________________
अगारधर्मसञ्जीवनी टीका अ.१ म् ११ धर्म देवस्वरूपवर्णनाम् १९५ रागद्वेपवानात्माऽपि स्फटिकोपम निज नैर्मल्यगुण परित्यज्य तत्तदुपरञ्जकविषयसपर्कवशादुत्तरोत्तर मलिनीभवत्यन्ततश्च दुर्गतिमानफलक भवति तस्मात्सर्वदुर्गतिमूलभूतौ राग द्वेपो भव्येन प्रयत्नतोऽपनेयौ, तदपनयनार्थमेवामौ रागद्वपविनिमुयो देव उपासितव्यः। तथाहि दृश्यते लोके-यो रोगाक्रान्तः स नीरोगमगदवार, यो वैरकृतपराभवापन्नो दुर्बलः स प्रबल राजादि, योऽल्पद्विकानवान् म महाद्विकानिन श्रेष्ठिमभृति, यश्च शीता स तेजोमय मर्यादि समुपास्य कृतकृत्यो भवतीति। एव चानन्तशान्तिनिधानम्य सर्वथा निष्कलङ्कस्य भगवतो निरवद्योपासनया चित्तइतनी बढ़ जाती है कि वह सिर्फ मेढकोके कामका रह जाता है। - इसी प्रकार राग-द्वेप वालो आत्मा, अपनी स्फटिक के समान निर्मलताको त्याग कर मलिन बनाने वाले विषयोके ससर्ग से क्रमशः अधिकाधिक मलिन होती हुह, अन्तमे दुर्गतिका पात्र बनती है । इसलिए समस्त दुर्गति के मूल कारण राग-द्वेष है। भव्य जीवको प्रयत्न करके इन्हे दूर कर देना चाहिए । इन्हें दूर करने (नष्ट करने) के ही लिए राग-द्वेप रहित देवकी उपासना करनी चाहिए। यही बात लोकमे देखी जाती है । रोगी नीरोग करने वाले वैद्यकी उपासना करता है, वैरियों के द्वारा तिरस्कार पाया हुआ निर्बल व्यक्ति सबल राजा आदिकी उपासना करता है, छोटी द्रिकान (दुकान) वाला वडी दुकान चाले सेठ आदिका आश्रय लेता है, और शीतसे ठिठुरा हुआ मनुष्य सूर्य आदि गर्म वस्तुओकी शरण लेता है और सफल होता है। इस प्रकार अनन्त शक्तिके आगर, सर्वथा निष्कलक भगवान की निर्दोप उपासनासे चित्तमें एकाग्रता उत्पन्न होती है, और उस પિતાની સ્ફટિક સરખી નિર્મળતાને ત્યજીને મલીન બનાવનારા વિષયેના સસગયો ક્રમશ આધિકાધિક મલીન થતા છેવટે દુર્ગતિનું પાત્ર બની જાય છે માટે સમસ્ત દુર્ગતિના મૂળ કારણ રાગ-દ્વેષ છે ભાગ્ય એ પ્રયત્ન કરીને તેમને દૂર કરવા જોઈએ એને દૂર (નષ્ટ) કરવાને માટે રાગદ્વેષ રહિત દેવની ઉપાસના કરવી જોઇએ એ વાન લેકમાં જોવામાં આવે છે રેગી નીગ કરનાર વવની ઉપાસના કરે છે શત્રુઓથી તિરસ્કાર પામનારી નિર્બળ વ્યકિત સબળ રાજા આદિની ઉપાસના કરે છે, નાની દુકાનવાળે મેટી દુકાનવાળા શેઠ આદિને આશ્રય લે છે, અને ટાઢથી થરથરતે માણસ સૂર્ય આદિ ગરમ વસ્તુઓનું શરણ લે છે અને સફળ થાય છે એ પ્રમાણે અનત શકિતના આગર, સર્વથા નિષ્કલક ભગવાનની નિર્દોષ ઉપાસનાથી ચિનમાં એકાગ્રતા ઉત્પન્ન થાય છે, અને એ એકાગ્રતાથી આત્માનું
