Page Text
________________
सम्बन्धद्वैविध्यप्रतिपादनम्।
अधुना सम्बन्धः विव्रियते । सम्बन्धस्य ज्ञानेन श्रेतृणां ग्रन्थे विश्वास उपजायते । सम्बन्धोऽपि द्विधा-गुरुपर्वक्रमलक्षण उपाय-उपेयभावलक्षणश्च । तत्राऽऽद्यो श्रद्धानुसारिणम्प्रति, द्वितीयस्तु तर्कानुसारिणम्प्रति ।
तत्र गुरुपर्वक्रमलक्षणसम्बन्ध इत्थं भवति - केवलज्ञानप्राप्त्यनन्तरं त्रिदशविरचितसमवसरणेषु धर्मदेशना ददता श्रीवर्धमानस्वामिना सर्वजन्तुभ्यो भववारिधिनिस्तरणोपायाः प्रदर्शिताः । तत्र च गुरुबहुमानविषयक उपदेशोऽपि भगवता दत्तः । स च गणधरैः सूत्रेषु निबद्धः । तैः स स्वशिष्येभ्यो दत्तः । तैरपि स स्वशिष्येभ्यो दत्तः । इत्थं गुरुशिष्यपरम्परयाऽसावुपदेशस्तावत्प्रवृत्तो यावच्छ्रीधर्मसूरिभिः स्वशिष्येभ्य एतद्ग्रन्थकर्तृभ्यः श्रीरत्नसिंहसूरिभ्यो दत्तः । तैरपि स एतच्छास्त्ररूपेण निबद्धः । ततोऽस्य गुरुबहुमानविषयकस्योपदेशस्य मूलं तु परम्परया श्रीवर्धमानस्वामिन एव । इत्थं गुरुपर्वक्रमलक्षणसम्बन्धेनैतद्ग्रन्थनिबद्धोपदेशः श्रीवर्धमानस्वामिमूलकोऽस्तीति ज्ञापितं भवति । ततः श्रद्धानुसारिणां शिष्याणामेतद्ग्रन्थे विश्वासो जायते । यत: “पुरुषविश्वासे वचनविश्वासः' इत्युक्तिरप्यस्ति ।
उपाय-उपेयभावलक्षणसम्बन्धस्त्वित्थं ज्ञेयः - वचनरूपापन्नमेतच्छास्त्रमुपायः ।
હવે સંબન્ધનું વિવરણ કરાય છે. સંબંધના જ્ઞાનથી શ્રોતાને ગ્રન્થ ઉપર વિશ્વાસ થાય છે. સંબંધ પણ બે પ્રકારે છે – ગુરુપરંપરાસંબંધ અને ઉપાય-ઉપયભાવસંબંધ. આમાં પહેલો સંબંધ શ્રદ્ધાનુસારી શ્રોતા માટે છે અને બીજો સંબંધ તર્માનુસારી શ્રોતા માટે છે.
તેમાં ગુરુપરંપરાસંબંધ આ રીતે થાય છે - કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પછી દેવોએ રચેલા સમવસરણોમાં ધર્મદેશનાઓ આપતા શ્રીવર્ધમાનસ્વામીએ બધા જીવોને સંસાર સમુદ્ર તરવાના ઉપાયો બતાવ્યા. એ દેશનાઓમાં ગુરુબહુમાનનો ઉપદેશ પણ પ્રભુએ આપ્યો. તે ઉપદેશ ગણધરોએ સૂત્રોમાં ગૂંચ્યો. તેમણે તે પોતાના શિષ્યોને આપ્યો. તેમણે પણ તે પોતાના શિષ્યોને આપ્યો. આમ ગુરુ-શિષ્યની પરંપરાથી આ ઉપદેશ ત્યાં સુધી પ્રવૃત્ત થયો કે જયાં સુધી શ્રીધર્મસૂરિ મહારાજે તે પોતાના શિષ્ય, આ ગ્રન્થના રચયિતા શ્રીરત્નસિંહસૂરિ મહારાજને આપ્યો. તેમણે પણ તે આ શાસ્ત્રરૂપે ગૂંચ્યો. તેથી ગુરુબહુમાનના આ ઉપદેશનું મૂળ તો પરંપરાએ શ્રીવર્ધમાનસ્વામી જ છે. આમ ગુરુપરંપરા સંબંધથી જણાવાય છે કે આ ગ્રન્થમાં ગુંથાયેલો ઉપદેશ શ્રીવર્ધમાનસ્વામીથી શરૂ થયો છે. તેથી શ્રદ્ધાનુસારી શિષ્યોને આ ગ્રંથ ઉપર વિશ્વાસ થાય છે. કેમકે ‘પુરુષ ઉપર વિશ્વાસ હોય તો એના વચન ઉપર વિશ્વાસ થાય” એવી ઉક્તિ પણ છે.
ઉપાય-ઉપેય ભાવ સંબંધ આ રીતે જાણવો - વચનસ્વરૂપને પામેલું આ શાસ્ત્ર
| SR No. | 009647 |
| Book Title | Dharmacharyabahumankulakam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnasinhsuri, Ratnabodhivijay |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 443 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Literature, & Religion |
| File Size | 179 MB |