Dharmacharyabahumankulakam

SR No.: 009647
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnasinhsuri, Ratnabodhivijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 2009
Total Pages: 443
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Religion
File Size: 179 MB

Page 259

विविधदर्शनाभिमतानि तत्त्वानि ।
२०५ साङ्ख्याः पञ्चविंशतिस्तत्त्वानि मन्यन्ते । तदुक्तमज्ञातकर्तृकलघुषड्दर्शनसमुच्चये - 'साङ्ख्यदर्शनं मरीचिदर्शनम् । तत्र केषाञ्चित् कपिल एव (देवता), पञ्चविंशतिस्तत्त्वानि, तथाहि - आत्मा प्रकृतिर्महानहङ्कारः, गन्धरसरूपस्पर्शशब्दाख्यानि पञ्च तन्मात्राणि ९, पृथिव्यप्तेजोवाय्वाकाशाख्यानि पञ्चभूतानि १४, एकादश चेन्द्रियाणि, तत्र घ्राणरसनचक्षुस्त्वक्श्रोत्रमनांसि षड् बुद्धीन्द्रियाणि २०, पायूपस्थवचःपाणिपादाख्यानि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि २५।
जैना नव तत्त्वानि मन्यन्ते । तथा च जीवोऽजीवः पुण्यं पापमाश्रवः संवरो निर्जरा बन्धो मोक्षश्च । यदुक्तं नवतत्त्वप्रकरणे
१जीवाजीवा पुण्णं पावासव संवरो य निज्जरा ।
बंधो मुक्खो य तहा नवतत्ता हुंति नायव्वा ॥१॥' यद्वा जैनाभिमतानि तत्त्वानि सप्तविधानि ज्ञेयानि । यदुक्तं श्रीउमास्वातिवाचकवर्यैः श्रीतत्त्वार्थाधिगमसूत्रे प्रथमाध्याये – 'जीवाजीवात्रवबन्धसंवरनिर्जरामोक्षास्तत्त्वम् ॥४॥'
यद्वा जिनभाषितं तत्त्वं द्विविधं - जीवोऽजीवश्च, शेषतत्त्वानामेतयोरेव द्वयोरन्तर्भावात् । एवमन्यदर्शनसम्मततत्त्वानि ग्रन्थान्तरेभ्योऽवसेयानि । एतेभ्यः सर्वेभ्योऽपि तत्त्वेभ्यो
સાંખ્યો પચીશ તત્ત્વો માને છે. અજ્ઞાતકર્તૃક-લઘુષદર્શનસમુચ્ચયમાં કહ્યું છે - સાંખ્યદર્શન એટલે મરીચિનું દર્શન, તેમાં કેટલાકનો કપિલ જ દેવતા છે. પચીસ તત્ત્વો छ. ते ॥ प्रमाणे - १) मात्मा २) प्रकृति. 3) महान ४) १२ ५-८) पांय तन्मात्र-५, २स, ३५, स्पर्श, २०६, १०-१४) पांय भूत-पृथ्वी, , ते४, वायु, २४॥3॥२, १५-२०) ७ बुद्धि-न्द्रिय - 51, २सन, यक्ष, त्वया, श्रोत्र, मन, २१-२५) पायर्भ-न्द्रिय - पायु, ५स्थ, वयन, हाथ, ५०."
छैनी नवतत्त्व मानेछ. ते सा प्रभारी - 04, 4, पुष्य, ५५, माश्रय, संव२, नि४२), ध, मोक्ष. नवतत्व५४२म युंछ - "q, म0, पुथ्य, ५५, माश्रय, संव२, नि२१, धमने भोक्ष सनतत्त्वो 4." अथवा नोने मान्य तत्वो सात छ. श्री भास्वाति महा। तत्वाधिगमसूत्रना पडेला अध्यायमा युं छे - "®q, अ०१, माधव, बंध, संवर, नि२, भोक्ष सतत्वोछ." अथवा नोने मान्य तत्वोमेछ-04 અને અજીવ, કેમકે શેષ તત્ત્વોનો આ બેમાં જ સમાવેશ થઈ જાય છે.
એ પ્રમાણે બીજા દર્શનોને માન્ય તત્ત્વો અન્ય ગ્રંથોમાંથી જાણી લેવા. આ બધા ય
१. जीवाजीवाः पुण्यं पापाश्रवौ संवरश्च निर्जरा ।
बन्धः मोक्षश्च तथा नवतत्त्वानि भवन्ति ज्ञातव्यानि ॥१॥