya caurasya maNDanena na ko'pi lAbhaH / lepitam / vividhapuSpaiH puSpamAlAbhizca tasya zobhA racitA / tRtIyadine tRtIyarAjyA sa cauraH paryaTanArthaM nItaH / tayA tasmai sarvANi dRSTavyasthalAni darzitAni / caturthadine turyarAjyA rAje kathitam - 'svAmin ! kRpAM kRtvaiSa cauro moktavyaH / ' rAjJA tasmAyabhayadAnaM dattam / sa muktaH / tataH rAjJA sa pRSTaH - catasRbhyaH rAjJIbhyaH katamayA tvayyadhikamupakRtam / ' tena thatam - 'turIyA | jIvitaM sarvajIvAnAM priyatamamasti / ata evA'nyadAnApekSayA'bhayadAnaM zreSThaM prakIrtitam / ata eva caturthyA rAjyA caurasyAnyaH ko'pyupacAro na kRtaH, kevalaM jIvitaM dattam, tathApi sA tasmai rucitA / annapAnadAna-vastrAbharaNAdidAna-paryaTanakAriNyo'nyAstisraH rAzyastasmai na rucitA / ___ atra dvitIyarAjJIkRtacauramaNDanenA'dhikAraH / anyatsarvaM prAsaGgikatayoktam / dvitIyadine yadA dvitIyarAzyA sa cauro maNDitastadA tasya manasi maraNabhayamabhavat / maraNabhayaM tu sarvabhayebhyo'dhikaM trAyadAyakam / ataH snAna-vastrAbharaNaparidhAna-vilepana-mAlAparidhAnAdikaM tasmai nA'rocata / anyakAle yadyetatkRtamabhaviSyattahi tasmAyarociSyata / sukhaM sarveSAM ratnanA ghareNA tene paherAvyA. candana vagere sugaMdhI padArthonuM vilepana tenA zarIre karyuM. vividha phUlo ane phUlonI mALAothI tenI zobhA karI. trIjA divase trIjI rANI te corane pharavA laI gaI. teNe tene badhA jovA lAyaka sthaLo batAvyA. cothA divase cothI rANIe rAjAne kahyuM - svAmI ! kRpA karIne A corane choDI do." rAjAe tene DI mUkyo. pachI rAjAe tene pUchyuM - "cAre rANIomAMthI kaI rANIe tArI upara vadhu upakAra karyo che. teNe kahyuM - cothI rANIe." jIvavuM badhA jIvone sauthI vadhu vahAluM che. mATe ja bIjA dAno karatA abhayadAnane zreSTha kahyuM che. mATe ja cothI rANIe te coranI bIjI koI sevA karI na hatI, mAtra abhayadAna apAvyuM hatuM, to paNa te tene gamI. AhAra-pANI ApanArI, vastra-AbhUSaNa paherAvanArI, pharavA laI janArI bIjI traNa rANIo tene na gamI. ahIM bIjI rANIe je corano zaNagAra karyo teno adhikAra che. bIjuM badhuM prasaMgopAta kahyuM. bIjA divase jyAre bIjI rANIe te corano zaNagAra karyo tyAre tenA manamAM maraNano bhaya hato. maraNano bhaya badhA bhayothI vadhu trAsadAyaka che. mATe snAna, vastra-AbhUSaNa paheravA, vilepana, mALA paheravI vagere tene na gamyA. bIjA samaye jo te karyuM hota to tene te gamata. sukha badhAne priya che, du:kha koIne gamatuM nathI. chatAM
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurumanovirAdhakasya bhAvamaraNaM bhavati / 223 priyamasti / duHkhaM sarveSAmaniSTamasti / tathApi yasya sukhasya pRSThe mahattamaM duHkhamasti, tatsukhaM priyaM na bhavati / yasya duHkhasya pRSThe mahattamaM sukhaM bhavati, tadduHkhamapi priyaM bhavati / caurasya maNDanAdikaM priyamAsIt, parantu tatpRSThabhAvimaraNabhayena tattadA'priyamabhavat / tato dvitIyarAjJIkRtopacAreNa caurasya na ko'pi lAbho'bhavat / ayaM dRSTAnta uktaH / adhunA dArTAntikamucyate / yathA caureNA'parAdhaH kRtastathA ziSyo gurujanamanovirAdhanarUpamaparAdhaM karoti / yathA rAjJA cauro vadhya AdiSTastathA karmarAjo gurumanovirAdhakaM ziSyaM saMsAre bhramayati / yathA maNDanena caurasya ko'pi lAbho na jAtastathA gurumanovirAdhakasya ziSyasyA ko'pi lAbho na bhavati / garumanovirAdhanena ziSyaH svIyaM dIrgha bhavabhramaNaM nizcinoti / tato gurumanovirAdhanena prAptayA'lpakAlabhAvinyAr2yA ziSyasya ko'pi lAbho na bhavati / vadhyasya caurasya dravyamaraNaM bhavati, gurumanovirAdhakasya bhAvamaraNaM bhavati / ata evASTAviMzatitame vRtte guruvirAdhanAyA hAlAhalaviSarUpatvaM vakSyati granthakAraH / dravyamaraNAdbhAvamaraNamadhikamanarthakAri / yata ekasminbhAvamaraNe'nekAni dravyamaraNAni bhavanti / tato gurumanovirAdhakenA'nekazo dravyamaraNaM prAptavyam / tatpUrvabhAvijIviteSu ca prabhUtAni je sukhanI pAchaLa moTuM duHkha hoya te sukha priya nathI banatuM. je duHkhanI pAchaLa moTuM sukha hoya che te du:kha paNa priya bane che. corane zaNagAra priya hato paNa enI pAchaLa AvanArA maraNanA bhayathI tene te apriya banyuM. tethI bIjI rANIe karelI coranI sevAthI caurane koI lAbha na thayo. A dRSTAMta che. upanaya A pramANe che - jema core aparAdha karyo tema ziSya paNa gurunA mananI virAdhanA karavArUpa aparAdha kare che. jema rAjAe corane phAMsIno Adeza Apyo tema karmarAjA gurunA mananI virAdhanA karanAra ziSyane saMsAramAM bhamAve che. jema corane zaNagArathI kaMI lAbha na thayo tema gurunA mananI virAdhanA karanAra ziSyane RddhithI koI lAbha thato nathI. gurunA mananI virAdhanA karIne ziSya pote potAnuM saMsAramAM ghaNo samaya bhaTakavAnuM nakkI kare che. tethI gurunA mananI virAdhanA karIne maLelI thoDo samaya TakanArI RddhithI ziSyane koI lAbha nathI thato. phAMsIe caDhelA coranuM dravyamaraNa thAya che. gurunA mananI virAdhanA karanAranuM bhAvamaraNa thAya che. mATe ja graMthakAre 28mA zlokamAM gurunI virAdhanAne hAlAhala jherarUpa kahI che. dravyamaraNa karatA bhAvamaraNa vadhu anartha karanAruM che. kemake eka ja bhAvamaraNamAM aneka dravyamaraNo thAya che. tethI gurunA mananI virAdhanA karanArane anekavAra dravyamaraNa maLe che. e dravyamaraNonI pUrvenA jIvanamAM tene ghaNA
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 gurumano virAdhyAddhikAGakSaNe'lpalAbho mahAhAniH / duHkhAni soDhavyAni / itthaM gurumanovirAdhanena ziSyasya mahatI hAnirbhavati / uktaJca gurugItAyAM - "zive ruSTe gurustrAtA, gurau ruSTe na kazcana / " gurumanovirAdhanena ziSyo yAmRddhimAkAGkSate saihikA'lpakAlasthAyinI ca bhavati / tatastasya lAbhaH svalpatara eva bhavati / idamapi sthUladRSTyA kathyate / tattvatastu sAddhirlAbharUpaiva na bhavati, mahaduHkhapUrvavartyalpasukharUpatvAttasyAH / evaM gurumanovirAdhanenarddhivAJchAyAM ziSyasya mahAnvyayo bhavatyAyastvalpatama eva / ataH ziSyeNa tAdRzyRddhiH naiSTavyA / vaNig tadeva vANijyaM karoti yasminnAyo bhavati / kadAcidalpavyayaM mahAyamapi vANijyaM sa karoti / parantu yasminvANijye vyaya eva bhavati, yasmizcA'lpAyo mahAvyayo bhavati te vANijye sa kadApi na karoti / evaM ziSyeNA'pi vaNigbuddhyA''rAdhanA karttavyA / yasyAmArAdhanAyAM lAbha eva bhavati, yasyAM cAlpahAnirmahAlAbhazca bhavatasta evA''rAdhane tena karttavye / yasyAmArAdhanAyAM hAnireva bhavati, yasyAM cA'lpalAbho mahAhAnizca bhavatasta ArAdhane tena tyaktavye / gurumanovirAdhanenaddhikAGkSaNamalpalAbhamahAhAnyArAdhanArUpamasti / atastattena tyAjyameva / du:kho sahana karavA paDe. Ama gurunA mananI virAdhanA karavAthI ziSyane ghaNuM nukasAna thAya che. gurugItAmAM kahyuM che - "zaMkara (bhagavAna) gusse thAya to guru bacAve che, paNa guru gusse thAya to koI bacAvanAra nathI." gurunA mananI virAdhanA karIne ziSya je Rddhione jhaMkhe che te AlokanI ane thoDo samaya TakanArI che. tethI tenAthI lAbha thoDo ja thAya che. A paNa sthUladaSTithI kahIe chIe. hakIkatamAM te Rddhi lAlarUpa che ja nahIM, kemake moTA du:khanI pahelA maLatA thoDA sukha jevI te che. Ama gurunA mananI virAdhanA karIne Rddhio icchavAmAM ziSyane nukasAna ghaNuM thAya che, lAbha thoDo ja thAya che. mATe ziSya tevI Rddhi icchavI na joIe. vANIyo tevo ja vepAra kare jemAM lAbha thAya. kyAreka jemAM thoDuM nukasAna hoya paNa ghaNo lAbha hoya tevo vepAra paNa te kare. paNa je vepAramAM nukasAnI ja thAya, ane jemAM thoDo napho ane nukasAnI ghaNI thAya tevo vepAro te kyAreya na kare. ema ziSya paNa vANIyA buddhithI ArAdhanA karavI. je ArAdhanAmAM lAbha ja hoya, ane jemAM nukasAna thoDuM ane ghaNo lAbha hoya tevI ja ArAdhanA teNe karavI joIe. je ArAdhanAmAM hAnI ja thAya ane je ArAdhanAmAM thoDo lAbha ane ghaNuM nukasAna thAya te ArAdhanAo teNe choDavI joIe. gurunA mananI virAdhanA karIne RddhionI icchA karavI e thoDA lAbhavALI ane ghaNA nukasAnavALI ArAdhanArUpa che. mATe te tyajavI ja joIe.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyeSTarddhayaH / 225 atra gurumano virAdhya ziSyeNa vAJchitA Rddhaya evamprakArA jJeyA: loke satkAraprApti:, sanmAnaprApti:, yazaHIttiprasaraLa, mahAmattavapriApti:, nanapriyatna, vatRtvauzalyuM, vitkRSTatapa:sAdhanA, bahuzrutatva, pramAvattva, ziSyasampar, ganaprativodhanamevmaadikmnydpi / 1 atra gurumanaHzabdena gurumanogatecchA grahItavyAH / tAsAM virAdhanamitthaM bhavet ziSyastA na pUrayet tadviparItaM vA''caret / ziSyaH prabhAvako bhavediti gurvaSTaM / ziSyaH svasAdhanAmagno bhavet / tarhi ziSyeNa svasAdhanA tyAjyA gurvicchAnusAreNa ca zAsanaprabhAvanaiva kAryA / ziSyaH svAdhyAyarato bhavet / parantu yadi ziSyeNa vaiyAvRttyaM karttavyamiti guroriSTaM syAt tarhi ziSyeNa svAdhyAyastyAjyo gurvicchAnusAreNa ca vaiyAvRttyaratena bhAvyam / ziSya upavAsAcAmAmlAditapaHkaraNazIlo bhavet / kintu yadi ziSyeNa nityamekAzanAnyeva karttavyAnIti garviSTaM bhavet tarhi ziSyeNa tapastyAjyaM gurvicchAnusAreNa caikAzanakAriNaiva bhavitavyam / evamAdikamanyadapi svadhiyA'bhyUhyam / ziSyeNA'nyatsarvaM tu gurvicchAnusAreNaiva karttavyamArAdhanA'pi gurvicchAnusAriNyeva karttavyA / gurvicchollaGghanena = ahIM gurunA mananI virAdhanA karIne ziSya icchelI Rddhio AvI samajavI lokomAM satkAra pAmavo, sanmAna pAmavo, yaza-kIrti phelAvI, moTo bhaktavarga maLavo, lokomAM priya thavuM, vyAkhyAnanI kuzaLatA, vikRSTa tapanI sAdhanA, bahuzrutapaNuM, prabhAvakapaNuM, ziSyaparivAra, lokone pratibodhavA ane evA prakAranI bIjI paNa. - - ahIM gurunA manathI gurunA mananI icchA levI. tenI virAdhanA A rIte thAya ziSya te icchAo pUrI na kare ke tenAthI viparIta AcaraNa kare. gurunI icchA hoya ke ziSya prabhAvaka thAya. ziSya potAnI sAdhanAmAM masta hoya. to ziSye potAnI sAdhanA choDavI joIe ane gurunI icchA pramANe zAsananI prabhAvanA karavI joIe. ziSya svAdhyAyapremI hoya. paNa jo gurunI icchA hoya ke ziSya vaiyAvacca kare to ziSya svAdhyAya choDavo joIe ane gurunI icchAmujaba vaiyAvaccapremI thavuM joIe. ziSyano svabhAva upavAsa, AyaMbIla vagere tapa karavAno hoya. paNa jo gurunI icchA hoya ke ziSye roja ekAsaNA karavA to ziSye tapa tyajIne gurunI icchA pramANe ekAsaNA karavA. e pramANe bIjuM paNa potAnI buddhithI vicAravuM. ziSye bIju badhuM to gurunI icchA pramANe karavuM, ArAdhanA paNa gurunI icchA mujaba ja karavI. gurunI icchAnuM
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 gurvicchAnusAravartanarUpaikaivA''rAdhanA ziSyeNa krttvyaa| kRtA''rAdhanA tattvata ArAdhanaiva na bhavati / ziSyasya jIvane ekaivA''rAdhanA syAt - gurvicchAnusAreNa pravarttanam / ___ siMhaguhAvAsimuninA gurumano virAdhya svasya brahmacAritvayazo vAJchitam / tattu tena naiva prAptaM pratyuta sa cAritrAdabhrazyat / tadvyatikarastu zrIdharmadAsagaNiviracitopadezamAlAyA zrIrAmavijayagaNikRtaTIkAyA aSTapaJcAzattamaSaSTitamagAthAvivaraNAbhyAM jJeyaH / sa caivam - 'atha bahuSu dineSu gateSu cAturmAsakopari gurorantike ekena sAdhunA siMhaguhAyAmahaM cAturmAsaM karomItyAjJA mArgitA, dvitIyena sarpabile, tRtIyena kUpAntarAlasthitakASThe, tadA caturthena sthUlabhadreNa kozAgRhe cAturmAsakAjJA mArgitA, yogyatAM jJAtvA ca dattAjJA / ...... cAturmAsapAraNake sa zrIsambhUtivijayAcAryapArzve samAgataH, te'pi pUrvaM trayaH samAgatAH / guruNA pratyekaM duSkarakAraka ityekavAraM kathanena te sanmAnitAH, sthulabhadrastu vAratrayaM duSkaraduSkaraduSkarakArakakathanena bahvAdareNa sanmAnitaH / tadA siMhaguhAvAsino manasi matsaraH samudabhUt, pazyata guruvivekaM, yadasmAkaM kSuttRDbAdhitAnAmapyekavAraM duSkarakAraka iti kathitam, SaDrasabhojino mohnaalyullaMghana karIne karAyelI ArAdhanA hakIkatamAM ArAdhanA nathI. ziSyanA jIvanamAM eka ja ArAdhanA hoya - gurunI icchA mujaba vartavuM. siMhaguphAvAsImunie gurunA mananI virAdhanA karIne potAnI brahmacArI tarIke kIrti phelAya evuM ichyuM. te to temane na ja maLyuM, uchuM te cAritrathI bhraSTa thayA. temano vRttAnta upadezamALAnI zrIrAmavijayagaNita TIkAmAM 58mI ane 60mI gAthAnA vivaraNamAM A pramANe jaNAvyo che... "ghaNA divaso pachI comAsuM Abe guru pAse eka sAdhue 'siMhanI guphAmAM huM comAsuM karIza" evI AjJA mAgI, bIjA sAdhue sApanA bIla pAse, trIjA sAdhue kuvAnI vacce rahelA lAkaDA upara, tyAre cothA sthUlabhadra kozAnA gharamAM comAsAnI AjJA mAMgI. yogyatA jANIne gurue AjJA ApI... ...yomaasaan| pA24 te (sthUlabhadra) sUri pAse bhAvyA. te 19 / sAdhumo 59 // pahelA AvyA hatA. gurue 'duSkara karyuM ema kahI darekane sanmAna ApyuM. sthUlabhadrane 'duSkara duSkara duSkara karyuM" ema traNa vAra kahIne AdarapUrvaka sanmAna ApyuM. tyAre siMhaguphAvAsImuninA manamAM irSA thaI. 'juo guruno viveka, bhUkhyAtarasyA amane eka vAra 'duSkara karyuM ema kahyuM, cha rasanA bhojana karanArA ane strInA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ siNhguhaavaasimunijnyaatm| 227 vAsinastu vAratrayaM duSkaraduSkaraduSkarakAraka iti kathitamiti manasi sa matsaraM dadhAra / __ekavAraM pADalIpure zrIsambhUtivijayAcAryaziSyasthUlabhadroparidhRtAmarSaH siMhAguhAvAsI nAmA sAdhudvitIyacAturmAsake kozAbhaginyupakozAnAmnI, tadgRhe sthAtuM gurupArve AjJAM mArgitavAn, gurubhirayogyatAM jJAtvA''jJA na dattA / gurubhiruktaM he mahAnubhAva ! tatra bhavatAM cAritraM na sthAsyati / evaM guruvArito'pi sa tatra gataH, cAturmAsakasthityarthaM ca yAcanA kRtA, mama tAdRk sthAnaM samarpaya ? tayApi tadarpitam, pazcAd jJAtaM yadayaM zrIsthUlabhadropari matsaraM dhRtvA samAgato'sti ! ato'sya darzayAmi samyak sthUlabhadraguNAkAraNaM phalamiti vicintya sA rAtrau sakalazRGgAropajIvitapaJcabANA vikasitapadmalocanA raNanmaNinUpurA kaTitaTArpitakUjanmekhalA carvitatAmbUlA madhuradhvanivinirjitakokilasvarA hAvabhAvAdi darzayantI muneH purataH samAgatA / kaTAkSAn vikSepayantI aGgamoTanaM kurvantIM tAM mRgalocanAM dRSTvA muneH susthiramapi mano vivazaM babhUva / aho ! durjayaH kAmavikAraH ! yaduktaM - vikalayati kalAkuzalaM, hasati zuciM paNDitaM viDambayati / adharayati dhIrapuruSaM, kSaNena makaradhvajo devaH // 99 // tathA ca - mAtaGgakumbhadalane bhuvi santi zUrAH, gharamAM rahenArA sthUlabhadrane traNa vAra duSkara duSkara duSkara karyuM ema kahyuM. ema teNe manamAM irSyA karI. sthUlabhadra upara irSAvALA siMhaguphAvAsI munie bIjA comAsAmAM pATalIpuramAM kozAnI bahena upakozAnA gharamAM rahevAnI AjJA guru pAse mAgI. gurue tenI ayogyatA jANI nA kahI. gurue kahyuM - "he mahAnubhAva ! tyAM tAruM cAritra nahIM rahe." ema gurue vAravA chatAM te tyAM gayA. comAsuM rahevA mATe yAcanA karI - "mane tevuM sthAna Apa.' teNIe ApyuM. pachI jANyuM ke A sAdhu sthUlabhadra upara irSyA karIne AvyA che. mATe "Amane sthUlabhadra upara irSyA karavAnuM phaLa barAbara batAvuM' ema vicArI rAtre badho zRMgAra karIne, vikasita netrovALI, raNakatA jhAMjharavALI, keDe raNakatA kaMdorAvALI, mukhamAM pAna cAvatI, koyalanA avAjane jItanArA avAjavALI te hAvabhAvAdi batAvatI muninI AgaLa AvI. kaTAkSo pheMkatI zarIrathI cenacALA karatI teNIne joIne muninuM khUba sthira evuM paNa mana paravaza thayuM. are ! kAmano vikAra duHkhethI jItAya tevo che. kahyuM che - "kAmadeva kSaNamAM kalAkuzalane kaLA vinAno kare che, pavitrane hase che, paMDitanI viTaMbaNA kare che, dhIrapuruSano tiraskAra kare che." "hAthInA lamaNAne phALavAmAM zUravIro
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 siNhguhaavaasimunijnyaatm| kecitpracaNDamRgarAjavadhe'pi dakSAH / kintu bravImi balinAM purataH prasahya, kandarpadarpadalane viralA manuSyAH // 10 // tadA tena paJcabANaparavazena kAmabhogaprArthanA kRtA / upakozayoktaM, nirdhane nA'smAkamAdaro dhanamAnaya / pazcAdyadrocate tatkuru iti zrutvA dhanArjanopAyaM vicArayatA tena cintitamuttarasyAM dizi nepAladezAdhipo'pUrvasAdhave lakSamUlyaM ratnakambalamarpayati / tatra gatvA tadAnIyA'nayA sArdhaM viSayasevayA mano'bhISTaM pUrayAmIti vicArya sa mahati varSAkAle varSati ghanamaNDale nepAlaM prati calitaH / bahUn jIvAnupamardayan kaSTaM sahamAnaH kiyadbhirdinairnepAlamAgatya tenAzIrvAdapUrvakaM rAjJo'gre kambalaM mArgitam / tenApi taddattam / tadgRhItvA calito mArge cauraistadullUsitam, dvitIyavAraM tatra gatastadvijJaptena nRpeNa punaH kambalaM dattam / tadvaMze kSiptvA guptaM gRhItvA gacchanpallyAM zukena caurANAM nivedanAttairAgatya sa veSTitaH, kathitaM ca darzaya lakSamaulyaM kambalaM / tenoktaM matpArve kimapi nAsti, caureruktamasmadIyo'yaM zuko mRSA na vakti, satyaM vada / vayaM na grahISyAva:, tenApi satyamaktaM, bhikSakatvAnmaktaH, krameNa sa pADalIpuramAgataH, kambalaM tenopakozAyai samarpitam / tayApi svpaadaambhojrjHpRthvI upara che. pracaMDa siMhano vadha karavA paNa keTalAka hoMziyAra che. paNa baLavAno sAme jANIne kahuM chuM - kAmanA madane khAMDanArA bahu ochA manuSyo che.' tyAre te kAmathI paravaza thayA. teNe kAmabhoganI prArthanA karI. upakozA bolI - dhana vinAnA upara amAro Adara na hoya, dhana laI Avo. pachI je iccho te karajo ." te sAMbhaLI dhana kamAvAnA upAya vicAratA temaNe vicAryuM, 'uttara dizAmAM nepALano rAjA sauthI pahelA sAdhune lAkha sonAmahoranI kiMmatavALI ratnakaMbaLa Ape che. tyAM jaI te lAvI AnI sAthe viSayo bhogavI mArA mananuM icchita puruM.' ema vicArI bharacomAsAmAM varasatA varasAde nepALa tarapha cAlyA. ghaNA jIvonI virAdhanA karatA, kaSTo sahetA keTalAka divaso pachI nepALamAM AvyA. temaNe AzIrvAda ApIne rAjA pAse ratnakaMbaLa mAgI. teNe paNa te ApI. te laIne raste cAlyA. coroe lUTyo. bIjIvAra tyAM gayA. teNe vinaMti karI. rAjAe pharI kaMbaLa ApI. tene vAMsamAM nAkhI gupta rIte laIne jatA hatA. tyAM popaTe corone jaNAvyuM. teoe AvIne gheryo. kahyuM - 'lAkhamUlyavALI kaMbaLa dekhALo. temaNe kahyuM - "mArI pAse kaMI paNa nathI." coro bolyA amAro A popaTa khoTuM nathI bolato. sAcuM bolo. ame nahIM laIe." temaNe sAcuM kahyuM. sAdhu hovAthI choDyA. krame karI te pATalIpuramAM AvyA. upakozAne kaMbaLa ApI.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ siNhguhaavaasimunijnyaatm| 229 pramArjanaM vidhAya tarato'zucipradeze kSiptam / sAdhunoktaM kimidaM kRtam ? nirbhAgyavati ! durlabhaM caitadratnam / tat zrutvA tayoktaM tvatto'pi ko'paro nirbhAgyazekharaH ? mayA tu lakSamUlyaM kambalamazucau kSiptam, tvayA tu amUlyaM jJAnadarzanacAritrarUpaM ratnatrayamanantabhavadurlabhaM naTaviTaniSThIvanazarAvopamA'zucimalamUtrasambhRte madIye dehe kSiptamato dhigavimRzyakAriNam ! durlabho'yaM narabhavastatrApi kulamuttamaM durlabhaM, tatrApi dharmazrutistatrApi zraddhAnatvaM, tatra sAdhudharmAcaraNamatIva durlabhaM muktidAyakaM tyaktvA madIyAGgamohito varSAkAle nepAlagamanAdinA bahujIvopaghAtena tyaktacAritro bahukAlaM narakAdivedanAM kathaM sahiSyase ? ityAdivAkyazravaNena punarapyAyAtasaMvego muniH kathayati sma / tvameva dhanyA yayA bhavakUpe nimajjannahaM rakSitaH / adhunA'kAryAnivRtto'ham / tayoktaM ghaTate caitadbhavAdRzAm / pazcAtsa gurupArzve samAgataH / caraNayornipatya zrIsthUlabhadraM kSamayAmAsa / dhanyA yUyaM bhavatAM kRtaM bhavadbhireva kriyate, na tvasmAdRzai_nasattvaiH / gurUn sa vijJApayati sma, svAmin ! satyameva duSkarakAraka iti vAratrayaM teNIe paNa potAnA paganI raja luchI tene khALamAM pheMkI dIdhI. sAdhu bolyA - "A zuM karyuM ?' kamabhAgI strI ! A ratna durlabha che." te sAMbhaLI teNIe kahyuM 'tamArA karatA paNa vadhu koNa kamabhAgI che ! meM to lAkhanI kiMmatavALI kAmaLI khALamAM nAkhI. tame to amUlya, anaMtabhavamAM durlabha, jJAna-darzana-cAritrarUpa traNa ratna naTo ane jAra puruSonA thuMkavAnA koLIyA jevA, apavitra maLa-mUtrathI bharelA mArA zarIramAM pheMkyA. mATe vicAryA | vinAnuM karanArA tamane dhikkAra thAva. A manuSyabhava durlabha che. temAM paNa uttama kuLa durlabha che. temAM paNa dharmanuM zravaNa ane temAM paNa zraddhA vadhu durlabha che. temAM sAdhudharmanuM AcaraNa atizaya durlabha che. mukti ApanArA te sAdhudharmane choDIne mArA zarIramAM mohita thayelA tame comAsAmAM nepAla jaI ghaNA jIvonI virAdhanA karI, cAritra choDyuM. ghaNA kALa sudhI narakanI vedanA zI rIte sahezo?' vagere vAkyo sAMbhaLIne pharI te muni saMvega pAmyA. te bolyA, "tuM dhanya cho, jeNe saMsArarUpI kuvAmAM paDatA evA mane ayAvyo. ve hu~ mAyathA syo chu.' te 4 - 'tbhaa2|4vaane // yogya che.' pachI te guru pAse AvyA. caraNamAM paDI sthUlabhadranI mAphI mAMgI. "Apa dhanya cho. Ape kareluM Apa ja karI zako, amArA jevA ochA sattvavALA nahIM." temaNe gurune vinaMti karI - 'svAmI ! Ape traNavAra duSkara duSkara duSkara karyuM ema kahyuM te barAbara
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 SoDazaM vRttam / kathitamityAlocya punazcAritragrahaNena sa sadgatiM gataH, ato gurvAjJApurassaramAcaraNaM pradhAnamityupadezaH // 61 // ' mArjArI bhAjanasthaM kSIraM pazyati, pArzvasthaM lakuTahastaM naraM na pazyati / tataH kSIrapAnAya dhAvati / kSIraM tu tayA naiva prApyate, pratyuta lakuTaprahAra eva prApyate / evaM gurumanovirAdhakaziSyaH pUrvoktA RddhIH pazyati, tatpazcAdbhAvyaihikapAratrikApAyAni na pazyati / tatastatprAptyarthaM ytte| Rddhayastu tena naiva prApyate, pratyutA'pAyAnyeva sa prApnoti / / ___ayamatra sAraH - gurumano virAdhya prApyamANA RddhayaH kimpAkaphalasadRzyo bhavanti, ato gurumanovirAdhanaM sarvathA tyAjyam // 15 // ___ avataraNikA - evaM gurumanovirAdhanena prApyamANarjhanAmApAtamadhuratvaM pariNAmavirasatvaM pratipAdyA'dhunA ziSyeNa guruM pRSTvaiva sarvaM kAryaM karttavyamiti pratipAdayati - mUlam - kaMDuyaNaniTThIvaNausAsa-pAmokkhamailahuyakajjaM / bahuvelAe pucchiya, annaM pucchejja patteyaM // 16 // chAyA - kaNDUyananiSThIvanaucchAsa-pramukhamatilaghukakAryam / bahuvelayA pRSTvA , anyat pRcchet pratyekam // 16 // daNDAnvayaH - bahuvelAe kaMDuyaNaniTThIvaNausAsapAmokkhamailahuyakajjaM pucchiya annaM hatuM.' Ama AlocanA karI pharI cAritra lIdhuM. te sadgatimAM gayA. mATe gurvAjJApUrvakanuM AcaraNa pradhAna che evo upadeza che." bIlADI bhAjanamAM rahela dUdhane juve che, bAjumAM lAkaDI laIne ubhelA mANasane nathI jotI. tethI dUdha pIvA doDe che. dUdha to tene nathI ja maLatuM, urdu lAkaDIno mAra paDe che. ema gurunA mananI virAdhanA karanAra ziSya pUrve kahelI Rddhio juve che, tenI pAchaLa thanArA Abhava-parabhavanA apAyo nathI joto. mATe te Rddhio pAmavA yatna kare che. Rddhio to tene nathI maLatI, urdu tene nukasAna ja thAya che. ahIM sAra Avo che - gurunA mananI virAdhanA karIne maLatI Rddhio kiMpAka phaLa jevI che. mATe gurunA mananI virAdhanA sarvathA tyajavI. (15) avataraNikA - Ama "gurunA mananI virAdhanAthI maLatI Rddhio dekhAvamAM madhura ane pariNAme virasa hoya che ema batAvI have 'ziSya gurune pUchIne ja badhuM kArya karavuM joIe" e batAve che. zabdArtha - bahuvelanA AdezathI khaMjavALavuM, thukavuM, zvAsa levo vagere nAnA kAryo
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyeNa sarvakAryaM guruM pRSTvaiva karttavyam / 231 patteyaM pucchejja // 16 // hemacandrIyA vRttiH - bahuvelayA - icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! bahuvela saMdisAhu ? icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! bahuvela karazu ? ityAdezayAJcayA, kaNDUyananiSThIvanocchvAsapramukham - kaNDUyanam - aGglyAdinA gAtrasya gharSaNam, niSThIvanam - mukhavartilAlAyA bahiHkSepaNam, ucchAsaH - nAsikayA zarIrAntarvAyorgrahaNam / idamupalakSaNam, tena niHzvAso'pi grAhyaH, ucchAsaniHzvAsayoH sahabhAvitvAt / kaNDUyanaJca niSThIvanaJcocvAsazceti kaNDUyananiSThIvanocchAsAH, te pramukhA yasmiMstaditi kaNDUyananiSThIvanocchAsapramukham, kiM tad ? atilaghukakAryam - atizayena - atIva laghu - mahattvarahitamityatilaghu, tadeva atilaghukam, tacca tat kAryaJcetyatilaghukAryam, tatkarmatApannam, pRSTvA - anujJApya, anyat - uparyuktAtilaghukAryAtiriktamahatkAryam, pratyekam - ekamekamiti pratyekam - vizeSeNa na tu sAmAnyenetyarthaH, pRcchet - anujJApayet / ayaM zabdArthaH, bhAvArthastvevam ziSyeNa svamanovAkkAyA gurave smrpitaaH| tataH sa svAdhIno nAsti / sa guruparatantro'sti / ataH kiJcidapi kAryaM tena na svadhiyA karttavyam, sarvamapi kAryaM tena guruM pRSTvaiva karttavyam / kaNDUnayaniSThIvanocchvasananiHzvasananetronmeSanimeSagAtrasaJcAlanAdIni tvatIvalaghukAryANi / tAni muhurmuhuH kriyante / tatkaraNaM vinA svasthatA na jAyate / tatkAryakaraNAya punaH punarguroH pracchanamazakyam / punaH punarguroH pracchane sarvaH samayaH pUchIne bIju dareka kArya pUchIne karavuM. (16) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - jemAM vAraMvAra gurune pUchavuM zakya na hoya tevA vAraMvAra karavA paDatA nAnA kAryo "icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! bahuvela saMdisAhu?" 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! bahuvela karazuM?' A be AdezathI divasamAM eka vAra pUchIne karavA, e sivAyanA dareka kAryo mATe judI judI rajA mAMgavI. A mAtra zabdono artha kahyo. bhAvArtha A pramANe che - ziSya potAnA mana-vacana-kAyA gurune soMpI dIdhA che. tethI te svAdhIna nathI. te gurune parAdhIna che. mATe koI paNa kArya teNe potAnI buddhithI vicArIne na karavuM. badhuM kArya teNe gurune pUchIne 4 42.4vAgag, y:j, zvAsa. sevo, zvAsa bhUyo, it wosa-542vI, zarIra halAvavuM vagere khUba nAnA kAryo che. te vAraMvAra karAya che. e karyA vinA cena na paDe. te kAryo karavA mATe vAraMvAra gurune pUchavuM zakya nathI. vAraMvAra gurune pUchavAthI badho samaya
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 laghukAryAnujJA bahuvelAdezAbhyAM yAcyA / tasminneva gamiSyati / tataH pracchanAtiriktA na kA'pyArAdhanA ziSyeNa karttavyA syAt / yadi ziSyaH punaH punaH pRcchet tarhi gurorapi svakArye vyAghAto bhavet / so'pyanyatkiJcidapi kartuM na zaknuyAt / ata etaddoSaparihArArthaM ziSyeNa muhurmuhuH karttavyAnAM sarveSAmapi kAryANAmanujJA dvAbhyAmAdezAbhyAM pratidinaM prAtaH sakRdeva yaacniiyaa| etAvAdezau pUrvamuktau / yAni kAryANi kAdAcitkAni mahattvapUrNAni ca santi teSAmanujJoparyuktadvyAdezAbhyAM na yAcyate / teSAM svarUpaM guronivedya tadanujJA viziSya yAcanIyA / bhikSATana-samuddezanasthaNDilabhUmivrajana - prazravaNapariSThApana - adhyayana-adhyApana - vaiyAvRttyakaraNa - mArgagamanAdikAni sarvakAryANi ziSyeNa guruM pRSTvaiva karttavyAni / yaduktaM maladhArizrIhemacandrasUridRbdhapuSpamAlAyAH svopajJaTIkAyAM SaDvizatitamagAthAvivaraNe vidyAsAdhakajJAte - 'gurumanApRcchya na kadAcitkarttavyamucchvAsaniHzvAsAvantareNAparakAryam / ' paJcavastuke zrIharibhadrasUribhirapi proktam - * 1sAhUNa jao kappo mottUNaM ANapANamAINaM / kappai na kiMci kAuM ghittuM vA guruapucchAe // 296 // ' pUchavAmAM ja jAya. tethI pUchavA sivAya koI ArAdhanA ziSya na karI zake. jo ziSya vAraMvAra pUche to gurune paNa potAnA kAryamAM aMtarAya thAya. te paNa bIjuM kaMI karI zake nahIM. mATe A doSa TALavA ziSya vAraMvAra karavAnA badhA kAryonI rajA be ja AdezothI dararoja savAre ekavAra mAgI levI. A banne Adezo pUrve kahyA che. je kAryo kyAreka karavAnA hoya ane je mahattvanA hoya tenI rajA upara kahelA AdezothI nathI maMgAtI. temanuM svarUpa gurune jaNAvI temanI rajA alagathI mAMgavI joIe. gocarI javuM, vAparavuM, caMDilabhUmIe javuM, mAtru paraThavavuM, bhaNavuM, bhaNAvavuM, vaiyAvacca karavI, vihAra karavo vagere badhA kAryo ziSya gurune pUchIne ja karavA joIe. puSpamALAnI svopajJa TIkAmAM mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje 26mI gAthAnA vivaraNamAM vidyAsAdhakanA dRSTAMtamAM kahyuM che - "gurune pUchyA vinA kyAreya ucchavAsa-niHzvAsa sivAya bIjuM kArya na karavuM." paMcavastakamAM zrIharibhadrasUri mahArAje paNa kahyuM che ke, sAdhuonI A maryAdA che ke zvAsozvAsa vagere sivAya gurune pUchyA vinA kaMI paNa karavuM ke levuM kahyuM nahIM." 1. sAdhUnAM yataH kalpaH muktvA AnapAnAdIn / kalpate na kiJcitkartuM grahItuM vA gurvapRcchayA // 296 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurupRcchApUrvaM kAryakaraNena ziSyasyaikAntenaiva lAbhaH / 233 yadi sa gurumanApRcchayaiva kAryaM karoti tarhi tasya gurupAratantryaM nazyati / tatazca sa svacchando bhavati / svecchayA pravRttistvArAdhanArUpA na bhavati, kintu virAdhanArUpaiva / tatastasya dIkSA'pi nirarthikA bhavati / tataH sa mokSamArgAddhRzyati / tato mokSAbhilASiNA ziSyeNa dIkSA saphalIkAryA / dIkSAsAphalyaM gurupAratantryeNaiva jAyate / guruparatantratA ca sarvakAryANAM gurvanujJApUrvakameva karaNena bhavati / tataH ziSyeNa sarvakAryeSu guruH praSTavyaH / ziSyasya jJAnamalpaM bhavati / tataH sa lAbhAlAbhau na jAnAti / ziSyo yadi svecchayA pravarttate tahi kadAcittasya hAnirapi bhavati / gurustu gItArtho bhavati / sa dIrghadarzyasti / sa lAbhAlAbhau jAnAti / sa AyatiM cintayati / tato yadA ziSyastaM pRcchati tadA yadi tatkAryaM taddhitAya syAttaddeva so'numati dadAti / yadi tatkAryaM ziSyahAnikAri syAttarhi sa tanniSidhyati / evaM gurupRcchApUrvakaM kAryakaraNena ziSyasyaikAntenaiva lAbho bhavati, alAbhakArikAryasya guruNA niSiddhatvAt / ato hAninivAraNArthamapi ziSyeNa gururavazyameva praSTavyaH / uktaJca zrInemicandrasUriracitapravacanasAroddhArasya saptaSaSTitamadvArasya vRttau zrIsiddhasenasUribhiH - 'tathA gurupracchanazarIrasaMstArakabhUmyAdipratilekhana jo ziSya gurune pUchayA vinA ja kArya kare to tenI guruparAdhInatA nAza pAme. tethI te svacchanda bane. svecchApUrvakanI pravRtti te ArAdhanA nathI paNa virAdhanA ja che. tethI tenI dIkSA paNa nakAmI thAya che. tethI te mokSamArgathI bhraSTa thAya che. tethI mokSanI icchAvALA ziSya dIkSA saphaLa karavI joIe. dIkSAnI saphaLatA gurune parataMtra rahevAthI ja thAya che. guruparataMtratA badhA kAryo gurune pUchIne ja karavAthI thAya che. mATe ziSya badhA kAryomAM gurune pUchavuM. ziSyanuM jJAna thoDuM hoya che. tethI te lAbhAlAbhane na jANe. ziSya jo svecchAthI pravarte to kyAreka tene nukasAna paNa thAya. guru to gItArtha che. teo dIrghadarzI hoya. teo lAbhAlAbha jANatA hoya. teo bhaviSyano vicAra kare. tethI jyAre ziSya temane pUche tyAre jo te kArya tenA hita mATe hoya to teo rajA Ape, jo te kArya ziSya mATe ahitakArI hoya to teo teno niSedha kare. Ama gurune pUchIne kArya karavAthI ziSyane ekAMte lAbha thAya che, kemake ahitakArI kAryano guru niSedha kare che. mATe nukasAna aTakAvavA mATe paNa ziSya gurune avazya pUchavuM joIe. pravacana sAroddhAranA 67mAM dvAranI vRttimAM zrIsiddhasenasUrijIe kahyuM che - 'tathA gurune pUchavuM, zarIra-saMthAro-bhUmI
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 sarvakAryeSu guroH pracchanena tasya vyAghAto bhavediti zaGkA tatsamAdhAnaJca / pramArjanAdisamayoktakriyAkalApapuraHsaraM zayanAdi sAdhunA vidheyam / ' atra sAdhuzayanAdikRtyAnAM samayoktakriyAkalApe gurupracchanamAdau nyastam / tajjJAyate yatsarvakRtyAnAM samayoktakriyAkalApe gurupracchanaM pradhAnabhUtaM varttate / ataH sarvakRtyeSu prathamaM gurupracchanaM vidheym| yadi ziSyo guruM pRSTvA kAryaM karoti tarhi tattasya namratAM vinItatvaM ca dyotyti| yadi sa gurumanApRcchya kAryaM karoti tahi tattasya stabdhatAmuddhatatvaJca vyaJjayati / ataH svavinItatvanamratAdiguNakalAparakSaNArthamapi tena sarvatra guruH praSTavyaH / nanu yadi sarvakAryANi guruM pRSTvaiva karttavyAni tarhi guroH svakAryeSu vyAghAto bhavet tatazca tatkAryANi sIdeyuH / ataH sarvakAryeSu gururna praSTavyaH, parantu keSucidatimahattvapUrNakAryeSveva sa praSTavyaH / zeSakAryANi tu svadhiyA vicAryaiva kartavyAni / evameva ca vinItatvaM bhavati / anyathA guruvyAghAtakRto'vinayo bhavati ? iti cet, na, zAstrakArairuktaM yadatilaghukAryANyeva bahuvelAdezAbhyAM pRSTvA karttavyAni / idameva jJApayati yatzeSAzeSakAryANi jovA ane pramArjivA vagere zAstramAM kahelI kriyA pUrvaka sAdhue zayana karavuM." ahIM sAdhunA suvA vagere kRtyonI zAstrokta kriyAomAM gurune pUchavuM e prathama kahyuM che. tethI jaNAya che ke badhA kRtyonI zAstrokta kriyAomAM gurune pUchavuM e pradhAna che. mATe badhA kRtyomAM pahelA gurune pUchavuM. jo ziSya gurune pUchIne kArya kare to te tenI namratA ane vinItapaNAne batAve che. jo te gurune pUchyA vinA kArya kare to te tenI akkalatAne ane uddhatapaNAne jaNAve che. mATe potAnA vinItapaNuM, namratA vagere guNonA samUhanuM rakSaNa karavA paNa teNe badhA kAryomAM gurune pUchavuM. prazna - jo badhA kAryo gurune pUchIne ja karavAnA hoya to gurune potAnA kAryomAM aMtarAya thAya. tethI temanA kAryo sIdAya. mATe badhA kAryomAM gurune na pUchavuM, paNa keTalAka khUba mahattvanA kAryomAM ja gurune pUchavuM. bAkInA kAryo to potAnI buddhithI vicArIne ja karavA. ema karavAthI ja vinItapaNe thAya che. jo Ama na kare ane dareka kAryamAM gurune pUcha-pUcha kare to gurune aMtarAya karavAno avinaya thAya. javAba - nA, tamArI vAta barAbara nathI. zAstrakAroe kahyuM che ke bahu nAnA kAryo ja bahuvelanA AdezathI pUchIne karavA. A ja jaNAve che ke bAkInA dareka kAryo gurune
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNAdikamakurvanguruH zaraNAgatazIrSakarttakatulyaH / 235 pratyekaM guruM pRSTvaiva karttavyAni / yadyatimahattvapUrNakAryeSveva guruH praSTavyo'bhaviSyattarhi te tathaiva niradekSyanta / na ca kutracidapi taistathA nirdiSTam / ato jJAyate'tilaghukAryAtiriktasarvakAryANi guruM pRSTvaiva karttavyAni / na caivaM gurorvyAghAto'pi bhavati / yataH ziSyapAlanamapi gurukAryameva / tacca ziSyasya hitakaraNenA'hitanivAraNena ca bhavati / tadarthaM tenA'vazyaM ziSyapRcchAyA ucitaH pratyuttaro dAtavyaH / tatazca tatra tasya na ko'pi vyAghAto bhavati, kintvevaMkaraNena tena svakarttavyapAlanameva kriyate ziSyANAJcoddhatatvaM parihiyate / guruNA na kevalaM svasAdhanAyAmeva magnena bhAvyam, kintu sAraNAdinA ziSyA api pariniSThitAH karttavyAH / yadi sa ziSyANAM sAraNAdikaM na karoti tarhi sa zaraNAgatajantuzIrSanikarttakatulyo bhavati / yaduktaM maladhArizrIhemacandrasUribhiH puSpamAlAyAm 1jaha sIsAiM nikiMtai koI saraNAgayANa jaMtUNaM / taha gacchamasAraMto gurUvi sutte jao bhaNiyaM // 337 // tatsvopajJavRttAvapi - 'yathA kazcitpApakarmA zaraNAgatAnAmapi jantUnAM zirAMsi nikRntati pUchIne ja karavA. jo mAtra atimahattvanA kAryomAM ja gurune pUchavAnuM hota to teoe e ja pramANe jaNAvyuM hota. paNa kyAMya temaNe evuM jaNAvyuM nathI. mATe jaNAya che ke bahu nAnA kAryo sivAya badhA kAryo gurune pUchIne ja karavA. Ama karavAthI gurune aMtarAya thAya evuM paNa nathI. kemake ziSyanuM pAlana karavuM e paNa gurunuM kArya ja che. ziSyanuM pAlana ene hitamAM pravartAvavAthI ane ahitathI aTakAvavAthI thAya che. tenI mATe temaNe avazya ziSya pUchelA praznano ucita uttara Apavo joIe. tethI AmAM temane koI aMtarAya thato nathI, paNa Ama karavAthI te potAnA kartavyanuM pAlana ja kare che ane ziSyonuM uddhatapaNuM dUra kare che. gurue mAtra potAnI sAdhanAmAM ja magna na rahevuM joIe, paNa sAraNA vagerethI ziSyone paNa taiyAra karavA joIe. jo teo ziSyone sAraNA vagere na kare to te zaraNe AvelA jIvanuM mAthuM kApanArA samAna bane che. puSpamALAmAM maladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje kahyuM che - "jema koI zaraNe AvelA jIvonA mAthA kApI nAkhe che tema ga7nI saMbhANa nasatA guru 5 vA. bhara satrama hAche..." tenI svopaza TIkAmAM paNa kahyuM che - "jema koI pApI zaraNe AvelA jIvonA mAthA kApI nAkhe che 1. yathA zIrSANi nikRntati kazcit zaraNAgatAnAM jantUnAm / tathA gacchamasArayan gururapi sUtre yataH bhaNitam // 337 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 tilhaarkjnyaatm| - chinatti tathA - tenaiva prakAreNa gururapi saMsArabhItyA zaraNamupagataM gacchaM - sAdhusAdhvIsamudAyarUpamasArayan jJAnadarzanacAritrarUpatacchiraHkarttako draSTavyaH, dravyazIrSe hi karttite ekabhavikaM kSaNikameva duHkhaM, guruNA tu kRtyeSvapravarttitAnAM doSebhyastvanivartitAnAM bhraSTamArgANAM ziSyANAM jJAnAdirUpe bhAvazirasi karttite'nantabhavikA niravadhireva duHkhaprAptiH, sUtre'pi-Agame'pi yato bhaNitamiti gAthArthaH / ' tatraiva gurukRtA'kRtasAraNAdinA ziSyANAM lAbhAlAbhAvapi sadRSTAntau pradarzitau - * 1jaNaNIe anisiddho nihao tilahArao pasaMgeNa / jaNaNIvi thaNaccheyaM pattA anivArayaMtI u // 338 // iya anivAriyadosA sIsA saMsArasAgaramuveMti / viNiyattapasaMgA puNa kuNaMti saMsAravoccheyaM // 339 // bhAvArthaH kiJciducyate - 2nayarammi vasaMtaure igAe kulaitthiyAe vihavAe / tema saMsAranA bhayathI zaraNe AvelA sAdhusAdhvInA samudAyarUpa gacchanI saMbhALa na rAkhatA guru paNa jJAna-darzana-cAritrarUpI temanA mAthA kApanArA che. dravyamAthuM kApavAthI eka bhavamAM thoDA samaya mATe ja duHkha thAya che. guru ziSyone kRtyomAM na pravartAve ane doSothI pAchA na vALe to ziSyo mArgathI bhraSTa thaI jAya. tethI gurue temanuM jJAnAdirUpa bhAva mAthuM kApyuM kahevAya. tenAthI temane anaMta bhavomAM apAra duHkha bhogavavuM paDe. ubha3 bhAgamamA 55 yuM che...." te puSpamALAmAM AgaLa gurunA sAraNAdi karavAthI ziSyane thatA lAbho ane na karavAthI thatA nukasAno dRSTAMta sahita batAvyA che - "mAtA vaDe nahIM niSedhAyelo tala haranAro prasaMgathI haNAyo, tene nahIM aTakAvanArI mAtAnA paNa stana chedAyA. ema ziSyonA doSonuM nivAraNa na thAya to teo saMsArasAgaramAM DUbe che, jo temane vinIta 42||y to saMsA2no aMta 43."TIma tano bhAvArtha // te tyo cha - "saMtapura 1. jananyA aniSiddhaH nihataH tilahArakaH prasaGgena / jananI api stanacchedaM prAptA anivArayantI tu // 338 // iti anivAritadoSAH ziSyAH saMsArasAgaramupeyanti / vinItatvaprasaGgAt punaH kurvanti saMsAravyucchedam // 339 // 2. nagare vasantapure ekasyAH kulastriyAH vidhavAyAH / bAlatve vardhamAnaH putraH snAtvA ArdraH // 1 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilhaarkjnyaatm| 237 bAlatte vaDhto putto hAUNa ulluggo // 1 // nIhario gehAo kassai vaNiyassa haTTadArammi / tilarAsIe uvariM akkhuDio nivvaDai eso // 2 // ullammi tassa aMge bahuyA laggA tilA u aha gehe / pattassa tassa jaNaNI jhADeuM lei te savve // 3 // aha bIyadiNe aMgaM uviccakaraNeNa ullayaM kAuM / nivvaDai taheva jaNaNIvi lei taha ceva jhADeuM // 4 // iya vaDDio pasaMgo evaM ciya so karei paidiyahaM / annannavaNiyadhannAiM harai muhamuTThimAIhiM // 5 // jaNaNI uNa na nivArei tuTThA bahu mannae ya taM savvaM / aha garuyacoriyAsu vilaggo vaDhaMtao eso // 6 // to kahavi gahiyaluddho eso kaiyAvi jovvaNArUDho / rAyapurisehiM patto uvaNijjai vajjhaThANammi // 7 // aha teNa rAyapurisA bhaNiyA jaNaNIe saha pasIUNaM / maha kuNaha ekkavAraM melayamaha tehivi pavannaM // 8 // ANIyA jaNaNIvi hu AsannAe ya tIe to teNa / nagaramAM eka kuLavAna strI vidhavA thaI. teno bALaka hAIne bhInA zarIre gharamAMthI nIkaLyo ane koI vANIyAnI dukAnamAM talanA DhagalA upara paDe che. tenA bhInA zarIra | upara ghaNA tala coMTI gayA. te ghare Avyo eTale enI mAtA khaMkherIne badhA tala laI le che. bIjA divase jANIne zarIra bhInuM karI te ja rIte paDe che, mAtA paNa te ja rIte khaMkherIna tala le che. ema ene Teva paDI gaI. dararoja tema ja kare che. judA judA vANIyAonI dukAnamAMthI muki, moDhA vagerethI anAja hare che. mAtA khuza thaIne tene aTakAvatI nathI. te badhuM sAruM mAne che. moTo thato te moTI corI karavA lAgyo. koIvAra yuvAnImAM corInA mAla sAthe rAjapuruSoe tene pakaDyo ane phAMsIne mAMcaDe laI jAya che. teNe rAjapuruSone kahyuM "ekavAra kRpA karIne mArI mAtA sAthe maLavA do.' temaNe svIkAryuM. mAtAne lAvyA. mAtA najIka AvI eTale teNe charIthI mAtAnA stana niHsRtaH gRhAt kasyacit vaNijaH haTTadvAre / tilarAzerupari skhalitaH nipatati eSaH // 2 // Ardra tasya aGge bahukA lagnAstilAstu atha gRhe / prAptasya tasya jananI lAti tAn sarvAn // 3 // atha dvitIyadine aGgaM upatyakaraNena ArdrakaM kRtvA / nipatati tathaiva jananI api lAti tathaiva // 4 // iti vRddhaH prasaGgaH evameva saH karoti pratidivasam / anyAnyavaNigdhAnyAni harati mukhamuSTyAdibhiH // 5 // jananI punaH na nivArayati tuSTA bahu manyate ca tat sarvam / atha gurukacorikAsvapi lagnaH vardhamAnaH eSaH // 6 // tataH kathamapi gRhitalodhraH eSaH kadAcit yauvanArUDhaH / rAjapuruSaiH prAptaH upanIyate vadhyasthAne // 7 // atha tena rAjapuruSAH bhaNitAH jananyA saha prasIdya mama kuruta sakRt melakamatha tairapi prapannam // 8 // AnItA jananI api khalu AsannAyAH ca tasyAH tatastena /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 tilkhaarkjnyaatm| churiyAe thaNaccheo jhatti kao to jaNo savvo // 9 // hAhAravamuhalo pucchae tayaM to bhaNei eso'vi / ettiyamaNatthANa kAraNaM maha imA jAyA // 10 // jai suhumacoriyAsuM bAlatte maM imA nivArijjA / to bAyarAsu tAsuM na hu evamahaM payarTIto // 11 // evamiNaMti jaNassavi pariNayamevaM dugaMpi nAsei / niccamakajjapasaMgaM gurUvi sIsANa'vAraMto // 12 // ' __ evaM ziSyapAlanamapi gurudharma eva / tatastatpRSTapraznAnAmuttaradAne gurorvyAghAto na bhavati / pratyuta yadi sarvakAryeSu ziSyo guruM pRcchati tarhi gurustaM vizvasiti / tato guruH prasanno bhavati / tataH sarvakuvikalpAnparityajya ziSyeNa sadA guruM pRSTvaiva kAryaM karttavyam / ___ mArgAnabhijJo jano yadISTasthAnagamanamArga mArgavatinaM kaJcitpRcchet tahi sa sukhainaiveSTasthAnaM prApnuyAt / yadi sa mArgaM na pRcchettarhi kadAcitsa iSTasthAnADhUrataraM gacchet, kadAcicca hasvamArge satyapi dIrghamArgeNeSTasthAnaM prApnuyAt / ato mArgaM gacchatA sadA pRcchakena bhaavym| yaH pRcchati sa sukhI bhavati, yo na pRcchati sa bhrAmyati / / kApI nAkhyA. loko hAhAkAra karIne pUchavA lAgyA. teNe kahyuM, "mArA ATalA anarthonuM kAraNa A mAtA che. jo nAnapaNamAM nAnIcorIthI mane aTakAvyo hota to huM moTI corI karato na thAta. lokone thayuM ke barAbara che. ema ziSyonA haMmezA akAryanA prasaMgane nahIM vAratA guru paNa potAno ane temano banneno nAza kare che.' Ama ziSyonuM pAlana karavuM e paNa guruno dharma ja che. mATe teNe pUchelA praznonA javAba ApavAmAM gurune aMtarAya na thAya. unheM jo badhA kAryomAM ziSyo gurune pUche to gurune tenI upara vizvAsa bese che. tethI guru prasanna thAya tethI badhA kuvikalpo tyajIne ziSya haMmezA gurune pUchIne ja kArya karavuM. rasto nahIM jANato mANasa jo iSTa sthAne pahoMcavAno rasto raste cAlatA koIne pUche to te sukhethI iSTasthAne pahoMcI jAya. jo te rasto na pUche to kyAreka te iSTa sthAnathI vadhu dUra jato rahe, kyAreka TUko rasto hovA chatAM te lAMbA rastAthI iSTa sthAne pahoMce. mATe raste jatA haMmezA pUchatA rahevuM. je pUche che te sukhI thAya che, je nathI pUchato te bhaTake che. churikayA stanacchedaH jhaTiti kRtaH tataH janaH sarvaH // 9 // hAhAravamukharaH pRcchati taM tataH bhaNati eSo'pi / etAvadanAnAM kAraNaM mameyam // 10 // yadi sUkSmacorikAsu bAlatve mAmiyaM nyavArayiSyat / tataH bAdarAsu tAsu na khalu evamahaM prAvatiSyam // 11 // evametaditi janasyApi pariNatamevaM dvau api nAzayati / nityamakAryaprasaGgaM gururapi ziSyAnAmanivArayan // 12 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadA pRcchakena bhAvyam / 239 evaM ziSyo muktimArgAnabhijJo'sti, gurustu mArgajJo'sti / yadi ziSyo guruM pRSTvA kAryANi karoti tarhi sa zIghraM muktiM prayAti, yadi sa guruM na pRcchati tarhi kadAciccireNa muktiM prApnoti, kadAcicca dIrgha saMsAraM bhramati / ato'dhyAtmamArgapathikena ziSyeNA'pi sadA pRcchakena bhAvyam / yadi sa pRcchati tarhi saMsAraM tarati, yadi na pRcchati tarhi saMsAre nimajjati / evamasminvRtte 'ziSyeNa sarvakAryeSu guruH praSTavyaH' iti kathanenedaM sUcitaM yat ziSyasya sarvAH pravRttayo guruNA jJAtA eva syuH / ziSyo guroH pracchannaM kimapi na kuryAt / ziSyaH kiM paThati, kutropavizati, kutra gacchati, kadA gacchati, kena saha saMlapati, kadA pratyAgacchati, kiM bhuGkte, kadA svapiti, kiM tapaH karotItyAdikaM sarvaM guruNA viditameva syuH / yadi ziSyo guroH pracchannaM kimapi kuryAttarhi sA mAyA bhavet / sA ca kaTuvipAketi pUrvamuktameva / tato'yamatra rahasyArthaH - ziSyeNa guroH kimapi na gopanIyam / svajIvanasya sUkSmA'pi pravRttistena gurorjJApanIyA / rogI vaidyAtkimapi na gopAyati, sa tasmai sarvaM kathayati, yataH sa rogamuktiM kAGkSate vaidyaM ca rogamocakatvena zraddadhAti / evaM ziSyo'pi bhavarogamuktimabhilaSati, gururbhavarogamocako'sti / tataH ziSyeNa ema ziSya muktino mArga nathI jANato. guru mArganA jANakAra che. jo ziSya gurune pUchIne kAryo kare to te jaldIthI mukti pAme. jo te gurune na pUche to kyAreka lAMbA samaye mokSe pahoMce ane kyAreka dIrgha saMsAramAM bhaTake. mATe adhyAtmamArganA musAphara ziSya paNa haMmezA pUchatA rahevuM. jo te pUche to saMsArane tare, jo na pUche to saMsAramAM DUbe. Ama A zlokamAM 'ziSya badhA kAryomAM gurune pUchavuM" ema kahevA vaDe e sUcavyuM ke ziSyanI badhI pravRttio guru jANatA ja hoya. ziSya guruthI chUpI rIte kaMI paNa na kare. ziSya zuM bhaNe che, kyAM bese che, kyAM jAya che, kyAre jAya che, konI sAthe vAta kare che, kyAre pAcho Ave che, zuM vApare che, kyAre suve che, zuM tapa kare che vagere badhuM guru jANatA ja hoya. jo ziSya guruthI chUpI rIte kaMI paNa kare to te mAyA che. mAyAnA phaLa kaDavA che te pUrve kahyuM che. tethI ahIM rahasyArtha Avo che - ziSya guruthI kaMI paNa chUpAvavuM nahI. potAnA jIvananI nAnAmAM nAnI pravRtti paNa teNe gurune jaNAvavI. rogI vaidyathI kaMI chupAvato nathI. te tene badhuM kahe che. kemake tene rogamAMthI mukta thavuM che ane vaidya rogane dUra karaze evI ene zraddhA che. ema ziSya paNa saMsArarUpI rogamAMthI mukta thavA icche che. guru saMsArarogane dUra karanAra che. mATe ziSya
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 ziSyarogiNA guruvaidyAnna kimapi gopanIyam / guruH zraddhAtavyaH / tato na tasmAtkimapi gopanIyam / yadi rogI vaidyAtkimapi gopAyati tarhi tasya rogavRddhireva bhavati, vaidyasya tu na kA'pi hAnirjAyate, evaM ziSyo'pi yadi guroH kimapi gopAyati tarhi tasya bhavarogavRddhireva jAyate, gurostu na kimapi hIyate / svajIvanasya sarvA manovAkkAyaceSTA yo guroH puro mutkalahRdayena prakaTIkaroti, mokSamArgastasya mutkalo bhavati / yaH svajIvanaceSTA gurorgopAyati, mokSamArgastasya gupto bhavati / / mumukSuNA ziSyeNa svajIvane dvau niyamau karttavyau - 1) guruya'tkathayati tatkaraNIyam, 2) svajIvanapravRttayo gurave nivedanIyAH / atra kulake prathamo niyamazcaturdazavRttena kathitaH dvitIyazcAnena SoDazavRttena sUcitaH / tato'yamatropanayaH - guroH kimapi na gopanIyam / sarvakAryANi guruM pRSTvA karaNena ziSyeNa dazavidhacakravAlasAmAcAryAzcaturthapaJcamyau sAmAcAryA ArAddhe / pRccheti caturthI sAmAcAryasti / tasyA arthaH - guruM pRSTvA kArya karttavyam / paJcamI sAmAcArI pratipRcchAnAmnyasti / tasyA arthaH - kAryAvasare punarguruM pRSTvaiva pravartanIyam / yaduktaM sAmAcArIprakaraNe tatsvopajJaTIkAyAJca mahopAdhyAya guru upara zraddhA rAkhavI. tethI temanA thakI kaMI paNa chupAvavuM nahIM. jo rogI vaidyathI kaMI paNa chupAve to teno ja roga vadhe, vaidyane kaMI nukasAna na thAya. ema ziSya paNa jo guru thakI kaMI paNa chupAve to teno ja saMsAraroga vadhe, gurune kaMI nukasAna na thAya. potAnA jIvananI mana-vacana-kAyAnI badhI pravRttio je guru AgaLa khullA hRdaye pragaTa kare che teno mokSamArga khullo thaI jAya che. je potAnA jIvananI pravRttio guruthI chupAve che teno mokSamArga baMdha thaI jAya che. mokSanI icchAvALA ziSya potAnA jIvanamAM be niyama karavA - 1) guru je kahe te karavuM, ane 2) potAnA jIvananI pravRttio gurune kahevI. A kulakamAM pahelo niyama 14mA zlokamAM sUcavyo che ane bIjo niyama A 16mA zlokamAM sUcavyo che. tethI ahIM upanaya Avo che - guruthI kaMI paNa chupAvavuM nahIM. badhA kAryo gurune pUchIne karavAthI ziSya dazavidha cakravAla sAmAcArImAMthI cothI ane pAMcamI sAmAcArInI ArAdhanA kare che. cothI sAmAcArI - pRcchA che. teno artha e che ke gurune pUchIne kArya karavuM." pAMcamI sAmAcArI pratikRcchA che. teno artha e che ke "kArya karatI vakhate pharI gurune pUchIne ja kArya karavuM." sAmAcArIprakaraNa ane tenI svopajJa TIkAmAM
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRcchaasaamaacaarii| 241 zrIyazovijayagaNivaryaiH - 1NiyahiyakajjapaiNNANiveaNaM pai guruM viNayapuvvaM / ApucchaNatti NeyA seyaM tappuvvayaM kammaM // 46 // Niyatti / guruM - dharmAcAryaM prati vinayapUrvaM - gurubhaktyabhimukhamana:pariNAmapUrvaM nijahitakAryapratijJAnivedanamApRcchati bhaNitA, iti lakSaNakathanaparisamAptau / tena gurubhinnaM prati, taM pratyapi vinayaM vinA vA svahitakAryapratijJAnivedane, guruM prati vinayapUrvaM parahitasya svA'hitasya vA pratijJAnivedane, svahitakRtatvAdinivedane vA uktanivedanavirahitakriyAmAtre vA nA''pRcchAvyavahAraH / tatpUrvakaM - uktalakSaNalakSitA''pracchanApUrvakaM karma-kAryaM zreyaH vakSyamANarItyA yatihitakaram / sarvaM vAkyaM sAvadhAraNamiti nyAyAdApracchanApUrvameva karma zreyo nAnyathA, AjJAvirAdhanAditibhAvaH // 46 // ___pucchA kira paDipucchA gurupuvvaNiveiyassa aTThassa / kajjaMtarAijANaNaheDaM dhIrANa kiisamae // 51 // pucchatti, kila iti satye, guruNA pUrvaniveditasyArthasya pRcchA pratipRcchA 'bhaNyate' iti zeSaH pRcchA coktalakSaNaiva / nivedanaM ca vidhiniSedhAnyatara upadezaH / tena na guruNA pUrvamaniveditasyArthasya pRcchAyAM pUrvaniveditasyApi pRcchAguNavirahitakathanamAtre vA'tivyAptiH, apavAdato nissiddhprtimahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje kahyuM che - "vinayapUrvaka gurune potAnA hitakAryanI pratijJA jaNAvavI te A pRcchA sAmAcArInuM lakSaNa che. tethI guru sivAya bIjAne jaNAve, athavA gurune vinaya vinA jaNAve, athavA gurune vinayapUrvaka bIjAnA hitanI ke potAnA ahitanI pratijJA jaNAve, athavA potAnuM hita kArya karyuM che ema jaNAvavuM, athavA ukta nivedana vinAnI badhI kriyAomAM ApRcchAno vyavahAra nathI thato. ApRcchApUrvaka kArya karavuM te sAdhu mATe hitakara che. ApRcchApUrvakanuM kArya ja hitakara che, tenA vinAnuM nahIM, kemake ApRcchA vinA kArya karavAthI AjJAnI virAdhanA thAya che. gurue pUrve jaNAvelI bAbata pharIthI pUchavI te pratipRcchA kahevAya che. gurue pUrve jaNAvelI bAbata hakArAtmaka ke nakArAtmaka hoya. tethI gurue pahelA nahIM jaNAvelI bAbata pUchavI, athavA gurue pahelA jaNAvelI bAbata hoya paNa pRcchAnA guNa vinAnuM 1. nijahitakAryapratijJAnivedanaM prati guruM vinayapUrvam / ApRcchanA iti jJeyA zreyaH tatpUrvakaM karma // 46 // 2. pRcchA kila pratipRcchA gurupUrvaniveditasya arthasya / kAryAntarAdijJAnahetoH dhIrANAM kRtisamaye // 51 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 prtipRcchaasaamaacaarii| pRcchAyAmavyAptirvetyAdi bhAvyam / atha keSAM kadA kiMnimittaM vaiSA bhavati ? ityAha - dhIrANAM - gurvAjJApAlanabaddhakakSANAM sAdhUnAmiti zeSaH, kRtisamaye - kAryavidhAnakAle kAryAntaraM vivakSitakAryAdanyatkAryaM tadAdiryeSAM tanniSedhAdInAM teSAM 'jANaNa' iti jJAnaM saiva hetustasmAd, dvitIyAyAH paJcamyarthatvAt / kAryAntarAdIni cAmUni - kajjaMtaraM, Na kajjaM teNaM, kAlaMtareNa kajjaMti / aNNo vA taM kAhiti, kayaM ca emAiA heU // (paMcA0 12-31) iti gAthApratipAditAnyavaseyAni / asyAzcAyamarthaH - pratipRSTo hi guruH kadAcit (1) prAgAdiSTakAryAdanyakAryamAdizet, (2) tena prAgAdiSTena kAryeNa na kAryaM - na prayojanamiti vA brUyAt, (3) kAlAntareNa = avasarAntareNa vA kAryamiti vA'nujAnIyAt, (4) anyo vA'dhikRtabhinnaH ziSyastatkariSyatItyabhidadhyAt, (5) kRtaM vedaM kenaciditi pratipAdayet, (6) AdizabdAttasyaiva vA kAryasya vizeSaM brUyAt / tadetatkAryajijJAsayA pratipRcchaucityamiti bhAvaH / na caitAdRzajijJAsAM vinaiva pUrvagurUpadezapAlanAdeveSTasiddheH kiM pratipRcchayA ? iti vAcyam, gurUpadezAtkiyacciravilambe pratipRcchAyA avasaraprAptatayA tadakaraNe pratyavAyaprasaGgAditi dig // 51 // ' mAtra kathana ja hoya to tene pratipRcchA na kahevAya. apavAdathI gurue niSedha karelI bAbata pharI pUchavAne paNa pratipRcchA kahevAya. prazna - A pratipRcchA kyAre kone zA mATe hoya ? javAba - gurunI AjJA pALavAnA nirdhAravALA sAdhuone kArya karatI vakhate anya kAryo ke prakRti kAryano niSedha vagere jANavA mATe pratipRcchA sAmAcArI hoya. anya kAryo AvA hoya - pUrve kahelAthI anya kArya kahe, pUrve kahelA kAryanI jarUra na hoya, hamaNA na karavAnuM hoya pachI karavAnuM hoya, bIjo sAdhu te kArya karavAno hoya, koIke te kArya karI dIdhuM hoya vagere. AvA kAryo jANavAnI icchAthI pratipRcchA karavI ucita che. prazna - AvI jijJAsA na hoya to paNa pUrve gurue kahela bAbatanuM pAlana karavAthI ISTanI siddhi thAya che to zA mATe pratipRcchA karavI ? javAba - gurue kahyA pachI thoDA samayano vilaMba thAya to pratipRcchAno avasara cha. tyAre te na 43 to nusAna thAya." 1. kAryAntaraM, na kAryaM tena, kAlAntareNa kAryamiti / anyo vA tat kariSyati, kRtaM ca evamAdikAH hetavaH // (paMcA0 12-31)
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM vRttam / gurumanApRcchya kAryakaraNena sAmAcAryA api bhaGgo bhavati // 16 // avataraNikA evaM sarvakAryeSu guruH praSTavya iti sAmAnyena prajJApyA' vizeSeNa spaSTayati chAyA = - mUlam mA puNa egaM pucchiya, kujjA do tinni avarakiccAI / lahuesuvi kajjesuM, esA merA susAhUNaM // 17 // mA punaH ekaM pRSTvA kuryAt dve triNi aparakRtyAni / laghukeSvapi kAryeSu, eSA maryAdA susAdhUnAm // 17 // daNDAnvayaH puNa egaM pucchiya do tinni avarakiccAI mA kujjA, susAhUNaM lahu suvi kajjesu esA merA // 17 // hemacandrIyA vRtti: - puna: - kiJcArthe, pUrvazlokoktasAmAnyanirUpaNApekSayA'sminzloke vakSyamANavizeSanirUpaNaM prastAvayati, ekaM - advitIyam, kAryamiti gamyam, pRSTvA anujJApya, dve - jaghanyasaG khyAtarUpe, triNi madhyamasaG khyAtarUpANi, vetyadhyAhAryam, tato'yamarthaH dve triNi vA, upalakSaNAdadhikAni vA aparakRtyAni - aparANi gurvanujJApitakAryAtiriktAni tAni ca tAni kRtyAni kAryANItyaparakRtyAni tAni karmatApannAni, mA niSedhe, kuryAt anutiSThet, kimarthamekaM pRSTvA dve triNi vA'parakRtyAni na karttavyAni ? iti praznasyottaramuttarArdhena dadAti granthakRt, susAdhUnAM sAmAcArIpAlanapraviNatvena zobhanAH sAdhavaH sAdhayanti mokSamArgamiti sAdhavo yadvA svAdhyAyaM kurvantIti sAdhavo yadvopasargaparISahAnsahanta iti sAdhavo yadvA sevAM kurvantIti gurune pUchyA vinA kArya karavAthI sAmAcArIno paNa bhaMga thAya che. (16) avataraNikA - Ama badhA kAryomAM gurune pUchavuM ema sAmAnyathI jaNAvI have e ja bAbata vizeSathI spaSTa kare che zabdArtha - vaLI eka pUchIne bIjA be traNa kAryo na karavA, susAdhuonI nAnA kAryomAM paNa A maryAdA hoya che. (17) - - - 243 - dhunaitadeva - hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - pUrvazlokamAM karelA sAmAnya nirUpaNanI apekSAe A zlokamAM vizeSathI nirUpaNa kare che. guru pAse eka kArya karavAnI rajA mAMgIne gurue rajA nahIM ApelA bIjA be-traNa ke vadhu kAryo na karavA. kema ? susAdhuonI A maryAdA hoya che ke moTA kAryomAM to gurune pUche ja paNa nAnA kAyomAM paNa gurune pUche. mokSamArgane sAdhe te sAdhu, athavA svAdhyAya kare te sAdhu, athavA upasargo-pariSahone
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 sakRtpRSTvA'nekakAryakArI ziSyo maayaavii| sAdhavo yadvA sAhAyyaM kurvantIti sAdhavo yadvA sattvaM sphorayantIti sAdhavo yadvA saMyama pAlayantIti sAdhavo yadvA samatvaM dhArayantIti sAdhava ityaSTasakAramayaM sAdhutvam, zobhanAzca te sAdhavazceti susAdhavaH, teSAmiti susAdhUnAm, laghukeSu - laghUni - sUkSmANyeva laghUkAni, svArthe ka-pratyayaH, teSviti laghukeSu, api - susAdhUnAM mahAkAryeSveSaiva maryAdA'sti, laghukAryeSvapyeSaiva maryAdA'stIti dyotanArtham, kAryeSu - prayojaneSu, eSA - pratyekakAryeSu gurupracchanarUpA, maryAdA - sAmAcArI, astItyadhyAhAryam / ayaM saGi kSapto'rthaH, vistRtArthastvevam - guruM pRSTvaiva kAryaM karttavyamiti sAmAcArI jJAtvA kazcinmAyAvI paNDitaMmanyaH ziSyaH svavikalpitakAryakaraNArthaM sakRdguruM pRSTvA'nekAni kAryANi karoti / tadduSTapravRttinirodhanArthaM granthakAro'sminzloke pRcchAsAmAcAryA vizeSArthaM vyatirekeNa darzayati / sakRdguruM pRSTvA'nekakAryakaraNamiti na pRcchAsAmAcAryA arthaH / pratyekakAryaM guruM pRSTvA karttavyamiti pRcchAsAmAcAryarthaH / ata: sUkSmadhiyaitadarthaM jJAtvA pravartanIyam / sthUladhiyA pravarttanenA''tmavaJcanA na karttavyA / sakRdguruM pRSTvA'nekakAryakArI ziSyaH svamanogataM bhAvaM gopAyitvA bahiH svAtmAnaM gurubhaktaM darzayati / taM dRSTvA jano vadati - 'dhanyo'yaM ziSyo yo guruM pRSTvaiva kAryaM karoti / ' parantu tattvatastasya na ko'pi lAbho jAyate / yatastasya manasi sakRdguruM pRSTvA'nekakAryANi gurvajJAtAni karttavyAni sahe te sAdhu, athavA sevA kare te sAdhu, athavA sahAya kare te sAdhu, athavA sattva phorave te sAdhu. athavA saMyama pALe te sAdhu. athavA samatA dhare te sAdhu. Ama sAdhupaNuM ATha sa-2thI banej cha. A saMkSipta artha che. vistRta artha Avo che - 'gurune pUchIne kArya karavuM joIe? evI sAmAcArI jANIne koIka potAne paMDita mAnato mAyAvI ziSya pote vicArelA kAryane karavA mATe ekavAra gurune pUchIne aneka kAryo kare. tenI duSTa pravRttine aTakAvavA graMthakAra A zlokamAM vyatirekathI pRcchA sAmAcArIno vizeSa artha batAve che. eka vAra gurune pUchIne aneka kArya karavA e pRcchA sAmAcArIno artha nathI. dareka kArya gurune pUchIne karavuM e pRcchA sAmAcArIno artha che. mATe sUkSma buddhithI A artha jANIne pravartavuM. sthUla buddhithI pravartIne AtmAne Thagavo nahIM. ekavAra gurune pUchIne aneka kArya karanAro ziSya potAnA mananA bhAva chupAvIne bahAra potAne guruno bhakta batAve che. tene joIne loko kahe che - "A ziSya dhanyavAdane pAtra che je gurune pUchIne ja kArya kare che.' paNa vAstavamAM tene koI lAbha nathI thato, kemake tenA manamAM ekavAra
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ saadhucturbhnggii| 245 svAtmanazca gurubhaktatvayaza:rakSaNIyamiti bhAvo vartate / evaMkaraNena sa guruM vaJcayati / vastutastu tena svAtmaiva vaJcyate / yato yathoktarItyA sAmAcArIpAlanena tasya karmanirjarArUpo mahAnlAbho'bhaviSyat / taM tyaktvA tena guruvaJcanajAyamAnakarmabandhaH svIkRtaH / kathaJcitsAmAcAripAlane'pi vastutastena sAmAcArI virAddhaiva / ataH ziSyeNa pratyekaM kArya guruM pRSTvA karttavyam, na tu sakRtpRSTvA'nekakAryANi karttavyAni / suvihitasAdhavaH sUkSmamapi kAryaM guruM pRSTvaiva kurvanti / atra sAdhuzabdapUrvavartisUpasargeNedaM jJApyate yaccaturthabhaGgavattisAdhUnAmeveyaM sAmAcArI yatsUkSmeSvapi kAryeSu guruH praSTavyaH / nanu bhavatA sAdhusambandhinI na kA'pi caturbhaGgI pradarzitA, tatko'yaM caturtho bhaGgaH kIdRzAzca tadvartisAdhavaH? iti cet, dhIro bhava, mA tvarasva, zRNu, sAdhavazcaturvidhAH santi - 1) siMhavatpravrajya zRgAlavatpravrajyApAlakA iti prathamo bhnggH| 2) zRgAlavatpravrajya siMhavatpravrajyApAlakA iti dvitIyo bhaGgaH / 3) zRgAlavatpravrajya zRgAlavatpravrajyApAlakA iti tRtIyo bhaGgaH / 4) siMhavatpravrajya siMhavatpravrajyApAlakA iti gurune pUchIne gurue nahIM jANelA aneka kArya karavA ane pote gurubhakta che evo yaza phelAyelo rAkhavo' Avo bhAva che. Ama karavAthI te gurune Thage che. hakIkatamAM te potAnI jAtane ja Thage che. kemake zAstramAM kahyA mujaba sAmAcArI pALI hota to tene ghaNI karmanirjarA thaI hota. tene choDIne teNe gurune ThagavAthI thato karmabaMdha svIkAryo. koIka rIte sAmAcArI pALavA chatAM vAstavamAM teNe sAmAcArInI virAdhanA ja karI che. mATe ziSya dareka kArya gurune pUchIne karavuM, ekavAra pUchIne aneka kArya na karavA. kemake suvihita sAdhuo nAnuM paNa kArya gurune pUchIne ja kare che. ahIM sAdhu zabdanI AgaLa rahelo "su" upasarga jaNAve che ke cothA bhAMgAnA sAdhuonI ja A sAmAcArI hoya che ke nAnA kAryomAM paNa gurune pUchavuM. prazna - tame sAdhunI koI caturbhAgI batAvI nathI. tethI A cotho bhAMgo kayo ane temAM rahelA sAdhuo kevA ? javAba - dhIraja rAkha, utAvaLa na kara, sAMbhaLa. sAdhuo cAra prakAranA hoya che. 1) siMhanI jema dIkSA laI ziyALanI jema tene pALanArA. A pahelo bhAMgo. 2) ziyALanI jema dIkSA laI siMhanI jema tene pALanArA. A bIjo bhAMgo. 3) ziyALanI jema dIkSA laI ziyALanI jema tene pALanArA. A trIjo bhAMgo. 4) siMhanI jema dIkSA
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 sAdhucaturbhaGgI / caturtho bhaGgaH / eteSAM catUrNAM bhaGgAnAmayaM bhAvArtha: / siMhaH sattvazAlI bhavati / sa svaparAkrameNaiva pazUnhatvA svodaraM pUrayati / so'nyasya kasyacidapi sAhAyyaM nA'pekSate / zRgAlaH sattvahIno bhavati / parairhatAnAmardhakhAditAnAM pazUnAM mAMsaM sa bhuGkte / sa svaparAkramaM na sphorayati / alpAyAsena bahulAbhArjanamiti tasya cittavRttirasti / saGkSepeNedaM kathitaM bhavati - siMhaH sAttvikatAyAH pratiko'sti zRgAlazca sattvahInatAyAH / prathamabhaGgavartisAdhuH siMhavatpravrajya zRgAlavatpravrajyAM pAlayati / sa tIvravairAgyeNa pravrajati, prArambhikajIvane tasya sarvA''rAdhanA yathAvidhyutkRSTatamA ca bhavati / parantu zanaiH zanaistasya vairAgyarAgo haridrArAgavadapagacchati / tataH sa saMyame zithilIbhavati / sa sarvA ArAdhanAH rAjaviSTivadyathAkathaJcitkaroti / atra kaNDarikamunirudAharaNarUpo jJeyaH / dvitIyabhaGgavarttisAdhuH zRgAlavatpravrajya siMhavatpravrajyAM pAlayati / prArambhikajIvane tasya vairAgyaM mandaM bhavati / sarvAH kriyAH sa yathAkathaJcitkaroti / zanaiH zanaiH sahavarttisAdhukriyAdarzanazAstrAbhyAsagurudattavAcanAdibhistasya vairAgyarAgaH kRmirAgavaddRDhatamo jAyate / tasya sarvA''rAdhanA yathAvidhyutkRSTatamA ca jAyate / atra metAryamunimArakasuvarNakArajJAtaM jJeyam / tRtIyabhaGgavarttisAdhuH zRgAlavatpravrajya laI siMhanI jema tene pALanArA. A cotho bhAMgo. A cAra bhAMgAono bhAvArtha Avo che - siMha sattvazALI hoya che. te potAnA parAkramathI ja pazuone haNIne potAnuM peTa bhare che. te bIjA koInI madadanI apekSA rAkhato nathI. ziyALa sattvahIna hoya che. bIjAe mArelA ane aDadhA khAdhelA pazuonuM mAMsa te khAya che. te potAnuM parAkrama phoravato nathI. thoDI mahenatathI ghaNuM meLavavAnI tenI manovRtti hoya che. TUMkamAM kahIe to siMha e sAttvikatAnuM pratIka che ane ziyALa sattvahInatAnuM pratIka che. pahelA bhAMgAvALo sAdhu siMhanI jema dIkSA laI ziyALanI jema tene pALe che. te tIvra vairAgyathI dIkSA le che. zarUAtanA saMyamajIvanamAM tenI badhI ArAdhanA vidhipUrvakanI ane utkRSTa hoya che. paNa dhIme dhIme teno vairAgyano raMga haLadaranA raMganI jema UDI jAya che. tethI te saMyamamAM zithila thAya che. te badhI ArAdhanAo rAjAnI veThanI jema jema tema kare che. ahIM udAharaNa tarIke kaMDarika muni jANavA. bIjA bhAMgAvALo sAdhu ziyALanI jema dIkSA laI siMhanI jema cAritra pALe che. zarUAtanA saMyamajIvanamAM teno vairAgya maMda hoya che. badhI kriyAo te jema-tema kare. dhIme dhIme sAthe rahelA sAdhuonI kriyA joIne, zAstrono abhyAsa karIne, gurue ApelI vAcanA vagere vaDe teno vairAgya kiramajanA raMganI jema dRDha bane che. tenI badhI ArAdhanA vidhipUrvakanI ane utkRSTa thAya che. ahIM metAraja munine mAranArA sonInuM daSTAnta jANavuM. trIjA bhAMgAmAM rahela sAdhu ziyALanI
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 saadhucturbhnggii| zRgAlavatpravrajyAM pAlayati / ayaM sAdhurmandavairAgyeNa pravrajati / pazcAdapi tasya vairAgyaM mandameva bhavati / AdyantaparyantaM samagramapi tasya saMyamajIvanaM zithilAcAreNa vyAptaM bhavati / atra tathAvidhacaityavAsisAdhudRSTAnto'vaseyaH / caturthabhaGgavatisAdhuH siMhavatpravrajya siMhavatpravrajyAM pAlayati / ayaM sAdhustIvravairAgyeNa pravrajati tadeva ca vairAgyaM yAvajjIvamanupAlayati / evaM samagramapi tasya saMyamajIvanaM prakRSTasAdhanAmayaM bhavati / lezamAtro'pi zithilAcArastatra praveSTuM na zaknoti / atra kAkandIvAstavyadhanyAnagArajJAtaM bodhyam / evaM caturNA bhaGgAnAM prarUpaNA kRtaa| etebhyazcaturtho bhaGga upAdeyaH / uktaJca zrIdazavaikAlikasUtre AcArapraNidhinAmASTamAdhyayane zrIzayyaMbhavasUribhiH - ''jAi saddhAi nikkhaMto, pariAyaTThANamuttamaM / tameva aNupAlijjA, guNe AyariasaMmae // 61 // ' caturthabhaGgavartisAdhava eva laghuSvapi kAryeSu guruM pRcchanti, yathAvidhisaMyamapAlanaratatvAt / dvitIyabhaGgavartisAdhavastvArambhe tAdRzA na santi, pazcAttu te'pi tAdRzA bhavanti / prathamatRtIyabhaGgavartisAdhavo gurumanApRcchyaiva kAryANi kurvanti sakRdvA pRSTvA'nekAni kAryANi jema cAritra laI ziyALanI jema tene pALe che. A sAdhu maMda vairAgyathI dIkSA le che. pachI paNa teno vairAgya maMda ja rahe che. zarUAtathI chevaTa sudhInuM tenuM saMyama jIvana zithilAcArathI vyApeluM hoya che. ahIM tevA prakAranA caityavAsI sAdhunuM dRSTAMta samajavuM. cothA bhAMgAmAM rahela sAdhu siMhanI jema cAritra laI siMhanI jema tene pALe che. A sAdhu tIvra vairAgyathI cAritra le che ane te ja vairAgya jIMdagIbhara TakAvI rAkhe che. Ama tenuM saMpUrNa jIvana sAdhanAmaya hoya che. thoDo paNa zithilAcAra temAM pesI zakato nathI. ahIM kAkaMdInA dhannA aNagAranuM udAharaNa jANavuM. Ama cAra bhAMgA batAvyA. AmAMthI cotho bhAMgo upAdeya che. dazavaikAlikasUtranA AcArapraNidhi nAmanA AThamA adhyayanamAM zrI zayyabhavasUri mahArAje kahyuM che - ""je zraddhAthI saMsAramAMthI nIkaLI uttama cAritrane pAmyo che, AcAryane saMmata guNamAM te ja zraddhA TakAvI rAkhaje." cothA bhAMgAmAM rahelA sAdhuo ja nAnA kAryomAM gurune pUche che, kemake teo vidhipUrvaka cAritra pALanArA che. bIjA bhAMgAvALA sAdhuo zarUAtamAM tevA nathI hotA paNa pachI teo paNa tevA thaI jAya che. pahelA ane trIjA bhAMgAvALA sAdhuo gurune pUchyA vinA ja kArya kare che 1. yayA zraddhayA niSkrAntaH, paryAyasthAnamuttamam / tAmeva anupAlayet, guNe AcAryasammate // 61 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 pratyekaM kAryaM gurupRcchApUrvaM kartavyamiti pratipRcchAsAmAcAryapi sUcayati / kurvanti, zithilAcAritvAt / ato yuktamuktaM granthakRtA yatsusAdhUnAM sarvakAryeSu gurupracchanamaryAdA'sti / pratipRcchAsAmAcAryapImamevA) sUcayati yatpratyekaM kAryaM guruM pRSTvaiva karttavyam, na punaH sakRtpRSTvA'nekakAryANi karttavyAni / yadi guruM sakRtpRSTvA'nekakAryANi karttavyAnyabhaviSyastarhi pratipRcchAsAmAcAryA astitvameva nA'bhaviSyat / yataH kAryakaraNAtpUrvaM sakRttu ziSyeNa pRSTameva / sA tu pRcchAsAmacArI bhavati / yadi sakRtpRSTvA'nekakAryANi karttavyAni syustahi punaH kAryAvasare pracchanA''vazyakatA na bhavet, prathamavArapRSTenaiva tatkaraNasambhavAt / tatazca pratipRcchAsAmAcAryA vidyamAnataiva na syAt, pRcchAsAmAcAryaiva tatkAryasya bhUtatvAt / tatazca navavidhaiva sAmAcArI syAt / zrUyate ca sarve'Svapi grantheSu sAmAcAryA dazavidhatvam / tataH pratipRcchAsAmAcAryA''vazyakyeva / tataH kAryakaraNAtpUrvaM gurau pRSTe satyapi punaH kAryakaraNA'vasare guruH praSTavya eva / tatazcedaM sUcitaM bhavati yatpratyekakAryaM guruM pRSTvaiva karttavyam / yadi mArgaH saralo na bhavet, kintu gUDho bhavet, pathikazca sakRdeva pRcchet tadyapi athavA ekavAra pUchIne aneka kAryo kare che, kemake teo zithilAcArI che. mATe granthakAre barAbara kahyuM che - susAdhuonI evI maryAdA che ke badhA kAryomAM gurune pUchavuM. pratipRcchA sAmAcArI paNa A ja arthane sUcave che ke dareka kArya gurune pUchIne ja karavuM paNa ekavAra pUchIne aneka kArya na karavA. jo gurune ekavAra pUchIne aneka kArya karavAnA hota to pratipRcchA sAmAcArInuM astitva ja na hota. kemake ziSya eka vAra to gurune pUcheluM ja che. ane te to pRcchA sAmAcArI che. jo eka vAra pUchIne aneka kArya karavAnA hoya to kArya karatI vakhate pharI gurune pUchavAnI jarUra ja na rahe, pahelIvAra pUchavAthI ja te kArya karI zakAya. tethI pratikRcchA sAmAcArInuM astitva ja na rahe, kemake pRcchA sAmAcArIthI ja tenuM kArya thaI gayuM che. to pachI nava prakAranI sAmAcArI ja hota. paNa badhA granthomAM daza prakAranI ja sAmAcArI dekhAya che. mATe pratipRcchA sAmAcArI jarUrI che. tethI kArya karyA pUrve gurune pUchyuM hovA chatAM pharI kArya karatI vakhate gurune pUchavuM ja joIe. tethI e sUcita thAya che ke dareka kArya gurune pUchIne ja karavuM. jo rasto sIdho na hoya, paNa vAMkocUko hoya ane musAphara eka ja vAra pUche
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ gUDhamArgeNa gacchatA punaH punaH praSTavyam / 249 sa iSTasthAnaM na prApnuyAt / gUDhamArgeNa gacchatA'dhvageneSTasthAnaprAptyarthaM punaH punaH praSTavyam, pratyekamArgasandhau praSTavyam / tahyeva sa iSTasthAnaM prApnuyAt / mokSamArgo'pi saralo nAsti, kintu gUDho'sti / yadi ziSyaH sakRtpRSTvA'nekakAryANi kuryAttarhi mokSarUpamiSTasthAnaM na prApnuyAt / tata iSTasthAnaprAptyarthaM tena guruH punaH punaH praSTavyaH, pratyekakAryaM tena guruM pRSTvaiva karttavyam / jinoktatattvaM sarvamapi yuktisaGgatamevA'sti na tatra kAcidapyasamaJjasatA'sti / tatastatsUkSmamatyA gamyamA''rAdhanIyaJcAsti / tatastasya yathAvidhyalpA'pyArAdhanA mahAlAbhAya jAyate, sUkSmA'pyAzAtanA mahAnarthAya jAyate / pratyekakAryaM guruM pRSTvA karttavyamiti jinabhASitatattvameva / atastadapi yathAvidhi pAlanIyam / tattu sarvakAryeSu guro: pracchanena bhavati / yadIdaM cintyate yadbRhatkAryeSu guruH praSTavyaH, laghukAryANi tu gurumanApRcchya svayameva karttavyAni tarhi jinavacanasyA''zAtanA bhavati / tatazca mahAnartho bhavati / ato jinavacanasya sUkSmatamasampUrNA''rAdhanArthamapi sarvakAryeSu ziSyeNa guruH praSTavyaH / asya zlokasya saGkSepArtha evaM bhavati sUkSmabAdarapratyekakAryANi ziSyeNa guruM pRSTvaiva karttavyAni // 17 // - to paNa te iSTasthAne pahoMcato nathI. evA raste cAlanArAe iSTa sthaLe pahoMcavA vAraMvAra pUchavuM joIe. dareka vaLAMke ane dareka nAke teNe pUchavuM joIe. to ja te iSTasthaLe pahoMcI zake. mokSamArga paNa sIdho nahIM paNa vAMko-cUko che. jo ziSya ekavAra pUchIne aneka kArya kare to mokSarUpI iSTa sthaLe na pahoMce. mATe iSTa sthaLe pahoMcavA mATe teNe vAraMvAra gurune pUchavuM, dareka kArya gurune pUchIne karavuM. bhagavAne kaheluM badhuMya tattva yuktisaMgata ja che, emAM kaMI garabaDa nathI. mATe tene sUkSmabuddhithI jANavuM joIe ane tenI ArAdhanA, karavI joIe. tethI tenI thoDI paNa vidhipUrvakanI ArAdhanA mahAna lAbha mATe thAya che, thoDI paNa AzAtanA bhayaMkara nukasAna kare che. dareka kArya gurune pUchIne karavuM e prabhunuM ja vacana che. mATe tenuM paNa vidhipUrvaka pAlana karavuM. te badhA kAryomAM gurune pUchavAthI thAya che. jo ema vicArAya ke moTA kAryomAM gurune pUchavuM, nAnA kAryo to gurune pUchyA vinA jAte ja karI levA to jinavacananI AzAtanA thAya. tethI ghaNuM nukasAna thAya. mATe jinavacananI jhINAmAM jhINI ane saMpUrNa ArAdhanA karavA mATe badhA kAryomAM ziSya gurune pUchavuM. A zlokano saMkSepamAM artha Avo che pUchIne ja karavA. (17) nAnA moTA badhA kAryo ziSya gurune
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 aSTAdazaM vRttam / avataraNikA - evaM pratyekakAryakaraNAtpUrvaM gurupracchanasya susAdhumaryAdArUpatvaM pradA'dhunA kAryakaraNAtpazcAdapi gurunivedanIya iti darzayati - mUlam - kAuM guruMpi kajjaM, na kahaMti ya pucchiyA vi goviMti / je uNa erisacariyA, gurukulavAseNa kiM tANaM // 18 // chAyA - kRtvA guru api kAryaM, na kathayanti ca pRSTA api gopAyanti / ye punaH IdRzacaritAH, gurukulavAsena kiM teSAm ? // 18 // daNDAnvayaH - guruMpi kajjaM kAuM na kahaMti pucchiyA vi ya goviMti, je uNa erisacariyA tANaM gurukulavAseNa kiM ? // 18 // hemacandrIyA vRttiH - guru - mahat, api - etAdRkziSyo laghu kAryaM kRtvA tu naiva guruM nivedayati, gurvapi kAryaM kRtvA guruM na nivedayatIti dyotanArtham, kAryam - kRtyam, kRtvA - niSpAdya, na- niSedhe, kathayanti - nivedayanti, pRSTAH - kathaJcitsAmAnyena guruNA jJAte vizeSajJAnArthamanuyuktAH, api - svayaM tu naiva kathayanti, pRSTA api gopAyantIti pradarzanArtham, ca - samuccayArtham, 'gurvapi kAryaM kRtvA na kathayanti / ' 'pRSTA api gopAyanti / ' iti dve vAkye samuccinoti / gopAyanti - pracchannIkurvanti - na prakaTayantItyarthaH, ye - anirdiSTanAmAnaH, punaH - kiJcArthe, pUrvazlokoktavyatikarA'pekSayA bhinnavyatikarasya prastAvanArtham, IdRzacaritAH- IdRzam -uparyuktam gurumapi kArya kRtvA'kathanarUpaM pRSTe'pi ca gopAyanarUpamityarthaH caritam - jIvanaM svabhAvo vA yeSAM te IdRzacaritAH, teSAM - uparyuktacaritAnAm, gurukulavAsena - guruH - tattvadezakaH, tasya kulam - sAdhusamudAyarUpamiti gurukulam, tatra vAsaH - sthAnamiti gurukulavAsaH - gurunizrAvartanamityarthaH, teneti gurukulavAsena, kim ? - kSepe, prayojanamityadhyAhAryam, avataraNikA - Ama dareka kArya karatA pUrve gurune pUchavA rUpa susAdhuonI maryAdA batAvI have kArya karyA pachI paNa gurune jaNAvavuM" ema batAve che - zabdArtha - moTuM paNa kArya karIne gurune nathI kahetA, pUche to paNa chupAve. je AvA caritravALA ziSyo hoya che temane gurukulavAsathI zuM phAyado ? (18) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - keTalAka ziSyo nAnA kAryo karIne to gurune nathI ja jaNAvatA paNa moTA kAryo karIne paNa gurune nathI jaNAvatA. kadAca sAmAnyathI guru jANI jAya ane vizeSathI jANavA mATe pUche to ya chupAve che. AvA ziSyone
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryaM kRtvA gururnivedanIyaH / na kimapi prayojanamityarthaH / ayaM samAsArthaH / tadvistarastvevam - kAryasya tisro'vasthA bhavanti pUrvAvasthA, karaNAvasthA, pAzcAtyAvasthA ca / kAryasya pUrvAvasthAyAM guruH praSTavyaH / kAryasya karaNAvasthAyAM kAryaM karttavyam / kAryasya pAzcAtyAvasthAyAM kAryasamAptiM gururnivedanIyaH / tryavasthAbhAvikRtyatraye kRte satyeva kAryaM kRtamityucyate, anyatamasyA'pi kRtyasyA'karaNe vastutaH kAryasya sampUrNatayA'kRtatvAt / ato vinItena ziSyeNa kRtyatrayAnvitameva sarvaM kAryamanuSTheyam, na yathAkathaJcit / kAryapUrvAvasthAbhAvigurupracchanarUpakRtyaM SoDazasaptadazavRttayoH prapaJcitam / asminvRtte kAryapAzcAtyAvasthAbhAvi gurunivedanarUpakRtyaM pradarzayati / yAvatkAryA''dezakaH kAryasamAptiM na nivedyate tAvatkArye kRte satyapi kAryaM sampUrNatayA kRtaM na bhavati / ataH kAryakaraNAnantaraM tannivedanamavazyaM guroH karttavyam / ata eva zrutakevali zrIbhadrabAhusvAmipraNItakalpasUtre zrIvIrajinacaritre yadA zakro hariNaigameSidevaM siddhArthabhUpatirvA kauTumbikapuruSAnA''dizati tadA''jJApratyarpaNAyA'pi kathayati te'pi kAryasamAptyanantaraM svasvAmine AjJAM pratyarpayantIti pradarzitam / tathA ca tatpAThaH gurukulavAsathI zuM phAyado thAya ? arthAt kaMI phAyado A TUMko artha che. teno vistAra A pramANe che - 251 na thAya. kAryanI traNa avasthAo hoya - kArya karyA pahelAnI avasthA, kArya karatI vakhatanI avasthA ane kArya karyA pachInI avasthA. kArya karatA pahelA gurune pUchavuM. kArya karatI vakhate kArya karavuM. kArya karyA pachI gurune jaNAvavuM. A traNe avasthAmAM karavAnA traNe kRtyo karyA pachI ja kArya karAyuM ema kahevAya, kemake traNamAMthI koIpaNa eka kRtya paNa na karAya to hakIkatamAM kArya saMpUrNa rIte karAyuM nathI. mATe vinIta ziSye traNe kRtyo sahita ja kArya karavuM, jema tema nahIM. kArya karatA pahelA karavAnuM gurune pUchavArUpa kRtya 16mA ane 17mA zlokamAM batAvyuM. A zlokamAM kArya karyA pachI karavAnuM gurune jaNAvavA rUpa kRtya batAve che. jyAM sudhI kArya sopanArane kArya pUruM thayAnI jANa na karAya tyAM sudhI kArya karavA chatAM paNa kArya saMpUrNa rUpe karAyuM nathI. mATe kArya karyA pachI tenI jANa avazya gurune karavI. mATe ja zrutakevali zrIbhadrabAhusvAmIracita kalpasUtramAM zrIvIraprabhunA caritramAM jyAre indra hariNaigameSI devane athavA siddhArtha rAjA kauTuMbika puruSone Adeza kare che tyAre AjJA pAchI ApavAnuM kahe che ane teo paNa kArya pUruM thayA pachI potAnA svAmIne tenI jANa kare che ema kahyuM che. te pATha A pramANe che - ''tethI he devAnupriya !
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 AjJAyAH pratyarpaNe jJAtAni / * 1taM gaccha NaM tumaM devANuppie samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuMDaggAmAo nayarAo usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchio khattiyakuMDaggAme nayare nAyANaM khattiANaM siddhatthassa khattiassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiANIe vAsiTThasaguttAe kucchisi gabbhattAe sAharAhi, je vi ya NaM se tisalAe khattiANIe gabbhaM taM pi ya NaM devANaMdAe mahANIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gabbhattAe sAharAhi sAharittA mama eamANattiaM khippAmeva paccappiNAhi / ' 'tae NaM se hariNegamesI....jeNAmeva sohamme kappe sohammavaDiMsae vimANe sakkaMsi sIhAsaNaMsi sakke deviMde devarAyA teNAmeva uvAgacchai uvAgacchittA sakkassa deviMdassa devaranno tamANattiaM khippAmeva paccappiNai / ' 'tae NaM siddhatthe khattie paccUsakAlasamayaMsi koDuMbiyapurise saddAvei saddAvittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! ajja savisesaM tuM jA brAhmaNakuMDa gAma nagaramAMthI koDAla gotavALA RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdharagotravALI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI zramaNa bhagavAna mahAvIrane kSatriyakuMDagAma nagaramAM jJAtakSatriya jAtinA kAzyapagotravALA siddhArtha kSatriyanI patnI vAsiSThagotravALI trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbha tarIke saMharaNa karI ane je te trizalA kSatriyANIno garbha che tene paNa jAlaMdharagotravALA devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM garbha tarIke saMharaNa 72. zane bhArI mA mAzA cha pAchI // 5." "tyA257 te 2rAmeSI....4 saudharma devalokamAM saudharmAvalaMsaka vimAnamAM zakra siMhAsana upara zakra devendra devono rAjA che tyAM jAya che, jaIne zakra devendra devonA rAjAne te AjJA pAchI Ape che." "tyAra pachI siddhArtha kSatriya savAre sevakone bolAve che, bolAvIne Ama kahe che - he devAnupriya ! 1. 'tad gaccha tvaM devAnupriya ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAmAt nagarAt RSabhadattasya brAhmaNasya koDAlasagotrasya bhAryAyAH devAnandAyAH brAhmaNyAH jAlandharasagotrAyAH kukSeH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAH trizalAyAH kSatriyANyAH vAsiSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhara, yo'pi ca tasyAH trizalAyAH kSatriyANyAH garbhaH tamapi ca devAnandAyAH brAhmaNyAH jAlandharasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhara saMhRtya mama etadAjJaptikaM kSiprameva pratyarpaya / ' 'tataH saH hiraNaigameSI....yatraiva saudharme kalpe saudharmAvataMsakavimAne zakre siMhAsane zakraH devendraH devarAjaH tatraiva upAgacchati, upAgatya zakrasya devendrasya devarAjasya etadAjJaptikaM zIghrameva pratyarpayati / ' 'tataH siddhArthaH kSatriyaH prabhAtakAlasamaye kauTumbikapuruSAn AkArayati AkArya ca evamavAdIt - kSiprameva bho devAnupriya ! adya savizeSaM bAhyAM
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ aajnyaaprtyrpnnsyaarthH| 253 bAhiriyaM uvaTThANasAlaM gaMdhodayasittaM suisaMmajjiovalittaM sugaMdhavarapaMcavaNNapuSphovayArakaliyaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkaDajhaMtadhUvamaghamaghaMtagaMdhubhUyAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM kareha kAraveha karittA kAravittA ya sIhAsaNaM rayAveha rayAvittA mama eyamANattiyaM khippAmeva paccappiNaha / ' 'tae NaM te koDuMbiyapurisA siddhattheNaM rannA evaM vuttA samANA....karayala jAva matthae aMjaliM kaTTa siddhatthassa khattiyassa tamANattiyaM paccappiNaMti / ' ___ mahopAdhyAyazrIvinayavijayakRtasubodhikAnAmakalpasUtraTIkAyAM pratyarpaNasyA'rtha evaM kRto dRzyate - "pratyarpaya' - kAryaM kRtvA''gatya mayaitat kAryaM kRtaM iti zIghraM nivedaya ityarthaH / ' .....pratyarpayati-kRtvA nivedayati sa deva iti / ' 'pratyarpayanti - tattathaiva sarvaM kRtvA asmAbhirbhavadAdezaH kRta iti nivedayantItyarthaH / " jaldIthI Aje bahAranI kacerIne sugaMdhI pANIthI siMco, pavitra karo, sApha karo, lIMpo, pAMca raMganA sugaMdhI puSponI zobhAthI yukta karo, baLatA kRSNAguru, kuduSka, turuSka dhUponI maghamaghAyamAna gaMdhathI suMdara karo, sugandhIonI gaMdhavALI karo, gaMdhadravyanI guTikA samAna karo karAvo ane karI karAvI siMhAsana raco, racIne mAro A Adeza pAcho sApo." "tyA25chI te sevI siddhArtha 2% va sAma vAyA thA...bhasta aMdI karIne siddhArtha rAjAne te Adeza pAcho Ape che." mahopAdhyAyazrI vinayavijayajI mahArAje subodhikA TIkAmAM AjJA pAchI ApavAno artha Avo kAryo che - ""AjJA pAchI Apa = kArya karIne AvIne meM A kArya karyuM cha oma zAgha 49 // q." "mAzA pAchI mApe cha = te 45 arya urIne 49||ve che." AjJA pAchI Ape che - tene te ja rIte karIne ame Apano Adeza karyo che e prabhAga 49||ve che." upasthAnazAlAM gandhodakasiktAM zucisammArjitopaliptAM sugandhavarapaJcavarNapuSpopacArakalitAM kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpamaghamaghAyamAnagandhoddhutAbhirAmA sugandhavaragandhiko gandhavartibhUtAM kuruta kArayata kRtvA kArayitvA ca siMhAsanaM racayata, racayitvA mama etadAjJaptikaM kSiprameva pratyarpayata / 'tataH te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evamuktAH santaH....karatala0 yAvat mastake aJjaliM kRtvA siddhArthasya kSatriyasya tadAjJaptikaM pratyarpayanti / '
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 kAryasamAptyanantaramavazyaM gurunivedanIyaH / ____ yadi laukikasevakAnAmapi svAminaM pratyevamprakAro vinayo dRzyate tarhi lokottarazAsanasthitaziSyeNa tu sutarAM gurorevamprakAro vinayaH karaNIyaH / ataH kAryasamAptyanantaraM tenA'vazyaM gurunivedniiyH| kadAcittadvismaraNe yadi guruH pRcchettarhi sarvaM yathAvasthitaM kathanIyam, na ca kiJcidapi gopAyitavyam / svajIvanasya yAM vArtA jagati na ko'pi jAnAti sA'pi ziSyeNa bAlasaralatayA gurave nivedanIyA / tadyanyajanajJAtavArtA tu sutarAM guronivedanIyA / ____ yadi kAryasamAptyanantaraM gururna nivedyate tarhi gurormanasi sandeho bhavati yatkArya sampannaM na vA / tatazca tasya mano'nyakAryeSu na lagati / yadi kAryasamAptyanantaraM guruH kAryasamApti nivedyate tarhi sa nirAkulo bhavati / tasya cittaM svasthaM bhavati / tatazca tat sukhenA'nyakAryeSu pravarttate, evaM gurunivedanena ziSyo gurumanaHsvasthIkaraNasya lAbhaM prApnoti / janA bhojanAtpUrvaM pazcAcca hastau kSAlayanti / tadaiva tadbhojanaM sampUrNIbhavati / sAdhAmasya nirgame praveze ca pAdau pramArjayati / yadyanyataratrA'pi sa pAdapramArjanaM na karoti jo laukika sevakono paNa svAmI pratye Avo vinaya dekhAto hoya to lokottara zAsanamAM rahelA ziSya to sutarAM guruno Avo vinaya karavo joIe. mATe kArya pUruM thayA pachI teNe avazya gurune te jaNAvavuM joIe. kadAca jaNAvavAnuM bhUlI jAya ane guru pUche to badhuM sAcuM kahevuM joIe, kaMI paNa chupAvavuM joIe nahIM. potAnA jIvananI je vAta jagatamAM koI paNa jANatuM na hoya tene paNa ziSya bALaka jevI saraLatAthI gurune jaNAve. to pachI bIjA jANatA hoya tevI vAta to avazya gurune jaNAvavI joIe. jo kArya pUruM thayA pachI gurune te na jaNAvAya to gurunA manamAM saMdeha thAya ke kArya thayuM ke nahIM ? tethI temanuM mana bIjA kAryomAM na lAge. jo kArya pUruM thayA bAda gurune te jaNAvAya to teo nirAkula thAya. temanuM citta svastha thAya. tethI te sukhethI anya kAryomAM pravarte. Ama gurune jaNAvavAthI ziSyane gurunA manane svastha karavAno lAbha maLe che. loko jamyA pahelA ane pachI hAtha dhuve che. tyAre ja te bhojana saMpUrNa thAya che. sAdhu gAmamAM pesatA ane nIkaLatA paga pUMje che. jo bemAMthI eka sthAne paNa te paga
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryAnivedane ziSyasya trINi kAraNAni / 255 tarhi tasyA'ticAro lagati / evaM ziSyeNA'pi gurupracchananivedane ubhe'pyavazyaM karttavye / anyatare'kRte'pi sAmAcAryA bhaGgo bhavati / evaM sAmAcArIpAlanArthamapi guraravazyaM nivedyaH / nanu dazavidhasAmAcAryAM pRcchApratipRcchAsAmAcAryau tu dRzyete, parantu nivedanAnAmnI na kAcidapi sAmAcArI varttate / tatkimarthaM bhavatoditaM yad gurAvanivedite sAmAcArIbhaGgo bhavati ? iti cet, satyam, suSTu cintitaM tvayA, parantu na sUkSmadhiyA cintitam / yadyapi dazavidhasAmAcAryAM sAkSAnnAmagraheNa nivedanAsAmAcArI kathitA nAsti tathApi sA pRcchApratipRcchAsAmAcAryo revAntarbhavati / yataH pRcchApratipacchAsAmAcAryo kAryaviSayake staH. kAryaM ca gurau nivedite satyeva samAptimiyati / tato gurAvanivedite sati sAmAcArIbhaGgo bhavatIti yaduktaM tadyuktisaGgatameva / guroH kAryAnivedane ziSyasya trINi kAraNAni syuH / tadyathA bhayaM mAnaM mAyA vaa| 1) ziSyakRtaM kAryaM gurvaniSTaM bhavet / tatazca gurunivedane gururupAlabheteti ziSyamanasi bhayaM bhavet / tata upAlambhabhayena sa guruM na nivedayet / 2) ziSyo bahuzrutatvena vRddhatvenA'nyena na pUje to tene aticAra lAge. ema ziSya paNa gurune kArya pUrve pUchavuM ane kArya puru thayA pachI jaNAvavuM A banne avazya karavA. bemAMthI koI eka paNa na kare to sAmAcArIno bhaMga thAya. Ama sAmAcArInuM pAlana karavA mATe paNa gurune avazya jaNAvavuM. prazna - dazavidha sAmAcArImAM pucchA-pratipucchA sAmAcArIo to dekhAya che, paNa nivedanA nAmanI koI paNa sAmAcArI nathI. to tame ema kema kahyuM ke "garane nivedana na kare to sAmAcArIno bhaMga thAya ? javAba - tamArI vAta sAcI che. tame sAro vicAra karyo paNa sUkSmabuddhithI na vicAryuM. jo ke dazavidha sAmAcArImAM sAkSAt nAma laIne nivedanA sAmAcArI kahI nathI, chatAM paNa pRcchA pratipRcchA sAmAcArImAM teno aMtarbhAva thaI jAya che. kemake pRcchA -pratipRcchA sAmAcArIo kArya saMbaMdhI che ane kArya gurune jaNAvyA pachI ja pUruM thAya che. mATe je kahyuM ke gurune na jaNAve to sAmAcArIno bhaMga thAya te barAbara che. gurune kArya na jaNAvavAnA ziSyane traNa kAraNa hoya. te A pramANe - bhaya, mAna ke mAyA 1) ziSya kareluM kArya gurune na gamatuM hoya. tethI jo gurune jaNAve to guru Thapako Ape evo ziSyane manamAM bhaya lAge. tethI ThapakAnA bhayathI te gurune na jaNAve. 2) ziSya bahuzruta hovAthI, uMmaramAM moTo hovAthI ke bIjA koI kAraNane lIdhe potAnI
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 guroH ziSyapracchane kAraNAni / vA kenacitkAraNena svAtmAnaM guroradhikaM manyeta, guruM tvalpazrutatvenA'lpavayaskatvena vA na bahu manyeta / tataH sa vicArayet - mayA kAryaM suSThveva kRtam, gurunivedanena mama kiM prayojanam ? evaM mAnena sa guruM na nivedayati / 3) ziSyakAryaM gurvaniSTaM bhavet / ziSyastu svecchayA pravartanazIlaH syAt / sa mAyayA svakAryaM gurorgopAyitumicchet / tataH sa guruM na nivedayet / ziSyasya guroH kAryAnivedane evamAdikamanyadapi kAraNamabhyUhyam / atra ziSyANAM gurukAryA'nivedanakathanenedamuktaM bhavati yadIdRzAH ziSyAH svecchAcAreNaiva svajIvanaM pravarttayanti / svajIvanasya gurvI laghvIM vA kAmapi vArtA gurave na nivedayanti / teSAM guruNA sArdhaM sambandho bahirvyavahAramAtreNaupacAriko bhavati / ziSyANAM idaM gurukAryAnivedanaM teSAM dhRSTatAM khyApayati / ___ yadi ziSyo guruM kAryaM na nivedayettarhi guruH svayameva ziSyaM pRcchet / guroH ziSyapracchane'nekAni kAraNAni syuH / 1) kadAcit ziSyasya gamanAgamanAdivyavahAreNa guruH ziSyakRtasya kAryasyA'numAnaM kuryAt / tatastannirNayArthaM ziSyaM pRcchet / 2) kadAcidanyasmAtsakAzAdguruNA ziSyakRtaM kAryaM sAmAnyena zrutaM bhavet / tatastadvizeSajJAnArthaM jAtane guru karatA adhika mAnato hoya ane guru ochuM bhaNelA hovAthI ke nAnI uMmaranA hovAthI temane bahu mAnato na hoya. tethI te vicAre - "meM kArya barAbara ja karyuM che, gurune jaNAvavAnI mAre zuM jarUra ?' Ama mAnathI te gurune na jaNAve. 3) ziSyanuM kArya gurune na gamatuM hoya. ziSya svecchAthI pravartavAnA svabhAvavALo hoya. tethI te mAyAthI potAnuM kArya guruthI chupAvavA icche. tethI te gurune na jaNAve. ziSya gurune kArya na jaNAve tenA bIjA paNa AvA kAraNo samajI levA. ahIM ziSyo gurune kArya nathI jaNAvatA ema kahevAthI evuM jaNAvyuM ke AvA ziSyo svecchA mujaba ja potAnuM jIvana jIve che, potAnA jIvananI nAnI ke moTI koI paNa vAta gurune jaNAvatA nathI. temano gurunI sAtheno saMbaMdha mAtra bAhya vyavahArarUpa ane aupacArika hoya che. ziSyo je gurune kArya jaNAvatA nathI te temanI dhikrAIne 4||ve che. jo ziSya gurune kArya na jaNAve to guru svayaM tene pUche. guru ziSyane pUche temAM ghaNA kAraNo hoya - 1) kadAca ziSyanA javA-AvavA vagerenA vyavahArathI guru teNe karelA kAryanuM anumAna kare. tethI teno nirNaya karavA ziSyane pUche. 2) kadAca bIjA pAsethI ziSya kareluM kArya sAmAnyathI sAMbhaLyuM hoya. tethI tene vizeSathI jANavA mATe
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvanivedakasya gurugopakasya ca gurukulavAsena na ko'pi lAbhaH / 257 guruH ziSyaM pRcchet / 3) kadAcit ziSyo gurunivedanaM vismaret / tatastasya nivedanasAmAcArIsmAraNArthaM guruH pRcchet / ziSyapracchanasyaivamAdikamanyadapi kAraNaM svadhiyA'bhyUhyam / evaM guruNA pRSTe sati vismaraNazIlaH ziSyo guruM sarvaM nivedayati / parantu mAyAvI ziSyo gurorgopAyati / guruNA pRSTe sati so'nyottaraM dadAti, svakRtakAryaM tu guroH puro na prakaTayati / atra gurugopane kAraNAni pUrvoktagarvakathanavatsvadhiyA'bhyUhyAni / gurugopako dhRSTataro bhavati / yataH sa dviguNaM pApaM karoti / prathamaM gurvakathanarUpam, dvitIyaJca guruNA pRSTe satyapi gurugopanarUpam / tato gurvakathanagurugopane dve'pi sarvathA tyAjye / evamevA''rAdhanAmArge pragatirbhavati / anyathA gurukArye kRte satyapi vAstaviko lAbho na jAyate, gurukAryakaraNadvAreNa bAhyavyahAreNa ziSyeNa zAsanA''rAdhanAyAM kRtAyAM satyAmapi gurvanivedanena nizcayataH sAmAcArIvirAdhanena tena zAsanavirAdhanAyA eva kRtatvAt / ye gurvanivedakA gurugopakAzca bhavanti teSAM gurukulavAsena ko'pi lAbho na bhavati / guru tene pUche. 3) kadAca ziSya gurune jaNAvavAnuM bhUlI jAya. tethI tene nivedana sAmAcArI yAda karAvavA guru tene pUche. ziSyane pUchavAnA AvA bIjA paNa kAraNo potAnI buddhithI vicAravA. Ama guru pUche tyAre je ziSya bhUlI gayo hoya te badhuM jaNAve, paNa mAyAvI ziSya guruthI chupAve. guru pUche tyAre te bIjA javAba Ape, pote kareluM kArya gurune na jaNAve. ahIM guruthI chupAvavAnA kAraNo paNa pUrve kahelA gurune nahIM kahevAnA kAraNonI jema potAnI buddhithI samajI levA. guruthI kArya chupAvanAra vadhu dhikro che. kemake te bamaNuM pApa kare che. paheluM gurune na kahevArUpa ane bIjuM gurue pUchavA chatAM emanAthI chupAvavArUpa. mATe gurune nahIM kahevuM ane guruthI chupAvavuM A banne sarvathA tyajavA. A rIte ja ArAdhanAnA mArgamAM pragati thAya che. jo gurune na jaNAve ke temanAthI chupAve to moTuM kArya karavA chatAM sAco lAbha na thAya. kemake moTuM kArya karavAthI bAhya vyavahArathI ziSya zAsananI ArAdhanA karI hovA chatAM paNa gurune nahIM jaNAvavAthI nizcayathI sAmAcArInI virAdhanA karIne teNe zAsananI virAdhanA ja karI jeo gurune kArya jaNAvatA nathI ke guruthI te chupAve che temane gurukuLavAsathI koI lAbha thato nathI.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 gurukulavAsacaturbhaGgI / atha ko'yaM gurukulavAsa: ? iti cet, zRNu, gurunizrAvartisAdhusamudAyo gurukulamucyate / tatra vasanamiti gurukulavAsaH / ayaM gurukulavAsazabdasya vyutpattyartho boddhavyaH / gurukulavAsazabdasya rUDhya'rtho'yaM jJeyaH-gurvAjJAvartitvam / idameva bhAvagurukulavAsaH, pUrvoktastu dravyagurukulavAso bhavati / atra dravyabhAvagurukulavAsAbhyAM caturbhaGgI bhavati / sA caivam - 1) dravyato'pi gurukulavAso bhAvato'pi ca gurukulavAsaH, 2) dravyato gurukulavAso bhAvatastu na, 3) dravyato na gurukulavAso bhAvatastu bhavati, 4) dravyato'pi na gurukulavAso bhAvato'pi na / dravyato gurunizrAvattino bhAvatazca gurvAjJAvartinaH ziSyasya prathamo bhaGgo bhavati / yaH ziSyo dravyato gurunizrAyAM vartate, bhAvatastu gurvAjJAM na pAlayati tasya dvitIyo bhaGgo bhavati / yaH ziSyo gurvAjJayA dUradezasthito bhavet tasya gurunizrArahitatvAdgurvAjJApAlakatvAcca tRtIyo bhaGgo bhavati / yaH ziSyo na tu gurunizrAyAM vartate nApi gurvAjJAM pAlayati tasya svecchayA viharaNazIlasya caturtho bhaGgo bhavati / atra prathamatRtIyau bhaGgAvupAdeyau, tartisAdhUnAM gurvAjJApAlakatvAt / dvitIyacaturthoM bhaGgau sarvathA heyau, tadvatisAdhUnAM gurvAjJA'pAlakatvAt / atra zloke dvitIya prazna - A gurukuLavAsa zuM che ? javAba - sAMbhaLa. gurunI nizrAmAM rahelA sAdhuono samudAya te gurukuLa. temAM rahevuM te gurukuLavAsa. A gurukuLavAsano vyutpati artha jANavo. gurukuLavAsano rUDhI artha Avo samajavo - 'gurunI AjJAmAM rahevuM." A ja bhAvathI gurukuLavAsa che. pUrve kahyo te to dravyathI gurukuLavAsa che. ahIM dravya-bhAva - gurukuLavAsanI caturbhagI thAya che. te A pramANe - 1) dravyathI paNa gurukuLavAsa hoya ane bhAvathI paNa hoya. 2) dravyathI gurukuLavAsa hoya paNa bhAvathI na hoya. 3) dravyathI gurukuLavAsa na hoya paNa bhAvathI hoya. 4) dravyathI paNa gurukuLavAsa na hoya ane bhAvathI paNa na hoya. dravyathI gurunI nizrAmAM rahelA ane bhAvathI gurunI AjJA pALanArA ziSyane pahelo bhAMgo hoya che. dravyathI je gurunI nizrAmAM hoya paNa bhAvathI je gurunI AjJA na pALato hoya tene bIjo bhAMgo hoya che. je ziSya gurunI AjJAthI dUra dezamAM rahelo hoya te dravyathI gurunI nizrAmAM na hovA chatAM gurunI AjJA pALato hovAthI tene trIjo bhAMgo hoya che. je ziSya na to gurunI nizrAmAM hoya ke na to gurunI AjJA pALato hoya te svecchAthI vicaranArA ziSyane cotho bhAMgo hoya che. ahIM pahelo ane trIjo bhAMgo upAdeya che, kemake temAM rahelA sAdhuo gurvAjJAnuM pAlana karanArA che. bIjo ane cotho bhAMgo sarvathA tyajavo, kemake temAM rahelA sAdhuo
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukulvaasmaahaatmym| 259 bhaGgavartisAdhuradhikRtaH / yato gurvanivedako gurugopakazca sAdhuvyato gurukulavAse vasati, parantu gurvanivedanena gurugopanena ca bhAvato gurvAjJAM na pAlayati / asminvRtte gurukulavAsazabdena dravyagurukuvAso gRhItaH / ye kAryaM guruM na nivedayanti gurorvA gopAyanti teSAM dravyato gurunizrAyAM varttane'pi na ko'pi lAbho jAyate / gurukulavAsena jJAnadarzanacAritrANi nirmalAni jAyante, teSAM vRddhirbhavati sthiratA ca jAyate / uktaJca maladhArizrIhemacandrasUriracitapuSpamAlAyAM - '1nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 328 // ' yaH ziSyaH kAryaM guruM na nivedayati guruNA ca pRSTe'pi gopAyati tasya jJAnadarzanacAritrANi hIyante, gurvAzAtanAkAritvAt / guruH prakRSTajJAnadarzanacAritrasampanno'sti / tatastadAzAtanayA tattvatastadgataratnatrayameva hIlitam / tatazca ziSyajIvane ratnatrayahAnirbhavati / gurvAjJAnuM pAlana nathI karatA. A zlokamAM bIjA bhAMgAvALA sAdhuno adhikAra che. kemake gurune nahIM jaNAvanAro ane guruthI chupAvanAro sAdhu dravyathI gurukuLavAsamAM rahe che paNa gurune nahIM jaNAvavAthI ane guruthI chupAvavAthI bhAvathI te gurvAjJAnuM pAlana nathI karato. A zlokamAM "gurukuLavAsa' zabdathI dravyagurukuLavAsa lIdho che. jeo gurune kArya jaNAvatA nathI ke temanAthI te chupAve che temane dravyathI gurunI nizrAmAM rahevA chatAM koI lAbha thato nathI. - gurukuLavAsathI jJAna-darzana-cAritra nirmaLa thAya che, temanI vRddhi ane sthiratA thAya che. puSpamALAmAM mAladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje kahyuM che, "gurukuLavAsamAM rahenAro ziSya jJAnano bhAgI thAya che, darzanamAM ane cAritramAM vadhu sthira thAya che. jeo jIvanaparyata gurukuLavAsane nathI choDatA teo dhanyavAdane pAtra che." je ziSya gurune kArya na jaNAve ane guru pUche tyAre paNa chupAve tenA jJAnadarzana-cAritra ghaTe che, kemake te gurunI AzAtanA kare che. guru prakRSTa jJAna-darzanacAritrathI saMpanna che. tethI temanI AzAtanAthI vAstavamAM temanAmAM rahelA ratnatrayanI ja AzAtanA thAya che. tethI ziSyanA jIvanamAM ratnatrayanI hAni thAya che. karmavipAka 1. jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathayA gurukulavAsaM na muJcanti // 328 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 rtntryvRddhyupaaysttsmpnnsevaa| uktaJca karmavipAkanAma-prathamakarmagranthe zrIdevendrasUribhiH"1paDiNIattaNa-nihnava-uvaghAya-paosa-aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadurga jio jayai // 54 // ' ratnatrayavRddhyupAyastu tatsampannasevA'sti, yaduktaM zrIuttarAdhyayanasUtre pramAdasthAnanAmadvAtriMzattame'dhyayane-2tassesa maggo guruviddhasevA, vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegaMtanisevaNA ya, suttatthasaMciMtaNayA dhiI ya // 3 // ' tadevaM ratnatrayavRddhirUpo gurukulavAsalAbho gurvanivedakasya gurugopakasya ca ziSyasya dravyato gurukule vasane'pi na bhavati / tata evoktaM granthakRtA yadgurukulavAsena tAdRzAnAM na ko'pi lAbho bhavati / ___ kiJca jJAnakAryamapi gurupAratantryameva / uktaJca mahopAdhyAyazrIyazovijayairapi upadezarahasyasya saptamagAthAyAH svopajJaTIkAyAm - 'tacca jJAnamAjJayA - gurupAratantryalakSaNayA pratIyate, tasyA gurvAdiviSayA'viparyAsajJAnakAryatvAt / ' nAmanA pahelA karmagraMthamAM zrIdevendrasUri mahArAje kahyuM che - 'jJAna-jJAnI-jJAnanA sAdhanonA temaja darzana-darzana-darzananA sAdhanonA duzmanapaNAthI, nidbhava karavAthI chupAvavAthI), nAzathI, dveSathI, aMtarAyathI ane atiAzAtanAthI jIva be AvaraNa (jJAnAvaraNa ane harzanAva25) bAMdhecha." ratnatrayanI vRddhino upAya e che ke e jenAmAM hoya temanI sevA karavI. uttarAdhyayanasUtranA pramAdasthAna nAmanA 32mA adhyayanamAM kahyuM che - ''teno (jJAnaprAptino) A mArga che ke guru ane vRddhonI sevA karavI, bAlajanone dUrathI varjavA, ekamAtra svAdhyAyamAM rata rahevuM, sUtrArthano vicAra karavo ane dhIratA rAkhavI." Ama gurune kArya nahi jaNAvanArA ane guruthI chupAvanArA ziSyane dravyathI gurukuLavAsamAM rahevA chatAM ratnatrayanI vRddhirUpa gurukuLavAsano lAbha thato nathI. mATe ja granthakAre kahyuM ke gurukuLavAsathI tevAone koI lAbha thato nathI. vaLI jJAnanuM kArya paNa gurunI parataMtratA ja che. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje upadeza rahasyanI 7mI gAthAnI svopajJa TIkAmAM kahyuM che - "guruparataMtrarUpI AjJAthI jJAna jaNAya che, kemake guru vagere saMbaMdhI aviparIta jJAnanuM AjJA e kArya che." 1. pratyanIkatva-nihnava-upaghAta-pradveSa-antarAyaiH / atyAzAtanayA, AvaraNadvikaM jIvaH jayati // 54 // 2. tasyaiSaH mArgaH guruvRddhasevA, vivarjanA bAlajanasya dUrAt / svAdhyAyaikAntaniSevaNA ca, sUtrArthasaMcintanatA dhRtizca // 3 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 gurau bhAvapratibaddhasyaiva dravyagurukulavAsaH saphalo bhavati / yo gurukulavAse vasati gurukRtasAraNAdibhistasyA'pAyebhyo rakSaNaM bhavati / gurvanivedakAya gurugopakAya ca ziSyAya gurukRtasAraNAdi na rocate / tato gururapi tamupekSate / tato'pAyebhyastasya rakSaNaM na bhvti| ato'pi tasya gurukulavAso niSphalo bhavati / gurukulavAse guroranyeSAJca bahuzrutabAlavRddhaglAnatapasvisAdhUnAM sevayA ziSyasya prabhUtA karmanirjarA bhavati / gurvanivedako gurugopakazca ziSyaH svamanazcintitakAryakaraNamagno bhavati, sa na keSAJcidapi sevAM karoti, utsaahrhittvaat| tatastasya karmanirjarAlAbho'pi na bhavati / ato'pi tasya gurukulavAso moghIbhavati / evamAdiko'nyo'pi gurukulavAsalAbhastasya na bhavati, ayogyatvAt / ___ asmin vRtte idaM jJApitaM yad dravyato'pi gurukulavAsastasyaiva saphalo bhavati yasya gurau bhAvapratibandho bhavati / yasya tu gurau bhAvapratibandho na bhavati tasya dravyato gurukulavAse vasane'pi na ko'pi lAbho jAyate, dvitIyabhaGgavartitvAt, gozAlakavat / gozAlakacaritraM pUrvamuktameva / uktaJcopadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNibhiH - je gurukuLavAsamAM vase che tenuM guru vaDe karAyelA sAraNA vagerethI apAyo thakI rakSaNa thAya che. gurune kArya nahi jaNAvanArA ane guruthI te chupAvanArA ziSyane gurunI sAraNA vagere nathI gamatA. tethI guru paNa tenI upekSA kare che. tethI apAyothI tenuM rakSaNa thatuM nathI. A rIte paNa gurukuLavAsa tenA mATe niSphaLa jAya che. gurukuLavAsamAM guru ane bIjA bahuzruta, bALa, vRddha, glAna, tapasvI sAdhuonI sevA karavAthI ziSyane ghaNI karmanirjarA thAya che. gurune nahiM jaNAvanAra ane guruthI chupAvanAra ziSya potAnA manamAM vicArelA kAryane karavAmAM mazagula hoya che. te koInI sevA nathI karato, kemake tene teno utsAha nathI. tethI tene karmanirjarAno lAbha paNa nathI thato. A rIte paNa tenA mATe gurukuLavAsa niSphaLa jAya che. AvA bIjA paNa gurukuLavAsanA lAbho tene nathI maLatA, kemake te ayogya che. A zlokamAM jaNAvyuM che ke dravyathI paNa gurukuLavAsa te ja ziSyano saphaLa thAya che jene guru sAthe bhAvathI saMbaMdha hoya. jene guru sAthe bhAvathI saMbaMdha na hoya tene dravyathI gurukuLavAsamAM rahevA chatAM paNa koI lAbha thato nathI, kemake te bIjA bhAMgAmAM rahelo che, gozALAnI jema. gozALAnuM caritra pUrve kahyuM che. upadezamALAmAM zrIdharmadAsagaNi mahArAje kahyuM che - "jene guru viSe bhakti nathI, bahumAna nathI,
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 gurukulavAsamAhAtmyam / * 1jassa gurummi na bhattI, na ya bahumANo na gauravaM na bhayaM / navi lajjA navi neho, gurukulavAseNa kiM tassa // 75 // ' zAstreSu gurukulavAsasya prabhUtaM mahattvaM kIrtitam, gurukulavAsatyAgasya ca mahAnarthakAritvamuktam / yaduktaM virahAGkita-zrIharibhadrasUribhiH paJcAzakaprakaraNa ekAdaze sAdhudharmapaJcAzake - "2gurupArataMta NANaM saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / etto u carittINaM mAsatusAdINa NiddiTuM // 7 // aMdho'NaMdho vva sadA tassANAe taheva laMghei / bhImaMpi hu kaMtAraM bhavakaMtAraM iya agIto // 11 // ANAruiNo caraNaM ANAe cciya imaMti vayaNAo, etto'NAbhogammivi paNNavaNijjo imo hoi // 12 // esA ya parA ANA payaDA jaM gurukulaM Na mottavvaM / AyArapaDhamasutte etto cciya daMsiyaM eyaM // 13 // eyammi pariccatte ANA khalu bhagavato pariccattA, tIe ya pariccAge gaurava nathI, guruno bhaya nathI, gurunI zarama nathI, guru upara lAgaNI nathI tene gurukuLavAsathI zuM lAbha che ? arthAt kaMI lAbha nathI." zAstromAM gurukuLavAsanuM ghaNuM mahattva batAvyuM che, ane gurukuLavAsatyAgane ghaNo nukasAnakArI batAvyo che. 'virahanA cihnavALA zrIharibhadrasUri mahArAje paMcAzaka prakaraNanA agyAramAM sAdhudharma paMcAzakamAM kahyuM che - "jJAna gurune parAdhIna che. zraddhA jJAnathI yukta hoya che. ethI to mAsatusa vagere saMyamIone jJAna kahyuM che. sArI AMkhavALAnI AjJAthI AMdhaLo bhayaMkara evA paNa jaMgalane pAra kare che. tema agItArtha ziSya paNa gurunI AjJAthI bhaMyakara evA paNa saMsArarUpI jaMgalane oLaMgI jAya che. AjJAnI rucivALAne cAritra hoya che, kemake "AjJAthI cAritra hoya' evuM vacana che. mATe anAbhogamAM paNa ziSya prajJApanIya (samajAvI zakAya tevo) hoya. bhagavAnanI A zreSTha pragaTa AjJA che ke gurukuLa choDavuM nahIM. mATe ja AcArAMganA pahelA sUtramAM e batAvyuM che. gurunI AjJAno tyAga karavAthI bhagavAnanI AjJAno tyAga thAya che. 1. yasya gurau na bhaktiH, na ca bahumAna: na gauravaH na bhayam / nApi lajjA nApi snehaH, gurukulavAsena kiM tasya // 75 // guruparatantraM jJAnaM zraddhAnaM etatsaGgataM caiva / etasmAt tu cAritriNAM mASutuSAdInAM nirdiSTam // 7 // andho'nandha iva sadA tasyAjJayA tathaiva lakSyati / bhImamapi khalu kAntAraM bhavakAntAraM iti agItaH // 11 // AjJAruceH caraNaM AjJayA eva idamiti vacanAt / etasmAt anAbhoge'pi prajJApanIyaH ayaM bhavati // 12 // eSA ca parA AjJA prakaTA yat gurukulaM na moktavyam / AcAraprathamasUtre etasmAdeva darzitaM etad // 13 // etasmin parityakte AjJA khalu bhagavataH parityaktA /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukulvaasmaahaatmym| 263 doNhavi logANa cAutti // 14 // tA na caraNapariNAme eyaM asamaMjasaM ihaM hoti / AsaNNasiddhiyANaM jIvANa tahA ya bhaNiyamiNaM // 15 // NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 16 // tattha puNa saMThitANaM ANAArAhaNA sasattIe / avigalameyaM jAyati bajjhAbhAve'vi bhAveNaM // 17 // kulavahuNAyAdIyA etto cciya ettha daMsiyA bahugA / ettheva saMThiyANaM khaMtAdINaM vi siddhitti // 18 // gurukulavAsaccAe NeyANaM haMdi suparisuddhitti / sammaM NirUviyavvaM eyaM sati NiuNabuddhIe // 20 // guruveyAvacceNaM sadaNuTThANasahakAribhAvAo / viulaM phalamibbhassa va visovageNAvi vavahAre // 22 // ' bhagavAnanI AjJAno tyAga karavAthI banne lokono tyAga thAya che. tethI najIkamAM muktimAM janArA jIvone cAritrano pariNAma hote chate AvI garabaDa nathI thatI. kahyuM che ke - gurukuLavAsamAM rahenAro jJAnano bhAgI thAya che, darzana ane cAritramAM vadhu sthira thAya che. jeo jIvanaparyata gurukuLavAsane nathI choDatA teo dhanyavAdane pAtra che. gurukuLavAsamAM rahelAne potAnI zakti mujaba AjJAnI ArAdhanA thAya che. paDilehaNa vagere bAhya anuSThAno na hoya to paNa A ArAdhanA bhAvathI saMpUrNa thAya che. AthI ja A viSayamAM kulavadhU vagerenA ghaNA daSTAMto batAvyA che. gurukuLavAsamAM rahelAone ja kSamA vagerenI paNa siddhi thAya che. gurukuLavAsano tyAga karavAthI A kSamA vagerenI zuddhi thatI nathI. nipuNabuddhithI A bAbata barAbara vicAravI. jema lakhapati zeThanA lAkharUpiyAnA 20mA bhAgathI paNa vepAra karanAra vaNikaputrane ghaNo lAbha thAya che tema gurumahArAjanI vaiyAvaccathI temane sArA anuSThAnomAM sahAyaka thavAthI ziSyane karmakSayarUpa gho lAma. thAya che." tasyAzca parityAge dvayorapi lokayoH tyAga iti // 14 // tataH na caraNapariNAme etat asamaJjasaM iha bhavati / AsannasiddhikAnAM jIvAnAM tathA ca bhaNitamidam // 15 // jJAnasya bhavati bhAgI sthirataraH darzane cAritre ca / dhanyAH yAvatkathayA gurukulavAsaM na muJcanti // 16 // tatra punaH saMsthitAnAmAjJArAdhanA svazaktyA / avikalametad jAyate bAhyAbhAve'pi bhAvena // 17 // kulavadhUjJAtAdikA etasmAdeva atra darzitA bahavaH / atraiva saMsthitAnAM kSAntyAdInAmapi siddhiriti // 18 // gurukulavAsatyAge naiteSAM hanta suparizuddhiriti / samyak nirUpayitavyaM etat satyAM nipuNabuddhau // 20 // guruvaiyAvRttyena sadanuSThAnasahakAribhAvAt / vipulaM phalamibhyasyeva vizopakenApi vyavahAre // 22 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 gurukulvaasmaahaatmym| nyAyavizArada-mahopAdhyAyazrIyazovijayairapi gurutattvavinizcaye tatsvopajJaTIkAyAJca kathitam - ''itto gurukulavAso, paDhamAyAro NidaMsio samae / uvaesarahassAisu, eyaM ca viveiaM bahuso // 11 // 'itto 'tti / itaH anantaguNopetatvAd gurorgurukulavAsaH prathamAcAraH 'samaye' siddhAnte nidarzitaH, AcArasyAdAveva 'suaM me AusaMteNaM' iti sUtrasya nirdezAt / ' vAcaravarazrIyazovijayagaNivaraiH upadezarahasye tatsvopajJaTIkAyAJca gurukulavAsasya mahimetthaM varNitaH - 'bahuguNakalitamapi gurukulavAsaM parityajatAM svacchandayatInAM ca mohapAravazyAnapAyAt / .... // 8 // atha svacchandacAriNAM sarvApi kriyA kathaM zramamAtraM, gurukulavAsAdiparityAgakriyAyA bhramahetukatve'pi zuddhAhAragrahaNAdikriyAyA atathAtvAt, tyaktakriyAMze ca bhagavadvacanA'bahumAne'pItarAMze tadayogAdabahumatAMze'pItareSAmiva dRDhataraviparyAsA'yogAccetyAzaGakyAha - ztesiM avaMkagAmI pariNAmo Natthi teNa kiriAe / annANe bahapaDaNaM vavahArA NicchayA NiyamA // 9 // nyAyavizArada mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje gurutattvavinizcaya ane tenI svapajJa TIkAmAM kahyuM che - "mATe zAstramAM gurukuLavAsane pahelo AcAra kahyo che. upadezarahasya vageremAM enuM ghaNIvAra vivecana karyuM che." TIkA - "guru anaMtaguNothI yukta hovAthI siddhAMtamAM gurukuLavAsa pahelo AcAra kahyo che. kemake AcArAMganI za3AtamA 'suyaM me AusaMteNaM' me sUtra batAvyuche." mahopAdhyAyazrI yazovijayajIe upadezarahasyamAM ane tenI svopajJa TIkAmAM gurukuLavAsano mahimA A rIte varNavyo che - ""ghaNA guNavALA evA paNa gurukuLavAsane chounaa2|| bhane sva876 sevA sAdhuone bho nI 52vazatA 92 nathI thatI..... (8) svacchaMdacArionI badhI ya kriyAo kema zramamAtra che, kemake gurukuLavAsano tyAga karavo vagere kriyA bhramathI thaI hovA chatAM zuddha AhAra grahaNa karavo vagere kriyA tevI nathI. choDelI kriyAnA aMzamAM bhagavAna upara abahumAna hovA chatAM nahIM choDelI kriyAnA aMzamAM bhagavAna upara abahumAna nathI. jyAM abahumAna che tyAM paNa bIjA jIvonI jema khUba daDha evo viparyAsa nathI ? AvI AzaMkA karIne kahe che - AjJAbAhya 1. ato gurukulavAsaH, prathamAcAro nidarzitaH samaye / upadezarahasyAdiSu, etacca vivecitaM bahuzaH // 11 // 2. teSAM avakragAmI pariNAmo nAsti tena kriyAyAH / ajJAne bahupatanaM vyavahArAt nizcayAt niyamAt // 9 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukulvaasmaahaatmym| 265 teSAmAjJAbAhyAnAm avakragAmI-svarasata RjumArgAbhimukhaH pariNAmaH kSayopazamavizeSopanataH nAsti / tena kriyAyAH vyavahArAd-vyavahAranayamAzritya ajJAne bahupatanaM-bahuSu sthaleSUtsargApavAdAdiparyAlocanA'sambhavena viparyAsopapatteH, stokasya tu na bhavatyapi vyavahAratastatra patanam, ApAtataH zrutasaMvAdAt / nizcayataH - nizcayanayamAzritya, niyamAt - sarvathaiva tatkriyAyA ajJAne patanam, ApAtataH zrutasaMvAdinyA api tatkriyAyAH kSayopazamavizeSasahakAryabhAvena viziSTanirjarAM pratyapratyalatvenAkiJcitkaratvAt / .... // 9 // etto'pannavaNijjA, asakkamegAgicAramicchaMtA / ANAbajjhA NeyA, suttaM gIyatthavisayaM tu // 11 // ita AjJApAratantryasyaiva cAritrAGgatvAt, aprajJApanIyAH - gurukulavAsatyAgo nocita iti dRDhanirbandhenApi gItArthairbodhayitumazakyAH, azakyaM-tathAvidhajJAnAbhAvena svatantratayA'labhyacAritrazuddhikam, ekAkicAraM - ekAkivihAram icchantaHprArthayamAnAH, 'kalahAdihetutayA nocitaH samudAyavAsa' iti viparyastadhIduSTAntaHkaraNatvAt AjJAbAhyA jJeyAH / ..... // 11 // jIvone kSayopazamavizeSathI thayelo, saraLa mArgane Abhimukha evo pariNAma nathI. vyavahAranayane AzrIne utsarga-apavAda vagerenI vicAraNA na hovAthI tenI kriyA ghaNI kharI ajJAnamAM paDe che. dekhAvathI zrutane saMvAdI dekhAtI hovAthI vyavahArathI thoDI kriyA ajJAnamAM nathI paNa paDatI. nizcayanayane Azrine tenI kriyA sarvathA ajJAnamAM paDe che, kemake dekhAvathI zrutane saMvAdI dekhAtI hovA chatAM kSayopazamavizeSano sahakAra na hovAthI viziSTa ni42|| bhATe te asamartha cha, tethI nabhI cha...(8) AjJAnuM pAtaMtrya e ja cAritra che. aprajJApanIya jIvo "gurukuLavAsano tyAga ucita nathI." ema khUba AgrahapUrvaka gItArtho samajAve to paNa samajatA nathI. AvA jIvonuM aMtaHkaraNa 'jhaghaDA vagerenuM kAraNa hovAthI samudAyamAM rahevuM nahIM' AvI viparIta buddhithI dura thayeluM hoya che. tethI teo ekalA vicaravA icche che. tevA prakAranuM jJAna na hovAthI ane svataMtratAne lIdhe temAM cAritranI zuddhi thatI nathI. tethI teo AjJA pAya vA....(11)... 1. etasmAt aprajJApanIyAH, azakyamekAkicAramicchantaH / AjJAbAhyA jJeyAH, sUtraM gItArthaviSayaM tu // 11 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ekonaviMzatitamaM vRttam / .......kiJca-'suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM' ityAcAraprathamasUtre'pi 'zrutaM mayA vasatA gurukule bhagavataivamAkhyAtamityarthAtsarvasamAcArasyAdau nirUpitatvena gurUkulavAsasyaiva prakRSTAjJArUpatvaM nizcIyate / yadAha - esA ya parA ANA, payaDA jaM gurukulaM na mottavvaM / AyArapaDhamasutte, etto cciya daMsiyaM eyaM // (paMcAzake 11/13) / ' // 18 // avataraNikA - itthaM kAryakaraNapazcAdgurunivedanamAhAtmyaM pradA'dhunA gurUNAM ziSyAnprati sanmAnAdivizeSadarzane kAraNaM kathayati - mUlam - joggAjoggasarUvaM, nAuM keNAvi kAraNavaseNaM / sammANAivisesaM, guruNo daMsaMti sIsANaM // 19 // chAyA - yogyAyogyasvarUpaM, jJAtvA kenApi kAraNavazena / sanmAnAdivizeSaM, guravo darzayanti ziSyANAm // 19 // daNDAnvayaH - guruNo sIsANaM joggAjoggasarUvaM nAuM keNAvi kAraNavaseNaM sammANAivisesaM daMsaMti // 19 // hemacandrIyA vRttiH - guravo - paJcendriyasaMvaraNa - navavidhabrahmacaryaguptipAlana - catuHkaSAyatyAga- - paJcamahAvratadhAraNa - paJcavidhAcArapAlana-paJcasamititriguptipAlanarUpa vaLI AcArAMganA pahelA sUtramAM zarUAtamAM kahyuM che - "gurukuLavAsamAM vasatA meM bhagavAne kaheluM sAMbhaLyuM. tethI nakkI thAya che ke gurukuLavAsa ja prakRSTa AjJArUpa che. kahyuM che ke "A pragaTa ane zreSTha AjJA che ke gurukuLavAsa na choDavo. AthI ja mAyAganA pddel| sUtramA jatAyuM che.' (paMyAza 11/13)" (18) avataraNikA - Ama kArya karyA pachI gurune jaNAvavAnuM mahattva samajAvI have guruo ziSyone vizeSa sanmAnAdi Ape tenuM kAraNa kahe che - zabdArtha - guruo ziSyonuM yogya ane ayogya svarUpa jANIne koI paNa kAraNasara vizeSa sanmAna hemADe cha. (18) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - pAMca indriyonA viSayomAM rAgadveSa na karavA, nava brahmacaryanI vADonuM pAlana karavuM, cAra kaSAyo choDavA, pAMca mahAvrata dhAraNa karavA, pAMca AcAranuM pAlana karavuM, pAMca samitinuM pAlana karavuM, traNa guptinuM pAlana karavuM - A 1. eSA ca parA AjJA, prakaTA yat gurukulaM na moktavyam / AcAraprathamasUtre, etasmAdeva darzitametat //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 guravaH kenA'pi kAraNena vizeSasanmAnAdikaM dadati / SatrizadguNasamanvitAH, yaduktaM paMciMdiyasUtre '1paMciMdiyasaMvaraNo, taha navavihabaMbhaceragutto / cauvvihakasAyamukko, ia aThArasaguNehiM saMjutto // 1 // paMcamahavvayajutto, paMcavihAyArapAlaNasamattho / paMcasamio tigutto, chattIsaguNo gurU majjha // 2 // ' ziSyANAm - ziSyAH - gurupratipattiratAH, teSAmiti ziSyANAM, yogyAyogyasvarUpaM - yogyam-ucitam cAyogyam-anucitaJca tayoH samAhAra iti yogyAyogyam, tacca tatsvarUpam - svabhAvazceti yogyAyogyasvarUpam, tatkarmatApannam, jJAtvA - avabudhya, kenApigurumanovartinA ziSyA'jJAtena, atrApizabdaH ziSyasanmAnAdivizeSadarzane gurumanogatAnAmanekakAraNAnAM sUcanArtham, kAraNavazena kAraNam - nimittam, tasya vaza:-adhInateti kAraNavazaH, teneti kAraNavazena, ziSyAnpratItyadhyAhAryam, sanmAnAdivizeSam - sanmAnam - zlAghanam, tad Adau - agre yeSAM ta iti sanmAnAdayaH, teSAM vizeSaH - bhedo hInAdhikarUpa iti sanmAnAdivizeSaH, tamiti sanmAnAdivizeSam, darzayanti - prakaTayanti / ayaM samAsArthaH / vistarArthastvevam - ziSyA dvividhAH santi - yogyA ayogyAzca / tatra yogyaziSyANAmidaM svarUpam - sarvamanuSThAnaM te yathAvidhi yathAzakti cAnutiSThanti, apAlyamAnasyA'pi kRtyasya teSAM hRdaye duHkhaM varttate / sarvAnaticArAnguroH puro nivedya 36 guNovALA guru hoya. paMciMdiyasUtramAM A ja vAta kahI che. ziSyo gurunI sevAmAM rata hoya. guruo ziSyonA yogya ane ayogya svarUpane jANe che. tethI koI paNa kAraNasara ziSyone ochuM-vadhu sanmAna vagere Ape che. A saMkSepamAM artha kahyo. vistArathI artha A rIte samajavo - ziSyo be prakAranA hoya che - yogya ane ayogya. yogya ziSyonuM svarUpa Ave che - badhI kriyAo teo vidhipUrvaka zakti pramANe kare che. je na karI zakatA hoya tenuM temanA hRdayamAM duHkha hoya. badhA aticAro gurunI AgaLa jaNAvI gurue Apela prAyazcitta karIne teo zuddha thAya 1. paJcendriyasaMvaraNaH, tathA navavidhabrahmacaryaguptaH / caturvidhakaSAyamuktaH, iti aSTAdazaguNaiH saMyuktaH // 1 // paJcamahAvratayuktaH, paJcavidhAcArapAlanasamarthaH / paJcasamitaH triguptaH, SaTtriMzadguNaH guruH mama // 2 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 vidhA: ziSya: I taddattaprAyazcittakaraNena te zuddhA bhavanti / teSAM hRdayaM jIvanaJca saMyamasAdhanAsuvAsitaM bhvti| te mokSasAdhakasarvayogasAdhanatatparA bhavanti / te sadodyamazIlA bhavanti / te kutrApi na pramAdyanti / ta ArAdhanAyAmatRptAH santi / te'dhikAdhikA''rAdhanAkaraNodyatA bhavanti / te prajJApanIyA bhavanti / evamAdisvarUpA yogyaziSyA bhavanti / ____ ayogyaziSyANAM svarUpaM tvevam - te zithilA bhavanti / te'nuSThAneSu vidhimatikrAmanti / te zaktiM gopAyanti / teSAM hRdayaM niSThuraM bhavati / te'ticArA''locanAM na kurvanti, na prAyazcittaM pratipadyante, nApi tadanutiSThanti / te sadA pramAdazIlA bhavanti, te'lpA''rAdhanayA'pi svAtmAnamArAdhanApraSThaM manyante / te'prajJApanIyA bhavanti / te guruvacanaM na zRNvanti, zrutvA'pi tanna kurvanti / te galibalivaIsadRzA bhavanti / te punaH punaH preraNe satyeva kAryaM kurvanti / te vakraturaGgavaddurdamAH santi / evamAdisvarUpA ayogyaziSyA bhavanti / ___ ziSyANAmidaM yogyAyogyasvarUpaM gururbAhyavyavahAreNa ziSyapravRttyA tadAkAreGgitAbhyAJca jAnAti / yathA ziSyA gurvAkAreGgite jJAtvA gurumanogatabhAvAnumAnakuzalA bhavanti tathA gururapi ziSyAkAregitAbhyAM tadyogyAyogyasvarUpajJAnakuzalo bhavati / evaM ziSyANAM che. temanuM hRdaya ane jIvana saMyamanI sAdhanAthI suvAsita hoya. teo mokSa sAdhanArA badhA yogo sAdhavAmAM tatpara hoya che. teo haMmezA udyamazIla hoya che. teo kyAMya pramAda karatA nathI. teo ArAdhanAmAM atRpta hoya che. teo vadhu ne vadhu ArAdhanA karavA mATe taiyAra hoya che. teo prajJApanIya - eTale samajAvI zakAya evA hoya che. AvA bIjA svarUpo paNa jANavA. ayogya ziSyonuM svarUpa Ave che - teo zithila hoya che. teo kriyAo vidhi pramANe na kare. teo zakti gopave. temanuM hRdaya niSphara hoya. teo aticAronI AlocanA na kare, prAyazcitta na svIkAre, svIkAryuM hoya to tene kare nahIM. teo haMmezA pramAdI hoya che. teo thoDI ArAdhanA karIne paNa potAne ArAdhaka mAne che. teo aprajJApanIya hoya che. teo guruvacana sAMbhaLatA nathI. sAMbhaLIne paNa tene karatA nathI. teo gaLiyA baLada jevA hoya che. vAraMvAra preraNA karAya tyAre ja teo kArya kare che. teo vAMkA ghoDAnI jema muzkelIthI damI zakAya che. AvA bIjA svarUpa paNa jANavA. ziSyonuM yogya ke ayogya svarUpa guru bAhyavyavahArathI, ziSyanI pravRttithI ane tenA AkAra-iMgitathI jANe che. jema ziSyo gurunA AkAra-iMgita jANIne gurunA mananA bhAvane jANavAmAM hoMziyAra hoya che tema guru paNa ziSyanA AkAra-igitathI temanuM yogya ke ayogya svarUpa jANavAmAM hoMziyAra hoya che. Ama ziSyonuM yogya
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudattavizeSasanmAnAdeH kAraNAni / 269 yogyAyogyasvarUpaM jJAtvA vividhakAraNairguruH ziSyAnprati sanmAnAdibhedaM darzayati / tAni ca kAraNAnyevaMvidhAni syuH-1) yogyaziSyasya sanmAnAdidAnenotsAho vardhate / tatazca so'dhikavegenA''rAdhanAyAM pravarttate / evaM tasya pragatirbhavati / itthaM ziSyapragatikAraNArthaM gurustasmai vizeSasanmAnAdi dadAti / 2) kadAcidgururayogyaziSyAyA'dhikasanmAnAdi dadAti / tattu tasyA''varjanArtham / sanmAnadAnenA''varjitaH ziSyaH suSTha zIghraJcA''rAdhanAyAM niyojyate / yathA zarkarAmizritaM kaTvauSadhaM sukhenA'bhyavahiyate tathA sanmAnAdidAnazarkarAmizritaM gurupreraNAvacanauSadhaM ziSyaH sukhena svIkaroti / evaM sIdantaM ziSyaM punaH sthirIkaraNArthaM guruvizeSasanmAnAdi dadAti / 3) kadAcidyogyaziSyAya guruH sanmAnAdi na dadyAt, kadAcittu taM tiraskuryAdapi / yadi yogyaziSyAya guruvizeSasanmAnAdi dadyAttItarasAdhavastasyoparIrthyAM kuryuH / tasya mArge vighnAni kuryuH / tatazca tasya pragatiH sthagitA bhavet / ataH ziSyasyA'skhalitapragatyarthaM gurustasmai vizeSasanmAnAdi na dadyAt / 4) kadAcidguruogyaziSyAnprerayedayogyaziSyAzca sanmAnayed / gururayogyaziSyAnna prerayituM zaknuyAt / yogyaziSyasya preraNe'pi tanmanogatagurubahumAno na hIyate / tato'yogyaziSyaNAmagre ayogya svarUpa jANIne vividha kAraNosara guru ziSyone ochu-vadhu sanmAna vagere Ape. te kAraNo AvA hoya - 1) yogya ziSyane vadhu sanmAnAdi ApavAthI teno utsAha vadhe. tethI te adhika vegathI ArAdhanA kare. Ama tenI pragati thAya. Ama ziSyane pragati karAvavA guru tene vadhu sanmAnAdi Ape. 2) kyAreka guru ayogya ziSyane vadhu sanmAnAdi Ape. te tene AkarSavA mATe hoya. sanmAnAdithI AkarSAyelo ziSya jaldIthI ane sArI rIte ArAdhanAmAM joDI zakAya che. jema sAkaravALI kaDavI davA sukhethI laI zakAya che tema sanmAnAdi ApavArUpa sAkarathI mizrita guruvacanarUpI davA ziSya sukhethI svIkAre che. Ama sIdAtA ziSyane pharI sthira karavA guru tene vizeSa sanmAnAdi Ape che. 3) kyAreka yogya ziSyane guru sanmAnAdi na Ape, kyAreka teno tiraskAra paNa kare. jo yogya ziSyane guru vadhu sanmAnAdi Ape to bIjA sAdhuone tenI upara iSya Ave. teo tenA mArgamAM vighna kare. tethI tenI pragati aTakI jAya. mATe ziSyanI asmalita pragati thAya e mATe guru tene vadhu sanmAnAdi na Ape. 4) kyAreka guru yogya ziSyone Thapako Ape ane ayogya ziSyone paMpALe. guru ayogya ziSyone kahI zakatA na hoya. yogya ziSyane Thapako ApavA chatAM tenA hRdayamAM raheluM gurubahumAna
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 gurudttvishessaaH| yogyaziSyapreraNayA guruH paramparayA'yogyaziSyAnprerayet / yogyaziSyapreraNAM zrutvA'yogyaziSyAH svayameva jAnIyuryadasmAbhirevaM karttavyamevaJca na karttavyam / yadi gururayogyaziSyAnsAkSAtprerayettarhi te krudhyeyuH / evaM vinA vikAramayogyaziSyazikSaNArthaM gururyogyaziSyAnprerayet / evamAdikAnyanyAnyapi kAraNAni svadhiyA'bhyUhyAni / evamAdikAraNairguravaH ziSyebhyo vizeSasanmAnAdi dadati / atra sanmAnazabdena bahujanamadhye zlAghanamucyate / gururbahujanamadhye ziSyaguNAnzlAghate / Adizabdena jJAnadAna-ziSyakaraNavaktRtvakauzalyaniSpAdana - zobhanAnapAnavastropadhizayyAdidAna - bhaktikAraNa - pRthagcAturmAsakAraNa - tapaHkaraNAnumatidAna - preraNAdidAna-prAyazcittadAna-tiraskaraNopAlambhana-tADana - vAtsalyavarSaNa-sarvakAryapracchanAdIni gRhItavyAni / 1) kadAcidgururyogyaziSyaM pAThayet, zIghragrAhitvAt, ayogyaziSyaM na pAThayet, vismaraNazIlatvAt / yadvA gurarayogyaM ziSyaM pAThayet, tatsthirIkaraNArtham, yogyaziSyaM na pAThayet, tasya svayaM paThanazIlatvAt / 2) kadAcidguruH kasyacit ziSyasya ziSyaM kuryAt, anyasya tu na ochuM nathI thatuM. tethI ayogya ziSyonI sAme yogya ziSyane Thapako ApIne guru paraMparAe ayogya ziSyone Thapako Ape che. yogya ziSyone apAto Thapako sAMbhaLIne ayogya ziSyo svayaM jANI jAya ke amAre Ama karavuM joIe ane Ama na karavuM joIe. jo guru ayogya ziSyone sIdho Thapako Ape to teo gusse thaI jAya. Ama ayogyaziSyonuM mana na bagaDe e rIte temane zikhAmaNa ApavA guru yogya ziSyone Thapako Ape. AvA bIjA kAraNo paNa potAnI buddhithI vicAravA. AvA kAraNosara guru ziSyane ochu-vadhu sanmAnAdi Ape. ahIM sanmAna eTale ghaNA lokonI vacce prazaMsA karavI. guru ghaNA lokonI vacce ziSyanA guNonA vakhANa kare. Adi zabdathI bhaNAvavuM, ziSya karavA, vaktA banAvavA, sArA anna-pANI-vastrapAtrA-zapyA vagere ApavA, bIjA pAse tenI bhakti karAvavI, judA comAsA mATe mokalavA, tapa karavAnI rajA ApavI, preraNAo karavI, prAyazcitta ApavuM, tiraskAra karavo, Thapako Apavo, mAravuM, vAtsalya varasAvavuM, potAnA badhA kAryomAM pUchavuM vagere samajavA. 1) kadAca guru yogya ziSyane bhaNAve, kemake te jaldIthI samajI zakato hoya, ane ayogya ziSyane na bhaNAve, kemake te bhUlakaNo hoya. athavA guru ayogya ziSyane sthira karavA tene bhaNAve, yogya ziSyane na bhaNAve, kemake te jAte ja bhaNavAnA svabhAvavALo hoya. 2) kyAreka guru koI ziSyano ziSya kare, bIjA ziSyano ziSya na
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudttvishessaaH| 271 kuryAt 3) kadAcidguruH kaJcit ziSyaM vaktRtvakalAM zikSayet, anyaM tu na zikSayet / 4) kadAcidguruH kasmaicit ziSyAya zobhanAnnapAnavastrapAtropadhizayyAdIni dadyAt, svAdhyAyaratatvAttapasvitvAtsukumAratvAdvA, anyasmai tu na tathAvidhAni dadyAt, tasya sAtazIlatvAt / 5) kadAcidguruH svaziSyaiH kasyacit ziSyasya bhaktiM kArayet, anyasya tu na kArayet / 6) kadAcidguruH kaJcit ziSyaM pRthakcAturmAsaM kArayet, anyaM tu na kArayet / 7) kadAcidguruH kasmaicit ziSyAya tapaHkaraNAnumatiM dadyAdanyasya tu na dadyAt / 8) kadAcidguruH kasyacit ziSyasya preraNAdIni kuryAdanyasya tu na kuryAt / 9) kadAcittulyA'parAdhe'pi gururekasmai ziSyAyA'dhikaM prAyazcittaM dadyAt, anyasmai tu hInam / 10) gururekaM ziSyaM tiraskuryAt, anyaM tu zlAgheta / 11) gururekaM ziSyamupAlabheta, anyaM tu priyavacanairAlapet / 12) gururekaM ziSyaM tADayet, anyasmai tu vAtsalyaM dadyAt / 13) gururekaM ziSyaM sarvakAryeSu pRcchet, anyaM tu na pRcchet / 14) gururekasya ziSyasya cintAM kuryAt, anyasya tUpekSAm / evamAdayo'nye'pi gurukRtavizeSAH sUkSmabuddhyA'bhyUhyAH / guruH ziSyAnprati yatsanmAnAdivizeSaM darzayati tasya dve kAraNe'tra zloke kathite / prathamaM kAraNaM ziSyANAM yogyAyogyasvarUpaM bhavati / dvitIyaM kAraNaM tu saMyoga-paristhityAdikaM 42. 3) hAya zuru o ziSyane 2682 qtA janAve, jIne tevo na janAve. 4) 4Aya. guru o ziSyane saa2| sAhAra, pANI, vastra, pAtrA, 75ghi, zayyA vagere mApe, kemake te svAdhyAyamAM rata hoya, tapasvI hoya ke komaLa hoya. bIjA ziSyane tevuM na Ape, kemake te sukhazIliyo hoya. 5) kyAreka guru potAnA ziSyo pAse koIka ziSyanI (masti 20ve, pAnI na rAve. 6) syAre guru oI ziSyane 6 yomAsu 72rAve, bIjAne na karAve. 7) kadAca guru koI ziSyane tapa karavAnI rajA Ape, bIjAne na Ape. 8) kadAca guru koI ziSyane preraNA vagere kare, bIjAne na kare. 9) kadAca sarakhA aparAdhamAM paNa guru eka ziSyane vadhu prAyazcitta Ape ane bIjA ziSyane ochuM prAyazcitta Ape. 10) guru eka ziSyano tiraskAra kare ane bIjAnI prazaMsA kare. 11) guru eka ziSyane Thapako Ape ane bIjAne mIThA vacanothI bolAve. 12) guru eka ziSyane mAre ane bIjAne vAtsalya Ape. 13) guru eka ziSyane badhA kAmamAM pUche, bIjAne na pUche. 14) guru eka ziSyanI kALajI kare, bIjAnI na kare. AvA bIjA paNa gurue karela bhedo sUkSmabuddhithI samajavA. guru ziSyone ochu-vadhu sanmAnAdi Ape che tenA be kAraNa A zlokamAM kahyA che - paheluM kAraNa ziSyonuM yogya-ayogyapaNuM che. bIjuM kAraNa saMyoga-paristhiti vagere
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 gurudattavizeSaviSayakAni jJAtAni / bhavati / evaM ziSyANAM yogyAyogyasvarUpaM jJAtvA saMyogAdikaJca vicArya guruH ziSyebhyo vizeSasanmAnAdi dadAti / tatra gurormanasi na ko'pi pakSapAto vartate / tasya cittaM rAgadveSakaluSitaM na bhavati / sa lAbhAlAbhau dRSTvaivaM karoti / sa taTasthabuddhyA vicAryaiva kAryaM karoti / atrodAharaNAnyevaMvidhAni bhavanti 1) AryasaMbhUtivijayasUriNA sthUlabhadrAya kozAvezyAgRhe cAturmAsakaraNAnujJA dattA, siMhaguhAvAsimunistu tadviSaye niSiddhaH / 2) guruNA vaiyAvRttyakAriNau bAhusubAhumunI zlAghitau, svAdhyAyakAriNau pIThamahApIThanAmAnau munI tu na zlAghitau / 3) zreNikapRSTaH zrIvIraH svIyacaturdazasahasrasAdhuSu dhanyAnagArasyaiva vardhamAnapariNAmavattAmakathayat, na tu gautamasvAmyAdyanyamunInAm / 4) zrAvastIM vrajato'mbasya mukhena prabhuH sulasAmeva dharmalAbhamakathayat, na tvanyasya kasyacit / 5) AryasiMhagirisUribhirlaghurapi vajramunirvAcanAcAryatve niyuktaH, na tu bRhatparyAyA anye munayaH / 6) AryarakSitasUribhiH svIyo gaNo durbalikApuSyamitrAya dattaH, na tu svamAtulAya goSThAmahilAya / evamAdInyanyAnyapyudAharaNAni samayasamudramavagAhya jJeyAni / - che. Ama ziSyonuM yogya-ayogya svarUpa jANIne ane saMyogAdi vicArIne guru ziSyone ochu-vadhu sanmAnAdi Ape. temAM gurunA manamAM koI pakSapAta nathI hoto. temanuM mana rAga-dveSathI kaluSita nathI thatuM. teo lAbhAlAbha joIne Ama kare che. teo taTasthabuddhithI vicArIne ja kArya kare che. ahIM udAharaNo AvA prakAranA che - 1) AryasaMbhUtivijayasUrie sthUlibhadrajIne kozAvezyAne tyAM comAsu karavAnI rajA ApI, siMhaguphAvAsImunine nA pADI. 2) gurue vaiyAvacca karanArA bAhumuni ane subAhumuninI prazaMsA karI, ane svAdhyAya karanArA pITha-mahApITha munionI prazaMsA na karI. 3) zreNike pUchelA praznanA javAbamAM prabhuvIre 14,000 sAdhuomAM dhannA aNagArane caDhate pariNAme kahyA, gautama svAmI vagerene nahIM. 4) zrAvastI jatA aMbaDa parivrAjakanA mukhe prabhue sulasAne ja dharmalAbha kahevaDAvyA, bIjAne koIne ya nahIM. 5) AryasiMhagirisUrijIe nAnA paryAyavALA vajramunine vAcanAcArya banAvyA, moTA paryAyavALA anya munione nahIM. 6) AryarakSitasUrijIe potAno gaNa durbalikApuSyamitrane Apyo, potAnA mAmA goThAmAhilane nahIM. AvA bIjA paNa udAharaNo zAstronA dariyAmAM DUbakI mArI zodhI kADhavA.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ piitthmhaapiitthjnyaatm| 273 atra prathamaM jJAtaM paJcadazavRttavivaraNe uktam / dvitIyamudAharaNaM vasatimArgaprakAzaka-zrIjinezvarasUriviracita- paJcaliGgIprakaraNasya zrIjinapatisUrinirmitaTIkAyAmaSTamagAthAvivaraNe evaM dRzyate - 'jambUdvIpe'sti paurastyavidehe srastare zriyAm / vijaye puSkalAvatyAM nagarI puNDarIkiNI // 56 // .....tatra sAmrAjyamavyAjaM vajraseno'tanonnRpaH / patrimatIrthakRnnAmasampAduka-samIhitaH // 63 // ....samajAyata sthavIyomuktAphalamAlabhAriNI tasya / subhagaMbhaviSNurUpA priyaMvadA dhAriNI devI ||71||....cyutvaa'cyutaatttH pUrvaM tayoH suunutyaa'jni| vajranAbho bhiSakjIvo dhAmnA vajra ivA'paraH // 73 // krameNa te'tha suhRdo jajJire tatsahodarAH / bAhuH subAhuH pIThazca mahApIThazca nAmataH ||74||...abhissicy sutaM jyeSThaM saurAjye prAvrajannRpaH / na svAdubhojyalAbhe'pi paJjare ramate hariH ||78||...tto bhagavato yatra dine 'jAyata kevalam / tatraiva vajranAbhasya cakramAyudhasadmani ||80||....pituH pArve tatazcakrI prAvrAjIta saha sodaraiH / tapyantyaprApya kiMkalpapAdapaM bhogabhabhavaH // 158 // tato'dhyagISTa pUrvANi vajranAbhazcaturdaza / helayA nirnimeSo hi prajJonmeSo mahAtmanAm // 159 // sarve'pyekAdazAGgAni bhrAtarastvadhyagISata / prabhA yAdRgvidhostAdRktastyA jyotiSAmapi // 160 // bhagavAnvajranAbhasya tataH sUripadaM nyadhAt / avyAhataM sadA svAmyamagrAmyaM puNyazAlinAm // 161 // tatra bAhunirAzaMsa utsahiSNuradAmbhikaH / sAdhUnAM bhaktapAnAdidAnAbhigrahamagrahIt // 162 // zramaNAnAmavizrAntasvAdhyAyAdhyApanAdibhiH / zrAntibhAjAM subAhuH strAg vizrAmaNamupAzRNot // 163 // sAmrAjyazrIparirambhalAlitau tau ca tAdRzam / dustaraM pratijajJAte vaiyAvRttyaM subhRtyavat // 164 // yadvA padmAH zriyaH pAtraM nityaM kiM vikacAnanAH / nAcarantyuSNarugbhAnusantApasahanavratam // 165 // yathAsvaM karmaNodRSTvA sUristAvapramadvarau / janmajIvitasAphalya AmAM paheluM udAharaNa 15mA zlokanA vivaraNamAM jaNAvyuM che. vasatimArganA prakAzaka zrI jinezvarasUri racita paMcaliMgI prakaraNanI zrIjinapatisUriracita TIkAmAM AThamI gAthAnA vivaraNamAM pITha-mahApIThanuM kathAnaka A pramANe dekhAya che - "jaMbudvIpamAM pUrvamahAvidehamAM puMDarIkiNI nagarI che. tyAM vasena rAjA rAjya karatA hatA. temanI dhAriNI rANI hatI. vaidyano jIva acuta devalokamAMthI cyavI temano vajanAbha nAme dikaro thayo. krame karIne mitro tenA bAhu, subAhu, pITha, mahApITha nAme bhAIo thayA. vajasena rAjAe cAritra lIdhuM. pAMce bhAIoe paNa pachI cAritra lIdhuM. vajanAbhane AcAryapadavI ApI. bAhumuni AhArapANIthI sAdhuonI vaiyAvacca kare che. subAhumuni
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 piitthmhaapiitthjnyaatm| manayoreva dhanyayoH // 166 // phalegrahistapovRkSa etayorniravagrahaH / nartakIva narInati kIrtistribhuvanAGgaNe // 167 // dorbalasyAnayorbhadraM vazinAM yanniraMhasAm / raMhasA yatinAM kArye'nAhAryamupayujyate // 168 // ityAdibhirupAbaMhadgirAM zrutisudhAkirAm / sandarbheraucitIgabhaiMrguNA hi garimAspadam // 169 // vinItaM stuvate lokAH kramavattvAnmukundavat / avinItaM tu nindanti dAhakatvAtkRzAnuvat // 170 // tatprazaMsA nizamyAho ! pakSapAto'nayorguroH / pratikSaNamimAveSa yatsaMstauti prasedivAn // 171 // sugurUn varivasyantau tapasyantau cirAdapi / nAvAM zazvadadhIyAnAvapi kazcitprazaMsati // 172 // sukhAkaroti yo dhUrto dehazuzrUSayA janam / sa eva zlAghyatAmiti svArthaH sarvasya vallabhaH // 173 // sAmrAjyanItiradyApi nanveSAmanuvarttate / iti pIThamahApIThau luThantAvapi vAghRdoH // 174 // bibhrANau daurmanasyaM tau guNavadgurugocaram / satyaM svasya laghIyastvaM vyAJjiSTAmasamaJjasam // 175 // // paJcabhiH kulakam // aho ! mithyAbhimAnasya mahimA yattayorapi / kSIrodanIrasaundaryasodaryahRdaye gurau // 176 // gaNapUjyo'pyasAvIza AvayorviSamekSaNaH / iti buddhirviparyastA dustarA samapadyata // 177 // // yugmam // yadvA suvRttaM saralaM vaMzaM parvAnugAmukam / sAlUravasayAktAkSA adhyavasyanti pannagam // 178 // na ca dveSo bhavArttasya mumukSoyujyate gurau / pIyuSaM ko'nuvidviSyAjjIvitArthI viSAditaH // 179 // darzanaM nAzayenmUDho yo gurau durmanAyate / pUSNe vairAyamANaH kiM kauziko vIkSate divA // 180 // dharmAcArya vinA dharmo na svasAdhyaM prasAdhayet / karNadhArAdRte poto'dhiroDhAraM na tArayet // 181 // pradveSaH sAdhumAtre'pi bhavagarttanibandhanam / gurau tu kA kathA tasya kUlavAlamuneriva // 182 // kriyAM muktikRte kuryAdyo gurau vimanIbhavan / sa bubhukSurviSonmizraM bhojyaM bhuJjIta temanI zArIrika vaiyAvacca kare che. gurue e bannenI prazaMsA karI. te sAMbhaLI pITha-mahApITha vicAryuM, "are ! guru kevo pakSapAta kare che. haMmezA AmanI ja prazaMsA kare che. haMmezA bhaNatA ane tapa karatA amArI to koI prazaMsA nathI karatuM." Ama bannene manamAM guru pratye durbhAva thayo. bhavathI kaMTALelA mumukSue guru upara dveSa karavo ucita nathI. jIvavAnI icchAvALo koNa amRtano dveSa kare. guru upara durbhAva karanAranuM samakita jatuM rahe che. sUrya sAthe vera rAkhanAra ghUvaDa zuM divase joI zake che? guru vinA dharma potAnA sAdhyane siddha na karI zake. khalAsI vinA vahANa musApharane sAme kinAre na laI jAya. sAdhu uparano vaiSa paNa saMsAramAM pADe che, to guru uparanA vaiSa mATe zuM kahevuM? ahIM phUlavAlaka muninuM dRSTAMta jANavuM. guru upara durbhAva rAkhI je mokSa mATe kriyA kare che te bhUkha zamAvavA
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 pIThamahApIThajJAtam / tRptaye // 183 // durmedhA dUSyate ziSyaH kiM punarvinayojjhitaH / kutsanIyo'nyathA'pi zvA vraNacandrAGkitaH kimu ? // 184 // vindanti vandhyatAM zikSA duHzaikSe sugurorapi / vyApAritA kharAbhIzAvandhyamadhyAsate dRzaH // 185 // duSpAtrAtizayAdhAne gurorapyaphala: zramaH / ArohadustaTImanyaddantabhaGgAtkimaznute // 186 // gurau prazrayavAn ziSyo jAyate gauravAspadam / hAro'nyathA'pi subhago nAyakAnugataH kimu // 187 // pratiSThAmaznute ziSyo guNavAn bhaktimAn gurau / anyathA'pi maNiH zreyAn parIkSitaguNaH kimu ? // 188 // bAhyA api vidheyatvAdaya'nte rAjabhirgajAH / tyajyante tadviparyAsAdbhujagA gRhajA api // 189 // alasaM duvinItaM ca na saGagRhNAti buddhimAn / mUlyaM vinA'pyanaDvAhamAdatte gaDinaM hi kaH // 190 // avekSya tadidaM samyag nAkavAsaM yadIcchatha / vibudhA gurumuddizya vaimanasyaM tadasyata // 191 // tataH pIThamahApIThau tato doSAdavicyutau / mithyAtvaM jagmatuH sadyo bhISmo hi gurumatsaraH // 192 // prAyazcittAhate karma nAbhuktamupazAmyati / jvaraH kena vilaGaddhyeta laGghanAdikriyAM vinA // 193 // anutApAdyabhAvena na tAbhyAM tadanuSThitam / iti zAThyena tau karma strItvahetu babandhatuH // 194 // tRtIyo dRSTAMta navamazlokavivaraNe uktaH / caturthaM tu zrIpradyumnasUriviracita sthAnAkAni' ityaparanAmamUlazuddhiprakaraNasya viSamizrita bhojana kare che. duSTa buddhivALo ziSya dUSita thAya che to vinaya rahita ziSya mATe zuM kahevuM ? Ama paNa kutaro durgachApAtra che to ghA ane cAThAvALA kutarA mATe zuM kahevuM ? apAtramAM atizaya lAvavA karAyelI gurunI mahenata niSphaLa jAya che. kharAba kinArA upara caDhatA dAMta ja bhAMge, e sivAya zuM maLe ? guru upara bhaktivALo ziSya gauravapAtra bane che. hAra Ama paNa suMdara hoya che. emAM madhyamaNI Ave to zuM kahevuM ? guru upara bhaktivALo ziSya pratiSThA pAme che. maNI Ama paNa sAro hoya che. guNonI parIkSA karyA pachI to zuM kahevuM ? mATe jo devalokanI icchA hoya to guru viSe vaimanasya na karavuM. te pITha-mahApITha te doSathI pAchA na pharyA eTale mithyAtva pAmyA. Ama zaThapaNAthI temaNe strIpaNAne yogya karma bAMdhyuM." trIjuM dRSTAMta 9mA zlokanA vivaraNamAM jaNAvyuM che. cothuM daSTAMta zrI pradyumnasUriracita mUlazuddhiprakaraNanI zrIdevacandrasUriracita vRttimAM
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 shraavikaasulsaajnyaatm| zrIdevacandrasUrisanhabdhavRttau sthiratvAkhyasamyaktvapaJcamabhUSaNavivaraNe proktamatra pradarzyate-1aha etto caMpApuravarIe....saMpattu jiNesaru vddhmaannu|....etthNtri...ammddu nAmeNa guNohajuttu, parivAyagu sAvayadhammavaMtu, saMpattu jiNiMdaha vaMdaNatthu....rAyagihagamaNi jA maNu dharevi, tA pabhaNiu so vi jagIsareNa, mahumAsamattakoilasareNa, 'pucchejja pautti sukoviyAe, mahu vayaNiNa sulasAsAviyAe', 'icchaM' ti bhaNevi nahaMgaNeNa rAyagihi pattu so takkhaNeNa, ciMtei 'peccha kaha vIyarAu, sura-naramajjhammi vi pakkhavAu, sulasAe karai keNa vi guNeNa ? taM savvu parikkhAmi' iya maNeNa, gau tIe gehi rUvaMtareNa, parimaggai bhoyaNu AyareNa, dhammatthu na sA jA kahavi dei, tA puraha vAri so nIsarei, aha puvvapaoliduvAradesi, viuruvvavi so Thiu baMbhavesi....jA kahai dhammu tA purajaNehu, Avajjiu kira baMbhANu ehu, sulasa vi hakkAriya sahiyaNeNa, DaMbho tti na gaya niccalamaNeNa, to bIyadivasi dAhiNadisAe....lacchIharu huvahu....teNAvi na sthiratva nAmanA samyaktanA pAMcamA bhUSaNanA vivaraNamAM kahyuM che. te ahIM batAvIe chIe - ""A bAju caMpAnagarImAM vIrajinezvara AvyA. tyAre aMbaDa parivrAjaka prabhune vaMdana karavA AvyA. te rAjagRhI tarapha javAnA hatA. prabhue temane kahyuM, "tulasIzrAvikAne mArA vacanathI sukhazAtA pUchaje." "bhale' kahIne teo AkAzamArge rAjagRhImAM AvyA. te vicAre che, "jo prabhu kevo pakSapAta kare che. tulasAnI parIkSA karuM." pachI bIjo veSa karI sulatAnA ghare bhikSA mAMge che. te dharma mATe nathI ApatI. eTale nagaranI bahAra nIkaLI pUrva daravAje brahmAnuM rUpa kare che. tyAM dharma kahe che. "A brahmA che' ema loko AkarSAyA. sulatAne bolAve che. mAyA jANIne te na gaI. bIjA divase dakSiNadizAmAM 1. atha itaH campApuryA....samprAptaH jinezvaraH vardhamAnaH |......atraantre ambaDaH nAmnA guNaughayuktaH parivrAjakaH zrAvakadharmavAn samprAptaH jinendrasya vandanArtham.....rAjagRhagamane yAvat manaH dharati tAvat prabhaNitaH saH api jagadIzvareNa madhumAsamattakokilAsvareNa, pRcchasva pravRttiM sukovidAM mama vacanena sulasAzrAvikAm', 'iccha miti bhaNitvA nabho'GgaNena rAjagRhe prAptaH saH tatkSaNena cintayati pazya kathaM vItarAgaH suranaramadhye'pi pakSapAtaM sulasAyAH karoti kenApi guNena ? tat sarvaM priiksse|' iti manasA gataH tasyAH gRhe rUpAntareNa, yAcate bhojanamAdareNa, dharmArthaM na sA yAvat kathamapi dadAti, tAvat purasya bahiH saH niHsarati / atha pUrvapratolidvAradeze vikuLa saH sthitaH brahmaveSI....yAvat kathayati dharmaM tAvat purajanebhyaH AvarjitaH kila brahmA eSaH / sulasApi AhUtA sakhijanena / dambha iti na gatA nizcalamanasA / tataH dvitIyadivase dakSiNadizAyAM....lakSmIdharaH abhavat....tenApi na raJjitA sulasA yAvat khalu tRtIyadivase pazcimAyAM tAvat zazizekharaH....AkhyAti dharmazAstram / yAvat tatrApi nAgatA guNavizAlA tAvat
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvikAsulasAjJAtam / raMjia sulasa jAva, hU taiyadivasi pacchimahi tAmva, sasiseharu.... akkhai dhammasatthu jAte va nAgaya guNavisAla, tA uttaradisihiM.... niviTThala ... jiNu..... [.....jA akkhar3a dhamma....taM suNavi viNiggaDa puraha lou,... sulasA vi bhaNAviya ammaDeNa, 'niddalahi pAu jiNavaMdaNeNa, '...to sulasa vuttu 'navi ehu jiNiMdu, sirivIru....cauvIsamu jo titthNkraahN....|' to pabhaNiya teNa 'aIvamuddhi !, paNuvIsamu jiNu e~hu hoi suddhi ! ' sA bhai 'na hoi kayA vi eu, paNuvIsamu jaM kira hoi deu, kAvaDiu ko vi jaNavaMcaNatthu, iya akkhar3a jiNavaradhammasatthu,' tti pabhaNiya ma kari etthu bheu, sAsaNaha pahAvaNa ehu hou, ' sA bhaNai 'pabhAvaNa navi ya eha, alieNohAvaNa iha acheha,' iya jAmva na sakkiya, cAlivi sattiya, sulasa ammaDu ciMtei tau sirijiNamuNibhattahi~ daDhasammattahiM juttu pasaMsaNu jiNeNa kau / ' paJcamamapi jJAtaM tRtIyazlokavivaraNe uktam / 277 viSNunuM rUpa kare che. tenAthI paNa sulasA raMjita na thaI. trIjA divase pazcima dizAmAM zaMkaranuM rUpa kare che. te dharma kahe che. tyAM paNa sulasA na gaI. eTale uttaradizAmAM jinezvaranuM rUpa karI dharma kahe che. te sAMbhaLI loko nIkaLyA. aMbaDe sulasAne paNa kahevaDAvyuM, 'jinane vaMdana karI pApa khapAva.' sulasA bolI, 'A jina nathI. covIzamA tIrthaMkara zrIvIraprabhu che.' teNe kahyuM, 'A pacIzamA tIrthaMkara che.' te bolI, pacIzamA tIrthaMkara kyAreya na hoya. A koI kApaDIyo lokone ThagavA dharma kahe che.' teNe kahyuM 'AmAM bheda na kara. zAsananI prabhAvanA thaze.' te bolI, 'prabhAvanA nahIM hIlanA thaze.' Ama jyAre te calita na thaI tyAre aMbaDa vicAre che, 'prabhue AnI prazaMsA karI te barAbara che.' pAMcamuM dRSTAMta paNa trIjA zlokanA vivaraNamAM kahyuM che. uttaradizAyAM....niviSTaH....jinaH.....yAvat AkhyAti dharmaM, tat zrutvA vinirgataH purasya loka.:....sulasA'pi bhANitA ambaDena 'nirdalaya pApaM jinavandanena .... tataH sulasA'vadat 'nApi eSaH jinendraH, zrIvIra :.....caturviMzatitamaH yaH tiirthngkrnnaam......|' tataH prabhaNitA tena, 'atIvamugdhe ! paJcaviMzatitamaH jinaH eSaH bhavati zuddhe !' sA bhaNati, 'na bhavati kadApi eSaH paJcaviMzatitamaH yat kila bhavati devaH, kArpaTikaH ko'pi janavaJcanArthamiti AkhyAti jinavaradharmazAstram' iti, prabhaNitA ' mA kuru atra bhedaM, zAsanasya prabhAvanA eSA bhavatu', sA bhaNati 'prabhAvanA nApi ca eSA, alikenAvamAnanA iha asti, ' iti yAvat na zakitA cAlayituM zaktyA sulasA ambaDaH cintayati tataH 'zrIjinamunibhaktAyAH dRDhasamyaktvAyAH yuktaM prazaMsanaM jinena kRtam / '
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 viMzatitamaM vRttam / SaSThaM punarjAtaM vakSyamANazlokavivaraNe vakSyate // 19 // avataraNikA - evaM ziSyaviSayakaM gurukRtaM sanmAnAdivizeSaM pradA'dhunA gurau khedA'karaNopadezaM dadAti - mUlam - eso sayAvi maggo, egasahAvA na huMti jaM sIsA / iya jANiya paramatthaM, gurummi kheo na kAyavvo // 20 // chAyA - eSaH sadApi mArgaH, ekasvabhAvAH na bhavanti yat ziSyAH / iti jJAtvA paramArthaM, gurau khedaH na karttavyaH // 20 // daNDAnvayaH sayAvi eso maggo jaM sIsA egasahAvA na huti, iya paramatthaM jANiya gurummi kheo na kAyavvo // 20 // hemacandrIyA vRttiH - sadA - sarvakAlam, api - na kevalaM kvacit stokakAlaM vA, kintu sarvakAlamapIti dyotanArtham, eSaH - vakSyamANasvarUpaH, mArgaH - vastusthitinitiniyama iti yAvat, bhavatItyadhyAhAryam / yat - niyamapradarzanArtham, ziSyAH - vinayakaraNadakSAH, ekasvabhAvAH - ekaH - samAnaH svabhAvaH - caritaM yeSAM - ta ityekasvabhAvAH, na - niSedhe, bhavanti - vidyante, iti - upari darzitam, paramArtham - paramaH - prakRSTaH, sa cAsau arthaH - niyamarUpazceti paramArthaH, tamiti paramArtham, jJAtvA- vicArya, gurau - guruH - paramakalyANamitram, tasminniti gurau - guruviSayaka ityarthaH, khedaH - bahumAna- hAniH na - niSedhe, karttavyaH - kAryaH / ayaM saGkSipto'rthaH / adhunA vistaaryte| vicitro'yaM saMsAraH / vicitrANi sarvaziSyANAM karmANi / tatastatkarmaNAmudayena kSayena chaThuM dRSTAMta have pachInA zlokanA vivaraNamAM kahevAze. (19) avataraNikA - Ama 'guru ziSyane ochuM-vadhu sanmAnAdi Ape che" e batAvyuM. have gurune viSe kheda na karavAno upadeza Ape che - zabdArtha - haMmezA A mArga che ke ziSyo eka svabhAvavALA nathI hotA, A paramArthane jANIne guru viSe kheda na karavo. (20) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - ziSyo vinaya karavAmAM hoMziyAra hoya che. guru eTale parama kalyANamitra. haMmeza mATeno A niyama che ke ziSyonA svabhAva eka sarakhA na hoya. A hakIkata jANIne guru bIjA ziSyane vadhu sanmAnAdi Ape tyAre guru viSe kheda na karavo. A TUMko artha kahyo. have eno vistAra karAya che - A saMsAra vicitra che. badhA ziSyonA karmo vicitra hoya che. tethI te karmonA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasvabhAvA vicitrA bhavanti / 279 kSayopazamenopazamena vA ziSyA vividhAH syuH / jIvaiH pUrvabhaveSvabhyastAH saMskArA api nAnAH santi / bhavAntaraM gacchanto jIvA etAnsaMskArAngRhItvaiva gacchanti / tato vartamAnabhave ziSyANAM pUrvabhavasaMskArA apnekavidhAH santi / sarvaziSyANAM gRhasthAvasthA api nAnAprakArAH santi / kazciddhanADhyakule jAtaH, kazciddaridrakule jAtaH, kazcidvANijyamakarot kazcittu bhRtyatvam, kazcitparyaNaiSIt kazcittu na, kazcinmahAparivAro'bhavat kazcittvanAthaH, kazcijjanaprasiddho'bhavat kazcittu na, kazcidvidvAnabhavat kazcittu mandaH, kazciduccairkule'jAyata kazcittu nIcaiHkule, kazcitsukumArakAya AsItkazcittu dRDhasaMhananaH, kazcidvadAnyo'bhavatkazcittu kRpaNaH, kazcidvyavahArakuzalo'bhavatkazcittu na tathA, kazcitsevAzIlo'bhavat kazcittu sukhazIlaH, kazcidvyasanasakto'bhavat kazcittu vyasanamuktaH, kazcidvizeSabhAvavAnabhavatkazcittu sAmAnyabhAvavAn / evaM karmodayopazamakSayakSayopazama-saMskAra-gRhasthAvasthAdInAM vicitratvAtziSyasvabhAvA api vicitrA bhavanti, na tu tulyAH / samAnamAtApitRkA api putrAH samasvabhAvA na santi, kintu bhinnasvabhAvAH / ziSyAstu bhinnamAtApitRkA vibhinnadezebhyazcAgatAH santi / tatasteSAM svabhAvavaicitryaM syAdeva / tadayamatra niyamo vartate udayathI, kSayathI, kSayopazamathI ke upazamathI ziSyonA bhAvo paNa vividha prakAranA hoya. jIvoe pUrvabhavomAM abhyAsa karelA saMskAro paNa judA judA prakAranA hoya che. bhavAMtaramAM jatA jIvo A saMskAro sAthe laIne ja jAya che. tethI ziSyonA pUrvabhavanA saMskAro paNa vartamAna bhavamAM aneka prakAranA hoya che. badhA ziSyonI gRhastha avasthAo paNa judI judI hoya che. koI zrImaMtane tyAM janmyo hoya, koI garIbane tyAM, koI vepAra karato hoya, koI nokarI karato hoya, koI paraNelo hoya, koI paraNelo na hoya, koI moTA parivAramAM ucherelo hoya, koInuM A duniyAmAM bIju koI na hoya, koI lokomAM prasiddha hoya, koI evo prasiddha na hoya, koI hoMziyAra hoya, koI ThoTha hoya, koI UMcA kuLamAM janmelo hoya, koI nIcAkuLamAM janmelo hoya, koI komaLa hoya, koI majabUta zarIravALo hoya, koI udAra hoya, koI kaMjUsa hoya, koI vyavahArakuzaLa hoya, koI evo na hoya, koI sevAbhAvI hoya, koI sukhazIliyo hoya, koI vyasanI hoya, koI vyasana vinAno hoya, koI vizeSabhAvavALo hoya, koI sAmAnyabhAvavALo hoya. Ama karmanA udaya, upazama, kSaya, kSayopazama, saMskAra, gRhastha avasthA vagere vicitra hovAthI ziSyanA svabhAva paNa bhinna bhinna hoya, sarakhA na hoya. eka mAtA-pitAnA saMtAno paNa sarakhA svabhAvavALA nathI hotA, paNa bhinna svabhAvavALA hoya che. ziSyo to judA judA mAtApitAnA saMtAna che ane judA judA dezomAMthI AvelA che. mATe
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 gurubahumAnabhAvarikthaM prayatnena rakSaNIyam / yat ziSyAH samasvabhAvA na santi / ayaM niyamaH sarvaiH ziSyaiH svamanasi dhAraNIyaH punaH punaH smaraNIyaa | evaM kRte sati gurau khedo na bhavati / gurAvityatra viSayasaptamI jJeyA, na tvdhikrnnsptmii| yato khedo manasi bhavati, guruM prati ca bhavati / tato khedasyA'dhikaraNaM mano bhavati viSayazca gururbhavati / tato'yamartho bhavati- manasi guruviSayako khedo na kAryaH / ziSyo gurupravRttimanyathAkartuM na zaknoti / parantu sa svamano'nyathAkartuM zaknoti / yadi guruH kasmaicit ziSyAya vizeSasanmAnAdi dadAti tarhi ziSyastathAkaraNAdguruM nivArayituM na zaknoti parantu svamano'zubhavicArebhyo nivArayituM zaknoti / zubhabhAvAH ziSyasya riktham / bAhyakriyAkalApenA'pi zubhabhAvA evA'rjanIyAH / zubhabhAvA'nirvarttako bAhyakriyAkalApaH kAyaklezarUpa eva bhavati / ato bAhyaviSamatAyAM satyAmapi ziSyeNa samatayA svamanogatazubhabhAvA rakSaNIyA vardhanIyAzca / gurubahumAno'pyutkRSTazubhabhAva eva / ataH sa prayatnena rakSaNIyaH / tato gurudattasanmAnAdivizeSe satyapi svamanogatagurubahumAnabhAvo na malinIkarttavyaH / guruya'smai ziSyAya vizeSasanmAnAdi dadAti temanA svabhAva judA hoya e svAbhAvika che. mATe ahIM Avo niyama che ke ziSyonA svabhAva sarakhA na hoya. badhA ziSyoe A niyama manamAM dhAravo ane vAraMvAra yAda karavo. ema karavAthI guru upara kheda nahIM thAya. ahIM "guru" zabdane sAtamI vibhakti lagADI che teno artha viSaya karavo, adhikaraNa nahIM, kemake kheda manamAM thAya che ane guru pratye thAya che. mATe khedanuM adhikaraNa mana che ane viSaya guru che. tethI artha Avo thayo - manamAM guru pratye kheda na karavo. ziSya gurunI pravRttine badalI nathI zakato. paNa te potAnuM mana badalI zake che. jo guru koI ziSyane vadhu sanmAnAdi Ape to ziSya gurune tema karatA aTakAvI nathI zakato, paNa potAnA manane azubha vicArothI aTakAvI zake che. zubhabhAva e ziSyanI mUDI che. bAhya kriyAo paNa zubha bhAva mATe ja karavAnI hoya che. mATe bahAranI viSamatA hovA chatAM paNa ziSya samatAthI potAnA mananA zubha bhAvonuM rakSaNa karavuM ane te vadhAravA. gurubahumAna e paNa utkRSTa zubhabhAva ja che. mATe tenuM prayatnapUrvaka rakSaNa karavuM. mATe gurue Apela sanmAnAdi ochA-vadhu hoya to paNa potAnA manamAM rahelo gurubahumAnabhAva malina na karavo. guru je ziSyane vadhu
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubahumAnaH ksspkshrenne/jm| 281 tasya muktiH zIghraM bhavati, guruya'smai ziSyAya vizeSasanmAnAdi na dadAti tasya muktiH sthagitA bhavatIti ko'pi niyamo nAsti / parantu niyamastvIdRzo'sti - yasya ziSyasya hRdaye vizeSagurubahumAno'sti tasya muktiH zIghraM bhavati, yasya ziSyasya hRdaye vizeSagurubahumAno nAsti tasya muktiH sthagitA bhavati / ataH ziSyeNa gurudattahInAdhikasanmAnAdi na prekSaNIyam, parantu svamanogatagurubahumAnasya hInAdhikatvameva cintanIyam / gurubahumAnasya kSaNArthaM vRddhyarthaM ca prayatanIyam / gurukarttavyaM ziSyeNa na cintanIyam, tattu gurureva cintayiSyati / ziSyeNa tu svakarttavyameva cintanIyaM tatpAlanArthaJca prayatanIyam / sarvairapi ziSyaiH svagururgautamasvAmitulyo mantavyaH / idamuktaM bhavati / ziSyahRdaye yAdRzo bahumAno gautamasvAmiviSayako'sti tAdRza eva bahumAnastena svaguruviSayako dhAraNIyaH / gurudattabahusanmAnAdivizeSe satyapi yadi gurubahumAno rakSyate vardhyate ca tarhi sa kSapakazreNe/jaM bhavati / kSapakazreNihi manasA sAdhanIyA / tadA bAhyaparisthitiH samA viSamA vA syAt / viSamaparisthitAvapi manogatazubhabhAvenaiva kSapakazreNiH sidhyati / yadi gurudattasanmAnAdivizeSe satyapi gurubahumAnaH pravardhamAno dhAryate tarhi kSapakazreNeH parikarmaNA sanmAnAdi Ape teno mokSa jaldI thAya ane guru jene sanmAnAdi na Ape ke ochA Ape teno mokSa na thAya ke dUra ThelAya evo koI niyama nathI. paNa niyama Avo che - jenA hRdayamAM vadhu gurubahumAna hoya teno mokSa jaldI thAya ane jenA hRdayamAM gurubahumAna na hoya ke ocho hoya teno mokSa na thAya ke moDo thAya. mATe ziSya gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdi na jovA, paNa potAnA manamAM gurubahumAna vadhu che ke ochu te vicAravuM, tene vadhAravuM ane tenI rakSA karavI. gurue zuM karavuM joIe e ziSya na vicAravuM, e to guru ja vicAraze. ziSya to pote zuM karavuM joIe te ja vicAravuM joIe ane tenuM pAlana karavAno prayatna karavo joIe. badhA ziSyoe potAnA gurune gautamasvAmI jevA mAnavA joIe. eTale ke - ziSyanA hRdayamAM gautamasvAmI pratye jevuM bahumAna hoya tevuM ja bahumAna teNe guru viSe paNa rAkhavuM. gurue ApeluM sanmAnAdi ochu-vadhu hovA chatAM paNa jo gurubahumAnanI rakSA karAya ane vadhArAya to te kSapakazreNInuM bIja bane che. kSapakazreNI manathI sAdhavAnI hoya che. tyAre bAhya paristhiti sArI hoya ke kharAba paNa hoya. paristhiti kharAba hovA chatAM mananA zubhabhAvothI ja kSapakazreNI mAMDI zakAya che. jo gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdimAM paNa gurubahumAna uchaLatuM rakhAya to kSapakazreNIno abhyAsa thAya che. Ama anekavAra thavAthI ziSyanuM mana saMpUrNa
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 gurau khedo mhaanrthkaarii| bhavati / evamanekazo bhavane ziSyamana: sampUrNatayA parikarmitaM bhavati / tataH sa tadbhave bhavAntare vA sukhenaiva kSapakazreNimArabhate muktiJca prayAti / yadi gurudattasanmAnAdivizeSe sati ziSyamanasi guruviSayako khedo bhavati tarhi tasyA'nyA sarvA'pi sAdhanA moghIbhavati / yadi gurudattasanmAnAdivizeSe sati tanmanasi khedo bhavati tarhi pratikUlasaMyogeSu sa kathaGkAraM kSapakazreNimArabdhuM zakSyati ? tadA'pi tanmana udvignaM bhaviSyati / tatazca sa kSapakazreNimArabdhaM na zakSyati / evaM kSapakazreNiparikarmaNArthamapi gurudattasanmAnAdivizeSe sati guruviSayako khedo na karttavyaH, kintu pravardhamAnagurubahumAna eva dhAraNIyaH / gRhastho vyavahAre lAbhA'sambhave mUladhanaM tu sarvayatnena rakSati, tasya hAni na sahate / evaM kadAcidgurubahumAnavRddhyasambhave ziSyeNa guruviSayako khedastu sarvathA varNyaH / mUladhane'pagate gRhastho dramako bhavati / evaM guruviSayake khede kRte ziSyo bhAvaroro bhavati / dramako yathA bhikSArthaM sarvatrA'Tati tathA'yaM ziSyo saMsAre bhramati / gurubahumAnavataH ziSyasya paramamaGgalaM bhavati / tasya sarve vighnA vinazyanti / sa sarvatra saphalIbhavati / gurau khedakAriNaH ziSyasya tu sarvaM viparItaM jJeyam / evaM guru rIte parikarmita (taiyAra) thaI jAya che. tethI te te ja bhavamAM ke anya bhavamAM sukhethI kSapakazreNI mAMDe che ane mokSe jAya che. jo guru ochA-vadhu sanmAnAdi Ape ane ziSyane manamAM guru pratye durbhAva thAya to tenI bAkInI badhI sAdhanA niSphaLa jAya che. jo guru ochA-vadhu sanmAnAdi Ape tyAre paNa tenA manamAM guru pratye durbhAva thato hoya to pratikULa saMyogomAM te zI rIte kSapakazreNI mAMDI zakaze ? tyAre paNa tenuM mana khinna thaI jaze. tethI te zI rIte kSapakazreNI mAMDI zakaze? Ama kSapakazreNIno abhyAsa karavA mATe paNa guru ochA-vadhu sanmAnAdi Ape tyAre ziSya temanI upara kheda na karavo, paNa uchaLatuM bahumAna ja rAkhavuM. vepAramAM gRhastha napho na thAya to ya mUDIne to akabaMdha rAkhe che. mUDI ochI thAya e ene paravaDe nahIM. ema kadAca gurubahumAna vadhe nahIM to paNa ziSya guru pratye kheda to na ja karavo. mUDI jAya to gRhastha bhikhArI thaI jAya. ema guru upara kheda kare to ziSya bhAvathI bhikhArI thaI jAya. bhikhArI jema bhIkSA mATe badhe bhaTake che tema A ziSya saMsAramAM bhaTake che. guru bahumAnavALA ziSyane parama maMgaLa thAya che, tenA badhA vighno nAza pAme che. te badhe saphaLa thAya che. guru upara kheda karanArA ziSya mATe badhuM viparIta jANavuM. Ama
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 gosstthaamaahiljnyaatm| bahumAnasyaikAntenaiva lAbhakAritvAdgurukhedasya caikAntenaiva hAnikRttvAt ziSyeNa bAhyaviSamaparisthitAvapi gurubahumAno dRDhatamo dhAraNIyo gurukhedazca sarvathA tyAjyaH / atra goSThAmAhilasya dRSTAnto darzyate / goSThAmAhila AryarakSitasUrermAtula AsIt / tata AryarakSitasUreranantaraM sa svAtmano gacchanAyakatvamakAGkSata / durbalikApuSyamitro goSThAmAhilAbahuzruta AsIt / tato guruNA durbalikApuSyamitrAya svagaNo dattaH / tatazca goSThAmAhilo manasi gurau khinnaH / pariNAmataH sa nihnavo jAtaH / evaM guruviSayako khedo goSThAmAhilasyA'narthakAryabhavat / tato goSThAmAhilahAnimavabudhya ziSyairgurau khedo na karttavyaH / idamatisaGa kSepeNoktam / vistaratastu goSThAmAhilavRttAntaH zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapraNItazrIvizeSAvazyakabhASyasya maladhArizrIhemacandrasUrinirmitaTIkAyAmekAdazAdhikapaJcaviMzatizatatamagAthAvivaraNe evaM dRzyate - 'dazapuraM nAma nagaram / tatra ca somadevo nAma brAhmaNaH / tasya ca rudrasomA nAma bhAryA / sA ca jinavacanapratibuddhA zrAvikA / tayozca rakSito nAma caturdazavidyAsthAnapAragaH putro babhUva / tena ca mAtRpreritena tosaliputrAcAryANAM samIpe dIkSA pratipannA |....ttH phalgurakSito nAma gurubahumAna ekAMte lAbhakArI che ane guru uparano kheda ekAMte nukasAnakArI che. tethI ziSya bahAranI paristhiti viSama hoya to paNa majabUta gurubahumAna rAkhavuM ane guru uparano kheda sarvathA tyajavo. ahIM goThAmAhilanuM dRSTAMta batAvIe chIe. teo AryarakSitasUrijInA mAmA hatA. tethI AryarakSitasUrijI pachI teo pote gacchanAyaka banavA icchatA hatA. durbalikApuSyamitra goSThAmAhila karatA vadhu bhaNelA hatA. tethI gurue durbalikApuSyamitrane potAno gaNa Apyo. tethI goThAmAhilanA manamAM guru pratye kheda thayo. pariNAme te nidbhava thaI gayA. Ama guru uparano kheda goSThAmAhila mATe anarthakArI thayo. mATe goThAmAhilanuM nukasAna jANIne ziSyoe guru upara kheda na karavo. A bahu TuMkamAM kahyuM. vistArathI goSThAmAhilano vRttAnta vizeSAvazyakabhASyanI TIkAmAM 2511mI gAthAnA vivaraNamAM maladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje A rIte jaNAvyo che "dazapura nagaramAM somadeva brAhmaNa rahe. tenI rudrasomAM nAme patnI hatI. te zrAvikA hatI. temano rakSitanAmano putra 14 vidyAmAM pAragAmI thayo. mAtAnI preraNAthI teNe tosaliputra AcArya pAse dIkSA lIdhI. pachI teNe bhAI phalyurakSita, mAtA, pitA, mAmA goSThAmAhila
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 gosstthaamaahiljnyaatm| tabandhurAkAraNArthaM mAtrA preSitaH pravrAjitazca |.....ttshcaaryrkssiten mAtApitarau tathA mAtulagoSThAmAhilapramukhaH sarvo'pi svajanavargaH pravrAjitaH / iha ca gacche catvAraH puruSAH pradhAnatarAH, tadyathA - durbalikApuSyamitraH, vindhyaH, phalgurakSitaH, goSThAmAhilazceti / ....... itazca mathurAnagaryAM 'mAtApitrAdikamapi nAsti' ityAdinAstikavAdaM prarUpayan vAdI samutthitaH, tatra ca prativAdinaH kasyacidabhAvAt saGghanAryarakSitasUraya eva sAmprataM yugapradhAnA iti kRtvA tatsamIpe prastutavyatikarakathanAya sAdhusaGghATakaM preSitam / svayamatIva vRddhatvAd gantumazaktaiH 'vAdalabdhisampannaH' iti kRtvA goSThAmAhilo nirUpitaH / tatra ca tena gatvA nigRhIto'sau vAdI / zrAvakaizcAyaM tatraiva varSAkAlaM kAritaH / itazcAryarakSitasUribhirnijapaTTe durbalikApuSyamitraH sthApayitumadhyavasitaH / zeSastu svajanabhUtaH sAdhuvargo goSThAmAhilaM phalgurakSitaM vA tamIhate / tatazca sarvamapi gacchamupavezya sUrayaH sambodhayanti, tadyathA - iha kila trayo ghaTA bhRtAH / tatraiko vallAnAm, dvitIyo tilasya, tRtIyastu ghRtasya, eteSu cAvAGa mukheSu kRteSu vallAH sarve'pi nirgacchanti / tailaM tu kiJcid ghaTe'pi lagati / ghRtaM tu bahutaraM tatra lagati / tadahaM durbalikApuSyamitraM prati sUtrArthI samAzritya vallaghaTakalpaH saJjAtaH, madgatayoH vagere badhA svajanone dIkSA ApI. e gacchamAM cAra sAdhuo AgaLa paDatA hatA - hulasipuSyamitra, vindhya, isurakSita, goDamADisa. A bAju mathurAnagarImAM nAstikavAdanI prarUpaNA karato koI vAdI Avyo. tyAM koI prativAdI na hato. eTale saMghe eka sAdhusaMghATaka AryarakSitasUrijI pAse mokalyo. teoe goSThAmAhilane mokalyA. temaNe vAdIne jItyo. zrAvakoe temane tyAM ja comAsuM 72rAvyuM. A bAju AryarakSitasUrijIe potAnI pATe durbalikApuSyamitrane sthApavA vicAryuM. bAkI badhA sAdhu thayelA svajano goThAmAhilane ke phalyurakSitane pATa upara sthApavA icchatA hatA. tethI sUrijIe AkhA gacchane bolAvIne kahyuM - "ahIM traNa ghaDA che. eka vAlathI bharelo che, bIjo telathI bharelo che, trIjo ghIthI bharelo che. A traNe ghaDAne UMdhA karyA. vAla badhA nIkaLI gayA. tela ghaDAmAM thoDuM lAgeluM hatuM. ghI ghaDAmAM ghaNuM badhuM lAgeluM hatuM. durbalikApuSyamitra mATe huM vAlanA ghaDA jevo thayo chuM. mArI pAse rahelA
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ gosstthaamaahiljnyaatm| 285 samastayorapi tayostena grahaNAt / phalgurakSitaM tu prati tilaghaTakalpo'haM sampannaH, sarvayorapi sUtrArthayostenA'grahaNAt / goSThAmAhilaM tu prati ghRtaghaTakalpo'hamabhUvam, bahutarayoH sUtrArthayormamApi pArve'vasthAnAt / tasmAd madgatAzeSasUtrArthasampannatvAd durbalikApuSyamitra eva bhavatAM sUrirbhavatu / tataH 'icchAmaH' iti bhaNitvA taiH sarvairapi pratipannamidam / ...ityAdyanuzAsti pakSadvayasyApi dattvA bhaktaM pratyAkhyAya devalokamupagatAH sUrayaH / goSThAmAhilena ca zrutamidaM yathA - 'guravaH paralokaM gatAH / ' tato mathurAtaH samAgatena pRSTamanena yathA - 'ko gaNadharaH svapade sUribhinivezitaH ?' tataH sarvo'pi vallAdighaTaprarUpaNAdiko vyatikaraH samAkarNito lokAt / tacchravaNAccAtIva dUno'sau sthitvA pRthak pratizraye durbalikApuSyamitropAzraye taccaryopalambhArthaM gataH ....durbalikApuSyamitrasamIpe cAbhimAnato na kiJcit zRNoti, kintu vyAkhyAnamaNDalikAsthitasya cintanikAM kurvato vindhyasyAntike samAkarNayati / anyadA cASTama-navamapUrvayoH karma-pratyAkhyAnavicAre'bhinivezAd vipratipanno vakSyamANanItyA nihnavo jAta iti |....gurunnaa svayamAbhimukhyenokta iti / / evaM yuktibhiH prajJApyamAno yAvadasau na kimapi zraddhatte, tAvat puSyamitrAcAryairanyagacchagatabahuzrutasthavirANAmantike nItaH / tatastairapyukto'sau yAdRzaM sUrayaH prarUpayanti, AryarakSitasUribhirapi tAdRzameva prarUpitam, na hInAdhikam / tato goSThAmAhilenoktam - kiM yUyamRSayo jAnItha ? tIrthakaraistAdRzameva prarUpitam, yAdRzamahaM prarUpayAmi / tataH sthavirairuktam - mithyAbhiniviSTo mA kArSIstIrthakarAzAtanAm, na kimapi tvaM jAnAsi / tataH sarvavipratipanne tasmin sarvairapi taiH badhA sUtra-artha teNe laI lIdhA che. phalyurakSita mATe huM telanA ghaDA jevo chuM, kemake teNe badhuM lIdhuM nathI. goSThAmAhila mATe huM ghInA ghaDA jevo chuM. teNe ghaNuM grahaNa nathI karyuM. mATe badhA sutra arthane dhAraNa karato hovAthI durbalikApuSyamitra ja sUri thAva. badhAe svIkAryuM. gurue AcAryapadavI ApI. pachI teo devaloka thayA. goSThAmAhile sAMbhaLyuM ke guru paraloka sIdhAvyA che. te mathurAthI AvyA. guru durbalikApuSyamitrane potAnI pATa soMpI gayA che, e jANI temanuM mana dubhAyuM. te judA upAzrayamAM rahyA. durbalikApuSyamitra pAse te kazuM sAMbhaLatA nathI, viSNu pAse badhuM sAMbhaLe che. ekavAra 8mA-9mAM pUrvamAM karma-paccakhANanA vicAramAM kadAgraha thavAthI nidbhava thayA. sUrijI samajAve che chatAM nathI mAnatA. anyagacchanA bahuzruta sthaviro paNa
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ekaviMzatitamaM vRttam / saGghasamavAyaH kRtaH / sarveNApi ca saGgrena devatAhvAnArthaM kAyotsargo vihitaH / tato bhadrikA kAcid devatA samAgatA / sA vadati-saMdizata, kiM karomi ? tataH saGghaH prastutamarthaM jAnannapi sarvajanapratyayanimittaM bravIti - mahAvidehe gatvA tIrthakaramApRcchasva - kiM durbalikApuSyamitrapramukhaH saGgho yad bhaNati tat satyam, uta yad goSThAmAhilo vadati ? tatastayA proktam - mama mahAvidehe gamanAgamanaM kurvatyAH pratyUhapratighAtArthamanugrahaM kRtvA kAyotsargaM kuruta, yenAhaM gacchAmi tatastathaiva kRtaM sarchana / gatA ca sA / pRSTvA ca bhagavantaM pratyAgatA kathayati yaduta - tIrthakaraH samAdizati - 'durbalikApuSyamitrapurassaraH saGghaH samyagvAdI, goSThAmAhilastu mithyAvAdI, saptamazcAyaM nihnavaH' iti / tadetat zrutvA goSThAmAhilo bravIti - nanvalpaddhikeyaM varAkI, kA nAmaitasyAH kaDapUtanAyAstIrthakarAntike gamanazaktiH ? iti / evamapi yAvadasau na kiJcid manyate tAvat saGghanoddhAvya bAhyaH kRtaH / anAlocitapratikrAntazca kAlaM gataH / // 20 // avataraNikA - evaM sayuktikaM gurau khedakaraNaniSedhamupadizyA'dhunA guruviSayakAH kuvikalpA na cintanIyA ityupadizati - mUlam - mA ciMtaha puNa eyaM, kiM pi visesaM na pecchimo amhe / rattA mUDhA guruNo, asamatthA ettha kiM kuNimo // 21 // chAyA - mA cintayata punaH etad, kamapi vizeSaM na prekSAmahe vayam / raktAH mUDhAH guravaH, asamarthAH atra kiM kurmaH // 21 // daNDAnvayaH - puNa evaM mA ciMtaha -amhe kiM pi visesaM na pecchimo, guruNo samajAve che. chatAM nathI mAnatA. eTale saMghe kAusagga karI devatAne bolAvI. mahAvidehamAM prabhune pUchAvyuM. devatAe jaI prabhune pUchyuM. pachI prabhuno javAba saMghane kahyo - durbalikApuSyamitra sAcA che. goSThAmAhila khoTA che." A sAMbhaLavA chatAM goSThAmAhila mAnyA nahIM. eTale saMghe temane saMgha bahAra karyA. te AlocanA - prAyazcitta karyA vinA bhA." (20) avataraNikA - Ama yuktipUrvaka guru upara kheda na karavAno upadeza ApIne have guru saMbaMdhI kharAba vikalpa na karavAno upadeza Ape che - zabdArtha - vaLI Avo vicAra na karavo ke amane kaMI guNa nathI dekhAto, guru
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruviSayakakuvikalpacintananiSedhaH / 287 rattA mUDhA asamatthA, ettha kiM kuNimo // 21 // hemacandrIyA vRttiH - punaH - samuccayArtham, gurau khedakaraNaniSedhamupadizya kuvikalpA'karaNaM samuccinoti / etat - vakSyamANaM kuvikalpaM, mA - niSedhe, cintayata - manasi vicArayata, vayam - ziSyAH, gurAvityadhyAhAryam, kamapi - stokamapi, mahAntaM vizeSaM tu naiva pazyAmaH kintu stokamapi vizeSaM na pazyAma iti dyotanArthamapizabdaH, vizeSam - vizeSaH - guNarUpaH, tamiti vizeSam na - niSedhe, pazyAmaH - dRSTiviSayaM kurmaH, guravaH - duHSamakAle pravacanadhArakAH, yaduktaM zrIdharmadAsagaNiviracitopadezamAlAyAM'kaiyAvi jiNavariMdA pattA ayarAmaraM pahaM dAuM / AyariehiM pavayaNaM dhArijjai saMpayaM sayalaM // 12 // ' raktAH - rAgAnvitAH, mUDhAH - mohA''kulitAH, asamarthAH - na - niSedhe samarthAH - saMyamapAlanadRDhAH ziSyayogakSemadakSAH pravacanaprabhAvanAkuzalA vetyasamarthAH zithilasaMyamAH ziSyayogakSemAkAriNaH pravacanAprabhAvakA vetyarthaH, santItyadhyAhAryam, atra - evaM sati, kim - gurvabahumAnakaraNe'smAkaM lezamAtro'pi doSo nAstItidyotanArtham, kurmaH- anutiSThAmaH / idamakSaragamanikAmAtramuktam / adhunA vivrIyate - pUrvazloke gurau khedakaraNaniSedhopadeze datte kecana ziSyAzcintayanti 27 cha, bhUDha cha, asamartha cha, abhI abhe zuM ? (21) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - duSamakALamAM pravacanane dhAraNa karanAra guru che. upadezamALAmAM dharmadAsagaNi mahArAjAe kahyuM che - "jinezvarI mokSamArga batAvIne kyAreya mokSa pAmyA. hAla AcAryo saMpUrNa pravacanane dhAraNa kare che." guru ochuM-vadhu sanmAnAdi Ape tyAre ziSyoe AvuM na vicAravuM ke "amane to gurumAM koI guNa nathI dekhAto. guru rAgI che, mUDha che, saMyamamAM zithila che, ziSyonI upekSA karanArA che, zAsana prabhAvanAmAM asamartha che. to pachI ame guru upara bahumAna na rAkhIe emAM amAro zuM doSa che ?" A to mAtra zabdono artha jaNAvyo. - have vivaraNa karAya che. gayA zlokamAM guru upara kheda na karavAno upadeza Apyo eTale keTalAka ziSyo vicAre, 'guru eka ziSya upara sneha varasAve che ane bIjAnI 1. kadApi jinavarendrAH prAptAH ajarAmaraM panthAnaM dattvA / AcAryaiH pravacanaM dhAryate sAmprataM sakalam // 12 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 guruviSayakakuvikalpacintananiSedhaH / - 'gururekaM ziSyaM snihyatyanyaM tUpekSate, evaM guruH pakSapAtaM karoti / tato gurureva duSTaH / pakSapAtastvanyAyarUpo bhavati / sa kathaM soDhuM zakyate ? tato guruNA pakSapAte kRte satyasmAkaM cetasi svAbhAvika eva khedo bhavati / tatra nA'smAkaM ko'pi doSaH / asmAbhistu yuktameva kRtam / ' evaM kuvikalpavyAkulacittaM ziSyaM durgaterabhimukhaM jJAtvA taM tato nivAraNArthamimaM zlokamupanyastavAngranthakAraH / ziSyeNedaM na cintanIyaM yanmama gurau ko'pi vizeSo nAsti / viMzatitamazlokavivaraNe uktameva yat ziSyaiH svagurugautamasvAmitulyo mantavyaH / pUrvamapyuktaM yad guruH paramAtmasamo mantavyaH / tataH ziSyeNaivameva cintanIyaM yanmama guruH sarvaguNasampanno'sti / yadi stokadoSavantamapi guruM ziSyaH sarvaguNasampannaM manute, tarhi sAkSAdguNavadguruprAptyA jAyamAnalAbhena tulya eva lAbhastasyA'pi bhavati / ilikA bhramarIdhyAnena bhramarItvamaznute / evaM yadi ziSyo gurau gautamasvAminaM paramAtmAnaM vA dhyAyati tarhi tasya lAbho'pi tAdRzo bhavati / striyAmA'sakto naraH svapriyAM sarvazreSThAM manute sarvatra ca svapriyAmeva pazyati / tasya sarvapravRttiSu svapriyArAgo vyajyate / sa tasyA doSAnnaiva pazyati / sa kurUpAmapi tAM surUpAM pazyati / upekSA kare che. Ama guru pakSapAta kare che. mATe guru ja duSTa che. pakSapAta karavo e to anyAya che. te kema sahevAya ? tethI gurue pakSapAta karyo, eTale svAbhAvika che ke amArA manamAM kheda thAya. emAM amAro koI doSa nathI. ame to barAbara ja karyuM che." Ama kuvikalpothI vyAkuLa manavALA ziSyane durgatinI najIka jato joI tene temAMthI bacAvavA granthakAre A zloka racyo che. ziSya ema na vicAravuM ke mArA gurumAM koI guNa nathI. 20mA zlokanA vivaraNamAM kahyuM ja che ke ziSya potAnA gurune gautamasvAmI samAna mAnavA. e pUrve paNa kahyuM che ke gurune paramAtmA samAna mAnavA. tethI ziSya ema ja vicAravuM ke mArA guru badhA guNothI yukta che. jo thoDA doSavALA gurune paNa ziSya badhA guNothI saMpanna mAne to hakIkatamAM guNavAna guru maLavAthI thatA lAbha jeTalo ja lAbha tene thAya. IyaLa bhamarInA dhyAnathI bhamarI bane che. ema jo ziSya gurumAM gautamasvAmIne ke paramAtmAne juve to tene lAbha paNa tevo thAya. strImAM Asakta mANasa potAnI patnIne sarvazreSTha mAne che. tene badhe te ja dekhAya. tenI badhI pravRttiomAM potAnI patnI pratyeno rAga dekhAya. te teNInA doSo na juve. te kaddarUpI hoya to paNa te tene suMdara mAne. te gussAvALI hoya
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ stryAsaktanaravat ziSyeNa guruH sarvazreSTho mantavyaH / 289 sa caNDasvabhAvAmapi tAM mRdusvabhAvAM pazyati / sa hInakulajAtAmapi tAmuccaikulajAtAM pazyati / sa tAM sarvaguNasampannAM pazyati / yadi sA lattayA taM praharati tadyapi sa tasyAH puro'JjaliM kRtvaiva tiSThati / sa tasyA ekamapi vacanaM na pratikUlayati / sa sarvaprakAreNa tasyAH prasAdanAya yatate / sa yadi tAM na pazyati tarhi vihvalIbhavati / tasyA viyoge sa vilapati / anyAH sarvAH striyaH sa svapriyayA hInatarA eva pazyati / svapriyAtulyAM tu kAJcidapi na pazyati / etatsarvasya mUlaM taddhRdi vartamAnaH priyArAgo bhavati / ziSyeNA'pi svahRdaye guruviSayaka evaMprakAra eva tadadhiko vA bahumAnabhAvo dhAraNIyaH / tena svaguruH sarvazreSTho mantavyaH / tasya sarvapravRttiSu gurubahumAnabhAvo vyajyeta / tena taddoSA naiva dRSTavyAH / pakSapAtyapi sa taTastho mantavyaH / mUDho'pi sa vidvAnmantavyaH / caNDazIlo'pi sa mRdusvabhAvo mantavyaH / yadi sa tarjayet tADayet gacchAdvA niSkAzayettIpi tasya puro'JjaliM kRtvA natamastakenaiva sthAtavyam / tasyaikamapi vacanaM na pratikUlanIyam / ziSyeNa sarvaprakAreNa tasya prasAdanAya yatanIyam / guruviyogaH ziSyeNa na sahyeta / so'nyasarvasAdhunsvagurubhya hInatarAneva pazyet / sa svagurutulyaM tu kaJcidapi na manyeta / to ya te tene premALa mAne. te nIcA kuLamAM utpanna thayelI hoya to ya te tene khAnadAna mAne. te tene badhA guNothI saMpanna mAne. jo teNI tene lAta mAre to ya te tenI sAme hAtha joDI Ubho rahe. te teNInuM eke ya vacana utthApe nahI. te badhI rIte teNIne khuza rAkhavAno prayatna kare. te jo tene na dekhAya to te vihvaLa thaI jAya. teNInA viyogamAM te vilApa kare. bAkInI badhI strIone te potAnI patnI karatA utaratI ja mAne. teNInI samAna koIne ya na mAne. A badhAnuM mULa tenA hRdayamAM rahelo patnIno rAga ziSya paNa potAnA hRdayamAM Avo ke AnAthI caDhIyAto gurubahumAnabhAva rAkhavo. teNe potAnA gurune sarvazreSTha mAnavA. tenI badhI pravRttiomAM gurubahumAnabhAva dekhAya. teNe temanA doSo na jovA. guru pakSapAta kare to ya temane taTastha mAnavA. guru maMda hoya to ya temane vidvAna mAnavA. guru gussAvALA hoya to ya temane komaLa mAnavA. jo teo tiraskAre, mAre ke gacchamAMthI kADhI mUke to ya temanI sAme hAtha joDI mAthuM namAvI UbhA rahevuM. emanuM eka paNa vacana utthApavuM nahIM. ziSya badhI rIte temane khuza karavAno prayatna kare. guruno viyoga ziSyathI sahevAya nahIM. te bIjA badhA sAdhuone potAnA guruthI utaratA ja juve. potAnA gurusamAna te koIne na juve. Ama karavAthI
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 gurubahumAnAbhAvo bhAvamaraNam / evaM kRte sati gurau prabhUtAnvizeSAn ziSyaH pazyati / tataH kadAcidapIdaM na cintanIyaM yadgurau ko'pi vizeSo na dRzyate / ayaM vicAro ziSyahRdaye gurubahumAnabhAvasya hAnimabhAvaM vA vyanakti / gurubahumAnAbhAvastu ziSyasya bhAvamaraNameva / ziSyeNa na kevalaM guruvizeSA eva cintanIyA, parantu gurudoSA api naiva dRSTavyAH / yadi guruH kasmaicicchiSyAya vizeSasanmAnAdi dadAti tarhi pare ziSyA evaM cintayeyuryat'gurU rAgyasti, svasevAkArakasyopari rAgaM karoti, tadadhikagacchasevAkArakaM tu mAM dveSTi / jagati rAgo durjeyaH / uccaiHsthAnasthitaM gurumapi sa na muJcati / gururmUDho'sti / sa yogyAyogyaziSyayorbhedameva na jAnAti / vidvAMsaM mAmupekSate, mUrkhamanyaM zlAghate / gururasamartho'sti - zithilasaMyamAnanyAnziSyAnkathayituM na zaknoti, dRDhasaMyamaM tu mAM punaH punastarjayati / yadvA guruH svayaM zithilasaMyamo'sti / tataH zithilasaMyamAnanyAnna kimapi kathayati, yathocitakriyAkAriNaM tu mAM hasati / yadvA gurau na kimapi kalAkauzalyaM vidyte| tataH sa pravacanaprabhAvanAM kartuM na zaknoti / kalAniSNAtA anye sAdhavastvatyadbhutAM zAsanaprabhAvanAM kurvanti / evaM mama gururdoSadRSTo'sti / doSavati garau bahumAnaH kathaM syAt ? snigdhamadA ziSyane gurumAM ghaNA guNo dekhAya. mATe kyAreya evuM na vicAravuM ke "gurumAM koI guNa nathI." Avo vicAra jaNAve che ke enA hRdayamAM gurubahumAna ochuM thayuM che athavA nAza pAmyuM che. gurubahumAnano nAza thavo e to ziSyanuM bhAvamaraNa ja che. ziSya mAtra gurunA guNo ja vicAravA evuM nathI, paNa teNe gurunA doSa paNa na jovA. jo guru koI ziSyane vadhu sanmAnAdi Ape to bIjA ziSya vicAre ke, "guru rAgI che, potAnI sevA karanAra upara rAga kare che, tenAthI vadhu gacchanI sevA karanArA mArI upara dveSa kare che. jagatamAM rAgane jItavo muzkela che. UMcA sthAne beThelA gurune paNa te choDato nathI. guru maMda che. teo yogya ane ayogya ziSyanA bhedane nathI jANatA. vidvAna evA mArI upekSA kare che, mUrkha evA bIjAnI prazaMsA kare che. guru asamartha che - zithilAcArI bIjA ziSyone kahI nathI zakatA, saMyamamAM custa evA mAro vAraMvAra tiraskAra kare che. athavA guru pote zithila che. eTale zithilAcArI bIjA ziSyone kaMI paNa kahI zakatA nathI, barAbara kriyAo karanArA mArI majAka kare che. athavA gurumAM koI kaLAnI hoMziyArI nathI. tethI teo zAsananI prabhAvanA nathI karI zakatA. kaLAomAM hoMziyAra evA bIjA sAdhuo ati adbhuta zAsanaprabhAvanA kare che. Ama mArA guru ja doSavALA che. doSavALA guru upara bahumAna zI rIte thAya ? cikaNI mATIthI ghaDo
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubahumAnayuktamanaudyAne eva zubhabhAvapuSpANi prAdurbhavanti / 291 ghaTo nirmIyate / rukSamRdA ghaTo nirmAtuM na zakyate / evaM yadi gururguNavAn bhavettarhi mama hRdaye tadviSayako bahumAno bhavet / doSazatasamAkule tu gurau kathaM bahumAno bhavet ? ato mama mano yadgurau khidyate na ca bahumAnaM dhArayati, tatra mama ko'pi doSo nAsti / ahaM tu paristhityanusAreNa varte / yadyahamevaM na karomi tarhi kiM mayA karaNIyam ?' evaM kuvikalpajAlabaddhaM ziSyaM granthakAro nivArayati - 'bho ziSya ! kuvikalpairmA svIyamanaH kaluSIkuru / yata evaMkaraNena tavaiva hAnirbhaviSyati / zubhatattvAnAM vAsaH zubhasthale eva bhavati / apavitrasthAne te vAsaM na kurvanti, tvayA'zubhacintanaiH svamano malImasaM katama / tatastava manasi paramAtmano vAso na bhaviSyati / nA'pi tava cetasi zubhacintanAni sphuriSyanti / zubhabhAvA api tava citte na prAdurbhaviSyanti / kusumAnyudyAne evotpadyante / sugandho'pyadyAne eva prasarati / jano'pyadyAne eva krIDati udyAnameva cA'bhilaSati / avakare puSpANi na jAyante / avakaro durgandhI bhavati / taM na ko'pyabhilaSati / tatsamIpAd gamane'pi sarve hastena nAsikAM pidadhati, dRzA ca taM na nibhAlayanti / tvaM svIyaM mana udyAnasadRzaM kartumicchasyavakaratulyaM vA ? tvayA guruviSayakA'zubhacintanaiH svamano'vakarasamaM kRtam / atastatsarvairjugupsiSyate / tatra bane che, sukI mATIthI nahIM. ema jo guru guNavAna hoya to mArA hRdayamAM temanI upara bahumAna thAya. paNa seMkaDo doSovALA guru upara mane zI rIte bahumAna thAya? mATe mArA manamAM je guru upara kheda thAya che ane bahumAna nathI thatuM temAM mAro koI doSa nathI. huM to paristhitine anusAra vartu chuM. jo huM Ama na karuM to zuM karuM ?" Ama kharAba vicAronI jALamAM sapaDAyelA ziSyane graMthakAra aTakAve che - "are ziSya ! kuvikalpothI tArA manane kaluSita na kara, kemake Ama karavAthI tane ja nukasAna thaze. zubhatattvono vAsa sArA sthaLe ja thAya che. apavitra sthaLe teo vAsa nathI karatA. te azubha vicArothI tArA manane ukaraDA jevuM karI nAkhyuM che. tethI tArA manamAM paramAtmAno vAsa nahIM thAya. tArA manamAM sArA ciMtano nahIM phare. sArA bhAvo paNa tArA cittamAM nahIM pragaTe. phUlo bagIcAmAM ja uge che. sugaMdha paNa bagIcAmAM ja pasare che. loko paNa bagIcAmAM ja rame che ane bagIcAne ja icche che. ukaraDAmAM phUlo ugatA nathI ukaraDo durgadhavALo hoya che. ene koI icchatu nathI. tenI najIkathI jatA paNa badhA hAthathI nAka DhAMke che, AMkha baMdha kare che. tuM tArA manane udyAna jevuM karavA icche che ke ukaraDA jevuM ? te guru pratye kharAba vicArIne tAruM mana ukaraDA jevuM karyuM che. tethI
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 prsnncndrraajrssijnyaatm| zAstrasUkSmArthasumanAMsi na prAdurbhaviSyanti / yadi tvaM svamanasi paramAtmano vAsamabhilaSasi, zubhabhAvacintanAnAM prAdurbhAvamicchasi, zAstrasUkSmArthapuSpotpAdaM ca vAJchasi tarhi tvayA svacittamudyAnasamAnaM karttavyam / tatkRte ca tvayA guruviSayakAH kuvikalpAstyAjyAH, prakRSTazca gurubahumAnaH svAntaHkaraNe dharaNIyaH / adyaparyantaM kRtAnAM kuvikalpAnAM gurusamakSamAlocanAM kRtvA gurudattaprAyazcittA'nuSThAnena te vizodhanIyAH / evaM te cittaM vizuddhaM bhaviSyati / zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaviracitabRhatsaGgrahaNeH zrImalayagirisUrinirmitavRttau 157 tamagAthAvivaraNe-'tathA coktametadanyairapi tIrthAntarIyaiH- "cittaratnamasakliSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH // 1 // "" antaHkaraNe saGkliSTe prakRSTA'pi bAhyasAdhanA nirarthikA bhavati / yaduktaM zrInemicandrasUriracitapravacanasAroddhArasya zrIsiddhasenasUrivinirmitavRttau dvAsaptatitamadvAravivaraNe - 'duSTaM hi manaH kriyamANaM kAyasaMlInatAdike'pi sati karmabandhAya sampadyate / zrUyate hi prasannacandro rAjarSirmanoguptyA'bhAvitA'hiMsAvrato hiMsAmakurvannapi saptamanarakapRthvIyogyaM karma nirmitavAn / ' prasannacandrarAjarSijJAtamevaM dRzyate zrIdharmadAsa-gaNinirmitopadezamAlAyAH zrIrAmavijayagaNipraNItaTIkAyAM viMzatitamagAthAvivaraNe - 'potanapare nagare prasannacandro rAjA babhUva / so'tIvadhArmikaH satyavAdI nyAya-dharmaikanipuNaH / sa ekadA sandhyAyAM badhA tenI durgachA karaze. temAM zAstranA sUkSma artho rUpI puSpo nahIM uge. jo tuM potAnA manamAM paramAtmAne vasAvavA icchato hoya, sArA ciMtano pragaTAvavA icchato hoya, zAstranA sUkSma artho rUpI puSpo khIlavavA icchato hoya to tAre tAruM mana bagIcA jevuM banAvavuM. tenI mATe tAre gurusaMbaMdhI kuvikalpo tyajavA ane joradAra gurubahumAna potAnA hRdayamAM dhAraNa karavuM. Aja sudhI karelA vikalponI guru pAse AlocanA karI temaNe Apela prAyazcitta karIne temane dUra karavA. Ama tAruM mana vizuddha thaze. zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaracita bRhatsaMgrahaNInI zrImalayagirisUrikRta TIkAmAM 157mI gAthAnA vivaraNamAM kahyuM che ke, "saMkleza vinAnuM cittaratna e AMtara dhana che. doSo vaDe jenuM te dhana luTAI gayuM tenI mATe vipattio bAkI rahI che." mana jo saMklezavALuM hoya to bahAranI UMcI sAdhanA paNa nakAmI jAya che. pravacanasAroddhAranI TIkAmAM 72mA dvAranA vivaraNamAM zrIsiddhasenasUrijIe kahyuM che - "duSTa karAyela mana kAyasaMlinatA vagere hovA chatAM paNa karma baMdhAvanAruM thAya che. saMbhaLAya che ke manoguptithI jemaNe ahiMsAvratane bhAvita nahotuM karyuM evA prasannacandra rAjarSie hiMsA na karavA chatA paNa 7mI narakane yogya karma bAMdhyuM." prasannacaMdrarAjarSinuM kathAnaka upadezamALAnI rAmavijayagaNikRta TIkAmAM 20mI gAthAnA vivaraNamAM A rIte batAvAyu che -
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasannacandrarAjarSijJAtam / 293 gavAkSasthito nagarasvarUpaM vilokayati / tasminnavasare nAnAvarNAnyabhrANi jAtAni sandhyArAgaH saJjAtaH, taM dRSTvA'tIvaharSito rAjA muhurmuhurvilokayati, tatsandhyAsvarUpaM kSaNikaM dRSTanaSTamiva naSTaM rAjJA cintitaM kva gataM sandhyArAgasauMdaryaM ? anityatA pudgalAnAM, sandhyArAga iva deho'pyanityaH / saMsAre prANinAM kimapi sukhaM nAsti / yaduktaM duHkhaM strIkukSimadhye prathamamiha bhave garbhavAse narANAM, bAlatve cApi duHkhaM malalulitavapuH strIpayaHpAnamizraM / tAruNye cApi duHkhaM bhavati virahajaM vRddhabhAvo'pyasAraH / saMsAre re manuSyA ! vadata yadi sukhaM svalpamapyasti kiJcit // evaM vairAgyaraGgeNa raJjitamanA rAjA cintayati saMsAre vairAgyopamaM sukhaM nAsti / yaduktaM bhoge rogabhayaM sukhe kSayabhavaM vitte'gnibhUbhRdbhayam, dAsye svAmibhayaM guNe khalabhayaM vaMze kuyoSiddhayam / mAne mlAnibhayaM jaye ripubhayaM kAye kRtAntAdbhayam, sarvaM nAma bhayaM bhavecca bhavinAM vairAgyamevAbhayam // evaM vairAgyaparAyaNa rAjA svaM putraM rAjye sthApayitvA svayaM dIkSAM jagrAha / tatkAlakRtaloco bhUmau viharan rAjagRhodyAne kAyotsargamudrayA tasthau / tasminnavasare zrImAn vardhamAnasvAmI grAmAd grAmaM viharan caturdazasahastrasAdhuparikaritaH suranirmitakAJcanakamalopari caraNau dhArayan rAjagRhe guNazaile caitye samavAsArSIt, surairAgatya samavasaraNaM nirmitam / vanapAlakA jhaTiti nagare sametya zreNikaM vijJapayAmAsuH, svAmin ! bhavadIyamanovallabhAH zrIvardhamAnasvAmino vane samavasRtAH / etadvanapAlakavacanaM zrutvA rAjA'tIvahRSTaH koTipramitaM dhanaM tasmai dadau, svarNajihvAM ca dadau / tadanantaraM rAjA mahatADambareNa jinavandanArthaM calitaH / tasya rAjJaH sainyamukhe sumukhadurmukhanAmAnau dvau daNDadharau calitau tadanu tAbhyAM prasannacandro munirvane kAyotsargamudrayA sthito dRSTaH, sumukhenoktaM- dhanyo'yaM muniH yenaitAdRzI mahatI rAjyalakSmIstyaktA, saMyamazrIzca gRhItA / etasya nAmnApi pApaM yAti kiM punaH sevanena ? tadA durmukhenoktam - adhanyo'yaM mahApApo'yaM muniH, kimimaM punaH punarvarNayasi ? etena samaH ko'pi pApabhAgnAsti / sumukhena manasi cintitam - aho durjanasvabhAvo'yaM, yadguNeSu doSameva gRhNAti / yaduktaM - AkrAnteva mahopalena muninA zapteva durvAsasA, sAtatyaM bata mudriteva jatunA ''potanapuramAM prasannacandra rAjA hatA. vairAgya pAmI putrane rAjye besADI temaNe dIkSA lIdhI. rAjagRhInA udyAnamAM kAussaggamAM rahyA. zrIvIraprabhu padhAryA. zreNika rAjA vaMdana mATe cAlyA. temanI senAmAM AgaLa sumukha-durmukha nAmanA be dUta cAlatA hatA. rastAmAM munine joI sumukha bolyo 'A munine dhanyavAda che jeNe AvI rAjalakSmI -
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 prasannacandrarAjarSijJAtam / nIteva mUrchA viSaiH / baddhevA'tanurajjubhiH paraguNAnvaktuM na zaktA satI, jihvA lohazalAkayA khalamukhe viddheva saMlakSyate // tathA coktaM- Aryo'pi doSAn khalavatpareSAM vaktuM hi jAnAti paraM na vakti / kiM kAkavattIvratarAnano'pi kIra: karotyasthivighaTTanAni // tataH sumukhenoktaM- bho durmukha ! kimarthamenaM munIzvaraM mahAtmAnaM nindasi ? tadA durmukhenoktaM- bho ! etasya nAmApi na grahItavyam ! yadayaM paJcavArSikaM bAlaM rAjye sthApayitvA nirgataH, parantvetadvairibhirmIlitvA etannagaramullasitam etadIyA: paurajanAH krandanti, vilApaM kurvanti, mahadyuddhaM jAyate / adhunA te etadIyaM bAlakaM nihatya rAjyaM grahISyanti / etatsarvaM pApametacchisi / iti zrutvA dhyAnasthitena prasannacandrarAjarSiNA cintitam - aho ! mayi sthite'pi madIyAH zatravo yadi bAlakaM nihatya rAjyaM gRhNanti tarhyeSA mAnahAnirmamaiveti sa dhyAnAccalitaH, manasaiva vairibhiH sArdhaM tena yuddhaM karttumArabdham / atIvaraudrarUpatAmApannastanmanA raudraM dhyAnaM dhyAyati, manasaiva vairiNo nihanti, hatA ime iti buddhayA samIcInaM jAtamiti mukhenApi jalpate, adhunA'nyaM mArayAmIti punarapi manasA yuddhAya pravartate / etasminnavasare zreNikena hastiskandhAdhirUDhena prasannacandro dRSTaH, aho ! dhanyo'yaM rAjarSirya ekAgramanasA dhyAnaM karoti / zreNiko'pi gajAduttIrya triH pradakSiNIkRtya punaH punarvandati stauti ca / taM vanditvA manasA stuvan gajamAruhya svAmisamIpamAgataH, samavasaraNaM ca dRSTvA paJcAbhigamanavidhinA jinaM vanditvA karakamalau mukulIkRtyaivaM stauti sma ..... / dezanAnte zreNikaH svAminaM pRcchati sma he vibho ! yadavasare mayA prasannacandro vanditastadavasare yadi sa kAladharmaM prApnoti tadA kva gacchati ? svAminoktaM- tadA saptamIM narakapRthvIM yAti / zreNikenoktaM - svAminnadhunA kva gacchati ? bhagavatoktaM SaSThIM narakapRthvIM yAti / punarapi zreNikena kSaNaM vilambya pRSTam, adhunA - choDI.' durmukha bolyo 'AnA jevo koI pApI nathI.' sumukha bolyo 'kema niMdA kare che ?' durmukha bolyo - 'AnuM to nAma levA jevuM nathI. pAMca varSanA bALakane rAjya upara besADI ANe cAritra lIdhuM. AnA duzmanoe maLIne AnuM rAjya luTyuM. AnA bALakane mArIne teo rAjya laI leze.' A sAMbhaLI raudradhyAnamAM caDhI prasannacandraRSie manathI duzmano sAme yuddha karyuM. e vakhate zreNike temane joyA. vaMdana karyA. stavanA karI. pachI prabhu pAse gayA. dezanA pachI prabhune pUchyuM, 'je samaye meM prasannacaMdra rAjarSine joyA tyAre jo te kALadharma pAmyA hota to kyAM jAta ?' prabhue kahyuM, 'sAtamI narake.' eka kSaNa pachI pharI pUchyuM. prabhue kahyuM, 'chaThThI narake.' ema praznottara karatA karatA chelle
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ prsnncndrraajrssijnyaatm| 295 kva gacchati ? bhagavatoktaM-paJcamI pRthvIM yAti / punarapi kSaNaM vilambya pRSTam / bhagavatoktaM-caturthI pRthvIM yAti / evaM tRtIyAyAM dvitIyAyAM prathamAyAM / punarapi zreNikena pRSTam - prabho ! adhunA kva gacchati bhagavatoktaM prathamadevaloke, evaM dvitIye tRtIye caturthe paJcame SaSThe saptame aSTame navame dazame ekAdaze dvAdaze ca, evamanukrameNa navasu graiveyakeSu yAvatpaJcAnuttaravimAnAni tAvatparyantaM zreNikapraznAnantaraM bhagavatA tatpraznottaraM dattam / anayA rItyA sabhAyAM praznottaranirNaye jAyamAne, asminnavasare nabhasi devadundubhininAdaM nizamya zreNikena pRSTam, prabho ! kvAyaM dundubhininAdaH ? mayA na jJAtam / kimidaM svarUpaM ? svAmin ! kRpAM vidhAyaitadudantaM prasAdIkurU / prabhuNoktaM....bho zreNika ! yadavasare tvayA prasannacandro'bhivanditastadavasare tvadIyadaNDadharadurmukhavacanaM zrutvA sa dhyAnAccalitaH parasenayA yuddhaM manasaiva karoti sma |.....tto yuddhena saptama-narakagamanayogyA AyuHpudgalA melitAH, na tu nikAcitabandhena baddhAH / tadanu tvaM taM vanditvA'trAgataH / tena tu manasA yuddhe kriyamANe zastraiH sarve'pi zatravo nihatAH, zastrANi sarvANyapi ca vyayitAni, zatravo'pi sarve kSayaM nItAH / etadavasare ekaH zatruH sanmukhaM sthitaH, zastraM tu pArve na sthitam, tadA prasannacandreNa raudradhyAnaparAyaNena manasi vicAritam, ziraHsthalohamayena paTTena vairiNaM tADayAmIti buddhyA sAkSAdeva hastau tena zirasi nyastau / tatkAlaM kRtakezaluJcanaM svaM ziro dRSTvA sa pazcAdvalitaH, aho ! dhigmayA'jJAnAndhitadhiyA raudradhyAnaparAyaNena kiM cintitam ?.....evaM zubhadhyAnamApannaH pratikSaNaM nikRSTanikRSTatarAdhyavasAyabaddhAni karmadalikAnyunmUlayAmAsa, zubhatarAdhyavasAyavazena saptAnAmapi pRthivInAM gamanayogyAni dalikAni spheTayitvordhvaM yAvatsarvArthasiddhivimAnagamanayogyaM karmadalikaM melayitvottarottarapariNAmadhArayA paramapadaprAptiparama prabhume 'dyu, 'anuttaramAM.' tyAM4 heva96mi. saMbhA. prabhume yuM, 'prasannayandraSine kevaLajJAna thayuM che.' zreNikane kaMI samajAyuM nahIM. eTale prabhue kahyuM, 'jyAre te RSine vaMdana karyA tyAre te manathI duzamano sAthe yuddha karatA hatA. tethI 7mI naraka yogya karma bAMdhyuM. yuddha karatA karatA badhA zastro khUTI gayA. eka zatru sAme Avyo. eTale mAthA uparanA loDhAnA pATAthI ene mAruM ema vicArI mAthA upara hAtha mUkyo. locavALA mAthAno sparza thatA temane pastAvo thayo. zubhadhyAnamAM AgaLa vadhyA. naraka yogya karma vikherI devaloka yogya karma bAMdhyA. dhyAnamAM AgaLa vadhatA ghAtikarma khapAvI kevaLajJAna
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 dvAviMzatitamaM vRttam / kAraNaM kSapakazreNizaraNamAzritya ghAtikarmakSayaM vidhAya tatkAlamevojjvalaM kevalajJAnamApa / ....' ataH punaH punastubhyamupadezo dIyate yadguruviSayakAH sarve kuvikalpAH sarvathA sarvaprayatnaistyAjyAH / ' // 21 // avataraNikA - evaM guruviSayakakuvikalpatyAgamupadizyA'dhunaitatsamarthanAyaiva dRSTAntaM pradarzayati - mUlam - rayaNaparikkhagamegaM muttuM, samakaMtivannarayaNANaM / kiM jANaMti visesaM ?, mIliyA savve'vi gAmillA // 22 // chAyA - ratnaparIkSakamekaM muktvA, samakAntivarNaratnAnAm / kiM jAnanti vizeSaM ?, mIlitAH sarve'pi grAmeyakAH // 22 // daNDAnvayaH - egaM rayaNaparikkhagaM muttuM mIliyA savve'vi gAmillA kiM samakaMtivannarayaNANaM visesaM jANaMti ? // 22 // hemacandrIyA vRttiH - ekaM - advitIyam, anyeSAM ratnavizeSajJAnA'sAmarthya dyotayati, ratnaparIkSakam - ratnAni - vaiDuryAdIni, yaduktaM zrIbhadrabAhusvAmiviracitakalpasUtre - 'rayaNANaM vayarANaM veruliyANaM lohiakkhANaM masAragallANaM haMsagabbhANaM pulayANaM sogaMdhiyANaM joirasANaM aMjaNANaM aMjaNapulayANaM jAyarUvANaM subhagANaM aMkANaM phalihANaM riTThANaM / ' mahopAdhyAyazrIvinayavijayakRtataTTIkAyAmevaM vivecitam - 'ratnAnAM - karketanAdInAM 1, yadyapi ratnapudgalA audArikA vaikriyazarIrakaraNe asamarthAH tatra pAmyA." mATe vAraMvAra tane upadeza ApIe chIe ke gurusaMbaMdhI badhA kharAba vicAro ghA prayatnapUrva ty4|.' (21) avataraNikA - Ama guru saMbaMdhI kuvikalpo tyajavAno upadeza ApI have tenuM samarthana karavA dRSTAMta batAve che. zabdArtha - eka ratnaparIkSakane choDIne bhegA thayelA badhA ya gAmaDIyA zuM samAna kAMti ane raMgavALA ratnonA bhedane jANe che ? arthAtu nathI jANatA. (22) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - samAna tejavALA ane samAna raMgavALA ratnonA guNa-doSa, kiMmata vagere ratnanI parIkSA karanAra jANe che. tenA sivAya badhA gAmaDIyA bhegA thAya to ya zuM teo te ratnonA guNa-doSa vagere jANI zake ? na jANe. kalpasUtramAM bhane tenI subodhi: 16 52nA ratno matAcyA cha - "tana vagere, 21,
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnaparIkSaka eva ratnavizeSaM jAnAti / 297 vaikriyavargaNA pudgalA eva upayujyante tadapi ratnAnAM iva sArapudgalA iti jJeyaM, vajrANAM-hIrakANAM 2 vaiDUryANAM - nIlaratnAnAM 3 lohitAkSANAM 4 masAragallAnAM 5 haMsagarbhANAM 5 pulakAnAM 7 saugandhikAnAM 8 jyotIrasAnAM 9 aJjanAnAM 10 aJjanapulakAnAM 11 jAtarUpANAM 12 subhagAnAM 13 aGkAnAM 14 sphaTikAnAM 15 riSTAnAM 16 etAH SoDaza ratnajAtayasteSAM c...|' lokaprakAzasya paJcadazasarge'pi mahopAdhyAyazrI- vinayavijayairuktam - 'ratnaM vajraM vaiDUryalohitAkSe masAragallaM ca / api haMsagarbhapulake saugandhikamaJjanaM rajatam // 102 // jyotIrasamakAJjanapulakaM riSTaM ca jAtarUpaM c| sphaTikaM caitAH SoDaza ratnabhidastatra rAjante // 103 // // yugmam // ' tAni parIkSate - guNadoSavicAraNApUrvakaM teSAM mUlyaM nizcinotIti ratnaparIkSakaH, tamiti ratnaparIkSakam, muktvA - vinA, mIlitAH - ekatrIbhUtAH, sarve - nikhilAH, api - stokA grAmeyakAstu naiva jAnanti, sarve'pi naiva jAnantIti dyotanArtham, grAmeyakAH - grAmavAstavyA janAH, kiM - prazne, samakAntivarNaratnAnAM - kAnti:-dyutizca varNaH - rAgazceti kAntivarNI, samau-bhedarahitau kAntivarNI yeSAM tAnIti samakAntivarNAni, tAni ca tAni ratnAni - pUrvoktAnIti samakAntivarNaratnAni, teSAmiti samakAntivarNaratnAnAm, vizeSam - vizeSaH - guNadoSakRto'rghyatvAnaya'tvakRto vA bhedaH, tamiti vizeSam, jAnanti - mativiSayIkurvanti ? na jAnantItyarthaH / ayaM samAsArthaH, vistarArthastvevam - ratnaparIkSaka: ratnAni parIkSate / sa ratnAnAM guNadoSAnjAnAti / sa vividhaprayogaiH ratnagataguNadoSAnnirIkSate / tataH sa bahuguNAnAM ratnAnAM bahumUlyatvaM nizcinoti bahudoSANAM ca teSAmalpamUlyatvam / sUkSmadhIreva naro ratnAni parIkSituM zaknoti, na tu sthUladhIH / dhairyavAneva ratnaparIkSAM kartuM zaknoti, na tu nAsaratna, soDitAkSa, bhasAsa, sagarma, pula, sauyapi, yotirasa, 4, napurA, 35, subhA, is, Ti, PiSTa. mA soNa ratnAnI timo cha." lokaprakAzanA 15 mA sargamAM paNa A ja 16 prakAranA ratno batAvyA che. A TUMkamAM artha kahyo. vistRta artha A pramANe che - ratnanI parIkSA karanAro ratnone cakAse che. temanA guNa-doSa te jANe che. vividha prayogo karIne ratnamAM rahelA guNa-doSa te tapAse che. pachI te ghaNA guNavALA ratnonI vadhu kiMmata AMke che ane ghaNA doSavALA ratnonI ochI kiMmata AMke che. sUkSma buddhivALo ja manuSya ratnonI parIkSA karI zake che, jADI buddhivALo nahIM. dhIrajavALo manuSya ja ratnonI parIkSA karI zake che,
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 rtngtbaahyvishessaaH| dhairyrhitH| ratnaparIkSAjJAnArthaM ratnaparIkSAniSNAtasamIpe dIrghakAlino'bhyAsaH karttavyaH / ato jagati ratnaparIkSakA viralA eva santi / ratnaparIkSaka eva ratnAnAM satyAM parIkSAM kartuM zaknoti / kadAcidratnAnAM dyutiH samAnA syAt / purovatisarvaratnAni samatejAMsi syuH / sarvaratnAni mandaprakAzAni madhyamaprakAzAni tIvraprakAzAni vA syuH / kadAcidratnAnAM varNaH sadRzaH syAt / mUlavarNAH paJca bhavanti-kRSNanIlalohitapItazvetabhedAt / teSAM saMyogenottaravarNAstvanekaprakArA bhavanti / purovarttisarvaratnAni samavarNAni syuH / atra ratnakAntivarNayoH samatvakathanamupalakSaNaM jJeyam / tena ratnagatAnyavizeSANAmapi samatvamavaseyam / te caivamprakArAH syuH-ratnAnAmAkAraH samAnaH syAt / teSAM gurulaghubhAvaH samAnaH syAt / teSAM sparzaH samAnaH syAt / teSAM pAradarzakatA tulyA syAt / teSAM gandhaH sadRzaH syAt / teSAM zabdaH samaH syAt / evamAdayo bAhyavizeSA atra grAhyAH / kadAcitsarvANi ratnAni sarvaivizeSaiH sadRzAni syuH / kadAcitsarvaratnAnyanyatamena vizeSeNa dvitryAdibhirvA vizeSaiH samAni syuH / bAhyakAntivarNAdibhistulyAni bhAsamAnAnyapyetAni ratnAni prabhAvAdyantaraGgavizeSairatulyAni syuH / kiJcidratnaM viSamapanayati / kiJcidratnaM rogamapanayati / kiJcidratnaM saubhAgyaM dadAti / kiJcidratnaM yazaH prasArayati / kiJcidratnamagnidAhaM adhIrAIvALo nahIM. ratnonI parIkSAnuM jJAna meLavavA ratnaparIkSAmAM niSNAta mANasa pAse lAMbo kALa teno abhyAsa karavo paDe. mATe jagatamAM ratnanI parIkSA karanArA bahu ochA hoya che. ratnaparIkSaka ja ratnonI sAcI parIkSA karI zake che. kadAca badhA ratno samAna tejavALA hoya. eTale ke badhAnuM teja maMda hoya, athavA madhyama hoya, athavA tIvra Doya. jyA24 15ratnono 22 // samAna Doya. bhUNa raMgo pAya cha - Ajo, nIlo, lAla, pILo, sapheda. temanA saMyogathI uttararaMgo aneka prakAranA thAya che. ratnonuM teja ane raMga samAna hoya ema kahyuM tenA upalakSaNathI bIjA vizeSa samAna hoya e paNa samajI levuM. te bIjA vizeSo AvA hoya ratnono AkAra samAna hoya. badhA nAnA hoya ke badhA moTA hoya. emano sparza sarakho hoya. temanI pAradarzakatA samAna hoya, temanI gaMdha sarakhI hoya. temano avAja sarakho hoya. AvA bAhya vizeSo ahIM levA. kyAreka badhA ratno badhI rIte samAna hoya, kyAreka badhA ratno amuka bAbatomAM samAna hoya. bahAranA teja, raMga vagere uparathI samAna dekhAtA A ratnonA prabhAva vagere aMdaranA vizeSo judA judA hoya. koI ratna jhera dUra kare. koI roga dUra kare. koI saubhAgya Ape. koI yaza phelAvekoI agnidAhane aTakAve. koI jalanA be vibhAga
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ rtngtaantrnggvishessaaH| 299 pratibadhnAti / kiJcidratnaM jalaM dvidhAkaroti, yathA lavaNasamudrasatkasUryacandravimAnAnyudakasphaTikaratnanirmitatvAllavaNasamudrazikhAjalaM dvidhA vibhajanti / kiJcidratnaM setuM racayati, yathA cakravartino gRhapatiratnam / kiJcidratnaM skandhAvAraM praguNayati yathA cakravartivardhakIratnam / kiJcidratnaM prakAzaM karoti, yathA cakravatino maNiratnaM kAkiNIratnaM ca / kiJcidratnamayaH suvarNIkaroti, yathA pArasamaNiH / kiJcidratnaM sUryakiraNasparzenAgnimurmurAnvarSati, yathA sUryakAntamaNiH / kiJcidratnaM candrakiraNasparzena jalaM srAvayati, yathA candrakAntamaNiH / kiJcidratnaM manaiSTaM pUrayati, yathA cintAmaNiH / maNirapi ratnabheda eva / evamAdayo'nye'pi ratnAntaraGgavizeSAH syuH / te svadhiyA'bhyUhyAH / evaM bAhyasaMsthAnAdisamatve satyapi ratnAnAmantaraGgavizeSA bhinnabhinnaprakArAH syuH / tAnsarvAn ratnaparIkSaka eva sampUrNatayA jAnAti pazyati ca / grAmeyakAH sthUlabuddhayaH santi / te ratnaparIkSA'bhyAsazUnyAH santi / te kevalaM bAhyA''kArAdIneva pazyanti, antaraGgavizeSA~ste na jAnanti / tato bAhyA''kArAdibhiste ratnAni tulyAnyeva manyante / paramayaM teSAmabhiprAyo mithyaiva / yatastAni ratnAnyantaraGgavizeSaibhinnAni santi / kadAcidekasya grAmeyakasya kSatirbhavediti kare, jemake lavaNasamudranA udakasphaTikaratnanA banelA sUrya-caMdranA vimAno lavaNasamudranI zikhAne be vibhAgamAM vece che. koI ratna setu banAve, jemake cakravartinuM gRhapatiratna. koI ratna chAvaNI taiyAra kare, jemake cakravartinuM vardhakIratna. koI ratna prakAza Ape che, jemake cakravartinuM maNIratna ane kAkiNIratna. koI ratna loDhAnuM sonuM banAve, jemake pArasamaNi. koI ratna sUryanA kiraNanA sparzathI taNakhA jharAve, jemake sUryakAMtamaNI. koI ratna candranA kiraNanA sparzathI pANI jharAve, jemake caMdrakAMtamaNI. koI ratna mananuM icchita pUre, jemake ciMtAmaNI. maNI paNa ratnano ja prakAra che. AvA bIjA paNa ratnanA aMtaraMga vizeSo hoya. te potAnI buddhithI samajI levA. Ama bahAranA AkAra vagere samAna hovA chatAM ratnanA aMdaranA vizeSo judA judA hoya. te badhAne eka ratnaparIkSaka ja saMpUrNa rIte jANe che ane juve che. gAmaDIyA jADIbuddhivALA hoya che. teo ratnonI parIkSA karavAnuM zIkhyA nathI hotA. teo mAtra bahAranA AkAra vagerene ja juve che. aMdaranA vizeSone teo jANatA nathI. tethI bahAranA AkAra vagere uparathI teo ratnone samAna ja mAne che. paNa A temanI mAnyatA khoTI che. kemake ratno aMdaranA vizeSone lIdhe judA judA che. kadAca eka gAmaDIyAnI bhUla thAya ema vicArI
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ratnaparIkSakadRSTAntopanayaH / vicintya yadi sarve'pi grAmeyakAH sammIlya ratnaparIkSAM kurvanti tadyapi te sarve ratnagatavizeSAnnizcetuM na zaknuvanti, sarveSAmapi ratnaparIkSAjJAnazUnyatvAt / tailaM tu tilebhya eva nirgacchati naikasmAtsikatAkaNAnnApi prabhUtasikatAkaNebhyaH / itthaM samAnakAntyAdibhiH sadRzAnAM ratnAnAM vizeSAratnaparIkSakA eva jAnanti, na tu grAmeyakA iti kathitam / ayaM tu dRSTAnta uktaH / adhunopanaya ucyate / ratnasthAnIyA guravo jJeyA / bAhyA''kArAdisthAnIyA gurorbAhyasvabhAvA jJeyAH / antaraGgavizeSasthAnIyA gurorAbhyantarasvabhAvA avaseyAH / ratnaparIkSakatulyo gurusamarpitaziSyo jJeyaH / grAmeyakatulyA anye ziSyA bodhyAH / samarpitaziSyo nityaM gurusamIpe vasati / tataH sa gurorbAhyAntaraGgAnsarvasvabhAvAnjAnAti / gurudattasanmAnAdivizeSasya kAraNamapi so'vagacchati / bAhyasvabhAvavarttanA''cArAdibhiH sarvagurUNAM tulyatve'pi sa svagurugatavizeSAnjAnAti / tatazca sa svagurumanyagurubhyo'dhikaM manute / tasya hRdaye'nyagurubahumAnAtsakAzAtsvagurAvadhiko bahumAno vidyate / sa na kevalaM gurorbAhyavyavahAraM pazyati / parantu gurumanogatabhAvamapi jAnAti / tatastasya manasi kadApi badhA ya gAmaDIyA bhegA thaIne ratnanI parIkSA kare to paNa teo badhA ratnamAM rahelA vizeSone nakkI na karI zake, kemake teo badhAne ratnanI parIkSAnuM jJAna nathI. tela to talamAMthI ja nIkaLe che, retInA kaNamAMthI ke kaNomAMthI nahIM. Ama kAMti vagerethI samAna evA ratnono bheda ratnaparIkSaka ja jANe che, gAmaDIyA nahIM - e kahyuM. A to daSTAMta kahyuM. have upanaya kahevAya che. ratna jevA guru samajavA. bahAranA AkAra vagere jevA gurunA bahAranA svabhAva jANavA. aMdaranA vizeSa jevA gurunA aMdaranA svabhAva jANavA. ratnaparIkSaka samAna gurune samarpita ziSya samajavo. gAmaDIyA jevA bIjA ziSyo jANavA. samarpita ziSya sadA gurunI bAjumAM rahe che. tethI te gurunA bahAranA ane aMdaranA badhA svabhAvo jANe che. gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdinuM kAraNa paNa te jANe che. bahAranA svabhAva, vartana, AcAra vagerethI badhA guru sarakhA hovA chatAM potAnA gurumAM rahelA vizeSo te jANe che. tethI te potAnA gurune bIjA guruo karatA adhika mAne che. tenA hRdayamAM bIjA gurunA bahumAna karatA potAnA guru upara vadhu bahumAna hoya che. te mAtra gurunA bAhya vyavahAro nathI joto, paNa gurunA mananA bhAvone paNa jANe che. tethI tenA manamAM kyAreya guru pratye kheda thato nathI. tenA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpitaziSya eva gurovizeSAnjAnAti / 301 guruviSayako khedo na bhavati / tasya hRdaye gurubahumAnabhAvaH sadA vardhamAno bhavati / itaraziSyAstvanyathAsiddhakAraNavatkadAcidgurusevAM kuryuH kadAcicca na kuryuH / te gurorantaraGgasvabhAvAnna jAnanti / tato gurorbAhyavyavahArebhya eva manasi kuvikalpAzcintayanti / te na gurumanogatabhAvaM pazyanti / bAhyA''cArAdibhiH svagurumanyagurutulyaM manyante / kadAcittu svagurusakAzAdanyagurUnadhikatarAnmanute / dravyataH svaguroH pArve vasane'pi tanmanasItaragurubahumAna evA'dhiko'sti / gurudattasanmAnAdivizeSasya kAraNaM te na jAnanti / tato gurudattasanmAnAdivizeSaM dRSTvA guruM rAgiNaM, pakSapAtinaM, mUDhaM, asamarthaJca manyante / tatazca svamanasi guruviSayakaM khedaM kurvanti / tatazca tanmanogatagurubahumAnabhAvo hIyate / evaM samarpitaziSya eva svagurugatavizeSAnjAnAti na tvanye ziSyAH / tataH ziSyeNa gurAvadhikAdhiko samarpaNabhAvo dhAraNIyaH / ziSyeNa gurugatavizeSajJAnArthaM prayatanIyam / tatkRte ca tena sUkSmabuddhyA cintanIyaM dhairyaJcA'valambanIyam / yathA ratnaparIkSakaH ratnaparIkSA'bhyAsaM karoti tathaiva ziSyeNa gurusamarpaNabhAvA'bhyAsaH karttavyaH / tato dRSTAntasyopanaya itthaM bhavati - bAhyAcArAdibhiH sadRzAnAM gurUNAM vizeSAnsamarpitaziSya eva janAti, na tvanye ziSyAH / samarpitaziSyastveka eva hRdayamAM haMmezA gurubahumAna uchaLatuM hoya che. bIjA ziSyo anyathA siddha kAraNanI jema kyAreka gurunI sevA kare kyAreka na kare. teo gurunA aMdaranA svabhAvone nathI jANatA. tethI gurunA bAhya vyavahAra uparathI ja manamAM kuvikalpo kare che. teo gurunA mananA bhAvane nathI jotA. bAhya AcArothI potAnA gurune bIjA gurunI samAna mAne che. kyAreka potAnA guru karatA bIjA gurune adhika mAne che. dravyathI potAnA guru pAse rahevA chatAM temanA manamAM bIjA guruo upara ja bahumAna vadhu hoya che. gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdinuM kAraNa teo nathI jANatA. tethI gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdine joI gurune rAgI, pakSapAtI, mUDha, asamartha mAne che. Ama teo potAnA manamAM guru viSe kheda kare che. tethI temanA manamAM rahela guru pratyeno bahumAnabhAva ghaTe che. Ama samarpitaziSyo ja potAnA gurunA vizeSone jANe che, bIjA ziSyo nahIM. tethI ziSya guru pratye vadhu ne vadhu samarpaNabhAva rAkhavo. teNe gurunA vizeSo jANavAno prayatna karavo. tenI mATe teNe sUkSmabuddhithI vicAravuM ane dhIraja rAkhavI. jema ratnaparIkSaka ratnonI parIkSAno abhyAsa kare che tema ziSya paNa gurusamarpaNabhAvano abhyAsa karavo. tethI daSTAMtano upanaya Avo che - bAhya AcAra vagerethI samAna evA guruonA vizeSone samarpita ziSya ja jANe che, bIjA nahIM. samarpita ziSya ekalo ja gurunA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 trayoviMzatitamaM vRttam / gurugatasarvavizeSAnjAnAti / itaraziSyAstu sarve mIlitvA'pi gurugatavizeSAnna jAnanti / tadayamatra sAraH - ziSyeNa ratnaparIkSakavadgurugatavizeSajJAyakena bhavitavyam, na tu grAmeyakavadbAhyadRzA bhAvyam / kenacidgrAmeyakena cintAmaNirlabdhaH / sa tvajJatvAnna taM jJAtavAn / tataH svagRhoparyAraTataH kAkasyoDDAyanArthaM tena sa maNiH kSiptaH / tatazcintAmaNiM prApyA'pi na tasya ko'pi lAbho jAtaH / kenacidratnaparIkSakeNa cintAmaNilabdhaH / tadgatalakSaNaiH sa taM yathArthaM jJAtavAn / tatastena sa ArAddhaH / tadadhiSThAyakadevaH prasanno jAtaH / tena tasya sarvamiSTaM pUritam / evaM tasya prabhUto lAbho jAtaH / evaM yadi ziSyo gurugatavizeSAnjAnAti tahi ratnaparIkSakavattasya prabhUto lAbho bhavati, anyathA tUttamaguruM prApyA'pi sa grAmeyakavattaM tyajati / tatazca tasya jIvane vipada eva ziSTAH bhavanti // 22 // avataraNikA - evaM dRSTAntaM pradA'dhunA nigamayati - mUlam - eyaM ciya jANamANA, te sIsA sAhayaMti paraloyaM / avare uyaraM bhariuM, kAlaM voliMti mahivalae // 23 // chAyA - etat eva jAnantaH, te ziSyAH sAdhayanti paralokam / apare udaraM bhRtvA, kAlaM atikrAmanti mahivalaye // 23 // badhA vizeSone jANe che. bIjA ziSyo to badhA maLIne paNa te jANatA nathI. tethI ahIM sAra Avo che - ziSyoe ratnaparIkSakanI jema gurunA vizeSone jANavA, gAmaDIyAnI jema bAhyadRSTivALA na thavuM. koI gAmaDIyAne ciMtAmaNI maLyo. teNe tene oLakhyo nahIM. tethI potAnA gharanI upara avAja karatA kAgaLAne uDAvavA teNe te maNI pheMkyo. tethI ciMtAmaNI maLyA pachI paNa tene koI lAbha na thayo. koI ratnaparIkSakane ciMtAmaNI maLyo. tenA lakSaNo uparathI te tene oLakhI gayo. pachI teNe tenI ArAdhanA karI. teno adhiSThAyaka deva khuza thayo. teNe tenI badhI icchAo pUrI karI. Ama tene ghaNo lAbha thayo. Ama jo ziSya gurunA vizeSone jANe to ratnaparIkSakanI jema tene ghaNo lAbha thAya. anyathA to uttamagurune pAmIne paNa te gAmaDIyAnI jema temane tyajI de che. tethI tenA jIvanamAM vipattio ja mAthI 23 cha. (22) avataraNikA - Ama dRSTAMta batAvI have upasaMhAra kare che.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnaparIkSakadRSTAntaM jAnan ziSyaH paralokaM sAdhayati / 303 daNDAnvayaH - eyaM jANamANA ciya te sIsA paraloyaM sAhayaMti, avare uyaraM bhariuM mahivalae kAlaM voliMti // 23 // hemacandrIyA vRttiH - etat - uparyuktam, jJAtamiti gamyam, jAnantaH - avagacchantaH, eva avadhAraNArthe, uparyuktadRSTAntamajAnatAM ziSyANAM vyavacchedArtham, te - pUrvoktAH, ziSyAH - svAdhyAyasaMyamaratAH, paralokaM - paraH - AgAmI, sa cAsau lokaH - bhavazceti paralokaH, tamiti paralokam, sAdhayanti - parabhave sadgatiM paramparayA siddhiJca nizcinvanti, apare - uparyuktaM dRSTAntamajAnantaH, ziSyA iti gamyam, udaraM - tundaM, bhRtvA - pUrayitvA, prabhUtaM kAlamityarthaH, mahivalaye - mahiH - pRthvI, tasyA valayaH - maNDalamiti mahivalayaH, tasminniti mahivalaye, kAlaM - samayaM, atikrAmanti - gamayanti / ayaM saGkSepArthaH / adhunA tadvistaraH - pUrvazlokoktaM dRSTAntaM jAnantaH ziSyA gurau paramazraddhAlavo bhavanti / ta idaM jAnanti yadgurudattasanmAnAdivizeSasya kenApi rahasyabhUtena kAraNena bhavitavyam / gururevameva vitathaM pakSapAtaM na kuryAt / evaM jJAtvA te svamanasi na kamapi kuvikalpaM kurvanti / te svahRdayasthagurubahumAnabhAvarakSaNavardhanArthameva yatante / tatazca gurubahumAnabhAvasahitAM prakRSTAM sAdhanAM kRtvA vipulakarmanirjarAM kurvanti prabhUtaJca puNyAnubandhinaM puNyamarjayanti / tatazca parabhave teSAM sadgatinizcitA bhavati / tatrA'pi te'dhikatara zabdArtha - A jANanArA ja te ziSyo paralokane sAdhe che. bIjAo peTa bharIne pRthvI upara kALa pasAra kare che. (23) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - ziSyo svAdhyAyamAM ane saMyamamAM rata hoya. A ratnaparIkSakanA dRSTAntane jANanArA ziSyo ja parabhavamAM sadgatine ane paraMparAe mokSane nakkI kare che. jeo A dRSTAnta nathI jANatA teo A pRthvI upara ghaNo kALa pasAra kare che. A saMkSepa artha che, have teno vistAra karIe chIe pUrvazlokamAM kahela daSTAMtane jANanArA ziSyo guru upara parama zraddhAvALA hoya che. teo jANatA hoya che ke gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdinuM koI chUpuM kAraNa hovuM joIe. guru ema ja kAraNa vinA pakSapAta na kare. Ama vicArI teo potAnA manamAM koI paNa kharAba vicAra nathI karatA. teo potAnA hRdayamAM rahelA gurubahumAnabhAvanI rakSA mATe ane tene vadhAravA mATe ja prayatna kare che. tethI gurubahumAnabhAvasahitanI prakRSTa sAdhanA karIne puSkaLa karmanirjarA kare che ane ghaNuM puNyAnubaMdhI puNya bhegu kare che. tethI parabhavamAM temanI sadgati nizcita thAya che. tyAM paNa teo vadhu sAdhanAnI sAmagrI
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 parabhavaM gacchatA puNyabandhAyA'vazyaM dharmasAdhanA karttavyA / sAdhanAsAmagrIM prApnuvanti / tatazca prakRSTatarAM sAdhanAM kurvanti / evamuttarottaravardhamAnasAdhanAbhiste sarvakarma kSapayitvA'cirAnmokSaM prapadyante / teSAM ziSyANAmitthamAyatau sadgatiH paramparayA ca siddhigatirnizcitA bhavati / tato yuktamuktaM granthakRtA yatte ziSyAH paralokaM sAdhayanti / stokadinakRte grAmAntaraM gacchannaraH sarvAM sAmagrImekatrIkaroti svamaJjuSAyAM ca pUrayati / sa pAtheyamapi gRhNAti / sa dhanamapi gRhNAti / sa vastrANyapi gRhNAti / evamAdikamAvazyakamanyadapi sa gRhNAti / tataH sukhena grAmAntaraM gacchati / tatra ca sa sukhI bhavati / yadyAvazyakasAmagrIpAtheyadhanavastrAdikaM vinaiva sa grAmAntaraM gacchati tarhi duHkhI bhavati / ihabhave jAtenA'vazyaM marttavyam / tatazca tenA'vazyaM parabhave gntvym| sa tu bhavAntaram / sa ca dIrghakAliko bhavati / na ca tataH punaratrA''gantavyam / ito bhavAtparabhavaM gacchatA jIvena svena sArdhaM kimapi netuM na zakyate / parantvibhave sa viziSTasAdhanayA viziSTapuNyaM baddhuM zaknoti / parabhave tasyodayena jIvaH sarvAmanukUlasAmagrIM prApnoti / tatazca sa sukhI bhavati / yadi stokadinakRte grAmAntaraM gacchatA nareNA'pi svena sArdhaM sarvA''vazyakasAmagrI gRhyate tarhyapunarAgamanena parabhavaM gacchatA jIvena tu sutarAmanukUla pAme che. pachI vadhu sAdhanA kare che. Ama uttarottara caDhIyAtI sAdhanAo vaDe teo badhA karmo khapAvI TUMka samayamAM mokSa pAme che. Ama te ziSyonI bhaviSyamAM sadgati ane paraMparAe siddhigati nakkI thAya che. tethI graMthakAre barAbara ja kahyuM ke te ziSyo paralokane sAdhe che. thoDA divasa mATe anya gAmamAM janAra mANasa badhI sAmagrI bhegI kare che ane potAnI peTImAM bhare che. te bhAthuM paNa le che. te dhana paNa le che. te kapaDA paNa le che. evI bIjI paNa jarUrI vastuo te grahaNa kare che. pachI sukhethI bIje gAma jAya che ane tyAM sukhI thAya che. jo jarUranI sAmagrI, bhAthuM, dhana, kapaDA vagere lIdhA vinA ja te bIje gAma jAya to du:khI thAya. A bhavamAM janmelAe avazya maravAnuM che. tethI teNe avazya parabhavamAM javAnuM che. te bIjo bhava che. te lAMbA samayano hoya che. tyAMthI pAchuM AvavAnuM nathI. A bhavathI parabhavamAM jato jIva potAnI sAthe kaMI paNa laI jaI zakato nathI. paNa AbhavamAM viziSTa sAdhanA karI te viziSTa puNya bAMdhI zake che. parabhavamAM tenA udayathI te badhI anukULa sAmagrI pAme che. pachI te sukhI thAya che. jo thoDA divasa mATe bIje gAma jato mANasa paNa potAnI sAthe badhI jarUrI vastuo le che to kAyama mATe parabhavamAM jatA jIve to avazya badhI anukULa sAmagrInI prApti karAvanAra
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnaparIkSakadRSTAntA'jJaH ziSyo bhave bambhramIti / 305 sAmagrIprApakaM puNyaM baddhavyam / tatkRte ca zubhabhAvapUrvakaM dharmasAdhanA'vazyaM karttavyA / tadaiva sa paralokamasAdhayaditi kathyate / yadIhabhave sa dharmasAdhanAM na karoti tarhi tas puNyabandho na bhavati / tatazca parabhave'nukUlasAmagrIM na prApnoti / tatazca duHkhI bhavati / tadA tena paraloko nA'sAdhyatetyucyate / yaH paralokaM sAdhayati so'cirAnmukti prApnoti / yaH paralokaM na sAdhayati so'syAM ghorAyAM bhavATavyAM dIrghakAlaM bhramati / ye ziSyA dvAviMzatitamazlokoktajJAtaM na jAnanti te gurumanogatabhAvajJAnarahitAH santi / tatazca te kevalaM bAhyavyavahArameva pazyanti / tato manasi te guruviSayakAnkuvikalpA~zcintayanti, gurudoSA~zcintayanti, guruM raktaM dviSTaM mUDhaM pakSapAtinamasamarthaM zithilaJca manyante / tato svamanogatagurubahumAnabhAvaM hApayanti / tatasteSAM prakRSTA'pyanyA sAdhanaikasaGkhyArahitazatazUnyatulyA bhavati / tato viziSTapuNyabandhamakRtvaiva sa parabhavaM prayAti / tatrA'pi viziSTapuNyodayA'bhAvena sa dharmasAmagrIM na prApnoti / tatazca sa pApabandhameva karoti / tadudaye punarapi pApameva badhnAti / sarvabhaveSu pApodayena sa duHkhI bhavati / evaM cakravyUhatulyabhavakAnane sa ciraM bhramati / evaM sa dIrghakAlamativAhayati / sarvo'pi sa kAlastasya moghIbhavati / puNya bAMdhavuM joIe. tenI mATe zubhabhAvapUrvaka dharmasAdhanA avazya karavI joIe. to ja teNe paraloka sAdhyo ema kahevAya. jo A bhavamAM te dharmanI ArAdhanA na kare to puNya na baMdhAya. tethI tene parabhavamAM anukULa sAmagrI na maLe. tethI te duHkhI thAya. tyAre teNe paraloka sAdhyo ema na kahevAya. je paralokane sAdhe che te TuMka samayamAM mukti pAme che. je paralokane nathI sAdhato te A bhayaMkara bhavaaTavImAM lAMbo samaya bhame che. je ziSyo 22mA zlokamAM kahela dRSTAMta nathI jANatA teo gurunA mananA bhAva jANI nathI zakatA. tethI teo mAtra bahAranA vyavahArane ja juve che. tethI manamAM guru saMbaMdhI kuvikalpo vicAre che, gurunA doSo vicAre che, gurune rAgI-mUDha-pakSapAta karanAraasamartha ane zithila mAne che. tethI potAnA manamAM rahela gurubahumAnabhAvane ghaTADe che. tethI temanI UMcI bIjI sAdhanAo ekaDA vinAnA so mIMDA jevI bane che. tethI viziSTa puNyabaMdha karyA vinA ja te parabhavamAM jAya che. tyAM paNa viziSTa puNyodaya na hovAthI dharmasAmagrI maLatI nathI. tethI te pApa ja bAMdhe che. tenA udaye pharI pApa ja bAMdhe che. badhA bhavomAM pApanA udayathI te du:khI thAya che. Ama cakravyUha jevA saMsArajaMgalamAM te lAMbo kALa bhame che. Ama te lAMbo kALa pasAra kare che. teno te badho samaya niSphaLa jAya che.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ mASatuSamunijJAtam / kazcinmuniH pUrvabhavabaddhatIvrajJAnAvaraNakarmodayena mandraprajJo'bhavat / sampUrNaM dinaM yAvatpaThi satyapi dinAnte sa ekamapi zlokaM kaNThasthIkartuM nA'zaknot / tato gurustaM 'mA ruSya mA tuSya' iti SaDakSarapaThanArthamA''diSTavAn / tataH sa guruvacanaM bahumatvA dinaM yAvadetatSaDakSarapAThamakarot / parantu gADhajJAnAvarakakarmavipAkena sa tAnapi vyasmarat / tato 'mASa tuSa' iti paThitavAn / sahavarttisAdhavastaM gurUktaSaDakSarAnsmAritavantaH / tataH sa mithyAduSkRtaM dattvA punaH SaDakSarapAThamakarot / punaH sa vyasmarat / punaste sAdhavaH smAritavantaH / paunaHpunyenaivaM jAyamAne'pi sa munirnAkhidyata / guruvacanAnyeva bahumatvA punaH punaH sa prayatnamakarot / sa manasyevaM na cintitavAn - 'guruH kimarthaM jaDamati mAM paThanArthamAdizati / mama manasi tu na kA'pi vidyA sthirIbhavati / yadi gururmAmanyayoge yuJjyAttarhi mama pragatirapi bhavet / jJAnayoge tu mama na kA'pi pragatirbhavati / gururavizeSajJo'sti / evaM tena manasi guruviSayako khedo na kRtaH / parantu sa evaM cintitavAn 'mama gurustu sAkSAtparamAtmA'sti / tataH sa yatkaroti tena zobhanameva bhaviSyati / atimandabuddhirapyahaM yattena paThanArthamA''diSTastena mama tvekAntena lAbha eva 306 koIka muni pUrvabhavamAM bAMdhelA tIvra jJAnAvaraNa karmanA udayathI maMda buddhivALA thayA. te Akho divasa gokhe to paNa sAMja paDe eka paNa zloka kaMThastha na karI zake. tethI guru tebhane 'mA ruSya mA tuSya' mA cha akSara goSavAnuM 'dhuM pachI te guruvayanane bahu mAnIne Akho divasa te cha akSaro gokhavA lAgyA. paNa gADha jJAnAvaraNakarmanA adhyathI tekho tene pae lUsI 4tA. tethI 'mASa tuSa' se pramANe goSatA. sahavarti sAdhuo temane gurue kahelA cha akSaro yAda apAvatA. tethI micchAmi dukkaDam ApI teo pharI te cha akSaro gokhatA. pharI te bhUlI jatA. pharI sAdhuo yAda karAvatA. Ama vAraMvAra thavA chatAM paNa te muni kaMTALyA nahIM. guruvacana uparanA bahumAnane lIdhe vAraMvAra teo prayatna karatA. teo manamAM ema nahotA vicAratA ke 'guru zA mATe jaDabuddhivALA mane bhaNavAno Adeza kare che. mArA manamAM to koI paNa vidyA sthira nathI thatI. jo guru mane bIjA yogamAM joDe to mArI pragati paNa thAya. jJAnayogamAM to mArI koI pragati thatI nathI. mATe guru vizeSa jANatA nathI.' Ama temaNe manamAM gurusaMbaMdhI kheda na karyo. paNa temaNe ema vicAryuM - 'mArA guru to sAkSAt paramAtmA che. tethI teo je kare che tenAthI sAru ja thaze. atimaMda buddhivALA mane temaNe
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ mASatuSamunijJAtam / 307 bhaviSyati / tato mayA guruvacanaM sollAsaM pAlanIyam / ' evaM vicintya sa svahRdi gurubahumAnabhAvamavardhayat / tataH sa zubhabhAvena kSapakazreNimAruhya ghAtikarmakSayaM kRtvA paJcamaM jJAnamA''ptavAn / evaM ratnaparIkSakadRSTAntena tena svamanasi gurubahumAnabhAvo dhRtaH, tataH paralokamasAdhayat / idaM saGkSepeNoktam / vistaratastu mASatuSamunivRttAnta evaM dRzya zrIharibhadrasUrisUtritapaJcAzakaprakaraNasya zrIabhayadevasUrivinirmitavRttau ekAdazasAdhudharmapaJcAzakasya saptamagAthAvivaraNe 'babhUva kazcidAcAryo, guNaratnamahAnidhiH / zrutamadhvarthiziSyAlisevyamAnakramAmbujaH // 1 // sUtrArthapAthasAM dAne, mahAmbhoda ivaashrmH| saGghAdikAryabhArANAM nistAre dhuryasannibhaH // 2 // tasyaivAnyo'bhavadbhrAtA, viziSTazrutavarjitaH / svecchayA sthAnanidrAdeH karttA svArthaparAyaNaH // 3 // tatra sUri : kvacitkArye zrAntaH san mugdhabuddhibhiH / ajJAtAvasaraiH ziSyairvyAkhyAnaM kAritaH kila // 4 // tato'sau zrAntadehatvAd, vyAkhyAyAmakSamatvataH / cittakhedaM jagAmAtha, cintayAmAsa cedRzam // 5 // dhanyo'yaM puNyavAneSa, madbhrAtA nirguNo yataH / sukhamAste sukhaM zete, pAratantryavivarjitaH // 6 // vayaM punaradhanyA ye svaguNaireva vazyatAm / pareSAM prApitAH sthAtuM, sukhena na labhAmahe // 7 // evaM cintayatA tena, nibaddhaM karma sUriNA jJAnAvaraNamatyugraM jJAnAvajJAnimittataH // 8 // nAlocitaM ca tattena, tato 2 " - bhaNavAno Adeza karyo, tethI mane ekAMte lAbha ja thaze. tethI mAre guruvacana ullAsapUrvaka pALavuM.' Ama vicArI temaNe potAnA hRdayamAM gurubahumAnabhAvavadhAryo. tethI te zubhabhAvathI kSapakazreNI upara caDhI ghAtikarmono kSaya karI kevaLajJAna pAmyA. Ama ratnaparIkSakanA dRSTAMtathI temaNe potAnA manamAM gurubahumAnabhAva akabaMdha rAkhyo. tethI temaNe paraloka sAdhyo. A saMkSepathI kahyuM. vistArathI temano vRttAnta paMcAzakaprakaraNanI zrIabhayadevasUrikRta TIkAmAM 11mA sAdhudharmapaMcAzakanI 7mI gAthAnA vivaraNamAM A pramANe dekhAya che ''koI AcArya mahArAja khUba vidvAna hatA. temano bhAI tevuM bhaNelo na hato, icchA mujaba badhuM karato hato. ekavAra sUrijI thAkelA hatA. bhoLA ziSyoe avasara jANyA vinA temanI pAse pATha lIdho. teo thAkelA hovAthI temane manamAM kheda thayo. teo vicAravA lAgyA - 'A mAro bhAI dhanyavAdane pAtra che kemake te guNa rahita hovAthI sukhe bese che, sukhe suve che. te koIne parAdhIna nathI. ame adhanya chIe. amArA guNothI ja ame bIjAne parAdhIna thayA chIe. sukhethI jIvI nathI zakatA.' Ama vicArI temaNe ugra jJAnAvaraNa karma bAMdhyuM. tenI alocanA karyA vinA
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 maasstussmunijnyaatm| mRtvA divaMgataH / tato'pyasau cyutaH kvApi, satkule janma labdhavAn // 9 // kAlena sAdhusamparkAd buddho'sau jinazAsane / sadgurUNAM samIpe'tha, pravavrAja virAgataH // 10 // tato'sau sUripAdAnte'dhIte sAmAyikaM zrutam / udIrNaM ca takattasya, karma janmAntarArjitam // 11 // tasyodayAnna zaknoti, grahItuM padamapyasau / prayacchannapyavizrAma, bahumAnayuto'pi san // 12 // tataH sUrirazaktaM taM, pAThe jJAtvA tapodhanam / sAmAyikazrutasyArthaM, taM saGakSepAdapIpaThat // 13 // yathA mA ruSya mA tuSyetyevameva sa bhaktitaH / ghoSayAmAsa tatrApi vismRtistasya jAyate // 14 // tato mahAprayatnena saMsmRtya kila kiJcana tatrAsau ghoSayAmAsa tuSTo mASatuSetyalam // 15 // tatastadghoSAnnityaM mASatuSetyabhikhyayA / khyAtiM nIto mahAtmA'sau, bAlizaiH krIDanaparaiH // 16 // ado'pi vismaratyeSa, yadA mohAttadA takam / nyastacittamavAcaM ca, hasanto bAlakA jaguH // 17 // aho mASatuSaH sAdhureSa maunena tiSThati / evamuktaH sa tairmene, sAdhu bhoH smAritaM mama // 18 // tato'dhIte tadevAsau, manyamAno'tyanugraham / sAdhavastu tadA zrutvA, prerayanti sma cAdarAt // 19 // zikSayanti sma taM sAdho ! mA ruSyetyAdi ghoSaya / tataH pramodamApanno, ghoSayAmAsa tattathA // 20 // evaM sAmAyikasyArthe'pyazakto gurubhaktitaH / jJAnakAryamasau lebhe, kAlataH kevalazriyam // 21 // ' kasmaicitsAdhave rAjJA ratnakambalaM dattam / sa tasmin mUcchito'bhavat / tajjJAtvA guruNA'nyadA tatparokSaM tadratnakambalaM vidAritam / tataH ziSyamanasi gurau khedo jAtaH / marIne teo devalokamAM gayA. tyAMthI cyavIne te sArA kuLamAM janmyA. kALa pasAra thaye temaNe dIkSA lIdhI. pachI te bhaNe che. pUrvabhavanuM karma udayamAM AvyuM. tethI satata prayatna karavA chatAM ane bahumAnavALA hovA chatAM te eka pada paNa bhaNI zakatA nathI. tethI guru tebhane sAmAyizrutano saMkSepamA artha mA che - 'mA ruSya mA tuSya', meTa gusso na kara ane khuza na thA. eTale ke samabhAva rAkha. teo te rIte ema gokhe che. tamA 59 // bhUsI ya che. meTase 'mASatuSa' gomecha. tema gomavAtha. tebhana nAma bhASatuSa muni paDI gayuM. A paNa jyAre teo bhUlI jatA ane mauna besI rahetA tyAre bALako majAka karatA. "are ! juo A mApatuSa muni mauna beThA che.' tyAre te temano AbhAra bhAnatA 'sAraM thayuM yAda zavyu.' pachI te 4 'mASatuSa' gomatA. sAdhuso sAyuM 56 jaNAvatA. eTale khuza thaI pAchA gokhatA. Ama krame karI teo kevaLajJAna pAmyA." koIka sAdhune rAjAe ratnakaMbaLa vahorAvI. tene tenI upara mUrchA thaI. te joI ekavAra gurue tenI gerahAjarImAM te ratnakaMbaLa phALI nAkhI. tethI ziSyanA manamAM guru
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zivabhUtijJAtam / 309 tatastanmanasi varttamAno gurubahumAno naSTaH / anyadA vAcanAyAM guruNA jinakalpasvarUpamuktam / 'samprati jinakalpo vicchinna: / ' iti guruNokte tannimittaM prApya tanmanasi vartamAno gurukhedo bahiH prakaTo'bhavat / tena ahaM jinakalpaM svIkariSyAmi / guruH kathitaH guruNA sa vAritaH / tathApi sa vastrANi vimucya guruM muktvaikAkI bhUtvA gcchaannirgtH| tato digambarAparanAmaboTikamataM prAdurbhUtam / tato viruddhamataprarUpaNayA sa dIrghakAlaM bhavamaTitavAn / evaM tena ziSyeNa ratnaparIkSakadRSTAntaM na jJAtam / tatastanmanasi khedo'bhavat / tataH sa paralokaM nA'sAdhayat / pratyuta svabhavaparamparAM vardhitavAn / idaM tu sUcanArthamuktam / etadudAharaNavistArastu zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaviracita zrIvizeSAvazyakabhASyasya maladhArizrIhemacandrasUripraNItavRttau dvipaJcAzadadhikapaJcaviMzatizatatamagAthAvivaraNe evaM pradarzitam - 'rathavIrapuraM nAma nagaram / tadbahizca dIpakAbhidhAnamudyAnam / tatra cAryakRSNanAmAnaH sUrayaH samAgatAH / tasmiMzca nagare sahasramallaH zivabhUtirnAma rAjasevakaH samasti / sa ca rAjaprasAdAd vilAsAn kurvan nagaramadhye paryaTati / rAtrezca praharadvaye'tikrAnte gRhamAgacchati / tata etadIyabhAryA tanmAtaraM bhaNati 'nirveditA'haM tvatputreNa na khalveSa rAtrau velAyAM kadAcidapyAgacchati / ta - upara kheda thayo. tethI tenA manamAM raheluM gurubahumAna nAza pAmyuM. ekavAra vAcanAmAM gurue jinakalpanuM svarUpa batAvyuM. 'hAla jinakalpano viccheda thayo che.' ema gurue kahyuM eTale e nimittane pAmIne tenA manamAM rahelo guru uparano kheda bahAra pragaTa thayo. teNe gurune kahyuM, 'huM jinakalpa svIkArIza.' gurue tene aTakAvyo. chatAM paNa te vastro kADhI ekalo gacchamAMthI nIkaLI gayo. tenAthI digaMbara matanI zarUAta thaI. tenuM bIjuM nAma boTika paNa che. pachI viruddhamatanI prarUpaNA karavAthI te ghaNo kALa saMsAramAM bhaTakyo. Ama te ziSye ratnaparIkSakanuM dRSTAMta na jANyuM. tethI tenA manamAM kheda thayo. tethI te paraloka na sAdhI zakyo. ulTuM teNe potAnA bhavonI paraMparA vadhArI. A to sUcana karavA pUratuM kahyuM. vistArathI A udAharaNa vizeSAvazyakabhASyanI TIkAmAM maladhArIzrIhemacaMdrasUri mahArAje 2552mI gAthAnA vivaraNamAM kahyuM che. te A pramANe che "rathavIrapura nAme nagara hatuM. tenI bahAra dIpaka nAme ughAna hatuM. tyAM AryakRSNasUri AvyA. te nagaramAM sahasramalla zivabhUti rAjAno sevaka hato. te rAjAnI kRpAthI jalasA karato hato. aDadhI rAte ghare Avato hato. tethI enI patnIe enI mAtAne kahyuM - 'tamArA dikarAthI huM kaMTALI gaI chuM. e rAtre samayasara ghare nathI AvatA. ujAgarAthI
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 shivbhuutijnyaatm| ujjAgarakeNa bubhukSayA ca bAdhyamAnA pratyahaM tiSThAmi / ' tatastayA proktam - 'vatse ! yadyevaM tarhi tvamadya svapihi, svayamevAhaM jAgariSyAmi / ' tataH kRtaM vadhvA tathaiva, itarasyAstu jAgratyA rAtripraharadvaye'tikrAnte samAgatya zivabhUtinA proktam - 'dvAramudghATayata, tataH prakupitayA mAtrA proktam - 'durnayavidhe ! yatraitasyAM velAyAM dvArANyudghaTitAni bhavanti tatra gaccha, na punarevaM tava pRSThalagnaH ko'pyatra mariSyati / ' tataH kopA'haGkArAbhyAM preryamANo'sau nirgataH / paryaTatA codghATitadvAraH sAdhUpAzrayo dRSTaH / tatra ca sAdhavaH kAlagrahaNaM kurvanti / teSAM ca pArzve tena vanditvA vrataM yAcitam / taizca 'rAjavallabhaH, mAtrAdibhiramutkalitazca' iti na dattam / tataH khelamallakAdrakSAM gRhItvA svayameva locaH kRtaH / sAdhubhirliGgaM samarpitam / vihRtAzca sarve'pyanyatra / kAlAntareNa punarapi ca tatrAgatAH / tato rAjJA zivabhUterbahumUlyaM kambalaratnaM dattam / tata AcAryaiH zivabhUtiruktaH - kimanena tava sAdhUnAM mArgAdiSvanekAnarthahetunA gRhItena ? tatastena gurvapratibhAsenApi saMgopya mUrcchayA tad vidhRtam / gocaracaryAbhizcAgataH pratyahaM tadasau sambhAlayati, na tu kvacidapi vyApArayati / tataH 'gurubhirmUcchito'yamatra' iti jJAtvA'nyatra dine tamanApRcchyaiva ane bhUkhathI pIDAtI huM rAha jotI besI rahuM chuM." mAtAe kahyuM, 'dIkarI ! Aje tuM suI jA. huM jAgIza." vahUe tema karyuM. mAtA jAgatI hatI. aDadhI rAte zivabhUtie AvIne kahyuM, 'bAraNuM ughADa.' gusse thayelI mAtAe kahyuM, 'A samaye jyAM bAraNA khullA hoya tyAM jA. Ama tArI pAchaLa koI maraze nahIM." gussA ane abhimAnathI te tyAMthI nIkaLyo. pharatA pharatA teNe sAdhuonA upAzrayanA bAraNA ughADA joyA. tyAM sAdhuo kAlagrahaNa letA hatA. temane vaMdana karI teNe temanI pAse dIkSA mAgI. "rAjAne mAnya che ane mAtAe rAjA nathI ApI' Ama vicArI temaNe dIkSA na ApI. eTale baLakho nAkhavAnA pyAlAmAMthI svayaM rAkha laI loca karyo. sAdhuoe veSa Apyo. badhAe bIje vihAra karyo. ekavAra pAchA te nagaramAM AvyA. tethI rAjAe zivabhUtine ghaNI kiMmatI ratnakaMbaLa vahorAvI. sUrijIe tene kahyuM, "AnAthI rastA vageremAM ghaNI takalIpho thaze. tAre AnI zuM jarUra che ?" tethI teNe te ratnakaMbaLa chupAvI rAkhI. dararoja gocarI jaI AvyA pachI te tene juve che, kyAMya teno upayoga nathI karato. tethI "Ane AnI upara mUccha thaI che' ema jANIne eka divasa gurue tene pUchyA
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ shivbhuutijnyaatm| 311 bahirgatasya parokSe tat kambalaratnaM pAyaTitvA sAdhUnAM pAdaproJchanakAni kRtAni / tato jJAtavyatikaraH kaSAyito'sau tiSThati, anyadA ca sUrayo jinakalpikAnvarNayanti / tadyathA - "1jiNakappiyA ya duvihA, pANipAyA paDiggahadharA ya / pAuraNamaNAuraNA, ikkikA te bhave duvihA // 1 // duga tiga caukka paNagaM, nava dasa ekAraseva bArasagaM / ee aTTha vigappA, jiNakappe hoMti uvahissa // 2 // ' iha keSAJcijjinakalpAnAM rajoharaNaM mukhavastrikA ceti dvividha upadhiH, anyeSAM tu kalpena saha trividhaH, kalpadvayena tu saha caturvidhaH, kalpatrayeNa saha paJcavidhaH / keSAJcittu mukhavastrikA, rajoharaNaJca, tataH - 2pattaM pattAbaMdho pAyaTThavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAiM rayattANaM ca gocchao pAyanijjogo // 1 // ' iti saptavidhaH pAtraniryoga iti, evaJca navavidhaH / kalpena tu saha dazavidhaH, kalpadvayena sahaikAdazavidhaH, kalpatrayeNa tu samaM dvAdazavidha upadhiH keSAJcijjinakalpinAmiti / ' tadetat zrutvA zivabhUtinA proktam - 'yadyevam, tarhi kimidAnImaudhika aupagrahikazcaitAvAnupadhiH parigRhyate ? sa eva jinakalpaH kiM na kriyate ?' tato gurubhiruktam - 'jambUsvAmini vyavacchinno'sau, saMhananAdyabhAvAt, sAmprataM na zakyata eva kartum / ' tataH zivabhUtinA proktam - 'mayi jIvati sa kiM vyavacchidyate ? nanvahameva taM karomi, paralokArthinA vinA tenI gerahAjarImAM te ratnakaMbaLa phALI sAdhuonA Asana karyA. pachI khabara paDI eTale teNe manamAM gAMTha vALI. ekavAra sUrijI jinakalpanuM varNana karatA hatA. te sAMbhaLI zivabhUti bolyo "to pachI hamaNA zA mATe ATalI badhI authika ane aupagrahika upadhi rakhAya che ? te jinakalpa ja kema nathI karAto ?" gurue kahyuM, jaMbUsvAmI vakhate teno viccheda thaI gayo. paheluM saMghayaNa na hovAthI atyAre na thaI za.' zivabhUti bolyo, 'huMvato chu tyAM sudhA teno vizche zA rIte 25 3 ? 1. jinakalpikAzca dvividhAH, pANipAtrAH patadgrahadharAzca / prAvaraNA anAvaraNA, ekaiko tau bhavetAM dvividhau // 1 // dvikaM trikaM catuSkaM paJcakaM, nava daza ekAdazaiva dvAdazakam / ete aSTau vikalpA, jinakalpe bhavanti upadheH // 2 // 2. pAtraM pAtrabandhaH pAtrasthApanaM ca pAtrakesarikA / paTalAni rajastrANaM ca gocchakaH pAtraniryogaH // 1 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 shivbhuutijnyaatm| sa eva niSparigraho jinakalpa karttavyaH, kiM punaranena kaSAya-bhaya-mUrchAdi-doSavidhinA parigrahAnarthena ? ata eva zrute niSparigrahatvamuktam, acelakAzca jinendrAH, ato'celataiva sundareti / ' tato guruNA proktam - 'hanta ! yadyevam, tarhi dehe'pi kaSAya-bhaya-mUrchAdayo doSAH kasyApi sambhavanti, iti so'pi vratagrahaNAnantarameva tyaktavyaH prApnoti / yacca zrute niSparigrahatvamuktaM tadapi dharmopakaraNeSvapi mUrchA na karttavyA, mUrchAbhAva eva niSparigrahatvamavaseyam, na punaH sarvathA dharmopakaraNasyApi tyAgaH / jinendrA api na sarvathaivAcelakAH savve vi egadUseNa niggayA jiNavarA cauvvIsaM / ' ityAdi vacanAt / ' tadevaM guruNA sthaviraizca yathoktAbhirvakSyamANAbhizna yuktibhiH prajJApyamAno'pi tathAvidhakaSAyamohAdikarmodayAd na svAgrahAd nivRtto'sau, kintu cIvarANi parityajya nirgataH / tatazca bahirudyAne vyavasthitasyAsyottarA nAma bhaginI vandanArthaM gatA / sA ca tyaktacIvaraM taM bhrAtaramAlokya svayamapi cIvarANi tyktvtii| tato bhikSArthaM nagaramadhye praviSTA gaNikayA dRSTA / tata itthaM vivastrAM bibhatsAmimAM dRSTvA 'mA loko'smAsu virAGkSIt' ityanicchantyapi tayA vastraM paridhApitA'sau / tata eSa vyatikaro'nayA zivabhUteniveditaH / tato'nena 'vivastrA yoSid nitarAM bibhatsA'tilajjanIyA ca bhavati' iti vicintya proktA'sau - 'tiSThatvitthamapi na tyaktavyaM tvayaitad vastram / devatayA hi tavedaM pradattamiti' tataH zivabhUtinA kauNDinyakoTTavIra-nAmAnau dvau ziSyau dIkSitau ....tasmAt kauNDinyakoTTavIrAt paramparAsparzamAcAryaziSyasambandhalakSaNamadhikRtyotpannA saJjAtA 'boTikadRSTiH' ityadhyAhAraH / ' // 23 // huM te karIza. vasrarahitapaNuM sAruM che." gurue ane WvIroe tene aTakAvyo. paNa te potAnA kadAgrahathI pAcho na pharyo. ane vastro kADhI nIkaLI gayo. bahAra udyAnamAM jaIne rahyo. tyAM tenI bahena vaMdana karavA AvI. bhAIne vastrarahita joI teNIe paNa vastro kADhI nAkhyA. pachI bhikSA mATe nagaramAM peThI. gaNikAe teNIne joI. "loko amArI upara virakta na thaI jAya.' ema vicArI teNIe teNIne vastra paherAvyA. teNIe bhAIne vAta jaNAvI. bhAIe vicAryuM ke "vasrarahita strI bibhatsa ane lajjApAtra bane che." tethI teNIne kahyuM 'vastra bhale rahyA. zivabhUtie be ziSyone dIkSA ApIkauDinya ane koTTavIra. pachI paraMparAe digaMbara matano prAdurbhAva thayo. (23). 1. sarve'pi ekadRSyeNa nirgatAH jinavarAH caturviMzatiH /
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzatitamaM vRttm| 313 avataraNikA - evaM paralokasAdhakA'sAdhakaziSyasvarUpaM pradA'dhunA vacanenA'pi guruviSayako khedo na pradarzanIya ityupadizati - mUlam - eyaMpi hu mA jaMpaha, guruNo dIsaMti tArisA neva / je majjhatthA houM, jahaTThiya vatthu viyAraMti // 24 // chAyA - etadapi khalu mA jalpata, guravo dRzyante tAdRzA naiva / ye madhyasthA bhUtvA, yathAsthitaM vastu vicArayanti // 24 // daNDAnvayaH - eyaMpi hu mA jaMpaha je majjhatthA houM jahaTThiya vatthu viyAraMti tArisA guruNo neva dIsaMti // 24 // hemacandrIyA vRttiH - etat - vakSyamANaM, api-bhinnakramaH, sa ca 'jalpata' iti padA'nantaraM yojyaH, hu - nizcayena, mA - niSedhe, jalpata - vadata, api - guruviSayakakuvikalpAstu naiva karttavyA, etadbhASitavyamapi neti dyotanArtham, kiM taditi kathayati, ye - anirdiSTanAmAno guravaH, madhyasthAH - madhye - ubhayapakSAntarAle tiSThanti - vartante iti madhyasthA rAgadveSarahitA ityarthaH, bhUtvA - sampadya, yathAsthitaM - sthitaM - varttanam, tamanatikramya anullaGa ghyeti yathAsthitam, vastu - padArthaM, tatkarmatApannam, vicArayanti - cintayanti, tAdRzAH - vastutAttvikasvarUpacintakAH, guravaH - guNagauravavantaH, na - niSedhe, eva - avadhAraNe, sa ca kAdAcitkAM dRzyatAM vyavacchinatti, dRzyante - nirIkSyante / ayaM zabdArthaH / adhunA bhAvArthAvasaraH - ekaviMzatitamazloke guruviSayakakuvikalpacintananiSedhaH kRtaH / dvAviMzatitamazloke tadarthaM dRSTAnta upanyastaH / trayoviMzati avataraNikA - Ama paralokane sAdhanArA ane nahIM sAdhanArA ziSyonuM svarUpa kahyuM, have 'vacanathI paNa guru pratyeno kheda vyakta na karavo' ema upadeza Ape che. zabdArtha - AvuM kharekhara bolavuM paNa nahIM ke "jeo madhyastha thaIne sAcI vastune viyAre tevA zurumo heAtA 4 nathI.' (24) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - guru eTale guNonA gauravavALA. guru pratye manamAM kuvikalpo to na ja karavA, AvuM bolavuM paNa nahIM ke pakSapAta karyA vinA madhyastha thaIne sAcI vastune vicAre tevA guruo dekhAtA ja nathI. A to mAtra zabdono artha kahyo. have bhAvArthano avasara che - 21mA zlokamAM guru saMbaMdhI kuvikalpo na karavAno upadeza Apyo. 22mA zlokamAM tenI mATe dRSTAnta
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 gurusambandhi duSTaM na jalpanIyam / tamazloke nigamanaM kRtam / adhunaitatzloke guruviSayakakujalpananiSedhaM karoti / pUrvaM guruviSayakaziSyakartRkazubhamanovAkkAyapravRttirUpA trividhA gurubhaktiruktA / evaM guruviSayakaziSyakartRkA'zubhamanovAkkAyanirodharUpA'pi trividhA gurubhaktirbhavati / tadyathA - 2) guruviSayavirutpaDivintane mAnasikkI guru: | 2) guruviSaya'shubhjlpnnirodho vAcikI gurubhaktiH / 3) kAyena gurorazubhasyA'karaNaM kAyikI gurubhaktiH / Abhyo vAcikIgurubhaktiratra zloka upanyastA / manasA'pyazubhaM na cintanIyam / yatastenA'pi pApakarma badhyate / prasannacandrarAjarSiNA manasA saMgrAmaH kRtaH / tataH saptamanarakapRthvIgamanayogyaM karma baddham / tanduliko matsyo'pi manaHkuvikalpaiH pApakarma nibadhya saptamanarakapRthvIM gacchati / ato'zubhacintanapravRttaM mano niroddhavyam / manasA kRtaM pApaM tu mithyAduSkRtadAnenaiva zudhyati / vacasA kRtaM pApamapi ghoravipAkaM bhavati prAyazcittA''caraNenaiva ca vizudhyati / ato vacasA'pyazubhaM na jalpanIyam / guruviSayakA'zubhajalpanaM tu sarvathA tyAjyam / yato guruH paramopakAryasti / tasyA''zAtanA mahAnarthakAriNI bhavati / kahyuM. 23mA zlokamAM teno upasaMhAra karyo. have A zlokamAM guru saMbaMdhI kharAba nahiM bolavAno upadeza Ape che. pUrve guru saMbaMdhI ziSyanI zubha mana-vacana-kAyAnI pravRttirUpa traNa prakAranI gurubhakti kahI. e ja rIte guru saMbaMdhI ziSya potAnA azubha mana-vacana-kAyAno nirodha karavArUpa paNa traNa prakAranI gurubhakti thAya che. te A rIte - 1) guru saMbaMdhI kharAba vicAro na karavA e gurunI mAnasika bhakti che. 2) guru saMbaMdhI kharAba na bolavuM e gurunI vAcika bhakti che. 3) kAyAthI gurunuM kharAba na karavuM e gurunI kAyika bhakti che. AmAMthI A zlokamAM vAcikabhaktinI vAta karI che. manathI paNa kharAba vicAravuM na joIe, kemake tenAthI paNa pApakarma baMdhAya che. prasannacaMdrarAjarSie manathI yuddha karyuM to sAtamI narakamAM javA yogya karma bAMdhyuM. taMduliyo mAchalo paNa mananA kharAba vicArothI pApakarma bAMdhIne sAtamI narakamAM jAya che. mATe kharAba ciMtanamAM pravartelA manane aTakAvavuM. manathI kareluM pApa to micchAmidurDa ApavA mAtrathI ja dhovAI jAya che. vacanathI kareluM pApa paNa bhayaMkara phaLa Ape che. vacanathI kareluM pApa prAyazcitta karavAthI ja zuddha thAya che. mATe kharAba vacana na bolavA. guru saMbaMdhI kharAba bolavAnuM to sarvathA tyajavuM, kemake guru parama upakArI che. temanI AzAtanA mahA anarthana karanArI che.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvavarNavAdakaH svaparabodhibIjaM nAzayati / 315 yadA guruH kasmaicitziSyAya vizeSasanmAnAdikaM dadAti tadA'nyaH ziSyo'santuSTaH san manasi kuvikalpAzcintayati / tataH sa viramati / idamazubhacintanamapi tasya kaTuvipAkaM jAyate / kazcidanyaH ziSyastu tato na viramati / duzcintanAnantaraM sa tAnkuvikalpAnvacanadvAreNa bahiniSkAzayati / svamanasi cintitA gurudoSAH so'nyebhyaH kathayati / tato'nyahRdayavartamAnaM gurubahumAnabhAvamapi sa pAtayati / duzcintakaH svAtmana eva hAni karoti / durbhASakastu svaparayorubhayorapi hAni karoti / tatazca so'dhikaM pApaM badhnAti, tadudaye cA'dhikataraM kaTuvipAkamanubhavati / gurunindayA tu sa svaparabodhibIjaM nAzayati / tatazca bhavAntare sa durlabhabodhirbhavati / ziSyeNa janasamakSaM gurorvarNavAda eva karttavyaH / tadeva suziSyalakSaNam / yadi sa lokapuro guroH satyAnvitathAnvA doSAnvadati tarhi sa kuziSyo bhavati / zvA'jJAtaM naraM dRSTvA bhaSati / tena tasya narasya na kA'pi haanirbhvti| pratyuta tasya zuna eva tAlu zuSyati / evameva yadi ziSyo janasamakSaM gurvavarNavAdaM karoti tarhi gurorlezamAtrA'pi hAnina jAyate, pratyuta ziSya eva prabhUtAnanarthAnprApnoti / ziSyamukhAnniHsRtAni guruviSayakAni durvacanAnyevaMprakArANi syuH - 'sAmpratamava- jyAre guru koI ziSyane vizeSa sanmAnAdi Ape tyAre bIjo ziSya asaMtuSTa thaIne manamAM kharAba vicAro kare. eTalethI e aTakI jAya. A kharAba vicAronuM ya bhayaMkara phaLa maLe che. koI bIjo ziSya eTalethI aTakato nathI. kharAba vicAro karyA pachI te vacanathI temane bahAra kADhe che. potAnA manamAM vicArelA gurunA doSo te bIjAne kahe che. tethI bIjAnA hRdayamAM rahela gurubahumAnabhAvane paNa te pADI nAkhe che. kharAba vicAra karanAra mAtra potAne ja nukasAna kare che. kharAba bolanAra potAne ane bIjAne bannene nukasAna kare che. tethI te vadhu pApa bAMdhe che, ane teno udaya thavA para vadhu kaDavA phaLa bhogave che. gurunI niMdAthI te potAnA ane bIjAnA bodhibIjane bALI nAkhe che. tethI bIjA bhavamAM tene samakita durlabha bane che. ziSya lokonI sAme gurunA guNAnuvAda ja karavA. te ja suziSyanuM lakSaNa che. jo te lokonI sAme sAcA ke khoTA gurunA doSo kahe to te kuziSya thaI jAya che. kUtaro ajANyA mANasane joIne bhase che. tenAthI te mANasane kaMI paNa nukasAna nathI thatuM. ulluM te kutarAnuM ja tALavuM sukAya che. e ja rIte jo ziSya lokonI sAme gurunI niMdA kare to gurune jarA ya nukasAna nathI thatuM, urdu ziSyane ja ghaNuM nukasAna thAya che. ziSyanA mukhamAMthI nIkaLelA guru mATenA durvacano AvA hoya - "atyAre
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ziSyabhASitAni guruviSayakAni durvacanAni / sarpiNIkAlaH pravarttate / iyamavasarpiNI tvanyAvasarpiNIbhyo hInatarA / ata eveyaM huNDA'vasarpiNI kathyate / tasyAmapyayaM paJcamA'rako varttate / tataH sarvapadArthAnAM pratikSaNaM hAnirjAyate / caturthA'rake sugurava Asan / te niraticAracAritriNa Asan / te ziSyeSu pakSapAtaM nA'kurvan / te zAstracakSuSA ziSyAn yathocitamapAlayan / tataH ziSyA api guruSu bahumAnamadhArayan / aidaMyugInA guravaH zithilasaMyamAH santi / teSAM cAritramaticArabahulamasti / svasevAkAribhyaste snihyanti, anyAstu tarjayanti / itthaM te pakSapAtaM kurvnti| te svamatikalpanayA ziSyayogakSemau kurvanti, na tu zAstrAnusAreNa / zAstrArthamapi svamatikalpanayaiva kurvanti, na tu zAstraparikarmitagItArthabuddhyA / te madhyasthA bhUtvA kasyacidapi padArthasya yathArthasvarUpaM na vicArayanti / rAgadveSA''viSTahRdayena te tadvicArayanti / tatazca yathArthaM nirNayaM kartuM na zaknuvanti / yadi yathArthaM nirNIyate tarhi sarve santuSTA bhavanti / te tu pakSapAtihRdayena tadvicArayanti / tatazca ziSyANAmasantoSo jAyate / tatazca te gurudoSA~zcintayanti bhASante ca / atra ziSyANAM na ko'pi doSo'sti / yataste tu vastusthitimeva cintayanti bhASante ca / doSastu gurUNAmevAsti yatte taTasthahRdayena ziSyAnna avasarpiNIkALa che. A to pAchI huMDA avasarpiNI che. tethI bIjI avasarpiNIo karatA vadhu kharAba che. temAM ya A pAMcamo Aro che. tethI badhI vastuonI samaye samaye hAni thAya che. cothA ArAmAM suguruo hatA. teo aticArarahita cAritra pALatA hatA. teo ziSyo upara pakSapAta karatA na hatA. teo zAstradRSTithI ziSyonuM yogya rIte pAlana karatA hatA. tethI ziSyone paNa guru pratye bahumAna rahetuM. atyAranA guruo saMyamamAM zithila che. temanA cAritramAM ghaNA aticAro lAge che. potAnI bhakti karanArA upara teo rAga kare che. bIjAno tiraskAra kare che. Ama teo pakSapAta kare che. teo potAnI buddhithI ziSyanA yogakSema kare che. zAstrane anusAre nahIM. zAstronA artho paNa potAnI buddhithI ja kalpe che, zAstrothI parikarmita evI gItArthonI buddhithI nahIM. teo madhyastha thaIne koI paNa padArthanuM sAcuM svarUpa vicAratA nathI. rAgadveSathI yukta hRdayathI teo vicAre che. tethI sAco nirNaya nathI karI zakatA. jo sAco nirNaya kare to badhAne saMtoSa thAya. teo to pakSapAtI hRdayathI tene vicAre che. tethI ziSyone asaMtoSa thAya che. tethI teo gurunA doSo vicAre che ane bole che. AmAM ziSyono koI doSa nathI. kemake teo to vAstavikatAne ja vicAre che ane bole che. doSa to guruno ja che. kemake
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvavarNavAdakaziSyebhyo hitazikSA / 317 pazyanti, tatazca pakSapAtaM kurvanti / svAbhAvikacakSurbhyAM draSTA sarvaM yathAsthitameva pazyati / yadi sa raktakAcAtpazyati tarhi sarvaM raktamayaM pazyati, yadi sa kRSNakAcAtpazyati sarvaM kRSNavarNaM pazyati / tatra dRzyamAnavastUnAM na ko'pi doSo'sti doSastu draSTurevAsti / evamatrA'pi yadi gururmadhyastho bhUtvA vicArayati tarhi sarvaM yathAsthitamavagacchati / parantu sAmpratakAlinA guravaH pakSapAtagrastahRdayena sarvaM vicArayanti / tatazca na yathAsthitamavagacchanti / tata: sAmpratInA gurava na suguravaH / ato na sevyAH / ' evamAdikamanyadapyAlajAlaM kuziSyA vadeyuH / etebhyaH ziSyebhyo granthakAro'nena zlokena hitazikSAM dadAti / 'bhoH ziSyA ! evaM mA jalpata / vartamAnakAle'pi madhyasthA guravaH santi / te zAstrAnusAreNa gItArthamatyA sarvaM yathAvasthitaM vicArayanti / te dRDhasaMyamAH santi / lAbhAlAbhau dRSTvaiva ziSyayogakSemau kurvanti / tato yuSmAbhirdurbhASaNaM na kartavyam / parantu guruvarNavAde eva prayatanIyam / ' kecana svamatikalpitonmArgaprarUpakAH jainAbhAsA AdhunikA vadanti 'samprati devadharmatattve staH, gurutattvaM nAsti / jinavacanAnusArisuguravaH sAmprataM na santi / sarve liGgamAtropajIvinaH santi / te veSamAtreNa janAnvipratArya svA''jIvikAmarjayanti / ataH teo taTastha hRdayathI ziSyone jotA nathI. tethI pakSapAta kare che. svAbhAvika AMkhothI jonAro badhu barAbara juve che. jo te lAla kAMcamAMthI juve to tene badhuM lAla dekhAya. jo te kALA kAMcamAMthI juve to tene badhuM kALuM dekhAya. temAM dekhAtI vastuono koI doSa nathI. doSa to jonArAno ja che. ema ahIM paNa jo guru madhyastha thaIne vicAre to badhuM barAbara samajAya. paNa hAlanA guruo pakSapAtavALA hRdayathI badhuM vicAre che. tethI teo sAcuM nathI jANatA. mATe hAlanA guruo suguru nathI. mATe temanI sevA na karavI joIe.' AvuM bIjuM paNa kuziSyo jema tema bole. AvA ziSyone graMthakAra A zlokathI hitazikSA Ape che - 'he ziSyo ! Ama na bolazo. hAlamAM paNa madhyastha guruo che. teo zAstrone anusAre gItArtha buddhithI badhuM barAbara vicAre che. teo saMyamamAM daDha hoya che. lAbhAlAbha joIne ja ziSyanA yoga-kSema kare che. mATe tamAre durbhASaNa na karavuM. paNa gurunA guNAnuvAda karavAmAM ja prayatna karavo.' potAnI buddhithI vicArI unmArganI prarUpaNA karanArA jaina jevA dekhAtA keTalAka Adhuniko kahe che ke, 'hAla devatattva ane dharmatattva che, gurutattva nathI. jinavacanane anusaranArA suguruo hAla nathI. badhA mAtra veSadhArI che. mAtra veSathI lokone ThagIne potAnI AjIvikA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 paJcaviMzatitamaM vRttam / sAmprataM devadharmatattva evopAsanIye / gurutattvaM tu manasi dharttavyam / na tasyopAsanA karttavyA / ' evamAdivacanairmugdhajanAnvaJcayitvA te sukhAnuSThAnaM prarUpayanti / tataH kaSTAnuSThAnodviganAH sukhapriyAH prabhUtA janAstanmArga svIkurvanti / asminzloke madhyasthagurvabhAvajalpananiSedhanena granthakRtaite jainAbhAsA api nirAkRtA dRSTAvyAH // 24 // avataraNikA - evaM madhyasthagurvabhAvaM pratiSidhyA'dhunA 'gururgautamasvAmivatsevanIya' iti bhAvaM vistArayati - mUlam - samayANusAriNo je guruNo, te goyamaM va sevejjA / mA ciMtaha kuvikappaM, jai icchaha sAhiuM mokkhaM // 25 // chAyA - samayAnusAriNo ye gurava-ste gautama iva sevanIyAH / ___ mA cintayata kuvikalpaM, yadi icchatha sAdhayituM mokSam // 25 // daNDAnvayaH - je samayANusAriNo guruNo te goyamaM va sevejjA / jai mokkhaM sAhiuM icchaha mA kuvikappaM ciMtaha // 25 // hemacandrIyA vRttiH - ye - anidarzitanAmAnaH, samayAnusAriNaH - samaya: - siddhAntaH kAlo vA, tamanusartuM zIlaM yeSAM te samayAnusAriNaH, zAstramatayaH sAmpratInA vetyarthaH, guravaH - tIrthakaratulyAH, yaduktaM- 'titthayarasamo sUrI,' te - samayAnusAriguravaH, gautamaH - anantalabdhinidhAno vIraprabhuprathamaziSyaH, iva - sadRzArthe, sevanIyAH - ArAdhanIyAH, yadi-sambhAvane, mokSaM - mokSaH - bhAvataH jIvasya sarvakarmarahitA'vasthA calAve che. mATe hAla devatattva ane dharmatattvanI ja upAsanA karavI. gurutattva to manamAM rAkhavuM, tenI upAsanA na karavI.' AvA vacanothI bhoLA lokone ThagIne sukhethI thaI zake evI kriyAo batAve che. tethI kaSTadAyaka kriyAothI kaMTALelA, jemane sukha priya che evA ghaNA loko temano mArga svIkAre che. A zlokamAM "madhyastha guru nathI evuM na kahevuM ema kahIne A jainAbhAsa AdhunikonA matanuM paNa khaMDana karyuM che. (24) avataraNikA - Ama madhyastha gurunA abhAvano niSedha karI have 'gurunI gautamasvAmInI jema sevA karavI e bhAvano vistAra kare che. zabdArtha - je zAstrane anusaranArA guruo che temanI gautamasvAmInI jema sevA 42vI. bhokSane sAdhA 27tA ho to rAma viyo na 42. (25) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - guru tIrthakara samAna hoya. kahyuM che, 'AcArya tIrthakara samAna hoya." mokSa eTale bhAvathI jIvanI badhA karma rahita avasthA ane
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ gururgautamasvAmIva sevanIyaH / 319 dravyatazca lokAgravattisthAnam, uktaJca vAcakavaryazrIumAsvAtisUtritatattvArthAdhigamasUtrasya dazamA'dhyAye - 'kRtsnakarmakSayo mokSaH // 1 // tadanantaramUrdhvaM gacchatyAlokAntAt // 2 // ' tamiti mokSam, sAdhayituM - prAptuM, icchatha - abhilaSatha, tIti gamyam , mA - niSedhe, kuvikalpam - kutsitaH - azubho vikalpaH - vicAra iti kuvikalpaH, tamiti kuvikalpam, cintayata - kuruta / adhunA vistAraH kriyate - yadi 'samaya' zabdasya siddhAnta ityarthaH kriyate tarhi vAkyArtha evaM bhavati - ye guravaH siddhAntAnusAriNaH santi te gautamasvAmIva sevitavyAH / siddhAntAnusAriNaste kathyante yeSAM jIvane sarvAH pravRttayaH zAstravihitavidhinaiva bhavanti, azakyAnuSThAnasya ca hRdaye pakSapAto bhavati / pUrvazloke yenoktaM yat 'madhyasthA guravo na dRzyante' iti tasmai granthakAra uttaraM dadAti yat 'yadyapi sAmprataM prabhUtA liGgamAtropajIvinaH guravaH santi tathApi stokA guravaH siddhAntAnusAriNaH santi / lavaNasamudrajalaM lavaNayuktaM bhavati / parantu tatra keSucitpradezeSu madhurajalanirjharANyapi santi / tAni tu sAmAnyanaro na jAnAti / sarve matsyA lavaNayuktameva jalaM pibanti / zRGgImatsyAstu tanmadhurajalameva dravyathI lokanA agra bhAge raheluM sthAna. zrIumAsvAti mahArAje tattvArthasUtranA dasamA adhyAyamAM kahyuM che - "badhA karmono kSaya e mokSa. tyAra pachI upara lokanA cheDe jAya che.' je guruo zAstro mujaba saMyama pALe che ane paLAve che temanI gautamasvAmInI jema sevA karavI joIe. jo mokSe javAnI icchA hoya to manamAM kuvikalpo na karo. have vistAra karAya che - jo 'samaya' zabdano artha siddhAnta karIe to vAkyano artha Avo thAya - je guruo siddhAMtane anusaranArA che temanI gautamasvAmInI jema sevA karavI. siddhAMtane anusaranArA te kahevAya jemanI badhI pravRttio zAstramAM kahela vidhi mujabanI hoya, ane na thaI zakatA anuSThAnono manamAM pakSapAta hoya. pUrvazlokamAM jeNe kahyuM hatuM ke "madhyastha guruo nathI dekhAtA' tene graMthakAra javAba Ape che, "jo ke hAla ghaNA veSadhArI guruo che chatAM thoDA siddhAMtane anusaranArA guruo paNa che. lavaNasamudranuM pANI khAruM hoya che. paNa temAM keTalIka jagyAe mIThA pANInA jharA paNa hoya che. tene sAmAnya mANasa nathI jANato. badhA mAchalA khAruM pANI ja pIve che. zRMgI mAchalA te mIThuM jaLa ja pIve che, khAruM jaLa nathI pItA. ema lavaNasamudra jevo
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 siddhAntAnusAriguravo gautamasvAmIva sevanIyAH / pibanti, na tu lavaNayuktaM jalam / evaM lavaNasamudratulyaH samprati duSSamakAlaH pravarttate / tatretaramatsyatulyA: prabhUtA liGgamAtropajIvino guravo lavaNayuktajalasadRzaM zithilA''cAramAsevanti / stokA zRGgImatsyasamAH siddhAntAnusAriNo guravo madhurajalatulyaM yathoktamAcAramA''caranti / tataH samprati madhyasthagurvabhAvo'stIti na vaktavyam / parantu siddhAntAnusAriguravo gaveSaNIyAH / te ca gautamasvAmIva sevanIyAH / ' sarve gautamasvAmini bahumAnaM dhArayanti, taM guNapuJjasamAnaM manyante, tatra lezamAtradoSasyA'pyA''zaGkAM na kurvanti, svamanovAkkAyaistasyA''zAtanAM varjayantyA''rAdhanAJca kurvanti / evameva sarvaiH ziSyaiH siddhAntAnusAriNo gurava ArAdhanIyAH / teSu bahumAno dharttavyaH / teSu manAgapi khedo na karaNIyaH / te guNapuJjasamA eva mantavyAH / teSu sadasaddoSA na dRSTavyAH / trikaraNayogena teSAmA''zAtanA vA''rAdhanA ca karttavyA / yaH ziSyo gurau gautamasvAminaM pazyati tena phalamapi tAdRzaM prApyate / gautamasvAmI yaM yaM pravAjitavAnsa sa kevalajJAnamalabhata / gautamasvAmino hastayorna kevalaM dIkSAdAnalabdhirAsIta. parantu kevalajJAnadAnalabdhirapyA''sIta / dIkSayA sahaiva sa kevalajJAnamapi duHSama kALa hAla cAle che. temAM bIjA mAchalA jevA ghaNA veSadhArI guruo khArA pANI jevA zithilAcArane seve che. zRMgI mAchalA jevA thoDA siddhAMtane anusaranArA guruo mIThA pANI jevA zuddha AcArane pALe che. tethI 'hAla madhyastha guruo nathI evuM na kahevuM. paNa siddhAMtane anusaranArA guruo zodhavA, ane temanI gautamasvAmInI jema sevA 2vI. gautamasvAmI upara badhAne bahumAna hoya che. badhA, temane guNonA bhaMDAra mAne che. temanAmAM thoDA paNa doSanI zaMkA karatA nathI, potAnA mana-vacana-kAyAthI temanI AzAtanA varje che ane ArAdhanA kare che. e ja rIte badhA ziSyoe siddhAntane anusaranArA guruonI ArAdhanA karavI. temanI upara bahamAna rAkhavuM. temanA viSe jarA ya kheda na karavo tamane guNono bhaMDAra ja mAnavA. temanAmAM sAcA khoTA doSo ne jovA. manavacana-kAyAthI temanI AzAtanA varjavI ane ArAdhanA karavI. - je ziSya gurumAM gautamasvAmIne juve che tene phaLa paNa tevuM maLe che. gautamasvAmI jene jene dIkSA ApatA hatA tene tene kevaLajJAna thatuM hatuM. gautamasvAmInA hAthamAM mAtra dIkSA ApavAnI labdhi ja na hatI, paNa kevaLajJAna ApavAnI labdhi paNa hatI. dIkSAnI sAthe ja teo kevaLajJAna paNa ApatA. mATe ja temanA badhA ziSyo kevaLajJAnI
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo gurau gautamasvAminaM pazyati sa phalamapi tAdRzaM prApnoti / 321 dattavAn / ata eva tasya sarve ziSyAH kevalajJAnina Asan / jagati sarve svasattAyAM vidyamAnasya vastuno dAnaM dadati, na ko'pi svasattAyAmavidyamAnasya dAnaM dadAti / gautamasvAmI tvalaukikadAtA''sIt / svasattAyAmavidyamAnasyA'pi kevalajJAnasya dAnaM sa dattavAn / tato ye ziSyA guruM gautamasvAmitulyaM manyante tathaiva ca tasya sevAmA''rAdhanAJca kurvanti te zIghraM kevalajJAnamApnuvanti / yo naro yena guNenA'dhiko'sti, tatsevayA sa guNaH prApyate / gautamasvAmI sarvalabdhinidhirAsIt / na kevalaM sarvalabdhinidhiH parantu sa sarvaguNanidhirapyAsIt / tasya sarvalabdhInAM mUlaM vinaya AsIt / tasya sarvaguNeSu vinayaH pradhAna AsIt / yaH ziSyo guruM gautamasvAmivatsevate sa prabhUtA labdhIH prApnoti, sa bhUriguNasampanno bhavati / sa vinayakaraNe dakSo bhavati / / gurorgautamasvAmitulyA sevA kRcchrasAdhyA'sti / atastatkRte ziSyeNA'pramattena bhavitavyam / sarvaprayatnena tatra yatitavyam / kRcchrasAdhyakAryasya lAbho'pi mahAnbhavati / tato yo gurorgautamasvAmitulyAM sevAM karoti, sa janaiautamasvAmivatpUjyate / yadi 'samaya' zabdasya kAla ityarthaH kriyate tarhi vAkyArtha evaM bhavati-ye hatA. duniyAmAM badhA potAnI pAse hoya te vastunuM dAna kare che, potAnI pAse na hoya tevI vastunuM dAna koI ApatuM nathI. gautamasvAmI to alaukika dAtA hatA. potAnI pAse je na hatuM tevA paNa kevaLajJAnanuM dAna teo ApatA hatA. tethI je ziSyo gurune gautamasvAmInI samAna mAne che, te ja rIte temanI sevA ane ArAdhanA kare che teo zIghra kevaLajJAna pAme che. je mANasa pAse je guNa hoya tenI sevAthI te guNa maLe. gautamasvAmI badhI labdhionA bhaMDAra hatA. mAtra badhI labdhinA ja bhaMDAra na hatA paNa badhA guNonA paNa bhaMDAra hatA. temanI badhI labdhionuM mULa vinaya hato. temanA badhA guNomAM vinaya guNa pradhAna hato. je ziSya gurune gautamasvAmInI jema seve che tene ghaNI labdhio maLe che. te ghaNA guNavALo thAya che. te vinaya karavAmAM hoMziyAra thAya che. gurunI gautamasvAmI jevI sevA muzkelIthI thaI zake che. tethI te mATe ziSya apramatta banavuM ane badhA prayatnapUrvaka tyAM yatna karavo. muzkelIthI thatA kAryano lAbha paNa ghaNo hoya che. tethI je gurunI gautamasvAmI jevI sevA kare che te loko vaDe gautamasvAmInI jema pUjAya che. jo 'samaya' zabdano artha kALa karAya to vAkyano artha Avo thAya-je guruo
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 kAlAnusAriguravo'pyutkRSTAM nirjarAM kurvanti / kAlAnusAriNo guravaH santi te gotamasvAmivatsevyAH / ayamatra bhAvArthaH - pUrvaM caturthArake guravo dRDhasaMhananA Asan, medhA'pi teSAM tIvrA''sIt / tadA zarIrikA''dhyAtmikabhautikasaMyogA api saMyamAnukUlA Asan / tataste niraticAracAritriNa Asan / te sarvaM zAstroktavidhyanusAreNaivA'kurvan / adhunA tu paJcamArake guravastAdRzA na santi / teSAM balabuddhyAdikaM hInataramasti / samprati sarve saMyogA api saMyamapratikUlAH santi / tataH samprati saMyamapAlanamatIva duSkaramasti / tathApi ye vartamAnakAlazakyaM sarvamanuSThAnaM yathAvidhi samAcarantyazakyAnuSThAnAnAJca pakSapAtaM hRdaye dhArayanti te samayAnusAriNo gurava ucyante / te svakAlazakyAmutkRSTAM sAdhanAM kurvanti / teSAM hRdaye tUtkRSTatamasAdhanAkaraNabhAva evAsti kevalaM saMyogAnAM prAtikUlyaM tatra vighnaM karoti / yadi saMyogAnAmAnukUlyamabhaviSyattarhi te'vazyamutkRSTatamAM sAdhanAmakariSyan / tato bAhyakriyA'bhAve'pi hRdayagatabhAvena ta utkRSTatamAM nirjarAM kurvanti / ataH kAlAnusAriNo guravo'pi zobhanA eva, na tu hInAH / ataste'pi gautamasvAmIva sevyAH / tato phalamapi tAdRzameva labhyate / ayaM vAkyArthaH pUrvazlokoktagurvapalApakAriNAmuttararUpo'pi jJeyaH / evaM gurorgautamasvAmitulyasevanamupadizya punarapi vizeSopadezaM dadAti / kALane anusaranArA hoya te gautamasvAmInI jema sevavA. Ano bhAvArtha Avo che - pUrve cothA ArAnA guruo majabUta saMghayaNavALA hatA. temanI buddhi tIvra hatI. tyAre zArIrika, AdhyAtmika, bhautika saMyogo paNa saMyamane anukULa hatA. tethI teo aticAra rahita cAritra pALatA hatA. teo zAstramAM kahela vidhi anusAre ja badhu karatA hatA. hAla to pAMcamA ArAmAM tevA guru nathI. temanA baLa buddhi vagere utaratA hoya che. hAla badhA saMyogo paNa saMyamane pratikULa che. tethI hAla saMyama pALavuM khUba ja muzkela che. chatAM hAla jeo badhuM zakya anuSThAna vidhimujaba kare che ane azakya anuSThAnono pakSapAta hRdayamAM dhAre che teo samayane anusaranArA guru kahevAya che. teo potAnA kALamAM zakya evI utkRSTa sAdhanA kare che. temanA hRdayamAM to UMcAmAM UMcI sAdhanA karavAno ja bhAva hoya che mAtra saMyogonI pratikULatA temAM vighna kare che. jo saMyogo anukuLa hota to teo avazya UMcAmAM UMcI sAdhanA karata. tethI bAhya kriyA vinA paNa hRdayamAM rahelA UMcAmAM UMcA bhAvathI teo UMcAmAM UMcI karma nirjarA kare che. mATe samayane anusaranArA guruo paNa sArA ja che, utaratA nathI. mATe temanI paNa gautamasvAmInI jema sevA karavI. tethI phaLa paNa tevuM ja maLe. A vAkyartha pUrvenA zlokamAM kahelA guruno apalApa karanArAone mATe javAbarUpa paNa jANavo. Ama gurune gautamasvAmInI jema sevavA? evo upadeza ApI pharI vizeSa upadeza Ape che.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSaM sAdhayitumicchatA guruviSayakAH kuvikalpAstyAjyAH / 323 granthakAraH uttarArdhena kathayati - 'yadi mokSaM sAdhayitumicchatha tarhi guruviSayakAnkuvikalpAnmA kuruta / ' anenedamuktaM bhavati yat yaH prakRSTatamAM sAdhanAM karoti parantu manasi guruviSayakAnkuvikalpAzcintayati sa mokSaM sAdhayituM na zaknoti / yo'nyasAdhanAM hInatarAM karoti kintu guruviSayakAnkuvikalpAnna cintayati sa mokSaM sAdhayituM zaknoti / tata idaM nirNIyate yat guruviSayakakuvikalparahitasAdhanayA mokSo bhavati, na tvanyathA / tato mokSAbhilASiNA manasi guruviSayakAH kuvikalpA na cintanIyAH / kuvikalpasvarUpaM tu pUrvamekaviMzatitamavRttatadvivaraNayoruktam / ___ mokSo vikalpAtItAvasthArUpaH / tatra mana eva na bhavati / tato mokSaprAptyarthaM vikalpAH sarvathA heyAH / sarvathA manoyoganirodhastu trayodazaguNasthAnaprAnta eva bhavati / atastadarvAg sarvathA vikalpanirodhanaM na zakyam / ato yAvanmanoyoganirodho na bhavati tAvat zubhavikalpA eva cintanIyAH, kuvikalpAH sarvathA tyAjyAH / zubhavikalpA jalasadRzA bhavanti / jalaM vastragatamalamapanIya svayamapyapagacchati / tato vastraM zuddhaM bhvti| evaM zubhavikalpAH kuvikalpAnundhanti, tato svayamapyapagacchanti, tatazcAtmA graMthakAra uttarArdhathI kahe che, "jo mokSe javA icchatA ho to gurusaMbaMdhI kuvikalpo na karo.' AnAthI ema jaNAvyuM ke je UMcI sAdhanA kare che paNa manamAM guru saMbaMdhI kharAba vikalpo kare che te mokSe jaI zakato nathI. jenI bIjI sAdhanA ochI hoya paNa je manamAM guru saMbaMdhI kuvikalpo na karato hoya te mokSe jaI zake che. tethI A nakkI thayuM ke guru saMbaMdhI kuvikalpo vinAnI sAdhanAthI mokSa thAya che, anyathA nahIM. tethI mokSanI icchAvALAe manamAM gurusaMbaMdhI kuvikalpo na karavA. kuvikalponuM svarUpa to pUrve 21mA zlokanA vivaraNamAM kahyuM che. mokSa e vikalpo rahita avasthA che. tyAM mana ja nathI hotuM. tethI mokSa pAmavA mATe vikalpo sarvathA tyajavA. saMpUrNa rIte manoyogano nirodha to teramAM guNaThANAnA aMte ja thAya che. tenI pUrve sarvathA vikalpone aTakAvavA zakya nathI. mATe jyAM sudhI manoyogano nirodha na thAya tyAM sudhI zubha vicAromAM ja ramavuM, kharAba vicAro sarvathA tyajavA. zubhavicAro pANI jevA che. pANI vastranA melane dUra karIne pote paNa jatuM rahe che. pachI vastra zuddha thAya che. Ama zubhavicAro kharAba vicArone aTakAve che. pachI pote paNa jatA rahe che. tethI AtmA vizuddha thAya che. kharAbavicArono nirodha karavo
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 SaDvizatitamaM vRttam / vizuddho bhvti| kuvikalpanirodha eva duSkaro'sti, suvikalpanirodhastu sukara eva / ata evAtra mokSasAdhanopAyarUpeNa kuvikalpanirodhopadezo dattaH / guruviSayakakuvikalpastu mahAnarthakArIti pUrvamukte satyapi punarapi tadvacanaM guruviSayakakuvikalpAnAM mahAnarthakAritvaM tannirodhasya cAtyA''vazyakatAM jJApayati // 25 / / avataraNikA - evaM guruviSayakakuvikalpatyajanopadezaM dattvA'dhunA tadupAyaM pradarzayatimUlam - vakkajaDA aha sIsA, ke vi hu ciMtaMti kiMpi aghaDaMtaM / tahavi hu niyakammANaM, dosaM dejjA na hu gurUNaM // 26 // chAyA - vakrajaDAH atha ziSyAH, ke'pi khalu cintayanti kimapi aghaTamAnam / tathApi khalu nijakarmabhyaH, doSaH deyaH na khalu gurubhyaH // 26 // daNDAnvayaH - aha ke vi vakkajaDA sIsA hu kiMpi aghaDaMtaM ciMtaMti, tahavi niyakammANaM dosaM dejjA na hu gurUNaM // 26 / / hemacandrIyA vRttiH - atha - sambhAvane, ke'pi - gurvasamarpitAH, vakrajaDAH - vakrAH - kuTilahRdayAzca te jaDAH - mandaprajJAzceti vakrajaDAH, ziSyAH - guruzuzruSAtatparAH, hu - nizcayena, kimapi - anidarzitanAma, aghaTamAnam - na-niSedhe ghaTamAnam - yogyamityaghaTamAnam, tatkarmatApannam, cintayanti - vicArayanti, tathApi - evaM satyapi, nijakarmabhyaH - nijAni - svakIyAni ca tAni karmANi - pUrvabhave kSIranIravadAtmanA sahaikIbhUtAni sAmpratabhave codayamAgatAnIti nijakarmANi, tebhya iti nijakarmabhyaH, doSaH e ja muzkela che, sArA vicArono nirodha to sahelo ja che. mATe ja ahIM mokSa sAdhavAnA upAya tarIke kharAba vicArono nirodha karavAno upadeza Apyo. guru saMbaMdhI kharAba vicAra e mahA nukasAnakArI che ema pahelA kahyuM hovA chatAM pharI ahIM te kahyuM te jaNAve che ke guru saMbaMdhI kharAba vicAro mahAnukasAnakArI che ane temano nirodha 42vo pU0 432rI . (25) avataraNikA - Ama guru saMbaMdhI kharAba vicAro tyajavAno upadeza ApIne have teno upAya batAve che - zabdArtha - keTalAka vakra ane jaDa ziSyo kaMI paNa ayogya vicAre che, chatAM paNa potAnA A~na hoSa hevo, gurune nahI 4. (26) / hemacandrIya vRttino bhAvArtha - vakra eTale mAyA-kapaTa karanArA. jaDa eTale maMdabuddhivALA. gurunI sevA karavAmAM tatpara hoya te ziSya. guru traNa gArava vinAnA
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabhya eva doSo deyaH, na tu gurave / 325 - upAlambha:, zloke prAkRtatvAnnapuMsakaliGgam, deyaH arpaNIyaH, na - niSedhe, hu evArthe, gurUpAlambhasya sutarAM niSedhanArtham, gurubhyaH gAravatrayarahitebhyaH / ziSyAzcaturvidhAH santi Rju-vakra-prAjJa-jaDabhedAt / 1 ) tatra prathamaprakArAH ziSyAH saralAH santi / gurustAnsukhena prajJApayituM zaknoti / te'pi guruvacanaM vicAraM vinA svIkurvanti tadanusAraJca pravarttante / 2) dvitIyaprakAro vakraziSyANAmasti / te guruvacanaM pratikUlayanti na ca svIkurvanti / gurustAnprajJApayituM na zaknoti / 3) prAjJaziSyAstRtIyabhede'vataranti / te vizAlamatayaH santi / tataH svalpamapi guruvacanaM zrutvA te gurumanogatabhAvaM jAnanti tadanusAraJca pravarttante / 4) turIyaprakAro jaDaziSyANAmasti / te zabdamAtragrAhiNaH santi / tatazca guruvacanAnAM zabdArthaM gRhItvA tadanusAreNa pravarttante / na ca gurumanogatabhAvaM jJAtuM zaknuvanti / tatazca punaH punaH preraNAmapekSante / eteSAM caturbhedAnAM catvAro bhaGgA bhavanti / tathAhi - 1) RjuprAjJAH 2) RjujaDA : 3) vakraprAjJAH 4) vakrajaDAzca / zrutakevalizrIbhadrabAhusvAmipraNItakalpasUtrasya mahopAdhyAya zrIvinayavijayaracitasubodhikATIkAyAM yadvIrajinaziSyANAM vakrajaDatvamuktaM tadbAhulyamapekSya jJeyam, yata: samprati prabhUteSu vakrajaDeSu sAdhuSu dRzyamAneSu satsvapi katicitsAdhava RjuprAjJA - hoya. gurune asamarpita ziSyo kaMI paNa ayogya vicAre che. chatAM paNa pote pUrvabhavomAM bAMdhelA ane AbhavamAM udayamAM AvelA karmone doSa devo, gurune doSa na ja Apavo. ziSyo cAra prakAranA che - Rju, vakra, prAjJa ane jaDa. 1) pahelA prakAranA ziSyo saraLa hoya che. guru temane sukhethI samajAvI zake che. teo paNa gurunA vacanane vicAryA vinA svIkAre che ane te pramANe pravarte che. 2) bIjo prakA2 vakra ziSyono che. teo guruvacanane pratikULa AcaraNa kare che. tene svIkAratA nathI guru temane samajAvI nathI zakatA. 3) prAjJaziSyo trIjA bhedamAM Ave che. teo vizALa buddhivALA che. tethI thoDuM paNa gurunuM vacana sAMbhaLIne teo gurunA mananA bhAvane jANe che ane tene anusAre pravarte che. 4) cotho prakA2 jaDaziSyono che. teo mAtra zabdane grahaNa karanArA hoya che. tethI guruvacanano zabdArtha pakaDIne tene anusAre pravarte che, teo gurunA mananA bhAvane jANI nathI zakatA. tethI vAraMvAra temane preraNAnI jarUra paDe che. A cAra bhedanA cAra bhAMgA thAya che. te A pramANe 1) RjuprAza 2) RjujaDa 3) vakraprAza 4) vajaDa. kalpasUtranI TIkAmAM mahopAdhyAyazrIvinayavijayajIe zrIvIraprabhunA ziSyone vakrajaDa kahyA te bahulatAnI apekSAe samajavuM, kemake hAla ghaNA vakrajaDa sAdhuo dekhAvA chatAM keTalAka sAdhuo RjuprAjJa, RjujaDa -
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 RjujaDA vakraprAjJAzca dRzyante / atra vakrajaDaziSyANAmupadezo dattaH / uparyuktacaturbhyo bhaGgebhya: prathama - dvitIya - caturthabhaGgavarttiziSyANAM svarUpajJApanArthaM dRSTAntAH zrInemicandrasUriracitapravacanasAroddhArasya zrIsiddhasenasUriracitaTIkAyAM catuHsaptatitamadvAravivaraNe evamupanyastAH 'iha hi tattatkAlasvabhAvAdeva trividhAH puruSA bhavanti RjujaDA vakrajaDA RjuprAjJAzca / tata RjavaH zAThyarahitAste ca te jaDAzca - tathAvidhohApohavyapohAduktamAtrArthagrAhiNa RjujaDA: - ke'pi prathamatIrthakarasAdhavaH / te ca naTAvalokanajJAtena jJAtavyAH / tathAhi - kila kecit prathamatIrthakara sAdhavo vicAragocarAccireNa vasatAvAgatAH, pRSTAzca gurubhiH - kimiti bhozcirAdyUyamAgatAH ? te ca RjutvAdavocan yathA naTaM nRtyantamAlokayanto vayamasthAma / tato gurustAnanvazAt - yaduta rAgAdinibandhanaM naTanRttAvalokanaM mA punarbhavanto vyadhuH / te'pi tathaiva gurUNAM giraM pratipedire / aparedyuzca tathaiva te gurupRSTA vyajijJapan - yathA naTIM nRtyantIM pazyantaH sthitAH gurubhirbhaNitaM - nanu pUrvameva niSiddhA yUyam / atha te RjujaDatvAdUcuH naTanRttanirIkSaNaM bhavadbhiH pratyaSidhyata na naTInRttanirIkSaNamiti / naTe hi niSiddhe rAganimittatvAnnaTI niSiddhaiveti pratyetuM tairna zaktamiti - - - - - ane vakraprAza dekhAya che. ahIM vakrajaDa ziSyone upadeza Apyo che. AmAM pahelA, bIjA ane cothA bhAMgAnA sAdhuonuM svarUpa jANavA mATenA dRSTAMto pravacanasArodvAranI TIkAmAM zrIsiddhasenasUrijIe 74mA dvAranA vivaraNamAM A pramANe batAvyA che ahIM te te kALa ane svabhAvanA bhedathI puruSo traNa prakAranA che RjujaDa, vakrajaDa ane RjuprAjJa. tyAM Rju eTale zaThatA vinAnA ane jaDa eTale tevA prakAranA uhApoha vinAnA hovAthI mAtra kahelAne ja grahaNa kare. te naTane jovAnA dRSTAntathI jANavA. te A rIte keTalAka pahelA tIrthaMkaranA sAdhuo sthaMDilabhUmI jaI upAzraye moDA AvyA. gurue pUchyuM - 'kema vAra lAgI ?' teo saraLa hatA eTale bolyA - 'rastAmAM naTa nAcato hato tene jovA ame UbhA hatA.' tethI gurue zikhAmaNa ApI ke 'naTane nAcato jovo e rAgAdinuM kAraNa che. pharI AvuM na karatA.' temaNe gurunI vAta mAnI. bIjI vAra te ja rIte gurue pUchyuM tyAre temaNe kahyuM, 'naTIne nAcatI jotA UbhA hatA.' gurue kahyuM 'tamane pahelA ja nA pADI hatI.' teo RjujaDa hovAthI bolyA 'nAcatA naTane jovAno Ape niSedha karyo hato. naTInA nAcane jovAno niSedha nahoto karyo.' naTano niSedha karye chate rAganuM nimitta hovAthI naTIno RjujaDasAdhujJAtam / - -
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakrajaDasAdhUnAM RjuprAjJasAdhUnAM ca jJAte / 327 te RjujaDAH / ___ tathA vakrajaDAH - zaThatvamugdhatvadharmadvayayuktAH, keciccaramatIrthakarasAdhavaH, te'pyevameva naTadRSTAntenAvagantavyAH / navaraM te tathaiva gurubhirnivAritAH punaranyadA naTInirIkSaNaM kRtvA cirAdAgatAH pRSTAzca vakrajaDatvAdudarabAdhAdyasaduttarANi viteruH / nirbandhena ca gurubhiH pRSTA asmAbhirnaTI nirIkSitetyuktavantaH / sutarAmupAlabdhAzca santo jaDatvAtkathitavanto - yathA naTa eva na dRSTavya ityasmAbhiradhigatamAsIditi / tathA ArjavayuktAH prajJAvantazca RjuprAjJA madhyamadvAviMzatijinasAdhavo mahAvidehavratinazca, te'pi tathaiva naTodAharaNAdeva pratipattavyAH, te hi kila tathaiva naTanirIkSaNaM prati pratiSiddhAH prAjJatvAtsvayaM vimRzya rAgAdihetutayA naTInirIkSaNamapi parihRtavantaH / tatazca madhyamajinasAdhava Rjutvena yathopadiSTAnupAlanAt prAjJatvenopadezamAtrAdapyazeSaheyArthAyUhanena tatparihArasamarthatvAcca sukhapratibodhyAH / ' ___ tRtIyabhaGgavartiziSyANAM svarUpamanenodAharaNena jJAyate / ko'pi naro devAlayaM gataH / tatra likhitamabhavad-upAnahau paridhAya devalAye na praveSTavyam / tataH sa upAnahAvuttArya haste gRhItvA sopAnapaGktimArohat, devadarzanaM kRtvopAnahI paridhAyA'vAtarat / tamavatarantaM dRSTvA niSedha AvI ja jAya ema teo samajI na zakyA tethI te RjujaDa. tathA vakajaDa eTale kapaTavALA ane buddhi vinAnA. keTalAka chellA tIrthakaranA sAdhuo jevA, te paNa A ja rIte nanTanA dRSTAMtathI jANavA. temane te ja rIte gurue aTakAvyA. pharI bIjIvAra naTIne joI moDA AvyA eTale gurue pUchyuM. vakrajaDa hovAthI peTa duHkhatuM hatuM vagere khoTA javAba ApyA. AgrahapUrvaka pUchyuM tyAre sAcuM kahyuM. khUba Thapako Apyo. eTale jaDa hovAthI bolyA - 'naTane ja nahIM jovo' ema ame samajayA. tathA RjuprAjJa eTale saraLatAvALA ane buddhivALA. bAvIza bhagavAnanA sAdhuo ane mahAvidehanA sAdhuonI jema. temane paNa te ja rIte naTanA dRSTAMtathI jANavA. temane te ja rIte naTa jovAno niSedha karyo eTale buddhizALI hovAthI svayaM vicArI naTIne jovAno tyAga karyo. tethI kahyA mujaba karyuM mATe Rju ane thoDA upadezathI badhI vAta jANavA ane tene tyajavA samartha hatA tethI prAjJa. Ama sukhethI samajAvI zakAya tevA hatA. trIjA bhAMgAmAM rahelA ziSyonuM svarUpa A udAharaNathI jaNAya che. koI mANasa maMdire gayo. tyAM lakhyuM hatuM, 'joDA paherI maMdiramAM na javuM." tethI teNe joDA kADhI hAthamAM lIdhA ane maMdiranA pagathiyA caDhayo. darzana karI joDA paherI nIce utaryo. tene
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 vkrpraajnyjnyaatm| dvArapAlena kathitam - kiM tvayaiSA sUcanA na dRSTA ? tena kathitam - om dRSTaiva / dvArapAlo'bravIt - tatkimarthamupAnahau paridhAyA'vatarasi ? sa kathitavAn - mayA sUcanAyA pAlanameva kRtam, na tu bhaGgaH / tatra likhitamasti yadupAnahI paridhAya devAlaye na praveSTavyam / mayA devAlayapravezasamaye upAnahI na parihitau / sUcanAyAmidaM likhitaM nAsti yadupAnahI paridhAya devAlayAnna nirgantavyam / tato'hamupAnahau paridhAya devAlayAnnirgataH / dvArapAlastasya kimapi kathayituM nA'zaknot / sa svamArgaM gataH / ayaM naro vakra AsIt / tata eva dvArapAlAya vakrottaraM dattavAn / sa prAjJo'pyAsIt / tata evopAnahI paridhAya devAlayAnnirgame bAhyadRSTyA sUcanAbhaGgo na bhaviSyatIti jJAtavAn / vastutastvayaM prAjJo naiva bhavati, prakarSaNA'jJatvAt / RjujaDAstu ziSyA mASatuSamunivadguruviSayakaM na kimapyaghaTamAnaM cintayanti / vakrajaDAstu ziSyA: vakratvAjjaDatvAcca guruviSayakamaghaTamAnamapi cintayanti / vakratvAtte gurvAjJAyA chidrANi gaveSayanti / tato gurvAjJAyAstathyamarthaM na kurvanti / tasyAH svamano vikalpitaM svAnukUlameva cArthaM kurvanti / te gurudattavizeSasanmAnAdikaM dRSTvA manasi kuvikalpAzcintayanti / kadAcidgurusambandhyaghaTamAnamapi cintayanti / tataH suziSyairna utarato 25||nne ayuM, 'zu te // sUyanA na iyI ?' to hyu, 'aiyI.' dvArA polyo, 'to pachI ubhoTa paDezane utare cha ?' to hyu, 'bhe sUyanAnu pAlana 4 karyuM che, bhaMga nahIM. emAM lakhyuM che ke "joDA paherI maMdiramAM na javuM. maMdiramAM jatI vakhate meM joDA paheryA na hatA. sUcanAmAM evuM lakhyuM nathI ke "joDA paherIne maMdiramAMthI nIkaLavuM nahIM.' tethI huM joDA paherIne maMdiramAMthI nIkaLyo." dvArapALa tene kaMI paNa kahI na zakyo. te mANasa potAnA raste gayo. te vakra hato. tethI ja dvArapALane teNe vAMko javAba Apyo. te buddhizALI hato. tethI ja joDA paherIne maMdiramAMthI nIkaLavAmAM bAhya-daSTithI sucanAno bhaMga nahIM thAya evuM teNe joyuM. hakIkatamAM to Ane buddhizALI na ja kahevAya, kemake tenAmAM ghaNuM ja ajJAna raheluM che. | RjujaDa ziSyo mApatuSamuninI jema guru saMbaMdhI kaMI paNa aghaTatuM vicAratA nathI. vakrajaDa ziSyo vakra hovAthI ane jaDa hovAthI guru saMbaMdhI aghaTatuM vicAre che. vakra hovAthI teo gurvAjJAnA chidro zodhe che. tethI gurvAjJAno sAco artha nathI karatA. teno potAnA manathI vicArelo ane potAne anukULa artha kare che. teo gurue ApelA ochA-vadhu sanmAnAdi joI manamAM kharAba vikalpo kare che, kyAreka guru saMbaMdhI aghaTatuM
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruviSayakAghaTamAnacintananirodhopAyaH / 329 teSAmanukaraNaM karttavyam / atrA'ghaTamAnapadena gurAvavidyamAnA doSA grAhyAH / te gurorasaddoSAzcintayanti / gurau vidyamAnA api doSA na cintanIyAH / gurAvavidyamAnAstu doSAH sutarAM na cintanIyAH / yadvA'ghaTamAnapadena guroratizayenA'zubhaM grAhyam / tataste guroratyazubhaM cintayanti / yathA vakrajaDAH ziSyAH guruviSayakamaghaTamAnaM cintayanti tathA suziSyairna karaNIyam / atra kazcidavinayI ziSyaH prAha - 'bho ! guruviSayakasyA'ghaTamAnasya cintanaM kimarthaM niSidhyate / yato guruH pratyakSameva pakSapAtaM kurvANo dRzyate / tato yuktamevA'ghaTamAnacintanam / kriyAnusAreNaiva hi pratikriyA bhavatIti / ' yadvA kazcidvinayI ziSyaH prAha - 'bho ! bhavatA guruviSayakA'ghaTamAnacintanaM niSiddhaM tadyuktameva / parantu tasya kopyupAyo'sti na vA ?' etAbhyAM dvAbhyAmapi ziSyAbhyAmuttarArdhenottaraM dadAti / prathamaziSyAyaivamuttaro dattaH / 'bhoH ziSya ! tvaM manyase yadguruNA pakSapAtaH kRtaH / idaM tu bAhyadRzaH phalam / yadi tvaM tattvadRSTyA'nuprekSiSyase tahi jJAsyasi yadidaM sarvaM svapUrvajanmakRtasya karmaNo phalamasti / yadi pUrvajanmani tvamazubhaM karma nA'kariSyattarhi samprati gururapi pakSapAtaM nA'kariSyat / tvatkarmavipAkapreritenaiva hi tena pakSapAtaH kRtaH / ato nA'tra gurorlezamAtro'pi doSo'sti, paNa vicAre che. tethI suziSyoe temanuM anukaraNa na karavuM. ahIM "aghaTatuM' zabdathI gurumAM nahIM rahelA doSo levA. teo gurumAM nahIM rahelA doSo vicAre che. gurumAM vidyamAna doSo paNa vicAravA na joIe. to pachI gurumAM nahIM rahelA doSo to sutarAM na vicAravA. athavA "aghaTatuM' zabdano artha gurunuM khUba ja azubha evo karavo. tethI teo gurunuM khUba azubha vicAre che. jema vakajaDa ziSyo gurusaMbaMdhI aghaTatuM vicAre che tema suziSyoe na karavuM. ahIM koIka avinayI ziSya kahe che - "are ! gurusaMbaMdhI aghaTatuM vicAravAnI nA kema pADo cho ? kemake guru pratyakSathI aghaTatuM karatA dekhAya che. tethI aghaTatuM vicAravuM yogya ja che. kriyAne anusAra ja pratikriyA thAya che." athavA koIka vinayI ziSya kahe che. are ! tame guru saMbaMdhI aghaTatuM vicAravAnI nA pADI te barAbara ja che. paNa teno koI upAya che ke nahIM ?' A banne ziSyone uttarArdhathI javAba Ape che. pahelA ziSyane A rIte javAba Apyo, "are ziSya ! tuM mAne che ke gurue pakSapAta karyo. A to bAhyadRSTinuM phaLa che. jo tuM tattvadRSTithI vicArIza to tane khabara paDaze ke A badhuM pote pUrva janmamAM karelA karmanuM phaLa che. jo te pUrvabhavamAM azubha karma na karyuM hota to atyAre gurue paNa pakSapAta na karyo hota. tArA karmanA udayathI prerAIne ja temaNe pakSapAta
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 gurudattavizeSasanmAnAdestAttvikaM nimittaM cintyam / doSastu tvatkRtakarmaNAmevA'sti yannoditaguruNA pakSapAtaH kRtaH / sarve svakRtakarmaNo phalaM prApnuvanti, nA'kRtakarmaNo phalaM prApyate, kRtanAzA'kRtA''gamaprasaGgAt / yuktamuktaM tvayA yatkriyAnusAreNaiva hi pratikriyA bhavati / kriyA ca tvatkarmabhiH kRtA / ata upAlambha tvayA nijakarmabhya eva dAtavyaH / gurustu nimittamAtraM vartate / karmANyeva jIvAya sukhaduHkhe dadati / anyatsarvaM tu nimittamAtrameva / bAhyagbAhyanimittaM pazyati, tattva tAttvikanimittaM pazyati / pakSapAtasya bAhyanimittaM guruH, tAttvikanimittaM tu karma / ataH karma evopAlabdhavyaM na tu guruH / prastareNA''hataH zvA prastarameva bhaSati khAdati ca siMhastu zaraM prApya tatkSepakamevA'nudhAvati / evaM tvayA'pi siMhasamena bhavitavyam na tu zvatulyena / idamuktaM bhavati - zubhAzubhayoH kAryayorbAhyanimittaM prekSya rAgadveSau na karaNIyau, tattAttvikanimittaM karmA'vagatya tatkSapaNArthameva yatanIyam / yaduktaM zrIdharmadAsagaNiviracitopadezamAlAyAM '1 patthareNAhao kivo pattharaM Dakkumicchai / migArio saraM pappa saruppatiM vimaggai // 139 // ' - karyo. mATe ahIM guruno thoDo paNa doSa nathI, doSa to teM karelA karmono ja che, ke jenAthI prerAIne gurue pakSapAta karyo. badhA pote karelA karmanuM phaLa pAme che, nahIM karelA karmanuM phaLa koI pAmatuM nathI, kemake to pachI kRtano nAza thAya ane akRtano Agama thAya. teM je kahyuM ke, 'kriyAne anusAre ja pratikriyA thAya che' te barAbara kahyuM. kriyA tArA karmoe karI. mATe Thapako paNa tAre tArA karmone ja Apavo. guru to nimittamAtra che. karmo ja jIvane sukha-duHkha Ape che. bAkI badhuM to nimittamAtra ja che. bAhyadRSTivALo bAhya nimittane juve che, tattvadaeNSTivALo tAttvikanimittane juve che. pakSapAtanuM bAhyanimitta guru che, tAttvikanimitta to karma che. mATe karmane ja Thapako Apavo gurune nahIM. kUtarAne patthara mAravAthI te pattharane ja bhase che ane bacakA bhare che. siMha to bANa pAmIne tene pheMkanArAnI pAchaLa ja doDe che. Ama tAre paNa siMha jevA thavuM, kUtarA jevA nahIM. kahevAnuM tAtparya e che ke zubha ane azubhakAryanuM bAhyanimitta joIne rAgadveSa na karavA, paNa tenuM tAttvikanimitta karma che ema jANIne tene khapAvavA mATe yatna karavo joIe. upadezamALAmAM kahyuM che ke - 'pattharathI haNAyelo kUtaro pattharane karaDavA icche che. siMha bANa pAmIne tenI utpattine zodhe che. eTale ke bANa kyAMthI AvyuM te zodhe - 1. prastareNAhataH klIbaH prastaraM daSTumicchati / mRgAriH zaraM prApya zarotpattiM vimRgayate // 139 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptaviMzatitamaM vRttam / 331 tatastvayA nijakarmANyevopAlabdhavyAni, na tu guruH / ' evaM prathamaziSyAyottaraM dattam / dvitIyaziSyapRSTapraznasyottaramevaM dattavAngranthakAraH / - 'bhoH ziSya ! guruviSayakA'ghaTamAnacintananirodhopAyo'styeva / yo doSavAndRzyate tadupari manasi kuvikalpA bhavanti / yadi gurordoSaM dRzyate tarhi gurorupari manasi kuvikalpA bhavanti / yadi doSA''dhAraH kiJcidanyanmanyate tarhi tasmAyevopAlambho dIyate / ato guruviSayakA'zubhacintananirundhanArthaM tvayA doSA''dhAraH svakRtakarma mantavyaH / tatastvamupAlambhamapi karmaNe eva dAsyasi, na tu gurave / ayameva hi guruviSayakakuvikalpanirodhopAyo yatsvakRtakarmadoSaM dRSTvA svakRtakarmaivopAlabhanIyam / ' // 26 // avataraNikA -evaM svakRtakarmaNe doSadAnasya guruviSayakakuvikalpanirodhopAyatvaM pradA'dhunA gurubhaktyA sarvaM manovAJchitaM bhavatIti darzayati - mUlam - cakkittaM iMdattaM gaNahara-arahaMtapamuhacArupayaM / maNavaMchiyamavaraMpi hu, jAyai gurubhattijuttANaM // 27 // chAyA - cakritvaM indratvaM gaNadhara-arhatpramukhacArupadam / / manovAJchitamaparamapi khalu, jAyate gurubhaktiyuktAnAm // 27 // daNDAnvayaH - gurubhattijuttANaM cakkittaM iMdattaM gaNaharaarahaMtapamuhacArupayaM maNavaMchiyamavaraMpi che." tethI tAre tArA karmone ja Thapako Apavo, gurune nahIM. Ama pahelA ziSyane javAba Apyo. bIjA ziSya pUchelA praznano uttara granthakAra A rIte Ape che - "are ziSya ! gurusaMbaMdhI aghaTatA vicArano nirodha karavAno upAya che ja. je doSavALo dekhAya che tenI upara manamAM kharAba vicAra Ave che. jo doSano AdhAra kaMIka bIju manAya to tene ja Thapako apAya. mATe gurusaMbaMdhI azubhavicArano virodha karavA tAre doSano AdhAra tArA karmone mAnavo. pachI Thapako paNa tuM karmane ja ApIza, gurune nahIM. guru saMbaMdhI kharAba vicArone aTakAvavAno A ja upAya che ke pote karelA karmono doSa viyArI pote 428bhane 4 45o Apako. (26) avataraNikA - Ama "guru saMbaMdhI kharAba vicArone aTakAvavAnA upAya tarIke pote karelA karmone doSa Apavo' ema jaNAvI have 'gurubhaktithI badhuM manavAMchita maLe cha' sama hemA cha - zabdArtha - gurubhaktivALAne cakravartipaNuM, iMdrapaNuM, gaNadhara pada, arihaMta padavI
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 gurubhaktiyuktAnAM manovAJchitaM bhavati / hu jAyai // 27 // hemacandrIyA vRttiH - gurubhaktiyuktAnAm - guruH - pApalaghuH, tasya bhaktiH-seveti gurubhaktiH, tayA yuktAH - samanvitA iti gurubhaktiyuktAH, teSAmiti gurubhaktiyuktAnAM ziSyANAmiti gamyam, cakritvaM - cakrI - SaTkhaNDaprabhuzcaturdazaratnasvAminavanidhAnAdhipatizcakravartI, tasya bhAva iti cakritvam, indratvam - indraH - aizvaryayukto devaprabhuH, tasya bhAva itIndratvam, gaNadharArhatpramukhacArupadaM - gaNadharaH - sAdhusamudAyarUpaM gaNaM dhArayatIti gaNadharaH, yadvA tIrthaMkarasya pradhAnaziSyaH, arhan - aSTaprAtihAryayutazcatustriMzadatizayasametaH paJcatriMzadvANIguNasaMyukto jinanAmakarmavipAkodayavedI tribhuvanajanapUjAyogyaH sarvajJaH sarvadarzI dharmatIrthasthApakaH, gaNadharazcAha~zceti gaNadharArhantau, tau pramukhau - pradhAnabhUtau yeSu ta iti gaNadharArhatpramukhAH, cAru - suMdaram, tacca tatpadam - padavIti cArupadam, gaNadharArhatpramukhAnAM cArupadamiti gaNadharAhatpramukhacArupadam, manovAJchitam - manasA - antaHkaraNena vAJchitam - abhilaSitamiti manovAJchitam, aparam - uparyuktAtiriktam, api - uparyuktaM tu jAyate evAparamapi jAyate iti dyotanArtham, hu - nizcayena, jAyate - bhavati / ayaM vAkyArthaH / adhunA vivecanArtha:-kasmiMzcidapi kArye ziSyasya preraNA dvAbhyAM prakArAbhyAM bhavati / 1) kAryaphaladarzanena 2) viparItakAryApAyadarzanena ca / yathA zrIzayyaMbhavasUrinirmitadazavaikAlikasUtrasya vinayasamAdhinAmanavamAdhyayanasya prathamoddezake vagere suMdara padavIo ane manavAMchita bIjuM paNa maLe che. (27) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - cakravartI eTale cha khaMDano mAlika. tenI pAse 14 ratno ane 9 nidhAna hoya che. indra eTale devono svAmI. sAdhu-sAdhvInA samudAyarUpa gaNane dhAraNa kare te gaNadhara, athavA tIrthaMkaranA pradhAna ziSya te gaNadhara. ATha prAtihAryathI zobhatA, 34 atizayothI yukta, vANInA 35 guNothI yukta, jinanAmakarmanA vipAkodayane bhogavanArA, traNa bhuvananA lokonI pUjAne yogya, sarvajJa, sarvadarzI dhamatIthanI sthApanA karanArA te arihaMta. je ziSya gurunI bhakti kare che tene cakravartipaNuM, iMdrapaNuM, gaNadharapaNuM, arihaMtapaNuM. vagere suMdara padavIo ane manavAMchita bIjuM paNa maLe che. A vAkyartha kahyo. have vivecanArtha kahIe chIe. koIpaNa kAryamAM ziSyane be rIte preraNA karI zakAya - 1) kAryanuM phaLa batAvIne ane 2) viparIta kAryanA nukasAna batAvIne. jemake - dazavaikAlikasUtranA navamA adhyayananA pahelA uddezAmAM gurunI
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyasya dvividhA preraNA / 333 gurvAzAtanAyA anarthakAritvaM pradarzya tRtIyoddezake ca gurubhaktiphalaM pradarzya ziSyasya gurubhaktau preraNA kRtA / tathAhi - * 1thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurusagAse viNayaM na sikkhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIassa vahAya hoi // 1 // je Avi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasuatti naccA / hIlaMti micchaM paDivajjamANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM // 2 // ' ityAdikamuktaM prathamoddezake / * 2AyariyaM aggimivAhiaggI, sussUsamANo paDijAgarijjA / AloiyaM iMgiameva naccA, jo chaMdamArAhayai sa pUjjo // 1 // AyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vakkaM / jahovaiTTha abhikaMkhamANo, guruM tu nAsAyayai sa pujjo // 2 // ' AzAtanAnA nukasAna batAvI ane trIjA uddezAmAM gurunI bhaktinuM phaLa batAvI ziSyane gurubhaktimAM preraNA karI che. te A rIte - "abhimAnathI. krodhathI, madathI ke pramAdathI je guru pAse vinaya zIkhato nathI, vAMsanA phaLanI jema teno te ja azubhabhAva tenA vadha mATe thAya che. jeo gurune maMda, uMmaramAM nAnA, ochuM bhaNelA jANIne mithyAtva pAmIne temanI hIlanA kare che teo gurunI AzAtanA kare che." Ama pahelA uddezAmAM kahyuM. "brAhmaNa jema agninI sevA kare tema ziSya gurunI sevA karIne emanuM dhyAna rAkhavuM. emanI najara, iMgita jANIne je temanI icchAne ArAdhe che te pUjaya che. AcAra mATe vinaya kare, sevA karatA vAkyane grahaNa kare, gurue kahyA pramANe iccha, 1. stambhAt vA krodhAt vA madapramAdAt, gurusakAze vinayaM na zikSate / saH eva tu tasya abhUtibhAvaH phalamiva kIcakasya vadhAya bhavati // 1 // ye cApi manda iti guruM viditvA, laghavaH ime alpazrutA iti jJAtvA / hIlayanti mithyAtvaM pratipadyamAnAH kurvanti AzAtanAM te gurUNAm // 2 // 2. AcAryaM agnimivAhitAgniH zuzrUSamANaH pratijAgRyAt / AlokitaM iGgitameva jJAtvA, yaH chandaH ArAdhayati saH pUjyaH // 1 // AcArArthaM vinayaM prayukte, zuzrUSamANaH parigRhya vAkyam / yathopadiSTaM abhikAGkSamANaH, guruM tu nAzAtayati saH pUjyaH // 2 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 cakriNa RddhayaH / ityAdikamuktaM tRtIyoddezake / evamanyatrApi jJeyam / asminzloke gurubhaktiphaladarzanena ziSyasya gurubhaktau preraNA kRtA / __ziSyo gurubhaktyA gurumanaH santoSayati / tataH ziSyo gurubhaktiphalarUpeNa manovAJchitamavApnoti / garubhakterutkRSTaphalaM paramapadaprAptiH / yadi tayA paramapadamapyavApyate ta_nyapadaprAptistu tayA'vazyaM bhavati / __cakravartI SaNNavatikoTigrAmasvAmyasti / tasyAntaHpure catuHSaSTisahasrANi rAjyaH santi / dvAtriMzatsahasrANi mukuTabaddharAjAnastaM sevante / tasya sainye caturazItilakSANi hastinaH, tAvanta eva azvAH, tAvanta eva rathAH, SaNNavatikoTayazca padAtayaH santi / tatsainyazibiraM dvAdazayojanavistRtaM bhavati / cakravatyevamAdiprabhUtardhInAM svAmI bhavati / yaduktaM maladhArizrIhemacandrasUrinirmitapuSpamAlAyAH svopajJaTIkAyAM dazamazlokavivaraNe SoDazatIrthakRcchrIzAntinAthacaritre - "1tao annayA jammaMtarovaciyapuNNasaMbhAravasao samuppannAiM seNAvai 1 gAhAvai 2 purohiya 3 gaya 4 turaya 5 vaDDai 6 itthI 7 cakka 8 chatta 9 camma 10 maNi 11 kAgiNi 12 khagga 13 daMDa 14 lakkhaNAI gurunI AzAtanA na kare, te pUjya che." Ama trIjA uddezAmAM kahyuM. ema bIje paNa jANavuM. A zlokamAM gurubhaktinuM phaLa batAvI ziSyane gurubhaktimAM preraNA karI. ziSya gurunI bhakti karIne gurunA manane saMtoSe che. tethI gurubhaktinA phaLarUpe tene manavAMchita maLe che. gurubhaktinuM utkRSTa phaLa paramapadanI prApti che. jo tenAthI paramapada maLatuM hoya to bIjA pado to tenAthI avazya maLe. cakravarti 96 karoDa gAmano mAlika che. tenA aMtaHpuramAM 64,000 rANIo hoya che. 32,000 mugaTabaddha rAjAo tenI sevA kare che. tenA sainyamAM 84 lAkha hAthI hoya che, teTalA ja ghoDA, teTalA ja ratha ane 96 karoDa pAyadaLa hoya che. tenA sainyanI chAvaNI 12 yojanAnA vistAravALI hoya che. cakravartI A ane AvI bIjI Rddhiono svAmI hoya che. puSpamALAnI svopA TIkAmAM dazamA zlokanA vivaraNamAM zrI zAMtinAthabhagavAnanA caritramAM mAladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje cakravartinI Rddhi A rIte batAvI che - "pachI ekavAra pUrvabhavamAM bAMdhelA puNyane lIdhe 1) senApati 2) gRhapati 3) purohita 4) hAthI 5) ghoDo 6) suthAra 7) strI 8) 23 8) chatra 10) carma 11) maNi 12) kAkiNi 13) talavAra 14) daMDa A 14 ratno utpanna 1. tataH anyadA janmAntaropacitapuNyasambhAravazataH samutpannAni senApati 1 gRhapati 2 purohita 3 gaja 4 turaga 5 vardhaki 6 strI 7 cakra 8 chatra 9 carma 10 maNi 11 kAkiNi 12 khaDga
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakriNa RddhayaH / 335 caudasa rayaNAI, sAhiyaM sayalabharahavAsaM, saMjAo jahuttacaudasaNhaM rayaNANaM navaNhaM mahAnihINaM solaNhaM devasahassANaM battIsAe rAyasahassANaM battIsAe uDukallANiyAsahassANaM, piMDavAsavartidvAtriMzadaGganAsahasrANAmityarthaH, battIsAe jaNavayakallANiyAsahassANaM, rAjavaMzajadvAtriMzadaGganAsahasrANAmiti hRdayaM, battIsAe battIsaibaddhANaM nADagasahassANaM tiNhaM tevaTThANaM sUyasayANaM aTThArasaNhaM seNippaseNINaM patteyaM culasIhayagayarahasayasahassANaM channaIe bhiccakoDINaM bAvattarIe puravarasahassANaM battIsAe jaNavayasahassANaM channaie gAmakoDINaM navanaue doNayasahassANaM aDayAlIsAe paTTaNasahassANaM cauvIsAe kabbaDasahassANaM cauvIsAe maDaMbasahassANaM vIsAe AgarasahassANaM solasaNhaM kheDagasahassANaM cauddasaNhaM saMbAhasahassANaM chappaNNAe aMtarodagANaM egUNapaNNAe kurajjANaM ahivaI mahAcakkavaTTI / ' cakravatitvaM bhautikamanuSyapadeSu sarvazreSThaM padamasti / thayA. saMpUrNa bharatakSetra sAdhyu. 14 2tno, 8 mahAnidhi, 16,000 vo, u2,000 28%81, 32,000 piMDavAsamA 2DelI strImo, 32,000 2|4nyaasii, 32,000 32 paddha nATI, 363 2so'yA, 18 zreNI-zreNI, 624mA 84 sAthI -ghodd|-2th, 86 ro3 noro, 72,000 nagarI, 32,000 121, 86 roDa ma, 88,000 dro, 48,000 pattana, 24,000 42, 24,000 ma0, 20,000 mA2, 16,000 peTa, 14,000 saMvA5, 56 aMtaro64, 48 4yon| adhipati yaqtA thayA." cakravartipaNuM e manuSyonA bhautika padomAM sarvazreSTha pada che. 13 daNDa 14 lakSaNAni caturdazaratnAni, sAdhitaM sakalabharatavarSa, saJjAtaH yathoktacaturdazAnAM ratnAnAM, navAnAM mahAnidhInAM, SoDazasahasrANAM devAnAM, dvAtriMzatsahastrANAM rAjJAM, dvAtriMzatsahasrANAM RtukalyANikAnAM, piNDavAsatidvAtriMzatsahasrAGganAnAmityarthaH, dvAtriMzatsahasrANAM, janapadakalyANikAnAM rAjavaMzajadvAtriMzatsahasrAGganAnAmiti hRdayam, dvAtriMzatsahastrANAM dvAtriMzadvaddhanATakAnAM, triSaSTyadhikatrizatAnAM sUdAnAM, aSTAdazAnAM zreNiprazreNInAM pratyekaM caturazItizatasahasrANAM hayagajarathAnAM, SaNNavatikoTInAM bhRtyAnAM, dvisaptatisahasrANAM puravarANAM, dvAtriMzatsahasrANAM janapadAnAM, SaNNavatikoTigrAmANAM, navanavatisahasrANAM droNAnAM, aSTacatvAriMzatsahasrANAM pattanAnAM, caturviMzatisahasrANAM karbaTAnAM, caturviMzatisahasrANAM maDambAnAM, viMzatisahasrANAM AkarANAM, SoDazasahasrANAM kheTAnAM, caturdazasahasrANAM sambAdhAnAM, SaTpaJcAzataH antarodakAnAM, ekonapaJcAzataH kurAjyAnAM adhipatiH mahAcakravartI /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 indrarddhayaH / indrastattaddevalokavatisarvadevAnAM prabhurasti / asaGkhyeyadevAstaM sevante / indrAzcatuHSaSTiH santi / tadyathA bhavanapatidevAnAM viMzatIndrAH, vyantaradevAnAM SoDazendrAH, vAnamantaradevAnAM SoDazendrAH, sUryacandradevAnAM dvAvindrau, vaimAnikadevAnAJca dazendrAH, yaduktaM zrIbhadrabAhusvAmipraNItakalpasUtrasya mahopAdhyAyazrIvinayavijayakRtaTIkAyAM- 'daza vaimAnikAH viMzatirbhavanapatayaH dvAtriMzadvayantarAH dvau jyotiSkau iti catuHSaSTirindrANAm / ' atredamavadheyam - uparyuktacatuHSaSTIndreSvekaH sUryendra ekazca candrendraH staH / idaM jAtyapekSayA jJeyam / tiryagloke'saGkhyeyAH sUryA asaGkhyeyAzca candrAH santi / teSu sarveSu pratyekamekaika indro'sti / tato yadi sarveSAM sUryendrANAmekA jAtigaNyate sarveSAJca candrendrANAmekA jAtigaNyate tahi catuHSaSTIndrA bhavanti / yadi vyaktyapekSayA sarve sUryendrAH sarve ca candrendrAH pRthagpRthaggaNyante tarhi asaGkhyeyA indrA bhavanti / te sarve'pIndrAH prabhUtadevadevInAM svAmitvaM kurvanti / yathA saudharmendraH dvAtriMzallakSavimAnAnAM, caturazItisAmAnikasahasrANAM, trayastriMzatrAyastriMzAnAM, caturNA lokapAlAnAM, aSTAnAmagramahiSINAM, tisRNAM parSadAM, saptAnIkAnAM, saptasenApatInAM, SaTtriMzatsahasrAdhikatrilakSAnAmAtmarakSakAnAmAdhipatyaM karoti / yaduktaM bhadrabAhusvAmipraNItazrIkalpasUtre prathamavyAkhyAne indravarNane - "se NaM tattha battIsAe indra te te devalokamAM rahelA badhA devono mAlika che. asaMkhya devo tenI sevA kare che. indro 64 che. te A pramANe - bhavanapatidevonA 20 indro, vyaMtara devonA 16 indro, vANavyaMtaradevonA 16 indro, sUrya-caMdra devonA be indra ane vaimAnika devonA 10 chandro. spasUtranI supoSita TIma yuM che - " vaimAninA, vAza bhavanapatinA, 32 vyaMtaranA, be jyotiSanA ema 64 indro che" ahIM A vAta dhyAnamAM rAkhavI - upara kahelA 64 indromAM eka sUryendra ane eka candra che. A jAtinI apekSAe samajavuM. tiraskRlokamAM asaMkhya sUryo ane asaMkhya candro che. te darekamAM eka-eka indra che. tethI jo badhA sUryendronI eka jAti gaNIe ane badhA candrandronI eka jAti gaNIe to 64 indra thAya. jo vyaktinI apekSAe badhA sarmendro ane badhA candro judA judA gaNAya to asaMkhya indro thAya. te badhA indro ghaNA deva-devInA svAmI hoya che. jemake saudharmendra 32 lAkha vimAnono, 84 hajAra sAmAnikono, 33 trAyazciMzono, cAra lokapAlono, ATha paTarANIono, traNa parSadAono, sAta sainyono, sAta senApationo, traNa lAkha 36 hajAra AtmarakSakonA adhipati che. kalpasUtranA pahelA vyAkhyAnamAM kahyuM cha - "te tyAM 32 442 vimAno, 84 42 sAmAni hevo, 33 trAyastriMza hevo, 1. saH tatra dvAtriMzatsahasrANAM vimAnAvAsAnAM, caturazItisahasrANAM sAmAnikAnAM, trayastriMzataH
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ gnndhrddhiH| 337 vimANAvAsasayasAhassINaM caurAsIe sAmANiasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM cauNhaM logapAlANaM aTThaNhaM aggamahisINaM saparikarANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiANaM sattaNhaM aNiAhivaINaM cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM sohammakappavAsINaM vemANiyANaM devANaM devINa yatti AhevaccaM porevaccaM sAmittaM bhaTTittaM mahattaragattaM ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe....viharai / ' indrA maharddhayaH santi / teSAM zaktiracintyA'sti / tIrthaGkarasya mukhyaziSyA gaNadharA ucyante / te prabhumukhAtripadImavApyAntarmuhUrttamAtreNa dvAdazAGgI racayanti / te tIvramedhAvinaH santi / te vinayAdiguNanidhayaH santi / prabhuH prathamapraharaM yAvaddezanAM dadAti / tataH prabhupAdapIThe upavizya prathamagaNadharo dvitIyaprahare dezanAM dadAti / gaNadharAH prabhUtaziSyasvAminaH santi / te labdhikoSarUpAH santi / tIrthaGkarajIvAzcaramabhavAdagtRitIyabhave viMzatisthAnakebhya ekadvyAdIni sarvANi vA sthAnakAnyA''rAdhya zubhabhAvanayA tIrthaGkaranAmakarma nikAcayanti / tAni ca sthAnakA cAra lokapAlo, parivArasahita 8 paTarANIo, traNa parSadA, sAta sainya, sAta senApati, AtmarakSakadevonI cAra coryAsIhajArI ane bIjA saudharma devalokamAM rahenArA ghaNA vaimAnika devo ane devIonuM Adhipatya, agragAmipaNuM, svAmipaNuM bhartApaNuM, mahattarapaNuM, AjJAnA aizvaryathI senApatipaNe karAvatA ane pALatA vicare che." indro moTI RddhivALA hoya cha. temanI zasti sAthitya hoya che. tIrthakaranA mukhya ziSyo gaNadhara kahevAya che. teo prabhunA mukhamAMthI tripadI pAmI mAtra aMtarmuhUrtamAM dvAdazAMgI race che. teo tIvrabuddhivALA hoya che. teo vinayAdi. guNonA bhaMDAra hoya che. prabhu pahelo prahara dezanA Ape che. pachI prabhunA pAdapITha upara besIne pahelA gaNadhara bIjA prahare dezanA Ape che. gaNadharo ghaNA ziSyonA svAmI hoya cha. to sabdhina bhNdd|2 Doya che. tIrthakaranA jIvo chellA bhavanI pahelAnA trIjA bhave vIza sthAnakomAMthI eka, be vagere ke badhA sthAnakonI ArAdhanA karI zubhabhAvanAthI tIrthaMkaranAmakarmanI nikAcanA kare trAyastriMzAnAM, caturNA lokapAlAnAM, aSTAnAmagramahiSINAM, saparivArANAM, trayANAM parSadAM, saptAnAM anikAnAM, saptAnAM anikAdhipatInAM, caturNAM caturazItisahasrANAM AtmarakSakadevAnAM anyeSAJca bahUnAM saudharmakalpavAsinAM vaimAnikAnAM devAnAM devInAJceti AdhipatyaM, agragAmitvaM, svAmitvaM, bhartRtvaM mahattarakatvaM, AjJezvarasenApatitvaM, kArayan, pAlayan ..... viharati /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatisthAnakAni / 338 nImAni - arhan 1, siddhaH 2, pravacanaM 3, AcArya: 4, sthavira: 5, bahuzruta: 6, tapasvI 7, satataM jJAnopayogaH 8, darzanaM 9, vinayaH 10, AvazyakaM 11, brahmacaryaM 12, vrateSu niraticAratA 13, kSaNalavasamAdhiH 14, tapaH samAdhiH 15, tyAgasamAdhiH 16, vaiyAvRttyasamAdhiH 17, abhinavajJAnagrahaNaM 18, zrutabhakti: 19, pravacanaprabhAvanA ca 20 / yaduktaM zrInemicandrasUriracitapravacanasAroddhAre dazamadvAre '1 arihaMta 1 siddha 2 pavayaNa 3 gurU 4 thera 5 bahussue 6 tavassI 7 ya / vacchallayA ya esiM abhikkhanANovaogo 8 ya // 310 // daMsaNa 9 viNae 10 Avassae ya 11 sIlavvae niraiyAro 12-13 / khaNalava 14, tava 15 cciyAe 16, veyAvacce samAhI 17 ya // 311 // apuvvanANagahaNe 18, suyabhattI 19, pavayaNe pabhAvaNA 20 / eehiM kAraNehiM titthayarattaM lahai jIvo // 312 // ' zubhabhAvanA caivaM pradarzitA yogabindugranthe zrIharibhadrasUribhiH che. te sthAnako A pramANe che 1) arihaMta 2) siddha 3 ) pravayana 4) AyArya 5) sthavira 6) bahuzruta 7) tapasvI 8) satata jJAnopayoga 9) darzana 10) vinaya 11) Avazyaka 12) brahmacarya 13) vratomAM aticArarahitapaNuM 14) kSaNalava samAdhi 15) tapasamAdhi 16) tyAgasamAdhi 17) vaiyAvaccasamAdhi 18) abhinavajJAnanuM grahaNa 19) zrutabhakti 20) pravacanaprabhAvanA. pravacanasArodvAranA 10mA dvAramAM A ja 20 sthAnako batAvyA che. - arihaMta, siddha, pravayana, guru, sthavira, jahuzruta, tapasvI A sAtanuM vAtsalya, pratikSaNa jJAnano upayoga, darzana, vinaya, Avazya, zIsavrata, atiyArarahitapazu, kSAlava, tapa, tyAga, vaiyAvayyabhAM samAdhi, apUrvajJAnanuM grahaNa, zrutabhakti, pravayananI prabhAvanA - khA jharazothI va tIrthara pAme che." - - temanI zubhabhAvanA yogabiMdumAM zrIharibhadrasUri mahArAje A rIte batAvI che 1. arhan siddhaH pravacanaM guruH sthavira: bahuzrutaH tapasvI ca / vatsalatA ca eteSAM abhikSNaM jJAnopayogazca // 310 // darzanaM vinayaH AvazyakaM zIlavrataM niraticAraH / kSaNalavaH tapaH tyAgaH vaiyAvRttye samAdhiH ca // 311 // apUrvajJAnagrahaNaM zrutabhaktiH pravacane prabhAvanatA / etaiH kAraNaiH tIrthaGkaratvaM labhate jIvaH // 312 // -
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 339 tiirthngkraannaamRddhyH| 'anena bhavanairguNyaM samyagvIkSya mahAzayaH / tathAbhavyatvayogena vicitraM cintayatyasau // 1 // mohAndhakAragahane saMsAre duHkhitA bata / sattvAH paribhramantyuccaiH satyasmindharmatejasi // 2 // ahametAnataH kRcchrAdyathAyogaM kathaJcana / anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH // 3 // karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sadA / tathaiva ceSTate dhImAnvardhamAnamahodayaH // 4 // tattatkalyANayogena kurvansattvArthameva saH / tIrthakRttvAmavApnoti paraM sattvArthasAdhanam // 5 // ' tatazcaramabhave teSAM cyavanajanmadIkSAkevalajJAnanirvANAkhyAni paJca kalyANakAni bhavanti / tadA devA mahAmahAnkurvanti / dezanAvasare devAH sAlatrayAtmakaM samavasaraNaM racayanti / jaghanyato'pi koTidevAstAnsevante / te yatra vicaranti tatra vairavirodhAdayaH prazAmyanti / taddezanA sudhAyA api madhuratarA bhavati / teSAM dezanA kadApi moghA na bhavati / gurubhaktyA cakritvendra tvagaNadharatvArhattvAdIni sarvapadAni prApyante / atra pramukhazabdenA'nyAni padAni grAhyANi / tAni caivaMprakArANi bhavanti - vAsudevatva - A tathAbhavyatvanA yogathI A mahAzaya saMsAranI nirguNatAne barAbara joI vicitra ciMtana kare che - "A dharmateja hovA chatAM mohanA aMdhakArathI bhayaMkara evA A saMsAramAM jIvo duHkhI thaIne bhame che. yathAyogya koIka rIte zreSTha samakitavALo huM emane A saMsAramAMthI A tathAbhavyatva vaDe pAra utAruM. karuNA vagere guNovALA, parArthavyasanI, buddhimAna, vadhatA mahAna udayavALA teo te ja rIte ceSTA kare che. te te kalyANanA yogathI jIvonuM hita ja karatA teo jIvonA hitanA zreSTha sAdhanarUpa tIrthaMkarapaNAne pAme che." pachI chellA bhavamAM temanA cyavana, janma, dIkSA, kevaLajJAna ane nirvANa e pAMca kalyANaka thAya che. tyAre devo moTA mahotsavo kare che. dezanA vakhate devo traNa gaDhavALuM samavasaraNa race che. ochAmAM ochA karoDa devatA avazya temanI sevAmAM hAjara hoya che. teo jayAM vicare che tyAM vaira, virodha vagere zAMta thAya che. temanI dezanA amRta karatA paNa vadhu mIThI hoya che. temanI dezanA kyAreya niSphaLa nathI jatI. gurubhaktithI cakravartipaNuM, indrapaNuM, gaNadharapaNuM, tIrthaMkarapaNuM vagere padavIo maLe che. ahIM zlokamAM kahelA 'pramukha' zabdathI bIjI padavIo paNa laI levI. te AvI
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravardhamAnakrameNa padopanyAsaH / baladevatva-nAradatva-mANDalikatva - nRpatva- devatva - ahamindratva-maharddhikatva - labdhimattvAdIni / gurubhaktyA prakRSTaM puNyaM badhyate / tadudaye caitAni padAni labhyante / 340 nanvatra dvitIyapAde samAse gaNadharapadaM pUrvamupanyastamarhatpadaM ca pazcAdupanyastam / arhanto gaNadharebhyo'dhikatarapUjyAH santi / tataH samAse'rhatpadasyopanyAsa Adau karttavyaH, yaduktaM kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUripraNItasiddhahemazabdAnuzAsane tRtIyA'dhyAye prathamapAde 'laghvakSarA-'sakhIdut-svarAdyadalpasvarA'rcyamekam | 3 | 1|160 // tatkimarthamatra granthakRtA gaNadharapadamAdAvupanyastam ? iti cet, satyam, parantvatra zloke granthakRtottarottarapravardhamAnakrameNa padAnAmupanyAsaH kRtaH / ato gaNadharapadamAdAvupanyastamarhatpadaJca pazcAt / prathamapAde'pi cakritvA'pekSayendratvasya maharddhikatve satyapi granthakRtA prathamaM cakritvapadopAdAnaM kRtaM pazcAccendratvapadopAdAnaM kRtam / ata eva ca prathamapAde cakritvendratvapade upanyaste dvitIyapAde ca gaNadharArhatpade, anyathA gaNadharArhatpadayorAdhyAtmikapadatvenA'bhyarhi -- hoya - vAsudevapaNuM, baladevapaNuM, nAradapaNuM, mAMDalikapaNu, rAjApaNuM, devapaNuM, ahamindrapaNuM, maharSikapaNuM, labdhivALApaNuM vagere. gurubhaktithI prakRSTa puNya baMdhAya che. te udayamAM Ave tyAre A padavIo maLe. prazna - zlokamAM samAsamAM gaNadharapada pUrve mUkyuM che ane arihaMtapada pachI mUkyuM che. arihaMta gaNadharo karatA vadhu pUjya che. mATe samAsamAM arihaMtapada pahelA mUkavuM joIe. siddhahemavyAkaraNamAM zrIhemacaMdrasUri mahArAje kahyuM che samAsamAM laghu akSaravALuM, sakhi sivAyanuM rU-kArAnta, 3-kArAnta, svarAdi, a-pratyayAMta, alpasvaravALuM, pUjya eka pada pahelA mUkAya." to pachI zA mATe graMthakAre ahIM gaNadharapada pahelA mUkyuM ? - javAba - tamArI vAta sAcI che. paNa A zlokamAM graMthakAre uttarottara caDhIyAtA - krame pado mUkyA che. mATe gaNadharapada pahelA mUtyu ane arihaMtapada pachI mUkyuM. mATe ja pahelA caraNamAM paNa cakravartipaNAnI apekSAe indrapaNuM mahardhika hovA chatA granthakAre pahelA cakritvapada mUkyuM ane pachI indratvapada mUkyuM. mATe ja pahelA caraNamAM cakritvapada ane indratvapada mUkyuM ane bIjA caraNamAM gaNadharapada ane arihaMtapada mUkyu. anyathA gaNadharapada ane arihaMtapada AdhyAtmika pada hovAthI vadhu pUjya che. tethI cakritva
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubhaktiyuktaziSyANAM manovAJchitaM phalati / 341 cakritvendratvarUpabhautikapadAbhyAM pUrvamupanyAsaH karttavya: syAt / gurubhaktyA na kevalaM pUrvA|ktapadAnyeva prApyante, parantvanyadapi mano'bhilaSitaM praapyte| ziSyeNa gurormana ArAddham / tataH sRSTiH ziSyasya manaiSTAni pUrayati / ziSyeNa guroH sarvANi manovAJchitAni pUritAni / ataH sa phalamapi tAdRzaM labhate / karmaNA tasyA'pi sarvANi manazcintitAni pUryante / laukikairapyucyate 'yathA bIjaM tathA phalam / ' ziSyasya svamanovAJchitapUraNAya yatnakaraNAvazyakatA na bhavati / gurubhaktyupAjitasukRtena prayatna vinA tasya sarvANi mano'bhilaSitAni pUryante / gurubhaktermAhAtmyamacintyamasti / tayA kiM kiM prApyate iti na praSTavyam / kintvevameva praSTavyaM yattayA kiM na prApyate ? idamuktaM bhavati - gurubhaktyA sarvamapi prApyate / tadvastu jagati nAsti yadgurubhaktyA na praapyte| gurubhaktiH sarvavAJchitaprApteramoghopAyarUpA'sti / ___uttarArdhe pracchannavRttyedamapi sUcitaM yanmanovAJchitapUraNAyAnye upAyA na karttavyAH, yataste kadAcidanaikAntikA api syuH, parantvamoghopAyarUpA gurubhaktireva kartavyA, yatastayaikAntena sarvANi manovAJchitAni prApyante, na ca sA manovAJchitaprApti vyabhicarati / janaiH svecchApUrtyarthaM cintAmaNikalpatarukAmaghaTakAmadhenvAdayaH sevyante / ta ihabhaveSTAnyeva indravarUpa bhautikapadonI pahelA temane mUkavA joIe. gurubhaktithI mAtra pUrvArdhamAM kahelA ja pado nathI maLatA, paNa bIjuM paNa manavAMchita maLe che. ziSya gurunA mananI ArAdhanA karI che. tethI kudarata tenA mananI icchAo pUrI kare che. ziSya gurunA mananI badhI icchAo pUrI che. ethI ene phaLa paNa tevuM maLe che. karma tenI paNa badhI mananI icchAo pUrI kare che. laukiko paNa kahe che ke "jevuM bIja hoya tevuM phaLa maLe." ziSyane potAnA mananI icchAo pUrI karavAnI jarUra nathI. gurubhaktithI upArjalA puNyathI prayatna vinA tenI badhI mananI icchAo pUrI thAya che. gurubhaktino mahimA aciMtya che. tenAthI zuM zuM maLe e na pUchavuM, paNa ema ja pUchavuM ke tenAthI zuM na maLe ? kahevAnuM tAtparya e che ke - gurubhaktithI badhuM ja maLe che. jagatamAM tevI koI vastu nathI je gurubhaktithI na maLe. gurubhakti badhA vAMchitonI prApti mATeno amogha upAya che. uttarArdhamAM chUpI rIte e paNa sUcavyuM che ke mananA vAMchita pUravA mATe bIjA upAyo na karavA kemake teo kadAca phaLa na paNa Ape, paNa amogha upAyarUpa gurubhakti ja karavI, kemake tenAthI avazya manavAMchitanI prApti thAya che. loko potAnI icchA pUrI karavA ciMtAmaNi, kalpavRkSa, kAmaghaTa, kAmadhenu vagerenI sevA kare che. teo A bhavanI icchita
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 aSTAviMzatitamaM vRttam / dadati, na tu bhavAntareSTAni dadati / kiJca te bhautikeSTAnyeva dadati, na cA'dhyAtmikeSTAni dadati / gurubhaktistvihabhavaparabhavasarveSTAni dadati, bhautikA''dhyAtmika-sarveSTAni ca dadati / tataH kAmitapUraNe gurubhaktizcintAmaNyAdInatizete / ato gurubhaktireva karttavyA na tu cintAmaNyAdisevA / cintAmaNyAdayaH kadAcidiSTaprApti vyabhicarantyapi, gurubhaktistu kadAcidapi vAJchitasiddhiM na vyabhicarati / ato vAJchitaprAptyarthamapi gurubhaktireva krttvyaa| gurubhakteH pAramArthikaM phalaM tu mokSa eva / asminzloke tu tasyAH sarvamAnuSaGgikaM phalamuktam / bAlajIvA''karSaNArthamevamuktam / yataste bAhyaphalairlubhyante / bAhyaphalairlubdhAH santaste sukhenaiva gurubhaktau niyoktuM zakyante / evaM gurubhaktiphalapradarzanena gurubhaktau ziSyapreraNA kRtA // 27 / / avataraNikA - adhunaitadeva vizeSeNa kathayitvA gurvavajJAkRtApAyapradarzanena ziSyAn gurubhaktau prerayati - mUlam - ArAhaNAo guruNo, avaraM na hu kiMpi atthi iha amiyaM / tassa ya virAhaNAo, bIyaM hAlAhalaM natthi // 28 // chAyA - ArAdhanAyA guroH, aparaM na khalu kimapi asti iha amRtam / tasya ca virAdhanAyA, dvitIyaM hAlAhalaM nAsti // 28 // vastuo ja Ape che, parabhavanI icchita vastuo nathI ApatA. vaLI teo bhautika iSTavastuo ja Ape che, AdhyAtmika iSTavastuo nathI ApatA. gurubhakti to AbhavaparabhavanI badhI iSTa vastuo Ape che, bhautika-AdhyAtmika badhI iSTa vastuo Ape che. tethI icchitane pUravAmAM gurubhakti ciMtAmaNi vagere karatA caDhI jAya che. mATe gurubhakti ja karavI, ciMtAmaNI vagerenI sevA na karavI. ciMtAmaNI vagerethI kyAreka iSTa na maLe evuM ya bane, gurubhakti kyAreya niSphaLa na jAya. mATe vAMchita meLavavA paNa gurubhakti ja karavI. gurubhaktinuM vAstavika phaLa to mokSa ja che. A zlokamAM to badhuM tenuM AnuSaMgika phaLa batAvyuM che. bALajIvone AkarSavA mATe Ama kahyuM. kemake teo bAhya phaLothI lobhAya che. bAhya phaLothI lobhAyelA teo sukhethI gurubhaktimAM joDI zakAya che. Ama gurubhaktinuM phaLa batAvI gurubhaktimAM ziSyone preraNA karI. (27) avataraNikA - have uparanI vAta ja vizeSathI kahI gurunI avajJAthI thatA apAya batAvI ziSyone gurubhaktimAM prere che.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvArAdhanAyA aparamamRtaM nAsti / 343 ___ daNDAnvayaH - iha guruNo ArAhaNAo avaraM kiMpi amiyaM na hu atthi, tassa ya virAhaNAo bIyaM hAlAhalaM natthi // 28 // hemacandrIyA vRttiH- iha - asminjagati, guroH - puNyaguroH, ArAdhanAyAH - pUjAyAH, aparam - anyat, kimapi - gurAdhanA'tiriktasarvavastUnAmamRtatvaniSedhArtham, amRtam - pIyUSam - amaratvadAyakadravavizeSa ityarthaH, na - niSedhe, hu - evArthe, asti - vidyate, tasya - guroH, ca - samuccayArtham, virAdhanAyAH - AzAtanAyAH, dvitIyam - anyat, hAlAhalaM - viSa, nAsti - na vidyate / ___ ayaM samAsArthaH / adhunA vistarArthaH - loke ucyate yat 'zambhunA samudraM mathitam / tatastenA'mRtaM viSaM ca labdhe / tenA'mRtaM devebhyo dattam / tena ca devairamaratvaM labdham / ata eva te amarA ucyante / zaGkareNa svayaM viSaM bhuktam / tena ca tasya kaNThaM nIlaM jAtam / ata eva sa nIlakaNTha ucyate / ' atra yaddevAnAmamaratvamuktaM tanmithyA / yato devA api svAyuHsamAptau cyavante / teSAmAyUMSyasaGkhya varSamitAni santi / ekasmindevabhave manuSyabhavAstvaneke vyatigacchanti / tato manuSyabhavA'pekSayA devabhavo'tidIrgho'sti / tata eva manuSyAH devAnamarAnkathayanti / evamasminjagati kimapi tAttvikamamRtaM nAsti / indraiH tIrthakRto bAlye tadaGguSThe nyastamamRtaM tu bubhukSAzAmako dravavizeSo mantavyo na tu zabdArtha - ahIM gurunI ArAdhanA sivAya bIjuM koI amRta nathI ane temanI vi2dhn| sivAya bhAlu 2 nathI. (28) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - gurunuM puNya ghaNuM hoya. A jagatamAM gurunI ArAdhanA karavA sivAya bIjuM kaMI paNa amRta nathI. ane temanI virAdhanA karavA sivAya bIjuM jhera nathI. A TuMko artha che. have vistRta artha karAya che - lokamAM kahevAya che ke "zaMkare samudranuM maMthana karyuM. temAMthI tene amRta ane jhera maLyA. teNe amRta devone ApyuM. tethI devo amara thayA. mATe ja devone amara kahevAya che. zaMkare pote viSa khAdhuM. tenAthI temanuM gaLuM kALuM thaI gayuM. ethI ja te nIlakaMTha kahevAya che." ahIM je devone amara kahevAya che te khoTuM che. kemake devo paNa potAnuM AyuSya pUruM thAya tyAre eNve che. temanA AyuSyo asaMkhya varSonA hoya che. devanA eka bhavamAM manuSyanA anekabhavo pasAra thaI jAya che. tethI manuSyabhava karatA devano bhava ghaNo lAMbo che. tethI ja manuSyo devone amara kahe che. Ama A jagatamAM sAcuM amRta kaMI che ja nahIM. indroe prabhunA bALapaNamAM temanA aMguThAmAM mUkeluM amRta e bhUkha zamAvanAruM vizeSa pravAhI samajavuM.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 garAdhanaiva tAttvikamamRtam / mrnnnivaarkH| amRtaM tu kAlpanikamevAsti / ___ tAttvikamamRtaM tu tadeva kathyate yena kadApi maraNaM na bhavet / Atyantiko maraNAbhAvo mokSe evA'sti / saMsAre tu sarvatra maraNamanivAryam / asminjagati jAtaH sa ko'pi jIvo nAsti yo na mriyate / yadi gurvArAdhanA kriyate tarhi karmANi nirjaranti / gurvArAdhanayA'dhikAdhikArAdhanA'nukUlasaMyogAH prApyante / tatazcA'dhikAdhikA''rAdhanayA'dhikAdhikanirjarA bhavati / evaM paramparayA sarvakarmanirjarA bhavati / tatazca mokSo bhavati / tatra ca maraNasya sarvathA'bhAvo bhavati / evaM gurvArAdhanA maraNasya sarvathA'bhAvaM karoti / tataH saivA'mRtamasti / anyatkimapyamRtaM nAsti, maraNAbhAvA'kAritvAt / pUrvazloke granthakRtA gurAdhanAyA AnuSaGgikaM phalaM pradarzitam / asminzloke pUrvArdhe tena tasyA mukhyaM phalaM pradarzitam / kecana narA amRtaprAptyarthaM vividhAndevAnupAsante vividhAzca prayogAnkurvanti / te'pyetatzlokapUrvArdhena granthakRtaivaM zikSitAH - kimarthaM yUyamanyadevopAsanAM kurutha, kimarthaM ca nAnAprayogAnkurutha / etatsarvaM kAyaklezarUpam / gurvArAdhanA tu nizcitaM tenAthI maraNa dUra nathI thatuM. amRta to kAlpanika ja che. sAcuM amRta to te ja kahevAya jenAthI kyAreya maraNa na Ave. kAyama mATeno maraNano abhAva mokSamAM ja che. saMsAramAM badhe maraNa avazya Ave che, te nivArI zakAtuM nathI. A jagatamAM janmelo evo koI paNa jIva nathI je mare nahIM. jo gurunI ArAdhanA karAya to karmonI nirjarA thAya. gurunI ArAdhanAthI vadhu ne vadhu ArAdhanA karavAnA anukULa saMyogo maLe. tethI vadhu ne vadhu ArAdhanAthI vadhu ne vadhu nirjarA thAya. Ama paraMparAe badhA karmonI nirjarA thAya. tethI mokSa thAya. tyAM maraNano sarvathA abhAva hoya che. Ama gurunI ArAdhanA maraNano sarvathA abhAva kare che. tethI te ja amRta che, bIjuM kaMI amRta nathI, kemake enAthI maraNa aTakatuM nathI. gayA zlokamAM graMthakAre gurunI ArAdhanAnuM AnuSaMgika phaLa batAvyuM. A zlokamAM pUrvArdhathI temaNe tenuM mukhya phaLa batAvyuM. keTalAka manuSyo amRta pAmavA mATe vividha devonI upAsanA kare che ane vividha prayogo kare che. temane paNa graMthakAre A zlokanA pUrvArdhathI zikhAmaNa ApI che - 'zA mATe tame bIjA devonI upAsanA karo cho ane zA mATe vividha prayogo karo cho ? A badhuM kAyaklezarUpa che. gurunI ArAdhanA avazya mokSa Ape che. tyAM haMmeza
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvArAdhanA mokSasyAnanyathAsiddhaM kAraNam / gurvArAdhanA'maratvaM mokSaM ddaati| tatra ca sadaivA'maratvamasti / ' tata idamuktaM bhavati dadAti / yadamaratvaM dadAti tadamRtamucyate / tato gurvArAdhanaivA'mRtamucyate / ziSyebhyo'pIyameva hitazikSA muktyarthameva dIkSA gRhyate / sarve yogA api tadarthameva bhavanti / tato muninA munijIvane mokSasAdhakamevA'nuSThAnaM karttavyam, na tvnytkinycit| mokSasAdhakAstvaneke yogAH santi / gurvArAdhanA tu mokSasyA'nanyathAsiddhaM kAraNam / sarvayogeSu sA'ntarbhavati / gurvArAdhanA'nusyUta eva yogo mokSakAraNaM bhavati / gurvArAdhanAzUnyo yogastu yoga eva na bhavati, parantu sa yogAbhAsa eva bhavati ? mokSA'prApakatvAt / yaduktaM nyAyavizArada - nyAyacArya - mahopAdhyAya zrIyazovijayairjJAnasAre yogaTa - 'mokSeNa yojanAdyogaH, sarvo'pyAcAra iSyate / viziSya sthAnavarNArthA - lambanaikAgryagocaraH // 1 // - 345 gurvArAdhanA tu paramayogo'sti / anena paramayogena zIghraM paramapadaM prApyate / ataH saMyamajIva gurvArAdhanaiva karttavyA / saiva mokSaprApakarAjamArgo'sti / tataH ziSyaiH sadA gurvArAdhanA'mRtapAnameva karttavyam / amRte svAdhIne sati na ko'pyanyapadArthaprAptyarthaM yatate / mATe maraNano abhAva che.' tethI ema kahevAya ke gurunI ArAdhanA amarapaNuM Ape che. je amarapaNuM Ape te amRta kahevAya. mATe gurunI ArAdhanAne ja amRta kahevAya. ziSyone paNa A ja hitazikSA che - dIkSA mokSa mATe levAya che. badhA yogo paNa tenI mATe ja che. tethI sAdhue sAdhujIvanamAM mokSasAdhaka anuSThAna ja karavuM joIe, bIjuM kaMI nahIM. mokSasAdhaka to aneka yogo che. gurunI ArAdhanA e mokSanuM Avazyaka kAraNa che. e badhA yogomAM aMtarbhUta che. gurunI ArAdhanAthI yukta ja yoga mokSanuM kAraNa che. gurunI ArAdhanA vinAno yoga to yoga ja nathI paNa te yogAbhAsa ja che, kemake te mokSa nathI pamADato. mahopAdhyAya zrIyazovijayajIe jJAnasAranA yogASTakamAM kahyuM che "jo ya AcAra mokSa sAthe joDI Apato hovAthI yoga kahevAya che. sthAna, varNa, artha, AlaMbana, ekAgratAnA viSayavALo AcAra vizeSathI yoga kahevAya che.' gurunI ArAdhanA e zreSThayoga che. A zreSTha yogathI zreSTha pada (mokSa) maLe che. mATe saMyamajIvanamAM gurunI ArAdhanA ja karavI. e ja mokSe javAno rAjamArga che. mATe ziSyoe haMmezA gurunI ArAdhanArUpI amRtanuM pAna ja karavuM. amRta svAdhIna hoya to koI bIjA padArtha -
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 guruvirAdhanA haalaahlvissruupaa| evaM gurvArAdhanAyAM svAdhInAyAM satyAM ko'nyaceSTAH kurvIta ? na ko'pi / yadi sa gurvArAdhanAM parityajyA'nyAM ceSTAM karoti tarhi hastAgataratnaM parityajya dhanaprAptyarthaM preSyakarma kurvannaravat mUryo bhavati / gurvArAdhanaiva saMyamajIvanasya sAraH / evaM gurvArAdhanAphaladarzanena ziSyAngurAdhanAM pratyAkRSyottarArdhena guruvirAdhanAkRtA'pAyaM darzayati / yadviSaM tatkAlaM mArayati taddhAlAhalaM viSamucyate / hAlAhalaM viSamekasminneva bhave mArayati / kadAcinmantrAdiprayogena tasmAnmucyate'pi / AbAlyAdyaH pratidinaM stokaM stokaM hAlAhalaM viSaM bhakSayati sa tena bhAvitatvAtprauDhavayasi hAlAhalaviSaprayogeNA'pi na mriyate / evaM hAlAhalaM viSamekabhavikaM vyabhicAri cA'sti / guruvirAdhanA bodhi nAzayati muktiJca pratibadhnAti / yaduktaM - zrIzayyaMbhavasUriracitadazavaikAlikasUtrasya navamA'dhyayanasya prathamoddezake - 'AyariyapAyA puNa appasannA, abohi AsAyaNa natthi mukkho / ' tato guruvirAdhakasya mokSo na bhavati / tatazca tenA''saMsAraM saMsAra eva bhramitavyam / tatra meLavavA prayatna nathI karatuM. ema gurunI ArAdhanA svAdhIna hoya to koNa bIjI ceSTAo kare ? koI na kare. jo te gurunI ArAdhanA choDIne bIjI ceSTA kare to te hAthamAM rahelA ratnane choDI dhana meLavavA majUrI karatA mANasanI jema mUrkha che. gurunI ArAdhanA e ja saMyamajIvanano sAra che. Ama gurunI ArAdhanAnuM phaLa batAvIne ziSyone gurunI ArAdhanA pratye AkarSA have uttarArdhathI gurunI virAdhanAthI thatA apAya batAve che. je jhera tatkALa mAre che te hAlAhala jhera kahevAya che. hAlAhala jhera eka ja bhavamAM mAre che. kadAca maMtrAdinA prayogathI temAMthI chUTI paNa javAya. bALapaNathI je dararoja thoDuM thoDuM jhera khAya che te tenAthI bhAvita thayo hovAthI moTo thayA pachI hAlAhala jheranA prayogathI paNa marato nathI. Ama hAlAhala jhera eka bhavamAM mAranAruM che ane vyabhicArI che. (eTale ke kyAreka na paNa mAre.) gurunI virAdhanA samakitano nAza kare che ane muktine aTakAve che. dazavaikAlikanA 9mA adhyAyanA pahelA uddezAmAM kahyuM che - "AcAryamahArAja jo aprasanna thAya to ziSyane samakita jAya, gurunI AzAtanA thAya ane ziSyano mokSa na thAya." tethI gurunI virAdhanA karanArano mokSa nathI thato. tethI teNe kAyama mATe saMsAramAM ja bhamavuM paDe che. tyAM tenA anaMta maraNo 1. AcAryapAdAH punaH aprasannAH, abodhiH AzAtanA nAsti mokSaH /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvirAdhakasya vAJchitaM naiva sidhyati / 347 tasyA'nantAni maraNAni bhavanti / evaM guruvirAdhanA'nantAni maraNAni dadAti / guruvirAdhanA kadA'pyanantamaraNAni na vyabhicarati / yato devagurvAzAtakAnAM saMsAro dIrgho bhavati / evaM guruvirAdhanA, hAlAhalaviSamatizete / ata eva granthakRtoktaM - guruvirAdhanaiva hAlAhalaM viSam / ___ yathA viSaM sarvAM zakti hanti tathA guruvirAdhanayA ziSyasya jIvane sarvAH zaktayo hIyante / viSaM prANaM hanti / prANApagamAnantaraM kevalaM zarIramavatiSThate / evaM guruvirAdhanA saMyamaprANaM hanti / tadvigamAnantaraM kevalaM bAhyaliGgamavatiSThate / gururupakAryasti / tasya virAdhanopakAriNyapakArarUpA bhavati / upakAriNi kRto'pakAraH kRtaghnatA bhavati / sA sarvadoSANAM mukhyA'sti / sA sarvAndoSAnAnayati, sarvaguNAMzca nAzayati / tataH ziSyo bhAvadaridro bhavati / evaM guruvirAdhanA mahAnarthakAriNI bhavati / ziSyaH svA'lpasvArthakRte guruM virAdhayati / guruvirAdhanayA svArthastu naiva sidhyati, pratyuta mahAnartha eva prApyate / tataH svArthasiddhyarthamapi guruvirAdhanA tyAjyA gurvArAdhanA ca kAryA / guruvirAdhanayA ziSyo gurumano virAdhayati / tataH ziSyasya kadApi vAJchitasiddhirna bhavati / guruvirAdhako gurvaniSTaM karoti / tataH so'pyaniSTAnyeva prApnoti / thAya che. Ama gurunI virAdhanA anaMta maraNo Ape che. gurunI virAdhanA karanArane avazya anaMta maraNo maLe che. kemake deva-gurunI AzAtanA karanArano saMsAra lAMbo thAya che. Ama gurunI virAdhanA hAlAhala jhera karatA caDhI jAya che. mATe ja graMthakAre kahyuM ke gurunI virAdhanA e ja hAlAhala jhera che. jema jhera badhI zaktine haNe che tema gurunI virAdhanAthI ziSyanA jIvanamAM badhI zaktio ghaTe che. jhera prANane hare che. prANa gayA pachI mAtra zarIra rahe che. tema gurunI virAdhanA saMyamarUpI prANane hare che. tenA gayA pachI mAtra bAhya liMga rahe che. guru upakArI che. temanI virAdhanA e upakArI upara apakAra jevI che. upakArI upara apakAra karavo e kRtajJatA che. kRtajJatA badhA doSomAM mukhya che. te badhA doSone lAve che, ane badhA guNono nAza kare che. tethI ziSya bhAvathI daridra thaI jAya che. Ama gurunI virAdhanA mahA anarthane kare che. ziSya potAnA thoDA svArtha mATe gurunI virAdhanA kare che. gurunI virAdhanAthI svArtha to siddha nathI ja thato, ulTe tene moTuM nukasAna thAya che. mATe svArthane sAdhavA mATe paNa gurunI virAdhanA tyajavI ane ArAdhanA karavI. gurunI virAdhanA karavAthI ziSya gurunA mananI virAdhanA kare che. tethI ziSyanA icchitanI kyAreya siddhi nathI thatI. gurunI virAdhanA karanAra gurune aniSTa kare che. tethI tene paNa aniSTo ja maLe che.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 guruvirAdhakaH svakArye saphalo na bhavati / guruvirAdhanAyA aneke prakArAH santi, tadyathA - ziSyo gurvicchAM na pUrayati / sa gurvicchAviruddhaM karoti / sa guruvacanapAlanaM na karoti / sa guroranAdaraM karoti / sa gurvAgame nAbhyuttiSThati / sa gurozcArutarAmupadhiM dhArayati / sa gurumanApRcchayaiva sarvaM karoti / tasya sarvAH pravRttayo gurohInatAM jJApayanti / sa guroravarNavAdaM karoti / sa svAtmAnaM guroradhikaM pradarzayati / evamAdiprakArairgurovirAdhanA bhavati / guruvirAdhakaH kadApi svakArye saphalo na bhavati / yadi sa guroH parAbhavaM karoti tarhi tacchiSyA api tasya parAbhavaM kariSyanti / guruvirAdhanayA kRtamauSadhamapi rogaM nApanayati, pratyuta taM pravardhayati / guruvirAdhanayA kadApi ziSyasya pragatirna bhavati / guruvirAdhanA ziSyaM saMsArasamudre nimajjayati / guruvirAdhanA cAritradhanamapaharati / yathA gurvArAdhanayA sarveSTAni prApyante tathA guruvirAdhanayA sarvAniSTAni jAyante / zArIrikabhautikAdhyAtmikasampadarthinA sarvaprayatnairguruvirAdhanA tyAjyA gurvArAdhanA ca kAryA / yathA naraH sadbibheti tathA bhavabhramaNabhIruNA mokSasukhakAGi kSaNA ziSyeNa guruvirAdhanAyA bhetavyam / amRtaM sarveSAmIpsitaM bhavati, viSaM ca sarvairjugupsitaM bhavati / gurunI virAdhanAnA aneka prakAro che. te A pramANe - ziSya gurunI icchA pUrI na kare. te gurunI icchAthI viruddha kare. te gurunA vacananuM pAlana na kare. te guruno anAdara kare. guru Ave tyAre te UbhuM na thAya. te guru karatA sArI upadhi rAkhe. te badhuM gurune pUchyA vinA ja kare. tenI badhI pravRttiomAM guru utaratA jaNAtA hoya. te gurunI niMdA kare. te potAne guru karatA caDhiyAto batAve. A ane AvA bIjA prakArothI gurunI virAdhanA thAya che. - gurunI virAdhanA karanAra kyAreya potAnA kAryamAM saphaLa nathI thato. jo te guno parAbhava kare to tenA ziSyo paNa teno parAbhava kare. gurunI virAdhanA karIne karAyelI davA paNa rogane dUra nathI karatI, urdu tene vadhAre che. gurunI virAdhanA karavAthI kyAreya ziSyanI pragati nathI thatI. gurunI virAdhanA ziSyane saMsArasamudramAM DubADe che. gurunI virAdhanA cAritrarUpI dhanane hare che. jema gurunI ArAdhanAthI badhA iSTo maLe che tema temanI virAdhanAthI badhA aniSTo thAya che. zArIrika, bhautika ane AdhyAtmika saMpatti icchAnArAe badhA prayatnothI gurunI virAdhanA tyajavI ane gurunI ArAdhanA karavI. jema mANasa sApathI Dare che tema bhavabhramaNathI DaranArA, mokSasukhane icchanArA ziSya gurunI virAdhanAthI DaravuM. amRtane badhA icche che, jheranI badhA durgachA kare che. tema gurunI ArAdhanA amRtanI jema jhaMkhavI
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuulvaalkmunijnyaatm| 349 tathA gurvArAdhanA'mRtavadabhilaSitavyA, guruvirAdhanA ca viSavajjugupsitavyA / / kUlavAlakamuninA gurovirAdhanA kRtA / tena na kevalaM tasya bhAvacAritramapagatam, kintu dravyacAritramapi / tatsaMyamatapaHprabhAvA''kRSTA nadIdevatA nadIkUlaM vAlitavatI / IdRkmahAprabhAvamapi taccAritraM guruvirAdhanayA naSTam / tavRttAnta ittha pradarzitaH kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUriviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyasya dazamaparvaNo dvAdaze sarge - 'sA'nyadA'pRcchadAcAryAn kaH sAdhuH kUlavAlukaH / tadbhAvamavidantazca kathayanti sma te'pyadaH // 329 // dharmajJe paJcadhA''cAranirato munipuGgavaH / eko'sti tasya ca kSulla ekaH kapirivAsthiraH // 330 // sAmAcArIparibhraSTo vAraNAsmAraNAdibhiH / nodyamAno yAti roSaM sa tu kSullo'tidurnayaH // 331 // gurustu tasya kSullasya duHzravAmapi sAdaraH / AcArazikSA pradadau yaduktamidamAgame // 322 // "paro ruSyatu vA mA vA viSavatpratibhAtu vA / bhASitavyA hitA bhASA svapakSaguNakAriNI" // 333 // na karkazAM na madhurAM guroH zikSAmamaMsta saH / laghukarmaNi ziSye hi prabhavanti gurogiraH // 334 // viharanto'nyadAcAryAste girenagaraM yayuH / ujjayantaM cAruruhuH saha kSullena tena tu // 335 // kSullena devaM vanditvA guroruttarato gireH / mumuce gaNDapASANaH ane gurunI virAdhanAnI jheranI jema durgachA karavI. phUlavAlakamunie gurunI virAdhanA karI. tenAthI mAtra tenuM bhAvacAritra na gayuM paNa dravyacAritra paNa gayuM. tenA saMyama ane tapanA prabhAvathI AkarSAyelI nadI devatAe nadIno pravAha vALyo. AvuM mahA prabhAvavALuM paNa tenuM cAritra gurunI virAdhanAthI nAza pAmyuM. tenuM caritra triSaSTizalAkApuruSacaritramahAkAvya nA 10mA parvanA 12mA samii 20 zata patAvyu cha - "mevAra to pUchyuM - 'dUtavAsa sAdhu / cha ?' AcArya mahArAja tenA bhAvane jANI na zakyA ane bolyA - "eka AcArya mahArAjano eka ziSya vAMdarAnI jema asthira hato. tenI bhUla thAya tyAre guru sAraNAvAraNAdi kare to te gusse thAya. guru tene kaThora zikSA ApatA. AgamamAM kahyuM che - "sAmo gusse thAya ke na thAya, ke tene jhera jevuM lAge, hitakArI bhASA bolavI. e potAnI mATe guNa karanArI che. paNa te ziSya gurunI vAta mAnato na hato. ekavAra sUrijI ujajayaMta giri para gayA. utaratI vakhate ziSya guru tarapha moTo patthara gabaDAvyo. avAjathI
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 kuulvaalkmunijnyaatm| peSaNAya durAtmanA // 336 // zrutvA khaDakhaDAzabdaM gururAkuJcitekSaNaH / Aluloke tamazmAnaM patantaM pavigolavat // 337 // cakre ca vitate jaGgre sa grAvA'pi tadantare / niriyAyApadaH prAyaH prabhavanti na dhImati // 338 // zazApa ca guruH kSullaM kupitastena karmaNA / strIsakAzAdare pApa ! vratabhaGgamavApsyasi // 339 // kSullo'bravIdguro ! zApaM kariSyAmi tavAnyathA / tatra vatsyAmyaraNye'haM yatra drakSyAmi na striyam // 340 // iti sadyo guruM tyaktvA maryAdAmiva durmatiH / nirmAnuSAmaraNyAnIM sa zArdUla ivAvizat // 341 // girikUlaMkaSAmUle sthitaH pratimayA sadA / sa mAsAdardhamAsAdvA pathikAderapArayat // 342 // evaM kUlaMkaSAmUle munestasya tapasyataH / prAvRT prAdurbabhUvAbdavitAnitanabhastalA // 343 // rasodrekeNa lumpantya ubhe kUle kule iva, nadya unmArgagAminyo babhUvuH kulaTA iva // 344 // kSullAdhiSThitakUlAyAmutyUrAyAM sarityatha / dadhyau taddevatA bhaktA zAsane zrImadarhatAm // 345 // kUlasthito munirayaM kUladruma ivAdhunA / neSyate vAripUreNa yApekSAM karomyaham // 346 // tato giriNadIdevyA nijaM kUlaM dizA'nyayA / prAvarti yatra tatrApi kSemameva tapojuSAm // 347 // kUlavAlaka ityAkhyA tadA tasya munerabhUt / sAmprataM vartate'mutra pradeze sa mahAtapAH // 348 // kRtakRtyeva sA sadyaH smayamAnekSaNA yayau / kUlavAlakavijJAnAt phalitacchadmapAdapA // 349 // vandamAnA'tha caityAni tIrthayAtrAcchalena sA / tamuddezamamupeyAya yatrarSiH kUlavAlakaH // 350 // vanditvA taM manivaraM sA mAyAzrAvikA'vadat / ujjayantAditIrthAni vandaye'haM mune ! tvayA // 351 // kAyotsarga munirmuktvA dharmalAbhAziSaM dadau / tIrthAnyavandatApRcchaccA''gatAsi kutaH zubhe ? // 352 // sA''khyanmaharSe ! campAyA AgAM tIrthAni vanditum / tIrthebhyaH paramaM tIrthamiha yUyaM gurune khabara paDI. joyuM. paga pahoLA karyA. patthara vaccethI jato rahyo. gurue zApa mApyo, 'strIyA tArA pratano bhaMga thaze.' ziSya bolyo, 'maapn|| ||pne niSkSaNa karIza. evA sthaLe vasIza jayAM strIne joIza paNa nahIM.' Ama kahI gurune choDI manuSya vinAnA jaMgalamAM peTho. nadInA kAMThe kAussagnamAM rahyo. paMdara divase - mahine musApharo pAsethI pAraNuM kare che. comAsuM AvyuM. nadI bharAI gaI. nadInI adhiSThAtrI devatAe munine bacAvavA nadIno pravAha vALyo. tethI tenuM nAma phUlavAlaka paDyuM. te atyAre A sthaLa che." te caityone vaMdana karatI karatI muni pAse AvI. vaMdana karIne te mAyAzrAvikA bolI, "ujjayaMta vagere tIrtho tamane vaMdAvuM chuM.' munie kAussagna
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuulvaalkmunijnyaatm| 351 ca vanditAH // 353 // tadasmadIyaM pAtheyaM bhikSAdoSavivarjitam / AdAya pAraNaM kRtvA maharSe'nugRhANa ! mAm // 354 // bhaktibhAvanayA tasyA munirAmanAH sa tu / jagAma bhikSAmAdAtuM tatsArthe'narthasadmani // 355 // dadire ca svayaM tasmai kUTazrAvikayA tayA purAsaMyojitadravyA modakA modamAnayA // 356 // abhUtprAzitamAtraistairmodakaiH so'tisArakI, rasavIryavipAko hi dravyANAM jAtu nAnyathA // 357 // atisAreNa sa glAno maharSi'rabhavattathA / saMvarituM kSINabalo yathAGgAnyapi nAzakat // 358 // taM ca mAgadhikA proce samayasmRtavaizikA / kRtapAraNako'si tvaM madanugrahakAmyayA // 359 // svAminmadIyapAtheyaprAzanAdapyanantaram / prApto'si durdazAmevaM dhigmAM pApataraGgiNIm // 360 // tattvAmekAkinaM muktvA prAptametAvatI dazAm / na gantumutsahete me pAdau nigaDitAviva // 361 // ityuktvA sA sthitA tatropasasarpa kSaNe kSaNe / udvarttayitumaGgAni pradAtuM bheSajAni ca // 362 // udvarttanAdikaM tasya tathA mAgadhikA vyadhAt / yathA taM kArayAmAsa sarvAGgasparzamAtmanaH // 363 // ullAghaH sa zanaizcakre tayA zuzrUSamANayA / campakenAMzukamiva tadbhaktyA cAdhyavAsyata // 364 // kaTAkSavIkSaNaistasyA aGgasparzamRdUktibhiH / munestasyAcalaccittaM strIsaGge hi kiyattapaH // 365 // munermAgadhikAyAzca mithaH zayyAsanAdibhiH / dampativyavahAro'bhUdativyakto dine dine // 366 // ....' evaM kUlavAlakamunijJAtena guruvirAdhanAyA mahAnarthakRttvamavagamya sarvaiH ziSyaiH guruvirAdhanA sarvathA tyAjyA // 28 / / pArI dharmalAbha Apyo. teNIe bhAthAmAMthI lAbha ApavA vinaMti karI. munie lAbha Apyo. te modakamAM koI dravyano saMyoga karyo hato. munie vAparyuM. jhADA thayA. tethI glAna thayA. te vezyA te muninI sAravAra karavA tyAM ja rahI. zarIra dabAvavA ane davA ApavA te kSaNe kSaNe najIka sarakatI. udvartana vagere badhuM te te rIte karatI ke jethI potAnA zarIrano saMpUrNa sparza muninA zarIrane thAya. dhIme dhIme teNIe tene sAjo karyo. teNInA kaTAkSo, zarIrano sparza ane mIThA vacanothI muninuM mana calita thayuM. te bannenA 52252. zayana mAsana vagerethI pati-patnIno vyavahA2. thayo...." Ama kUlavAlakamuninA dRSTAMtathI gurunI virAdhanAne mahAnukasAnakArI jANIne badhA ziSyo tene sarvathA tya4vI. (28)
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 ekonatriMzattamaM vRttm| avataraNikA - evaM gurvArAdhanAvirAdhanayorphalaM pradA'dhunaitatkulakazravaNenA'pyajAtagurubhaktipariNAmasya ziSyasyA'dhikakathanaM niSphalamiti dyotayati - mUlam - eyaMpi hu soUNaM, gurubhattI neva nimmalA jassa / bhaviyavvayA pamANaM, kiM bhaNimo tassa puNa annaM ? // 29 // chAyA - etadapi khalu zrutvA, gurubhaktiH naiva nirmalA yasya / bhavitavyatA pramANaM, kiM bhaNAmaH tasya punaH anyat ? // 29 // daNDAnvayaH - eyaMpi hu soUNaM jassa nimmalA gurubhattI neva tassa bhaviyavvayA pamANaM puNa annaM kiM bhaNimo ? // 29 // hemacandrIyA vRttiH - etat - dharmAcAryabahumAnakulakanAmaprakRtazAstram, api - etatkulaka zravaNaM vinA kadAcinnirmalagurubhaktirna syAt etatkulakazravaNAnantaramapi gurubhaktyakarturadhikadayA-pAtratvamiti dyotayati, hu - nizcayena, zrutvA - zrotraviSayaM kRtvA, yasya - ziSyasya, hRdaye pravRttau ceti gamyam, nirmalA - nirgatam apagataM malam - avajJA'nAdaratiraskArA''zAtanAvirAdhanAdirUpaM yasyAH sA nirmalA, niraticAretyarthaH, gurubhaktiH - gurau - jinAjJApAlake bhaktiH - vinayabahumAnarUpeti gurubhaktiH, na - niSedhe, eva - avadhAraNe, bhavatIti gamyam, tasya - nirmalagurubhaktyabhAvavataH ziSyasya, mokSagamane iti gamyam, bhavitavyatA - niyatiH, pramANam - kAraNam, punaH - uktAdadhikam, atrA''vRttyA 'tasya' iti padaM punargrAhyam, anyat - preraNAvacanam, kim - tasya mokSagamane niyateH pramANatvAtsarvapreraNAvacanAnAM niSphalatvamiti dyotayati, bhaNAmaH - vadAmaH / avataraNikA - Ama gurunI ArAdhanA ane virAdhanAnuM phaLa batAvI have "A kulaka sAMbhaLavAthI paNa jene gurubhaktino bhAva nathI thayo te ziSyane vadhu kahevuM nakAmuM cha' ma 049 // cha. zabdArtha - A (kulakone paNa sAMbhaLIne jene nirmaLa gurubhakti na thaI hoya tenA bhATe bhavitavyatA prabhA. che, jITuM tene zuM hI ? (28) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - guru bhagavAnanI AjJA pALanArA hoya. temanI bhakti eTale temanA vinaya-bahumAna. gurunA avajJA, anAdara, tiraskAra, AzAtanA, virAdhanA vagere gurubhaktimAM DAgharUpa che. A badhA vinAnI gurubhakti e nirmaLa gurubhakti che. A kulaka sAMbhaLyA pahelA to kadAca nirmaLa gurubhakti na thaI hoya paNa A kulaka sAMbhaLyA pachI paNa je ziSyanA hRdayamAM ane pravRttimAM nirmaLa gurubhakti nathI thatI tenI mATe bhavitavyatAne kAraNe mAnavI, tene bIjuM zuM kahIe ?
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ etatkulakazravaNena nirmalA gurubhaktirbhavati / 353 ayaM saGkSepArthaH / adhunA tadvistAra : - granthakRtA'STAviMzativRtteSu bhinnabhinnarItyA ziSyasya hRdaye gurubhaktyAdhAnArthamupadezo dattaH / etat kulakaM zrutvA'vazyaM gurubhaktirnirmalA bhavati yadvA nirmalA gurubhaktirbhavati / idamuktaM bhavati - kasyacicchiSyasya hRdaye gurubhaktirbhavatyeva, parantu sA sAticArA bhavati / kadAcitsa guroranAdarAdikamapi karoti / etatprakaraNe guroH paramArAdhyatvaM pradarzitamalpasyA'pi ca tadvirAdhanasyAtikaTuvipAkavattvaM jJApitam / tata etatkulakazravaNA'nantaraM sa gurubhaktyaticAravarjanaprayAsaM karoti / zanaiH zanaiste'ticArA nazyanti / tatastasya hRdaye vartamAnA gurubhaktirnimalA bhavati / kasyacicchiSyasya hRdaye gurubhaktireva na bhavati / etatkulakoktaM gurubhaktirahitasarvA'nuSThAnAnAM niSphalatvaM zrutvA sa gurubhaktemahattvamavagacchati / tataH svajIvane nirmalagurubhaktyAdhAnaprayAsaM kroti| zanaiH zanaistasya jIvane nirmalagurubhaktirdRDhatamA bhavati / ___ granthakarturhadaye zraddhA'sti yadetatkulakazravaNAnantaraM sarvaziSyANAM jIvane nirmalagurubhaktiravazyaM prAdurbhaviSyati / etatkulakasya pratyekazlokastena na svapANDityapradarzanArthaM racitaH, parantu gurvAzAtanayA durgatiM prapatataH ziSyagaNasya dhAraNArthaM nUtanaziSyANAJca A saMkSepa artha che. have teno vistAra karIe chIe. graMthakAre A 28 zlokomAM judI judI rIte ziSyanA hRdayamAM gurubhakti pragaTAvavA upadeza Apyo. tethI A kulaka sAMbhaLIne avazya gurubhakti nirmaLa thAya athavA nirmaLa gurubhakti thAya. kahevAnuM tAtparya evuM che ke - koIka ziSyanA hRdayamAM gurubhakti hoya ja paNa te aticAravALI hoya. te kyAreka gurunA anAdara vagere paNa kare. A kulakamAM "guru parama ArAdhya che' evuM batAvyuM ane temanI thoDI paNa virAdhanAnuM phaLa kaDavuM che" ema jaNAvyuM. tethI A kulaka sAMbhaLIne te gurubhaktinA aticAra varjavAno prayAsa kare. dhIme dhIme te aticAro nAza pAme. tethI tenA hRdayamAM rahelI gurubhakti nirmaLa thAya. koIka ziSyanA hRdayamAM gurubhakti hoya ja nahI. A kulakamAM kahyuM ke gurubhakti vinAnA badhA anuSThAno niSphaLa che' te sAMbhaLIne te gurubhaktinuM mahattva samaje. tethI potAnA jIvanamAM nirmaLa gurubhaktine lAvavAno prayatna kare. dhIme dhIme tenA jIvanamAM nirmaLa gurubhakti khUba daDha bane. granthakAranA hRdayamAM zraddhA che ke A kulaka sAMbhaLyA pachI badhA ziSyonA jIvanamAM nirmaLa gurubhakti avazya pragaTaze. A kulakano dareka zloka temaNe potAnI paMDitAI batAvavA nathI racyo paNa gurunI AzAtanA karI durgatimAM paDatA ziSyone aTakAvavA
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 gurubhaktibhAvaprAdurbhAvA'bhAve ziSyA'yogyataiva hetuH / tAttvikamokSamArgajJApanArthaM racitaH / granthakA hArdikabhAvenaitatkulakaM racitam / ata etatkulakaM na kevalaM ziSyANAM zrotrANyeva modayiSyati, parantu teSAM hRdayamapyAnandayiSyati / na kevalaM taddhRdayAnandaM kariSyati, parantu taddhRdaye gurubhaktiM prAdurbhAvya teSAM siddhimAsannabhAvinI kariSyati / evametatkulakaM ziSyahRdaye nirmalagurubhaktibhAvaprAdurbhAvaM na vyabhicarati / yenaitatkulakaM zrutaM tasya jIvanamavazyaM nirmalagurubhaktibhAvabhAvitaM bhavati / __yadi ziSyo'tIvA'yogyaH syAttakheM vaitatkulaka zravaNAnantaraM taddhRdaye nirmalagurubhaktibhAvaprAdurbhAvo na bhavati / parantu tatra tasya ziSyasyA'yogyatvameva kAraNabhUtaM jJeyam, na tvetatkulakasya ko'pi doSo mantavyaH / sUryaH svabhAvenaiva jagat prakAzayati / sarve prANino bhAsvatprakAze pazyanti, kevalaM ghUka eva na pazyati / tatra bhAnorna ko'pi doSo'sti / sa tUdyotazIla evA'sti / ghUkasyA'yogyataiva tatra doSarUpA jJeyA / saiva ghUkAya divA draSTuM na dadAti / evaM sUryakalpametatprakaraNaM svabhAvenaiva ziSyahRdaye gurubhakti prAdurbhAvayati / etatkulakazravaNAnantaraM sarvaziSyANAM hRdaye gurubhaktiH prAdurbhavati / yadi kasyacicchiSyasya hRdaye etatkulakazravaNAnantaramapi gurubhaktirna prAdurbhavati tasya kulakasya na ko'pi doSo'sti / doSastu tacchiSyA'yogyatAyA eva jJeya yA taddhRdaye gurubhaktiprAdurbhAvaM ane navA ziSyone sAco mokSa mArga batAvavA racyo che. graMthakAre hRdayanA bhAvathI A kulaka racyuM che. mATe A kulaka mAtra ziSyonA kAnone ja khuza nahIM kare paNa temanA hRdayane paNa AnaMdita karaze. mAtra temanA hRdayane AnaMdita nahIM kare paNa temanA hRdayamAM gurubhaktine pragaTAvIne temano mokSa najIka banAvaze. Ama A kulaka ziSyanA hRdayamAM nirmaLa gurubhaktibhAvane avazya pragaTa kare che. jeNe A kulaka sAMbhaLyuM tenuM jIvana avazya nirmaLa gurubhaktibhAvathI bhAvita bane che. jo ziSya khUba ja ayogya hoya to ja A kulaka sAMbhaLyA pachI tenA hRdayamAM nirmaLagurubhaktibhAva thato nathI. paNa temAM ziSyanuM ayogyapaNuM ja kAraNarUpa jANavuM, A kulakano koIpaNa doSa na mAnavo. sUrya svabhAvathI ja vizvane prakAza Ape che. badhA prANIo sUryanA prakAzamAM juve che, mAtra ghuvaDane ja temAM nathI dekhAtuM. temAM sUryano koIpaNa doSa nathI. teno svabhAva to prakAza ApavAno ja che. ghuvaDanI ayogyatA ja tyAM kAraNarUpa jANavI. te ja ghUvaDane divase jovA nathI detI. ema sUrya jevuM A kulaka svabhAvathI ja ziSyanA hRdayamAM gurubhaktine pragaTAve che. A kulaka sAMbhaLyA pachI badhA ziSyonA hRdayamAM gurubhakti pragaTe che. jo koI ziSyanA hRdayamAM A kulaka sAMbhaLyA pachI paNa gurubhakti nathI pragaTatI to A kulakano koIpaNa doSa nathI, doSa to te ziSyanI ayogyatAno ja jANavo, je tenA hRdayamAM gurubhaktine pragaTatA aTakAve che. A ja vAtane graMthakAre
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuziSyahRdaye gurubhaktiprAdurbhAve bhavitavyatA pramANam / 355 pratibadhnAti / etadeva granthakAraH zabdAntaraiH kathayati / etAdRzasya ziSyasya hRdaye vartamAnasya gurubhaktibhAvaprAdurbhAvAbhAvasya kAraNaM bhavitavyataiva jJeyA / yadvA yadA bhavitavyatA bhaviSyati tadaiva tasya hRdaye gurubhaktiprAdurbhAvo bhaviSyati / vayaM tu tatra na kimapi kartuM zaknumaH / etAdRzasya ziSyasyA'dhikakathanena na ko'pi lAbho bhavati / asmAbhistu gurubhaktiprAdurbhAvAvazyakAni sarvANi yuktyudAharaNAnyatropanyastAni, lezamAtramapyUnaM noktam / evaM satyapi gurubhaktiprAdurbhAvo na jAtastarhi tasmAyadhikopadezadAnaM nirarthakaM bhaviSyati / ato'taH paraM vayaM taM nopadekSyAmaH bhavitavyataiva taddhRdaye gurubhaktibhAvaM prAdurbhAvayiSyati / ___ anena zlokenaitAdRzasya ziSyasyA'tyantA'yogyatA pradarzitA / sarvaprayatnA'sAdhyameva kAryaM janairbhavitavyatAkAraNakaM manyate / atrA'pi granthakRtA kuziSyahRdaye gurubhaktiprAdurbhAvasya sarvopadezA'sAdhyatvaM vibhAvya tasya bhavitavyatAkAraNakatvamupadiSTam / evamanena zlokena granthakRtA kuziSyasya sarvopadezA'sAdhyatvaM sUcitam tacca prajJApanIyatA'bhAve satyeva bhavati / prajJApanIyatA ca bhAvasAdholiGgam / uktaJca zrIzAntisUriviracitazrIdharmaratnaprakaraNe'eyassa u liMgAI, sayalA maggANusAriNI kiriyA / saddhA pavarA dhamme, paNNavaNi-jjattamujubhAvA // 78 // kiriyAsu appamAo, AraMbho skknnijjnnutttthaanne| guruo guNANurAo, guruANArAhaNaM paramaM // 79 // ' zrIdevendrasUrisaMdRbdhataTTIkAyAmanayorgAthayo-rvyAkhyaivaM kRtA-"etasya' punarbhAvasAdhoH, 'liGgAni' cihnaanibIjA zabdomAM kahI che. AvA ziSyanA hRdayamAM je gurubhaktibhAva nathI pragaTato tenuM kAraNa bhavitavyatA ja jANavI. athavA jyAre bhavitavyatA pAkaze tyAre ja tenA hRdayamAM gurubhaktibhAva pragaTaze. ame to temAM kaMIpaNa karI nathI zaktA. AvA ziSyane vadhu kahevAno koI lAbha nathI. ame to gurubhaktine pragaTAvavA jarUrI badhI yuktio ane badhA udAharaNa ahIM mUkyA che. jarAya ochuM kahyuM nathI. Ama hovA chatAM jo gurubhaktibhAva na pragaTe to tene adhika upadeza Apavo nakAmo che. ethI have ame tene upadeza nahIM ApIe. bhavitavyatA ja tenA hRdayamAM gurubhaktibhAvane pragaTAvaze. A zlokathI AvA ziSyanI khUba ja ayogyatA batAvI che. badhA prayatnothI asAdhya kAryane ja loko bhavitavyatA upara choDe che. ahIM paNa graMthakAre badhA upadezothI kuziSyanA hRdayamAM gurubhakti nahIM pragaTe ema vicArI tene bhavitavyatA upara choDyuM. Ama A zlokathI graMthakAre kuziSya badhA upadezane asAdhya che evuM sUcavyuM. prajJApanIyatA na hoya to ja AvuM thAya. prajJApanIyatA e bhAvasAdhunuM liMga che. zrIzAntisUri mahArAje racela zrIdharmaratnaprakaraNamAM ane zrIdevendrasUri mahArAje racela tenI TIkAmAM kahyuM che - "bhAva 1. etasya tu liGgAni, sakalA mArgAnusAriNI kriyaa| zraddhA pravarA dharme, prajJApanIyatvamRjubhAvAt // 78 // kriyAsvapramAdaH, ArambhaH zakanIyAnuSThAne / guruko guNAnurAgaH, gurvAjJArAdhanaM paramam // 79 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 triMzattamaM vRttm| 'sakalA' samastA 'mArgAnusAriNI' mokSAdhvAnupatinI 'kriyA' pratyupekSaNAdikA ceSTA 1, tathA 'zraddhA' karaNecchA 'pravarA' pradhAnA 'dharme ' saMyamaviSaye 2, tathA 'prajJApanIyatvam' asadabhinivezatyAgitvam 'RjubhAvAt' akauTilyena 3, tathA 'kriyAsu' vihitAnuThAneSu 'apramAdo''zaithilyam 4, tathA 'ArambhaH' pravRttiH 'zakanIye' zaktyanurUpe 'anuSThAne' tapazcaraNAdau 5, tathA 'guruH' mahAn 'guNAnurAgo' guNapakSapAtaH 6, tathA 'gurvAjJArAdhanam' dharmAcAryAdezavarttitvaM 'paramaM' sarvaguNapradhAnam 7 iti sapta lakSaNAni bhAvasAdhoriti dvAragAthAsamAsArthaH / ' tata etatkulakazravaNAnantaramapi yasya hRdaye nirmalagurubhaktirna prAdurbhavati sa tattvato bhAvasAdhureva na bhavati, ziSyatvaM tu dUre tasya / evamanena zlokena granthakRtedaM jJApitaM yadetatkulakazravaNAnantaramavazyaM hRdaye gurubhaktiH prkttyitvyaa| galirbalivardo'pyanekazaH preraNe satyutthAya kAryaM karoti / ayaM ziSyastu punaH punaH preraNe'pi na svahRdaye gurubhaktipratiSThAM karoti / tato'yaM galibalivardAdapi hIno bhavati / yo rogI vaidyopadiSTamauSadhaM na gRhNAti sa nIrogI na bhavati, pratyuta tasya rogavRddhirbhavati / evaM yadi ziSya etatkulakauSadhaM na gRhNAti tahi sa muktisthaM paramA''rogyaM na prApsyati, tasya bhavarogo vardhiSyate // 29 / / avataraNikA - evaM 'etatkulake gurubhaktiviSayakamupadezasarvasvamasti' ityasminzloke prajJApyA'dhunaiSa upadezaH kasmai datta iti prajJApanapUrvamupadezasyobhayalokahitAvahatvaM pradarzayati - mUlam - sAhUNa sAhuNINaM, sAvayasaDDhINa esa uvaeso / __duNhaM logANa hio, bhaNio saMkhevao ettha // 30 // sAdhunA liMga (A pramANe che) - 1) paDilehaNa vagere badhI kriyA mokSamArgane anusaranArI hoya, 2) saMyamadharmane karavAnI icchArUpa zraddhA zreSTha hoya, 3) saraLatAne lIdhe prajJApanIyapaNuM hoya, aTale hAhano tyAga hoya, 4) vihita anusAnomA apramattatA hoya, 5) tapazcaryA vagere zakya anuSThAnomAM pravRtti hoya, 6) moTo guNAnurAga hoya, 7) gurunI AjJAnI zreSTha ArAdhanA hoya." tethI A kulaka sAMbhaLyA pachI paNa jenA hRdayamAM nirmaLa gurubhakti nathI pragaTatI te hakIkatamAM bhAvasAdhu ja nathI, ziSyapaNuM to tenuM dUra rahyuM. Ama A zlokathI graMthakAre e jaNAvyuM ke A kulaka sAMbhaLyA pachI avazya hRdayamAM gurubhakti pragaTa karavI. gaLiyA baLadane ya ghaNI vAra ghoMcaparoNA karo eTale uThIne kAme lAge che. A ziSya to vAraMvAra preraNA karavA chatAM paNa potAnA hRdayamAM gurubhaktine pratiSThita nathI karato. tethI e gaLIyA baLada karatA paNa halako che. je rogI vaidya batAvela davA nathI leto te nirogI nathI thato, ulTe teno roga vadhe che. ema jo ziSya A kulakarUpI davA na le to te bhakti- 52bha mArogya nahIM pAme, teno bhavaroga ze. (28) avataraNikA - Ama "A kulakamAM gurubhaktino badho upadeza che" ema jaNAvI have "A upadeza kone Apyo' e jaNAvavApUrvaka "A upadeza banne lokamAM hitakArI che" evuM batAve che
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktrA hRdayenopadezo dAtavyaH / 357 chAyA - sAdhUnAM sAdhvInAM, zrAvakazrAddhInAmeSa upadezaH / dvayorlokayorhitaH, bhaNitaH saGa kSepato'tra // 30 // daNDAnvayaH - ettha duNhaM logANa hio esa uvaeso sAhUNa sAhuNINaM sAvayasaDDINa saMkhevao bhaNio // 30 // hemacandrIyA vRttiH - atra - asminkulake dvayoH - ubhayoH, lokayoH - ihabhavaparabhavarUpayoH, hitaH - lAbhakArI, eSaH- pUrvoktaH vakSyamANazca upadezaH - parahitavacanam, sAdhUnAM - saptaviMzatiguNayuktAnAm zramaNAnAm, sAdhvInAm - zramaNInAm, zrAvakazrAddhInAm - zrAvakAH - jinavANIzravaNarasikAH zraddhAvivekakriyAsamanvitAH zramaNopAsakAH, zrAddhyaH - zrAvikAH, zrAvakAzca zrAddhyazceti zrAvakazrAddhyaH, tAsAmiti zrAvakazrAddhInAm, saGkSepataHstokazabdaiH, bhaNitaH - kathitaH / ayaM sakSepaH / adhunA tadvistaraH - jinazAsanasya mUlamahiMsA / sA karuNAyAM pratiSThitA / duHkhIjanaduHkhoddharaNecchA yasya hRdaye na bhavati sa tattvato dharyeva na bhavati / dayAnadItaTe eva dharmavRkSA prAdurbhavanti / yadi dayAnadI zuSyati tahi dharmavRkSA mlAyanti / ataH sarvairdharmibhirduHkhIduHkhoddharaNAya yatitavyam / duHkhaM pApAdbhavati / pApaM cAsadA''caraNAdbhavati / duHkhanivAraNopAyo'sadAcaraNatyAgaH / tatkRte upadezo dAtavyaH / ataH sarvairdharmibhiH paraduHkhanAzAya hitopadezo dAtavyaH / ayaM hitopadezo na kevalaM mukhenaiva dAtavyaH, parantu hRdayena / vaktRmukhenaiva zabdArtha - ahIM banne lokamAM hitakArI A upadeza sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAne saMkSepama udyo. (30) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - 27 guNovALA zramaNo te sAdhu. jinavANI sAMbhaLavAnA rasiyA, zraddhA-viveka-kriyAvALA, sAdhuonI upAsanA karanArA zrAvako hoya. A kulakamAM Apelo upadeza banne lokamAM hitakArI che. A upadeza sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha saMghane saMkSepamAM kahyo che. A zlokano saMkSepamAM artha kahyo. have teno vistAra kahIe chI . jinazAsananuM mULa ahiMsA che. te karuNA upara pratiSThita che. du:khI janonA du:kho dUra karavAnI icchA jenA hRdayamAM thatI nathI te hakIkatamAM dharmI ja nathI. dayAnadInA kinAre ja dharmavRkSo uge che. jo dayAnadI sukAya jAya to dharmavRkSo karamAya jAya. mATe badhA dharmIjanoe duHkhIonA duHkha dUra karavAno prayatna karavo joIe. duHkha pApathI thAya che, ane pApa kharAba AcaraNathI thAya che. duHkhane nivAravAno upAya kharAba AcaraNano tyAga karavo e che. tenI mATe upadeza Apavo joIe. mATe badhA dharmIjanoe bIjAnA duHkhono nAza karavA hitopadeza Apavo joIe. A hitopadeza mAtra moDhAthI na Apavo, paNa hRdayathI Apavo. vaktAnA moDhAmAMthI ja nIkaLelo upadeza zrotAnA
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 prakRtopadeza ubhylokhitkaarii| nirgata upadeza zrotRzravaNamevArdIkaroti / vaktRhRdayAttu nirgata upadezaH zrotRhRdayaparivartanaM karoti / vaktrA na kevalaM janaraJjanAyopadezo dAtavyaH, parantu parahitabuddhyaiva / asminkulake'pi granthakRtA parahitabuddhyaivopadezo dattaH / ato'sya kulakasya paThanenA'vazyaM ziSyahRdaye'vidyamAnA gurubhaktiH prakaTIbhaviSyati vidyamAnA ca sA dRDhatamA bhaviSyati / eSa upadeza ubhayorapi lokayohitaM karoti / ayamupadezaH ziSyahRdaye gurubhakti janayati / tayA ziSyo vinayI bhavati / vinayena vidyA zIghramavadhAryate / vidyAsampannazca ziSyo jane zlAghyo bhavati / gurubhaktikAriNazca yazaH sarvatra prasarati / sa Adeyavacano bhavati / sarve tasya bahumAna-satkAra-sanmAnAdikaM kurvanti / sarve tasya sevAM kurvanti / sarve saMyogAstasyA'nukUlA bhavanti / sa sarvAH sampadaH prApnoti / tasya ziSyaparivAro mahAnbhavati / evamayamupadeza ihaloke hitaM karoti / gurubhaktyA parabhave sadgatirbhavati / tatrApi sarvamanukUlaM bhavati / mahatI RddhiH prApyate / sevakAstanmanobhAvaM jJAtvaiva tatsevAM kurvanti / sarve tasya suhRdo bhavanti / ko'pi tasya zatrana bhavati / tasya sarve upasargAH kSayaM yAnti / tasya vighnavallayazchidyante / sa mAnasikaprasannatAM prApnoti / sa pratibhavamadhikAdhikAmArAdhanAM karoti / tasya guNasthAnavRddhirbhavati / krameNa sa kSapakazreNimArohati / sa ghAtikarma kSapayitvA kevalajJAnaM kAnane ja bhInA kare che. vaktAnA hRdayamAMthI nIkaLelo upadeza zrotAnA hRdayanuM parivartana kare che. vaktAe mAtra lokone khuza karavA upadeza na Apavo paNa bIjAnA hitanI buddhithI ja upadeza Apavo. A kulakamAM paNa graMthakAre bIjAnA hitanI buddhithI upadeza Apyo che. mATe A kulakane bhaNavAthI avazya ziSyanA hRdayamAM jo gurubhakti nahI hoya to pragaTa thaze ane jo haze to vadhu dRDha thaze. A upadeza banne ya lokamAM hitakArI che. A upadeza ziSyanA hRdayamAM gurubhaktine pedA kare che. tenAthI ziSya vinayI thAya che. vinayathI zIdhra vidyA bhaNAya che. bhaNelo ziSya lokomAM prazaMsApAtra bane che. gurunI bhakti karanArAno yaza badhe phelAya che. tenuM vacana badhA mAne che. badhA tenA bahumAna-satkAra-sanmAna vagere kare che. badhA tenI sevA kare che. tene badhA saMyogo anukULa bane che. tene badhI saMpattio maLe che. teno ziSya parivAra moTo thAya che. Ama A upadeza A lokamAM hitakArI che. gurubhaktithI parabhavamAM sadgati thAya che. tyAM paNa badhuM anukULa thAya che, moTI Rddhi maLe che, sevako tenA mananA bhAva jANIne ja tenI sevA kare che. badhA tenA mitra thAya che. koI teno duzmana nathI banato. tenA badhA upasargo nAza pAme che. tenA viknonI velaDIo chedAya che. tenuM mana prasanna rahe che. te dareka bhavamAM vadhu ne vadhu ArAdhanA kare che. tenA guNaThANA vadhe che. krame karI te kSapakazreNI mAMDe che. te ghAtikarmo
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtopadezaH caturvidhasaGghAya dattaH / 359 prApnoti / tato'ghAtikarma kSapayitvA siddhiM yAti / evamayamupadezaH paraloke'pi hitaM karoti / itthamayamupadeza ubhayalokahitAvaho bhavati / ___eSa upadezazcaturvidhasaGghAya dattaH / saGghaH - sAdhusAdhvI-zrAvakazrAvikArUpo bhavati / jainapravacanaM dvAdazAGgIrUpaM bhavati / dvAdazAGgI zrutajJAnarUpA bhavati / jJAnaJcAtmarUpAdhAraM vinA na bhavati / tato jainapravacanaM caturvidhasaGke tiSThati / jainapravacanasya bhaktiM kartukAmena saGghasya bhaktiH karttavyA / saGgharakSaNena jainapravacanarakSA bhavati / yadi saGgho guNasampanno bhavati tarhi jainazAsanaM dRDhaM parairagharSaNIyaJca bhavati / ato jainazAsanabhaktirakSaNakartukAmena sAdhusAdhvIzrAvaka zrAvikANAM bhaktirakSaNe karttavye / jinazAsanasyA'smAkamupari paramopakAro'sti / tenaiva vayametaduccaiH padaM prApitAH / yadi jinazAsanaM nA'bhaviSyattarhi vayamiyatI bhUmiM na prApsyAma / ato'vazyaM jinazAsanasya sevA karttavyA / granthakAro'pi jinazAsanarNamuktimicchansAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikANAM bhaktiM kartumicchati / ata eva sa etatkulakaM racitavAn / asya pAThena te gurubhaktimAhAtmyaM jJAsyanti / tataH svajIvane gurubhaktibahumAnAdInAM prAdurbhAvaM kariSyanti / prAdurbhUtAzca tAndRDhatamAnkariSyanti / tataste ihabhavaparabhavasampadaH prApsyanti, paramparayA ca muktiM yAsyanti / evaM granthakRtA sAdhu khapAvI kevaLajJAna pAme che. pachI aghAti karma khapAvI mokSe jAya che. Ama A upadeza paralokamAM paNa hitakArI che. Ama A upadeza banne lokamAM hita karanAra che. A upadeza caturvidha saMghane Apyo che. saMgha sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA svarUpa che. jainapravacana dvAdazAMgIrUpa che. dvAdazAMgI zrutarUpa che. jJAna e AtmArUpI AdhAra vinA na hoya. mATe jainapravacana caturvidhasaMghamAM rahe che. jainapravacananI bhakti karavAnI icchAvALAe saMghanI bhakti karavI. saMghanI rakSA karavAthI jainapravacananI rakSA thAya che. jo saMgha guNasaMpanna hoya to jainazAsana daDha ane bIjA jene harAvI na zake evuM bane. mATe jainazAsananI bhakti ane rakSaNa karavAnI icchAvALAe sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnI bhakti ane rakSA karavI. jinazAsanano ApaNI upara parama upakAra che. teNe ja ApaNane A UMcA pade pahoMcADyA che. jo jinazAsana na hota to ApaNe ahIM sudhI AvyA na hota. mATe avazya jinazAsananI sevA karavI. graMthakAra paNa jinazAsananA RNamAMthI chUTavA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnI bhakti karavA icche che. mATe ja temaNe A kulaka racyuM che. AnA pAThathI teo gurubhaktinA mAhAbhyane jANaze. tethI potAnA jIvanamAM gurubhakti bahumAna vagerene pragaTAvaze ane te pragaTa thayA hoya to tene dRDha karaze. tethI teo Abhava ane parabhavanI saMpattio pAmaze. ane paraMparAe muktie
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 prakRtopadezaH saGi kSaptarUpo bhavati / sAdhvI-zrAvaka-zrAvikANAM sarveSAM hitakAmyayA'mupadezo dattaH / ataH sarvairenamupadezaM zrutvA tadbhAvArtho manasyavadhAraNIyastadanusAreNa ca svajIvanaM jIvitavyam / evaM kRte sati teSAmubhayalokahitaM bhaviSyati / / ayamupadezo granthakRtA saGkSepeNa kathitaH / yata etatkulakasya pramANaM catustrizatzlokapramitamasti / jagati sattvAH dvividhAH santi - saGkSeparucayo vistArarucayazca / saGkSiptaM zAstraM saGa kSeparucIJjIvAnupakaroti / vistRtaM zAstraM vistArarucIJjIvAnupakaroti / saGkSiptazAstre mukhyatattvAnAM nirUpaNamasti / vistRtazAstre prasaktAnuprasaktasarvatattvAnAM nirUpaNamasti / saGkSiptaM zAstraM jhaTityupAdeyaM bhavati / tena bodho'pi zIghraM jAyate / saGkSiptaM zAstraM mandaprajJAnAmupakArakaM bhavati / gurubhaktibahumAnAdInAM vistRtopadezo guruvandanabhASyapravacanasAroddhAra-dazavaikAlikasUtra-paJcavastuka-paJcAzaka-uttarAdhyayanasUtracandrakavedhyaka-prakIrNaka-adhyAtmakalpadrama-gurutattvavinizcayAdigrantheSu dRzyate / etatsarvagranthasArabhUtaM granthakRtedaM saGi kSaptaM zAstraM racitam / zabdapramANena saGkSipto'pyayaM grantho'rthapramANena mahAnasti / ata eSo grantho na sakadeva paThitvA moktavyaH, kintu punaH punarayaM granthaH paThanIyaH / matimadbhiretadgranthaH kaNThasthIkaraNIyaH, sUkSmabuddhyA tadarthazcintanIyaH, aidaMparyArthaM jaze. Ama graMthakAre sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA - e badhAnA hitanI icchAthI A upadeza Apyo che. mATe badhAye A upadeza sAMbhaLI teno bhAvArtha manamAM dhAravo ane tene anusAre potAnuM jIvana jIvavuM. Ama karavAthI temanuM banne lokamAM hita thaze. A upadeza graMthakAre saMkSepathI kahyo che. kemake A kulakanuM pramANa 34 zlokonuM che. jagatamAM jIvo be prakAranA che - saMkSeparucivALA ane vistArarucivALA. TUMkuM zAstra saMkSeparucivALA jIvo upara upakAra kare che. vistRtazAstra vistArarucivALA jIvo upara upakAra kare che. TUMkAzAstramAM mukhya mukhya bAbatonuM nirUpaNa karyuM hoya che. vistRtazAstramAM badhI bAbatono vistAra karyo hoya che. TUMku zAstra jaldIthI upAdeya bane che. tenAthI bodha paNa jaldIthI thAya che. TuMkuM zAstra maMdabuddhivALA jIvo upara upakAra kare che. gurubhaktibahumAna vagereno vistRta upadeza guruvaMdanabhASya-pravacanasAroddhAra-dazavaikAlikasUtra-paMcavastaka-paMcAzaka-uttarAdhyayanasUtra-candrakavedhyakapayannA-adhyAtmakalpadruma-gurutattvavinizcaya vagere graMthomAM dekhAya che. A badhA graMthonA sArarUpa A TuMko graMtha graMthakAre racyo che. A graMthanA zabdo bhale ochA hoya paNa eno artha ghaNo moTo che. mATe A graMtha ekavAra bhaNIne mUkI na devo, paNa vAraMvAra A graMtha bhaNavo. buddhizALIoe A graMtha gokhavo, sUkSma buddhithI tenA artha vicAravA, teno audaMparyArtha jANavo, A graMthamAM
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamavRttaM dvAtriMzattamavRttaJca / jJeyam, etadgranthoktA''cArAH svajIvane AcaraNIyAH / evaM kRte sati granthakartturetadgrantharacanaprayatnaH saphalo bhaviSyati // 30 // avataraNikA prakAreNA'pi ziSyeNa gurumanasi svavAsaH karttavyaH' iti bhAvaM pradarzayati mUlam - paraloyalAlaseNaM, kiM vA ihaloyamattasaraNeNaM / chAyA - - - evametasyopadezasyobhayalokahitAvahatvaM pradarzyA'dhunA 'yena kena paralokalAlasena, kiM vA ihalokamAtrasmaraNena / hRdayena athavA rodhAt, yathA tathA vA atra ziSyeNa // 31 // yena na AtmA sthApitaH, nijagurumanaH paGkaje bhramara iva / kiM tasya jIvitena, janmanA athavA dIkSayA ? // 32 // // yugmam // daNDAnvayaH ittha jeNa sIseNaM paraloyalAlaseNaM kiM vA ihaloyamattasaraNeNaM hiyaeNa ahava rohA jaha taha vA niyagurumaNapaMkayammi bhamaro vva appA na Thavio tassa jIvieNaM jammeNaM ahava dikhAe kiM ? ||31|| ||32|| || yugmam // hemacandrIyA vRttiH atra ihabhave, yena anirdiSTanAmnA, ziSyeNa hiyaeNa ahava rohA, jaha taha vA ittha sIseNaM // 31 // jeNa na appA Thavio, niyagurumaNapaMkayammi bhamarovva / kiM tassa jIvieNaM, jammeNaM ahava dikkhAe ? // 32 // // maM // 361 1 - - kahela AcAro potAnA jIvanamAM AcaravA. Ama karavAthI graMthakArano A graMtha racavAno prayatna saija thaze. ( 30 ) avataraNikA Ama 'A upadeza banne lokamAM hitakArI che' evuM batAvI have 'koI paNa rIte ziSye gurunA manamAM potAno vAsa karavo' e bhAva batAve che - zabdArtha - ahIM je ziSye paralokanI lAlasAthI ke mAtra AlokanA smaraNathI, hRdayathI ke parANe, athavA koI paNa rIte potAnA gurunA manarUpI kamaLamAM potAnI jAtane na sthApI tenA bhavana, 4nma } dIkSAthI zuM iAyaho ? arthAt muMI nahIM. (31) (32) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - jeNe hRdayamAM gurune sthApyA hoya te ziSya. guru
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 ziSyeNa kathamapi gurumanasi svAtmA sthApanIyaH / hRdayasthApitaguruNA, paralokalAlasena - paraH - ihalokApekSayA'nyaH, sa cAsau lokaH bhavazceti paralokaH, tatra lAlaso'tyabhilASuka iti paralokalAlasaH, teneti paralokalAlasena, kiMvA - athavA, ihalokamAtrasmaraNena - iha - dRzyamAno lokaH - bhava itIhalokaH, ihaloka evetIhalokamAtram, tasya smaraNamitIhalokamAtrasmaraNam , tenetIhalokamAtrasmaraNena, athaveti gamyam, hRdayena - bahumAnabhAvena, athavA - anyavikalpadyotanArtham, rodhAt - kasyacidbalAtkAreNa, yathA tathA - anuktavikalpajJApanArtham, vA - athavA, nijagurumanaHpaGkaje - nijaH - svakIyaH, sa cAsau guruH - ziSyahRdayakRtavAsa iti nijagaruH. tasya mana:-cittamiti nijagarumanaH, tadeva paGkajam - kamalamiti nijagurumanaHpaGkajam, tasminniti nijagurumanaHpaGkaje, bhramaraH - dvirephaH, iva - sadRzArthe, AtmA - svaH, na - niSedhe, sthApitaH - vAsitaH, tasya - guruhRdayA'kRtavAsasya ziSyasya, jIvitena - jIvanena, janmanA - mAtRkukSiniHsaraNarUpeNa, athavA - pakSAntaradyotanArtham, dIkSayA - pravrajyayA, kiM - praznArthe, prayojanamiti gamyam, na kimapItyarthaH / / ayaM zabdArthaH / adhunA vistarArthaH - yaH ziSyaH svahRdayakamale guruM vAsayati sa dhanyo'sti / tasya sarvapravRttiSu guroH prAdhAnyaM bhavati / sarvaprayatnaiH sa gurubhaktiM karoti / tasya sarvAH pravRttayo guvicchA'nusAriNyaH santi / sa gurvAjJApAlanAya yatate / kAmapi gurvAjJAM sa na pratikUlayati / yathA vane mayUra Agate sarve dvijihvAH palAyante tathA ziSyahRdaye gurAvAgate tasya sarve doSAH sarvaM duHkhaM sarvANi ca karmANi palAyante / tataH ziSyanA hRdayamAM vasyA hoya. A bhavamAM je ziSya parabhavanI abhilASAthI ke mAtra Alokane yAda karIne, bahumAnabhAvathI ke koInA baLAtkArathI, athavA koI paNa rIte potAno AtmA potAnA gurunA manarUpI kamaLamAM na sthApyo tenA jIvanathI, janmathI ke dIkSAthI zuM phAyado ? arthAta kaMI nahIM, A mAtra zabdono artha kahyo. have vistRta artha kahuM chuM - je ziSya potAnA hRdayakamaLamAM gurune vasAve che te dhanyavAdane pAtra che. tenI badhI pravRttiomAM gurunI pradhAnatA hoya che. badhA prayatnothI te gurubhakti kare che. tenI badhI pravRttio gurunI icchAne anusaranArI hoya che. te gurunI AjJAne pALavAno yatna kare che. te gurunI koI paNa AjJAne utthApato nathI. jema vanamAM mora Ave ane badhA sApo bhAgI jAya tema ziSyanA hRdayamAM guru Ave eTale tenA badhA doSo, badhA duHkho ane badhA karmo
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruhRdayakRtavAsaH ziSyo dhanyatamaH / kramazaH sa vizudhyati / durgandhisthAne yadi surabhi kusumamAnIyate tarhi tasyA''modaM dazasu dikSu prasarati / evaM ziSyahRdaye gurupuSpa AnIte ziSyajIvane guNasurabhigandhaH prasarati / itthaM yadi ziSyaH svahRdaye guruM vAsayati tarhi prabhUtaM lAbhaM prApnoti / tataH sa bhAgyazAlI bhavati / ataH sa dhanya ucyate / yaH ziSyo guruhRdayakamale vasati sa tu dhanyatamo'sti / sa sarvaprayatnairguruM prasannaM karoti / gurorhRdayAzIH sa prApnoti / tena tasya sarvA vipado nazyanti / sa sarvAH sampadaH prApnoti / yathA mAtA bAlakacintAM karoti tathA gurustasya sarvAM cintAM karoti / yathA sugandhyapavarake pravizannaraH saurabhamayo bhavati, tathA guruhRdaye vasan ziSyo guNamayo bhavati / ziSyasya tu gurureka evA''rAdhanIyo'sti / atastasya hRdaye gurorvAsaH sukaraH / gurostvaneke ziSyAH santi / teSAM sarveSAM yogakSemAH guruNA karttavyAH, teSu sarveSu satsvapi yaH ziSyo guruhRdayakamale vasati so'dhikaH puNyazAlI bhavati / ataH sa dhanyatama ucyate / yo guvicchAnusAreNa jIvanaM jIvati sa eva guruhRdaye vastuM zaknoti / gurvicchAnusAreNa jIvanaM jIvataH pade pade Rddhi-siddhi-samRddhayo bhavanti / nedaM svamanISikA-vijRmbhitam, yaduktam siddhAnte - bhAgI jAya che. tethI krame karI te vizuddha thAya che. durgadhavALA sthaLe jo sugaMdhI phUla lavAya to tenI sugaMdha daza dizAomAM phelAya. ema ziSyanA hRdayamAM gururUpI phUla lavAya to ziSyanA jIvanamAM guNonI sugaMdha pasare. Ama ziSya jo potAnA hRdayamAM gurune vasAve to tene ghaNo lAbha thAya. tethI te bhAgyazALI bane mATe te dhanya kahevAya che. je ziSya gurunA hRdayamAM vase che te vadhu dhanyavAdane pAtra che. te badhA prayatnothI gurune prasanna kare che. gurunA hRdayanA AzirvAda te pAme che. tenAthI tenI badhI vipattio nAza pAme che. tene badhI saMpattio maLe che. jema mAtA bALakanI ciMtA kare che tema guru tenI badhI ciMtA kare che. jema sugaMdhi oraDAmAM pesanAra mANasa sugaMdhamaya bane che tema gurunA hRdayamAM vasato ziSya guNamaya bane che. ziSya mATe to guru eka ja ArAdhya che. ethI enA hRdayamAM guruno vAsa thavo sahelo che. gurune to aneka ziSyo che. te badhAnA yogakSema gurue karavAnA hoya che. te badhA hovA chatAM je ziSya gurunA hRdayakamaLamAM vase che te vadhu puNyazALI che. mATe te vadhu dhanya che. gurunI icchA mujaba jIvanAro ja gurunA hRdayamAM vasI zake che. gurunI icchA pramANe jIvana jIvanArAne Dagalene pagale Rddhi, siddhi, samRddhi maLe che. A meM potAnI buddhithI vicArIne nathI
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 ziSyeNa gurumanaHkamale bhramaravadvasanIyam / 1dhannA te jIyaloe, guravo nivasaMti jANa hiyayaMmi / dhannANavi so dhanno, gurUNa hiyayaMmi nivasai jo u // ' evaM guruhRdayakRtavAsaH ziSyo dhanyAtidhanyo bhavati / ata evAsminzlokayugme ziSyebhyo guruhRdaye vAsakaraNopadezo dattaH / bhramaraH kamale vasati / kamalagataM madhu sa pibati / sa puSpaM na pIDayati / sa kamale'tyAsakto bhavati / kamalaM vimucyA'nyatra na gacchati / kadAcitkamalagatamadhupAnamagnaH sa bhramaraH sandhyAkAlaM na janAti / tataH kamale mukulite sa bhramaro baddho bhavati / dvitIyadine sUryodgamanAnantaraM kamale vikasite eva sa bahirnirgantuM zaknoti / evaM bhramaraH kamale'tIvAbhiSvakto bhavati / itthameva sarvaiH ziSyaiH svAtmA svaguruhRdayakamale sthApanIyaH / gurugataguNamakarandaM ziSyeNa pAtavyam / na ca tena svapravRttyA kadApi gurormanasi khedaH kAraNIyaH / tena sadA gurvicchApAlanaraktena bhavitavyam / tena guruH kadApi na moktavyaH / tena guruM vimucyA'nyatra na gantavyam / gurubhaktau tena svAtmA vismarttavyaH / tena sarvatra gurureva mukhyaH kartavyaH, svAtmA sarvatra upasarjanIkarttavyaH / evaM kahyuM. zAstramAM kahyuM che ke - "jemanA hRdayamAM guru vase che te jIvo jIvalokamAM dhanya che, je gurunA hRdayamAM vase che te dhanyo karatA paNa vadhu dhanya che." Ama gurunA hRdayamAM rahenAra ziSya banyAtidhanya bane che. mATe ja A be zlokamAM ziSyone gurunA hRdayamAM vasavAno upadeza Apyo che. bhamaro kamaLamAM rahe che. kamaLamAM raheluM madha te pIve che. te puSpane pIDA nathI karato. te kamaLamAM khUba Asakta hoya che. te kamaLa choDI bIje nathI jato. kadAca kamaLamAM rahela madha pIvAmAM magna te bhamarAne khabara na paDe ke sAMja paDI gaI to te kamaLa bIDAtA bhamaro aMdara purAya jAya che. bIjA divase sUryodaya thayA pachI kamaLa vikasita thAya tyAre ja te bahAra nIkaLI zake che. Ama bhamaro kamaLa upara ati Asakta hoya che. e ja rIte badhA ziSyoe potAnI jAta gurunA hRdayakamaLamAM sthApavI. gurumAM rahelA guNorUpI madha teNe pIvuM. teNe potAnI pravRttithI kyAreya gurune kheda na karAvavo. teNe haMmezA gurunI icchAnuM pAlana karavAmAM rakta rahevuM. teNe gurune kyAreya choDavA nahI. teNe gurune choDI bIje na javuM. gurunI bhaktimAM teNe jAtane bhUlI javI. 1. dhanyAste jIvaloke, guravaH nivasanti yeSAM hRdaye / dhanyebhyo'pi saH dhanyaH, gurUNAM hRdaye nivasati yastu //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ paralokalAlasayA'pi svAtmA guruhRdaye vAsanIyaH / 365 kRte sati tasya vAso guruhRdaye bhavati / guruhRdaye vasanArthaM ziSyeNa svahRdayaM gurave'rpaNIyam / tena svatantreNa bhUtvA na kutrA'pi pravartanIyam / sarvakAryeSu tena gurupAratantryaM svIkarttavyam / yaH saMsAraM tyajati sa sAdhurbhavati / yo manastyajati sa ziSyo bhvti| saMsAratyAgo dravyadIkSArUpo bhavati / manastyAga eva bhAvadIkSA / yathA kSIre jalasya svatantramastitvaM na bhavati, tattatra vilInaM bhavati tathA gurumanasaH pRthag ziSyamano'stitvaM na bhavati / tattatra vilInaM bhavati / ziSyeNa paralokalAlasayA'pi svAtmA guruhRdaye vAsitavyaH / guruhRdaye svAtmasthApane kadAcitziSyasya manasi paralokavAJchA hetubhUtA syAt / sa evaM cintayet - 'ihabhave yadi gururArAddho bhaviSyati tarhi tajjanyapuNyena paraloke mama sugatirbhAvinI / tatra manasi cintite satyeva mama sarvakAryANi setsyanti / sarve mama sevAM kariSyanti / mayA samRddhiH prApsyate / evamAdiparalokasambandhISTasiddhyarthaM ziSyo gurubhaktiM kuryAt / tathA ca svAtmAnaM guruhRdaye vAsayet / tathApi sa prazasyo'sti / tasya kalyANaM bhaviSyati / teNe badhe gurune ja AgaLa karavA, potAnI jAtane badhe gauNa karavI. Ama karavAthI gurunA hRdayamAM teno vAsa thAya che. gurunA hRdayamAM vasavA ziSya potAnuM hRdaya gurune ApavuM. teNe svataMtra rIte kyAMya pravRtti na karavI, badhA kAryomAM teNe gurune parAdhIna banavuM. je saMsArane choDe che te sAdhu thAya che, je manane choDe che te ziSya thAya che. saMsArane choDavo e dravyadIkSA che, manane choDavuM e bhAvadIkSA che. jema dUdhamAM pANInuM svataMtra astitva nathI hotuM, te temAM ekameka thaI jAya che, tema gurunA mana karatA juduM ziSyanuM mana nathI hotuM, te temAM bhaLI gayuM hoya che. ziSya parabhavanI abhilASAthI paNa potAno AtmA gurunA hRdayamAM sthApavo. gurunA hRdayamAM jAtane sthApavA pAchaLa kadAca ziSyanA manamAM paralokanI icchA hoya. te ema vicAre ke, "AbhavamAM jo gurunI ArAdhanA karI haze to tenAthI pedA thayela puNyathI parabhavamAM mArI sadgati thaze. tyAM manamAM vicAravA mAtrathI ja mArA badhA kAryo pUrA thaze. badhA mArI sevA karaze. ane samRddhi maLaze." A ane AvA bIjA parabhavasaMbaMdhI iSTone meLavavA ziSya gurubhakti kare. tema karIne potAne gurunA hRdayamAM vasAve. chatAM paNa te prazaMsApAtra che. tenuM kalyANa thaze.
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ihalokeSTasiddhyarthamapi svAtmA guruhRdaye sthApanIyaH / kadAcicchiSya ihalokamAtreSTasiddhyarthaM svAtmAnaM guruhRdaye vAsayet / sa evaM vicArayet - 'yadyahaM gurubhaktiM kariSyAmi tarhi gururmayi prasanno bhaviSyati / tato mama sarvANi vAJchitAni pUrayiSyati / mahyaM zobhanAnyannapAnAni dAsyati / mahyaM zobhAnAni cAturmAsakSetrANi dAsyati / mahyaM ziSyasampadaM dAsyati / jane mama guNAnprazaMsiSyati / mama doSAH pracchannA bhaviSyanti / gururmama tarjanAM na kariSyati / gururmama mitraM bhaviSyati / loke mama yazaH prasariSyati / sadA gurusevAyAM magno'haM sarvatra prasiddho bhaviSyAmi / guruH svapaTTe mAM sthApayiSyati / gururmA zAstrANi pAThayiSyati / gururmahyaM padavI dAsyati / gurusevAbaddhapuNyodayena mama labdhi-Rddhi-siddhi-samRddhayo bhaviSyanti / gururmahyaM mantrANi dAsyati gururmAmajJAtAnAmnAyA-jJApayiSyati / mama saMyamajIvanaM nirvighnaM bhaviSyati / mama saMyamajIvanaM niraticAraM bhaviSyati / evaM mamehalokaH sukhapUrNo bhaviSyati / ' manogatairevamAdibhirbhAvaiH sa gurubhaktiM kuryAt / tatazca guruhRdaye tasya vAso bhavet / tathApi sa zobhanaH / tasya zreyo bhaviSyati / kazcicchiSyo hArdikabahumAnena gurubhaktiM kuryAt / sa evaM cintayet - guruNA bhavasamudre nimajjannahaM pravrajyAnodAnenoddhRtaH / mahyaM mokSamArgaH darzitaH / mahyaM kyAreka ziSya mAtra A bhavanA iSTo meLavavA potAne gurunA hRdayamAM vasAve. te ema vicAre ke. "jo huM gurubhakti karIza to guru mArI upara prasanna thaze. tethI mArA badhA vAMchito pUrA karaze. mane sArA AhAra-pANI Apaze. comAsA mATe mane sArA kSetro Apaze. mane ziSyo karI Apaze. lokomAM mArA guNa gAze. mArA doSo DhaMkAI jaze. guru mane Thapako nahIM Ape. guru mArA mitra banaze. lokomAM mAro yaza phelAze. sadA gurusevAmAM DUbelo huM badhe prasiddha banIza. guru mane potAnI pATe sthApaze. guru mane zAstro bhaNAvaze. guru mane padavI Apaze. gurusevAthI baMdhAyelA puNyathI mane labdhi, Rddhi, siddhi ane samRddhi maLaze. guru mane maMtro Apaze. guru mane nahIM jANelA AmnAyo jaNAvaze. mArA saMyamajIvanamAM koI vighna nahIM Ave. mAruM saMyama jIvana aticAra vinAnuM thaze. Ama mAro A bhava sukhathI bharapUra thaze." manamAM rahelA A ane AvA bIjA bhAvothI te gurubhakti kare. tethI gurunA hRdayamAM teno vAsa thAya. to paNa te sAro che. tenuM kalyANa thaze. koIka ziSya hRdayanA bahumAnabhAvathI gurubhakti kare. te ema vicAre - "saMsAra samudramAM DUbatA ane gurue dIkSArUpI nAvaDI ApI bacAvyo. mane mokSamArga batAvyo.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ hArdikabhAvenA'pi svAtmA guruhRdaye sthApanIyaH / 367 grahaNA''sevanazikSe datte / mahyaM zAstrANi pAThitAni / ahamupadhAnaM kAritaH / mahyaM padavI drattA | mA~ ziSya parivAro dratta: | guru: prAyazcittapraddAnena mAM vizodhati | gurunA sArAvIradvimirapAmyoDae fkSataH | guru mana mo mitItaH | guru mana muniTIkRtaa| guruNA pazorapi pazurahaM saMyamIkRtaH / adhamAdhamo'pyahaM guruNottamaH kRtaH / evamAdibhiH prakArairguruNA'haM bahUpakRtaH / yadi guruNA saha mama saMyogo nA'bhaviSyattarhi mama kA gatirabhaviSyat ? saMsAradAvAnalo mAmadhakSyat / rAgadveSanIraM mAmaplAvayiSyat / ato gururmama paramopakAryasti / ato guroH prabhUtamRNaM mayi varttate / sarvaprayatnairmayArNamokSArthaM yatanIyam / yAvajjIvaM gurubhaktikaraNe'pi gurukRtopakArasya pratyupakAro mayA kartuM na vacaH | to mayA sA rumaminena vitavyam | vimAiimaedimAvai sa gurusevAM karoti / tatazca guruhRdaye tasya vAso bhavati / evaM tasya ziSyasyA'vazyaM maGgalaM bhaviSyati | ___ kazcicchiSyo manAgavinayI syAt / sa svayaM gurubhaktau na pravarttate / guruNA ratnAdhikena vA sa prasahya gurubhaktau niyojyate / gurubhaktyakaraNena bhaviSyata ihabhavaparabhavA'pAyAndarzayitvA mane grahaNazikSA-AsevanazikSA ApI. mane zAstro bhaNAvyA. mane joga karAvyA. mane padavI ApI. mane ziSyo karI ApyA. guru prAyazcitta ApIne mane zuddha kare che. gurue sAraNA-vAraNA vagere vaDe apAyothI mAruM rakSaNa karyuM. gurue mAro saMsAra sImita karyo. gurue mAro mokSa najIka karyo. pazu karatA paNa pazu evA mane gurue dIkSA ApI. adhamAdhama evA mane gurue uttama banAvyo. A ane AvI bIjI aneka rIte gurue mArI upara ghaNA upakAra karyA. jo mane guru na maLyA hota to mAruM zuM thAta ? saMsArarUpI dAvAnaLamAM huM saLagI jAta. rAgadveSarUpI pANI mane DUbADI nAkhata. mATe guru mArA parama upakArI che. mATe gurunuM mArI upara ghaNuM RNa che. badhA prayatno vaDe mAre RNamAMthI mukta thavA prayatna karavo joIe. saMpUrNa jIvanabhara gurubhakti karavA chatAM paNa gurue karelA upakArano badalo huM vALI nahIM zakuM. mATe mAre haMmezA gurubhaktimAM DubelA rahevuM joIe." AvA prakAranA hArdika bhAvothI te gurunI sevA kare che. tethI gurunA hRdayamAM teno vAsa thAya che. Ama te ziSyanuM avazya kalyANa thAya che. koIka ziSya thoDo avinayI hoya. te pote gurubhakti na karato hoya. guru ke vaDila sAdhu tene parANe gurubhaktimAM joDe. gurubhakti na karavAthI thatA Abhava-parabhavanA
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 prasahyA'pi svAtmA gurubhaktau niyojyaH / guruH prasabhaM tena gurubhaktiM kArayati / atra tasya manAgapi svArtho nAsti / ziSyahitabuddhayaiva sa evaM nodayati / guruNA daryamANA apAyA evaMprakArAH syuH / 'yadi tvaM gurubhakti na kariSyasi tarhi tava jJAnAvaraNakSayopazamo na vardhiSyate / tava ziSyapadavyAdikaM na bhaviSyati / loke tava nindA bhaviSyati / tava ko'pi prabhAvo na bhaviSyati / sarvaprakAraistava hAnirbhaviSyati / atItakAle yena yena gurubhaktiH kRtA sa sa kalyANabhAgabhavat yena yena ca gurubhaktirupekSitA sa sa duHkhabhAgabhavat / ' ityAdInihabhavA'pAyA~stasmai darzayanti / parabhavApAyAstvevaMprakArAH syuH - 'yadi tvaM gurubhaktiM na kariSyasi tarhi puNyavihIno bhaviSyasi / tato tava durgatirbhaviSyati kadAcitsadgatirbhaviSyati tadyapi kumAnuSatvaM kudevatvaM vA prApsyasi / tatra sarvatra duHkhAni prApsyasi / na ca kAnicidapi tava manovAJchitAni setsyanti / tvaM sarvatrA'nAdeyavacano bhaviSyasi / janastvaM hasiSyase / ' evamAdInparabhavA'pAyA~stasmai darzayanti / evamapAyeSu darziteSu sa tebhyo bibhyati / tato bhayAt sa gurubhaktiM karoti / yadyapyasya ziSyasya hRdaye gurubhaktibhAvo nAsti, kevalaM bhayAdanyadarzitApAyebhyazca sa dravyata eva gurubhaktiM karoti apAyo batAvIne guru parANe tenI pAse gurubhakti karAve. AmAM temano jarAya svArtha nathI hoto. mAtra ziSyanA hitanI buddhithI ja teo A pramANe preraNA kare che. guru A pramANe apAyo batAve che - "jo tuM gurubhakti nahIM kare to tAro jJAnAvaraNakarmano kSayopazama nahIM vadhe. tane ziSya, padavI vagere nahIM maLe. lokamAM tArI niMdA thaze. tAro koI prabhAva nahIM paDe. badhI rIte tane nukasAna thaze. bhUtakALamAM jeNe jeNe gurubhakti karI che te kalyANanA bhAgI thayA. ane jeNe jeNe gurubhaktinI upekSA karI te te duHkhI thayA." AvA AbhavanA apAyo tene batAve. parabhavanA apAyo AvA hoya - 'jo tuM gurubhakti nahIM kare to puNya vinAno thaIza. tethI tArI durgati thaze. kadAca sadgatimAM jaIza to paNa kharAba manuSyabhavomAM ane kharAba devonA bhavomAM jaIza. tyAM badhe duHkho maLaze. tArA mananI koI paNa icchA pUrI nahIM thAya. tAruM koI mAnaze nahIM. loko tArI majAka uDAvaze." AvA prakAranA parabhavanA apAyo tene batAve che. Ama apAyo batAvavAthI te tenAthI Dare che. tethI bhayathI parANe gurubhakti kare che. jo ke A ziSyanA hRdayamAM gurubhaktibhAva nathI mAtra bhayathI ane bIjAe batAvelA nukasAnone lIdhe te dravyathI ja gurubhakti kare che, chatAM paNa tenuM kalyANa ja
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathAkathaJcidapi svAtmA guruhRdaye vAsanIyaH / tathApi tasya bhadrameva bhaviSyati / yena kenA'pi bhAvena mukhe kSipto modako madhura eva bhavati / tathA yena kenA'pi bhAvena kRtA gurubhaktiH satphalameva dadAti / evaM prasabhaM gurubhaktiM kurvANo'pi ziSyo guruhRdaye vasati / tatazca tasyA'pi nizcitaM zreyo bhavati / ___ kazcicchiSya IrSNayA gurubhaktiM karoti / tadyathA - 'yadi sa gurubhaktiM kRtvA guruhRdaye vasati tahiM na tasmAddhIno'smi / ahaM tato'dhikAM gurubhaktiM kRtvA guruM prasAdya taddhRdaye sthAnaM prApsyAmi / ' evaM yadi mAneAmizrabhAvena sa gurubhaktiM kRtvA guruhRdaye vasati tadyapi tasya kalyANaM bhavati / kazcicchiSyo mAyayA gurubhaktiM karoti / sa svamanogatabhAvamAvRtya bahirvRtyA gurubhakti karoti / tadbhaktyA guruH prasIdati / tato gurvanumatyA sa sveSTakAryaM karoti / evaM sa kevalaM svakAryakaraNArthameva gurubhaktiM karoti, na tu bahumAnabhAvena, tacchUnyatvAt tasya / svakRtabhaktyA sa guruhRdaye sthAna prApnoti / sa yadi mAyAyA nivarttate tarhi tasyApi bhadraM bhavati / kazcicchiSyo lobhena gurubhaktiM kuryAt / 'yadyahaM gurubhaktiM kariSyAmi tarhi gururmA thAya che. koI paNa bhAvathI moDhAmAM naMkhAyelo lADavo mITho ja lAge che. tema koI paNa bhAvathI karelI gurubhakti sAruM phaLa ja Ape che. Ama parANe gurubhakti karanAro ziSya paNa gurunA hRdayamAM vase che. tethI tenuM paNa avazya kalyANa thAya che. koIka ziSya irSyAthI gurubhakti kare. te A rIte-"jo te gurubhakti karIne gurunA hRdayamAM vasato hoya to huM tenAthI ocho nathI. huM tenAthI vadhu gurubhakti karIne gurune khuza karIne temanA hRdayamAM sthAna meLavIza." Ama jo mAna-irSAthI mizrita bhAvathI te gurubhakti karIne gurunA hRdayamAM vase to paNa tenuM kalyANa thAya che. koIka ziSya mAyAthI gurubhakti kare che. te potAnA mananA bhAva chupAvIne bahArathI gurubhakti kare che. tenI bhaktithI guru khuza thAya che. pachI gurunI rajA laI te potAnuM mananuM dhAryuM kare che. Ama te mAtra potAnuM kArya kaDhAvavA mATe ja gurubhakti kare che, bahumAnabhAvathI nahIM, kemake tenA hRdayamAM bahumAnabhAva che ja nahIM. pote karelI gurubhaktithI te gurunA hRdayamAM sthAna pAme che. te jo mAyAthI pAcho phare to tenuM paNa kalyANa thAya. koIka ziSya lobhathI gurubhakti kare. "jo huM gurubhakti karIza to guru ghaNA ane
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 guruhRdaye'prAptasthAnasya ziSyasya jIvitajanmadIkSA niSphalAH / pracuraM zobhanaJca bhaktapAnavastrapAtropadhizayyAdikaM dAsyati / ' evaM rasagRddhyA vastrAdisaGgrahakaraNAya ca sa gurubhaktiM karoti / evamapi guruhRdaye tasya vAso bhavati / so'pi kalyANakAryeva bhavati / evaM guruhRdaye ziSyakRtavAsasyA'nye'pi prakArA jJeyAH / yena kenA'pi prakAreNa ziSyeNa yadi guruhRdaye svAtmA sthApitastarhi tasya zreya eva bhavati / etaddyotanArthameva zloke 'yathA-tathA' zabdAvupanyastau / ___ yadyapi gurubhaktiH paramapuruSArthasiddhyarthameva karttavyA, tathApyatra yena kenApi prakAreNa gurubhaktikaraNopadezaH sUcito yataH kenA'pi prakAreNa yena ziSyeNa sakRt guruhRdaye sthAnaM prAptaM tasya sarve doSA gurumAhAtmyAdapagamiSyanti / tatazcirAdacirAdvA tasyA'vazyaM zreyo bhaviSyati / uparyuktA'nyatamaprakAreNA'pi yena ziSyeNa svAtmA guruhRdaye na sthApitastasya kiM syAditi dvAtriMzattamazlokottarArdhena darzayati / aprAptaguruhRdayasthAnasya ziSyasya jIvitaM, janma dIkSA ca sarvamapi niSphalaM bhavati / atra jIvitazabdena saMyamajIvanaM grAhyam / saMyamajIvane sAdhomukhyA pravRttirguruhRdayavasanapravRttirbhavati / tadarthameva ca sa zeSAH sarvAH s||2|| bhADA2, pAll, vastra, pAtra, 75pi, zayyA pore mApaze', sAma, viyArI rasagRddhithI vastra vagereno saMgraha karavA te gurubhakti kare. Ama karavA chatAM gurunA hRdayamAM teno vAsa thAya che. te paNa kalyANakArI ja bane che. Ama gurunA hRdayamAM ziSyane vasavAnA bIjA prakAro paNa jANI levA. koI paNa rIte ziSya jo gurunA hRdayamAM potAnI jAtane sthApe to tenuM kalyANa ja thAya. A batAvavA mATe ja zlokamAM 'yathA-tathA' zabda mUkyA che. jo ke gurubhakti mokSa mATe ja karavAnI che chatAM paNa ahIM koI paNa rIte gurubhakti karavAnA upadezanuM sUcana karyuM che, kemake koI paNa prakAre je ziSya ekavAra gurunA hRdayamAM sthAna meLavyuM tenA badhA doSo gurunA prabhAvathI cAlyA jaze. tethI vaheluM-moDuM tenuM avazya kalyANa thaze. upara jaNAvelA prakAromAMthI koI paNa rIte je ziSya gurunA hRdayamAM nathI vasato tenuM zuM thAya e 32mA zlokanA uttarArdhathI jaNAve che. jeNe gurunA hRdayamAM vAsa nA kAryo te ziSyanA jIvana, janma ane dIkSA badhuM ya nakkAmuM jAya che. ahIM jIvana eTale saMyamajIvana samajavuM. saMyamajIvanamAM sAdhunI mukhya pravRtti gurunA hRdayamAM vasavAnI
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruhRdaye'prAptasthAnasya jIvitajanmadIkSA niSphalAH / 371 pravRttI: karoti / yadi sa svecchayA'nyAH pravRttI: karoti na ca guruhRdaye vasati tarhi tasya sarvAH pravRttayo nirarthikA jJeyAH / evaM guruhRdayavAsaM vinA tasya saMyamajIvanaM nitaM mavati | tasya janmA'pi niSphalameva / atra janmazabdena narabhavo grAhyaH / narabhave eva dharmasya sampUrNA''rAdhanA bhavati / narabhave eva saMyamaM prApya kSapakazreNimAruhya jIvaH sidhyati / anyAsa tisaSa gatiSa sampUrNadharmArAdhanA na bhavati / na ca tataH kazcitsidhyati / ato narabhavaM prApya siddhisAdhanaiva karttavyA, siddhisAdhanAyA mUlaM guruhRdayavAsaH / yadi guruhRdaye vAso na labdhastahi siddhirna bhavati / tatazcAnantakAlAtprApto darlabho'pi narabhavo niSphalo bhavati / ___dIkSA'vasare mumukSuH sarvasAMsArikasambandhA~styajati / sa jananI-janaka-svajana-gRhadhanAdikaM sarvaM tyajati / ayaM tyAgo na sukaraH / kazcidvirala eva taM kartuM zaknoti / dIkSAnantaraM tena svamanastyaktvA guruhRdayavAsArthaM prayatanIyam / yadi ziSyaH svamanastyaktuM na zaknoti tarhi guruhRdayavAsaM nApnoti / yadi guruhRdayavAso na prAptastarhi tatkRtaduSkaratamatyAgo'pi nirarthako bhavati / evaM tasya dIkSA'pi moghIbhavati / hoya. tenI mATe ja te bAkInI badhI pravRtti kare. jo te svecchAthI bIjI pravRttio kare ane gurunA hRdayamAM na vase to tenI badhI pravRttio nakAmI thAya che. Ama gurunA hRdayamAM vasyA vinA tenuM saMyamajIvana nakAmuM jAya che. teno janma paNa nakAmo ja che. ahIM janma eTale manuSyabhava. manuSyabhavamAM ja dharmanI saMpUrNa ArAdhanA thAya che. manuSyabhavamAM ja saMyama pAmI kSapakazreNI mAMDI jIva siddha thAya che. bAkInI traNa gatiomAM dharmanI saMpUrNa ArAdhanA nathI. te gatiomAMthI koI mokSe jatuM nathI. mATe manuSyabhava pAmIne mokSanI sAdhanA ja karavI joIe. mokSanI sAdhanAnuM mULa gurunA hRdayamAM vAsa che. jo gurunA hRdayamAM vAsa na maLe to mokSa na thAya. tethI anaMtakALe maLelo durlabha paNa manuSyabhava nakAmo jAya. dIkSA vakhate mumukSu badhA sAMsArikasaMbaMdhone tyaje che. te mAtA-pitA-svajano-gharadhana vagere badhuM choDe che. A badhuM choDavuM saheluM nathI. koI virala jIva ja te choDI zake che. dIkSA pachI teNe potAnA manano tyAga karI gurunA hRdayamAM vasavAno prayatna karavo joIe. jo ziSya potAnA manane na choDI zake to tene gurunA hRdayamAM vAsa na maLe. jo tene gurunA hRdayamAM vAsa na maLe to teNe karelo ati muzkela evo saMsArano tyAga paNa nakAmo jAya che. Ama tenI dIkSA paNa nakAmI jAya che.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 trayastriMzattamaM vRttm| svakAryA'karaNazIlaM vastu niSphalIbhavati / yena ziSyeNa guruhRdaye vAso na kRtaH tasya jIvitajanmadIkSAH muktiprAptirUpaM svakAryaM na kurvanti / atastA niSphalA bhavanti / __ asminzlokayugme granthakRtA vyatirekeNopadezo dattaH / akRtaguruhRdayavAsasya ziSyasya jIvitajanmadIkSAnAM niSphalatvapradarzanena tairidaM sUcitaM yat - kRtaguruhRdayavAsasyaiva ziSyasya jIvitajanmadIkSAH saphalA bhavanti / ato jIvitajanmadIkSAsAphalyakAkSiNA ziSyeNA'vazyaM sarvaprayatnena guruhRdaye vAsaH karttavyaH // 31 // // 32 // avataraNikA - evaM jIvitajanmadIkSAsAphalyopAyabhUtaM guruhRdayavAsamupadizyA'dhunA'ntimamupadezaM dadAti - mUlam - juttAjuttaviyAro, guruANAe na jujjae kAuM / daivAo maMgulaM puNa, jai hujjA taMpi kallANaM // 33 // chAyA - yuktAyuktavicAraH, gurvAjJAyAM na yujyate kartum / daivAt maGgalaM punaH, yadi bhavet tadapi kalyANam // 33 // daNDAnvayaH - guruANAe juttAjuttaviyAro kAuM na jujjae, jai puNa daivAo maMgulaM hujjA taMpi kallANaM // 33 // hemacandrIyA vRttiH - gurvAjJAyAm - guroH - tIrthaGkarapratinidheH AjJA - Adeza potAnA kAryane nahIM karanArI vastu nakAmI kahevAya che. je ziSya gurunA hRdayamAM vAsa na karyo tenA jIvana, janma ane dIkSA mokSanI prAptirUpa potAnuM kArya nathI karatA. tethI te niSphaLa thAya che. - A be zlokomAM graMthakAre vyatirekathI upadeza Apyo che. gurunA hRdayamAM jeNe vAsa nathI karyo evA ziSyanA jIvana-janma-dIkSA nakAmA che" ema kahIne temaNe evuM sUcavyuM che ke "gurunA hRdayamAM vasanArAnA ja jIvana-janma-dIkSA saphaLa che." mATe jIvanajanma-dIkSAnI saphaLatA icchanArA ziSya avazya badhA prayatnapUrvaka gurunA hRdayamAM vAsa 42vo. (31) (32) avataraNikA - Ama gurunA hRdayamAM vAsane jIvana, janma ane dIkSAnI saphaLatAnA upAyarUpa batAvI have chello upadeza Ape che - zabdArtha - gurunI AjJAmAM yogya-ayogyano vicAra karavo barAbara nathI. jo nasIbajoge kharAba thAya to te paNa kalyANarUpa thAya (33) hemacandrIya vRttino bhAvArtha - guru eTale bhagavAnanA pratinidhi. gurunI AjJAmAM
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurvAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro na karttavyaH / 373 iti gurvAjJA, tasyAm iti gurvAjJAyAm, yuktAyuktavicAram - yuktA - yuktisaGgatA, na yukteti ayuktA, yuktA cAyuktA ceti yuktAyukte, tayorvicAraH - cintanamiti yuktAyuktavicAraH, tamiti yuktAyuktavicAram, kartuM - cintayituM, na - niSedhe, yujyate - ghaTate, yadi - sambhAvane, punaH-samuccayArthe, daivAt - karmodayalakSaNAt, maGagulam - dezIzabdo'yaM, azubhamityarthaH, bhavet-syAt, tat - azubham, api - zubhaM tu kalyANarUpaM jAyate eva, azubhamapi kalyANarUpaM jAyate iti dyotanArtham, kalyANam - zreyorUpaM, bhavedityadhyAhAryam / adhunA vistarA'vasaraH - upAdhyAyapRSTapraznAnAmuttarANi chAtrA dadati / upAdhyAyasteSAM yuktAyuktatvaM vicArayati, yata upAdhyAyo vizAlaprajJo'sti, chAtrabuddhistvalpA bhavati / yadi ziSyo gurvAjJAyAM yuktAyuktatvavicAraM karoti tarhi tenedaM jJApitaM bhavati yattasya prajJA guruprajJAyA adhikA'sti / tatazca guroranAdaro bhavati / ziSyasya sarvAH pravRttayo gurumAhAtmyapradarzikAH syuH / tAsu kutrA'pi guruhInatAdarzanaM na bhavet / evaM gurvAjJAyA upari vicArakaraNena ziSyeNa gurorAzAtanA kRtA / sA ca mahAnarthadAyikA'sti / ataH zreyaskAmena gurvAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro na karttavyaH / yaduktaM catuzcatvAriMzadadhikacaturdazazatagranthanirmAtRbhiH zrIharibhadrasUribhiH paJcAzakaprakaraNe dvAdaze sAmAcArIpaJcAzake - ''kappAkappe pariNiTThiyassa, ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjamatavaDgassa u, avigappeNaM A barAbara che ke nahIM evo vicAra karavo barAbara nathI. jo koI karmodayane lIdhe kharAba thAya to te paNa kalyANarUpa ja thAya. have vistAra karIe chIe. zikSake pUchelA praznonA vidyArthIo javAba Ape che. zikSaka temAM sAcA-khoTAno vicAra kare che, kemake zikSaka vizALa buddhivALA che, vidyArthIonI buddhi ochI hoya che. jo ziSya gurunI AjJAmAM sAcA-khoTAno vicAra kare to teNe ema jaNAvyuM ke tenI buddhi gurunI buddhi karatA vadhu che. tethI guruno anAdara thAya che. ziSyanI badhI pravRttio gurunuM mahattva batAvanArI hoya. temAM kyAMya paNa guru utaratA na dekhAvA joIe. Ama gurunI AjJA upara vicAra karIne ziSya gurunI AzAtanA karI. te mahA nukasAnakArI che. mATe mokSanI icchAvALAe gurvAjJAmAM sAcA-khoTAno vicAra na karavo. zrIharibhadrasUri mahArAje paMcAzakaprakaraNamAM 12mAM sAmAcArI paMcAzakamAM kahyuM che - "kalpAkalpane jANanArA, pAMca sthAnomAM rahelA, saMyama 1. kalpAkalpe pariniSThitasya, sthAneSu paJcasu sthitasya / saMyamatapaADhayasya tu, avikalpena tathAkAraH
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 guruvacane'vikalpena tathAkAraH karttavyaH / tahakkAro // 14 // vAyaNapaDisuNaNAe uvaese suttaaTThakahaNAe / avitahameyaMti tahA avigappeNaM tahakkAro // 15 // saMviggo'NuvaesaM Na dei dubbhAsiyaM kaDuvivAgaM / jANato tammi tahA atahakkAro u micchattaM // 17 // ' paJcAzakaprakaraNasya zrIabhayadevasUridRbdhavRttau saptadazagAthAyA vivaraNamevamupalabhyate - 'atha kalpAkalpapariniSThitAdiguNe gurAvakSINarAgAditvena saMvignapAkSike cAsatkriyatvena vitathopadezasambhavAnna tathAkAraH kArya iti ? etad dUSayannAha saMvItyAdi, saMvigno-bhavabhIruguruH anupadezaM naJaH kutsArthatvena kutsitopadezaM AgamabAdhitArthAnuzAsanaM na dadAtiparasmai na karoti, taddAne saMvignatvahAniprasaGgAt, kimbhUtaH sannityAha-durbhASitaM anAgamikArthopadezaM kaTuvipAkaM - dAruNaphalaM durantasaMsArAvahaM, marIcibhave mahAvIrasyeva, jAnAnaH - avabudhyamAnaH, ko hi pazyannevAtmAnaM kUpe kSipatIti, yasmAdevaM tatastasmin - saMvigne kalpAkalpapariniSThitAdiguNe sadgurau gItArthe saMvignapAkSike ca prajJApayati sati tatheti nirvikalpaM, atathAkAraH - tathAkArasyAprayogaH tuzabda evakArArthastasya caivaM prayogaH-mithyAtvameva-asamyagdarzanameva, ane tapathI yukta evA gurune vicAryA vinA tathAkAra karavo. (14) vAcanA saMbhaLAve tyAre, upadeza Ape tyAre, sUtrArtha kahe tyAre, "A sAcuM che' ema kahI vicAryA vinA tathAkAra karavo (15) kharAba bolavAnuM kaDavuM phaLa jANatA saMvigna khoTo upadeza na Ape. temanA vacanamAM tathAkAra na karavo e mithyAtva che. (17)" paMcAzakanI zrIabhayadevasUrikRta TIkAmAM 17mI gAthAnuM vivecana A rIte karyuM che - "prazna - kalpAkalpane jANanArA vagere guNovALA gurunA paNa rAgAdino kSaya thayo nathI. tethI teo saMvignapAkSika che. tethI asalkiyAvALA hovAthI temano upadeza khoTo paNa hoI zake che. mATe tathAkAra na karavo ? javAba - bhavathI DaranArA guru Agamane bAdhita arthono upadeza nathI ApatA. kemake, teo jANe che ke Agama bAdhita arthano upadeza marIcinI jema saMsAra vadhAre che. jovA chatAM koNa kuvAmAM paDe ? tethI saMvigna, kalpAkalpAdine jANatA, gItArtha, saMvignapAkSika sadguru samajAvatA hoya tyAre vicAryA vinA svIkAravuM. tema na karavuM te mithyAtva che. kemake mithyAtva hoya to ja zuddha prarUpaNA // 14 // vAcanApratizravaNe upadeze sUtrArthakathane / avitathametaditi tathA avikalpena tathAkAraH // 15 // saMvigno'nupadezaM na dadAti durbhASitaM kaTuvipAkam / jAnan tasmin tathA atathAkArastu mithyAtvam // 17 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhinnA api gurvAjJA mukti prApayanti / 375 mithyAtvahetukatvAttasya, na hi mithyAtvaM vinA nizcitazuddhaprarUpakatve'pi prajJApa tathAkAraM na prayuGkte iti gAthArthaH // 17 // ' gururlAbhAlAbhau dRSTvaivA''jJAM karoti, na tu yathAkathaJcit tataH saikAntena ziSyahitAyaiva bhavati / guruH pakSapAtaM na karoti / sarvaziSyeSu sa samAno bhavati / sa sarvaziSyANAM hitamicchati / parantu ziSyANAM svabhAvo bhinno bhinno bhavati / te nAnAdezebhya AgatAH santi / teSAM karmodayakSayopazamA vividhAH santi / tato gurustebhyo bhinnAM bhinnAmAjJAM dadAti / bahirdRSTyA bhinnA bhinnA bhAsamAnA api tAH sarvA vastuvRttyA'vazyaM mukti prApayanti / bhinnabhinnasthAnebhyo vivakSitapuraprAptermArgA vibhinnAH santi / bhinnatve satyapi te sarve vivakSitaM puramavazyaM prApayanti / tairgacchatAM pathikAnAM parasparaM na ko'pi matsarabhAvo'sti / te sarvamArgANAM yuktAyuktAtvavicAraM naiva kurvanti / parantu svamArga iSTapuraM prApayati na vetyeva vicArayanti / svamArgamiSTapuraprApaNasamarthaM jJAtvA te teneSTapuraM prApnuvanti / na caivaM vicArayanti yanmama mArga IdRzo'sti, anyasya tu bhinnaH, tatastasya mArga samIcIno'sti, mama mArgastu na tatheti / karanArA gurunuM vacana na svIkAre.' guru lAbhAlAbha joIne ja AjJA kare che, game tema nahIM. tethI te ekAMte ziSyanA hita mATe thAya che. guru pakSapAta nathI karatA. badhA ziSyo viSe teo samAna hoya che. teo badhA ziSyonuM hita icche che. paNa ziSyono svabhAva judo judo hoya che. teo judA judA dezamAMthI AvelA hoya che. temanA karmanA udaya, kSayopazama vagere vividha hoya che. tethI guru temane judI judI AjJA Ape che. bahArathI judI judI dekhAtI paNa te badhI AjJAo hakIkatamAM avazya mokSe pahoMcADe che. judA judA sthaLethI koI eka jagyAe javAnA rastA judA judA hoya che. judA hovA chatAM te badhA te nagaramAM avazya pahoMcADe che. te rastAo para cAlanArA musApharone eka-bIjA pratye irSyA nathI hotI. teo badhA mArgo barAbara che ke nahIM evo vicAra nathI karatA, paNa potAno rasto iSTa nagare pahoMcADe che ke nahIM eTaluM ja vicAre che. potAno rasto iSTa nagara sudhI laI javA samartha che ema jANIne teo te rastethI iSTa nagare jAya che. teo ema nathI vicAratA ke - 'mAro rasto to Avo che, pelAno judo che. tethI teno rasto barAbara hovo joIe, mAro rasto barAbara nathI.'
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 gurvAjJA ziSyalAbhAyaiva bhavati / ___ evaM ziSyANAM zArIrika-bhautika-mAnasikAdhyAtmikAvasthA bhinnA bhinnAH santi / tato gurustebhyo bhinnAM bhinnAmAjJAM dadAti / tAH sarvA api sarvaziSyANAmAtmakalyANamavazyaM kurvanti / tataH ziSyairAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro naiva karttavyaH / tairidameva cintanIyaM yad 'guruNA mahyaM yA''jJA dattA tasyAH samAcaraNena mamA''tmakalyANaM bhaviSyatyeva / tataH sA'vazyamanuSTheyA / ' na caivaM vicAraNIyaM, 'guruNA mahyamIdRzyAjJA dattA, anyasmai tvnyaa| tataH sA''jJA samIcInA, mahyaM dattA tvAjJA'samIcIneti / ' vaidyo bhinnabhinnarogibhyo bhinnabhinnauSadhAni dadAti / tathApi te parasparaM vaimanasyaM na kurvanti / evamatrApi jJeyam / ziSyeNa svahRdaye IdRzI zraddhA dhAraNIyA yadgurvAjJA mama lAbhAyaiva bhaviSyati, na ca sA kadA'pi mamA'hitaM kariSyati / yadi hRdayamevaM zraddhAvAsitaM bhavettarhi ziSyaH kadApi gurvAjJAyA yuktAyuktatvaM na pazyet / bAlako mAtaraM zraddadhAti / tataH sa kadApi na vicArayati yanmAtRdatto modako viSamizrito bhaviSyati na vA ? evaM ziSyairgururmAtRvatzraddhAtavyaH / yadi ziSyo gurvAjJAyA yuktAyuktatvaM vicArayati tIdaM sUcitaM bhavati yatsa guruM na zraddadhAti / bhAvena gRhItamauSadhaM rogamapanayati / auSadhe samIcIne satyapi yadi ema ziSyonI zArIrika, bhautika, mAnasika, AdhyAtmika avasthAo judI judI hoya che. tethI guru temane judI judI AjJA Ape che. te badhI ya badhA ziSyonA AtmAnuM avazya kalyANa kare che. mATe ziSyoe "AjJA barAbara che ke nahI ?' evo vicAra na karavo. temaNe eTaluM ja vicAravuM ke, "gurue mane je AjJA ApI che tenA AcaraNathI mAruM AtmakalyANa thavAnuM ja che. tethI mAre tenuM avazya pAlana karavuM.' ema na vicAravuM ke, "gurue mane AvI AjJA ApI, bIjAne bIjI AjJA ApI. tethI te AjJA sArI che. mane ApelI AjJA barAbara nathI." vaidya judA judA rogIone judI judI davA Ape che. chatAM teonA manamAM vaimanasya nathI thatuM. ema ahIM paNa samajavuM. ziSya potAnA hRdayamAM evI zraddhA rAkhavI ke gurunI AjJA mArA lAbha mATe ja thaze, te kyAreya mAruM ahita nahIM kare, jo hRdaya AvI zraddhAthI vAsita thayuM hoya to kyAreya ziSya gurunI AjJAnA sAcAkhoTApaNAne na juve. bALakane mAtA upara vizvAsa che. tethI te kyAreya vicArato nathI ke mAtAe Apelo lADavo jheravALo haze ke nahIM? ema ziSyoe mAtAnI jema guru upara zraddhA rAkhavI. jo ziSya gurunI AjJAnA sAcAkhoTApaNAno vicAra kare to e sUcita thAya ke tene guru upara vizvAsa nathI. bhAvathI lIdhelI davA roga dUra kare che. davA barAbara hoya chatAM jo te zaMkita hRdayathI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvacane zaGkite samyaktvaM kathaM tiSThet ? 377 tat zaGkitahRdayena gRhyate tarhi roganAzo na bhavati / evaM yadi bhAvena gurvAjJAyAH pAlanaM kriyate tarhi ziSyasya karmarogo'pagacchati gurvAjJAyAM samIcInAyAM satyAmapi yadi zaGkitahRdayena sA kriyate tarhi karmarogo nA'pagacchati / jinavacane zaGkAkaraNena samyaktvaM nazyati / mithyAtvaM ca bhavati / gururjinasya pratinidhiH / jinavacanAnusAreNaiva sa AjJAM karoti / tato guruvacane zaGkAkaraNena samyaktvaM kathaM tiSThet, mithyAtvaJca kathaM na bhavet ? sAdhAraNavanaspatiSvanantA jIvA santi / te carmacakSuSA na dRzyante / tathApi 'sAdhAraNavanaspatiSvanantA jIvAH santI'ti jinAjJAM sarve zraddadhati, jinasya sarvajJatvAt / evaM sarvaiH ziSyaiH svaguruH sarvajJo mantavyaH / tataH pratyakSato'nizcitAyAmapi tasyA''jJAyAM zraddhA bhaviSyati / ayamatra saGa kSepa: - yathA jinAjJAyAM yuktAyuktatvavicAro naiva kriyate, tathA gurvAjJAyAmapi yuktAyuktatvavicAro na karaNIyaH / gurvAjJApAlanena kadApi ziSyasyA'zubhaM na bhavati / kadAcitpUrvakarmodayenA'zubhaM bhavettarhi tadapi kalyANarUpameva bhaviSyati, ziSyeNa zubhabhAvena gurvAjJAyA anuSThitatvAt / levAya to roga dUra na thAya. ema jo bhAvathI gurvAjJAnuM pAlana karAya to ziSyano karmaroga dUra thAya che. gurunI AjJA barAbara hovA chatAM jo zaMkitahRdayathI te karAya to karmaroga dUra nathI thato. jinavacanamAM zaMkA karavAthI samyakta jAya ane mithyAtva Ave. guru bhagavAnanA pratinidhi che. bhagavAnanA vacanane anusAre ja teo AjJA kare. tethI guruvacanamAM zaMkA karavAthI zI rIte samakita Take ane mithyAtva kema na Ave ? sAdhAraNa vanaspatikAyamAM anaMtA jIvo che. te carmacakSuthI nathI dekhAtA. chatAM 'sAdhAraNa vanaspatikAyamAM anaMtA jIvo che' evI bhagavAnanI AjJAnI zraddhA badhA kare che, kemake bhagavAna sarvajJa che. ema badhA ziSyoe potAnA gurune sarvajJa mAnavA. tethI pratyakSathI jeno nizcaya na hoya evI paNa temanI AjJA upara zraddhA thaze. ahIM TUMko sAra Avo che - jema bhagavAnanI AjJAmAM sAcA-khoTAno vicAra nathI karAto tema gurunI AjJAmAM paNa sAcA-khoTAno vicAra na karavo. - gurunI AjJA pALavAthI kyAreya ziSyanuM kharAba thatuM nathI. kadAca pUrvakarmodaye kharAba thAya to te paNa kalyANarUpa ja thAya che, kemake ziSya zubha bhAvathI tenuM AcaraNa
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 gurvAjJayA kalyANameva bhavati / gartAyAM patantaM bAlaM dRSTvA mAtA tamAkarSati / tatastasya zarIre vraNaM jAyate / tadapi tasya hitAyaiva bhavati / yato yadi mAtA taM nA'karSettahi sa gartAyAM patet / tatazca kadAcit sa mriyeta tasya vA'sthibhaGgo bhavet / evaM balavadaniSTanivArakamalpamaniSTaM hitAyaiva bhavati / evaM gurvAjJApAlanena kadAcidalpamaniSTaM syAt / parantu tadapi balavadaniSTanivArakaM syAt / tato vastutastaddhitAyaiva bhavati / ____ gurvAjJApAlanena ziSyasya zubhameva bhavet / parantu kadAcid pUrvakarmodayena ziSyastadazubhaM manyeta / tato'zubhaM bhAsamAnamapi tadvastuvRttyA kalyANarUpameva bhavati / vaidyena kriyamANA zastrakriyA pIDAkAriNyapi roga nivArayati / tataH sA zubhaiva bhavati / pAkakriyAyAM dhUmadAhAdibhiH pIDA jAyate tathApi pAkaniSpannAnnena kSutzAmyati / tataH pAkaH zubha eva manyate / evaM kadAcidgurvAjJApAlanenA'zubhamapi bhavet / parantu tadapyAyatau hitakAryeva bhavati / tatastenA'vazyaM kalyANaM bhavati / evaM gurvAjaikAntena kalyANakAriNyeva bhavati / atastatra yuktAyuktatvavicAraH kadApi na karttavyaH / karyuM che. khADAmAM paDatA bALakane joI mAtA tene kheMcI kADhe che. tethI tenA zarIre ujharaDA paDe che. te paNa tenA hita mATe ja thAya che. kemake jo mAtAe tene kheMcyo na hota to te khADAmAM paDyo hota. tethI kadAca te marI paNa jAta athavA tenA hADakA bhAMgata. Ama vadhu aniSTanuM nivAraNa karanAra thoDuM aniSTa hita mATe ja thAya che. ema gurunI AjJAnA pAlanathI kadAca thoDuM aniSTa thAya paNa te vadhu aniSTane aTakAvanAruM hoya. tethI hakIkatamAM te tenA hita mATe ja thAya che. gurunI AjJAnA pAlanathI ziSyanuM sAruM ja thAya. paNa kadAca pUrvakarmodayane lIdhe ziSya tene kharAba mAne. tethI kharAba dekhAtuM evuM paNa te hakIkatamAM kalyANarUpa ja hoya vaidya vaDe karAtI zastrakriyA pIDA karanArI hovA chatAM roganuM nivAraNa kare che. tethI te sArI ja hoya che. rAMdhavAmAM dhUmADo, garamI vagerethI pIDA thAya che. chatAM rAMdhIne taiyAra thayelA annathI bhUkha bhAMge che. tethI rAMdhavuM sAruM ja manAya che. ema gurvAjJAnA pAlanathI kadAca kharAba paNa thAya, paNa te paNa bhaviSyamAM hitakArI ja thAya che. tenAthI avazya kalyANa thAya che. Ama gurunI AjJA ekAMte kalyANa karanArI ja che. mATe temAM sArA-kharAbano vicAra kyAreya na karavo.
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohguptjnyaatm| 379 guruNA rohaguptaH kathitaH - "tvatsthApitatrirAzibhiryadyapi vAde tava vijayo jAtastathApi trirAzimataM mithyA, yato jagati jIvAjIvarUpe dve eva rAzI staH / tatastvayA rAjasabhAyAM gatvA mithyAduSkRtaM dAtavyam / ' rohaguptena cintitam - 'yadi rAjasabhAyAM gatvA'haM kSamAM yAciSye tarhi mama yazo malinaM bhaviSyati / ato gurvAjJA'nucitA / na mayA tatpAlanaM karttavyam / ' evaM vimRzya tena guruNA sArdhaM vAdaH kRtaH / guruNA sa jitaH / tato guroH pRthagbhUtvA sa trairAzikamataM sthApitavAn / itthaM rohaguptena gurvAjJA'nucitA matA / tatastasya mahAnartho'bhavat / idaM saGkSepeNoktam / rohaguptasya vistRto vRttAnto jinabhadragaNikSamAzramaNaviracitavizeSAvazyakabhASyasya maladhArizrIhemacandrasUrIzvaranirmitaTIkAyAM dvipaJcAzadadhikacaturviMzatizatatamavRttavivaraNe itthaM darzita:-'antaraJjikA nAma nagarI / tasyAzca bahirbhUtagRhaM nAma caityam / tatra ca zrIguptanAmAcAryaH sthitaH / tasyAM ca nagaryAM balazrI ma rAjA / zrIguptAcAryANAM ca rohagupto nAma ziSyo'nyatra grAme sthita AsIt / ato'sau guruvandanArthamantaraJjikAyAmAgataH / tatra caikaH parivrAjako lohapaTTakenodaraM baddhvA jambUvRkSazAkhayA ca haste gRhItayA nagaryAM bhrAmyati / 'kimetat ?' iti ca lokena pRSTo vadati - 'madIyodaramatIva jJAnena pUritatvAt gurue rohaguptane kahyuM - "te sthApelI traNa rAzithI jo ke bAdamAM tAro vijaya thayo chatAM paNa traNa rAzino mata khoTo che, kemake jagatamAM jIva-ajIva rUpa be ja rAzi cha. mATe tAre 24samAmA 44ne, 'bhijAmi huOM3' sApa. roDagupta viyAh, 'd rAjasabhAmAM jaIne huM mAphI mAMgIza to mAro yaza malina thaze. mATe gurunI AjJA barAbara nathI. mAre tenuM pAlana na karavuM." Ama vicArI teNe guru sAthe vAda karyo. gurue tene jItI lIdho. pachI guruthI judA thaIne teNe sairAzikamatanI sthApanA karI. Ama rohague gurunI AjJA anucita mAnI. tethI tene ghaNuM nukasAna thayuM. A saMkSepathI kahyuM. rohaguptano vistRta vRttAMta vizeSAvazyakanI TIkAmAM mAladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAje 24paramI gAthAnA vivaraNamAM A rIte batAvyo che- "aMtaraMjikA nAme nagarI hatI. tenI bahAra bhUtagRha nAme caitya hatuM. tyAM zrIgupta-AcArya rahyA hatA. te nagarImAM balazrI rAjA hato. zrIrAma AcAryano rohagupta nAmano ziSya bIjA gAmamAM rahyo hato. te gurune vaMdana karavA aMtaraMjikAmAM Avyo. tyAM eka parivrAjaka loDhAnA pATAthI peTa bAMdhIne jAMbUnA vRkSanI DALI hAthamAM laIne nagarImAM bhame che. "A zuM ?' ema lokoe pUchyuM eTale teNe kahyuM - "mAruM peTa jJAnathI khUba bhareluM che. tethI phUTI jAya che. mATe
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 rohguptjnyaatm| sphuTatIti lohapaTTena baddham, 'jambUdvIpamadhye ca mama prativAdI nAsti' ityasyArthasya sUcanArthaM jambUvRkSazAkhA haste gRhItA / tatastena parivrAjakena sarvasyAmapi nagA~ 'zUnyAH sarve'pi parapravAdAH, nAsti kazcid mama prativAdI' ityudghoSaNApUrvakaH paTahako dApitaH / lohapaTTabaddhapoTTa-jambUvRkSazAkhAyogAcca tasya loke 'poTTazAla' iti nAma jAtam / tatastatpaTahako nagarI pravizatA rohaguptena dRSTaH, udghoSaNA ca zrutA / tato 'ahaM tena sArdhaM vAdaM dAsyAmi' ityabhidhAya gurUnapRSTvA'pi niSiddhastenAsau paTahakaH / gurusamIpaM cAgatyAlocayatA kathito'yaM vyatikarasteSAm / AcAryaiH proktam na yuktaM tvayA'nuSThitam, sa hi parivrAjako vAde nirjito'pi vidyAsvatikuzalatvAt tAbhirupatiSThati, tasya caitAH sapta vidyA bADhaM sphuranti ||2452||....ttH sUribhiH proktam - 'yadyevam, tarhi paThitasiddhA evaitAH sapta tatpratipakSavidyA grahANa' ||2453||....ttshc gato rAjasabhAM rohaguptaH / proktaM ca tatra tena - 'kimeSa dramakaH parivrAjako jAnAti ? karotvayameva yadRkSayA pUrvapakSam, yenAhaM nirAkaromi / ' tataH parivrAjakena cintitam - 'nipuNAH khalvamI bhavanti, tadamISAmeva sammataM pakSaM parigRhNAmi, yena nirAkartuM na zaknoti / vicintya cedamabhyadhAyi - 'iha jIvAzcAjIvAzceti dvAveva rAzI, tathaivopalabhyamAnatvAt, loDhAnA pATAthI bAMdhyuM che. jaMbUdvIpamAM mAro koI prativAdI nathI e vAta sUcavavA jaMbUvRkSanI DALI hAthamAM rAkhI che. pachI te parivrAjake nagaramAM ghoSaNApUrvaka paDaha vagaDAvyo - 'parapravAdo badhAya zUnya che, mAro koI prativAdI nathI.' lokomAM tenuM 'porTuzAla' evuM nAma prasiddha thayuM. nagaramAM pesatA rohaguNe paDaha sAMbhaLyo. "huM tenI sAthe vAda karIza" ema kahI gurune pUchyA vinA teNe paDaha aTakAvyo. guru pAse AvIne AlocanA karatI vakhate temane A vAta kahI. AcArya kahyuM - "teM barAbara na karyuM, te parivrAjaka vAdamAM jItAvA chatAM vidyAono prayoga kare che. tenI pAse A sAta vidhAmo cha..... // sAta vidyAbho....5chI roDaguna 24sabhAmA yo. tya to kahyuM, "A bhikhArI parivrAjaka zuM jANe ? potAnI icchAthI te pUrvapakSa kare jethI huM tenuM nirAkaraNa karuM." pachI parivrAjake vicAryuM, 'A sAdhuo hoMziyAra hoya che. tethI emane mAnya evo pakSa lauM. jethI nirAkaraNa na karI zake." ema vicArI te bolyo, ahIM jIva ane ajIva ema be ja rAzi che, kemake te ja rIte jaNAya che. zubha ane
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohaguptajJAtam / zubhAzubhAdirAzidvayavat' ityAdi / tato rohaguptena tadbuddhiparibhavanArthaM svasammato'pyayaM pakSo nirAkRtaH |.....jiivaa ajIvA nojIvAzceti rAzitrayadarzanAt |....pottttshaalprivraajkN jitvA gurucaraNamUlamAgatya rohagupto'paranAmnA tu SaDulUko bhaNati ..... evaM rohaguptenAbhihite gururbha suSThu kRtaM tvayA yadasau jitaH kintu tatrottiSThatA tvayA kimetad nAbhihitam ? kim ? ityAha- tRtIyo nojIvarAzirityayaM 'Ne' tti no'smAkamasiddhAntaH, jIvAjIvalakSaNarAzidvayasyaivA'smatsiddhAnte'bhihitatvAditi / tasmAdevaM gate'pyetAvatyapi gata ityarthaH, tatra pariSanmadhye gatvA bhaNapratipAdaya 'nAyaM Ne tti' no'smAkaM nAyaM siddhAntaH, kintu sa parivrAjakastadbuddhi paribhUya tiraskRtya zamita upazamaM nIto darpaM tyAjita ityarthaH / evaM bahuzo 'nekadhA guruNA bhaNyamAnaH sa rohaguptaH pratibhaNati pratyuttarayati - AcArya ! kimayamapasiddhAntaH ? yadi hi nojIvalakSaNatRtIyarAzyabhyupagame ko'pi doSaH syAt tadA syAdayamapasiddhAntaH, na caitadasti / kuta: ? ityAha- yadi nAma gRhakokilApucchAdijIvadezo nojIvo bhavet - nojIvatvenAbhyupagamyeta, tarhi ko doSaH syAt ? na kamapi doSamatra pazyAma ityarthaH / tataH kimityapasiddhAntatve doSaparihArArthaM punarmAM tatra preSayasi ?... zrIguptAcAryeNa SaDulUko rohaguptaH pUrvaM SaDmAsAn vikRSyAtivAhya vAde jito nigRhItaH ....sa rohagupto guruNA vAde parAjitaH san narapatinA nirviSayaH samAjJAtaH, paTahakena ca vAdyamAnena ghoSApitaM samastanagare 'jayati jinaH zrImAn 381 azubha e be rAzinI jema vagere.' pachI rohagupte tene harAvavA mATe potAne mAnya evA paNa A pakSanuM nirAkaraNa karyuM. teNe jIva, ajIva, nojIva ema traNa rAzi dekhADI. rohaguptanuM bIjuM nAma SaDulUka hatuM. parivrAjakane jItI guru pAse AvI te jolyo, ema teNe kahyuM eTale guru bolyA, 'teM e parivrAjakane jItyo te sAruM karyuM. paNa tyAM UbhA thatA tuM kema na bolyo ?' 'zuM ?' amArA siddhAntamAM jIva ane ajIva e be ja rAzi kahI hovAthI traNa rAzi e amAro siddhAnta nathI. hajI rAjasabhAmAM jaIne kahe ke, 'parivrAjakane harAvavA meM ema kaheluM. e amAro siddhAMta nathI." Ama gurue ghaNuM kahyuM tyAre rohagupta bolyo, 'sUrijI ! A zI rIte apasiddhAMta kahevAya ? jo nojIvarUpI trIjI rAzi mAnavAmAM koI doSa Avato hoya to e apasiddhAMta kahevAya. amane to emAM koI doSa nathI dekhAto. garoLInA pUchaDInA dezane nojIva tarIke mAnIe to zuM vAMdho ? to pachI zA mATe mane tyAM mAphI ApavA
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 dvirbaddhaM subaddhaM bhavati / vardhamAnaH' iti / rohaguptasya ca vAde nirjitasyApi pratyanIkatodvejitena guruNA khelamallakaH zirasi sphoTitaH / tato bhasmakharaNTitavapuSA tenA'bhinivezAt svamatikalpitAn dravyAdipadArthAnAzritya vaizeSikamataM praNItam / taccAnyaistacchiSyAdibhiriyantaM kAlaM yAvat khyAtimAnItamiti / ' nanu pUrvaM caturdazazloke uktaM yadyuktAyuktaguruvacanena kalyANameva bhavati / asmistrayastriMzattamazloke'pyayameva bhAvaH prakaTitaH / tataH punaruktidoSo bhavati ? iti cet, na, tatra guruvacanasya kalyANarUpatvaM pradarzitam, atra tu gurvAjJAyAH kalyANarUpatvaM pradarzitamiti spaSTaM bhedaH / sarvA AjJA vacanarUpaiva bhavati. vacanaM ta AjJArUpaM syAnna vA / tataH pUrvaM sAmAnyenoktvA vizeSeNa kathanAyA'yaM zloka upanyastaH / tato nAstyatra punaruktidoSaH / yadvA pUrvamukte satyapi gurvAjJApAlanasya mAhAtmyaM pradarzanArthaM punarapyatroktam / 'dvirbaddhaM subaddhaM bhavati' iti nyAyAddviH kathitaM ziSyahRdaye suSTha pratiSThitaM bhavati / tataH sarvaM samIcInam, na ca ko'pi doSaH // 33 / / avataraNikA - evaM gurvAjJAyAM yuktAyuktavicAraM niSidhyA'dhunA caramazloke granthakAraH svagurunAmaprakaTanapUrvaM svanAma prakaTayati - bhoso cho?'.....sUri me 6 mahinA vAha rIne roDagutane tA. dIpo. 2002 tene dezanikAla karyo. gurue rAkhano pyAlo tenI mAthe uMdho vALyo. tethI gusse thaI teNe vaizeSika mata sthApyo. aneka ziSyoe ATalo samaya tene prasiddha karyo." prazna - pUrve 14mA zlokamAM kahyuM ke yogya ke ayogya guruvacanathI kalyANa ja thAya che. A 33 mAM zlokamAM paNa e ja vAta jaNAvI che. tethI A punarukti doSa Avyo. javAba - nA, tyAM guruvacanane kalyANarUpa kahyuM, ahIM to gurvAjJAne kalyANarUpa kahI che, eTale spaSTa bheda che ja. badhI AjJA vacanarUpa ja hoya che. vacana to AjJArUpa hoya ke na hoya. tethI pahelA sAmAnyathI kahI vizeSathI kahevA mATe A zloka mUkyo. mATe ahIM punarukti doSa nathI. athavA pahelA kahevA chatAM paNa gurvAjJApAlananuM mAhAbhya batAvavA pharI ahIM kahyuM. 'be vAra baMdhAya te barAbara baMdhAya' e nyAyathI be vAra kahevAyeluM ziSyanA hRdayamAM sArI rIte pratiSThita thAya che. tethI badhuM barAbara che. o hoSa natha.. (33) avataraNikA - Ama gurvAjJAmAM yogya-ayogyanA vicArano niSedha karIne have chellA zlokamAM granthakAra potAnA gurunuM nAma pragaTa karavApUrvaka potAnuM nAma pragaTa kare che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ antimaM vRttm| 383 mUlam - siridhammasUripahuNo, nimmalakittIe bhariyabhuvaNassa / sirirayaNasiMhasUrI, sIso evaM payaMpei // 34 // chAyA - zrIdharmasUriprabhoH, nirmalakI, bhRtabhuvanasya / zrIratnasiMhasUriH, ziSyaH evaM prajalpati // 34 // daNDAnvayaH - nimmalakittIe bhariyabhuvaNassa siridhammasUripahUNo sIso sirirayaNasiMhasUrI evaM payaMpei // 34 // hemacandrIyA vRttiH - nirmalakIrtyA - nirgataM malaM - apayazaHrUpaM yasyAH seti nirmalA -vizuddhA, sA cAsau kIrtiH - yazazceti nirmalakIrtiH, tayeti nirmalakI, bhRtabhuvanasya - bhRtam - pUrNam bhuvanaM - trailokyaM yena sa iti bhRtabhuvanaH, tasyeti bhRtabhuvanasya, zrIdharmasUriprabhoH - dharmo nAma yasya sa iti dharmanAmA, sa cAsau sUriH - AcAryazceti dharmasUriH, sa eva prabhuH - svAmIti dharmasUriprabhuH, zriyA - SaTtriMzadgaNisampadpayA yuktazcAsau dharmasUriprabhuriti zrIdharmasUriprabhuH, tasyeti zrIdharmasUriprabhoH, ziSyaH - caraNa-kamalacaJcarikaH, zrIratnasiMhasUriH - ratnamAdau yasya sa iti ratnAdiH, sa cAsau siMhazceti ratnasiMhaH, sa cAsau sUriH-tRtIyapadavirAjamAnazceti ratnasiMhasUriH, zriyA - bAhyAcArarUpayA-'bhyantaraguNarUpayA ca yuktazcAsau ratnasiMhasUrizceti zrIratnasiMhasUriH, evaM - uktaprakAreNa, prajalpati - prakarSeNa vadati / ayaM samAsArthaH / adhunA vistarArthaH___ ayaM zloko granthakArasya paricayaM dadAti / granthakarturnAma zrIratnasiMhasUrirityasti / sa kasmingacche kasminkAle kasmiMzca kSetre jAta iti na jJAyate / tasya gRhasthaparyAyasya saMyamaparyAyasya cAnyaH ko'pi paricayo na labhyate / anena zlokena tannAmatadgurunAmnyeva zabdArtha - jemaNe nirmaLa kIrtithI bhuvanane bharyuM che evA zrIdharmasUriprabhuno ziSya zrIratnasiMDasari Ama uDecha. (4) hemacandrIyA vRttino bhAvArtha - AcArya 36 gaNisaMpandra rUpa lakSmIthI zobhatA hoya. AcArya bAhya AcArarUpI lakSmI ane aMdaranA guNorUpI lakSmIthI zobhatA hoya. jemano yaza traNe bhuvanamAM phelAyo che evA zrIdharmasUriprabhunA ziSya zrIratnasiMhasUri A rIte kahe che. A saMkSepamAM artha kahyo. have teno vistAra karIe chIe - A zloka graMthakArano paricaya Ape che. graMthakAranuM nAma zrIratnasiMhasUri che. teo kayA gacchamAM kayA samaye ane kayA kSetramAM thayA ? te jaNAtuM nathI. temanA gRhasthaparyAya, saMyamaparyAya vagereno bIjo koI paricaya maLato nathI. A zlokathI temanuM ane temanA gurunuM nAma ja jaNAya che. te sivAya temanA saMbaMdhI kaMI jaNAtuM nathI. temanA
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 granthakartuH paropakAraH / jJAyete, tadatiriktaM tatsambandhi na kimapi jJAyate / tasya gurornAma zrIdharmasUrirityAsIt / tena svaguroH prabhuriti vizeSaNamupanyastam / etena jJAyate yatsa svaguruM prabhutulyaM matavAn tasya hRdayaM gurubahumAnanirbharamAsIt / ata eva tasya hRdayAnmukhadvAraite zobhanA bhAvAH kulakarUpeNa nirgatA: / kusumaM svasaurabhaM na kevalaM svasminneva saGgRhNAti, parantu sarvasminnudyAne taM prasArayatyapi / evaM tat lokAnapi prINayati / evaM satAM vibhUtayaH paropakArAya bhavanti / te na kevalaM svArthatatparAH santi / ayaM granthakAro'pi sjjngnnaagrnniiraasiit| ataH sa paropakArakaraNazIla AsIt / svahRdayaprAdurbhUtagurubahumAnaM sa na kevalaM svahRdaye samagRhNAt / parantu janebhyo'pi tadupadezamadadAt / evaM janAnapi so'prINayat / svahRdayavartamAnagurubahumAnabhAvaM sa sarvatra prAsArayat / etenaitadapi jJAyate yatsa saGkucitavRttirnA''sIt parantUdAra AsIt / granthakAro namratAmUrttirAsIt / tena svanAmno'gre na kimapi vizeSaNamuktam / sajjanAH kadA'pi svamukhena svazlAghAM na kurvanti / anyakRtasvazlAghAM zrutvA'pi te lajjante / svasya sUritve'pi tena svaparicayo nijaguruziSyarUpeNa datto na tu svaguNavarNanena / gurunuM nAma zrIdharmasUri hatuM. temaNe potAnA gurunuM 'prabhu' evuM vizeSaNa mUkyuM che. tethI jaNAya che ke teo potAnA gurune bhagavAna tulya mAnatA hatA. temanuM hRdaya gurubahumAnathI bhareluM hatuM. ethI ja emanA hRdayamAMthI mukha dvArA A zubha bhAvo kulakarUpe bahAra nIkaLyA. phUla potAnI sugaMdhane mAtra potAmAM ja nathI saMgharI rAkhatuM paNa saMpUrNa udyAnamAM tene phelAve paNa che. ema lokone paNa te khuza kare che. e pramANe sajjanonI vibhUtio paropakAra mATe hoya che. teo mAtra svArthamAM tatpara nathI hotA. A graMthakAra paNa sajjanomAM agresara hatA. mATe teo paropakAra karavAnA svabhAvavALA hatA. potAnA hRdayamAM pragaTela gurubahumAnane teoe mAtra potAnA hRdayamAM saMgharI nahoto rAkhyo paNa lokone paNa teno upadeza Apyo. Ama lokone paNa temaNe khuza karyA. potAnA hRdayamAM rahela gurubahumAnabhAvane temaNe badhe phelAvyo. AnAthI e paNa jaNAya che ke teo saMkucita manovRttivALA na hatA paNa udAra hatA. graMthakAra namratAnI mUrti jevA hatA. emaNe potAnA nAmanI AgaLa koI vizeSaNa nathI mUkyuM. sajjano kyAreya potAnA moDhe potAnI prazaMsA na kare. bIjAe karelI potAnI prazaMsA sAMbhaLIne paNa teo zaramAya che. pote AcArya hovA chatAM emaNe potAno paricaya potAnA gurunA ziSyarUpe Apyo, paNa potAnA guNonuM varNana karIne nahIM.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharmasUrestrIbhuvanavyApinI nirmalA kIrtiH / 385 gurunAma tena vizeSaNasahitamupanyastam / sa kathayati yat svaguroH kIrtiH sampUrNaloke prasRtvarA''sIt / tayA nikhilo loko vyAptaH / Urdhvaloke'pi sA prAsarat / indro'pi svasadasi tadguNaprazaMsAM kRtavAn / tatkItiradholokamapyapunAt / bhavanapati-vyantaradevA api tadguNAnasmaran / nRloke'pi sa sarvatra prasiddho'bhavat / itthaM svakIrtyA tena samagro loko dhavalIkRtaH / mRgamadaM mRgasya nAbhau varttate, parantu tasyA''modaH sarvatra prasarati / evaM zrIdharmasUrirapi svA'stitvena nRlokamalaGkRtavAn, parantu svakIrtidehena tribhuvanamapi vyApnot / zrIdharmasUreH kIrtirnimalA''sIt / sA mAlinyena kalaGkitA nA''sIt / yadi kasmiMzcinnare guNA doSAzca syustahiM tadguNakRtakIrtiH sarvatra prasarati, parantu sA taddoSakRtA'pakIrtyA mizritA bhavati / ataH sA malinA bhavati / sA kIrtirucyate na tu nirmalakIrtiH / yadi tasminnare kevalaM guNA eva syustahi sarvatra prasarantI tatkIrtirapakIrtyA malinA na bhavati / tataH sA nirmalakItirucyate / granthakAreNoktaM yat zrIdharmasUreH kIrtinirmalA''sIt / tato jJAyate yatsa guNarAzirAsIt, tasminna ko'pi doSa AsIt / gurunuM nAma temaNe vizeSaNa sAthe mUkyuM che. teo kahe che ke potAnA gurunI kIrti saMpUrNa lokamAM phelAyelI hatI. tenAthI saMpUrNa loka bharAyo hato. UrdhvalokamAM paNa te phelAI hatI. indra paNa potAnI sabhAmAM temanA guNonI prazaMsA karato hato. temanI kIrtie adholokane paNa pavitra karyo hato. bhavanapati-vyaMtaranA devo paNa temanA guNone yAda karatA hatA. manuSyalokamAM paNa teo badhe prasiddha hatA. Ama potAnI kIrtithI temaNe Akho loka ujaLo karyo hato. kasturI haraNanI nAbhImAM hoya che. paNa tenI sugaMdha badhe phelAya che. ema zrIdharmasUrimahArAja paNa potAnA astitvathI manuSyalokane zaNagAratA hatA paNa potAnI kIrtithI traNe bhuvanamAM vyApelA hatA. zrIdharmasUri mahArAjanI kIrti nirmaLa hatI. te apakIrtinI malinatAthI kharaDAyelI na hatI. jo koI mANasamAM guNa ane doSa banne hoya to tenA guNothI tenI kIrti badhe phelAya che, paNa te doSathI thayela apakIrtithI mizrita hoya che. mATe te malina che. te kIrti kahevAya paNa nirmaLa kIrti na kahevAya. jo te mANasamAM mAtra guNo ja hoya to badhe tenI kIrti ja phelAya. te apakIrtithI malina na hoya. tethI te nirmaLakIrti kahevAya. tethI jaNAya che ke te guNonA bhaMDAra hatA, temanAmAM koI doSa na hato.
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakarttA'nekaguNagaNanidhiH / evamasminzloke zrIratnasiMhasUriNA svagurorvarNavAdaH kRtaH / guruvarNavAdaH suziSya - lakSaNam, sa taddhRdayavarttigurubahumAnaprAcuryaM jJApayati / evamasminzloke granthakRtA svagurumAhAtmyakhyApanapUrvakaM svanAma nidarzitam / idamapi mahApuruSalakSaNaM yatte sarvakAryeSu gurumagre kurvanti / etena taddhRdayasthakRtajJatA'pi vyajyate / evamasya granthasya racayitA na ko'pi sAmAnyasAdhuH parantvanekaguNagaNanidhiH / a kulakasya pratyekazabdena taddhRdayasAgaravarttamAnaguNaratnAni vyajyante / idaM kulakaM tu tadguNaratnAnAmekaM kiraNaH / tathApi tadasmaddhRdayavartamAnagurvanAdarA'ndhakAraM nAzayitumalam / 386 granthakRtedaM kulakamasmaddhRdaye gurubahumAnasya vRddhikaraNArthaM racitam / asmAbhiretatkulakoktopadezAnusAreNa svajIvanaM nirmAtavyam tarhyeva granthakArasya prayatnaH saphalo bhaviSyati ArA evamiyaM hemacandra yA vRttiH samAptimagAt / atra vRttau mayA na kimapyadhikamuktam, kevalaM granthakArazabdabhAvArtha eva vistAritaH / idaM vivecanaM na mayA svapANDityapradarzanArthaM Ama A zlokamAM zrIratnasiMhasUrijIe potAnA gurunA guNAnuvAda karyA. gurunA guNAnuvAda karavA e suziSyanuM lakSaNa che. te tenA hRdayamAM rahela gurubahumAnanI pracuratAne jaNAve che. Ama A zlokamAM graMthakAre potAnA guruno mahimA batAvavApUrvaka potAnuM nAma jaNAvyuM. A paNa mahApuruSonuM lakSaNa che ke teo potAnA kAryamAM gurune AgaLa kare che. AnAthI temanA hRdayamAM rahelI kRtajJatA paNa pragaTa thAya che. Ama A graMthanA racayitA koI sAmAnya sAdhu nathI paNa aneka guNonA bhaMDAra che. A kulakanA pratyeka zabdathI temanA hRdayarUpI samudramAM rahelA guNorUpI ratno jaNAya che. A kulaka to temanA guNaratnanuM eka kiraNa che. chatAM te ApaNA hRdayamAM rahelA guru pratyenA anAdararUpI aMdhakArano nAza karavA samartha che. graMthakAre A kulaka ApaNA hRdayamAM rahelA gurubahumAnanI vRddhi karavA mATe racyuM che. ApaNe A kulakamAM kahelA upadeza anusAre ApaNuM jIvana banAvavuM. to ja graMthakArano prayatna saphaLa thaze. (34) Ama A hemacandrIyA vRtti pUrNa thaI. A vRttimAM meM kaMI paNa vadhu kahyuM nathI, mAtra graMthakAranA zabdonA bhAvArthano vistAra karyo che. A vivecana meM mArI paMDitAI
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttikartuH hRdayabhAvAH / 387 racitam / yato'hamalpajJaH / pANDityaM tu paNDita eva asti / mayA svahRdaye gurubahumAnaprakaTanavardhanArthamevedaM racitam / atroktA bhAvA mayA zAstrAnusAriNyA matyA vicintyaiva nibaddhAH / tathApyahaM chadmastho'smi / tato'tra mama yA kAcidapi skhalanA jAtA tatkRte'haM kSamA yAce vidUSazca tatzodhanArthaM prArthaye / ___ savRttikamenaM granthaM paThitvA sarve svahRdaye gurubahumAnaM prAdurbhAvya vardhitvA ca zIghraM bhavajambAlAtsvAtmAnaM mocayitvA muktiM prayAntvityabhilaSAmi / etadvivaraNaracanajAtapuNyena mama hRdaye'pi gurubahumAno vardhamAnaH syAditi paramAtmAnaM vijJapayAmi / zubhaM bhavatu sarvajagataH / batAvavA nathI racyuM, kemake huM alpabuddhivALo chuM, paMDitAI to paMDitamAM ja hoya che. meM mArA hRdayamAM gurubahumAnane pragaTAvavA ane tene vadhAravA mATe ja A vivaraNa karyuM che. ahIM kahelA bhAvo meM zAstrAnusArI buddhithI vicArIne ja kahyA che. chatAM paNa huM chabastha chuM tethI mArI je koI paNa bhUla thaI hoya tenI mATe huM mAphI mAMgu chuM ane vidvAnone tenI zuddhi karavA prArthanA karuM chuM. vRtti sahita A graMtha bhaNIne badhA potAnA hRdayamAM gurubahumAnane pragaTAve, tene vadhAre ane jaldIthI saMsAranA kAdavamAMthI potAnA AtmAne choDAvI mokSe jAya ema icchuM chuM. A vRtti racavAthI thayelA puNyathI mArA hRdayamAM paNa gurubahumAna vadhe evI paramAtmAne vinaMtI karuM chuM. sarva jagatanuM kalyANa thAva.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 prazatiH prazastiH zrIsImandharanAthakIrtanaparA ye ca kSamAdhArakAH, saMsArAdatinirguNo'hamapi yai-rdIkSArpaNenoddhRtaH / tebhyo vRttikajaM zubhaM suguNadaM sUrIzvarebhyo dade, hemendubhya idaM prakAzanakRte tattvasya dRbdhaM mayA // 1 // // zArdUlavikrIDitam // vijayAnandasUrIzaH, gacche tapAbhidhe purA / maNDane jinabimbasya, sadA babhUva tatparaH // 2 // caraNakiGkarastasya, munipaH kamalAbhidhaH / paGkajamiva nirlepo, bhogebhyaH samajAyata // 3 // tatastatpaTTapUrvAdri-bhAnumAnsamajAyata / karmAribhedavIraH zrI-vIravijayavAcakaH // 4 // jAta upaniSadvedI, taccaraNAbjaSaTpadaH / sarveSAmAgamAnAM zrI-dAnasUrIzvarastataH // 5 // tasyAntevAsimukhyaH zrI-premazramaNanAyakaH / avatatAra siddhAnta-premamahodadhistataH // 6 // kramAbjabhramarastasya, vardhamAnataponidhiH / bhuvanabhAnusUrIzo, jAto nyAyavizAradaH // 7 // prazasti jeo zrI sImaMdharasvAmI bhagavAnanI bhakti karavAmAM tatpara che, jeo kSamAne dharanArA che, jemaNe sAva nirguNa evA paNa mane dIkSA ApIne saMsAramAMthI bahAra kADhyo te gurudeva zrIhemacandrasUrIzvarajI mahArAjane tattvanuM prakAzana karavA mArA vaDe racAyela, sArA guNa ApanAruM, zubha evuM A TIkArUpI kamaLa arpaNa karuM chuM. (1) pUrve tapAgacchamAM jinapratimAnA maMDanamAM sadA tatpara evA zrIvijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAja thaI gayA. (2) temanA caraNakiMkara, kamaLanI jema bhogothI nirlepa evA zrIkamalasUrIzvarajI mahArAja thayA. (3) tyArapachI temanI pATarUpI pUrvAcala upara sUrya samAna, karNorUpI duzmanone bhedavA vIra evA upAdhyAya zrIvIravijayajI mahArAja thayA. (4) pachI temanA caraNakamaLamAM bhamarA samAna, badhA AgamonA rahasyone jANanArA zrIdAnasUrIzvarajI mahArAja thayA. (5) tyArapachI temanA mukhya ziSya, siddhAnto uparanA premanA moTA dariyA samAna zrI premasUrIzvarajI mahArAja thayA. (6) temanA caraNakamaLamAM bhamarA samAna, vardhamAna taponidhi, nyAyavizArada zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja thayA. (7)
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti .. 389 tacchiSyaH samatAdhArI, jAto gurusamarpitaH / pannyAsapravaraH padma-vijayo laghusodaraH / / 8 / / bhuvanabhAnusUreH pra-ziSyaH zAstradivAkaraH / jayaghoSamunIno'sti, vartamAnagaNAdhipaH // 9 // pannyAsapadmaziSyo'sti, tIrthakRta upAsakaH / vairAgyadezanAdakSo, hemacandramuniprabhuH // 10 // racitA tasya ziSyeNa, muninA ratnabodhinA / TIkeyaM hemacandrIyA, yAvannandatu mandaram // 11 // vRttinirmANajAtena, supuNyena vivardhatAm / bahumAno gurau sarva-jIvAnAM hRdaye sadA // 12 // asyA vRttestu zuddhyarthaM, prArthaye'haM bahuzrutAn / kSamA yAce ca jAtAnAM, kSatInAM matidoSataH // 13 // temanA ziSya, samatAdhArI, gurusamarpita, nAnA bhAI, paMnyAsapravara zrIpadmavijayajI mahArAja thayA. (8) zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanA praziSya, zAstro mATe sUrya samAna, zrIjayaghoSasUrIzvarajI mahArAja vartamAna gacchAdhipati che. (9) paMnyAsapravara zrIpadmavijayajI mahArAjanA ziSya, vairAgyadezanAdakSa zrIhemacandrasUrIzvarajI mahArAja arihaMtanA upAsaka che. (10) temanA ziSya muni ratnabodhivijayae racelI A hemacandrIyA TIkA jyAM sudhI meruparvata che tyAM sudhI cirajIvI raho. (11) A vRtti racavAthI utpanna thayelA zubha puNyathI badhA jIvonA hRdayamAM haMmezA guru uparano bahumAnabhAva vadho. (12) huM bahuzrutone A vRttinI zuddhi karavA prArthanA karuM chuM ane matidoSathI thayelI bhUlonI mAphI mAMgu chuM. (13) tapAgacchAlaMkAra, siddhAMtamahodadhi, parama pUjaya AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna nyAyavizArada, vardhamAnataponidhi, parama pUjaya AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna gurusamarpita, samatAsAgara, parama pUjaya paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivaryanA ziSyaratna sImaMdharajinopAsaka, vairAgyadezanAdakSa, parama pUjaya AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyANa muni ratnabodhivijayae sva-para kalyANa mATe zrIdharmAcAryabahumAnakulakanI svaracita hemacandrIya vRttino bhAvAnuvAda lakhyo. mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1 phona: 079-22134176, mo: 9925020106