________________
१७६
उपासकदशाङ्गसूत्रे
दिया गया है और तुरंग, विहग, भुजग, पकज, गो आदि स्वयं जान लेना चाहिए ।
समभिरूढ नय को ठीक-ठीक समझने के लिए एक और उदाहरण लीजिए
महीरुह और पादप इन दोनों शब्दोंका अर्थ वृक्ष समझा जाता हैं, पर समभिरूढ नय करता है - महीरुर का असली अर्थ है मही (पृथ्वी) पर उगने वाला और पादप का अर्थ है पाद (पैरो अर्थात् जडों) से पानी आदि अपना खुराक चूमने वाला। कहा पृथ्वी पर उगने चाला और कहा अपनी जड़ों से खुराक ग्रहण करने वाला ? यदि इन दोनों शब्दों का वाच्य (अर्थ) एक मान लिया जाय तो बडा भारी वैपम्य (घोटाला) हो जायगा । भिन्न भिन्न भाषाओमे जितने भी शब्द उपलब्ध होते है उन सबका अर्थ एक ही मानना पड़ेगा। ऐसी हालत मे अगर कोई दीपक मागेगा तो दूसरा तुरन्त उसके आगे लेखनी (कलम) रख देगा । और कोई लेखनी मागेगा तो दूसरा उसके सामने दीपक रख देगा | जब पृथ्वी पर उगना और जडसे खुराक लेना एक ही हो गया तो दीपक और लेखनी का एक हो जाना क्यों अनुचित है ?
यदि आशका उठाई जाय कि लेखनी ओर दीपक मे तो आकाशજોઈએ ઉકત ઉદાદ્ધરણ ખૂબ પ્રસિદ્ધ હોવાને કારણે આપવામા આવ્યુ છે, અને તુસ્ત્ર વિગ, ભુજંગ, પકજ, ગા માદિ પેાતાની મેળે જાણી લેવા
સભઢ નયને ખરાબર સમજવા માટે એક વધુ ઉદાહરણ લઈએ
અને
મહીહ અને પાપ એ એક શબ્દને અથ વૃક્ષ સમજવામા આવે છે પરતુ સમભિરૂઢ નય કહે છે કે-મહીરૂદ્ધના ખરા અથ છે મહી (પૃથ્વી) પર ઉગરનારી પાદપના અર્થ છે પાદ (પગ અર્થાત્ મૂળ) થી પાણી આદિ પાતાના ખારીક ચૂસનાર કયા પૃથ્વીપર ઉગનારૂ અને કયા પોતાના મૂળદ્વારા ખારાક ગ્રહમ કનાર્ । જે આ એઉ શબ્દોના વાચ્ય (અર્થા) એક જ માની લેવામા આવે તા માટે ગોટાળા (વૈષમ્ય) થઇ જાય જૂદી જૂદી ભાષાઓમાં જેટલા શબ્દે ઉપલબ્ધ થાય છે તે બધાનો અર્થ એક જ માનવા પડશે એવી સ્થિતિમા જો કઇ દીપક માગશે. તે ખીજે તુરત તેની પાસે કલમ લાવી મૂકશે, અને કઇ કલમ માગશે તે ખીને તેની સામે દીવા લાવીને મૂકશે જો પૃથ્વી પર ઊગવુ અને મૂળદ્વારા ખેારાક લેવા એ બેઉ એક થઈ જાય તે દીપક અને કલમનુ એક થઈ જવુ છુ અનુચિત છે
જો એવી થકા ઉઠાવવામા આવે કે કલમ અને દીપકમા તે આકાશ પાતાળ
-
