Book Title: Vitrag Darshan
Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005529/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga da - saMkalana : 2maNuka sAthala Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga darzana mokAra mahAmaMtra jana timAM siddhALa Namo AiriyANaM nokavAyA game to suSyanA thanAra saMgala (thAra saMam) thAri sAMgala, arahaMtA iAla, siddhA sAMgala, sAhUaioni, keli paNaao ghamo maMgala. za>>ra loyuoLA, arahaMtA lolA , siddhA loNunA, sAhU lozutA, kevali paNato ghaNo lozurAmAM. tharAri zaraNe padhvajAmi, arahaMte zaraNaM vrajajAmi, siddhazaraNaM paDyajAmi, sAhU zaraNe padhvajAmi, kevali pAto zo zaraNe paththa%Aki. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA : 1. samyagdarzana pAmaze....pAmaze...pAmaze ja. zAstra vAMcana...vicAra...zravaNa-manana karIne saMskAra daDha karatAM mumukSu samyagdarzana pAmaze ja. pujya gurudevazrInA maMgala AzIrvAda. mIThAM, madhurA AvA zAstro che, ene vAMcavAno vakhata ghe, ene vAMce, vicAre ne saMskAra to nAMkhe ! bhale A bhave samyagdarzana na thAya, paNa enA saMskAranAkhIne puNyabaMdha kare to paNa svargamAM ke sArA manuSyapaNAmAM jAya. be-cAra, pAMca kalAka vAMcana, vicAra, maMthana kare ke rAgathI bhinna Atma tattva zuM cIja che? ema rAgathI bhinna paDavAnA samyaka saMskAra nAMkhe ane bhinna paDavAnA bhAvamAM puNya paNa sAthe che. tethI tejIva bhale jhA bhavetanapAme to paNa svamAM kesarA manuSya bhavamAM jaIne tyAM samyagdarzana pAmaze, pAmaze ja. ema vAta che. na pAme e vAta che ja nahi. ahIMto pAmaze ja-e eka ja vAta che, apratihatanI vAta che, kemake dararoja be-cAra klAka AvI vAta sAMbhaLIne-vAMcIne-vicArIne eNe aMdara evA saMskAra nAkhyA che. jema mATInuM navuM mATaluM hoMya temAM pANInuM TIpuM paDe to cUsAI jAya, paNa cUsAI javA chatAM vadhatA vadhatA upara Ave che, tema traNa kALe ane traNa lokamAM rAgathI huM caitanya bhagavAna AtmA bhinna chuM, puNyanA pariNAmane ne mAre kAMI saMbaMdha nathI, evA jJAnanA AtmAmAM saMskAra pADe to paNa e AgaLa vadhIne kAM to svargamAM jaIne kAM to mahAvidehamAM paramAtmA bIrAje che tyAM manuSyapaNe janmIne potAnA Atma kalyANane - samyagdarzanane prApta karI leze ja. mATe zAstra vAMcana-vicAra-zravaNa-manana karavuM ane A saMskAranAMkhavA. 2. sarva jIvo pUrNAnaMdane pAmo. 1. sarva jIvo sAdhama che, koI virodhI nathI, sarva jIvo pUrNAnaMdane prApta thAva! koI jIvo apUrNa na raho, koI jIvo alpajJa na raho, koI jIvo virodhI na raho, koI jIvo viparIta daSTivaMta na raho. badhA jIvo satyanA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArge AvI javI ne sukhI thAva. koI jIvamAM viSamatA na raho. badhA jIvo pUrNAnaMdarUpa prabhu thaI jAva. sarva jIvo AtmAmAM magna thAva. juo jJAnInI bhAvanA ! pote pUrNAnaMda svarUpa AtmAmAM magna thAya che eTale sarva jIvo paNa pote pUrNAnaMda svarUpa AtmAmAM magna thaI sukhAnubhava karo ema kahe che. 2. A vastu vyavasthA ane vizva vyavasthatA, jaina darzananA siddhAMtone satyane prakAzamAM mUkatAM asatyanA AgrahavALAne du:kha thAya, paNa bhAI ! zuM karIe ? amAro udaya evo che ethI satya vAta bahAra mUkavI paDe che. ethI virUddha zraddhAvALAne duHkha thAya to mane mApha karaje, bhAI ! koI jIvane duHkha thAya to kema anumodAya? mithyA zraddhAnA du:kha cAra gatinA bahu AkarA che, e du:khanI anumodanA kema thAya? are ! dareka jIvo bhagavAna svarUpa che ane teno Azraya karI, zraddhA karIne pUrNAnaMdarUpe pariNamIne bhagavAna thAo ! koI jIva du:khI na thAo! 3. tArI paryAyamAM siddhone sthApyA che tethI tuM alpajJapaNe ne rAgapaNe have rahI zakaze nahi, have sarvajJa svabhAvamAM ja tuM jaIza ne sarvajJa thaIzaema he zrotA! tuM ni:saMdeha jANa. tuM jJAna svarUpa bhagavAna AtmA che ema nirNaya kara! 3. tuM paramAtmA che! 1. jeNe sarvajJane potAnI paryAyamAM padharAvyA tene have kAMI karavAnuM rahyuM ja nahi. jema sarvajJa jANanAra tema tenI sthApanA jeNe potAmAM karI che 'te paNa je thAya tenI mAtra jANanArAja che. pheraphAra karavAnI vAta ja nathI. dravya sarvajJa svabhAva che, e sarvajJane jeNe potAnI paryAyamAM sthApyA ene sarvajJa thavAno nirNaya AvI gayo. basa e "za svabhAvamAM vizeSa karatAM karatAM paryAyamAM sarvajJa thaI jaze. bIjuM kAMI karavAnuM rahyuM ja nahi. 2. siddha che te jANanAra-dekhanAra che tema tuM paNa jANanAra-dekhanAra ja cho. adhUrA-pUrAno prazna ja nathI. jANanAra-dekhanArathI jarAka khasyo eTale kartRtvamAM ja gayo, eTale siddhathI judo paDyo. eka kSaNa siddhathI judo paDe te mithyA daSTi che te yathArtha vAta che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna AtmA pUrNAnaMdanonAtha mahA paramAtmAnA aMtara svarUpe bharelo evo paramAtmA ja huM chuM ane je huM chuM te ja paramAtmA che. huM paramAtmA ane paramAtmA te huM-ahAhA !! e kabUlAta kevA puruSArthamAM Ave ! 4. vItarAga sarvajJadeva trilokanAtha paramAtmA so IndronI upasthitimAM samavasaraNamAM lAkho-karoDo devAnI hAjarImAM ema pharamAvatA hatA ke tuM paramAtmA cho ema nakkI kara! bhagavAna ! tame paramAtmA cho ema nakkI karavA gho! ke e nakkI kyAre thaze? ke jyAre tuM paramAtmA cho evo svAnubhava thaze tyAre A paramAtmA che evo vyavahAra tane nakkI thaze. nizcaya nakkI thayA vinA vyavahAra nakkI thaze nahi. AvuM nizcaya ane vyavahAranuM svarUpadareka ThekANe jANavuM. basa tattvano yathArtha nirNaya e ja prathama vAta che. " 4. "badhA jIvo sukhI thAva!' 1. aho! badhA jIvo vItarAgamUrti che. jevA cho tevA thAva. bIjAne mAravA e to kyAMya rahI gayuM ! bIjAno tiraskAra karavo e paNa kyAMya rahI gayuM ! paNa badhA jIvo sukhI thAva! amArI niMdA-tiraskAra karIne paNa sukhI thAva, game tema paNa sukhI thAva! prabhuno prema to lAva bhAI! tAre prabhu thavuM che ne! mAra dhaDAka pahelethI! tuM pAmara cho ke prabhu cho? tAre zuM svIkAravuM che? pAmarapaNuM svIkAre to pAmarapaNuM kadI na jAya ! prabhupaNe svIkAryathI pAmarapaNuM UbhuM nahi rahe ! bhagavAna AtmA-huM pote dravya svabhAve paramezvara svarUpe ja chuM ema jyAM paramezvara svarUpano vizvAsa Avyo to tuM vItarAga thayA vinA rahIza ja nahi. 3. are jIva! ekavAra bIjuM badhuM bhUlI jAne tArI nija zaktine saMbhALa! paryAyamAM saMsAra che, vikAra che -e bhUlI jA. ne nija zaktinI sanmukha je to temAM saMsAra che ja nahi. caitanya zaktimAM saMsAra hato ja nahi, che janahi ane thaze paNa nahi. lyo A mokSa! AvA svabhAvanI dRSTithI AtmA mukta ja che. mATe eka vAra bIjuM badhuM ya lakSamAMthI choDI de ne AvA cidAnaMda svabhAvamAM lakSane ekAgra kara to tane mokSanI zaMkA raheze nahi, alpa kALamAM avazya mukti thaI jaze. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. aho! huM ja tIrthakara chuM, huM ja jinavara chuM, mArAmAM ja jinavara thavAnA bIjaDA paDyA che. paramAtmAno eTalo ullAsa ke jANe paramAtmAne maLavA jato hoya ! paramAtmA bolAvatA hoya ke Avo Avo caitanyadhAmamAM Avo! ahAhA...! caitanyano eTalo AhalA ane prahalAd hoya. caitanyamAM ekalo AhalA ja bharyo che, eno mahimA, mAhAbhya, ullAsa, umaMga asaMkhya pradeza Avavo joIe. 5. jaina tatvadarzananA bhAva samajavA niyamo 1. jaina darzana anekAMta svarUpa che; te dareka vastune anekAMta svarUpamAM batAve che. dareka tattva potAnA svarUpamAM atirUpa ane paranA svarUpathI nAsirUpa che. A anekAMta e ja vastunuM svarUpa samajavAno upAya che. tenAthI ja jaina darzananI mahattA che. 2. dareke dareka tatva svataMtra che, pote potAthI astirUpa che ane parathI nAsirUpa che. jemAM jenI nAsti hoya temAM te kAMI karI zake nahi, tethI koI paNa tattva bIjA koI tattvanuM kAMI paNa karavA kadI samartha nathI. 3. dareka dravyo eka bIjAthI judA hovAthI temanA guNo ane paryAyo paNa trikALa jude judA ja che. ane dareka dravyanA guNa-paryAya, pota potAnA dravyanA AdhAre ja che. koI paNa dravyanA guNa-paryAya kadI paNa koI bIjA dravyanA AdhAre nathI. (eTale ke dareka dravya nirAvalaMbI, nirapekSa 4. jIva pote bIjA anaMta para padArthothI bhinna che, tethI koI paNa padArtho jIvane lAbha-nukasAna karI zake nahi. jIvano puruSArtha svataMtra che. jagatanA sarva dravyo svathI atirUpa ane parathI nAsirUpa ema anekAMta svarUpa che. e anekAMta dvArA vastu svarUpanI svataMtratA ane pUrNatA che. Ama bheda karAvIne, jaina darzana AtmasvabhAva sAthe ekatA karAve che, ne para sAtheno saMbaMdha toDAve che. 5. jaina darzananA zAstronuM koI paNa kathana hoya, tenuM mULa prayojana "vItarAga bhAva' preravAnuM ja che. e prayojanane akhaMDa rAkhIne ja jaina zAstronA artha samajavA. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asti-nAstirUpa, nizcaya-vyavahArarUpa anekAMtanA marmane samajIne jo artha kare to zAstrarUpI samudrano pAra pAmI jAya. 6. svataMtratA ane sukha H he jIvo ! jo tame tamArI svataMtratA ane sukha cAhatA ho to paranA Azraye mAruM sukha che evI mAnyatA choDo. para vastu para mArI sattA cAle che evI mAnyatA choDo. 'mArA sukhano koI para sAthe saMbaMdha nathI, huM badhAya para padArthothI chuTo chuM, mArA jJAna sAmrAjyamAM mane vighna karanAra koI nathI, ane huM mArA jJAna sAmrAjya vaDe badhA padArthone jema jANuM chuM, tema ja temAM thAya che.' AvI yathArtha oLakhANapUrvaka parAzraya bhAva choDIne svAzraya bhAvamAM TakuM te ja svataMtratA che, te ja sukha che. O svataMtratA tene kahevAya ke jemAM potAnA sukha mATe koI bIjAnA AzrayanI jarUra na paDe, paNa pote ja svAdhInapaNe sukhI hoya; ane potAnuM svAdhIna sukha evuM hoya ke jene koI paNa saMyogo hAni na pahoMcADI zake ! evo svAdhIna sukharUpa to AtmasvabhAva che. te svAdhInatA koNa meLavI zake? ane parAdhInatAnI gulAmI koNa toDI zake ? mAruM sukha mArA AtmAmAM che, koI paNa saMyogone AdhIna mAruM sukha nathI, paNa mAruM jJAna ja svayameva sukha-zAMtimaya che ema jene potAnA jJAna svabhAvanI oLakhANa ane zraddhA hoya te svAdhInatA meLavI zake. jene AvA potAnA jJAna svabhAvanI oLakhANa na hoya tevA ajJAnI jIvo 'mAruM sukha para vastunA AdhAre che, ane para saMyogo anukULa hoya to ja mAruM sukha TakI zake' ema mAne che; eTale teo saMyogonA gulAma che, teo svAdhIna Atma svabhAvane nahi jANatA hovAthI kadI paNa svataMtratA pAmatA nathI. potAnA sukha mATe parAzrayapaNuM mAnavuM te ja mahAna gulAmI che, ane tenuM ja anaMta du:kha che. e gulAmI jIva anAdithI karato Ave che ane te ja du:khanuM kAraNa che. e gulAmI jIve pote potAnA jJAna-AnaMda svabhAvane bhUlIne UMdhI mAnyatAthI svIkArI che. tethI ja pote ja evA dravya svabhAvanI sAcI oLakhANathI te gulAmInA baMdhanane toDI zake che. paNa tene gulAmInA baMdhanamAMthI mukta karanAra koI bIjo nathI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMbaMdhI zrutajJAnanA avalaMbanathI pote ja yathArtha tatva nirNaya karavAno che, enI zraddhA karavAnI che, emAM ramaNatA, sthiratA karavAnI che. 'huM zAna-AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' e ja yathArtha tattva nirNaya che. eno ja abhyAsa ane enA ja UMDA saMskAra kAryakArI che. sukhano sAco upAya A eka ja che. 'AtmAno svabhAva saMpUrNa svataMtra, potAthI paripUrNa sukharUpa che, tene koI paNa saMyogonI apekSA nathI' ema jJAnIo jANatA hovAthI teo kadI paNa potAnA sukha mATe parAzrayanI jarUra mAnatA nathI; tethI evA jJAnIo ja svAzraya svabhAvanI ekAgratArUpa enA svabhAvanA baLe, ahiMsAnA jore, parAzrayarUpa gulAmInA baMdhanane sarvathA chedIne saMpUrNa svataMtra dazAmAM siddha bhagavAnapaNe birAje che. 'sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya' ema Atmasiddhi zAstramAM zrImad rAjacaMdre paNa lakhyuM che. siddha dazA e ja pUrNa svataMtra ane sukhanI dazA che ane badhA ja jIvo e dazAne prApta thAo e ja maMgala bhAvanA che ! 7. he bhavya ! tuM ATaluM to jarUra karaje ! , AcArya deva samyagdarzana upara khAsa bhAra mUkIne kahe che ke, he bhAI ! tArAthI vizeSa na thAya to paNa ochAmAM ochuM tuM samyagdarzana to avazya rAkhaje. je enAthI tuM bhraSTa thaIza to koI rIte tAruM kalyANa thavAnuM nathI. cAritra karatA samyagdarzanamAM alpa puruSArtha che, mATe tuM e samyagdarzana to avazya karaje. samyagdarzanano evo svabhAva che ke je jIva tene dhAraNa kare te jIva krame krame zuddhatA vadhArIne alpa kALe mukta dazA pragaTa kare che. jIvane te lAMbo kALa saMsAramAM rahevA detuM nathI. Atma kalyANanuM mULa kAraNa samyagdarzana che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te pUrNa mokSamArga che. he bhAI ! jo tArAthI samyagdarzanapUrvaka rAga choDIne, cAritra dazA pragaTa thaI zake to to te uttama che, ane e ja karavA yogya che. paNa jo tArAthI cAritra dazA pragaTa na thaI zake, to chevaTamAM chevaTa Atma svabhAvanI yathArtha zraddhA to jarUra karaje. e zraddhA mAtrathI paNa tAruM avazya kalyANa thaze. samyagdarzana mAtrathI paNa tAruM ArAdhakapaNuM cAlu raheze. vItarAga deve kahelA vyavahAranI lAgaNI UThe, tene paNa baMdhana mAnaje. paryAyamAM rAga thAya, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM ema pratIta rAkhaje ke rAga mAro svabhAva nathI, ane rAga vaDe mane dharma nathI. Ama rAga rahita svabhAvanI zraddhApUrvaka, jo rAga rahita cAritra dazA thaI zake to to te pragaTa karIne svarUpamAM TharI jaje, paNa jo tema na thaI zake, ane rAga rahI jAya to te rAgane mokSano hetu na mAnIza. rAgathI bhinna tArA caitanya jJAna svabhAvanI zraddhA rAkhaje. koI ema mAne ke paryAyamAM rAga hoya tyAM sudhI rAga rahita svabhAvanI zraddhA kema thaI zake? pahelAM rAga TaLI jAya, pachI rAga rahita svabhAvanI zraddhA thAya. e rIte je jIva rAgane ja potAnuM svarUpa mAnIne samyaka zraddhA paNa karato nathI, tene AcArya bhagavAna kahe che ke he jIva! tuM paryAya daSTithI rAgane tAruM svarUpa mAnI rahyo che. paNa paryAyamAM rAga hovA chatAM tuM paryAyadaSTi choDIne, svabhAvadaSTithI jo, to tArA rAga rahita svarUpano tane anubhava thAya ! je vakhate kSaNika paryAyamAM rAga che, te ja vakhate rAga rahita trikALI svabhAva che; mATe paryAya daSTi choDIne tArA rAga rahita svabhAvanI tuM pratIti rAkhaje. e pratItinA jore rAga alpa kALe TaLI jaze; paNa e pratIti vagara rAga kadI TaLavAno nathI. pahelAM rAga TaLI jAya, to huM rAga rahita svabhAvanI zraddhA ka' ema nahi, paNa AcArya deva kahe che ke pahelAM tuM rAga rahita svabhAvanI zraddhA kare, to te svabhAvanI ekAgratA vaDe rAga TaLe. "rAga TaLe to zraddhA karuM, eTale paryAya sudhare to dravyane mAnuM' evI jenI mAnyatA che, te jIva paryAya daSTi che, paryAya mUDha che, tene svabhAva daSTi nathI, ane te mokSamArganA kamane jANato nathI, kema ke te samyaka zraddhA pahelAM samyaka cAritra icche che. rAga rahita svabhAvanI pratIti karuM to rAga TaLe' evA abhiprAyamAM dravya daSTi che. ane dravya daSTinA jore paryAyamAM nirmaLatA pragaTe che. mAro svabhAva rAga rahita che, evA vItarAgI abhiprAyapUrvaka (svabhAvanA lakSe arthAt dravya daSTithI) je pariNamana thayuM, temAM kSaNe kSaNe rAga tUTato jAya che ane rAgano alpakALe nAza thAya che; e samyagdarzanano mahimA che. paNa jo paryAyaSTi rAkhIne potAne rAgavALo mAnI le to rAga TaLe kevI rIte ? "huM rAgI chuM" evA rAgIpaNAnA abhiprAyapUrvaka vikAranA lakSe arthAtu paryAya daSTithI) je pariNamana thAya, temAM to rAganI ja utpatti thAya che, thayA kare paNa rAga TaLe nahi. tethI paryAyamAM rAga hovA chatAM, te ja vakhate paryAyadaSTi choDIne, svabhAva Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTithI rAga rahita caitanya svabhAvanI zraddhA karavAnuM AcArya bhagavAna jaNAve che; ane e ja mokSamArgano kama che. he jIva! tuM tArA svabhAvane to svIkAra, jevo svabhAva che tevo mAna to kharo. jeNe pUrA svabhAvane svIkArIne samyagdarzana jALavI rAkhyuM che te jIva alpa kALe svabhAvanA jore ja sthiratA pragaTa karIne mukta thaze. khAsa paMcama kALanA jIvo pratye AcArya bhagavAna karuNApUrvaka kahe che ke A dagdha paMcama kALamAM tuM zakti rahita ho to paNa kevaLa zuddhAtma svarUpanuM zraddhAna to avazya karaje. A paMcama kALamAM sAkSAt mukti nathI, paNa bhavabhayano nAza karanAra, evo potAno dravya svabhAva che; tenI zraddhA karavI, e nirmaLa buddhimAna jIvonuM kartavya che. tArA bhava rahita svabhAvanI zraddhAthI tuM alpa kALamAM bhava rahita thaI jaIza. mATe he bhAI! pahelAM tuM koI paNa upAye - parama puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTa kara! A che "vItarAga darzana". 8. puruSArtha ane kALaH paMcama kALa kaThaNa che - ema kahIne ajJAnI jIvo AtmasvabhAvanI samajaNano puruSArtha ja mAMDI vALe che. jJAnIo tene kahe che ke bhAI re, zuM kALa ke karmo kAMI tAruM kAMDa pakaDIne tane puruSArtha karatA roke che? athatu zuM tArI svaparyAyane kALa ke karmo roke ? nahi, e to para dravyo che ne tArI paryAyane rokavA samartha nathI. mATe he bhAI! tuM parAdhIna daSTi choDIne tArA svabhAvane lakSe puruSArtha kara. puruSArthathI avazya mokSamArganI prApti thaI zake che. AtmAnA svataMtra puruSArthane nahi svIkAranArA jIvo ema mAne che ke paMcama kALa che, mATe jIvone puruSArtha na thaI zake e parAdhIna daSTi che. jeo AtmAnA svataMtra puruSArthane svIkAre che ane svAdhIna daSTithI jonArA che, teo ema jANe che ke atyAranA jIvo pote ja ochA puruSArthanI lAyakAtavALA che, mATe paMcama kALa kahevAya che. AmAM ekanI daSTi kALa upara che, bIjAnI daSTi AtmAnA puruSArtha upara che, e moTo daSTi bheda che. kharI rIte kALa dravyanI paryAya to traNe kALa eka sarakhI ja che, temAM koI bheda nathI; ane jIvanI paryAya to te mAtra nimitta che. jIvanA bhAva Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusAra kALa dravyanI paryAyamAM cotho kALa ke paMcama kALa ema upacAra karavAmAM Ave che. paMcama kALe bharatakSetramAM janmelA jIvo mukti na pAme, eno kharo artha e che ke te te jIvonI vartamAna svaparyAyanI lAyakAta ja mukti pAme evI nathI ane tethI ja kALane te prakAranuM (muktinuM) nimitta kahevAtuM nathI. paraMtu mahAvideha kSetranA koI munine upADIne devo ahIM mUkI jAya, to te muni ahIM paNa mokSa pAmI zake che. A ja bharatakSetra ane A ja paMcama kALa hovA chatAM te jIvanI potAnI sva paryAyanI lAyakAta vaDe mokSa pAmI zake che. jo jIvanI potAnI sva paryAyanI lAyakAta mokSa pAmavAnI hoya to, tene A ja kSetra ane A ja kALa mokSanuM nimitta kahI zakAya che. siddhAMta e che ke upAdAnanI sva paryAyanI lAyakAta mujaba para dravyamAM Aropa karIne tene nimitta kahevAya che; paraMtu para dravyane anusarIne upAdAnanI paryAya thatI nathI. potAnI dareka samayanI paryAyanI lAyakAta jIva pote potAnA te samayanA puruSArthathI kare che. eTale lAyakAtamAM bIjuM koI kAraNa nathI paNa te vakhatano puruSArtha ja lAyakAtanuM kAraNa che. jevo puruSArtha kare tevI lAyakAta te samaye thAya che. paryAya te to dravyano svabhAva che, dareka dravya potAthI svataMtrapaNe pariName che, ane te te samayanI potAnI lAyakAta anusAra paryAya thAya che. jIva potAnA puruSArthathI je samaye jevI lAyakAta kare te samaye tevI paryAya thAya che. kadI koI para dravya AtmAnI paryAyane vaza karatuM nathI, paNa AtmA pote sva lakSa cUkIne para lakSamAM ekAgra thAya che, e ja parAdhInatA che. ajJAnIo sva paryAyane na jotAM para dravyano doSa kADhe che. ''para dravyo to sau potapotAnA bhAvamAM hatAM, paNa tuM pote zA mATe svabhAvanI ekAgratAthI chUTyo ?'' ema jJAnIo kahe che. para dravyonA kAraNe doSa thayo nathI. rastAmAM kUvo hoya ane temAM koI mANasa paDe to kono doSa? zuM kUvo vacce Avyo mATe te paDyo ? teNe joIne sAvadhAnIthI cAlavuM hatuM; kUvo to tenA ThekANe ja paDyo hato. kUvAe kAMI mANasane parANe kheMcIne pADyo na hato. jo mANasa pote kUvAthI judA raste cAle to kUvo kAMI tene baLajabarIthI potA tarapha kheMcI lAvato nathI. tema kALa ane karmo vagere badhA para dravyo potapotAnA kAraNe A jIvathI bhinnapaNe sthita che, te kAMI A jIvanA puruSArthane baLajabarIthI rokatA nathI, jIva pote UMdhA puruSArtha vaDe potAnA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogane te tarapha laI jaIne vikArI thAya che. jo savaLA puruSArthathI te taraphanA upayogane khaseDIne, potAnA svabhAva tarapha pariNamana kare to kAMI te kALa ke karma vagere para dravyo tene kAMDuM jhAlIne nA pADatA nathI. mATe jIvIe prathama to potAnA caitanyasvabhAvane parathI bhinna jANIne, caitanyano je upayoga para tarapha ekAgra thaI rahyo che, te upayogane potAnA AtmA tarapha ekAgra karavAno che, eTale mAtra potAno upayoga badalavAno che, e ja kharo muktino upAya che. upayoga svataraphaekAgra karavo eTale potAnA caitanya svabhAvane jANavo tenuM nAma che "jJAna". potAnA caitanya svabhAvanI pratIti-zraddhA karavI tenuM nAma che "samyagdarzana ane potAnA caitanya svabhAvamAM ramavuM-jAmI javuMlIna thavuM-sthira thavuM te che "samacAritra'. A eka padamAM samyajJAna, samyagdarzana ane sammacAritra traNe samAI jAya che ane A traNanI ekatAne ja mokSamArga kahevAmAM Ave che. traNa kALa traNa lokamAM A ja eka mokSamArga che. A ja eka sukhI thavAno upAya che. ane teno puruSArtha e ja satya puruSArtha che. badhA jIvo e sanmArgane prApta thAo! 9. divya dhvanino sAraH 1. nigodathI mAMDIne siddha sudhInI sarva avasthAomAM azubha, zubha ke zuddha vizeSomAM raheluM je nitya niraMjana TeMkotkIrNa zAzvata ekarUpa zuddha dravya sAmAnya te paramAtmA tattva che. te ja zuddha aMta:tattva, kAraNa paramAtmA, parama pAriNAmika bhAva vagere nAmothI kahevAya che. 2. A paramAtma tatvanI upalabdhi anAdi kALathI anaMta anaMta du:khane anubhavatA jIve eka kSaNa mAtra paNa karI nathI. ane tethI sukha mATenA tenA sarva upAya sarvathA vyartha gayA che. bodhano ekamAtra uddeza jIvone paramAtma tatvanI upalabdhi athavA Azraya karAvavAno che. 3. "huM dhruva zuddha Atma dravya sAmAnya chuM' evI anubhava zraddhA pariNatithI mAMDIne paripUrNa lInatA sudhInI koI paNa pariNatine paramAtmatatvano Azraya, paramAtmatattvanuM AlaMbana, paramAtmatattva pratye jhoka, paramAtma tattva pratye valaNa, paramAtmatattva pratye sanmukhatA, paramAtmatattvanI upalabdhi, paramAtmatattvanI bhAvanA, paramAtmatattvanuM dhyAna kahevAya che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. he jagatanA jIvo ! tamArA sukhano ekamAtra upAya paramAtma tatvano Azraya che. samyagdarzanathI mAMDIne siddha sudhInI sarva bhUmikAo temAM samAya che. paramAtma tattvano jaghanya Azraya te samyagdarzana che; te Azraya madhyama koTinI ugratA dhAraNa karatAM jIvane dezacAritra, sakalacAritra vagere dazAo pragaTa thAya che ane pUrNa Azraya thatAM kevaLajJAna ane siddhatva pAmIne jIva sarvathA kRtArtha thAya che. A rIte paramAtma tattvano Azraya ja samyagdarzana-jJAna-cAritra che. 5. paramAtmA tattvano Azraya ja satyArtha pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlocanA, prAyazcita, sAmAyika, bhakti, Avazyaka, samiti, gumi, saMyama, tapa, saMvara, nirjarA, dharma, zukladhyAna vagere badhuMya che. evo eka paNa mokSanA kAraNarUpa bhAvanathI je paramAtmA tatvanA AzrayathI anya hoya. 6. paramAtmA tatvathI anya evA bhAvone-vyavahAra pratikamaNa, vyavahAra pratyAkhAna vagere zubha vikalparUpa bhAvone mokSamArga kevaLa upacArathI kahevAmAM Ave che. 7. paramAtmA tatvanA madhyama koTinA aparipakava Azraya vakhate te aparipakavyatAne lIdhe sAthe sAthe je azuddhirUpa aMza vidyamAna hoya che te azuddhirUpa aMza ja vyavahAra pratikramaNa Adi aneka zubha vikalpAtmaka bhAvArUpe dekhAva de che. te azuddhi aMza kharekhara mokSamArga kema hoI zake ? te to kharekhara mokSamArgathI viruddha ja bhAva che ema tame samajo. 8. zubha bhAvo dareka jIva anaMta vAra karI cUkyo che paraMtu te bhAvo tene kevaLa paribhramaNanuM ja kAraNa thayA che kAraNa ke paramAtmA tattvanA Azraya vinA AtmAnuM svabhAva pariNamana aMze paNa nahi thatuM hovAthI tene mokSamArganI prApti aMza mAtra paNa hotI nathI. 9. sarvajinendronA divyadhvanino saMkSepasAra e che ke bhayaMkara saMsAra roganuM eka mAtra auSadha paramAtma tattvano Azraya che. vacanAmRta vItarAganA parama zAMta rasa mULa; auSadha e bhava ganA, kAyarane pratikULa 10. jyAM sudhI jIvanI daSTi dhruva acaLa paramAtmatattvaupara na paDatA kSaNika bhAvo upara rahe che tyAM sudhI anaMta upAye paNa tenA kRtaka aupAdhika Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uchALA - zubhAzubha vikalpo - zamatA nathI, paraMtu jyAM te dRSTine paramAtma tattvarUpa dhruva AlaMbana hAtha lAge che tyAM to te ja kSaNe te jIva (dRSTi apekSAe) kRtakRtyatA anubhave che, (dRSTi apekSAe) vidhi-niSedha vilaya pAme che, apUrva samarasa bhAvanuM vedana thAya che, nija svabhAvarUpa pariNamanano prAraMbha thAya che. ane kRtaka aupAdhika uchALA krame krame virAma pAmatA jAya che. 11. A niraMjana nija paramAtmA tattvanA AzrayarUpa mArge ja sarva mumukSuo bhUtakALe paMcama gatine pAmyA che, vartamAna kALe pAme che ane bhAvI kALe pAmaze. 12. A paramAtmA tattva sarva tattvomAM eka sAra che, trikALa-nirAvaraNa, nityAnaMda-eka svarUpa che, svabhAva-anaMta catuSTayathI sanAtha che, sukha sAgaranuM pUra che, kalezodadhino kinAro che, cAritranuM mULa che, muktinuM kAraNa che, sarva bhUmikAnA sAdhakone te ja eka upAdeya che, he bhavya jIvo! A paramAtmA tattvano Azraya karI tame zuddha ratnatraya pragaTa karo. eTaluM na karI zako to samyagdarzana to avazya karo ja. e dazA paNa abhUtapUrva ane alaukika che. 10. bhavyane bhalAmaNa 1. he bhavya ! Atma kalyANa mATe tuM A upAya kara ! bIjA badhAya upAya choDIne A ja karavAnuM che. hitanuM sAdhana bahAramAM lezamAtra nathI. mokSArthIe satsamAgame jJAnasvarUpa AtmAno nizcaya karavo. vAstavika tattvanI zraddhA vagara aMdaramAM vedananI ramajhaTa nahi jAme. 2. prathama aMtarathI satno hakAra ApyA vagara sat svarUpanuM jJAna thAya nahi ane sat svarUpanA jJAna vagara bhava baMdhananI beDI tUTe nahi. bhava baMdhananA aMta vagara jIvana zA kAmanA ? 3. bhavanA aMtanI zraddhA vagara kadAca puNya kare to tenuM phaLa rAjapada ke devapada maLe, paraMtu AtmAne zuM ? AtmAnA bhAna vagaranA to e puNya ane e devapada badhAya dhULadhANI ja che, temAM AtmAnI zAMtino aMza paNa nathI. mATe pahelAM zrutajJAna vaDe jJAna svabhAvano dRDha nizcaya karatAM pratItamAM bhavanI zaMkA rahetI nathI ane jeTalI jJAnanI dRDhatA thAya teTalI zAMti vadhatI jAya che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bhAI! prabhu! tuM kevo cho, tArI prabhutAno mahimA kevo che e te jANyuM nathI. tArI prabhutAnA bhAna vagara tuM bahAramAM jenA-tenA gANAM gAyA kare che to temAM kAMI tane tArI prabhutAno lAbha nathI. te paranA gANAM gAyA paNa potAnA gANAM gAyA nahi, arthAt potAnA svabhAvanI mahattA jANI nahi to tane zo lAbha? bhagavAnanI pratimA sAme kahe che ke, "he nAtha, he bhagavAna! A5 anaMta jJAnanA dhaNI cho..." tyAM sAmo paNa evo ja paDagho paDe che tenAtha, he bhagavAna! Apa anaMta jJAnanA dhaNI cho.' eTale ke jevuM paramAtmAnuM svarUpa che, evuM ja tAruM svarUpa che, tene tuM oLakha; to tane tArI prabhutAno lAbha thAya ! 6. zuddhAtma svarUpanuM vedana kaho, jJAna kaho, zraddhA kaho, cAritra kaho, anubhava kaho ke sAkSAtkAra kaho - je kaho te eka AtmA ja che. vadhAre zuM kahevuM? je kAMI che te A eka AtmA ja che, tene judA jAdA nAmathI kahevAya che. kevaLIpada, siddhapada, sAdhupada, zrAvakapada e badhA eka AtmAmAM ja samAya che. ArAdhanA, mokSamArga e vagere paNa zuddha AtmAmAM ja samAya che. 7. AvA AtmasvarUpanI samajaNa, jJAna, zraddhA, darzana ke anubhUti e ja nizcaya samyagdarzana che. ane e samyagdarzana ja AtmAnA sarva dharmanuM mULa che. samyagdarzanathI ja AtmAnA sukhanI zarUAta thAya che, dharmanI zarUAta thAya che. AtmAnuM sukha aMtaramAM che te pragaTa anubhavamAM Ave che, A apUrvasukhano rasto samyagdarzana che. akhaMDa Atma svabhAva te nizcaya che. akhaMDa vijJAnaghana svarUpa jJAna svabhAvI AtmA te nizcaya che. ane pariNatine svabhAva sanmukha karavI te zuddha vyavahAra che. mati-zrutajJAnane sva tarapha vALavAnA puruSArtharUpI je paryAya te AtmAno vyavahAra che. jyAre mati-zrutajJAnane sva tarapha vALyA ane AtmAno anubhava karyo te ja vakhate AtmA samyakapaNe dekhAya che-zraddhAya che-jaNAya che. A samyagdarzana pragaTavA vakhatanI vAta che. huM bhagavAna AtmA samayasArachuM ema jenirvikalpazAMtarasa anubhavAya che te ja samayasAra che ane te ja samyagdarzana tathA samyajJAna che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. jeNe saMyogane potAnA mAnyA che te kyAreya saMyoga rahita thaze nahi. 10. bhagavAna! tArI bhUla batAvIe chIe, te bhUla TALavA mATe batAvIe chIe ho ! tArA apamAna-anAdara mATe nahi. 11. ahA! badhAya AtmA paramAtmA svarUpa che - huMya paramAtmA svarUpa ane tuM ya paramAtmA svarUpa - te badhAya paryAyamAM bhagavAna thAya evI bhAvanA kara! 12. jJAyaka dhruva sivAya bIjo kayo padArtha che ke jenA Azraye mokSamArga pragaTa karavAnuM baLa maLe? sAdhanAnuM baLa pragaTa thAya? ahA! Azraya kare bhale paryAya - paNa Azraya to jJAyaka bhUmino ja che. 13. tArA sivAya jo koI paNa para vastune adhika mAnI ane tene potAne hINo mAnyo to tuM nIca-hINo-nAlAyaka cho. 14. jeno Adara kare te maLyA vinA rahe nahi. AtmAno anAdara karIne jo saMyogono Adara karyo to te saMyoga maLyA vinA raheze nahi ane jo svabhAvano Adara karyo to svabhAva maLyA vinA raheze nahi. 15. jJAyakanA Azraya vinA paryAyamAM je dukALa che te kevI rIte TaLaze ? dhruva jJAyakanA avalaMbana vinA paryAyamAM sukALa kyAMthI thaze? mATe-moTAno - jJAyakano Azraya le. 16. trikALane prasiddha karanAra kSaNIka che - anitya, nityano nirNaya kare che. dravyano Azraya hoya, vedanana hoya. jyAre paryAyanuM vadana hoya Azraya na hoya. trikALI dravyanuM lakSa ne kSaNika paryAyanuM vedana. 11. bhalA jIvone bhalI bhalAmaNa badhAe jIvanamAM eka dhyeya rAkhavAnuM - jJAyaka AtmA kema oLakhAya? te mATe tatvanA abhyAsathI (zrutajJAnanA avalaMbanathI) tattvano yathArtha nirNaya karavAno huM jJAnAnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM'. jIvanamAM je nirNaya karyo che te nirNayanI daDhatAthI AgaLa javAnuM che aMdara puruSArtha karavo. bhedajJAnano abhyAsa karavo. caitanya bhagavAna AtmA rAgathI bhinna che. zubha bhAvamAM deva-zAstra-gurunI mahimA ane aMdaramAM jJAyaka devanI ArAdhanA - mahimAM karavI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basa, bIjA badhA vibhAva bhAvone gauNa karIdevA ane jJAyakadevane mukhya karIne jIvana gALavuM. basa, te eka ja dhyeya rAkhavuM. je dhyeya nakkI karyuM che ke A rIte jIvana gALavuM te eka ja dhyeyanI dRDhatAthI AgaLa javAnuM che. zAstra-svAdhyAya, deva-zAstra-gurunI mahimA ane aMdaramAM zuddhAtmA kema oLakhAya te dhyeyanI daDhatA rAkhavI. huM to eka ja kahuM chuM ane te eka ja karavAnuM che ke eka AtmAne oLakho. basa, temAM badhuM AvI jAya che. deva-zAstra-gurunA sAnidhyamAM rahIne temanI ane AtmAnI ArAdhanA karavI. basa, A ja karavAnuM che. ' laukika jIvana juo ne ! kevAM jAya che? saMsAra Akho viSama tApathI saLagI rahyo che. A jIvana je AtmA mATe gALyuM te yathArtha jIvana che, bAkI saMsAranA badhA laukika jIvana nakAmAM che, laukikamAM to Akho divasa khAvuM, pIvuM, vyavahAra rAkhavA te badhuM hoya che. te badhuM jIvana te jIvana nathI. manuSya jIvanamAM jJAyakanuM dhyeya hoya ane deva-zAstra-gurunuM sAnidhya maLe temAM jIvana jAya to te saphaLa jIvana che. bAkI te vinA badhA jIvana sAva niSphaLa, tuccha ane sUkA che. te jIvana AdaravA yogya nathI. eka zuddha AtmA AdaravA yogya che. tethI je jIvanamAM AtmAnuM kAMI karyuM nahi, tenI ArAdhanA karI nahi tathA deva-zAstra-gurunI mahimA karI nahi te jIvana nakAmuM che. sAraH 1. eka ja dhyeya, "jJAyaka AtmA kema oLakhAya?' 2. tattvano yathArtha nirNaya. 3. aMdara puruSArtha karavo, jJAna, zraddhA nirmaLa karavA. 4. bheda jJAnano abhyAsa karavo. 5. aMdaramAM jJAyaka devanI ArAdhanA. zubha bhAvamAM deva-zAstra-guruno mahimA, temanA sAnnidhyamAM rahIne AtmAnI ArAdhanA karavI. A pAMcamAM jIvana jAya te saphaLa jIvana che. manuSyapaNuM pAmIne jIvana kema jIvavA jevuM che?? 1. AtmA je svarUpe che tenuM sAcuM jJAna ane zraddhA karavA jevI che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. puNya-pApa rahita nirmaLAnaMda AtmasvabhAva bhagavAne kahyo che tene je jANe to mukti thayA vinA rahe nahi. 3. zarIra ane rAgathI bhinna paripUrNa AtmA kevo che tene anaMta kALamAM eka sekaMDa paNa jANyo nathI. jo jANe to mukti thayA vinA rahe nahi. mATe A manuSyapaNAmAM e ja karavA jevuM che. 4. A dAva cUkavA jevo nathI. jIve pUrve AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLI che, paNa aMtaramAM tenI ruci karI nathI. mana-vANI-deha rahita jJAnamUrti svabhAva che, tenI sattamAgame oLakhANa kara ! manuSyapaNuM pAmIne A karavA jevuM che. 5. je svarUpa samajyA vinA pAmyo du:kha anaMta.....! bhAI ! AtmAnI samajaNa teM anaMta kALamAM nathI karI, te apUrva che. evuM svarUpa samajavA badhAthI bhinna nija svarUpanuM bhAna karavuM paDaze. 12. chellI bhalAmaNa : 1. 'huM to mAtra jJAtA-dRSTA chuM' - evo vAraMvAra abhyAsa karavAthI, aMtaramAM jJAtApaNuM pragaTa thatAM AtmA jANavAmAM Ave che ane para tathA rAganuM kartApaNuM chUTe che. samyagdarzana karavAnI A vidhi che. 2. kharo jijJAsu ane kharo AtmArthI hoya tene sAcuM na Ave tyAM sudhI saMtoSa thAya ja nahi. teno AtmA ja kahI de ke A kAMI aMdarathI zAMti AvatI nathI, mATe A yathArtha hoya tene aMdarathI ja zAMti Ave. utAvaLa karavAthI khoTuM grahaNa thaI jAya che, sUkSma rAga pakaDAto nathI, ane kyAMka ne kyAMka prazasta rAgamAM rokAI jAya che. sUkSma rAga pakaDAto nathI, ane aMdara zubha rAgane chUTo pADI zakato nathI ke sUkSma thaIne jJAnane grahaNa karI zakato nathI. vAraMvAra bhAvanAnA vikalpa Ave tenAthI paNa zAyaka judo che, tema aMdarathI yathArtha grahaNa thavuM joIe. vikalpa e paNa rAga che ane yathArtha nirNaya e jJAnanI paryAya che. 3. game te prasaMga ho, AtmAnuM jJAtA-dRSTApaNe rahevuM te ja zAMti che. saMyogo pratikULa ho ke anukULa, e dareka prasaMgamAM 'huM eka zuddha caitanya AnaMdaghana chuM' e dRSTi khasavI na joIe. mAruM astittva sahaja eka jJAyaka bhAva che, temAM zarIrAdi, parano ke rAgAdi vibhAvano praveza nathI ane mAro na Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je svabhAva che te paramAM jato nathI - AvA bhAva rahevAthI paranA game te prasaMgamAM jIvane zAMti ja rahe, khedano khadabadATa na thAya. ahA! AvI vAta che ! jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmAno nirNaya e ja eka mukhya vAta che. 4. "huM to jJAtA chuM.' ahA! trikALI sahaja jJAna ne AnaMdAdi svarUpa potAnA astitvanI sthiti, bhagavAna AtmAnuM hovApaNuM, ye prasaMge nathI? je je prasaMgo Ave tyAM potAnA hovApaNAne yAda kare, vicAre ne emAM rahe to ene aMdarathI zAMti maLe. zubha bhAvano prasaMga hoya eTaluM ja nahi paNa azubha bhAvano prasaMga Ave to paNa, tenAthI bhinna rahIne huM to jJAtA chuM' e vAta aMtarathI khasavI na joIe; to ja ene zAMti rahe. paranuM kAMIka karI dauM to mane zAMti maLe, paranI kAMIka sagavaDatA maLe to mane ThIka paDe - evo abhiprAya hoya tyAM sudhI to azAMti ne dukha ja rahe.. 5. anaMta jJAna ane pUrNa AnaMdathI bhareluM A tatva che. Avo A AtmA jagatanA jIvone sAMkhyo jato nathI. Avo A AtmA traNa kALamAM kadI paNa jaDarUpe thayo nathI. eNe mAnyuM bhale hoya ke huM karmarUpe thaI gayo, rAgarUpe thaI gayo, alpa jJAnarUpe thaI gayo. paNa e kadI e rUpe thayo nathI. prabhu ! A dehamAM birAjamAna AtmAnI vAta cAle che ho! enI mAnyatAmAM bhrama che paNa bhrama bhAMgatA bhagavAna to jevo che tevo che. A vAta anaMta kALamAM koIdi eNe lakSamAM lIdhI nathI. 'AvaDo moTo huM!" e kema bese? pAmara vRttimAM prabhuno svIkAra thato nathI. kaMIka pApanI vAsanAmAM majA mAnI le, kaMIka puNyanA phaLomAM bAdazAhI che ema mAnI le paNa temAM asalI bAdazAhI lUMTAI jAya che. paramAtmA eTale parama svarUpa pote akRtrima, akhaMDa, abheda vastu che e lakSamAM AvavI joIe. jo tuM zaktihIna ho to nija paramAtmAnuM zraddhAna karaje. he muni zArdUla! saMhanana ane zakti hoya to nizcaya pratikamaNa, nizcaya pratyAkhAna, nizcaya AlocanA, nizcaya sAmAyika vagere zuddha nizcaya kriyAo ja kartavya che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo A dagdhakALamAM tuM zaktihIna ho to tAre kevaLa nija paramAtma tattvanuM zraddhAna ja kartavya che. svAbhAvika vastu svabhAvathI ja pragaTa thAya evI zraddhA pAkI rAkhaje paNa khoTo bacAva karIza nahi ke thoDIka gurunI sahAya to hovI joIe ne! nimittathI thoDuM to thAya ne!-evI khoTI zraddhA karIza nahi. kALa halako che ne zaktihIna hoya to tuM evI khoTI zraddhA karIza nahi. vItarAgatA na pragaTe to ADuM avaLuM goTo vALIza nahi. zaktihIna ho to kevaLa nija paramAtmatattvanuM zraddhAna karaje. e ja kartavya che. zraddhAmAM goTA vALyA to 84 nA avatAramAM hAtha nahi Ave, marI jaIza! kevaLa eka nija paramAtma tattvanuM zraddhAne ja kartavya che. vastu to trikALa nirAvaraNa che, tenA avalaMbane ja muktinI ane muktinA mArganI utpatti che, bIjo koI rasto che nahi. darzana pAhuDamAM kahyuM che ke zraddhA bhraSTa nahi hoya ne cAritra bhraSTa haze to tenI mukti thavAnI ja. kema ke tene khyAla che ke A doSa che tethI te doSa TALaze ne mukti pAmaze. mATe nija bhagavAnane pakaDI rAkhaje, tenI zraddhAna rAkhaje, e ja kartavya che. vidyamAna mahAprabhune tuM jANa! bhUtakALanI anaMtI paryAyo ane bhaviSyakALanI anaMtI paryAyo ke je thaI gaI che ane je haju thaI nathI te paryAyo kharekhara pragaTa nathI, vidyamAna nathI, avidyamAna che. chatAM jJAna tene pratyakSa jANatuM hovAthI te paryAyo vidyamAna che, bhUtArtha che, ema jANe che. ahAhA.....! bhUta-bhAvI paryAyo avidyamAna hovA chatAM jJAnamAM sIdhA jaNAtA hovAthI jJAnamAM vidyamAna ja che, bhUtArtha che ema jANe che-e jJAnanI divyatA che! e jJAnasvabhAvanI aciMtyatA che! - je paryAyo vidyamAna nathI chatAM jJAna tene vidyamAnapaNe jANe che to caitanya mahA prabhu to vidyamAna ja che, bhUtArtha ja che tene jJAna vidyamAnarUpe kema na jANe? vastu sat che ne ! vidyamAna che ne ! to e mahAprabhune tuM vidyamAnarUpe jANane! AhAhA.! jenI hayAtI nathI tene hayAta jANe ! to pUrNAnaMdano nAtha prabhu vartamAna vidyamAna ja che, hayAta ja che tene jANa ne! bhAI ! tArI najaranI ALase vidyamAna prabhune dekhavo rahI gayo. jemAM jJAna, AnaMdaAdi guNonI anaMtatAno aMta nathI evo saccidAnaMda prabhu vidyamAna ja che tene jANa ! Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka AtmAne jANatAM sarva jANI zakAya che. kema ke AtmAno sarvane jANavAno svabhAva che. AtmAno sva-para prakAzaka svabhAva hovAthI svane jANatA para jaNAI jAya che. eka akhaMDa AtmA zAyakaH AtmA to sarvajJa svabhAvI che. sarvajJa svabhAva eTale potAnA anaMta guNo, tenI anaMta paryAyo ane lokAlokane jANe evI enI zakti che. evI sarvajJA zakti jemane pragaTa thaI che evA sarvajJa bhagavAne jevo pUrNa AtmA joyo tevA pUrNa AtmAnuM svarUpa temanI kAra divyadhvanimAM AvyuM. te AtmA kevo che? to pUrNa jJAnaghana che. ahIM pUrNa zabda sUcaka che. pUrNa eTale traNa kALa traNa lokanA dravya-guNa-paryAyo jANavAno eno svabhAva che. evuM je zarIrAdithI bhinna pUrNa jJAnaghana AtmAnuM svarUpa che tenI daSTipUrvaka zraddhAna thatAM samyagdarzana thAya che. bhagavAna AtmAnuM koI adbhuta svarUpa che. tenuM pUrNa jJAna, pUrNa AnaMda, pUrNa aizvarya, pUrNa svacchatA, pUrNa prakAza Adi aneka (anaMta) pUrNa zaktiothI bhareluM camatkArika paripUrNa svarUpa che. enI zAMtinI paryAyane kare evA kartA guNathI pUrNa che, enuM je kArya AnaMda AdithAya evI karma zaktithI pUrNa che, je sAdhana thaIne nirmaLa dazA pragaTa thAya evA sAdhana guNathI pUrNa che, je nirmaLatA Adi pragaTe te pote rAkhe evI saMpradAna zaktithI pUrNa che, ItyAdi. sarvajJa bhagavAnanI vANImAM AtmAnuM AvuM paripUrNa caitanyaghana svarUpa kahyuM che. enuM yathArtha zraddhAna thavAthI ja samyagdarzana thAya che, tyAre ja dharmanA paMthanI oLakhANa thAya che. AtmAnA pUrNa svarUpane jonArI je daSTi tene AdhIna bhagavAna AtmA pragaTa thAya che. zuddha nayane AdhIna bhagavAna AtmA pragaTa thAya che. samasta para dravyothI bhinna, jhaLahaLa Atmajyoti svarUpa che, te pragaTa thAya che. zuddha nayane AdhIna bhinna Atmajyoti anubhavamAM Ave che. sevana ekanuM ja (AtmAnuM) karavuM. A jJAna svarUpa AtmA che te svarUpanI prAptinA Icchaka puruSoe sAdhyasAdhaka bhAvanA bhedathI be prakAre, eka ja nitya sevavA yogya che, tenuM sevana karo. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA to jJAna svarUpa eka ja che. paraMtu enuM pUrNa rUpa sAdhyabhAva che ane apUrNa rUpa sAdhabhAva che; evA bhAva bhedathI be prakAre ekane ja sevavo. A bhagavAna AtmA aMdaramAM jJAnaghana che. temAM zarIra, vANI ke karma to pravezI zaktA nathI. paraMtu dayA, dAna AdinA vikalpo ke vartamAna paryAya paNa emAM praveza pAmatI nathI. AvA jJAna svarUpa AtmAne svarUpanI prAptinI Icchaka puruSoe sAdhya sAdhaka bhAvanA bhedathI be prakAre eka ja nitya sevavA yogya che. tenuM sevana karo. jJAna svarUpa bhagavAna AtmAnI pUrNa siddha paryAya e sAdhya che ane vartamAna svabhAvanI pratIti, jJAna ane ramaNatA e sAdhaka che. jJAyaka bhAvanI be bhedajJAnanI pUrNatAno bhAva e sAdhya ane apUrNa samyajJAnarUpa pariNati e sAdhaka. vacamAM dayA, dAna Adi vikalpo thAya e kAMI sAdhaka nathI tathA tenAthI mukti paNa prApta thatI nathI. prakAzano pUMja jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA pote ja sAdhaka bhAvarUpa thaIne pote ja sAdhya thAya che, vacamAM koI rAgAdinI vyavahAra ratnatrayanA pariNAmanI ene madada nathI. sAdhaka bhAva ane sAdhya bhAva e baMnemAM ekalo ja AtmA jJAnarUpe pariName che. vacamAM je vyavahAra ratnatraya Ave che te sahAya kare tema nathI. svabhAvanuM sAmAthyaH 1. alpajJatAmAM sarvajJatAno nirNaya sarvajJa svabhAvane sAme rAkhIne ja thaI zake che. paryAyamAM to sarvajJatA che nahi ane bIjA sarvajJa to para che. tethI tene sAme rAkhIne nirNaya thaI zake nahi paNa potAnA sarvajJa svabhAvane sAme rAkhIne alpajJatAmAM sarvajJatAno nirNaya thAya che. 2. deva-guru-zAstra kahe che ke ame tArI jJAnanI paryAyamAM zeya chIe mATe tuM zeya niSTatAthI haTI jA. amArI vANI paNa zeya che ane zeyanI tatparatA e saMsAra che, jJAyaka upara tatpara thA ane amArA uparathI tatparatA haTAvI de. 3. caitanyanuM lakSaNa baMdhAvyuM che eTale enuM jora caitanya tarapha vaLI rahyuM che. A ja svabhAva che.....A ja svabhAva che - ema svabhAvamAM ja jera hovAthI ame tene ochI RddhivALo kema dekhIe ? mithyAdaSTi hovA chatAM te samyapha sanmukha thaI gayo che, te samyaka levAno ja che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. vAta I che ke biharmukha lakSa che te aMtarmukha karavAnI vAta che. "lAkha vAtanI vAta che nizcaya ura ANo' aMtarmukha thavuM e vAta che. AtmAne uramAM lAvo e eka ja vAta che. 5. kAM to I thAya enA bhagavAnano ne kAM to thAya rAgano ! trIjI koI cIja enI nathI. kAM thAya rAgano kAM vItarAga svabhAvano, trIjAno I thato ja nathI. Ama vAta che. 6. paheluM svajJAna caitanyamUrtine zeya karIne karo, bIjuM badhuM jJAna temAM AvI jAya che. 7. tArAmAM tuM samA, gurunI prathama A AjJA che. prathama dRSTi vItarAga, jJAna vItarAga, sthiratA vItarAga. A ja traNa kALanA tIrthaMkarono hukama che. ka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ISTa upadezaH iSTa eTale mokSa (sukha) ane upadeza eTale tenA upAyarUpa AtmadhyAna - tenuM nirUpaNa (pratipAdana). iSTopadeza - eTale sukhanA upAyarUpa AtmadhyAnanuM nirUpaNa. gAma ke vanamAM vasato thako je bhavya jIva, iSTapadeza vyavahAra-nizcaya dvArA samyaka prakAre adhyayana - ciMtavana karI hitAhita viveka kare che tathA bAhya padArthomAM mamatvano tyAga karI mAna-apamAna prasaMge samabhAva rAkhe che, te "ikopadeza'nA adhyayana-ciMtavanathI prApta karelA AtmajJAna dvArA anupama moza sukhane prApta kare che.' Atma svarUpanA abhyAsa mATe AcAryo nIcenA mukhya traNa upAyo sUcavyA che. 1. gurunA upadeza dvArA heya-upAdeya tatvomAM arthAt sva-paranA bheda vijJAnamAM buddhine sthira karavI. 2. cittane moha-kSobha rahita karavuM arthAt rAga-dveSAdi vikalpothI vikSipta na karavuM. 3. pramAdano tyAga karI ekAMtamAM AtmasvarUpanA anubhavano abhyAsa karavo (dhyAna karavuM).kAyotsargAdidvArA vyavasthita thaI ekAMtamAM, zUnyagRhamAM ALasa tathA nidrAdino tyAga karI potAnA AtmAnA yathArtha svarUpano abhyAsa karavo. "Atama bhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re ! niraMtara Atma bhAvanA bhAvavI. 1. gurunA upadeza dvArA pAtra jIvo ja gurunA upadezane prApta thAya che. sauthI prathama to "Atma tatva' samajavA sAmAnya pAtratA Avazyaka che. 1. kaSAyanI upazAMtatA 2. mAtra mokSa abhilASa. 3. bhave kheda 4. prANI dayA. 5. vizALa buddhi. 6. saraLatA. 7. madhyasthatA 8. jitendrayapaNuM 9. dayA 10. zAMti 11. samatA 12. kSamA 13. satya 14. tyAga 15.vairAgya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhA pAtratAno guNo vikasAvavA joIe. have (1) yathArtha AtmasvarUpano jemaNe anubhavaryA che evA sAcAdeva (arihaMta ane siddha), guru (nirgatha bhAvaliMgI saMta - AtmajJAnI muni) ane sAcA zAstra (jeno sAra mAtra vItarAgatA ja hoya te) tenuM yathArtha svarUpa jANI tenuM yathArtha zraddhAna karavuM. (2) jIva-ajIvAdisAta tattvonuM yathArtha svarUpa jANI, heya-upAdeya tattvonuM svarUpa samajI, (3) Atmasanmukha thaI bhedajJAna dvArA Atma tatvano yathArtha nirNaya karavo enuM nAma bheda vijJAnamAM buddhine sthira karavI. AgamanA avalaMbanathI (zrutajJAnanA avalaMbanathI) jJAna svabhAvI bhagavAna AtmAno nirNaya karavo. huM jJAnAnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM, sarvathA sarvathI bhinna chuM." 1. vastunuM svarUpa 2. vizva vyavasthA 3. dravyanI svataMtratA 4. kamabaddha paryAya 5. upAdAna nimitta 6. nizcaya-vyavahAra 7. dravya-guNa-paryAya 8. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga 9. bAra bhAvanA 10. dharmanA dasa lakSaNa 14. caudaguNasthAna 12. karmano siddhAMta A badhA viSayono abhyAsa AvI jAya che. 2. cittane moha-kSobha rahita karavuM? 'tyAga-virAga na cittamAM thAya tene jJAna AtmAnuM yathArtha svarUpa samajatA-tenI svAdhInatA-svataMtratAno mahimA AvatA eTalo nirNaya thaI jAya che ke - eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karatuM nathI; badhA ja dravyo potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM ja rahIne kramabaddhaupAdAnanI yogyatA pramANe pariName che. jagatamAM koI padArtha iSTaaniSTa nathI, badhA zuddha svarUpa che. huM jIva (AtmA) sarvathA paramAtmA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa ja chuM. jagatanA badhA ja jIvo paNa paramAtmA svarUpa ja che. dravya svabhAvathI joIe to koI jIvamAM pharaka nathI-je kAMI pharaka che te paryAya svabhAvamAM ja che ane paryAya to anitya che - tenuM AyuSya eka samayanuM che - tyAM zuM daSTi karI rAga-dveSanA pariNAma karavA? buddhizALI bhavya potAnA AtmajJAnathI mAna-apamAnamAM samatA vistArI badhI ja jAtanA Agraha choDI potAnA cittane mohathI kSobha rahita kare che. "upaje moha-vikalpathI samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatA, vilaya thatA nahivAra." jyAre A jIvane mohane kAraNe rAga-dveSa utpanna thAya tyAre teNe potAnAmAM sthita (parama zuddha) AtmAnI bhAvanA bhAvavI. huM to jJAna svarUpa-AnaMdano kaMda-sukhano sAgara bhagavAna AtmA chuM. sarvathA sarvathI bhinna chuM." dareke dareka udayanA prasaMge, koI paNa anukULa-pratikULa paristhitimAM rAga-dveSanA pariNAmo zAMta karavA. 3. pramAdano tyAga karI ekAMtamAM AtmasvarUpanA anubhavano abhyAsa karavo. (dhyAna karavuM). dhyAnamAM lIna yogI, A zuM che? kevuM che? konuM che? zAthI che? kyAM ' che ? ityAdi bhedarUpa vikalpo nahi karato thako potAnA zarIrane paNa jANato nathI. (kAyotsarga) A anubhavamAM AvatuM AdhyAtmika tattva zuM che? kevA svarUpavALuM che? konA jevuM che? teno svAmI koNa che? konAthI che? kyAM che? ityAdi bheda nahi pADato arthAt vikalpo nahi karato samarasI bhAvane (samatA bhAvane) prApta thayelo yogI potAnA zarIrano paNa khyAla karato nathI; to zarIrathI bhinna hitakArI yA ahitakArI vastuonI ciMtA karavAnI to vAta ja zuM karavI? AtmA ane dehanA bhedavijJAnathI utpanna thayelAM AhalAda (AnaMda)thI je AnaMdita che te yogI tapa dvArA bhayAnaka duSkarmone bhogavato hovA chatAM kheda pAmato nathI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAyaka.....jJAyaka....jJAyakanA vikalpathI zarUAta karI sahaja dhyAnamAM lIna thAya che eTale nirvikalpa dazAmAM sahaja sarI jatAM teno upayoga svabhAvamAM ja lIna hoya che. ane te anubhava dazAmAM te nijAnaMda rasanuM pAna kare che. niHzaMkatAthI nirbhayatA Ave che ane nirbhayatAthI niHsaMgatA Ave che - AvuM niHsaMga svarUpa ja anubhava yogya che. tIrthakarAdi mahApuruSoe AtmasvarUpamAM sthira thavA mATe nizcaya tapa dvArA udyama karyo che ane te sukharUpa ja hoya che. ekAgratAthI ciMtAno virodha thaI dhyAnAvasthAmAM sva saMvedana dvArA AtmAno anubhava thAya che. paramAgama sAraH 1. nizcayadaSTithI dareka jIva paramAtmasvarUpa ja che. jinavara ne jIvamAM phera nathI. bhalene ekendriyano jIva hoya ke svargano jIva hoya. e badhuM to paryAyamAM che. vastu svarUpe to paramAtmA ja che. paryAya uparathI jenI daSTi khasIne svarUpa upara daSTi thaI che e to potAne paNa paramAtmA svarUpa dekhe che ne dareka jIvane paNa paramAtmA svarUpa dekhe che. samyaphadaSTi badhA jIvone jinavara jANe che ane jinavarane jIva jANe che. ahA ! keTalI vizALa daSTi ! are, A vAta bese to kalyANa thaI jAya, paNa AvI kabUlAtane rokanArA mAnyatArUpI gaDhano pAra na maLe! ahIM to kahe che ke 12 aMgano sAra e che ke jinavara samAna AtmAne daSTimAM levo kema ke AtmAnuM svarUpa paramAtmasvarUpa ja che. (gAthA 25) 2. jene sukhI thavuM hoya tene kahe che ke zuddha caitanyavastu che te sarvAga jJAnathI bharelI che. tenI sanmukha thavuM te sukhI thavAno mArga che, te dharma che. sarvAga jJAnathI bharelI caitanyavastumAM rahetAM zuddhatA thAya che ane azuddhatA nAza thAya che tenuM nAma potAnuM hita eTale ke kalyANa che. (gAthA 77) 3. nizcaya mokSamArga che te nirvikalpa samAdhi che. tenAthI utpanna thayela atIndriya AnaMdano anubhava jenuM lakSaNa che evuM sva saMvedanazAna te jJAna che. zAstra Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNatara te jJAna nathI, paNa nirvikalpa-sva saMvedana-lakSaNa te jJAna che. sukhAnubhUtimAtra lakSaNa svasaMvedana jJAnathI AtmA jaNAya tevo che, te sivAya jaNAya tevo nathI. nirvikArI-svasaMvedana jJAnathI jaNAya tevo che paNa bhagavAnanI vANIthI jaNAya tevI nathI. AnaMdanI anubhUtinA svasaMvedana jJAnathI jaNAya evo huM chuM ane badhA AtmAo paNa enA svasaMvedana jJAnathI ene jaNAya evA che. (gAthA 120) 4. jene AtmA jaNAyo che evo dhyAtA puruSa, dharmI jIva ke jene svasaMvedana AnaMdanI anubhUti sahitanuM jJAna eka aMze pragaTyuM che, te pragaTelI dazAnuM dhyAna dhyAnI-jJAnI karato nathI. anubhavanI je paryAya che te ekadeza pragaTa paryAyarUpa che, chatAM dhyAtA puruSa, dhyeyanuM dhyAna karanAro puruSa, te pragaTa paryAyanuM dhyAna karato nathI. dharmI konuM dhyAna kare che? - dharmI jIvane samyagdarzananI paryAya pragaTI che chatAM pragaTelAnuM dhyAna karato nathI, to konuM dhyAna kare che? - ke eka samayanI paryAya pAchaLa birAjamAna je sakaLa nirAvaraNa - akhaMDa - eka - pratyakSa pratibhAsamaya - avinazvara - zuddha - pAriNAmikabhAvalakSaNa - nija paramAtma dravyanuM dhyAna kare che. samyagdaSTinuM dhyeya zuM che? samyakdaSTi dharmano viSaya zuM? - ke trikALI - AtmA te eno viSaya che ke je sakaLa - nirAvaraNa - eka akhaMDa vastu che. (gAthA 122) 5. daSTinuM pariNamana svabhAvamAM thayuM te thayuM, pachI ene saMbhAravuM che kyAM? e to rucinuM pariNamana thayuM te thayuM te sadAya rahyAM ja kare che, ni:zaMka che ema saMbhAravuM paDatuM nathI ane zubhAzubhamAM hoya ke AtmAnA anubhavamAM hoya to paNa samanuM pariNamana to je che te ja che. (gAthA 212) he bhagavAna! Ape je caitanyano bhaMDAra kholI dIdho che tenI pAse koNa evo hoya ke jene cakravartIno vaibhava paNa taraNA jevo na lAge? ahA ! aMtara avalokanamAM amRtarasa jhare che ane bahAranA avalokanamAM to jhera anubhavAya (gAthA 244) 7. bhAI tArA mahAbhyanI zI vAta! jenuM smaraNa thatAM ja AnaMda Ave enA anubhavanA AnaMdanI zI vAta! aho! mArI tAkAta te keTalI? jemA najaruM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAkhatAM nidhAna khulI jAya che te vastu kevI ? rAgane rAkhavAno to mAro svabhAvanahi paNa alpajJatAne paNa huM rAkhI zake nahi. - ema potAne pratIti AvatAM huM sarvajJa thaIza ne alpajJa nahi rahI zakuM ema bharoso AvI jAya che. (gAthA 303) 8. jema rAganI maMdatA te mokSamArga nathI, jema vyavahAra samadarzana te mokSamArga nathI ke mokSanuM kAraNa nathI tema tenI sAthe raheluM parasattAvalaMbI jJAna paNa mokSamArganathI ke mokSanuM kAraNa nathI. svasattAne pakaDavAnI lAyakAtavALuM jJAna ja mokSanuM kAraNa che. jJAnAnubhUti - AtmAnubhUti e ja mokSanuM kAraNa che. | (gAthA 327) 9. are bhAI ! tuM rAgAdithI nirlepasvarUpa cho! kaSAya Ave to tene jANavo te tArI prabhutA che. kaSAyane mArA mAnavA te tArI prabhutA nathI. tuM nirlepa vastu cho. tane kaSAyano lepa lAgyo ja nathI. AtmA to sadAya kaSAyothI nirlepa tarato ne tarato ja che. jema sphaTikamaNimAM paranuM pratibiMba paDe che tema kaSAya bhAvo - vibhAvo jJAnamAM jaNAya che te tArAmAM peThA nathI. tuM nirlepa cho. vratAdinA vikalpa Ave te saMyogIbhAva jJAyakathI bhinna che. jJAyakanI jAtanA nathI tethI kajAta che. parajAta che, paraya che, svajAta - svaya nathI. tuM jJAyaka svarUpa nirlepa prabhu cho. e prabhutAno aMtarathI vizvAsa karatAM paryAyamAM prabhutA pragaTe che. (gAthA 374) 10. jANanAra...jANanAra...jANanArate mAtra vartamAna puratuM nathI. jANanAra tattva te potAnuM trikALI sat batAvI rahyuM che. jANanAranI prasiddhi te vartamAna puratI nathI paNa vartamAna che te trikALIne prasiddha karI rahyuM che. vartamAna jANanAra astite trikALI asti-satane batAve che. (gAthA 418) vana : 2ma(05 2jhaba lA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya sUci .......... , , ....... 1. vastu svarUpa...... 2. vastunA svabhAvanuM rahasya.............. 3. jJAyaka bhAva .. .............. 4. sva-para prakAzaka jJAna zaktino piMDa.. .............. 5. dharmanI rIta.............. .................................. 6. sukhano sAco mArga ............. 7. Atma bhAvanA .. 8. mokSamArganI sAdhanA ........ 9. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga............. 10. AtmajJAna. 11, bhedajJAna . 12. svAnubhUti......... ......... 13. jJAnajyoti 14. rAga ane caitanya upayoganuM bhinnapaNuM ......... 15. jJAnAnaMda svabhAvI AtmA ... 16. kartA-karma adhikAra(samayasAra) .......... ............ 17. nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa.. 18. upAdAna ane nimitta..... 19. kramabaddha paryAya ............. ............ 20. dharmano sAra ......... ............ .............. * * * * pati ......... ............... ......... 178 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phakta aMgata svAdhyAya mATe vinaMtI mudraNa doSanA zabdArtha tathA vyAkaraNanI koI bhUlane grahaNanakaratAM tenA bhAva pakaDI Atmahitane kema upayogI thAya tevuM lakSa mumukSuo Ape evI namra vinaMtI. For Private Circulation Only. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu svarUpa 1. vizvanA badhA jaDa-cetana padArtho svayaMsiddha, anaMta zaktimaya ane pUrNa che. te ekabIjAthI atyaMta bhinna potAnI svarUpa sImAmAM ja rahe che ane eka bIjAno sparza paNa karatAM nathI. tethI badhI jaDa-cetana sattAo nitAnta zuddha che. 2. AtmA paNa eka evI ja svayaMsiddha, nirapekSa, zuddha caitanya sattA che. zraddhA, jJAna, cAritra, AnaMda Adi tenI asAdhAraNa zaktio athavA svabhAva che je sadAya temAM ja rahe che. 3. te potAmAM paripUrNa ane anyathI atyaMta bhinna che. tethI te eka zuddha ane svataMtra sat che kema ke je sat athavA sattA che te svataMtra, pUrva ane pavitra hovuM ja joIe, nahi to te sat kevuM? 4. je jaDa che te puruM jaDa hoya ane cetana puruM cetana. apUrNa jaDa athavA apUrNa cetananuM svarUpa paNa zuM hoya? tethI bhinnatva, pUrNatva ane ekatvanuM svarUpa ja che. 5. vizvanA darzanomAM jaina darzananuM A eka maulika anusaMdhAna che. jJAnIoe potAnA anusaMdhAnamAM anubhavIne kahyuM ke vastunuM ekatvaja tenuM parama sauMdarya che; temAM paranA saMbaMdhanI vArtA visaMvAda che. 6. vizvanA pratyeka padArthanA be avayava che. eka tenI anaMta zaktimaya dhruva sattA jene dravya kahe che (provya) ane bIjI tenI samaye samaye badalanArI avasthA jene zAstranI bhASAmAM paryAya kahevAmAM Ave che. AvI rIte dravya-guNa paryAyAtmaka vastunuM svarUpa che. 7. AtmapadArthanA paNa e ja rIte be avayava che - eka tenI zraddhA, jJAna, AnaMda Adi anaMta zaktimaya, dhruva zuddha ane pUrNa sattA ane bIjI tenI zraddhA, jJAna Adi paryAya (-mAnavA-jANavA AdirUpa paryAya). Atma-sattAnuM AvuM parizuddha svarUpa sthApita thaI jatAM AtmAnI zraddhA, jJAnavRttinuM mAnavA-jANavAvALI paryAyanuM) kevaLa eka ja kAma rahyuM ke te AtmAne pUrNa ane zuddha jamAne, evo ja jANe ane evo ja anubhave ane anya sarva jaDa-cetana padArthone potAthI bhinna jANe. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. paraMtu AtmAnI A vRttimAM anAdithI evuM ajJAna ane avizvAsa rahyA che ke teNe potAne zuddha ane pUrNa mAnyo ja nathI, tethI potAnA paDozI karma, dehAdisattAomAM ja mugdha rahyo, emAM ja ahaMkAra karyo ane emAM jalInatA karI. 10. para sattAomAM ahaMnI A vRtti te mahA vyabhicAriNI che kema ke temAM vizvanI anaMta sattAone potAnA adhikAramAM laIne temAM ramaNa karavAnI ceSTA che; tethI vizvanI svataMtra ane suMdara vyavasthAno nAza karI nAkhavAnI A bAdhA vizvano sauthI moTo aparAdha thayo. Ane dharmamAM viparIta mAnyatA athavA mithyAtva tarIke oLakhavAmAM Ave che. A sauthI moTuM pApa che ane tenI daMDa-vyavasthAmAM anaMta saMsAranuM paribhramaNa ane aMte nigodanuM ja phaLa maLyuM. 11. parizuddha sonA jevuM tatva hovA chatAM paNa AtmAnI vRttimAM ATaluM lAMbu ane AvuM bhayaMkara ajJAna kema rahyuM? enA uttaranI zodha AtmAthI dUra bIje kyAMya karavI e eka dArzanika aparAdha gaNAze, kema ke bhinna sattAvALI vastuomAM kAraNa-kAryano bhAva kadI paNa ghaTato nathI. tethI eno uttara svayaM AtmAmAM ja samAyelo che ane te e ke AtmAe sadAya potAthI ja A ajJAna pariNAma karyA ane te pote ja ajJAnI rahyo. 12. A AtmAnuM ajJAna paNa atyaMta para-nirapekSa ja che. kathanamAM karmodaya AdinI sApekSatA AvI jAya che, paraMtu bhAva to nirapekSa ja rahe che, kema ke jo koI bIjo AtmAne ajJAnI kare to koI tene jJAnI paNa banAvI zakaze ane vaLI pharIthI koI tene ajJAnI banAvI deze. A rIte AtmA to koInA hAthanI mAtra kaThapUtaLI ja rahI jaze ane tenA baMdha-mokSanA badhA ja adhikAro chInavAI jaze. ane e to eka majAka jevuM ja thaze. paraMtu chatAM eka prazna che ke to pachI ATalA lAMbA ane jaTila ajJAnano aMta kevI rIte thAya? to A prazna pote ja potAno uttara che. "ajJAnano aMta kevI rIte thAya." jJAnamAM A sabaLa vicArano utpAda ja ajJAnano prANaghAtaka che kema ke prabaLa ajJAnamAM Avo samartha vicAra thato ja nathI. 13. anAdi ajJAnanA pravAhamAM zuddhAtmAnubhUti-saMpanna koI jJAnI puruSano suyoga maLatAM je mahA udyamazIla AtmA temanI kalyANakArI vANIne hRdayagama kare che, tenuM anAdinuM ajJAna zithila thaIne A samartha vicAramAM pravRtta thAya Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jJAnI gurunA suyoga ane temanI vANI mAtrathI e nathI thatuM paraMtu gurunI vANIno marma jene potAnA jJAnamAM pratibhAsita thayo che tene A vizuddha ciMtanadhArA zarU thAya che. (tattva ciMtana) ApaNo eka bIjo prazna hoI zake ke ajJAnIne jJAna ja nathI, te A badhuM kevI rIte kare? to ema nathI ke tenI pAse jJAnano abhAva che. ajJAnI pAse to jJAna ghaNuM che paraMtu para sattAmAM Asaktine kAraNe tenA jJAnano sUkSmAtisUkSma vyavasAya paNa paramAM ja thAya che. paraMtu e ja jJAna sadguru bhagavAna pAsethI AnaMdadhAma sva-sattAno mahimA sAMbhaLIne tenA pratye atyaMta prema-mahimA AvatA, tenA pratye ugra vyavasAya karIne temAM ekAgra thatAM, samyajJAnarUpe pariNamI jAya che ane AtmAno anubhava sahaja thaI jatAM e atIndriya AnaMdanuM saMvedana karavA lAge che. ahIM mAtra rucino palaTo thatAM, upayoga svayaM palaTI jAya che. satya puruSArthathI ja mokSanI prApti thAya che ane A sahaja ane sulabha che. 14. ajJAnanA jJAnanI A ihAtmaka prazna che ke "ajJAnano aMta kevI rIte Ave?' te ja ajJAnano eka khUllo paDakAra che. A praznamAM ajJAnIne ajJAnanuM svarUpa jaNAI gayuM che. have te samajavA lAgyo che ke mArI caitanya sattA to anAdi anaMta pUrNa, dhruva, akSayAnaMda ane sarvasaMbaMdha vinAnI che ane mArI javRttio tene nazvara, apUrNa, duHkhI, ajJAnI ane parAdhIna kalpI che. e ja mAruM ajJAna hatuM ane ajJAna AtmAnI paryAya hovA chatAM paNa jU hovAthI kadI paNa anuzIlana yogya arthAt zraddheya nathI kema ke ajJAnanA anuzIlanamAM kadI paNa sAcI AtmasattAnI upalabdhi thaI zakatI nathI. 15. A rIte ajJAnane te sva sattA virodhI ane nitAnta mithyA mAnIne ajJAna ane ajJAnathI utpanna thayela para-sattAvalaMbI puNya ane pApanI vRttio ane anaMta para-sattAo sAthe ekatva toDato ane samartha bhedajJAnanA baLathI svasattAmAM ja etva ane ahaMnI sthApanA karato potAnA avirAma ciMtana dvArA jyAre mahA mahimAya, AnaMda niketana nija caitanya sattAmAM ja alakha jagAve che tyAre, anAdithI puNya-pApa jevI parasattAmAM paDelI tenI zraddhAnuM ahaM kaMpita ane viDolita thaIne alana pAme che ane pAchuM pharIne potAnI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhruva akSaya sattAmAM ja ahaMzIla thAya che. svarUpanA ahamAM dhArAvAhika sakriya A gauravamaya vRttine ja samyagdarzana kahe che. 16. zraddhAnA svasattAmAM ahaM pariNata thavAnI kSaNe jazrutajJAnanI avirAma ciMtana dhArA mananuM avalaMbana toDatI, virAma pAmIne te ja zuddha sattAmAM ekatva karatI atIndriya AnaMdanI anubhUti kare che. upayoganI A pariNati ja samyajJAna che; te eka samayanI anubhUtino vilaya thaI gayA pachI paNa bhedavijJAnanI pracaMDa zakti sahita samyagdarzana sAthe zuddha pariNati niraMtara TakI rahe che ane te ja vakhate kiMcitarAgAMzonA abhAvathI utpanna alpa-svarUpasthiratA ja svarUpAcaraNa cAritra che. A rIte parama AnaMdasvarUpa A anubhUti zraddhA, jJAna, cAritranI triveNI che ane sAkSAta mokSamArga che. jaina darzananuM A ciMtana kharekhara keTaluM vaijJAnika che - jyAM te ema pratipAdana kare che ke jIvana-kaLAno AraMbha ja jIvana tatva (nije akSaya sattA)nA svIkArathI thAya che, tethI sAdhanAnA prathama caraNamAM teNe samyagdarzananI sthApanA karI ane kahyuM ke enA vinA sarva bodha ane jIvananI sarva AcArasaMhitA mithyA ja hoya che. pUrNatAne lakSe zarUAta te ja vAstavika zarUAta che." samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che tenA vagara badhI ja kriyAo ekaDA vagaranA mIMDA jevI che. 17. samyagdarzana jevI jIvananI mahAna upalabdhi ane teno viSaya hadayagama karavA mATe jo AtmapadArthanA dravya-paryAya svarUpa upara anekAMtika daSTie vicAra karIe to nirNaya bahu sahelo thaI jAya. e nirvivAda che ke AtmapadArthanA be aMza che, dravya ane paryAya. dravya aMza - jene zuddhacaitanya sattA, kAraNa paramAtmA, parama pariNAmika bhAva paNa kahe che; te sadA parathI bhinna, akSaya, anaMta zaktimaya, pUrNa dhruva, atyaMta zuddha ane pUrNa nirapekSa che. temAM kAMI paNa karavAno kadI avakAza nathI ane te sadA jemano tema rahe che. A rIte dravyAMzanuM pUrNa ane zuddha svarUpa siddha thAya che. have paryAya aMza - enI kArya-maryAdA para vicAra karIe. paryAyane dravyamAM to kAMI karavAnuM ja na rahyuM, to pachI paryAyanuM kArya zuM hoya? to teno eka A saraLa uttara che ke jo AtmAno svabhAva ja zraddhA, jJAna, cAritra, AnaMda Adi che to tenI paryAyanuM kAraNa paNa nitya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyamAna dravyanI zraddhA, temAM ja ahaM, tenI ja anubhUti ane temAM ja lInatA karavAnuM rahyuM ane paryAyanuM svarUpa paNa AlaMbanazIlatA ja che. te dravyanI racanA karatI nathI, dravyamAM kAMI atizayatA lAvatI nathI, paraMtu dravya jevuM che tevI ja tenI pratIti ane anubhUti kare che. dravya to jJAna ane ajJAna baMne dazAmAM jemanuM tema rahe che. A rIte anekAMtika paddhatimAM AtmapadArthanA be aMza dravya ane paryAyanI svarUpa maryAdA paNa sthira thaI jAya che ane AtmA padArtha be aMzomAM khaMDita na thatAM dravya-paryAya svarUpa pUrepuruM TakI rahe che. ane paryAya svabhAva-dravya svabhAva sanmukha thaI, temAM ja ahaMkarI, temAM jalInatA kare to svAnubhUti thAya che. 18. AtmAdravya - paryAya svarUpa hovA chatAM paNa dravya ane paryAyanuM svarUpa paraspara viruddha hovAne lIdhe zraddhAnuM ahaM eka ja sAthe baMnemAM thaI zakatuM nathI. jema eka strInuM ahaM eka ja sAthe sva ane para be puruSomAM thaI zakatuM nathI tema. nitya evA dravyanA ahamAM huMakSaya chuM evI anubhUti thAya che ane anityanA paryAyanA ahamAM "huM kSaNika chuM' evuM saMvedana thAya che. paryAyanuM svarUpa paNa vividha rUpavALuM che-te kSaNika che, AlaMbanavatI che, vartamAnamAM vikArI che. bhUta ane bhaviSyanI vRtti-samudAya vartamAnamAM vidyamAna ja nathI ane Akho ya vRtti-samudAya gamanazIla che, temAM vizrAma nathI. pathikane gamanamAM nahi, gaMtavyamAM vizrAma maLe che, kAraNa ke gaMtavya dhruva ane vizrAma svarUpa hoya che. evI ja rIte AtmavRttine vRttimAM nahi, dhruvamAM ja vizrAma maLe che. vRttio to pote ja vizrAma mATe koI sattAne khojatI hoya che. A rIte badhoya vRttisamudAya daSTi(zraddhA)nA viSaya-kSetrathI bahAra rahI jAya che. AtmA eka anAdi anaMta dhruva ane akSaya sattA che. guNa-paryAya to tenA laghu aMza che ane te temane pI ne beTho che. tethI guNa-paryAyanA anaMta sattvo karatAM paNa eka cinmaya sattA ghaNI moTI che. paryAya jyAre anaMtAtmaka ekamAM ahaM ane anubhava kare che tyAre te ekanI anubhUtimAM anaMte guNono svAdasamAI jAya che. AtmAnA dravya-guNa-paryAyamaya paraspara viruddha svarUpane jANIne jJAna ja e nirNaya le che ke A traNemAM mAtra nirapekSa, nirbheda ane nirvizeSa dravya sAmAnya ja upAdeya athavA zraddheya thavA yogya che. anyanI upAdeyatA spaSTa mithyAdarzana che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zuddha caitanya sattA mithyAdarzanAdi vikArI paryAya-samudAyathI vikArI thatI nathI paNa te zuddha caitanya sattAnuM adarzana arthAt avizvAsa ja mithyAdarzananI vikArI paryAya che. evI ja rIte te caitanya sattA samyagdarzanAdi zuddha paryAyo utpanna thavAthI zuddha thatI nathI. paraMtu te zuddha caitanya sattAnuM darzana athavA ahaMja samyagdarzananI zuddha paryAya che. A rIte caitanya sattAnI trikAlika zuddhatA ane sarva paryAya-nirapekSatA atyaMta nirApada che. ane badhI ja anitya ane vikArI paryAyo tenA dhruva paridhinI bahAra rahI jAya che. tyAM sudhI ke dhruve sattAnA ahaMne samyagdarzana kahevAya to che paNa samyagdarzana vAstavamAM dhruvanuM ahaMnahi kintu svayaM dhruva che. A rIte svayaM samyagdarzana paNa samyagdarzananI paridhi (dhruva)nI bahAra rahI jAya che ane dravya-paryAya svarUpa pUrA AtmapadArthamAM jo ke samyagdarzanano viSaya padArthano dhruva sAmAnya dravyAMza ja hoya che, paNa aMza hovAthI te apUrNa nathI paraMtu svayaM pUrNa che ane daSTi(zraddhA) paNa temAM aMzano nahi paNa pUrNano anubhava karatI thakI svayaM pUrNa che. A rIte baMne aMzonI pUrNatA ja vastunI pUrNatA che. dhruvane aMza mAnIne zraddhA karavI e bIjA prakAre mithyAdarzana ja che. dhuva' tatva zraddhA mATe mukhya tatvanathI paNa te tenuM svasva ja che, tethI samyagdarzananI paryAya pote potAno abhAva karIne dhruvanuM darzana kare che. zraddhAnI A anaMta zUnyatAmAM ja dhuvAnI maMgaLamaya vastI vase che ane tethI zraddhAnuM A advaita anaMta AnaMdamaya hoya che. 20. AtmAne mAtra dhruva mAnavAthI temAM paryAyano abhAva thaI jato nathI paraMtu dhruva ane dhuvanI zraddhA'-pUrNa ane pUrNanuM ahaM A rIte baMne aMzonI nirapekSa pUrNatAmAM AtmA-padArtha dravya-paryAya svarUpa pUrNa ja banI rahe che. e nizcaya che ke zraddhA Adi vRttionuM kArya dhruva AtmAmAM kAMI karavAnuM nathI paNa tene dhruva mAtra ja mAnavAnuM che. "huM dhruva chuM' e ja samyagdarzanano svara che. samyagdarzananI kAyA dhruvathI nirmita che. temAM sarvatra dhruva ja prasaryuM che. anityatA temAM che ja nahi. tene vizvamAM dhruva sivAya anya sattAno svIkAra ja nathI. tenuM vizva ja dhruva che. jo daSTimAM dhruva sivAya anya sattAno paNa svIkAra hoya to daSTino svabhAva ahaM hovAne lIdhe tene anya sattAmAM ahe Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA vinA nahi rahe ane A ja ahaM mithyAdarzana che. "mArI sattA dhruva che,' samyagdarzana dravya-paryAyano A bheda paNa sahana karatuM nathI. daSTinuM svarUpa ja evuM che. tene jJAnanI jema sva-parano bheda karatAM AvaDato nathI, tene to ahaM karatA AvaDe che. tenA lokamAM koI para che ja nahi. te mithyA hoya che tyAre paNa tene badhuM svayaM ja dekhAya che, to pachI samyaka thatAM to tenI paridhimAM anya bhAvono praveza kema saMbhave? bIjuM to ThIka, samyagdarzananA gharamAM potAne rahevA mATe paNa koI jagyA nathI. teNe potAnA khUNe khUNo dhruvane mATe khAlI karI dIdho che. AvI rIte samyagdarzananA svarUpanuM anusaMdhAna bahu ja Avazyaka che. ane ethI ja mokSamArganI zarUAta thAya che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunA svabhAvanuM rahasya AtmA jJAna svabhAva che. te jJAnano guNa jANavuM' te che eTale ke jJAna jANavAnuM ja kAma kare che. AtmAmAM ne paramAM krame krame je avasthA thAya te zeya che, tene jema hoya tema mAtra jANavAno jJAnano guNa che, paNa temAM kAMI pheraphAra kare evo jJAnano guNa nathI. jJAnano guNa eTale ke jJAnano svabhAva. paryAyamAM rAgAdi pariNAma thayA tene paNa jANavAno jJAnano guNa che. paNa te rAgane potAno trikALI svabhAva mAne evo guNa nathI. basa! svake para, vikArI ke avikArI, badhAya zeyone jANavAno ja jJAnano guNa che, rAgAdi pariNAma jeTalo ja huM ema jJAna mAne nahi. AvA jJAna svabhAvanI pratIta te ja vItarAgatAnuM mULa che. A jaMgatamAM anaMtA jIva,anaMtAnaMta pudgalo,dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAza ane asaMkhyAta kALANuM - evA cha prakAranA padArtho che. temAMthI eka AtmAno jJAna guNa chaye padArthonI kramasara thatI badhI avasthAone tathA dravya-guNane jANanAro che; Avo dareka AtmAno jJAna svabhAva che. AvA jJAnasvabhAvane je jANe te jIva rAga pariNAmane jANe kharo paNa te rAgane potAnuM mULa svarUpa na mAne, rAgane dharma na mAne, tema ja rAga pariNAmane Agho pAcho karavAno paNa svabhAva na mAne. tenA avasaramAM te rAga pariNAma paNa sat che, ne tene jANanAruM jJAna paNa sat che; dravyanA trikALI pravAha kramamAM te rAga pariNAma paNa sapaNe AvI jAya che, tethI te paNa jJAnanuM zeya che. rAga hato mATe rAganuM jJAna thayuM - ema nathI. paNa jJAnano ja svabhAva jANavAno che. AkhA sva zeyane jANanAruM jJAna te rAgane paNa sva zeyanA aMza tarIke jANe che; trikALI aMzInA jJAna sahita aMzanuM paNa jJAna kare che. jo rAgane sva zeyanA aMza tarIke sarvathA jANe ja nahi to te jJAnamAM AkhuM ya sva zeya puruM thatuM nathI, eTale te jJAna sAcuM thatuM nathI; tema ja jo te rAgarUpa aMzane ja AkhuM sva zeya mAnI lya ne trikALI dravya-guNane sva zeya na banAve to te jJAna paNa mithyA che. dravya-guNa ne samasta paryAyo e traNe thaIne sva zeya puruM thAya che, temAMthI aMzI-trikALI dravya-guNanI ruci sahita aMzane temaja para Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeyane jANavAnuM kAma samyajJAna kare che. yuthArtha jJAnamAM zeyono kevo svabhAva jaNAya che tenuM A varNana che. badhAya padArthono svabhAva utpAda-vyaya-dhruyukta che, dareka padArthamAM samaye samaye pariNAma thAya che; te pariNAmo krame karIne anAdi anaMta thayA kare che, eTale sva avasare thatAM pariNAmono pravAha anAdi anaMta che. te pravAha kamamAM nAnAmAM nAnA ekeka aMzo paNa utpAda-vyaya-dhruvasvarUpa svabhAvavALA che. anAdi anaMta kALanA dareka samayamAM te te samayanA pariNAma svayaM sat che. AvA sat pariNAmone jJAna jANe paNa temAM kAMI pheraphAra karI zake nahi. jema agni ke barapha vagere padArthone AMkha dekhe che paNa temAM kAMI pheraphAra karatI nathI. sva-avasaramAM jyAre je pariNAma che te vakhate te ja pariNAma hoya, bIjA pariNAma nahoya ema jyAM jJAnamAM nakkI karyuM tyAM koI paNa zeyane ADuM avaLuM karavAnI mithyA buddhipUrvakanA rAga-dveSa thatAM nathI. ahA ! juo to kharA! kramabaddha paryAyanA nirNayamAM keTalI gaMbhIratA che ! dravyanI paryAya parathI phare e to vAta che ja nahi, paNa dravya pote potAnI paryAyane ADI-avaLI pheravavA mAMge toyaphare nahi. jema trikALI dravya palaTIne bIjA rUpe thatuM nathI tema teno ekeka samayano aMza-pariNAma paNa palaTIne bIjA rUpe thato nathI. "mAre jIva nathI rahevuM paNa ajIva thaI javuM che' ema jIvane pheravIne koI ajIva karavA mAMge to zuM te pharI zake? na ja phare. jIva palaTIne kadI ajIvapaNe na thAya, ne ajIva palaTIne kadI jIvapaNe na thAya. jema trikALI satu nathI pharatuM tema tenuM vartamAna satuM paNa nathI karatuM. jema trikALI dravya pharatuM nathI tema dravyanI ekeka samayanI anAdi anaMta avasthAo paNa je samaye jema che temAM pheraphAra ke AghuM pAchuM thaI zake nahi. trikALI pravAhanA vartamAna aMzo potapotAnA kALe sat che. basa, paramAM kesvamAM kyAMya pheraphAranI buddhi na rahI eTale jJAna jANanAra ja rahI gayuM. paryAya buddhimAM aTakavAnuM na rahyuM. Ama jJAna jANavAnuM kAma kare; evA jJAnasvabhAvanI pratIti karavI te samyagdarzana che. hajI kevaLajJAna thayA pahelAM e jIva kevaLI bhagavAnano laghunaMdana thaI gayo. zraddhA apekSAe to te sAdhaka paNa sarvano jJAyaka thaI gayo che. badhA padArthonA utpAda-vyaya-dhruva svabhAvane nakkI karatAM, svamAM keparamAM pheraphAranI buddhi na rahI paNa jJAnamAM jANavAnuM ja kAma rahyuM. eTale jJAnamAM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 'Ama kema' evo khadabadATa nIkaLI gayo ne jJAna dhIruM thaIne potAmAM TharyuM. AmAM ja jJAnano parama puruSArtha che, AmAM ja mokSamArgano ne kevaLajJAnano puruSArtha AvI jAya che. paramAM kartA buddhivALAne jJAnasvabhAvanI pratIta nathI besatI ne tene jJAnanA svabhAvano jJAyakapaNAno puruSArtha paNa nathI jaNAto. ahA ! badhAya dravyo potapotAnA avasaramAM thatAM pariNAme vartI rahyA che, temAM tuM kyAM pheraphAra karIza ? bhAI ! tAro svabhAva to jovAno che. tuM jonArAne jonAra ja rAkha, jonArane khadabadATa karanAra na kara. jonAra svabhAvanI pratIta te ja samyagdarzana che. paramAM huM pheraphAra karuM ke para mArAmAM pheraphAra kare- e mithyAdaSTino bhAva che, tene jJAna ane zeyanA svabhAvanI pratIta nathI. jagatanA jaDa ke cetana badhAMya dravyo potAnA pravAhamAM varte che, temAM je je aMza vartamAna varte che tene koI Agho pAcho pheravI zake nahi. huM dhyAna rAkhI zarIrane sarakhuM rAkhI dauM' ema koI mAne to te mithyAdaSTi che. zarIranA ekeka paramANuo tenA potAnA pravAhakramamAM vartI rahyA che, tenA kramane koI pheravI zake nahi. kyAMya paNa pheraphAra kare evuM AtmAnA koI guNanuM kArya nathI, paNa AtmA svane jANatAM parane jANe evuM tenA jJAna guNanuM sva-para prakAzaka kArya che. enI pratIta te ja muktinuM kAraNa che. dareka dravya traNa kALe pariNamyA kare che; tenA traNe kALanA pravAhamAM rahelA badhAya pariNAmo utpAda-vyaya-dhruvarUpa che. potAnA svakALamAM te badhAya pariNAmo potAnI apekSAe utpAdarUpa che, pUrvanI apekSAe vyayarUpa che, temaja saMbaMdhavALA saLaMga pravAha apekSAe teo dhruva che. dravyanA badhAya pariNAmo potapotAnA kALamAM sat che. te pariNAmo potapotAnI apekSAe asat (arthAt vyayarUpa) nathI, paNa potAnI pahelAnI pUrva pariNAmanI apekSAe e asat (vyayarUpa) che ne pahelAM pachInA bheda pADyA vagara saLaMga pravAhane juo to badhAya pariNAmo dhruva che. jyAre juo tyAre te dravya potAnA vartamAna pariNAmamAM vartI rahyuM che. dravya trikALa hovA chatAM jyAre juo tyAre te vartamAna pariNAmamAM vartI rahyuM che, kAMI bhUtamAM ke bhaviSyamAM te vartatuM nathI. dravyanA traNe kALanA je je vartamAna pariNAma che te potAnI pahelAnA pariNAmanA abhAva svarUpa che ne sva pariNAmapaNe te utpAdarUpa che tathA te ja saLaMga pravAhapaNe dhruvarUpa che. ja Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 juo, AmAM e vAta to AvI gaIke pUrvapariNAmanA abhAvasvarUpa vartamAna pariNAma che. mATe pUrvanA saMskAra vartamAna paryAyamAM AvatA nathI. tema ja pUrvano vikAra vartamAnamAM Avato nathI; pUrve vikAra karyo hato mATe atyAre vikAra thAya che - ema nathI. vartamAna-vartamAna pariNAma svataMtrapaNe dravyapaNe dravyanA Azraye thAya che. A nirNaya thatAM jJAna ane zraddhA dravya svabhAvamAM ja vaLI jAya che. jema trikALI jaDa dravya palaTIne cetana ke cetana dravya palaTIne jaDana thAya tema teno vartamAna ekeka aMza paNa palaTIne bIjA aMzapaNe na thAya. je je samayano je aMza che te te paNe ja sat rahe. basa! bhagavAna sarvajJapaNe jANanAra che tema AvI pratIta karanAra pote paNa pratItamAM jANanAra ja rahyo. parane kAraNe paramAM kAMI thAya e to vAta kyAMya rahI gaI, paraMtu dravya pote potAnA koI aMzane AghopAcho kare evI te dravyanI paNa tAkAta nathI, pahelAMno aMza pachIna thAya, pachIno aMza pahelAM na thAya - AnakkI karanArane aMdabuddhi TaLIne aMzInI daSTi thatAM samyakatva pariNAmano utpAda ane mithyA pariNAmano vyaya thaI jAya che. prabhutuM AtmA vastu che. tAro jJAna guNa tArA AdhAre rahyo che te jANavAnA svabhAvavALo che ne tArA traNa kALanA pariNAmo potapotAnA avasara pramANe dravyamAMthI thayA kare che. tArA potAnA vartamAna vartatA aMzane ochI-vadhAre ke AgaLa-pAchaLa karI zake evo tAro svabhAva nathI, tema paranA pariNAmamAM paNa pheraphAra thaI zakato nathI. sva-para samasta zeyone jema che tema jANavAno ja tAro svabhAva che. AvA jANaka svabhAvanI pratItamAM ja AtmAnuM samyakatva che. tyAM e prazna thAya che ke mithyA pariNAmane pheravIne samatva karuM - ema to thAya ne? juo, jANavAnA svabhAvanI pratIta karatAM samyagdarzana thayuM temAM mithyAtva bhAva TaLeluM ja che. samyakatva pariNAmano utpAda thayo te vakhate mithyAtva pariNAma vartamAna hotAM nathI, mATe tene pheravavAnuM paNa kyAM rahyuM? mithyAtva TALIne samyakatva karuM evA lakSe samyakatva thatuM nathI. paNa dravya sAme daSTithatAM samyatvano utpAdathAya che temAM pUrvanA mithyAtvapariNAmano abhAva thaI ja gayo che. mATe te pariNAmane paNa pheravavAnuM rahetuM nathI. mithyAtva Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TaLIne samyakatva paryAya thaI tene paNa AtmA jANe che, paNa pariNAmanA koI kamane te AghApAchA pheravato nathI. aho ! je je padArthano je vartamAna aMza te kadI phare nahi-AmAM ekaluM vitarAgI vijJAna ja Ave che. paryAya pheravavAnI buddhi nahi ne, "Ama kema? evo viSama bhAva nahi eTale zraddhA ane cAritra baMneno meLa thaI gayo. AvI rIte samyagdarzana ane sammacAritra baMne bhegA thaI jAya tevA UMcA bhAvo nIkaLe che. trikALI dravyanA ekeka samayanA pariNAma sat che, e "sana jene nathI beThuMne paryAyomAM pheraphAra karavAnuM mAne che tene vastunA svabhAvanI, sarvazadevanI, gurunI ke zAstranI vAta beThI nathI ane kharekhara teNe te koIne mAnyA nathI. trikALI vastunuM vartamAna kyAre na hoya? - sadAya hoya. vastuno koI paNa aMza lyo te utpAda-vyaya-dhruvarUpa che. vastune jyAre juo tyAre te vartamAna vartatI che. e vartamAnane ahIM svayaMsiddha sat sAbita kare che. jema trikALI sat palaTIne cetanamAMthI jaDa thaI jatuM nathI, tema teno ekeka vartamAna aMza te sat che te aMza paNa palaTIne AghopAcho thato nathI. AvI vastusvabhAva jAgyo tene potAnA ekalA jJAyakapaNAnI pratIti thaI, te ja dharma thayo ane teNe deva-guru-zAstrane paNa kharekhara mAnyA kahevAya. - traNe kALanA samayamAM traNe kALanA pariNAmo utpAda-vyaya-dhruvarUpa che; koI paNa eka samayano je pariNAma che te pariNAma pahelAM na hato ne pachI upajyo, eTale pUrva pariNAmanI pachInA tarIke te utpAdarUpa che, tathA te pariNAma vakhate pUrvanA pariNAmano vyaya che, pUrvanA pariNAmano vyaya thaIne te pariNAma Upajyo che mATe pUrvanA pariNAmanI apekSAe te ja pariNAma vyayarUpa che. ne traNe kALanA pariNAmanA saLaMga pravAhanI apekSAe te pariNAma upajyo paNa nathI ne vinAzarUpa paNa nathI-tema che eTale ke dhruva che. e rIte anAdi anaMta pravAhamAM jyAre juo dareka pariNAma utpAda-vyaya-dhruva svabhAvarUpa che. koI paNa vastunA paryAyamAM pheraphAra karavAnI hoMza te paryAyabuddhinuM mithyAtva che, tene jJAna svabhAvanI pratIta nathI temaja zeyonA utpAda-vyayadhruva svabhAvanI paNa khabara nathI. are bhagavAna ! vastu sat che ne? to te satanA jJAna sivAya temAM bIjuM tuM zuM karIza? tuM samAM pheraphAra karavAnuM mAnIza Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 to kAMI nahi phare paNa tAruM jJAna asat thaze. je pramANe vastu sat che te pramANe tene kevaLajJAnamAM bhagavAne jANI, vANI dvArA te ja kahevAyuM, bhagavAne to mAtra jema sat hatuM tema jJAna karyuM che, vANI jaDa che te paNa bhagavAne karI nathI. bhagavAnano AtmA potAnA kevaLajJAna pariNAmamAM vartI rahyo che ne vANInI paryAya paramANuonA pariNamana pravAhamAM vartI rahI che tathA samasta padArtho potAnA samAM vartI rahyA che, jJAyakamUrti AtmA to mAtra jANavAnuM kAma kare che ke 'Ama sat che' basa ! AnuM nAma samyagdarzana ne vItarAgano mArga che. bhagavAna kevA che ? ke 'sarvajJa'- sarvanA jANanArA, koImAM pheraphAra ke rAga-dveSa karanArA nahi. bhagavAnanI jema mArA AtmAno svabhAva paNa jANavAno che - ema tuM paNa tArA AtmAne jANanAra svabhAvanI zraddhA kara ne padArthomAM pheraphAra karavAnI buddhi choDa. jeNe potAnA jJAna svabhAvanI zraddhA karIne asthiratAnA rAga-dveSano paNa jANanAra ja rahyo, jeNe AvA jJAna svabhAvane mAnyo teNe ja AtmAne mAnyo, teNe ja gurune tathA zAstrane mAnyA, teNe ja nava padArthane mAnyA, teNe ja cha dravyone temanA vartamAna aMzane mAnyA; tenuM ja nAma samyagdarzana ane samyajJAna che. te 'jANavuM' te AtmAno svabhAva che. basa, jANavuM te ja AtmAno puruSArtha, te ja AtmAno dharma, temAM ja mokSamArga ane temAM ja vItarAgatA. anaMta siddha bhagavAna paNa samaye samaye puruM jANavAnuM kArya karI rahyA che. ja jJAnamAM sva-para zeyo che. 'jJAna jANanAra che' ema jANyuM temAM jJAna paNa sva jJeya thayuM. jJAnane rAgAdinuM karanAra ke pheravanAra mAne to teNe jJAnanA svabhAvane jANyo nathI-pote potAne sva zeya banAvyuM nathI eTale tenuM jJAna mithyA che. vastunA badhAya pariNAmo potapotAnA samayamAM sat che-ema kahetAM ja potAno jJAyaka ja svabhAva che-ema temAM AvI jAya che. te mATe A maMtra vizeSa ciMtavana svarUpa che. 'jANanAro jaNAya che ne yathA yogya thAya che'' A vAta jarA vizeSatAthI joIe. vizeSa vAta : vastusvabhAvanI dRSTithI joIe to svabhAva trikALa ekarUpa zuddha ja che, dravya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dravyarUpa ja che. enI vartamAna avasthA para dravyanA nimitte azuddha thaI che. e rIte ema kahI zakAya ke AtmAmAM be prakAra che. (1) trikALI dravya svabhAva (2) vartamAna paryAya svabhAva. (1) tyAM trikALI svabhAva je jJAyaka bhAva te kadI pramata-apramata evA cauda guNasthAnanA bhedarUpa thayo nathI, niraMtara jJAyakapaNe zuddha rahyo che. (2) paryAyamAM je pramata-apramatanA bheda che e to para dravyanA saMyogajanita paryAya che. have e paryAyano bhAva svabhAvathI samajavA jevo che. jJAnadhArA e che ke pratyeka manuSyane je jJAnano paryAya che, jene ApaNe jJAnano upayoga kahIe chIe e jJAna upayoganA be aMga che. eka bihaaMga che-bAhya aMga che ane eka aMtaraMga che. aMtarvaMga e jJAnadhArA che ane je bihaaMga che te bAhya upayoga che. te jJAna vizeSa che ane je aMtaaMga che te jJAna sAmAnya che. ema baMne thaIne sva-para prakAzakapaNuM che. paryAya eka che aMga be che. emAM je jJAna vizeSa che eTalA bAhya aMgamAM aneka zeyonA pratibiMba jhIlAya che, aneka vizeSatAo thayA kare che. je je zeyo sAme Ave che te zeyonA AkAre zeyAkAra jJAna jJAnAkAra thaIne pariName che. aMtaaMgamAM je jJAna sAmAnya che te ekadhAruM ema ne ema sva saMvedanarUpa - jJAna vedanarUpa ema ne ema cAlu rahe che. parapadArthanA pratibiMbanI asara jJAna sAmAnya para nathI AvatI. enI maryAdA jJAna vizeSa sudhInI che. upayogamAM je 'jJa'paNuM cAlu che te jJAna vedana che. eka ja paryAyamAM baMne che. have lakSa bahAra hovAthI-vedanamAM AnaMda nathI AvatuM-e vedAto nathI-basa A ja bhUla che. lakSa jo aMdara jAya to vedana-AnaMdanuM vedana-thayA vagara rahe nahi. sarvajJa paramAtmAno A pokAra che. sarvajJa paramAtmA saune nija sattAe zuddha dekhe che. ane sarvajJanI jema sau potAne nija sattAe zuddha dekhe to tene tevo jaNAya. A thoDA akSaromAM bhagavAna AtmAnuM AkhuM svarUpa AvI jAya che. Avo bhagavAna AtmA saune sadAkALa jaNAya che chatAM jaNAto kema nathI ? jJAnanI paryAyamAM evI tAkAta che ke AkhA bhagavAna AtmAne jANe. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jJAnanI paryAyamAM bhagavAna AtmAne jANe che chatAM kema jaNAto nathI ? aMdara caitanya mahAprabhu bhagavAna AtmA birAje che te jJAnamAM jaNAvA chatAM pote rAgane vaza thaIne rAgane ja jue che tethI pote jaNAto nathI. AtmajJAna para sanmukha to thatuM ja nathI. koI kALe tArI buddhi bagaDI jaze to paNa paranI sanmukha, jJAna AtmAne choDIne, paranI sanmukha thaIne parane jANe, e to AtmAno svabhAva ja nathI. e to ajJAna thaI jaze. para sanmukha thAya e to indriyajJAna hoya. AtmajJAna para sanmukha na thAya bhAI ! AtmAnuM jJAna to niraMtara potAnA AtmAne jANavAnuM choDatuM ja nathI enuM nAma sabhyajJAna che. 99 sarvajJa bhagavAne jevuM AtmAnuM svarUpa kahyuM che tevo prathama vikalpathI nirNaya kare. "huM jJAna svabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvA sarvathI bhinna chuM ' tyAM je vikalpano bhAga che te rAga che ane nirNayano bhAga che te jJAnanI paryAya che, baMne eka sAthe che. parathI to huM bhinna chuM, paNa rAga ke eka samayanI paryAya paNa mAruM mULa svarUpa nathI, je sadA pUrNAnaMda svarUpa jJAyaka prabhu-bhagavAna AtmA- te ja huM chuM. Avo spaSTa nirNaya samyagdarzana thayA pahelAM paNa hovo joIe. 'je sakalanirAvaraNa-akhaMDa-eka pratyakSa pratibhAsamaya-avinazvara-zuddha pAriNAtmika parama bhAva lakSaNa nija paramAtmA dravya te ja huM chuM.' 'evuM jJAnamAM AvavuM joIe. prathama Avo nirNaya Avavo joIe, pachI trikALI dravya svabhAvano aMtaranA jorapUrvaka Azraya karatAM vikalpa tUTIne samyagdarzana tathA svAnubhUti thAya che. pahelI avasthAmAM pramANa-naya-nikSepAdithI yathArtha vastune jANI aMtaraMga jJAna-zraddhAnanI siddhi karavI. AMgaNA sudhI AvyA vinA aMdara praveza kyAMthI thaze ? tema pahelAM vikalpa sahita sva-parano sAco nirNaya karyA vinA-AMgaNAmAM AvyA vinAparathI vimukha thaI aMdara svamAM kyAMthI jaI zakaze ? nirvikalpa kaI rIte thaze ? mATe pahelAM pAko nirNaya Ave che ne pachI vikalpa tUTIne svarUpano anubhava pragaTa thAya che. aMdara pUrNAnaMda prabhu birAje che tene vartamAna jJAnanI paryAyamAM dhIrethI, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upayogane jhINo karIne, lakSagata banAve to te pakaDamAM Ave che. sthAyI vastu bhagavAna jJAyakanuM sahaja astittva khyAlamAM AvatA anubhava thaI jAya che. huM nityAnaMda svarUpa jJAyaka parathI ne vibhAvathI taddata bhinna chuM, zAyaka... zAyaka... zAyaka, A huM judo zAyaka ja chuMevuM satata gholana rahe te paNa uttama gholanano artha kevaLa vikalpa nahi, paNa aMdara jJAyaka taraphanuM yathArtha valaNa che. gholana ane ghUMTanamAM vikalpa sAthe hovA chatAM te aMdara jhukanArI jJAnanI paryAya che. huM A zAyaka chuM, huM A judo zAyaka ja chuM'- ema te aMdara praveza kare che - aMdara javAmAM ekAgra thAya che. ' - nijacaitanya padArthanuM svarUpa yathArthapaNe khyAlamAM AvatAM tenuM je niraMtara ciMtana, manana, nididhyAsana rahe te paNa sAruM che. anAdithI rAganuM jo ghaMTana karI rahyo che tenA karatAM A caitanya bAju DhaLavuM, vibhAvathI haThI svabhAva tarapha DhaLavuM - tenuM niraMtara ghaMTana karavuM e paNa uttama che. pahelethI vikalpa tUTatA nathI, vikalpa to Ave che. rAga mizrita vicArathI pahelAM pAko nirNaya kare, pachI svabhAvanI ekAgratA karatAM vikalpa tUTe che. pahelAM vikalpa Ave, pachI tene paNa choDIne aMdara svarUpamAM praveza karavo. pravezano artha pakaDavuM. jJAnanI paryAyathI jJAyakane pakaDavo. jJAyakano anubhava te samyagdarzana che. aMdara jJAyaka vastu pote upazama rasano piMDa che; te dravya ja mAre joIe che, bIjuM kAMI joItuM nathI - evI aMdarathI nispRhatA Ave to AtmAmAM aMdara UMDe jAya ane badhI paryAya pragaTe, aMtaramAM jaIne svarUpano anubhava kare ja. Avo mAraga che! Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 17 zAka bhAva je jJAyaka che te ja eTale je trikALa jJAyaka svarUpa che, jemAM koI paryAya nathI. jemAM zubhAzubha bhAva nathI temaja jemAM pramatta-apramattanA bheda nathI evI cIja che te che. pote to zAyaka AtmA caitanyamUrti prabhu che. caitanya caMdra che. arthAt vastu jina svarUpI ja che. caitanya svarUpa - jJAyaka svarUpa - vastu ke je ekalA jJAnarase, AnaMdarase, zAMtarase, vItarAgarasa svarUpa ja bIrAjamAna che. zItaLa...zItaLa...zItaLa... evA caitanya prakAzano puMja-caMdra che. - paNa jeno abhiprAya rAgano ane parano che arthAt jene rAganI ane paranI ruci che evA rucivALAne A vastu jinasvarUpI che to paNa tenI khabara nathI. ahA ! A vastu che to jinasvarUpa eTale ke te che to zuddha. are, tene zuddha kaho, jina svarUpa kaho, jJAyaka kaho, dhruva kaho, abhedakaho ke sAmAnya kaho eka ja che. to AvI cIja hovA chatAM tenI samIpamAM e dravya paDyuM hovA chatAM ajJAnInuM para upara lakSa che tethI tenI tene khabara paDatI nathI. ahA ! eka samayanI paryAyanI samIpamAM prabhu paDyo ja che. jJAnanI jANavAnI je eka samayanI paryAya che te paryAyanI samIpa je anAkuLa AnaMdano nAtha bhagavAna AtmA-AkhI dhruva cIja prabhu AtmA-paDyo che. chatAM paNa tyAM ajJAnInI najara nahi hovAthI tene tenI khabara nathI. tenI vartamAna jJAnaparyAyamAM AkhuM dravya ja jaNAya che. evo tuM sarvotkRSTa nAtha aMdara bIrAje che. to, A evo sarvotkRSTa nAtha eka samayanI paryAyamAM ja paDelo che te ajJAnIne paNa samIpamAM che, najaramAM che kema ke paryAya svabhAva ja evo che. zuM kahyuM ? ke jJAnanI eka samayanI paryAyano svabhAva ja evo che ke AkhuM dravya ja e jANe che. kahe che ke eka samayanI jJAnanI vartamAna UghaDelI je paryAya che temAM e dravya ja jaNAya che. paNa ajJAnInI dRSTi tyAM nathI. anAdinI tenI dRSTi dayA, dAna, vrata, kAma, krodhanA pariNAma ane kAM tene jANanArI eka samayanI paryAya upara che. basa, tyAM AgaLa ja e Ubho che. tethI te mithyAdaSTi che. satya dRSTithI viruddha dRSTivALo che. paraMtu satya je prabhu AtmA che, tene jJAyaka bhAva kaho, satyArtha kaho, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtArtha kaho, pUrNAnaMdano prabhu kaho ke satya sAhebo kahyo eka ja che. to tenI upara ajJAnInI najara nathI. jo ke e che to paryAyamAM jaNAya evI cIja. eTale ke jJAnanI paryAyamAM jaNAya che to e ja jJAyakabhAva jaNAya che ema paramAtmA prabhu kahe che. to kahe che ke prabhu! eka vAra sAMbhaLa ke tArI vartamAna je jJAnanI eka samayanI dazA che teno sva-para prakAzaka svabhAva hovAthI bhale tArI najara tyAM na hoya paNa te paryAyamAM dravya ja jaNAya che. bhagavAna AtmA ! prabhu! tuM jevaDo moTo prabhu cho evaDo tArI eka samayanI paryAyamAM - ajJAna hoya to paNa paryAyamAM-jaNAya che. kema ke jJAnanI paryAyano sva-para prakAzaka svabhAva che. mATe te paryAyamAM sva (AtmA) prakAze che ja, paNa tArI najara tyAM nathI. tArI najaradayA karI, vrata pALyAM, bhakti karI ane pUjAo karI-evo je rAga che tenA upara che ane te najarane laIne tene rAga ja jaNAya che, je miththAbuddhi che. arthAt rAgane jANanArI je jJAna paryAya che, te ja paryAya svane jANanArI che. paraMtu temAM (svamAM) tArI najara nahi hovAthI tane rAga ane paryAya ja jaNAya che. je miththAbuddhi, mithyAdaSTi che. paNa enI daSTi para dravya ane tenA bhAva uparathI chUTI gaI che tema paryAyanA bheda uparathI paNa jenuM lakSa chUTI gayuM che ane anya dravyanA bhAvathI paNa lakSa chUTyuM eTale ke rAgathI lakSa chUTyuM to paryAyathI paNa lakSa chUTI gayuM. samyagdarzananI-dharmanI pahelI ja cIja AvI che. to eka vAra jyAM prabhu che tyAM najara karane! jyAM caitanyasvarUpa prabhu bhagavAna AtmA che tyAM najara karane! - ahA ! ekalA akhaMDa AnaMdanI kaMda, pUrNAnaMda svarUpa, caitanya rasathI bharelo ane jina svarUpa AtmA che. arthAt trikALI jine svarUpI, vItarAga svarUpI prabhu AtmA che. paranuM lakSa choDI, rAganuM lakSa choDI ane rAgane jANanArI paryAyanuM paNa lakSa choDI jyAre lakSa AtmA upara gayuM tyAre paryAyamAM zuddhatA pragaTe. te zuddhatAe dravyanI sevA karI arthAt zuddhatAe dravyano svIkAra karyo ane tenI te zuddha paryAyamAM zuddha dravya jaNAyuM. tathA tene mATe tene (jJAyaka bhAvane) zuddha kahevAmAM Ave che. je zuddha che te to che ja paNa tenI khabara kyAre paDe? ke tuM jyAre paranA lakSane choDI daIne dravyane dhyeya banAva tyAre kema che ke, tene dhyeya banAvatA je paryAyamAM teno satkAra thayo, upAsanA thaI, zuddhatA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 pragaTI te samyagdarzana-jJAnanI paryAyamAM zuddha che ema jaNAya che. para dravya ane enA bhAvanuM lakSa - saMpUrNapaNe choDI daIne pUrNa zuddha jJAyakabhAva upara lakSa karatAM jene paryAyamAM zuddhatA thAya, samyagdarzana thAya te jIvane zuddha kahevAmAM Ave che. aMtara svabhAvanA Azrayane laI teno satkAra ane tenA sanmAnane laIne jyAre paryAyamAM zuddhatAnuM bhAna thayuM, samyagdarzana thayuM tyAre te jIvane 'A zuddha che' ema kahevAmAM Ave che. bhagavAna AtmA to AnaMda svarUpa che, atIndriya AnaMdano gAMThaDo che. to tenI sevA karatAM, tenuM adhikapaNuM karatAM, bIjA karatAM tenuM adhikapaNuM bhAsatA jene paryAyamAM nirmaLatA pragaTa thAya tene 'A zuddha che' ema kahevAmAM Ave che. bhagavAnano, traNa lokanA nAthano AtmA ane temanI vANI paNa mArI nathI. kema ke tenA lakSamAM jo huM jAuM to mane rAga thAya che. mATe e lakSa choDIne caitanya bhagavAna zAyakabhAvanI najara karuM chuM. ahA ! parama pIMDa prabhu AtmA pAse ja paDyo che. eka samayanI paryAyanI pAse ja paDyo che. to, tyAM najara karatAM te najaramAM samyagdarzana-samyajJAna thAya che. ane tene e AtmA zuddha che ema kahevAmAM Ave che. ja ja 'ne je zAta te to te ja che.'' vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo te to te ja che, bIjo koI nathI. zeyAkAra thavAthI, te 'bhAva'ne jJAyakapaNuM prasiddha che to paNa zeyakRta azuddhatA tene nathI; kAraNa ke jJeyAkAra avasthAmAM jJAyakapaNe je jaNAyo te svarUpa prakAzananI (svarUpane jANavAnI) avasthAmAM paNa kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI jJAyaka ja che-pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne jANyo mATe pote ja karma. 'A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI' - evo potAne potAno abhedarUpa anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja ane jene jANyuM te karma paNa pote ja che. evo eka jJAyakapaNA mAtra pote zuddha che. O 'vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo te to te ja che' eTale jANanAro jaNAyo che te jANavAnI paryAya potAnI che. jANanAra je vastu jaNANI che te paryAya potAnI che. arthAt e paryAya potAnuM kArya che ne AtmA teno kartA che. ahA! Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jANanAro evo dhvani che ne? eTale te jANanAro che tethI - jANe ke te parane jANe che (ema tene thAya che.) kema ke jANanAro kahyo che ne! pra. paNa jANanAra che mATe parane jANe che ne? u. nA. paraMtu e to para saMbaMdhInuM jJAna potAthI potAmAM sva-para prakAzaka thAya che. te paryAya jJAyakanI che. ahA! te jJAyakapaNe rahelo che tathA jJAyakanI jANanAra paryAya tenuM kArya che, paNa jaNAvavA yogya vastu che enuM e jANavAnuM kArya nathI. ane e jaNAvavA yogya vastu che, jANanAranuM (jJAyakanuM) kArya nathI. . ahA ! ahIMyA "jJAta - zAyakapaNe jaNAyo' ema kIdhuM che ne ! tathA jaNAyo to te ja che' ema paNa kahyuM che ne ! tethI te (jJAyaka) jANanAro che. mATe, temAM bIjo jaNANo che ema nathI. pra.: "bIe koI nathI' ema kahyuM che to bIjo eTale koNa ? u. bIjo eTale te rAga nathI, rAganuM jJAna nathI. paNa e jJAnanuM jJAna che. ahIM to kahe che ke e rAga che e rAganuM jJAna ahIM thayuM che ema nathI. tema ja te (jANanAra) rAgane jANe che ema paNa nathI. paNa e to rAga saMbaMdhInuM potAnuM jJAna potAne thayuM che tene te jANe che. pra. : jJAyaka paNa AtmA ne zeya paNa AtmA? u. jJAyaka ane zeya tarIke ahIM to paryAya levI che. atyAre to tenI paryAya levI che. kema ke je jaNAyo che te paryAya potAnI che. ane tene te jANe che paraMtu parane jANe che ema nathI. tathA "vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo ema AvyuM che ne? to te paryAya che. rAga saMbaMdhInuM potAnuM jJAna potAthI thayeluM che evI tenI svAdhInatA che. jJAnanI paryAya (sva-para prakAzaka) jJAnanuM jJAna che. rAga saMbaMdhInuM potAnuM jJAna che. potAthI thayeluM che. svane prakAzavAnA kALamAM parane prakAzavAno te jJAnano svabhAva svataH che. mATe te jJAna paNa svata: paNa rAgane jANatuM pariName che, tethI te jJAyakanuM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 jJAna che. paNa "e rAganuM jJAna nathI'. svabhAvanuM jJAna thavAmAM paranI koI apekSA che nahi. paranuM jJAna karavAmAM paNa paranI apekSA nathI. ahIM to jene AtmA jaNANo che tene have para jaNAya che te zuM che enI vAta cAle che. paraMtu jene AtmAnuM jJAna nathI tenI vAta che ja nahi. kema ke e to mithyAtvamAM paDyA che tethI parAdhIna thaI rakhaDI maravAnA che. to, jene e jJAnasvarUpI prabhue jina svarUpI vastu-AtmA jaNAyo che arthAt jene pariNAmamAM e zuddha vastu AtmA jaNAyo che tene mATe (AtmAne) zuddha kahyo che. have A bAjumAM (paryAyamAM) zuM che?ke A bAjumAM jJAnanI paryAya haju jevo rAga thAya che, dveSa thAya che te ja prakAre te jJAnamAM tevuM jANe che. tethI te jJAna e zeyakRtane kAraNe azuddha che ne? eTale parAdhIna che ne? nA. kema ke svane prakAzavAnA kALamAM parane prakAzavAno te jJAnano svabhAva svataH che. mATe te jJAna svataH paNa rAgane jANatuM pariName che, tethI te zAyakanuM jJAna che. paNa "e rAganuM jJAna nathI". zeyAkAra thayo te jJAnAkAra potAno che. eTale ke potAnuM pariNamana ja e jAtanuM che. ahA! svane jANavAno ane parane jANavAno je paryAya thayo che te potAthI thayo che. paraMtu rAgAdi para vastu che tethI ahIM tenA jevuM (rAganuM) jJAna thayuM che ema nathI. e zeyAkAra avasthAmAM je jJAyakapaNe jaNAyo e to jJAyakapaNe ja jaNAyo che, parapaNe jaNAyo che ema che nahi. e to potAnI svaprakAzaka svabhAva che tene kAraNe jJAna thayuM che, pote svane to prakAzayo. paNa have jerAgane prakAze che te svanI prakAzazaktine kAraNe che. "yAkAra avasthAmAM zAyakapaNe je jaNAyo." joyuM? e rAganuM jJAna thayuM ema kahevuM te vyavahAra che. kema ke te rAga saMbaMdhInuM jJAna e jJAnanuM jJAna che. ane mATe e potAnuM jJAna thayuM che. sAra: jyAre AtmAne ame "zAyaka kahyo ane te 'zAyaka jJAyakapaNe jaNAyo tyAre jANanArane to jANyo paNa have te "jANanAra che ema kahevAya che to te parane paNa jANe che evuM emAM AvyuM ne? bhAI ! te parane jANe che ema bhale kahIe, to paNa kharekhara to je para che tene te jANe che ema nathI. arthAt para che, rAgAdi thAya che tene je jANe che, rAgAdine laIne jANe che ema nathI. paraMtu e jJAnanI paryAyanuM sva-para prakAzaka sAmarthya ja evuM che ke pote potAne Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jANe che arthAt jJAyaka (jANanAra paryAya) jJAyakane (jANanAra paryAyane) jANe che. ahIM paryAyanI vAta che ho. kema ke dravyane to te jANe ja che. ahA ! gajaba vAta che. ahA ! vastu svarUpa cidAnaMda prabhu AtmA zAyakapaNe to jaNAyo, lakSamAM Avyo, daSTimAM Avyo. paraMtu tene jANanAro sva-para prakAzaka kahIe chIe to te parane jANanAro che ema paNa temAM AvyuM. eTale ke svane to jANyo, paNa have parane jANavAnuM paNa temAM AvyuM! to kahe che ke parane jANavuM e emAM nathI AvyuM paraMtu para saMbaMdhInuM jJAna (rAga saMbaMdhInuM jJAna) ke je potAne potAthI thayuM che tevA jJAyakane jJAne jANyo che. mATe, pathayi jJAnane jANyuM che e jANanAranI paryAyane teNe jANI che. rAgane, zarIrane ke je kAMI dekhAya che tene te kALe jANIe chIe. paraMtu tethI tenA AkAre jJAna thayuM che te tene kAraNe thayuM che ema nathI. paNa amArA jJAnano svabhAva ja evo che ke svane jANatAM parane jANavAno amAro paryAya amArAthI amArAmAM thAya. ane tene ame jANIe chIe. pra. tuM koNa cho? ane tuM koNa (kevo) jANanAra cho? u. huM jJAyaka chuM ane huM mArI paryAyane jANanAro chuM. mATe e jJAnanI paryAya e mAruM kArya che, karma che. karma-kArya ane huM kartA chuM. kartAkathanAro ane karma thayuM. to, te be ananya che, te be eka ja vastu che. ane ananyapaNuM hovAthI jJAyaka ja che' kharekhara to paryAya kartA ane paryAya ja karma che. paNa ahIMyA jJAyaka bhAvane kartA tarIke siddha karIne jJAna paryAya tenuM kArya che ema siddha karavuM che. bAkI kharekhara to te jJAnanI paryAya tenuM kArya che ane te vakhatanI je paryAya che te ja e paryAyano kartA che. kema ke AkhuM dravya e to dhruva che. mATe tene kartA kahevo e to upacArathI che. ahA! dhruva che e to pariNamato nathI, badalato nathI. to e zAyakane jANanArI je badalanAra paryAya pragaTa thaI te parane jANavA kALe paNa potAnA jJAnarUpe pariNamI che. mATe te pote ja kartA che ane pote ja potAnuM kArya che. paNa rAga kartA che ane jJAnanI paryAya tenuM kArya che ema che nahi. to kahe che ke bApu! prabhu! tuM mahA prabhu cho. bhAI! tuM mahA prabhu cho. ane e tArI paryAya paNa mahA prabhunI che. je jaNAyo che tenI e paryAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 mATe e prabhunI paryAya che. paNa te rAganI paryAya nathI. arthAt A jJAnamAM jyAM jyAM sva jaNAyo ane jyAM tene jANyo te vakhate A parane paNa jANavuM tyAM thAya che ne? to kahe che ke e paranuM jANavuM thayuM te parane laIne jANavuM thayuM ema nathI paraMtu e jANavAno paryAya ja pote potAnI sva-para prakAzakapaNe pariNamavAnI tAkAtathI pariNamyo che. tethI te paryAya karma che ane te paryAya kartA che. athavA bhale dravyane kartA kahevAmAM Ave. kharekhara SakArakanuM pariNamana paryAyamAM che. jyAre dravyanI SakArakanI zakti che. paraMtu pariNamana nathI. tethI je jJAnanI payaya potAne jANyo te ja paryAya rAga saMbaMdhInA potAnA jJAnanI paryAyane paNa jANI che, mATe, paryAya karyA che ane paryAya karma che. "eyapUrvaka zeya": daSTinA viSayabhUta parama pariNAmika bhAve sthita nija kAraNa paramAtmAnuM svarUpa spaSTa che. daSTinA viSayabhUta bhagavAna jJAyakadeva, baMdha temaja mokSanA pariNAmo temaja temanA kAraNathI sarvadA ane sarvathA rahita niSkriya zuddha parama pariNAmika svabhAvI che. zraddhAnuM zraddheya, dhyAnanuM dhyeya, jJAnanuM zeya upAdeyabhUta kAraNa samayasAra spaSTa che. jene viSaya banAvIne daSTi zuddhatAne prApta thaI zake tenuM yathAtathya temaja koI paDakhe zaMkA na rahe tevI ni:zaMka pratIti thaI zake tevuM svarUpa upAdeyapaNe jJAnanI jANakArImAM AvavA chatAM prayoga caDelA jIvone anubhava kema thato nathI? atIndriya AnaMdano svAda AvIne sva saMcetanarUpa pariNamana zarU thavuM joIe te kema thatuM nathI.......? daSTinA viSaya saMbaMdhInuM jANapaNuM badhA paDakhethI yathArtha thavA chatAM upAdeyabhUta dhyeyanuM dhyAna kema pragaTa thatuM nathI? Ano eka javAba e che ke : yathArtha zeyanI svIkRti vinA jJAnanI paryAya trikALIne abhedarUpe jyAM sudhI zeya banAvIne pariNamI na jAya tyAM sudhI beyano yathArtha khyAla AvavA chatAM sAdhyanI siddhi thaI zakatI nathI. jIvo anAdithI zeyamAM bhUlyA che tethI daSTino viSaya hAthamAM AvavA chatAM atIndriya AnaMdano rasa vedanamAM nathI Avato. samyagdarzana pragaTa thatuM nathI. AtmAnI anubhUti thatI nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mArA jJAnanuM zeya mArI cetanA sarvasva evo huM ja chuM ane mArA sivAyanA anya koI bhAvane ke padArthane zeya mAnavuM e anAdinI bhramaNA che. mAre to dravyArthika ane paryAyArthika evA be ja cakSuo che ne ....! trIjuM parArthika - parane jANanAruM-jonAruM koI cakSu ja nathI to pachI koI paNa paraMpadArtha mAruM zeya bane tevuM mArA jJAnanuM svarUpa ja nathI ne....! ' vaLI mArI jJAna paryAyanuM zeya mAtra eka samayanI paryAya bane teTalo paNa huM nathI. huM to mArI jJAna paryAyamAM mArA anaMta sAmarthyayukta Akho jJAyaka bhAvarUpa zeya banuM evuM ja mAruM jJAnatva che ane evuM ja mAruM zeyatva che. mArI jJAna paryAya sva-para prakAzaka svabhAvI eka akhaMDadhama hovAthI sva-parano pratibhAsato thayA ja kare che ane rahyA ja kare che, paraMtu mArA jJAnanA para lakSa abhAvavat dharmane kAraNe lakSapUrvaka sadA sarvadA huM mane ja jANuM evo ja mAro jJAna dharma che. tethI jANanAro jaNAya che. ane para kharekhara jaNAtuM nathI. upAdeyabhUta dhyeya svarUpa bhagavAna kAraNa paramAtmAne ekane ja jyAre abhedabhAva jANatI jJAna paryAya tanmayatApUrvaka kSaNika tAdAbhya sAdhatI pariNamI jAya che tyAre jJAtA-jJAna-zeyanI ekatA sadhAI jAya che ane anubhava pragaTa thatAM jJAnanI paryAya atIndriya AnaMdanA vedanapUrvaka pariNamI jAya che Ane dhyeyapUrvaka zeya thayuM ema kahevAya che. jyAM sudhI dhyeya ane joya ema bepaNuM rahe tyAM sudhI paNa anubhava thato nathI. ane Ane ja dharma kahevAmAM Ave che. dharmanI zarUAta A anubhavathI thAya che ane enI pUrNatA paNa kevaLajJAna nA anubhavamAM thAya che. A to trilokanAtha sarvajJa paramAtmA jinezvara devanI vANI che. to teo kahe che ke prabhu! tuM koNa cho? kevo cho ? "huM to jJAyaka chuM'. keTalA samayano cho? (kyArano cho?) huM to trikALa chuM' to tArAmAM koI paryAyano bheda che ke nahi? tane je jANavAvALI paryAya che athavA to je azuddha rAga che te kAMI tArAmAM che ke nahi? "nA". tyAre have e tArAmAM che nahi evuM jJAna thayuM to, e je jJAnanI paryAya svane paNa jANe che ane parane paNa jANe che. to, paryAya aMdaramAM-tArAmAM che ke nahi? paryAya aMdaramAM nathI. paNa paryAyane beunuM jANavuM (svA ane para) te mArAmAM che." Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 A jJAyakapuMja prabhu AtmAnuM jJAna karavAthI tenA namUnArUpa jJAnanI paryAya bahAra Ave che. ane je A jJAnanI paryAya bahAra AvI tevuM ja AkhuM svarUpa jJAnamaya che. jo ke jJAnanI avasthA thaI te jJAnanI paryAya trikALanI apekSAe che to bheda. paNa teno rAga taraphano jhukAva nathI. kema ke rAganuM jJAna thayuM che e to svanA jhukAvavALI paryAyamAM thayuM che. e kAraNe te paryAyane paNa abheda kahevAmAM Ave che. paNa tethI karIne paryAya kAMI dravyamAM ghUsI jAtI nathI. paryAya to paryAyamAM rahe che. bhale e jJAyakanuM jJAna thayuM ane rAganuM paNa jJAna thayuM. paNa e to potAnI paryAyathI che. paryAya paryAyamAM rahe che, dravya dravyamAM rahe che. chatAM dravyanuM jJAna paryAyamAM Ave che. arthAt A pUrNAnaMdaprabhu AtmA che evuM jJAna paryAyamAM Ave che. paNa e vastu paryAyamAM AvI jatI nathI. jaina darzana bahu sUkSma vastu che. bhAI ! A samajavA jevuM che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 26 sva-para prakAzaka jJAnazaktino piMDa 1. rahasya H bhagavAna AtmA sva-para prakAzaka jJAnazaktino piMDa che. te svayaM kartA thaIne sva-parane prakAzita kare che. parane paNa prakAzita karavAmAM AtmAne paranI apekSA nathI. rAganuM pariNamana athavA vyavahAranuM pariNAma thayuM - mATe e kAraNathI rAga athavA vyavahAranuM jJAna thayuM -evI apekSA athavA parAdhInatA jJAnanA pariNAmane nathI. ahAhA ! AtmA svataMtrapaNe kartA thaIne jJAna-pariNAma svarUpa kAryane kare che. bhAI ! vAta bahu sUkSma che. vyavahAra che, mATe nizcaya che evuM nathI. tathA vyavahAra che e kAraNathI vyavahAranuM jJAna thAya che evuM paNa nathI. jagata evuM mAnI beThuM che ke vyavahAranA Azraya athavA nimittanA AzrayathI kalyANa thaze; paraMtu enI e mAnyatA ThIka nathI. AtmA vyavahAra athavA nimittanuM svayaM svataMtrarUpathI kartA thaIne jJAna kare che tathA e jJAna enuM karma che. bhAI ! je svataMtrapaNe kare tene to kartA kahevAya che. lokAloka che-zuM e kAraNathI lokAlokanuM jJAna thAya che ? nahi, bhAI ! evuM nathI ! to kema che ? lokAlokane jANavArUpa jJAna svataMtrarUpathI svayaM thAya che. bhagavAna AtmA sahaja jJAnasvabhAvI che; eTalA mATe 'jJAtA'nA pariNAmanuM kArya svataH svataMtrapaNAthI thAya che. pudgala pariNAmanuM jJAna, vyApaka AtmA dvArA svayaM vyApta thayuM hovAthI AtmAnuM svataMtra karma che. para jIvanI dayA karavAnuM to AtmAnuM kArya che ja nahi; paraMtu para jIvanI dayA pALavAnuM kArya karavAno rAga paNa AtmAnuM kArya nathI. vastutaH dayA, vyavahAra AdinA samaye jJAnanI paryAya svayaMne jANatI thakI svayaMthI ja pariNamita thAya che. rAga che, dehanI sthiti che paraMtu e badhA para che. je kALe je prakArano rAga thayo, je prakAra dehanI sthiti thaI e kALamAM e ja prakArathI jANavArUpa jJAnanI paryAya svataMtrarUpathI svayaM thAya che. jene akhaMDa caitanya svarUpa bhagavAna AtmAnuM bhAna thayuM che, trikALI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 dhruvano Azraya thayo che, tenI paryAyamAM je kAMI apUrNatA che, azuddhatA che - te apUrNatA ane azuddhatA te samaye jJAnamAM jANavA mAtra prayojanavAna che. ahIMyA paNa e vAta spaSTa rUpathI kahevAmAM Ave che ke vyavahAranuM je jJAna che tene te kALamAM svayaMthI svataMtrapaNe jANe che. rAganuM, vyavahAranuM tathA dehanuM je jJAna thayuM, te jJAna AtmAnuM kArya che. ahAhA! vastu jJAnasvabhAvI che, te jANavA sivAya bIjuM kAMI paNa karatI ja nathI. je svabhAvathI prajJA-brA che, caitanya-brahya che - te zuM pudgala pariNAmanuM kArya karI zake? arthAt nahi karI zake. ahIMyA prathama to kabuddhi uDADI che. A AtmA para dravyano kartA nathI. enuM kArya mAtra jANavAnuM che. have kharekhara AtmAmAM - jANavAmAM zuM thAya che? (1) kharekhara dehanuM-pugalanuM kArya jJAnanI paryAya jANe che? (2) kharekhara te saMbaMdhI je rAga thAya che tene AtmA jANe che? (3) kharekhara e rAganA saMbaMdhInuM je jJAna che e jJAnanI paryAyanuM kAma che? A badhuM vyavahArathI kahevAmAM Ave che - paraMtu te samaye jJAnanI paryAya je jJAyaka potAnuM ja kArya che te ja jJAnamAM jaNAya che. pote ja jANanAra ne je jaNAyo te paNa pote ja ! jANanAro jaNAya che! A che rahasya! 2. zruta kevaLIH 1. je jIva nizcayathI zrutajJAna vaDe A anubhavagocara kevaLa eka zuddha AtmAne sanmukha thaI jANe che tene lokane pragaTa jANanArA RSIzvaro 'butakevaLI' kahe che. aMtaranA bhAva-zrutajJAna dvArA potAnA AtmAne pratyakSa vede tene lokane jANanAra RSIzvarI zrutakevaLI kahe che. 3. 'bhAva zrutajJAna eTale jemAM rAganI ke nimittanI apekSA nathI evuM je svane vedanAruM arUpI nirvikalpa jJAna, tenA dvArA akhaMDa ekarUpa kevaLa zuddhAtmAne anubhave, jANe tene bhAvazrutakevaLI kahevAmAM Ave che. 4. A AtmA akhaMDa, ekarUpa, zuddha, sAmAnya, dhruva, anubhavagocara vastu ja che. tenI sanmukha thaIne tene svasaMvedana jJAna dvArA je pratyakSa jANe, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 5. anubhave te samyagdaSTi jIva che. tene kevaLI bhagavAna ane RSItharo bhAva zrutakevaLI kahe che. aMdara AkhuM jJAyaka daLa je anaMta anaMta behada jJAna, AnaMda ItyAdi anaMta guNothI bhareluM abheda che tenI sanmukha potAnI jJAna paryAyane karIne je anubhavagamya nija svarUpane jANe - anubhave che te bhAva zrutakevaLI che, samyagdaSTi che. bhAvazruta dvArA aMtara AtmAne jANe e to paramArtha zrutakevaLI che.paraMtu jJAnanI paryAya bIjuM badhuM jANe, sarva zrata jANe, bAra aMga jANe, che dravya ane temanA guNa paryAyane jANe ema samasta parane jANe tethI tene vyavahAra zrutakevaLI kahe che. jJAnanI paryAyamAM sarva zeyo jaNAya e jJAnanI paryAya zeyanI nathI paraMtu AtmAnI ja che. e jANanArI jJAnaparyAya te AtmA-ema bheda pADyo te vyavahAra. jJAnanI paryAyamAM sarvazeyo jaNAya bhale, paNa e jJAnaparyAyano saMbaMdha konI sAthe che? e zeyanuM jJAna che ke jJAtAnuM? to kahe che ke sarvazratane jANanAruM jJAna jJAtAnuM che, AtmAnuM che. te jJAnanI paryAya AtmA sAthe tAdAbhya che; te jJAna AtmAne batAve che-tethI bhedarUpa vyavahAra che. vyavahAra paramArthano pratipAdaka che, tethI sarvazrutajJAnane jANe te vyavahAra zrutakevaLI che. sAra: bhAva mRtathI je pratyakSa eka zuddhAtmAne jANe te zruta kevaLI che e nizcaya ane je sarva zruta jJAnane jANe te zrutakevaLI te vyavahAra. - AkAzAdi pAMca dravyo jaDa che. temanI sAthe jJAnanI paryAyano tAdAtma saMbaMdha nathI. e jJAnanI paryAya deva-zAstra-gurunI ke arihaMtanI vANInI nathI. e jJAnanI paryAya to AtmAthI tAdAtma saMbaMdha che tethI AtmA che. sarva zeyane jANe chatAM jJAna zeyanuM nathI, jJAna AtmAnuM che. pUrNAnaMdano nAtha je akhaMDa, abheda, eka AtmA tene sva saMvedana jJAna vaDe jANatAM ane temAM ekAgra thatAM je atIndriya AnaMda pragaTe te AnaMdanuM dAna denAra pote ane lenAra paNa pote ene nizcayadAna kahe che. te dharma che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 bAkI dayA pALavAno bhAva ke munirAjane AhAradAna devAno bhAva ke abhayadAnano vikalpa e zubha rAga che, dharma nathI. huM dayA pALI zakuM, dAna daI zakuM e mAnyatA mithyAtva che. jJAna-jJAnIno bheda kahenAro je vyavahAra teNe paNa paramArtha ja kahyo, anya kAMI na kahyuM. AtmA jJAna svarUpa prabhu che. vyavahAre paNa jJAyakane ja jANavAnuM kahyuM. paramArthane jANavAnuM kahyuM. bIjuM kAMI kahyuM nathI. pUrNAnaMdano nAtha akhaMDa abheda eka vastu te anubhavanI cIja che- tene vacana dvArA kevI rIte kahevI? tethI vyavahAra ja AtmAne pragaTapaNe spaSTa kahe che. "zAna te AtmA evo bheda pADI vyavahAranaya AtmAne jaNAve che. AvuM vastu svarUpa yathArtha samajI paramArthano viSaya je abheda, eka zuddha AtmA che tene daSTimAM levo te samyagdarzana che. vaLI evo prazna uThe che ke pahelAM ema kahyuM hatu ke vyavahArane aMgIkAra na karavo paNa jo te paramArthano kahenAra che to evA vyavahArane kema aMgIkAra na karavo ? samAdhAnaH vyavahAranaya abhUtArtha che ane zuddha naya bhUtArtha che, ema RSIzvaroe darzAvyuM che. je jIva bhUtAIno Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. - trikALI pUrNa AnaMdasvarUpa je jJAyaka bhAva, chato padArtha zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. je jIva teno Azraya kare eTale tenI sanmukha thAya te nizcayathI samyagdaSTi che. karma, rAga ane guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che, te asatyArtha che, jUTho che kema ke e koI cIja trikALI vastumAM nathI. evA abhedanI daSTi karavI, Azraya karavo te samyagdarzana che. 3. zuddha nayathI jANavuM te samyakatva cheH azuddhanayanI (vyavahAranayanI) pradhAnatAmAM jIvAditattvonA bhedavALI zraddhAne samyakatvaka. ahIM jIvAditattvone zuddha naya vaDe jANavAthI samakita thAya che ema kahyuM che. bhUtAIthI jANela jIva, ajIva vaLI puNya, pApa ane Asrava, saMvara, nirjara, baMdha, mokSa te samyakatva che. bhUtArtha nayathI jANela jIva, ajIva vaLI puNya, pApa tathA Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - e nava tattva samyakatva che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 A jIvAdi nava tattvo bhUtArtha nayathI jANe samyagdarzana che. (e niyama kahyo); kAraNa ke tIrthanI (vyavahAra dharmanI) pravRti arthe abhUtArtha (vyavahAra) nayathI kahevAmAM Ave che. evA A nava tattvo - jenA lakSaNa jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa che - temanAmAM ekapaNuM pragaTa karanAra bhUtArtha nayathI ekapaNuM prApta karI, zuddha nayapaNe sthApAyela AtmAnI anubhUti ke jenuM eka lakSaNa AtmakhyAti che tenI prApti hoya che. (zuddha nayathI navatattvane jANavAthI AtmAnI anubhUti thAya che te hetuthI A niyama kahyo.) bAhyadaSTithI joIe to jIva, pudgalanA anAdi baMdha-paryAyanI samIpa jaIne ekapaNe anubhava karatAM A navatatvo bhUtArtha che, satyArtha che ane eka jIva dravyanA svabhAvanI samIpa jaIne anubhava karatAM teo abhUtArtha che, asatyArtha che; (jIvanA ekAkAra svarUpamAM teo nathI;) tethI A nava tattvomAM bhUtArtha nayathI eka jIva ja prakAzamAna che. evI rIte aMtardaSTithI joIe to jJAyaka bhAva jIva che ane jIvanA vikAranA hetu ajIva che; vaLI puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e jemanA lakSaNa che evA to kevaLa jIvanA vikAro che. ane puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e vikAra hetuo kevaLa ajIva che. AvA A nava tattvo jIva dravyanA svabhAvane choDIne, pote ane para jemanA kAraNa che evA eka dravyanA paryAyopaNe anubhava karavAmAM AvatA bhUtArtha che ane sarva kALe akhkhalita eka jIva dravyanA svabhAvanI samIpa jaIne anubhava karavAmAM AvatAM teo abhUtArtha che, asatyArtha che. tethI A nave tattvomAM bhUtArtha nayathI eka jIva ja prakAzamAna che, ema te ekapaNe prakAzato zuddha nayapaNe anubhavAya che. ane je A anubhUti te AtmakhyAti (AtmAnI oLakhANa) ja che, ne AtmakhyAti te samyagdarzana ja che. A rIte sarva kathana nirdoSa che - bAdhA rahita che. A nava tattvomAM, zuddhanayathI joIe to, jIva ja eka caitanya camatkAra mAtra prakAzarUpa pragaTa thaI rahyo che, te sivAya judAM judAM nava tattvo kAMI dekhAtA nathI. jyAM sudhI A rIte jIva tattvanuM jANapaNuM jIvane nathI tyAM sudhI te vyavahAradaSTi che, judAM judAM navatattvone mAne che. jIva-pudgalanA baMdha paryAyarUpa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 daSTithI A padArtho judA judA dekhAya che. paNa jyAre zuddha nayathI jIva pudgalanuM nija svarUpa juduM juduM jovAmAM Ave tyAre e puNya, pApa Adi sAtatattvAkAMIvastunathI; nimitta-naimittika bhAvathI thayA hatAM te nimitta-naimittika bhAva jyAre bhAva maTI gayo tyAre jIva-pudgala judAM judAM hovAthI bIjI koI vastu (padArtha) siddha thaI zakatI nathI. vastu to dravya che ne dravyano nija bhAva dravyanI sAthe ja rahe che, tathA nimitta-naimittika bhAvano to abhAva ja thAya che, mATe zuddha nayathI jIvane jANavAthI ja samyagdarzananI prApti thaI zake che. jyAM sudhI judA judA nava padArtho jANe, zuddha nayathI AtmAne jANe nahi tyAM sudhI paryAya buddhi che. A AtmA sarva avasthAomAM vidhavidharUpe dekhAto hato tene zuddha naye caitanya camatkAra mAtra dekhADyo che, tethI sadA ekAkAraja anubhava karo, paryAya buddhino ekAMta na rAkho ema zrI gurudevano upadeza che. zuddha naya AtmAnA svabhAvane pragaTa karato udayarUpa thAya che te AtmA svabhAvane kevo pragaTa kare che? para dravya, para dravyonA bhAvo tathA para dravyanA nimittathI thatA potAnA vibhAvo evA parabhAvothI bhinna pragaTa kare che. vaLI te Atma svabhAva samastapaNe pUrNa che, samasta lokAlokane jANanAra che ema pragaTa kare che. vaLI te Atma svabhAvane Adi aMtathI rahita pragaTa kare che. vaLI te Atma svabhAvane eka-sarva bhedabhAvothI (ta bhAvothI) rahita ekAkAra pragaTa kare chejemAM samasta saMkalpa-vikalpanA samUho vilaya thaI gayA che evo pragaTa kare che. Avo zuddha naya prakAzarUpa thAya che. e pramANe ja zuddhanayathI jANavuM te samyakatva che. eTale ke trikALI jJAyaka bhAvane jJAyaka...jJAyaka....jJAyaka sAmAnyapaNe jANavo enuM nAma samyagdarzana che. bhUtArtha nayathI jAgela - eTale chatI - vidyamAna je vastu trikALa che tene jANanArA nayathI jANela jIva, ajIvavaLI puNya ane pApa tathA Agnava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tattva samyakatva che. eTale e nava tattvamAMthI eka trikALIne judo tAravIne e jANanAra, jANanAra, jANanAra mAtra ekane ja daSTimAM levo enuM nAma samyagdarzana che. ene AtmA che evo barAbara mAnyo, jANyo ane anubhavyo kahevAya. bhagavAna AtmAnava tattvamAM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhedarUpa thayelo dekhAya chatAM te jJAyakapaNAne choDato nathI. jJAyaka...jJAyaka...ema jJAyaka sAmAnya ekapaNe ja rahe che. ahIM to AtmA jJAyakapaNe je trikALa che tenA saMskAra nAkhavA, anubhava karavo e abhyAsa sArthaka che. "huM jJAnAnaMdasvarUpI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM." A yathArtha tattva nirNaya che. "jANanAro jaNAya che, ne yathA yogya thAya che" A ja anubhUti che. "Atmavastu dravya svabhAvathI zuddha cetanyarUpa AnaMdaghana che. te ekane navana hoI zake. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa .33 dharmanI rIta 1. jIvanuM kartavya are re ! jIvo du:khathI bhaya pAmI sukha zodhe che, paNa eno upAya teo jANatA nathI ! jema lanI kaLI zaktirUpe che temAMthI phla khIle che, tema bhagavAna AtmA anaMta guNa pAMkhaDIe eka jJAyaka bhAva paNa aMdara birAjamAna che. anaMtajJAna,anaMtadarzana,anaMtavIrya,anaMtasukhano bhaMDAra,AnaMdakaMda, vijJAnadhana svabhAva svarUpa aMdara birAjamAna che. dRSTi eno svIkAra karIne jyAM aMtarmagna thAya che tyAM paryAyamAM jJAyakabhAva pragaTa thAya che. jJAnavastu to trikALa akhaMDa che. pahelAM je zeyonA nimitte jJAnamAM aneka khaMDarUpa AkAro pratibhAsa thatAM hatA ane para nimittanA lakSe je vikAra bhAva (rAga-dveSa) utpanna thatAM hatA-jevuM parapariNatine choDatuM jyAM e jJAyakamAM aMtarmagna thayo tyAM jANanAra....jANanAra....jANanAra evo akhaMDa eka jJAyaka bhAva anubhavamAM Ave che. vastu ekarUpa abheda jJAyaka che. AvA akhaMDa jJAyakano jJAnamAM svIkAra thavo te samyagdarzana-jJAna che. ane temAM je lInatA-sthiratA thavI te sabhyazcAritra che. AvA samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa nizcaya ratnatraya e ja mokSamArga che. enuM nAma dharma che. ja 'anAdithI rAga ane jJAnanA ekatvapaNe pariNamato hato. te jJAna pragaTa thatAM baMnenI ekatA buddhi chUTI gaI ane jJAna jJAna bhaNI vaLyuM e ja dharmanI rIta che. jyAM jJAnanI ugratA thaI tyAM rAga-dveSa bhasma thaI jAya che. Avo bhagavAnano mArga bahu sUkSma che. loko to bAhya zubha bhAvamAM ane para dravyanI kriyAmAM anAdi kALathI ahaMpaNuM karI rahyA che. potAnI je zuddha vastu te bAju para rahI gaI che. trikALI zuddha bhagavAna AtmA te 'huM' evo anubhava rahI gayo che. bhagavAna AtmA eka samayamAM pUrNAnaMda prabhu bALagopALa sarvamAM birAje che. te jJAnanI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 sva-para prakAzaka paryAyamAM jANavAmAM Ave che. paNa ajJAnInI tyAM daSTi nathI, tene anAdithI rAganuM ja, zubhAzubha bhAvanuM parigrahaNa che. bhAI ! rAganuM grahaNa to anaMta vAra karyuM, paNa e to abhUtAI cIja che. bhagavAna AtmA ja eka bhUtArtha che. e bhUtArthanA parigrahathI-AzrayathI samyagdarzana thAya che. - rAganI kathA-baMdhananI kathA to anaMta vAra sAMbhaLI che; eno paricaya ane eno anubhava paNa anAdi saMsArathI cAlyo Ave che. ahIM kahe che ke bhagavAna ! eka vAra guMlATa khA. prabhu! ekavAra palaTo khA. bhUtAIne pakaDI bhUtAIno anubhava kara. jJAnanI paryAyamAM bhUtArthano anubhava karavo te samyagdarzana che. are bhAI! A manuSyapaNuM maLyuM ane bhagavAna AtmAno pAko nirNaya ane anubhavana karyo to jiMdagI emane ema vyartha cAlI jaze. jevI potAnI cIja che tene anusarIne teno anubhava karavo e ja karavA yogya che. - zrutajJAnanA avalaMbanathI huM jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM e tattvano yathArtha nirNaya karavA tuM saMpUrNa samarpata thaI jA. zuddha caitanya ekarUpa vastunuM ekavAra grahaNa kara. bhAI!trikALI zuddhadhuvavastunA anubhava vinA samyagdarzana nahi thAya. tenA vinA dharmanI zarUAta nahi thAya. koI kahe che ke "digaMbara che tene samakita to che, bhedajJAna to che. have vrata dhAraNa kare to cAritra thaI jAya.' ema na hoya prabhu! lokone nizcaya samakitanI khabara nathI. ane bahAranI tatvArtha-zraddhA, vyavahAra zraddhAnA rAgane dharma mAne che. paNa mArga ema nathI, bhAI! UMdhuM mAnavAmAM to AtmAnI chetarapiMDI che. pUrNAnaMdanAnAtha bhagavAna AtmAno jyAM anubhava nathI tyAM je kriyAkAMDa che te badho ajJAna bhAva che, saMsAra bhAva che. bahArathI upavAsAdi kare paNa e badhA bALatapa che. AvI kiyA to anaMta kALamAM jIve anaMta vAra karI, paNa mithyAtva TaLyuM nahi to zuM karyuM? AvI vAta AkarI lAge. paNa zuM thAya? AcAryadava kahe che ke ekavAra bhUtArtha padArtha tArI paramArtha trikALI dhruva vastuno anubhava kara. paThana-pAThana, paMca parameSThInuM smaraNa, ciMtana, stuti ItyAdi badhuM to jIve anaMta vAra karyuM che. lokone bicArAone abhyAsa nahi; uparathI thoDuM sAMbhaLI le, nirNaya kare nahi ane ahoniza vepAra dhaMdhA ItyAdi azubhamAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 vyartha samaya gALe. paNa bhAI ! tuM kyAM jaIza e vicArato nathI! tyAM raLavA mATe jeTalo prayatna kare che tethI adhika A samajavA mATe prayatna karavo joIe. anyathA mAthe anaMta saMsAranI DAMga UbhelI che. bhAI ! saghaLAM kAma choDIne A karavA jevuM che. stuti, vaMdanA vagere bahAranI kSiAnA vikalpone to viSarUpa kahyA che kema ke bhagavAna amRta svarUpa AtmAthI te viruddha bhAva che. to e jherane choDIne tArI cIjamAM jyAM ekaluM amRta bharyuM che tyAM jA. tyAM jA... ! jenA darzana ane jJAnamAM AtmA samIpa che ane rAga dUra che te jJAnI che. ajJAnIne rAga samIpa che ane AtmA dUra che. jene rAganI ruci che tevA ajJAnIne AtmA heya che ane jJAnIne rAga heya che, ane trikALI zuddha bhUtArtha vastu upAdeya che. are bhagavAna ! tArI balihArI che, paNa tArI tane khabara nathI. A bahAranI lakSmI, AbarU, viSaya vAsanA, badhA ja bhAva to pApa bhAva che. ane paThana-pAThana, stuti, bhakti, dayA-dAna-vrata-tapa-japanA je zubha bhAva Ave tene paNa bhagavAna jhera kahe che. e jherathI amRtanI-AtmAnI prApti thAya nahi. bhagavAnano A mArga che; lokoe tene bagADI nAkhyo che. zubha kiyArUpa vikalpo viSa che. aMdara AnaMdano kaMda bhagavAna AtmA birAje che te ekano ja anubhava amRta che ane te ja samyagdarzana che, dharma che. ATha varSanI bAlikA paNa samyagdarzana pAme che te aMdara eka bhUtAI bhagavAna AtmAno anubhava karIne samyagdarzana pAme che. A ja rIta che. saMpradAyamAMthI nIkaLavuM lokone kaThaNa paDe ane temAMthI nIkaLe to zubha bhAvamAMthI nIkaLavuM kaThaNa paDe. ahIM to kahe che ke zuddha cidrupa ekarUpa vastunuM ekavAra grahaNa kara. bhAI!trikALI zuddhadhruva vastunA anubhava vinA samyagdarzana nahi thAya. lAkha kriyAkAMDanA vikalpa kare, munipaNuM bahArathI le, paNa bhUtArthanA anubhava vinA samakita nahi thAya ane samakita vinA dharmanI zarUAta nahi thAya. digaMbaramAM deva-guru-zAstra satya che. chatAM digaMbarone satya vastunI khabara nathI. bahArathI deva-guru-zAstranI zraddhA karavI ke nava tattvanA bhedanI zraddhA karavI te samyagdarzana nathI. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2. yathArtha nirNaya : are bhAI ! eTalo nirNaya to prathama kara ke nirmaLAnaMdano nAtha trikALI zuddha cidAnaMda prabhu aMdara birAje che. teno Azraya karavAthI paryAyamAM samayagnAnadarzana pragaTa thAya che. sarva vikalpone choDI de ane trikALa saccidAnaMda bhagavAna AtmAno eka vAra anubhava kara. zloka 34 samayasAra H he bhavya ! tane bIjo nakAmo kolAhala karavAthI zo lAbha che ? e kolAhalathI tuM virakta thA ane eka caitanyamAtra vastune pote nizcaLa lIna thaI dekha; evo cha mahinA abhyAsa kara ane jo ke ema karavAthI potAnA hRdaya sarovaramAM jenuM teja pratApa-prakAza pudgala bhinna che evA AtmAnI prApti thatI nathI ke thAya che. bhAvArtha: jo potAnA svarUpano abhyAsa kare to tenI prApti avazya thAya; jo para vastu hoya to tenI to prApti na thAya. potAnuM svarUpa to mojuda che, paNa bhUlI rahyo che; jo cetIne dekha to pAse ja che. ahIM cha mahinAno abhyAsa kahyo tethI ema na samajavuM ke eTalo ja vakhata lAge - tenuM thavuM to aMtaHrmuhata mAtramAM ja che, paraMtu ziSyane bahu kaThIna lAgatuM hoya to teno niSedha karyo che. jo samajavAmAM bahu kALa lAge to cha mahinAthI adhika nahi lAge; tethI anya niSprayojana kolAhala choDI AmAM lAgavAthI jaldI svarUpanI prApti thaze evo upadeza che. jo Iccho paramArtha to karo satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma laI chedo nahi AtmArtha.'' sAra e che ke tuM svarUpamAM ekAgra thaIne svasaMvedana vaDe zuddha cidrupamAtra vastuno anubhava kara. 3. dharma karavo hoya teNe kevuM vastu svarUpa jANavuM joIe ? 1. dharma to AtmAnI paryAya che, eTale AtmAmAM ja thAya. AtmAno dharma paramAM na thAya tema ja para vaDe paNa na thAya. dharma to paryAyamAM ja thAya che paNa te paryAya vaDe eTale ke paryAya sAme jovAthI ke paryAyano Azraya karavAthI dharma na thAya, paNa dravyanI sanmukhatAthI paryAyamAM dharma thAya che. parano to AtmAmAM abhAva che eTale para sAme jovAthI dharma thato nathI. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 2. have potAnI avasthAmAM jene dharma karavo che tene adharmane TALavo che ne dharmapaNe thaIne AtmAne saLaMga TakAvI rAkhavo che. juo AmAM dharma karavo che' ema kahetAM temAM navI paryAyanA utpAdano svIkAra AvI jAya che. 'adharmane TALavo che' temAM pUrva paryAyanA vyayano svIkAra AvI jAya che. ane 'AtmAne saLaMga TakAvI rAkhavo che' emAM saLaMga pravAha apekSAe dhruvano svIkAra AvI jAya che. AvI rIte dharma karavAnI bhAvanAmAM vastunA utpAda-vyaya-dhruva svabhAvano svIkAra AvI jAya che. vastumAM jo utpAda-vyaya-dhruva na thatA hoya te adharma TaLIne dharmanI utpatti thAya nahi ne AtmA saLaMga TakI zake nahi. ane te utpAda-vyaya-dhruva paNa jo kALanA nAnAmAM nAnA bhAgamAM na thatA hoya to eka samayamAM adharma TaLIne dharma na thaI zake. na mATe dharma karanAre vastune samaye samaye utpAda-vyaya-dhruva svabhAvavALI jANavI joIe. 3. dravya-guNa kAyama che, ne paryAya kSaNika che. te traNene jANIne kAyamI dravya tarapha vartamAna paryAyane vALyA vagara dharma thato nathI. 4. kriyAkAMDa ke zubha rAgathI dharmanI kamANI thatI nathI. 5. bhAI ! tArA jJAnamAM tuM evo nirNaya kara ke dravyamAM je samaye je pariNAma che te samaye te ja sat che, teno huM jJAtA chuM, temAM pheraphAra karanAra nathI. Ama jANatA paryAyamAM rAganuM svAmIpaNuM ne aMza buddhi TaLI jAya che. te dravyanA lo samyaktva ane vItarAgatA thAya che te ja dharma che. 6. para dravyane karavAnI to vAta nathI paNa potAnA azuddha ane zuddha paryAyo svakALe kramabaddha je thavAnA te ja thAya. eTale potAmAM paNa paryAyane ADI avaLI karavAnuM ja rahyuM nahi. mAtra jema thAya che tema jANavAnuM ja rahyuM. jema sarvajJa jJAta che tema dharmI paNa jJAtA thaI gayo. kramabaddhanA nirNayanuM tAtparya akartApaNArUpa vItarAgatA che. e vItarAgatA anaMta puruSArthe dravya para daSTi jatAM thAya che. AhAhA ! AtmA sarvajJa svabhAvI che. 7. zarIra ane rAgAdithI bhinna paripUrNa AtmA kevo che tene jo jANe to mukta thayA vinA rahe nahi. AtmA je svarUpe che tenuM sAcuM jJAna karavA jevuM che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38 4. AtmasAdhakonA jIvanamAM nizcaya-vyavahAranI anivArya sumeLa nizcayanA upAsaka jIvanI vyavahAra zuddhi kevI hoya? 1. je jIva nizcayanI upAsanA karavA kaTibaddha thayo che tenI pariNatimAM pahelAM karatAM vairAgyanI ghaNI vRddhi thatI jAya che. 2. tene doSono bhaya hoya, akaSAya svabhAvane sAdhavA taiyAra thayo tyAM tenA kaSAya zAMta thavA mAMDe. 3. tenI koI pravRtti ke AcaraNa evA na hoya ke rAgAdinuM poSaNa kare. rAgAdi paNa maMda thavA mAMDe. 4. ekaluM jJAna....jJAna....karyA kare paNa jJAnanI sAthe rAganI maMdatA hovI joIe. 5. dharmAtmA pratye vinaya-bahumAna-bhakti-namratA-naramAza hovA joIe. 6. bIjA sAdhamIo pratye aMtaramAM vAtsalya hovuM joIe, vairAgya hovo joIe. 7. zAstra-abhyAsa vagereno sahaja prayatna hovo joIe. 8. ema cAre koranA badhA paDakhAMthI pAtratA joIe to ja jJAna yathArtha pariName. 9. satsaMgamAM ane saMta dharmAtmAnI chatrachAyAmAM rahIne, temanA pavitra jIvanane najara samakSa dhyeyarUpe rAkhIne cAre paDakhethI sarva prakAre udyama karI potAnI pAtratA puSTa karavI joIe. A che nizcaya-vyavahArano sumeLa....! 5. sukhano upAyaH 1. anaMta sukha svarUpa AtmA tenA ekarUpa svarUpane daSTimAM laI tene (AtmAne) ekane dhyeya banAvI, temAM ekAgratAno prayatna karavo e ja pahelAmAM pahelo zAMti sukhano upAya che. 2. AtmAne trikALI zuddha jANatAM zuddha paryAyano lAbha thAya che. ane tene azuddha jANatAM azuddha paryAyano lAbha thAya che. mATe paryAyamAM azuddhatA hovA chatAM tenuM lakSa rAkhIne zuddha trikALa svabhAva sanmukha thavuM te ja sukhano upAya che. te sivAya bIjo koI upAya nathI. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 3. jene parathI chUTavuM hoya eTale ke svataMtratA meLavavI hoya ane svanI saMpadAmAM ekatA karavI hoya eNe prathamathI ja saMjogo ane vikArothI rahita daSTi karI svAbhAvika ane paripUrNa evA nirvikAra svabhAvamAM sthiratA karavI e parathI pUrNapaNe chUTavAno ekamAtra upAya che. 4. anAdi anaMta eka nija zuddha caitanya svarUpa tenuM sva sanmukha thaI ArAdhana karavuM te ja paramAtmA thavAno sAco upAya che. sukhI thavAno sAco upAya che. 5. eka Atma dravyamAM eka guNa anaMta zakti saMpanna che. evA anaMta guNa anaMta zakti saMpanna hovAthI eno AdhAra evuM ekarUpa dravya te dRSTinuM dhyeya che. 6. bhAva zrutajJAnarUpa pariNamana ke jemAM samyak darzana-jJAna-cAritra samAya che te bhAvazrutajJAnarUpa pariNamana akhaMDa eka dravyanA Azraye pragaTe che. je sarvajJanA sarva kathanano sAra che. ane sukhI thavAno e ja upAya che. 7. nirdoSa jene thavuM hoya eNe sadoSatA kSaNika che, TaLI zake che evo nirNaya karavo joIe ane sadoSatAnA sthAnamAM nirdoSatA lAvavI che te nirdoSatA mArA svakSetramAM svabhAvarUpe pUrNapaNe paDI che ema nirNaya karavo joIe. vartamAna avasthAmAM je nirdoSatA lAvavI che te bahArathI AvI zakatI nathI paNa dhruva evA svabhAvano Azraya karavAthI te prApta thAya che. 8. nija svarUpano anubhava (upayoga) te sukha che. te AbAla gopALa karI zake che. enA vinA zAMtino bIjo koI upAya nathI. sukhanI zarUAta paNa eka samayanA dhruvanI ekAgratAnA anubhavamAM ja thAya che ane dharmanI zarUAtanuM prathama biMdu paNa e ja che. ene ja svAnubhUti, AtmAnubhUti athavA AtmajJAna kahevAya che. 9. caitanya vastuno svabhAva te trikALa nitya che. vikAra te kSaNika anitya che tethI trikALa satyanI apekSAe te asat che. ane parapadArtha to AtmAmAM eka samaya paNa nathI tethI te AtmAnI apekSAe asat che. mATe parama sat evo je zuddha caitanya svabhAva tenuM zaraNuM levuM. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 . 10. sva svabhAva sanmukhanuM jJAna te samyakajJAna che ekalA para sanmukhanuM jJAna te ajJAna che. kAraNa ke sva svabhAvanI saMpUrNatAnA bhAna vinA eka samayanI paryAyanI apUrNatAmAM pUrNatA mAnI che. tethI pUrNa svabhAvane lakSamAM laIne pUrNa sAdhyane sAdhavuM. 11. AtmAnuM jJAna sva-para prakAzaka hovAthI tenA anubhavanA kALamAM paNa te jJAnasvarUpa jJAnane paNa prakAze che ane akhaMDane paNa prakAze che tethI tene nizcayathI sva-para prakAzaka kahevAya che. 12. eka AtmAne jANatAM sarva jANI zakAya che. kema ke AtmAno sarvane jANavAno svabhAva che. AtmAno sva-para prakAzaka svabhAva hovAthI svane jANatA para jaNAI jAya che 13. AtmAnI nirmaLa zaktinA bhAvamAM sva ane anaMta padArtho jema jaLanI svacchatAmAM aneka tArAo jaLanI svacchatAne jotA dekhAya che tema dekhAya che. 14. AtmAnuM baLa eTale ke vIrya, emAM evI tAkAta che ke te AtmasvarUpanI racanA kare che ane e ja eno svabhAva che. te vikArane race ke parane race tevuM te vIryanuM svarUpa ja nathI. AtmAmAM dravya-guNa-paryAyanI racanAnA sAmarthyarUpa eka vIrya zakti che ke tenuM zaktivAna evA Atmadravya upara najara jatAM dravya-guNa-paryAya e traNemAM vyApavuM thAya che. 15. AtmAmAM eTale ke anaMta zakti saMpanna dravyamAM anaMta zaktinuM sva saMvedanapaNe eTale ke nija (potAnA) bhAvathI rAganA abhAvarUpa potAnA svabhAvathI pratyakSa vedana thavuM te anaMta guNomAMthI eka evI sva saMvedana zaktine batAve che. 16. dareka vastuno svabhAva tenI zaktimAM anaMta che. kAraNa ke jeno svabhAva hoya tenI maryAdA zuM hoya? evA eka AtmadravyamAM anaMta guNarUpa zakti rahe che. enuM mAhAsya AvatA saMyoga, rAga ane bhedarUpa daSTi TaLI jAya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 sukhano sAco mArga A AtmAne eTale pratyakSa vidyamAna AtmAne (chatI cIjane) anya dravyothI judo dekhavo (zraddhavo), ene ja nizcayathI samyagdarzana kahIe chIe. AmAM traNa nyAya AvyA. 1. svadravya che. (dravya svabhAva) 2. rAgAdi che. (paryAya svabhAva) 3. enAthI anerAM (bhinna) para dravya che. tyAM potAthI bhinna je anerA dravyo ane paryAyamAM je rAgAdi bhAva che tenAthI pRththaka thaIne-bhinna paDIne eka nija Atmadravyano anubhava karavo e ja samyagdarzana che. bIjAmAM, rAgane bheLavIne dekhavo ema nahi; e mAnyatA to ajJAna ane mithyAtva che. trikALI jJAyaka bhAva saccidAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA ekane ja dekhavo-anubhavavo tenI samyaka pratIti karavI e ja samyagdarzana che. zuddha naya Atmavastune trikALa ekarUpa abheda akhaMDa jJAyakamAtra caitanya ghanasvarUpadekhADe che ane te samyagdarzanano viSaya che. emAM ekAgratA thatAM samyagdarzana thAya che. '. jinavANImAM je zuddha vastu jJAyaka bhAva upAdeya kahyo che temAM sAvadhAnapaNe ekAgra thavuM, te jJAyaka bhAvanuM pratyakSa vedana karavuM. jIvane rAganuM ane vikAranuM vadana to anAthiI che ane te vaDe e du:khI che. have e du:khathI choDAvavA, vikAranI, rAganI paryAyane gauNa karI, eTale enA parathI lakSa haTAvI laI, bhagavAna AtmA saccidAnaMda, eka akhaMDa je jJAyaka bhAva temAM daSTi karI tenI pratyakSa anubhava karavo, temAM ekAgratA ane sthiratA karavI, A sukhano sAco mArga che. 1. vastu sthiti zuM che? 1. AtmAmAM azuddhapaNuM para dravyanA saMyogathI Ave che. tyAM mULa dravya e anya dravyarUpa thatuM ja nathI, mAtra para dravyanA nimittathI avasthA malina thaI jAya che. juo AtmAmAM puNya-pApanI malina dazA e karmanA nimittathI Ave che. dayA, dAna, bhakti, pUjA ItyAdi vikalpo e rAga che, malinatA che ane e padravya je karmano udaya tenA saMyogathI Ave che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 2. paNa tethI je mULa dravya, je jJAyaka bhAva che te rAgAdirUpa malina thaI jatuM nathI. e to nirmaLAnaMda, cidAnaMda bhagavAna jevo che tevo trikALa jJAyaka svarUpe rahe che, svabhAve rahe che. 3. dravya dRSTithI to dravya je che te ja che, ane paryAya daSTithI jovAmAM Ave to malina ja dekhAya che. e rIte AtmAno svabhAva jJAyakapaNuM mAtra che ane tenI avasthA pudgala karmanA nimittathI rAgAdirUpa malina thAya che. 4. paryAyamAM je pramatta-apramattanA bheda che e to para dravyanA saMyogajanita paryAya che. jJAyaka svabhAvamAM e nathI. nityAnaMda dhruva prabhu jJAyakamAM e paryAya bhedo nathI. paryAyamAM je azuddhatA che te dravya dRSTimAM gauNa thaI jAya che. 5. vastu svabhAvanI dRSTithI joIe to svabhAva trikALa ekarUpa zuddha ja che, dravya dravyarUpa ja che. enI vartamAna avasthA para dravyanA nimitte azuddha thaI che, paNa e gauNa che. 6. AtmAmAM be prakAra : (1) trikALI dravya svabhAva bhAva(2) vartamAna paryAya bhAva tyAM trikALI svabhAva je jJAyaka bhAva te kadI pramata-apramata evA cauda guNasthAnanA bhedarUpa thayo nathI, niraMtara jJAyakapaNe zuddha rahyo che. mATe vartamAna paryAyane gauNa karI evA zuddha jJAyakane dRSTimAM levo te samyagdarzana ane jANavo te samyajJAna che. A vItarAga mArganI mULa vAta che. 7. sukha nidhAna prabhu AtmA du:kharUpa kema pariName ? du:khapaNe to paryAya pariNamI che. e paryAya azuddha che ane paranA lakSe vikArI thaI che. guNa kadIye vikArI thayo nathI. 8. dRSTino viSaya zuddha che ane dRSTi paNa zuddha che. daSTie trikALI zuddhanI pratIti karI, zuddhamAM 'zuddha' jaNAyo. Avo vItarAgamArga sUkSma che. dRSTi jyAre 'zuddha'nI thAya tyAre vastu zuddha che ema jANyuM kahevAya. 9. ''A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI'' jJeya padArthanuM jJAna thayuM tyAM 'jANanAro te huM ja chuM, jJeya te huM nathI.' evo potAne potAno abhedarUpa anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja che ane jene jANyuM te karma paNa pote ja che. nirmaLAnaMda dhruva jJAyakanuM lakSa karatAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 samyagdarzanAdi pragaTa thAya che ane te dharma che. te sukhano mArga che. 10. bhagavAna AtmAnuM koI adbhUta svarUpa che. tenuM pUrNa jJAna, pUrNa AnaMda pUrNa aizvarya, pUrNa svacchatA, pUrNa prakAza Adi aneka (anaMta) pUrNa zaktiothI bhareluM camatkArika paripUrNa svarUpa che. enI zAMtinI paryAyane kare evA kartAguNathI pUrNa che, enuM je kArya AnaMda Adi thAya evI karma zaktithI pUrNa che, je sAdhana thaIne pUrNa nirmaLa dazA pragaTa thAya evA sAdhana guNathI pUrNa che, je nirmaLatA Adi pragaTe te pote rAkhe evI saMpradAna zaktithI pUrNa che ItyAdi. sarvajJa bhagavAnanI vANImAM AtmAnuM AvuM paripUrNa caitanyaghana svarUpe kahyuM che. enuM yathArtha zraddhAna thavAthI ja samyagdarzana thAya che, tyAre ja dharmanA paMthanI oLakhANa thAya che. 11. zuddha nayane AdhIna eTale AtmAnA pUrNa svarUpane jonArI je dRSTi tene AdhIna bhagavAna AtmA pragaTa thAya che, kevo che te AtmA ? samasta para dravyothI bhinna jhaLahaLa Atmajyoti svarUpa che, te pragaTa thAya che. 12. je nava tattvamAM prApta hovA chatAM-jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa ema nava tattvomAM vyAma hovA chatAM potAnA zuddha jJAyakapaNe ekapaNe ja rahe che. 13. AtmAnI ekeeka zakti paripUrNa che. evI anaMta zaktiono piMDa Atmavastu paripUrNa eka svarUpa che. te nava tattvomAM dekhAto hovA chatAM potAnuM ekapaNuM choDato nathI. jJAyaka che te rAgamAM che, dveSamAM che ema dekhAya, zuddhatAnA aMzamAM dekhAya, zuddhatAnI vRddhi thAya emAM dekhAya, chatAM jJAyaka caitanya jyoti potAnuM ekapaNuM choDatI nathI. bhagavAna AtmA nava tattvamAM bhedarUpa thayelo dekhAya chatAM te jJAyakapaNAne choDato nathI, jJAyaka....jJAyaka.... eka jJAyaka sAmAnya ekapaNe ja rahe che. aneka avasthAomAM vyApta te caitanya sAmAnya eka mAtra caitanyapaNe ja rahe che. e nirmaLAnaMda bhagavAna AtmAnI prasiddhi karavI hoya to enA ekapaNAnI sAmAnya svabhAvanI dRSTi karavI joIe. tyAre ja enI sAcI pratIti ane sAkSAtkAra thAya che, tene samyagdarzana kahe che. 14. AtmA jJAyaka svarUpa paranA jANavA kALe ajIvane jANe, rAgane jANe, dveSane jANe, zarIrane jANe, tyAM jANapaNe je pariName te pote pariName Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 che, jJAna svarUpe kAyama rahIne pariName che, parapaNe-ajIvapaNe, rAgaleSapaNe, zarIrapaNe thaIne jANato nathI. jJAna parapaNe thaIne pariName che ema nathI, jJAna jJAnapaNe rahIne ja parane jANe che. parane jANatA para zeyAkAra jJAna thayuM ema kahevAya, paNa te jJAnapaNuM choDIne joyAkAra thaI gayuM ema nathI. bhagavAna AtmA je pUrNa caitanyajyoti zeya padArthonA AkAre hovA chatAM jJAnaguNapaNe ja rahe che. e pramANe yathArtha jANI pUrNa caitanya svarUpa AtmAnuM zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. trikALI jJAyaka bhAvane jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka sAmAnyane zuddha nayathI jANavA te samyagdarzana che. enA saMskAra nAkhavAno abhyAsa karavo te sArthaka che. 2. nizcaya (zuddha naya) ane vyavahAra nayaH 1. bhagavAna AtmAmAM jJAna, darzana Adi anaMta guNo che-zaktio che. tenI vartamAna svAbhAvika avasthAo tathA karmanA nimittathI thatA dayA, dAna Adi bhAvo vA hiMsA, jUTha AdinA bhAvo te vikArI avasthAo che. e badhA potAnA guNa-paryAyarUpa bhedomAM AtmA vyApelo che, rahelo che, prasarelo che. 2. Avo AtmA zuddha nayathI ekapaNAmAM nizcita karavAmAM Avyo eTale zuddha nayathI ekamAtra AtmA dekhADavAmAM Avyo tene sarva anerA dravyo ane dravyonA bhAvothI nyAro dekhavo, zraddhavo te niyamathI samyagdarzana che. zarIra, mana, vANI tathA karma ane tenA nimittothI thatAM je paryAyagata rAgAdi bhAvo te sarvathI bhinna akhaMDa eka jJAyakamAtranI zraddhA-pratIti karavI te nizcaya samyagdarzana che. 4. vyavahAra naya, vastune bhedarUpa jonAruM jJAna, AtmAne anekarUpa batAve che. e AtmAne guNa-bhedavALo, paryAyavALo, rAgavALo, navatattvavALo ema kahIne samyagdarzanane aneka bhedarUpa kahe che. paNa e sAcuM samyagdarzana nathI kema ke tyAM doSa Ave che. bhagavAna AtmA eka caitanyarUpa che. emAM nava tatvanI zuddha-azuddha paryAya bheLavIne zraddhA kare to te vyavahAra samakita che, te rAga che. te yathArtha samyagdarzana nathI. 5. vyavahAranayathI navatatvanI zraddhAno vikalpa ke deva-guru-zAstranI zraddhAno | vikalpa hotAM nizcaya samyagdarzana hovAno niyama nathI. zuddha nayanI hade 3. zarIra, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 pahoMcatA rAga ane bheda dekhAtA nathI, paNa nirvikalpa anubhava thAya che. eklo jJAyaka caitanyamUrti pUrNAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA jaNAya che. tyAM doSa nathI tethI niyamathI te nizcaya samyagdarzana che. nava tattvanI zraddhA, jJAyaka dravya ane tenI vartamAna paryAya sahita vastunI zraddhA e badhuM vyavahAra samakita che ema vyavahAra naya samakitanA aneka bheda pADe che. tyAM doSa che. tethI e yathArtha samyagdarzana nathI. zraddhAno bAhya vikalpa ane nirvikalpa zraddhA be judI judI cIja che. 7. te zuddha nayano viSayabhUta AtmA pUrNa jJAnaghana che, jJAnano piMDa che. jemAM zarIra, mana, vacana, karmano praveza nathI, paNa paryAyamAM je dayAdAna Adi je vikalpa, rAga UThe teno paNa praveza nathI. zuddha nayanI hade pahoMcatA AtmA lokAlokane jANavAnI zaktivALo sarvajJa svabhAvI jaNAya che. AvA AtmAnuM zraddhAna karavuM te nizcaya samyagdarzana che. vyavahAra nayanA upadezathI ema na samajavuM ke AtmA para dravyanI kiyA karI zake che, paNa ema samajavuM ke vyavahAropadaSTi zubha bhAvo AtmA vyavahAra karI zake che. 9. vaLI te upadezathI ema paNa na samajavuM ke AtmA zubha bhAvo karavAthI zuddhatAne pAme che, paraMtu ema samajavuM ke sAdhaka dazAmAM bhUmikA anusAra zubha bhAvo AvyA vinA rahetA nathI. 10. AtmA AvA zubharAganA bhAvone mAtra jANe che paNa emAM kAMI pheraphAra karI zakato nathI. AtmAnuM kArya mAtra niyamathI jANavAnuM ja che - e paNa vyavahArathI kahevAya che. kharekhara to AtmA phakta potAne ja jANe che. "jANanAro jaNAya che, thavA yogya thAya che." 3. sAraH 1. ATaluM karavA chatAM paNa pote aTake che kema ke ruci tyAMnI tyAM che. karuM....karuM..nI daSTi chUTatI nathI. karavA-pharavAnuM che ja kyAM? koI jaDa kiyAto karavAnI nathI. rAgane karavAnuM to che ja nahi ane AtmAmAM paNa anaMta guNa che tenuM pariNamana paNa samaye samaye thaI rahyuM che. tene paNa zuM kare? phakta tenA parathI daSTi choDIne aMdaramAM jyAM jJAyaka paramAtmA birAjamAna che tyAM javAnuM che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. ekalo puruSArtha karuM....karuM....karuM evI ekAMta puruSArthanI buddhi rahe to te ekAMta puruSArthana buddhi paNa mithyAtva che. pAMca samavAya bhegA AvavA joIe. (1) svabhAva : (2) niyati (3) nimitta dareka vastune svabhAvathI jovAnI Teva pADa. thavA yogya thAya che - badhuM kramabaddha che. : dareka kArya vakhate yogya nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. dareka kArya sahaja rIte enA svakALe ja thAya che, utAvaLa karavAthI kArya bagaDe che. : 46 (4) kALalabdhi : (5) puruSArtha : ''mAtra huM jJAyaka chuM'' tenI oLakhANa, zraddhA, pratIti-anubhava e ja puruSArtha che. A pAMce samavAya sAthe Ave tyAre sahajarUpa puruSArthathI samyagdarzana pAme. svabhAva sahaja che, anubhava sahaja che, saMpUrNa prakriyA paNa sahaja ja che-jIvanamAM AvI sahajatA AvavI joIe. 3. juo A ITopadeza : pote ja zeya ane pote ja jJAtA thaIne anubhava karI zake evI zaktinuM sattva che. zeya thavA mATe ke jJAtA thavA mATe bIjAnI jarUra paDe evuM parAdhIna vastunuM svarUpa nathI. badhuM nirapekSa che. sarvajJa bhagavAne jevo AtmA joyo-jANyo tevo ja kahyo che. bhagavAna harakha jamaNa jamADe che. bhAI ! tuM harakha lAvIne tArA svabhAvano vizvAsa karI jJAnano dora temAM bAMdha. paramAM kyAMya harakha lAvavA jevuM nathI. pote potAnuM svarUpa samajI, mahimA lAvI temAM ja TharI javAnuM che-basa ATaluM ja ! 4. savikalpa dazA vakhate ja huM dravya svabhAve nirvikalpa sahaja parama tattva chuM ema jene paryAyamAM svIkAra Avyo tyAM te jIvane bhAvakarmanuM kartAbhoktApaNuM chUTI gayuM ne mAtra jJAtA rahI gayo. e rIte bhAva karmanuM kartA-bhoktApaNuM chUTI jatAM te jIvane dravya karmano paNa nirodha thaI jAya che. ne dravya karma aTakI jatAM saMsArano paNa nirodha thaI jAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 eka akhaMDa ekarUpa jJAyaka svabhAvano svIkAra AvatAM saMsAra aTakI jAya che. '"huM zAyaka chuM'' eTaluM ja saMkSipta karI nAMkho. 5. koI pariNAmane huM pheravI zakuM nahi, mAtra jANuM evo mAro svabhAva che; ema jJAnasvabhAvanI pratItamAM samyaktva-pariNAmano utpAda che ne emAM mithyAtvano vyaya che ja, eTale mithyAtva TALuM ne samyaktva pragaTa karuM e vAta nathI rahetI. 6. pra. jIva rAga-dveSanI paryAyane na pheravI zake, paNa zraddhAnI paryAyane pheravI zake ema ne ? u. : badhI paryAyane pheravI zake; na pheravI zakAya ema nakkI karavA jAya tyAM dRSTi svabhAva upara jAya tyAM paryAyanI dizA ja AkhI pharI jAya che. jJAna svabhAva chuM ema nirNaya karyo tyAM badhuM jema che tema che, pheravavuM ne na pheravavuM zuM ?jema che tema che. niyatano nizcaya karavA jAya tyAM ja svabhAvano puruSArtha sAthe ja che, ane rAga paNa maMda paDI gayo che. jJAna svabhAva chuM ema nakkI thaI gayuM pachI badhuM jema che tema che. grahavA yogya badhuM grahAI gayuM ne choDavA yogya badhuM chUTI gayuM. jJAtAno puruSArtha cAlu ja che. rAga ghaTato jAya che eTale pUrNa vItarAgatA thaI jaze. ja 7. kramabaddhamAM puruSArtha UDI jAya evo ajJAnIne Dara lAge che. paNa kharekhara to kramabaddha mAne tenI dRSTi dravya upara jAya che. emAM ja puruSArtha che. kramabaddha mAnatA pheraphAranI dRSTi chUTI jAya ne sAmAnya dravya upara dRSTi jAya, e ja puruSArtha che. kramabaddha nakkI karavA jAya tyAM huM paranuM karI dauM, vyavahArathI nizcaya thAya e badhuM UDI jAya ne aMdara TharI javAno rasto thAya. 8. are prabhu ! tuM pUrNAnaMdano nAtha cho ne ! tArI sattA che.........ne che. tyAM najara jatI nathI. tArI eka sattAnA be sat che. eka trikALI sat dravya svabhAva ane bIjuM vartamAna paryAya svabhAva. svabhAva dRSTithI paryAya svabhAvane joIe to je dravya sAmAnyanuMzAyakanuM-bhagavAnanuM lakSa kare che te svAbhAvika paryAya svabhAva ane bIjuM je paranuM lakSa kare che te vibhAva paryAya svabhAva. jJAna te huM ema je jJAnanuM svAbhAvika pariNamana thayuM te jJAnanI kriyA svabhAvabhUta che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paryAya sva dravya tarapha DhaLatAM je jJAnanI kriyA te dharma kriyA che. temAM mAtra jJAyaka-jANanAro jaNAya che. jANavuM....jANavuM...jANavuM evo je jJAna svabhAva ane AtmA baMne eka abheda che. jJAnamAM varte che, te AtmAmAM varte che, potAmAM varte che. najaranA puruSArthamAM Akho bhagavAna dekhAya che. saMsArImAM ane siddhamAM kyA nayathI bheda pADavA? zuddha nayane ja gaNavAmAM gaNatarImAM levAmAM AvI che. vyavahArano to upahAsa karavAmAM Avyo che. jyAM saMsArImAM ne siddhamAM kAMI paNa bheda nathI to kayA nayathI bheda jANavAM? jema (dIpaka vaDe) prakAzavAmAM AvatA ghaTAdika (padArtho) dIpakanA prakAzapaNAne ja jAhera kare che - ghaTAdipaNAne nahi. tema (AtmA vaDe) cetavAmAM AvatA rAgAdika (arthAt jJAnamAM zeyarUpe jaNAtAM rAgAdika bhAvo) AtmAnA cetakapaNAne ja jAhera kare che-rAgAdikapaNAne nahi. 4. nava tattva: jIvAdi nava tattva bhUtArtha nayathI jANe te samyagdarzana ja che. vastusthitino A niyama che. have tenuM kAraNa samajAvatA kahe che-tIrthanI-vyavahAra dharmanI pravRtti arthe abhUtArthanayathI jIva-ajIva Adi nava tattvo kahevAmAM Ave che. te A pramANe che: (1) jIva : eka samayanI jIvanI paryAya te ahIM jIva kahe che. (2) ajIvaH ajIvanuM je jJAna thAya che tene ahIM ajIva kahe che. (3) puNya : dayA, dAna, vrata, pUjA, bhakti Adino bhAva te puNya bhAva (4) pApa : hiMsA, jUTha, corI, kuzIla bhoga Adi bhAva, A raLavA kamAvAno bhAva, dukAna calAvavAno, te pApa bhAva che. (5) Asrava: A eTale maryAdAthI-stravavuM eTale AvavuM. maryAdAthI karmanuM AvavuM te Asrava che. jema vahANamAM chIdra hoya ene laIne pANI aMdara Ave tema AtmAmAM puNya-pApanA bhAva thAya to enA saMbaMdhamAM navA (karmanA) AvaraNa Ave te Asava Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 (6) saMvara : AtmA zuddharUpe pUrNa che; pUrNa zuddhanA Azraye zuddhino aMza pragaTe te saMvara che. karmanuM aTakavuM te saMvara che. (7) nirjarAH saMvarapUrvaka azuddhatAnuM kharavuM, karmanuM gaLavuM ane zuddhatAnuM vadhavuM e traNeya nirjarA che. (8) baMdha : dayA, dAna Adi je vikalpa uThe emAM aTakavuM te baMdha che. (9) mokSa : vastu jJAyaka svarUpa abaMdha che. temAM pUrNa sthiratA thatAM pUrNa nirmaLa dazA, pUrNa zuddhatA, pUrNa vItarAgatA pragaTa thavI enuM nAma mokSa che. jenuM pUrNAnaMda svarUpa che enuM nAma mokSa che. jevuM pUrNAnaMdasvarUpa che tevo pUrNa AnaMda pragaTa thaI javo te mokSa che. sarva karmanA kSayane mokSa kahe che. 5. kevI che te Atmajyoti? kevI che te Atmajyoti ke je nava tattvamAM prApta thavA chatAM-jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa ema nava tattvamAM vyApta hovA chatAM potAnA ekapaNAne choDatI nathI. navamAM rahelI dekhAtI hovA chatAM potAnA zuddha jJAyakabhAvapaNe ekapaNe ja rahe che. AtmAnI eka eka zakti paripUrNa che. evI anaMta zaktiono piMDa Atmavastu paripUrNa eka svarUpa che. te nava tattvomAM rahelo dekhAto hovA chatAM potAnuM ekapaNuM choDato nathI. jJAyaka che te rAgamAM che, SamAM che ema dekhAya, zuddhatAnA aMzamAM dekhAya, zuddhatAnI vRddhi thAya temAM dekhAya chatAM jJAyaka caitanyajyoti potAnuM ekapaNuM choDatI nathI. bhagavAna AtmA nava tatvamAM bhedarUpa thayelo dekhAya chatAM te jJAyakapaNAne choDato nathI, jJAyaka, jJAyaka, jJAyaka ema jJAyaka sAmAnya ekapaNe ja rahe che. e nirmaLAnaMda bhagavAna AtmAnI prasiddhi karavI hoya to enA ekapaNAnI-sAmAnya svabhAvanI daSTi karavI joIe. tyAre ja tenI sAcI pratIti ane sAkSAtkAra thAya che, tene samyagdarzana kahe che. nava tatvamAM prApta thayelo AtmA anekarUpa dekhAya che. je tenuM bhinna svarUpa vicAravAmAM Ave to te potAnI caitanya camatkAramAtra jyotine choDato. nathI. AtmA jJAyaka svarUpa paranA jANavA kALe ajIvane jANe, rAgane jANe, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 vaiSane jANe, zarIrane jANe. tyAM jANapaNe pote pariName che, jJAna svarUpe kAyama rahIne pariName che. jJAna parapaNe thaIne pariName che ema nathI. jJAna jJAnapaNe rahIne parane jANe che. parane jANatAM para zeyAkAra jJAna thayuM ema kahevAya - paNa te jJAnapaNuM choDIne joyAkAra thaI gayuM che ema nathI. trikALI jJAyaka bhAvane jJAyaka....jJAyaka..jJAyaka... sAmAnyane zuddha nayathI jANyo e samyagdarzana che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma bhAvanA "huM sahaja zuddha jJAnAnaMdarUpa eka svabhAva chuM, nirvikalpa chuM, udAsIna chuM, nija niraMjana zuddhAtmAnA samyak zraddhAna, jJAna anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAga sahajAnaMdarUpasukhAnubhUti mAtra lakSaNa dvArA svasaMvedana jJAna vaDe saMvedha, gamya, prApya bharitAvastha chuM. ' rAga-dveSa-moha-krodha-mAna-mAyA-lobha-paMcendriya viSaya vyApAra, manavacana-kAya vyApAra, bhAvakarma-dravyakarma-nokarma-khyAti-pUjA-lAbha daSTa zruta anubhUta bhoga-AkAMkSArUpa nidAna-mAyA-mithyA traNa zalya Adi sarvavibhAva pariNAma rahita chuM, zUnya chuM. zuddha nizcaye huM Avo chuM tathA traNe loka ane traNe kALe badhAya jIva evA che-ema mana-vacana-kAyathI ane kuta, kArita, anumodanAthI niraMtara bhAvanA kartavya che." bhAvArtha: huM jJAna ane AnaMdasvabhAvI-te jeno "eka svabhAva ke jemAM bhedanahi, rAga to nahi, paNa paryAyano paNa bheda nahi-sahaja jJAna, sahaja AnaMda jeno eka svabhAva che, te huM chuM." cAre ya anuyogamAM "sArarUpe to vItarAgatA' che. ane vItarAgatA to tyAre pragaTe ke: "sahaja zAnAnaMdahuM ' evI daSTi kare to pragaTe! eno artha "no Azaya karavo.' jenI paryAyabuddhi chUTIne, trikALI zuddha jJAna, sahaja zuddha jJAna, svAbhAvika zuddha pavitra jJAna ane AnaMdate huM chuM. AmAM koI vyavahArano kartA chuM ke rAgavALo chuM ke paryAyavALo chuM ema lIdhuM nathI. "Avo huM chuM' evo vikalpa ya nahi. vastunuM svarUpa "A' che. huM eka svabhAvI chuM" jemAM paripUrNa guNa ane paripUrNa svabhAva evo bheda nahi. anekapaNuM ke evA (guNa-guNInA) bheda nahi-evI e to paripUrNa guNathI bharelI (abheda) cIja che. evI bhAvanA bhAvavI. bhAvanA eTale vikalpa ane ciMtavananahi bhAvanA eTale evA svabhAvamAM ekAgra thavuM. AvA bhAvamAM huM A chuM'(ekAgratA thaI) pachI evI svabhAvIkAre to paryAya thaI. samakita to "nirvikalpa-sahaja-jJAnAnaMda-zuddha huM eka svabhAvI chuM' evI aMtaramAMvartamAna jJAnanI paryAyamAM A pUrNa (svabhAva) zeya thaIne, jJAna thaIne-pratIti karavI, te che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAtma eTale ke : 'tuM pUrNa svarUpa' te 'adhyAtma'. AtmAnA Azraye kathana te 'vANI' ane AtmAnA Azraye bhAva te dharma'. 'huM nirvikalpa chuM' vikalpa arthAt bheda, jemAM nathI, (evo) abhedanirvikalpa svarUpa chuM. 'nirvikalpa-abheda vastu (huM) chuM' evI dRSTi thavI-aMtaramAM pariNamavuM-ene ahIM samyagdarzana ane AtmAnI bhAvanA kahevAmAM Ave che. 'AtmA' je nirvikalpa ane eka svabhAvI che, enA uparathI, dharmInI aMtarmukha dRSTi eka sekaMDa-samaya mAtra khasatI nathI. (dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvavI te dharmano dhAraka dharmI dhanya che !) - e che to paryAya; paNa e (paryAya) ema kahe che ke : huM 'A' (dhruva) chuM. 'huM udAsIna chuM' - mAruM Asana dhruvamAM che. mArI beThaka dhruvamAM che. parathI to 'huM' udAsa chuM, paNa paryAyathI paNa 'huM' udAsa chuM. udAsIna eTale uda + AsIna-mArI beThaka to dhruva upara che. aMdara pUrNAnaMdano nAtha prabhu che, tyAM 'mArI' beThaka che. mAruM astittva teTaluM, te che. bAkI 'huM' to paryAyathI paNa udAsIna chuM. 'huM nija niraMjana zuddha AtmA chuM' - mAruM je aMjana vinAnuM, mela vinAnuM (svarUpa) - zuddha AtmA chuM. mArA nAthane AvaraNa nathI. vastune - bhagavAna AtmAnA svabhAvane - koI aMjana mela nathI. evo je nija niraMjana zuddha AtmAnA samyak zraddhAna'' evA zuddha AtmAnI samyak zraddhA enI vAta che. jJAnInI ArAdhanA ArAdhavI, eTale mAnavI - jJAnInI AjJA e che ke 'tuM Avo (zuddha AtmA) cho ! - tenI zraddhA kara, anubhava kara ' ane 'mane paNa mAnavuM choDI de' ane 'tArI paryAyano jeTalo paNa (potAne) mAnavuM choDI de !' nija niraMjana zuddha AtmAnuM jJAna, tenuM nAma jJAna zAstra bhaNavuM e jJAna te kAMI jJAna nathI. e to paradravya che. nija niraMjana zuddha AtmAnuM samyak (AcaraNa) e anuSThAna che. anuSThAna eTale cAritra. trikALI AnaMdakaMdanA nAthamAM ramaNatA - te samyak AcaraNa. mahA vratAdinA vikalpa - te kAMI AtmAnuM cAritranathI. ''nija niraMjana zuddha AtmAnA samyakzraddhAnajJAna-anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka'" A traNeyane nizcaya ratnatraya zabda kahyo che. ''nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhi'' arthAt zAMti utpanna thavI. zuddha AtmAnI samyakzraddhA, samyak jJAna ane samyak AcaraNa - enAthI nirvikalpa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 samAdhi, rAga vinAnI zAMti - e samAdhi thaI. ratnatrayanuM pariNamana e samAdhi che. e samAdhi Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita che. upAdhi arthAt saMyoga jemAM nathI, vyAdhi arthAt zarIramAM roga che te tyAM nathI; Adhi arthAt manamAM saMkalpa-vikalpa te tyAM nathI; evI je nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAga sahajAnaMda sukhAgnibhUti mAtra - rAga rahita svAbhAvika AnaMdarUpa sukha - eno anubhava. A nizcaya ratnatrayanuM svarUpa che. e traNeya vItarAga paryAya che. - svAbhAvika AnaMda-sukhanI anubhUti mAtra jenuM "lakSaNa che, evA lakSaNa dvArA svasaMvedana jJAna vaDe, sva = potAnA + vedana, AnaMdanA vedana vaDe, vItarAgI sahajAnaMdanA sukhanAvedana vaDe 'svasaMvedya' potAthI davA yogyaga" chuM. AtmA'nuM trikALI jevuM svarUpa che tevuM anubhavamAM levuM tenuM nAma "AtmabhAvanA che, e mokSano mArga che. potAnA svasaMvadanathI te gamya che. nirvikalpa, udAsa, trikALI zuddha caitanyaratna - enI ekAgratA - enuM svasaMvedana-enuM vedana-anubhava pote potAthI pratyakSa thaI zake che ! anAdithI paryAyamAM je paryAyanI ane rAganI prApti che, te paryAya "AtmAmAM aMtarmukha thaIne svasaMvedana kare che, to je (Atma) vastu che te prApta thAya. huM mULa to evo zaktie ane svabhAvathI bharelI dazAvALo avastha - eTale zaktivALo chuM. bharitAvastha eTale paripUrNa svarUpa. "paripUrNa svarUpa huM chuM' rAga nathI, nimitta nathI, apUrNatA paNa mArAmAM nathI. have nAstithI kahe cheH rAga-dveSa-mohathI rahita chuM. rAgamAM vyavahAraratnatrayano vikalpa paNa AvI gayo. deva-guru-zAstranA zraddhA ane paradravya taraphanA valaNanI dazArUpe je rAga tenAthI to huM rahita chuM. jenAthI huM rahita chuM te rAgathI te kema pamAya? "hepa eTale pratikULatA (pratye aNagamo). pratikULa-anukULa jevI koI cIja ja nathI. e to jJAnamAM 'para zeya' tarIke jaNAvA lAyaka vastu che. "moha eTale para taraphanA valaNavALI dazA, sAvadhAnI. enAthI rahita chuM. kodha-mAna-mAyA-lobha e cAre kaSAyothI rahita chuM. krodha-mAna e phleSamAM AvI jAya, mAyA-lobha e rAgamAM AvI jAya. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 paMcendriyanA viSaya vyApAra : IndriyathI bhagavAnane jovA ane bhagavAnanI vANI sAMbhaLavI e viSayanA vyApArathI huM rahita chuM. mana, vacana, kAyAnA vyApArathI pAra che. bhagavAna AtmA pote mana-vacana ane kAyAthI to bhinna / che. dravya mana-bhAva manathI bhinna che. 'prabhu' to enAthI paNa rahita che; aMdara bhinna che. bhAvakarma-dravyakarma-nokarma enAthI prabhu AtmA bhinna che. bhAvakarmaH puNya ane pApa, dayA-dAna-vrata-bhakti e badhA bhAvakarma. bhAvakarma eTale vikalpanI vRtti je UThe che te. bhAvakarma eTale vikArI pariNAma. dravyakarmaH jaDakarma je jJAnAvaraNIya Adi ATha tenAthI bhinna che. nokarma eTale zarIra-vANI-mana athavA bAhya nimitto. khyAti-pUjA-lAbhanI AkAMkSAthI prabhu rahita che. je bhogI dekhavAmAM Ave che, je bhogo sAMbhaLelA che ane je bhogo anubhavelA che tenI AkAMkSAthI prabhu rahita che. IcchArUpI nidAna hetuthI to prabhu rahita che. mAyA eTale kapaTa-kuTilatA ane mithyA eTale UMDe UMDe kaMI paNa rAgathI lAbha thAya-e mithyA zalya-evA traNa zalyathI "prabhu rahita che. koI paNa sUkSma vRttinuM nidAna', UMDI UMDI 'mAyA ane UDe UMDe "mithyAtva'no viparIta mAnyatAno sUkSma bhAva evA traNa zalyathI "prabhu rahita che. ane sarva vibhAva pariNAmothI "prabhu rahita che. "va svabhAva' jJAna ane AnaMdathI paripUrNa prabhu che. sarva vibhAva pariNAmothI rahita chuM to pachI vibhAva pariNAma karatAM karatAM kevI rIte svabhAva prApta thAya? "vItarAga bhAva pragaTa thavAne mATe "svadravyano Azraya che. traNa lokamAM traNe kALe zuddha nizcaya nayathI "prabhu Avo che. AvI AtmabhAvanA niraMtara bhAvavA jevI che. vItarAga bhAva: 1. sarva zAstranuM tAtparya vItarAga bhAva che. 2. AtmAmAM paranI apekSA choDIne, svabhAvanI apekSA karavI-te vItarAga bhAvanuM kAraNa che ane te ja zAstrano sAra che. 3. paranI-nimittanI-rAganI-paryAyanI upekSA karIne svanI-trikALa cidAnaMda svarUpa bhagavAna AtmadravyanI apekSA kare tyAre vItarAga bhAva utpanna thAya che. bhedajJAna karavuM e ja vItarAga bhAvanuM kAraNa che, te ja zAstrano sAra che. 4. cha dravya svarUpa loka che, anaMta jIvo che, svarga-narakAdi che, mokSa paNa che ityAdi jeTaluM varNana zAstromAM karyuM che te badhAyano sAra to AtmAnA svabhAva tarapha vaLIne vItarAga bhAva pragaTa karavo te ja che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 5. AtmAne rAga-dveSa-moha bhAva thAya te bhAvabaMdha che ane tenA nimitte pulakarma baMdhAya te dravyabaMdha che. bhAvabaMdha paNa mithyAtvAdi pAMca prakAre che. AvI rIte baMdha tatvane oLakhAvyuM che. tene oLakhIne paNa abaMdha svabhAva tarapha vaLavuM te tAtparya che. baMdha ane baMdha taraphano bhAva te baMnethI pAra cidAnaMda abaMdha svabhAvane lakSamAM levo te ja zAstrano hetu che. baMdha che te mAruM svarUpa nathI ema jANIne svabhAva taraphano puruSArtha kara. tArA UMdhA puruSArthathI karmabaMdha thayuM che ne saMsAra paribhramaNa che, te tArA svabhAva taraphanA (vItarAga bhAva) taraphanA puruSArthathI tUTI jAya che. 6. mokSanA be bheda che. (1) dravya mokSa (2) bhAva mokSa. teramAM guNasthAne kevaLI bhagavAnane bhAva mokSa che ne sarva karma rahita siddha dazA pragaTI che te dravya mokSa che. - mithyAtvAdi bhAvothI jeTale aMze chUTyo teTale aMze mukti che. cothA guNasthAne dharmane vastudaSTi thaI che. te vastudaSTi (zraddhA) apekSAe to mukta ja che. dravya to mukta ja che ane tenA Azraye paryAyamAM mukta dazA pragaTe che. Ama baMdha-mokSanA prakAro varNavAmAM paNa zAstrono hetu vItarAgatA karAvavAno che. sarvajJadeve kahelAM zAstromAM nizcaya ane vyavahAra evA be prakAre mokSamArganuM kathana che.vastunityarahIne palaTatIhoya,parathI bhinnasvAdhIna hoya, toja potAnA mokSa kAryane sAdhI zake. zuddha AtmAnA zraddhA-jJAnane ekAgratA (ramaNatA, te ja nizcaya mokSamArga che. paNa pUrNa vItarAgatA na thAya tyAM vacce jinendradevanI pUjA-bhakti vagereno dharmarAga Ave che, paNa mokSanuM kAraNa to vItarAgabhAvaja che. tyAMrAganeupacArathI mokSamArgakahevAya che. 8. jagatamAM dravya-guNa-paryAya badhuM sat che, tene jema che tema samajavAno AtmAno svabhAva che, paNa temAM koIne kADhI zake ke navuM karI zake evuM enuM sAmarthya nathI. jaDa kiyAne jaDa tarIke jANa, rAgane rAga tarIke jANa, svabhAva Azrita vItarAgI zraddhA-jJAna-cAritra pragaTe tene nizcaya mokSamArga jANa. paNa zarIranI kriyAne mokSanuM kAraNa na mAna, rAgane mokSanuM kAraNa kharekhara na mAna, svabhAvanI ruci rAkhIne rAga thAya tene jANa, nizcaya mokSamArganI sAthe vacce rAga Ave che tene upacArathI (AropathI) vyavahAra mokSamArga kahIe tenuM jJAna karAvyuM che. paNa nizcaya mokSamArga to vItarAga bhAva ja che. 7. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 9. svabhAvanI sanmukha thatAM AtmA pote potAmAM TharI jAya che ne vItarAga bhAva thAya che. bahAranA avalaMbane to AkuLatA thAya che. svabhAva sanmukha thatAM je sahaja zAMtinuM vadana thAya che te mokSamArga che. parama vItarAgatA eka ja mokSanuM kAraNa che. 10. kamabaddha paryAyanA siddhAMtanuM paNa tAtparya vItarAgatA che. jIvane kramabaddha paryAyano jyAM nirNaya thaI jAya che tyAM te jJAtA daSTA thaI jAya che. vItarAgatA potAnA trikALI dravyanA Azraye pragaTa thAya che. 11. jJAyaka bhAva daSTimAM AvatAM nimittanuM lakSa chUTI gayuM ane nimittathI thatAM bhAvonuM lakSa chUTI gayuM. ekalo jJAyaka bhAva daSTimAM AvatA nimittanaimittika bhAva rahetA nathI. Ama upAdAna ane nimittanuM sAcuM svarUpa samajatA vItarAgatA pragaTe che. 12. nava tatvano abhyAsa paNa vItarAgatA tarapha laI jAya che. sahaja AtmA svarUpa pUrNAnaMdano nAtha je bhagavAna AtmA ene jotAM A nava bheda dekhAtA nathI, rahetA nathI, rAga-dveSa thatAM nathI-vItarAgatA ja utpanna thAya che. mATe sarva abhyAsano sAra vItarAgatA che. jIvanA eka saMbaMdhI vAkyonuM digdarzanaH 1. samayasAra gAthA 38: 'huM eka zuddha, sadA arUpI, jJAnadarzanamaya khare; kaMI ane te mAruM jarI paramANu mAtra nathI are !" 2. samayasAra gAthA 73H chuM eka zuddha mamatvahIna huM, jJAna darzana pUrNa chuM; emAM rahI sthita, lIna emAM, zIgha A sau kSaya karuM." 3. paramArtha che nakI, samaya che, zuddha, kevaLI, muni jJAnI che, evA svabhAve sthita munio mokSanI prAptikare. - gAthA 151. 4. gAthA 181, 182, 183 - samayasAra "upayogamAM upayoga, ko upayoga nahi jodhAdimAM, che krodha jodha mahIM ja, nizcaya kodha nahi upayogamAM -181 upayoga che nahi avidha karyo ane nokarmamAM, karmo ane nokarma kaMI paNa che nahi upayogamAM." - 182 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 57 AvuM viparIta jJAna jyAre uddabhave che jIvane, tyAre kAMI paNa bhAva te upayoga zuddhAtmA kare." -183 5. pravacanasAra gAthA 68mAM kahe che - nizcayathI huM AtmA eka chuM, huM deha nathI, huM mana nathI, huM vacana nathI. huM mana, vacana, kAyAnuM kAraNa paNa nathI. huM eno kartA nathI. huM karAvanAra nathI. enA karanArano anumodanAra nathI. niyamasAra gAthA 38mAM kahe che - nigraMtha che, niSkAma che, ni:krodha, jIva nirmAna che, ni:zalya, tema nirAga, nirmada, sarva doSa vimukta che." 7. AtmA pote ja AtmAno sAco guru che; kAraNa ke potAnAmAM ja potAnuM hita karavAnI IcchA udbhave che-pote ja potAnA hitane jANe che, pote ja potAne hita sAdhanamAM preraNA kare che. sahaja AtmasvarUpa parama guru 8. je paramAtmA che tevo ja huM chuM, je huM chuM te ja paramAtmAnuM svarUpa che. tethI huM mArI potAnI upAsanA karuM chuM, koI bIjAnI huM upAsanA karato nathI. 9. A jIva anAdi anaMta che, svabhAvathI nizcala che. svAnubhava gamya che, pragaTa che, caitanyarUpa che, potAnA ja pUrNa udyota svarUpa che. * 10. AtmA ja samyagdarzana che, samyajJAna che, samyaccAritra che ema jANo. AtmA ja saMyama, zIla, tapa ane paccakhANa che. 11. huM naya-nikSepa-pramANa Adi vikalpothI rahita parama zAMta chuM, huM eka caitanyarUpa prakAza chuM, huM zuddhAtmAnubhavathI ja anubhava karavA yogya chuM. 12. je je vastu ke avasthA paranA (karmanA) saMyogathI Ave che te sarvamArAthI bhinna che; te sarvane tyAgavAthI ja huM mukta chuM evI mArI samajaNabuddhi satya che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 58 mokSamArganI sAdhanA 1. sAdhanAnomaH 1. sAdhanAno artha che dhIrajapUrvaka abhyAsa karavo. 2. abhyAsa karavAthI pravRtti ane ruci sahaja parivartana pAme che. 3. gRhastha dazAmAM che, to tyAM rahIne paNa potAnI bhAvanA vardhamAna karatAM rahI zakti vRddhino abhyAsa karavo jarUrI che. 4. bAhya ADaMbarathI dUra rahI, aMtaraMga abhyAsa karavAno che. temAM gRhasthane yogya saMvara tattvano samAveza thAya che. 5. A abhyAsamAM abhiprAya, sthiti ane zaktine cakAsavAnI AvazyakatA che. 6. prathama sAdhake potAnA abhiprAyamAM parivartana lAvavuM Avazyaka che. 7. tyAra pachI potAnI paristhiti anusAra yathAzakti sAdhanA karavI joIe. temAM zaktine gopavavI nahi ke zaktithI adhika mAtrAmAM tyAgAdimAM pravRtta thavuM nahi. jIvananI paristhiti pramANe samatulA rAkhIne mArga grahaNa karavo. samatulA na baLavatAM atikAma kare to sAdhaka AgaLa vadhI zakato nathI. 9. sAdhaka potAnI prakRtti, zakti ane sthiti anusAra vividharUpe sAdhanAno prAraMbha karI zake che. temAM.... 10. devapUjA, guru upAsanA, satsaMga, svAdhyAya vagere svarUpanI samajaNa mATe che. saMyama, dAna, tapa, tyAga...vagere vairAgyanA abhyAsa mATe che. vikalpa, icchA, Asakti athavA te vastu pratyenuM aMtaraMga mamatva temAM anubhavAtI miThAsa ke rucino tyAga thavo te sAco tyAga che. 2. saMsAranuM mULa mithyAtva cheH 1. potAnA pariNAma sudhAravAno upAya karavo yogya che; mATe sarva prakAranA mithyA bhAva choDI samyagdaSTi thavuM yogya che. kAraNa ke saMsAranuM mULa mithyAtva che. mithyAtva samAna anya koI pApa nathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 2. eka mithyAtva ane tenI sAthe anaMtAnubaMdhIno abhAva thatAM ekatAlIsa karma pravRttiono baMdha to maTI ja jAya che, tathA sthiti aMta:koDAkoDI sAgaranI rahI jAya che ane anubhAga paNa thoDo ja rahI jAya che. thoDA ja kALamAM te mokSapada pAme che. 3. paNa mithyAtvano sadbhAva rahetAM anya aneka upAya karavA chatAM paNa mokSa thato nathI. mATeharakoI upAya vaDe paNa sarvaprakArathI e mithyAtvano nAza karavo yogya che. 4. karma vagere parane lIdhe jIvanA pariNAma bagaDatA-sudharatA nathI, paNa potAnA udyamathI ja pariNAma bagaDe-sudhare che, tethI evo upadeza che ke potAnA pariNAma sudhAravAno udyama karavo yogya che. 5. mATe sarva prakAranA mithyA bhAvo choDI svabhAva sammukha thaIne samyagdaSTi thavuM yogya che. samyagdarzana ja parama hitano upAya che. A 6. samyagdarzana vagara zubha bhAva kare to paNa kalyANa nathI; kema ke saMsAranuM mULa mithyAtva che. 7. mithyAtva jatAM (zuddhopayoga thatAM) jIvanI eTalI zuddha pariNati thaI ke te jIvanI durgatino prazna ja Ubho thato nathI. juo, A samyagdarzanano A pratApa! samyagdarzana thatAM alpakALamAM jIva avazya mokSa pada pAme che. - A upAyathI jIvanuM kalyANa thAya che mATe hara koI upAya vaDe paNa | sarva prakArathI e mithyAtvano nAza karI samyagdarzana pragaTa karavuM yogya che. 3. sAdhakano dhyeya? 1. aMtaramAM zAyakanuM lakSa ane bahAramAM deva-zAstra-gurune hRdayamAM rAkhavA. jJAyakanI samIpamAM jIvana gALavuM, te eka ja dhyeya rAkhavA jevuM che. 2. AtmA ane Asavono bheda karavAno che. Asavo AkuLatArUpa che ane bhagavAna AtmA nirAkuLarUpa che. vibhAva du:kharUpa che, du:khanuM kAraNa che, badhuM duHkhanuM phaLa temAMthI Ave che. AtmA sukharUpa che, sukhanuM kAraNa che, badhuM sukha AtmAmAMthI Ave che. 3. jJAyaka AtmAne jANo kyAre kahevAya? AsravothI (vibhAvathI) nivRtti thAya ane svabhAvamAM pariNati thAya. AnaMdaghana AtmAne pragaTa karavAno che. tenuM dhyeya rAkhavA jevuM che. te tarapha pariNati karavI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4. AtmAno ane vibhAvano svabhAva oLakhIne, tenA bheda pADIne, svamAM ekatva buddhi ane parathI vibhakta buddhi karavA jevI che. 5. paratuM huM karI zakuM chuM ane para mAruM kArya che' evI kartA-karmanI pravRttimAM anAdithI potAne bhUlI gayo che. paNa 'svabhAvanuM pariNamana karanAro te huM ane svabhAva mAruM kArya' ema pariNati pragaTa thAya te muktinuM kAraNa che. AtmA jJAnanuM dhAma-sukhanuM dhAma che tevI pariNati pragaTa karavI. 6. deva-guru-zAstranuM sAnidhya to maLyuM paNa aMtaranuM sAnidhya kema pragaTe te karavA jevuM che, tenI ja samIpatA, adbhutatA lAvavA jevI che. 7. jJAyakanA dhyeyapUrvakanuM jIvana te kharuM jIvana che. huM anAdithI bahAranA padArthone jANuM chuM e bhrama-mithyA mAnyatA che. je jJAna para lakSI che te ajJAna che. mAruM jJAna-jJAyakane ja jANe che. kharekhara to jJAnamAM jJAyaka jaNAya che, jANanAro jaNAya che. A rIte ekatva, mamatva, katRtva, bhokatRtva ane jJeyatvabuddhi kADhavAnI che. 4. sAcI samajaNa ane vratAdino krama : 1. samyagdarzana vagara AtmakalyANano bIjo koI upAya traNa kALa traNa lokamAM nathI. 2. mATe jyAM sudhI samyagdarzananuM svarUpa na samajAya tyAM sudhI eno ja abhyAsa niraMtara karyA karavo. 3. AtmasvabhAvanI sAcI samajaNano ja prayatna karyA karavo. e ja saraLa ane sAco upAya che. 4. svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che te jIvane kSaNe kSaNe mithyAtva bhAva maMda paDato jAya che. 5. koI jIva ema mAne ke ' atyAre ApaNe AtmA samajavAnuM zuM kAma che ? pahelAM rAga ghaTADIne tyAga karavA mAMDo. AtmA na oLakhAya tyAM sudhI vrata vagere karavA, ema karavAthI kyAreka AtmA oLakhAze' - ema mAnanAra mithyAdaSTi che, te mokSamArganA kramanuM ullaMdhana kare che. AtmAne oLakhyA vagara kono tyAga ? ane zenAM vrata ? 6. prathama rAga rahita svabhAvane samajyA vagara yathArthapaNe rAga TaLI ja zake nahi, ane vratAdi hoya ja nahi. hajI jenAmAM AtmabhAna karIne cothuM ja Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 guNasthAna pragaTa karavAnI tAkAta nathI te jIvamAM vratAdi ke je pAMcamA guNasthAne hoya che te pragaTa karavAnI tAkAta kyAMthI Avaze? 7. ApaNAthI vrata-tapa thAya paNa sAcI samajaNa na thaI zake ema je mAne che tene AtmasvabhAvanI aruci che ane zubha rAganI ruci che, te mithyAdaSTi che. AtmajJAna vinA zubha bhAva kare to paNa dharma nathI, kema ke zubha rAga karavo te dharmano upAya nathI. 8. mATe jyAM sudhI vikAra rahita svabhAvanuM bhAna na thAya tyAM sudhI samajaNano ja prayatna karyA karavo, paraMtu zubha rAga dharmano upAya che ema na mAnavuM. zubha rAga karatAM karatAM dharma pragaTe - zuddha bhAva thAya ema na mAnavuM. che. adhyAtma upadeza: 1. adhyAtma upadezamAM AtmAnuM svarUpa samajavAnI ja vAta mukhya che. je svarUpa samajyA vinA, pAmo du:kha anaMta...svarUpanI samajaNa eTale samyagdarzana karavAnI vAta ja che. ane 2. jeo AtmAnuM svarUpa samajavA rokANA che temane kaSAyanI maMdatA, sAcA deva-zAstra-gurunuM bahumAna, kuvAdine na mAnavA, brahmacaryano raMga ane svAdhyAya vagereno zubha bhAva Ave ja che. 3. jagatanI paMcAtanuM pApa choDIne A ekalA AtmAnI vAta sAMbhaLe che, te samajavA rokAya che temAM jijJAsA keTalI che? kaSAyanI maMdatA keTalI che? A badho zubha rAgarUpa vyavahAra ja che. 4. AtmAnuM svarUpa samajavAnI ruci thaI ane temAM rokAyo teTale aMze zuM saMsAra pratyeno vairAgya na Avyo? 5. sat samajavA icchatA jijJAsune satanuM bahumAna ane satanA nimitta tarIke deva-guru-zAstranuM apAra bahumAna hoya che. A rIte zubha rAga bhakita, kaSAyanI maMdatA, vairAgya ityAdi vyavahAra hoya che. 6. paraMtu AtmAnuM zuddha svarUpa samajavAnI mukhyatAmAM te vyavahArane gauNa karavAmAM Ave che. jo jijJAsAthI A mArgane barAbara samaje to satyano mArga sIdho saTa samyagdarzanapUrvaka kevaLajJAna ne mokSa ja che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. sata taraphanI yathArtha jijJAsA ane samAM arpaNatA te sat svarUpa pAmavAno svataMtra upAya che; AmAM parAdhInatA nathI. temaja buddhine gIravI mUkavA jevI vAta nathI. Agraha choDIne AtmAnI darakArathI pote samajavA mAge to pote ja sat svarUpa che temAM abheda thAya. jo zubha rAgamAM harakha ane hoMza karaze to te zubha rAgamAM ja aTakI jaze. paNa svabhAvanI ruci karIne temAM DhaLI zakaze nahi, eTale ke mithyAtva TaLaze nahi. jenAthI mithyAtvana TaLe ane saMsArano aMta na Ave tevo upAya zuM kAmano ? 9. zuddhAtma svabhAvane nizcaya vaDe jANavAthI ja samyagdarzana pragaTe che ane samyagdarzanathI ja anAdinA saMsArano aMta Ave che. 10. nizcayane jANyA vagara vyavahArane paNa yathArthapaNe oLakhI zakAze nahi. 11. asaMga tattvano abhyAsa karavo, satyanuM zravaNa karavuM temaja pratipAdana karavuM te che to zubharAgarUpa vyavahAra ja. laukika zubha rAga karatAM sat, pratyeno A rAga judA prakArano che. te lokottara puNyanuM kArya che. 12. sAdhakane zubha rAga hoya che teno niSedha karavAmAM Avato nathI, paraMtu te rAgane muktinA kAraNa tarIke mAnavAno niSedha jJAnIo kare che. rAga mArA Atma svabhAvane madadagAra nathI, ema rAga rahita svabhAvanI barAbara daDha ruci ane pratIti karavI te ja muktino mArga che. 13. he bhAI ! zubha rAga hovA chatAM tuM tArA AtmA mATe ema mAne ke huM zuddha caitanya jJAtA zAMti svarUpa chuM, A rAga che te mArAmAM rahevA mATe che nahi, te vikAra che. mAruM svarUpa nathI. Ama samajI rAgano Adara choDa ane AtmAnI daDha ruci karIne abhedasvabhAva tarapha DhaLa. Ama karavAthI samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTa thaIne mokSa thaze ane baMdha bhAva chUTI jaze. 14. aho ! ajJAnIne caitanyanA vItarAgI svabhAvanuM ane vItarAgI samyagdarzananuM mAhAsya nathI AvatuM. paNa paMca mahAvratAdi rAganuM mAhAbhya Ave che ! vItarAgI svabhAvanI ruci tathA bharosA vagara paMca mahAvratano rAga karyo temAM AtmAne zuM phaLa? Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 15. prathama to, paMca mahAvratanA rAgathI AtmAne lAbha mAnavo te ja mithyAtva che, ane te mahA pApa che. 16. zubha rAga che te pote AkuLatA che, tenuM abhimAna karIne ajJAnI mithyAtvane daDha kare che, ane te zubha rAganA phaLarUpe jaDano saMyoga Ave che. kyAreya paNa te rAga vaDe AtmAne lAbha thato nathI. A vAta barAbara dhyAna rAkhavI. 17. chatAM prathama bhUmikAmAM deva-zAstra-gurunI oLakhANapUrvaka temanuM bahumAna, bhakti, jJAnIono samAgama, vairAgya ityAdi zubha rAga Ave che. jJAnInI bhUmikAmAM paNa te hoya che. 18. he jIva! jo tame AtmakalyANa cAhatA ho to svata: zuddha ane samasta prakAre paripUrNa Atma svabhAvanI ruci ane vizvAsa karo, tenuM ja lakSa ane Azraya karo. kema ke sukha svAdhIna svabhAvamAM che. para dravyo tamane sukha ke du:kha devAmAM samartha nathI. potAnA doSathI parAzraya vaDe akalyANa karI rahyA cho. 19. svadravyamAM jJAna-zraddhAna tathA sthiratA karo e ja muktino mArga che. sva dravyamAM be paDakhAM che. eka to trikALI zuddha svata: paripUrNa nirapekSa svabhAva che ane bIje kSaNika vartamAna vartatI vikArI hAlata che. paryAya pote asthira che, tethI tenA lakSe pUrNatAnI pratItirUpa samyagdarzana nahi pragaTe. paNa je trikALI svabhAva che te sadA zuddha che, paripUrNa che ane vartamAnamAM paNa prakAzamAna che, tethI tenA Azraye pUrNatAnI pratItirUpa samyagdarzana pragaTa thaze. 20. e samyagdarzana pote kalyANa svarUpa che ane te ja sarva kalyANanuM mULa che. jJAnIo samyagdarzanane kalyANanI mUrti' kahe che. mATe he jIva! tame sarva prathama samyagdarzana pragaTa karavAno abhyAsa karo. 6. mithyAtva: pra. : mithyAtvane sauthI moTAmAM moTuM pApa zA mATe kahyuM? u. : mithyAtva eTale UMdhI mAnyatA, khoTI samajaNa. jIva paranuM karI zake ane puNyathI dharma thAya ema jeNe mAnyuM tene te UdhI mAnyatAthI ekeka kSaNamAM anaMtu pApa thAya che. te kaI rIte te kahe che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 1. puNyathI dharma thAya ane jIva bIjAnuM karI zake ema jeNe mAnyuM che teNe puNyathI dharma na thAya ane jIva paranuM kAMI na karI zake ema kahenArA khoTA che ema paNa mAnyuM che; arthAt puNyathI dharma na thAya ane jIva paranuM na kare ema kahenArA traNe kALanA anaMta tIrthaMkaro, kevaLI bhagavaMto, bhAva liMgI saMta munio, samyagdaSTi jJAnIo-badhAyane teNe eka kSaNamAM khoTA mAnyA che. A rIte mithyAtvanA eka samayamAM UMdhA vIryamAM anaMta sat nakAranuM mahA pApa che. 2. vaLI jema huM -jIva- parano ane puNya-pApano kartA chuM tema jagatanA sarva jIvo paNa sadAkALa para vastunA ane puNya-pAparUpa vikAranA kartA che ema paNa mithyAdaSTi jIvanA abhiprAyamAM AvyuM. e rIte UdhI mAnyatAthI teNe jagatanA badhA jIvone paranA kartA ane vikAranA dhaNI TharAvyA, eTale ke badhA ja jIvonA zuddha avikAra svarUpanuM potAnA UdhA abhiprAya vaDe khUna karyuM, ane e rIte potAnI UMdhI mAnyatA ja mahA hiMsaka bhAva che tathA te ja moTAmAM moTuM pApa che. trikALI satno eka samaya mATe paNa anAdara te ja sauthI moTuM pApa che. 3. vaLI eka jIva bIjAnuM karI zake eTale ke bIjA jIvo mAruM kArya kare ane huM bIjA badhA jIvonuM kArya karuM ema mithyAtvI jIva mAne che, tethI jagatanA badhA jIvo ekabIjAnA oziyALA parAdhIna che ema teNe mAnyuM. jyAre jagatano dareka dravya svataMtra, svAdhIna ane potAnuM kArya karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che e satno nakAra thayo. A UdhI mAnyatA mahA UMdhI dRSTinuM sauthI moTuM pApa che. zrI paramAtmA prakAzamAM kahyuM che ke samyaktva sahita narakavAsa paNa bhalo che. paraMtu mithyAtva sahita svargavAsa paNa bUro che. AthI nakkI thAya che ke je bhAve naraka maLe che te azubha bhAva karatAM paNa mithyAtvanuM pApa ghaNuM ja moTuM che. Ama samajIne jIvoe sarvathI pahelAM sAcI samajaNa vaDe mithyAtvanuM moTuM pApa TALavAno ane samyagdarzana prApta karavAno upAya karavo joIe. du:khanI nivRtti sarva jIva icche che, ane du:kha jenAthI janma pAme che evA rAga-dveSa ane ajJAnAdidoSonI nivRtti vinA, thavI saMbhavatI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAnathI ja thAya che bIjI koI rIte saMbhava nathI. AgamanI AjJA jyAM sudhI abhiprAyamAM aMza mAtra zubha rAganuM avalaMbana rahe tyAM sudhI saMsAra vRkSanuM mULiyuM evuM ne evuM rahe che. pApa choDIne ajJAnapUrvaka vrata-tapa-dayAzIla-pUjA vagere zubha bhAvo bhUtakALamAM anaMtavAra karI cUkyo che, paNa tenAthI bhava bhramaNano aMta na Avyo. rAganA AzrayanI buddhi na chUTI tethI saMsAramAM ja rakhaDyo. are bhAI! eka kSaNika puNyavRttine khAtara tuM AkhA mokSamArgane veMcI rahyo che ! kSaNika puNyanI mIThAsa ADe tuM AkhA nija cidAnaMda tattvano Azraya choDI de che. rAganI mIThAsa ADe tuM AkhA mokSamArgane choDI rahyo che ne saMsAramArgane AdarI rahyo che, to tArI mUrkhAInuM zuM kahevuM? bApu! mokSanI icchAthI te jyAre dIkSA lIdhI hatI tyAre zuddhAtmAnA anubhavarUpa sAmAyikanI pratijJA karI hatI, paraMtu tuM to zubha rAganA anubhavamAM ja aTakI gayo, rAgathI bhinna caitanyanI teM zraddhA paNa na karI; mokSanA sAdhanarUpa sAcI sAmAyikane te oLakhI paNa nahi. cidAnaMda svabhAvanA zraddhA-jJAna-anubhavarUpa sAmAyika mokSanuM kAraNa che eno svIkAra jeo nathI karatA teo rAganA anubhavane ja mokSanuM kAraNa mAnI temAM aTake che. caitanya svabhAvano puruSArtha temane jAgyo nathI. jeo vyavahAre ahaMta bhagavAnanA mArgane ja mAne che, bhagavAne kahela utpAda-vyaya-dhruvarUpa vastu tathA nava tattvo vagerene vyavahAre barAbara mAne che paNa aMtaramAM rAga ane caitanyanI bhinnatAnuM jJAna karatA nathI ne sthUla lakSapaNe zubharAgamAM ja aTakI jAya che. mokSato jJAna vaDepamAyache, puNya vaDe nahi. jJAna svabhAvano Azraya karI jJAnapaNe pariNamavuM te ja mokSanuM kAraNa che. jeo aMtarmukha thaIne jJAna svabhAvano Azraya kare che teo ja mukti pAme che, mATe jJAna svabhAvano Azraya karI jJAnarUpe pariNamavuM te ja AgamanI AjJA che. 8. mithyA abhiprAyanuM svarUpa 1. eka samayanI paryAyamAM ja vedana Ave che. zaktimAM to vedana nathI. tethI A vedana ja prasiddha hovAthI tene ja ajJAnI "AtmA mAnI le che. kharekhara to AtmA kSaNika paryAyamAM jato ja nathI, evo ne evo ja trikALa rahe che. temAM ahaMpaNuM thayA vinA sukha zAMti thaI zakatI nathI. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. potAnuM sukha joyuM nathI. tethI konI sAthe meLave ke A deva, guru Azrita vRtti paNa du:kha che, ema jANe ! tethI (ajJAnIe) ekAMta du:khane ekAMta sukha mAnI lIdhuM che. 3. nizcayAbhAsanA niSedha mATe jyAre ema kahevAmAM Ave che ke sAMbhaLavAnA bhAva to gaNadharane paNa Ave che-adhyayanano bhAva to munione paNa Ave che-vagere kathana Ave che. temAM ajJAnIne vahevArapakSanI puSTi thaI jAya che ane nizcayAbhAsa thaI javAno Dara (bhaya) lAge che, tethI nizcaya upara joradai zakato nathI. ane vahevAramAM kheMcAI jAya che-rAgamAM Adara bhAva rahI jAya che. 4. abhiprAyamAM jarAka jeTalI bhUla te paNa pUrI bhUla che. paryAya dhyAna karavAvALI che ane huM to dhyAnano viSayabhUta chuM. paryAya mAruM dhyAna kare che. huM dhyAna karavAvALo nathI. huM dhyAna karuM te vAtamAM ane huM dhyAna karavAvALo nathI - huM te dhyAnano viSaya chuM e vAtamAM thoDo phera lAge che, paraMtu rAta-divasa jeTalo moTo phera che. ekamAM paryAyadaSTi rahe che, bIjAmAM dravyadaSTi thAya che eTalo moTo phera che. 5. sAMbhaLavA vagereno bhAva jJAnIne-gaNadharane paNa Ave che to ApaNane kema na Ave? evI vAtonA avalaMbanathI ajJAnI jIva evA evA parAzrita bhAvanI puSTi kare che. (munine) vikalpa aMza kSaNa pUrato Ave che tyAre kahe che ke AkAza vagerethI paNa guru mahAna che. gurunI mahAnatAmAM AkAza to rAinA dANA samAna che. to evuM sAMbhaLIne vyavahAranA pakSavALo jIva tyAM coMTI jAya che ke eTalA mahAna che to huM vinayAdimAM barAbara rahuM, nahi to nizcayAbhAsI thaI jaIza. paraMtu bhAI ! nizcaya guru to potAno AtmA che, te paDyo rahyo !! sahaja Atma svarUpa parama guru! 7. deva-guru-zAstra pratyenI je macaka che (zubha bhAva che) te paNa nukasAna ja che. temAM jIva lAbha mAnI bese che. kahe che ke nimittathI lAbha thato nathI, paraMtu abhiprAya to lAbhano ja karI rAkhyo che. tethI tyAMthI potAnI tarapha Avato ja nathI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 8. zAstramAM jJAna karavAnuM kahyuM to keTalAka loko ciMtavanamAM ja rokAI gayA ane puruSArtha karavAnuM kahyuM to vikalpamAM ja rokAI gayA. 9. pariNAmanI maryAdA dekhatA rahevAthI apariNAmInuM jora chUTI jAya che. apariNAmInA joramAM pariNAmanuM jJAna sahaja rahe che. 10. AnI to jarUrIAta che ne, tenI to jarUrIAta che ne! (evo bhAva ajJAnIne rahe che) are bhAI! pahelAM huM ajarUrIyAtavALo chuM te to nirNaya karo ! 11. paryAyane sva sanmukha karuM-aMtaramAM vALuM aMtaramAM DhALuM, evI evI paryAyanA kartApaNAnI sUkSma bhrAMti jIvane rahI jAya che. paryAyanuM mukha badalavuM che, te apekSAe te vAta sAcI che, paraMtu dhruva upara besatAM ja te sva sanmukhapaNuM sahaja thAya che. 12. "rAgane zAnanuM zreya to banAvavuM ne?' e prazna UThe che. to tenuM samAdhAna e che ke rAgane jJAnanuM zeya banAvavA jAya che te daSTi ja jUThI che. svayaMne zeya banAvyo, to rAga temAM (judo) jaNAya ja che. rAgane joya zuM banAvavuM che ? 9. koI paNa rIte Atma anubhava karaH dehathI bhinna caitanya svabhAve zobhI rahelo evo tAro AtmA saMto tane dekhADe che, te dekhIne he jIva! tuM prasanna thA... AnaMdita thA...! ' re bhAI! tuM koI paNa rIte tattvano kautuhalI thA. hitanI zikhAmaNa ApatA AcAryadava kahe che ke he bhAI! game tema karIne tuM tattvano jijJAsu thA ne dehathI bhinna AtmAno anubhava kara. deha sAthe tAre ekatA nathI paNa bhinnatA che, tAro caitanyano vilAsa dehathI judo che, mATe tArA upayogane deha taraphathI khaseDIne aMtaramAM vALa. paramAM tAruM nAstitva che, mATe tArA upayogane ghara taraphathI pAcho vALa. tArA upayoga svarUpa AtmAmAM paranI pratikULatA nathI, tethI maraNa jeTaluM kaSTa Ave to paNa tenI daSTi choDIne aMtaramAM jIvatA caitanya svarUpanI daSTi kara. marIne paNa tuM AtmAno anubhava kara. je jIva dehane, karmane tathA rAgane ja AtmAnuM svarUpa mAne che te mUDha che, ajJAnI che, puruSArthahIna che. parane ja AtmA mAnIne te AtmAnA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthane hArI beTho che. re pazu jevA mUDha ! tuM samaja re samaja! bhedajJAna karIne tArA AtmAne parathI judo jANa, rAgathI judA caitanyano svAda le. bhAI ! jaDanI kriyAmAM tAro svabhAva gotavo mUkI de. A caitanya tAro svabhAva che, te koI divasa jaDa thayo nathI. jaDa ane caitanya e baMne dravyanA bhAgalA pADIne huM tane kahuM chuM ke A caitanya dravya ja tAruM che. mATe have jaDathI bhinna tArA zuddha caitanya dravyane (tattvane) jANIne tuM sarva prakAre prasanna thA....! ajJAnInuM ajJAna kema TaLe ne tene caitanyanA sukhano anubhava kema thAya te mATe AcAryadeva upadeza Ape che, "he vatsa! A jaDadeha sAthe ekamekapaNuM tane zobhe che? nA, nA, tuM to caitanya cho, mATe jaDathI judo thA. dehano paDozI thaIne tenAthI bhinna tArA caitanyane dekha. duniyAnI darakAra choDIne tArA caitanyane dekha. jo tuM duniyAnI anukULatA ke pratikULatA jovA zekAIza to tArA cetana bhagavAnane tuM nahi joI zake. mATe duniyAnuM lakSa choDI tenAthI ekalo paDI aMtaramAM tArA cetanyane jo. aMtarmukha thatAM ja tane khabara paDaze ke caitanyano kevo adabhUta vilAsa che. A rIte anAdinI ekatva ane mamatva buddhi choDAve che. huM paranuM karI zakuM ane para mAruM karI zake evI kabuddhithI, he jIva, anAdi kALathI tArA zuddha svabhAvane teM tirobhUta karI nAkhyo che ane du:khano anubhava karI rahyo che. to A tArI kabuddhi kADhI akartA dravya svabhAvano Azraya karI sukhano anubhava kara. tevI ja rIte jagatanA koI paNa padArthane tuM bhogavI zakato nathI chatAM tArI bhokatRtva buddhithI tuM ema mAnI beTho che ke huM badhA ja padArthone bhogavuM chuM e tAro bhrama che. te mAtra tArA e padArtho taraphanA rAgane bhogave che ke je du:khakAraka che. mATe tArI e bhokatRtva buddhi choDI sukhano anubhava kara ! ' ane chevaTe tArI jagatanA padArthono jANavAnA lobhanI icchA, tArI yatvabuddhi tArA duHkhanuM kAraNa che e jANI ene choDa ane tArA AtmAne, tane potAne jANa! tane potAne jANavAthI tane atIndriya AnaMdano anubhava thaze! 2. AtmAnuM hita eka mokSa ja che. 1. AtmAnuM parama hita mokSa ja che. svataMtra paripUrNa zuddha dazA pragaTa karavI te ja AtmAnuM parama hita che. mATe teno upAya karavo kartavya che. 2. AtmAnA zraddhA jJAna ne ramaNatA e eka ja kartavya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 3. mokSa ja hita che evA nirNaya vinA samyagdarzana-jJAna-cAritrano upAya karI zake nahi. 4. AtmAnuM hita mokSa ja che, anya nathI. evo nizcaya kevI rIte thAya ? AtmAmAM aneka prakAre guNanI avasthA thAya che temAM anya game te avasthA hoya tethI kAMI bagADa-sudhAra nathI paraMtu du:khathI bagADa che ne sukhathI sudhAra che. sukhane jIvo icche che paNa sukhanA kAraNane icchato nathI ne du:khane icchato nathI paNa du:khanA hetumAM niraMtara racyo pacyo rahe che. anAdi kALathI vikAranA du:kha bhogavI rahyo che to paNa AtmA zuddha cidAnaMda che tenI ruci karato nathI. AtmAne hitane nahi mAnatA bahAramAM mokSamArga mAne che. aMtaramAM AnaMda che tenI ruci karato nathI. jenA nimittathI du:kha thAya tene dUra karavA mAge ne jenA nimittathI sukha thatuM jANe tene rAkhavAno upAya kare che. paNa sukha kyAM che te tathA sukhanA upAyanI khabara nathI. aMtaramAM sukha che evI sattAnI kabUlAta nathI ne vyavahAranI ruci kare che tene paNa sukhanA sAcA upAyanI khabara nathI. koI paNa bhoge sukha levA mathe che. sukhanI sattA kabUle che, tenA upAyo paNa kabUle che paNa sAcA upAyanI khabara nathI. AtmAno svabhAva sukha che. jema jJAnaguNa vizeSa che tema sukha guNa paNa jIvano vizeSa guNa che. te sukha guNa dravyamAM vyApaka che, te asaMkhya pradezamAM ne sarva hAlatamAM rahe che. du:kha vakhate sukhanI ulaTI avasthA che. sukha aMtaramAM vyApI raheluM che evI aMtara pratIti vinA sukha thAya nahi. AtmA arUpI cidghana che; tenI kabUlAta vinA upAyo nirarthaka che. vaLI jIva badhuM sahana kare che paNa du:khane sahana karI zakato nathI. mATe sukhanI hayAtI kabUla kare che. pUrNa sukha mokSamAM che ne mokSa dravyanA AdhAre che Ama yathArtha jANavuM joIe. loko anukULa saMyogamAM sukha mAne che ane pratikULa saMyogamAM du:kha mAne che paNa te sukha-du:kha nathI. AkuLatA du:khanuM lakSaNa che. AkuLatA rahita svabhAvanI khabara nathI ne parathI AkuLatA maTADavA mAge che te sAco upAya nathI. AtmAnA avalaMbane pUrNa sukhano utpAda thavo ne sarva du:khano nAza thavo te parama hitarUpa che. paranA avalaMbane sukha nathI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe para uparanuM lakSa choDa ne svabhAva para lakSa kara to AkuLatA maTe. sukha mATe zuddha caitanya svabhAvanI pratIti karavI paDaze. saMyogo du:kha nathI, karmamAM du:kha nathI, dravya-guNamAM du:kha nathI, AtmAnI avasthAmAM du:kha che. A nakkI karavuM joIe, duHkha na thAya, AkuLatA na thAya e ja sukha che. "huM AtmA jJAnAnaMda chuM. mArI astimAM badhA padArthonI nAsti che." tethI paranA AdhAre sukha-dukha nathI evA nirNayamAM ja sukha che. vaLI koI para vastu anukULa che ne koI pratikULa che evI mAnyatAthI AkuLatA thAya che. UMdhI mAnyatA vaDe anerAM padArthone anerA anerA rUpe pariNamAvavA mAMge che paNa anaMtA padArthono huM jJAtA chuM e vAta besatI nathI. mAro jJAna svabhAva anaMtA padArthone jANavAno che, koI paNa para padArthane palaTAvavAno mAro adhikAra nathI. A eka ja AkuLatA maTADavAno upAya che. mATe parane palaTAvavA te AkuLatA maTavAno upAya nathI paNa sva lakSa kare ne parano jJAtA rahe to AkuLatA maTe. AtmA sivAya para dravyamAM tAro bIlakula adhikAra nathI. parathI bhedajJAna karI svanI rucikara, parama tAro adhikAra nathI, parano tArAmAM adhikAra nathI. AtmAnI rucine lInatA karatAM paranI ruci ne Asakti chUTI zake che. parane sukhI-du:khI karI zakuM evI kartutvabuddhi-evI bhrAMti jIva kare che. temAM moha karma nimitta che. paranI avasthA koI karI zake nahi ne paranI avasthA koI aTakAvI zake nahi, paranuM karI zake che ema mAnanAra mithyAtvI che. para lakSe thatI AkuLatA upAdhi bhAva che, te maTADI zakAya che. para vastunI avasthA pharI zakaze nahi. A badhAno sAra e ja che ke tattvano yathArtha nirNaya kara. huM jJAnAnaMda svabhAvI AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM." AvA cidAnaMdasvabhAvano nirNaya thatAM ane emAM lInatA thatAM AkuLatA dUra thAya che ne sukha prApta thAya che. AtmAnuM hita sukha che. moha, rAga, dveSa rAkhavo hitakArI nathI. rAgano abhAva karavo hitakArI che te ja mokSanI paryAyanI prAptinuM kAraNa che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpe mokSamArga pahelAM samyapha puruSArtha vaDe Atma svarUpane jANo, tenI ja pratIti-ruci-zraddhA ne mahimA karo'. sauthI prathama samyagdarzana-samyajJAna jarUrI che. prathama darzana mohanIya haNAya - bodhathI, pachI cAritra mohanIya haNAya - vItarAgatAthI. " sauthI prathama mithyAtva-moTuM pApa-aparimita javuM joIe-pachI bIjA nAnA maryAdIta pApa jAya. svarUpanuM apamAna e ja moTuM pApa che. A mithyAtvajavA mATe sauthI prathama - "tatvano yathArtha nirNaya thavo joIe." "vastunuM svarUpa jevuM vItarAga-arIhaMta prabhue kahyuM che evuM jANavuM mAnavuM e ja samyagdarzana che, e ja samazAna che." tattvano nirNaya karavA 1. tattvanI ruci thavI joIe. 2. tattvano abhyAsa karavo joIe. (satsaMga ane svAdhyAya) 3. tattvanI samajaNa - yathArtha samajaNa. 4. tattvano yathArtha nirNaya. 5. vastunA dravya-guNa-paryAya jema che tema yathArtha jANavA. A ja vItarAga vijJAna che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. . , nizcaya samyagdarzanaH para padArthothI trikALa judA evA nija AtmAno aTala vizvAsa karavo te nizcaya samyagdarzana che. nizcaya samajJAna AtmAne para vastuothI judo jANavo (jJAna karavuM) te nizcaya samyajJAna che. nizcaya saccAritra para dravyonuM AlaMbana choDIne AtmasvarUpamAM ekAgratAthI magna thavuM te nizcaya samyaphacAritra (yathArtha AcaraNa) kahevAya che. bhAI ! tAre samyaka dekhavuM hoya to bhagavAna svarUpa tuM cho teno svIkAra kara. 'tattvano yathArtha nirNaya kara.' Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jJAnI AtmAne para vastuothI judo jAgI yathArtha nizcaya karavAvALo aMtarAtmA kahevAya che. zuddhopayogI AtmadhyAnI muni uttama aMtarAtmA che. je nizcaya samyagdarzanAdi sahita che, traNa kaSAyanI cokaDI rahita che, zuddhopayogarUpa munidharmane aMgIkAra karI aMtaraMgamAM e zuddhopayoga vaDe potAne anubhave che. evI aMtaraMga dazA sahita muni uttama aMtarAtmA che. samyagdaSTi zrAvaka te madhyama aMtarAtmA che. samyagdaSTi jIva te jadhanya aMtarAtmA che. bAkI badhA jIva mithyAdaSTi bahirAtmA che. zuddhAtmAne Azrita samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa zuddha bhAva te ja saMvara che. nizcaya samyagdarzana thatAM saMvara-nirjarA zarU thAya che. te pahelA Asrava ane baMdha ja che. AtmasvarUpano yathArtha nirNaya thavAthI je aMdara pariNati cAlI rahI che te zuddha pariNati che. akhaMDAnaMda nija zuddhAtmAnA lakSanA baLathI aMze zuddhinI vRddhi thavI ane azuddhinI aMze hAnI thavI te bhAva nirjarA che. te kSaNe karmonuM kharI javuM te dravya nirjarA che. zuddhopayoga : zubha ane azubha rAga-dveSanI pariNatithI rahita (zuddha pariNati sahita) samyagdarzana-jJAna sahita cAritranI sthiratA te zuddhopayoga che. samyagdarzana : zraddhA guNano zuddha paryAya che. tenuM lakSaNa viparIta abhiprAya rahita tattva zraddhAna che. samyajJAna : jJAna guNano zuddha paryAya che. tenuM lakSaNa saMzayAdi doSa rahita sva-parano yathArthapaNe nirNaya che. samyagdarzana ane samyajJAna baMne eka sAthe pragaTe che. baMne judA judA guNanA paryAyo che. samyagdarzana nimitta kAraNa che ane samyajJAna naimittika kArya che. jema ke dipaka kAraNa che ane prakAza kArya che. zraddhA guNa kone kahe che ? je guNanI nirmaLa dazA pragaTa thavAthI potAnA zuddha AtmAno pratibhAsa (yathArtha pratIti) thAya tene zraddhA (samyaktva) kahe che. nizcayanA be bheda che. eka savikalpa ane bIjo nirvikalpa. potAnA Azraye je vikalpa UThe che - 'huM zuddha chuM, vijJAnadhana chuM' ItyAdi te savikalpa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 nizcaya che ane te Asrava che. baMdhanuM kAraNa che. ane pote je vikalpa rahita nirvikalpa cIja che enuM nirvikalpa tadrupa aMtaramagna pariNamana thAya te nirvikalpa nizcaya che ane te ja mokSanuM kAraNa che. zloka 23 (niyamasAra) : "dazi-jJapti-vRttisvarUpa (darzana-jJAna-cAritrarUpe pariNamatuM) evuM je eka ja caitanya sAmAnyarUpa nija Atma tattva te mokSecchuono (mokSano) mArga che. A mArga vinA mokSa nathI.'' 'daza....' arthAt samyagdarzana. eTale zuM ? bhagavAna AtmA saccidAnaMda prabhu aMdara trikALa dhruva pUrNAnaMda svarUpa che, tenI aMtara-anubhavamAM pratIti thavI te samyagdarzana che, ane te dharmano pahelo avayava che. arthAt dharmamAM sauthI pahelAM samyagdarzana pragaTa thAya che. aMdara vastu pote bhagavAna svarUpa (jJAnAnaMdamaya) pUrNa che. temAM ekAgra thatAM . rAgathI nirapekSa-rAganI apekSA vinA ja-nirvikalpa samyagdarzana pragaTa thAya che. tene ahIM vItarAga mArgamAM - 'daza' arthAt dharmanI pahelI kriyA kahevAmAM Avela che. 'mi....' jJapti eTale jANavuM te, jJAna. aMtaranA nija trikALI bhagavAna svarUpa AtmAmAM ekAgra thatAM AtmAzrita je sva saMvedanarUpa samyagnAna pragaTe tene ahIM jJAna kahevAmAM Ave che. bhAI ! ekaluM zAstranuM bhaNatara e kAMI jJAna nathI. sva saMvedana eTale sukhAdi aMtaraMga viSayonuM jJAna. bhagavAna kevaLInA mArgamAM jJAna to ene kahIe ke je sva Azrita hoya ane svarUpa sanmukha thatAM aMtaramAMthI pragaTa thayuM hoya. aMdara zuddha caitanyamaya dhruva AtmasvarUpamAM sahaja jJAnanI jyota niraMtara jhaLahaLe che. to temAM ekAgra thatAM aMtaramAMthI je jJAnano kaNa jAge tene jJAna-samyajJAna kahe che. te mokSamArgano eka avayava che. 'vRtti....' vRtti arthAt pariNati, cAritra. aMdara cidAnaMda bhagavAna AtmAnA anubhavamAM, AnaMdanA svAda sahita sva svarUpanI pratIti thavI te samyagdarzana che, tenuM jJAna te jJAna che, ane temAM-nijAnaMda svarUpamAM lInatAramaNatA thavI te cAritra che. aMtara-ekAgratA ne aMtara-lInatA vinA cAritra kevuM ? mAtra zarIranA ane rAganI kriyAmAM cAritra mAne te mithyA bhAva che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 74 atIndriya AnaMdanuM dhAma cidAnaMda prabhu AtmA che. tenA zraddhAna-jJAna arthAt samyagdarzana-jJAna thayA pachI te svarUpamAM ja caravuM-ramavuM-jAmI javuM ne tyAM lIna-sthira thaI javuM tene traNa lokanA nAtha kevaLI paramAtmA cAritra kahe che. samyagdarzana-jJAnapUrvaka AvuM cAritra te mokSanuM kAraNa che. - samyagdarzana, samyajJAna ne samyakyAritranI nirvikArI nirdoSa dazArUpe bhagavAna AtmA-Atmatattva A rIte pariName che. aMdara je eka caitanya.. caitanya... caitanya....evuM caitanya sAmAnya svarUpa, jJAnAnaMdasvarUpa, bhagavAna svarUpa nija Atmatattva che te samyagdarzana-jJAna-cAritra rUpe pariName che. bhagavAna AtmA AnaMdanuM dhAma prabhu pUrNa zuddha che. teno aMtara nirvikalpa anubhava karavo, ne tenI zraddhA karavI te samakita che. tenA AnaMdanA vedanAvALuM samyajJAna te jJAna che. ane svarUpamAM ugra ramaNatA-lInatA karavI te cAritra che. jemAM pracura AnaMdanuM sva saMvedana thAya te cAritra che. evuM je eka ja caitanya sAmAnyarUpa nija Atmatattva che te paryAyarUpa thAya che, sAmAnya paryAyamAM vizeSarUpa thAya che. te ja mokSamArga che. nizcaya ratnatrayaH bhagavAna AtmA jJAna-AnaMda Adi anaMta zaktionuM pUrNa zuddha caitanya daLa che teno Azraya letAM-e nyAye je paryAya pragaTa thAya che te zuddha ratnatraya che ane te mArga che. ahA ! cAlavAno rasto-mArga zuddha ratnatraya che ke je mArge jatAM mArganuM phaLa mokSa-mukita prApta thAya che. AvI alaukika vAta che. sva Azraye je vItarAgI pariNati utpanna thAya che tene ahIM zuddha ratnatrayarUpa mokSamArga kahyo che. A samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa zuddha ratnatraya che e paryAya che. e mokSano mArga che. "mArga mo upAya che ane tenuM phaLa nirvANa che." bhAI! A ja mArga che, ane A mArgathI ja mukti che. bIje koI mArga nathI ane bIjA mArgathI mukti nathI. A samyaka ekAMta che. vyavahAra je rAga che te kAMI mokSamArga nathI. e to bIjo baMdhamArga che. vyavahAra mokSamArga e to upacAra mAtra che, e kAMI vAstavika mokSamArga nathI. bhagavAna AtmajJAnAnaMdano dariyo prabhu aMdara pUrNAnaMdasvarUpathI DolI rahyo che. ahA ! aMtara parama svasvabhAvano Azraya karatAM elaukika lAbha thAya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 ane mokSamArga pragaTa thAya e vAta ajJAnIne besatI nathI. te ema mAne che bIjuM kAMI karIe. paNa are bhAI! tuM bIjuM zuM karI zake che? potAne jANI oLakhI-zraddhAna karI potAmAM karI zake che, ane e ja kartavya che. niyamathI kartavya hoya to A ja che. zuM? samyagdarzana-jJAna-cAritra ja kartavya che. bIjuM kAMI ene kartavya che ja nahi. 2. "svarUpano yathArtha nirNaya 1. yogya mumukSutAnA sarbhAvamAM, mahA maMgalakArI pratyakSa yogarUpa sat samAgamamAM AtmAthI jIva sahaja mAtramAM potAnA jJAyaka svarUpano yathArtha nirNaya karI zake che ke jene lIdhe bhedajJAna thAya ane svAnubhava thAya. 2. svarUpano yathArtha nirNaya kaho, svarUpanuM bhAvabhAsana kaho, Atma svarUpano pratibhAsarUpa nizcaya kaho te sarve ekAI che. A tabakke jIva samyatva sanmukha dazAmAM Ave che. 3. jyAM sudhI nibhrAMta darzananI anubhUtinI dazA pragaTa thatI nathI, jyAM sudhI sarvajJa paramAtmAe kahyo che tevI pUrNa paramAtmA (astitva) potAne aMtaraMgamAM bhAsavAna lAge tyAM sudhI te viSayamAM jijJAsu rahIne, aMtarazodha cAlu rahevI ghaTe che. 4. Atma svarUpano yathArtha nirNaya na thAya tyAM sudhI jijJAsAnI bhUmikA liMbAya che ane te apUrva jijJAsA ja nirNayane laI Ave che. tyAre jijJAsAnuM kArya pUruM thAya che. have jJAnamAM avabhAsita thayela Atma svarUpanI ananya rucipUrvaka puruSArthanI phuraNA cAlu thAya che. 5. bAhya dekhAvanI apekSAe svAdhyAya, pUjA, tapa, tyAga, vrata, dAna, yAtrA, UMdhA abhiprAyanA sadbhAvamAM, AtmAnA lakSa vinAnI te pravRttio prayojanabhUta kArya mATe niSphaLa jAya che. Atma jAgRtinA abhAvapUrvaka te kriyAomAM goThavAI ane UDe UMDe saMtoSAI jAya che ane te anarthanuM kAraNa bane che. yathArtha prakAre nirNaya badalAyo hovAthI anAdi viparIta nirNaya yathAvat rahe che. dharma to dravyanI mukhyatAmAM dravyanA Azraye ja pragaTa thAya che. nizcaya nayanA viSayabhUta dravyane mukhya rAkhavuM joIe. jyAM sudhI azubha pravRttithI dUra rahI, doSa maTADavAnI IcchAthI guNabhAvanAthI bhale jIva zarUAta zani Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kare paNa tyAM paryAya Azrita prayojana mukhya hovAthI-vyavahAranaya pakSano sadbhAva rahe che tyAM sudhI yathArtha nirNaya thaI zakato nathI, tyAM sudhI mithyAtvano tyAga thato nathI. 7. yathArtha svarUpanA nizcayanA abhAvamAM kRtrima prakAre nizcaya nayano pakSa karanArane paNa mithyAtvano abhAva thato nathI. sahaja Atma svarUpane sahajatA sAthe susaMgata che, kRtrima mukhyatA sAthe nahi. A rIte nizcaya nayano paNa ayathArtha pakSa kAryakArI nathI. samyagdarzana ane samajJAnarUpa AtmAnI pragaTa prasiddhi nayapakSa rahita pariNAma svarUpa che te spaSTa che ane te pUrve dravya kRtanA avalaMbane te jJAna svabhAvI AtmAno nirNaya karavAnuM kahyuM che. AtmAnuM lakSaNa jJAna che ane te jJAnalakSaNathI ja AtmAne oLakhI zakAya che.. 9. kharI bhAvanApUrvakanI apUrva aMtara jijJAsAnuM svarUpa barAbara samajI laIe to tattva nirNaya-svarUpano nirNaya saheje thaI jAya che.. 10. kharI jijJAsAnA kALamAM eka evo ajaMpo Ubho thAya che ke kyAMya cena na paDe ane aMdaramAM vRtti svarUpa zodhamAM ja pharyA kare. evA kALamAM pratyakSa jJAnInA yogamAM parama sanA dAtAra pratye atyaMta bahumAna AvavAthI, pUrNa arpaNatA utpanna thavAthI anya sarvaviSayomAM pariNAmo nirapaNAne pAme che ane jJAnanI nirmaLatA thAya che. 11. AvI nirmaLa jJAnanI pradhAnatAmAM jJAna svabhAvI AtmAnI jijJAsu nirNaya kare che tyAre jJAna pote potAnA pUrNa svabhAvanA pragaTa aMza dvArA nija avalokanathI nizcaya kare che. 12. jANana paryAya ane jANana guNa evA lakSaNo vaDe ja AtmAne jANI zakAya che, A eka ja upAya che. 13. jJAna pote potAnA jJAnamAtra svarUpanA avalokanathI nizcaya kare jJAna jJAnanA AdhAre ja che. sAthe sAthe potAnA anaMta sAmarthyano ane AnaMda svarUpano spaSTa pratibhAsa Ave che. 14. eka vAra prasanna cittathI caitanya svabhAva lakSagata thayo eTale te jIva nirvANano ja pAtra che. A ja svabhAva che, ema svabhAva sanmukha ja jera hovAthI te avazya anubhava karavAno ja che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. jJAnamAM jema jema samajaNa dvArA bhAvabhAsana vadhatuM jAya che tema tema jJAnanuM sAmarthya vadhatuM jAya che ane te vadhatA jatAM jJAna sAmarthya dvArA moha zithila thato jAya che. 16. astitvanA bhAsavAthI samyatva prApta thAya che. nirmohI evA svarUpanuM astitva bhAsatA moha prakRttinuM jora zithila thaI jAya che. 17. eka bAju darzana mohanuM baLa zithila thAya che, kaSAya zakti kSINa thAya che, bIjI bAju akhaMDa Atmadravya pratyeno apUrva mahimA umaTI paDe che. A rIte mULamAMthI aneka prakAre phera paDe che. 18. daSTi (zraddhA)no viSaya nirvikalpa bhAve sattAne, astitvane viSaya karavuM te che. prathama jJAnamAM nija astitvarUpa bhAsavArUpa thAya che. Ama jJAnapUrvaka zraddhAna thAya che. 19. A rIte AtmAnI oLakhANarUpa yathArtha svarUpa nizcaya'nuM svarUpa jijJAsA ane laganInA baLe saMprApta thAya che. 20. AmAM svarUpano apUrva mahimA ane sahaja puruSArthano upADa mukhya che. 3. "thoDIka vyAkhyAo": 1. svabhAvanI aruci-aNagamo te anaMtAnubaMdhI krodha che. puNya-pApanA bhAvo ane deva-zAstra-guru ityAdI para padArthonI ruci ane svasvarUpanI aruci te AtmA pratyeno dveSa che ane te anaMtAnubaMdhI kodha che 2. puNya-pApa Adi para padArthomAM ahebuddhi thavI e anaMtAnubaMdhI mAna 3. puNya-pApa Adi para padArthonA premanI ADamAM caitanyasvabhAvamaya nija AtmAno inkAra karavo te anaMtAnubaMdhI mAyA che. 4. svabhAvane bhUlIne puNya-pApa Adi para padArthonI abhilASA-vAMchA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. 5. nirmaLAnaMdano nAtha bhagavAna AtmA zuddha caitanyano dariyo che. tene daSTimAM na letAM huM eka kartA chuM ane aMdara je puNya-pApanA kodhAdi vikAra thAya che te mAruM ekanuM (eka svabhAvI AtmAnuM) kartavya che evI je mAnyatA che te ajJAna che, mithyAdarzana che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 6. A badhuM karavuM, karavuM, karavuM-evo je bhAva che te rAga che, ane rAga mAro e mAnyatA mithyAdarzana che. 7. vartamAna jJAnanI paryAyamAM sva saMvedanapUrvaka A trikALI dhruva bhagavAna AtmA te huM-ema je jaNAyo te jJAna che, AtmajJAna che. tathA e dhruva jJAyakamAM ekAgratA-ramaNatA thaI te kriyA eTale cAritra che. A jJAna ane kriyA te mokSano mArga che. enI pUrNatA te mokSa che. AtmAnuM ja jJAna, AtmAnuM zraddhAna ane AtmAnI ramaNatA-sthiratA thAya che ane te dharmanI kriyA che. 8. sahaja udAsIna - jJAtA-dRSTA mAtra avasthA-sahaja jANanarUpa kriyA. 9. 'sva' nuM bhavana te svabhAva che. potAnuM je thavuM-pariNamavuM te svabhAva che. mATe nizcayathI jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te AtmA che. nizcayathI jJAnanuM thavuM eTale jevo jJAna svabhAva che te rUpe pariNamavuM te AtmA che. samyagdarzanapaNe, sabhyajJAnapaNe, sabhyapcAritrapaNe, atIndriya AnaMdapaNe pariNamavuM te AtmA che. AtmA nirmaLa jJAna-zraddhAnazAMtipaNe pariName te AtmA che. 10. potAnA svabhAvanI puSTi karavI e nizcaya che. 11. jene para lakSI kSayopaMzama vizeSanI paNa adhikatA (gaurava) bhAse che tene paNa vikAranuM ja pariNamana bhAse che. parasattAvalaMbI jJAnanA premamAM tene caitanya svabhAva pratye anAdara ja rahelo che. tene caitanya svarUpI AtmA ane tenA nirmaLa jJAna-pariNamananI khabara ja nathI. 12. vastuno svabhAva dharma che. vastuno svabhAva zuddha jJAna ane AnaMda che. ane te eno trikALI dharma che. have e trikALIne lakSamAM laI nirmaLa jJAna ane AnaMdapaNe pariName tenuM nAma pragaTa dharma che. ane trikALano anAdAra karIne dayA, dAna, vrata, tapa Adi puNyabhAvanA premamAM rokAI vikArarUpe pariName che te svabhAvathI viruddha adharma che; tene caitanya svabhAvanuM pariNamana hotuM nathI. 13. aMdaramAM AnaMdanuM dhAma bhagavAna AtmA che. enI eka samayanI jJAnanI paryAyamAM Akho dhruva bhagavAna bhAse, enI eka samayanI zraddhAnI paryAyamAM pUrNAnaMdano nAtha pratItimAM Ave-AnuM nAma dharma che. AvA dharmasvarUpe jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te mokSamArga che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 14. je koI siddha thayA che te bhedajJAnathI siddha thayA che, ane je koI baMdhAyA che te bhedajJAnanA abhAvathI baMdhAyA che. jIvane ajJAna anAdithI che. te vaDe kartA-karmanI pravRtti che. bhedajJAna thatAM te kartA-karmanI pravRttithI nivRtta thAya che. 15. paccakakhANanuM svarUpa jJAna ane rAganuM bhedajJAna thatAM zuddha caitanyanA lakSe je svarUpanA zraddhAna ane jJAna pragaTa thayA ane je aMze svarUpamAM sthiratA thaI e ja vAstavika paccakakhANa che. ajJAnI bAhya tyAga saMbaMdhI zubha bhAvane paccakakhANa mAne che. paraMtu bhAI ! zubha bhAva to caitanyathI anya svabhAvavALo che, acetana che, baMdharUpa che. enAthI baMdhana kema aTake? 16. jemAM trikALa niyama lAgu paDe ene siddhAMta kahevAya. 17. prayojanabhUta rakama eTale ke muddAnI rakama. e na samaje ane bIjuM badhuM samaje to te yathArtha jJAna nathI. mokSamArgamAM je jarUranI che te rakamanuM saMzaya rahita tathA viparitatA rahita yathArtha jJAna joIe; te UMdhuM hoya to dharmano lAbha thAya nahi. 18. potAno jevo pUro svabhAva che tevo oLakhIne teno ja Adara karavo, zraddhA karavI te ja A manuSyapaNAmAM jIvanuM kartavya che. 19. AtmAno dharma kyAMya bahAramAM nathI paNa AtmAmAM ja che. ema samajIne AtmasvabhAvamAM zodhe to Atmadharma pragaTe. zAMti AtmAnA svabhAvamAM che, AtmAno svabhAva trikALa zAMtithI bharapUra che, tenI pratIti karIne tenuM avalaMbana letAM ja zAMtino anubhava thAya che. AtmAnI samajaNa 'ja zAMtinuM mULa che. 20. rAgane choDavo eTale ke rAgane potAthI bhinna jANavo ane jene potAthI bhinna jANe tene potAnAmAM grahaNa kema kare ? potAno AtmA jJAna ane AnaMda svarUpa che, te rAga vagara jIvanAro che, TakanAro che. potAnA svabhAvano anubhava nirAkuLa AnaMdamaya che. jyAre AtmAno svabhAva jANIne ane rAgAdi para bhAvothI bhedajJAna karIne zuddha jJAnapaNe pariNamaze tyAre ja baMdhana aTakaze, ne tyAre ja sAcI nirjarA thaze. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. puruSArthathI ja mokSa prApti 1. mokSanI paryAya hitarUpa che. saMsAra paryAya ahitarUpa che. evo nirNaya karavAmAM badhuM AvI jAya che. 2. eka kArya thavAmAM aneka kAraNa maLe che. jJAnAnaMda svabhAvanA Azraye samyagdarzana-jJAna-cAratri dazA pragaTe che, te mokSano upAya che. tyAM traNa kAraNo (1) kALa labdhi AvatAM bhavitavyanusAra (2) mohAdikano upazamAdika thatAM (3) potAnA puruSArthathI udyama karatAM-mokSano upAya bane che. 3. pUrve kahelAM traNa kAraNamAM bhavitavya to koI vastu nathI. Atma sanmukha thaI nirvikArI dazA je vakhate kare te kALa che, je vakhate kArya banyuM te ja kALalabdhi che. bIjI koI kALalabdhi nathI. je kArya bane te bhavitavya che. samyagdarzana-jJAna-cAritra dazA thaI te bhavitavya che, te potAnA paryAyamAM lAgu paDe che, bahAramAM lAgu paDatI nathI. vaLI karmamAM upazamAdiAdinuM thavuM te pudgalanI zakti che. jIva puruSArtha kare tyAre karma svayaM upazama, kSayopazama athavA kSayarUpe thAya che. teno kartA-hartA AtmA nathI. AtmA tene bAMdhato nathI ke TALato nathI. mATe tenA sAmuM jovAnI jarUra nathI. jaDanI paryAya Ave ane jAya, temAM AtmAnuM kArya bilakula nathI. 5. svabhAva sanmukha puruSArtha kare te AtmAnuM kArya che ne AtmA te karI zake che. huM zuddha cidAnaMda chuM evI zraddhA pote kare che te AtmAnuM kArya che. mATe puruSArthapUrvaka udhama karavAno upadeza Ape che. AtmAnuM kArya puruSArthathI thAya che mATe upadeza Ape che. karma jaDa che tene upadeza detA nathI. 6. puruSArtha karatAM badhAM kAraNo maLI rahe che. kramabaddha paryAyanA nirNayamAM ekalo puruSArtha che. je samaye je thavAnuM che te thavAnuM che. tevo nirNaya svabhAvanA nirNayathI thAya che ne temAM anaMta puruSArtha che. paranuM banavAnuM hoya tema bane ema mAnanAra parathI udAsa thaI gayo ne sva tarapha vaLyo. 7 dehanI kriyA ne puNyamAM dharma mAnyo che te UMdho puruSArtha che, tene choDI sva tarapha vaLavAnuM kahe che. paranA kArya jIvanA puruSArthathI thatAM nathI. AtmAnuM kArya puruSArthathI thAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 huM jJAyaka chuM, puNya-pApa vikAra che, zarIrAdi jaDa-bAhya tattva che tenI kriyA AtmA koI divasa karI zakato nathI. ema aMdara puruSArtha karavo te kArya che. je AtmAnuM kArya hoya te karavAnuM kahevAmAM Ave che. zarIrAdi ke karmanuM kArya AtmAnuM nathI, karmane maTADavAnuM AtmAne AdhIna nathI. zuddha caitanya svabhAvanI pratIti ne jJAna karI zake che mATe te kahevAmAM Ave che. have je kAraNathI AtmAnuM kArya jarUra thAya te kAraNarUpa puruSArtha kare tyAM anya kAraNo avazya maLe ja, te na hoya tema bane nahi. samyagdarzanajJAna-cAritra aMtaranA puruSArthathI thAya che. je kAraNathI kAryanI niSpati thAya che kAraNa seve to jarUra kArya thAya. jyAM puruSArtha hoya tyAM anya kAraNo avazya maLe ja. 10. jinamatamAM je mokSano upAya kahyo che tenAthI to mokSa avazya thAya ja. mATe je jIva jinezvaranA upadeza anusAra puruSArthathI mokSano upAya kare che tene kALalabdhi vA bhavitavya paNa thaI cUkyAM tathA karmanA upazamAdi thayA che to te Avo upAya kare che. mATe je puruSArtha vaDe mokSano upAya kare che tene sarvakAraNo maLe che ane avazya mokSanI prApti thAya che evo nizcaya karavo. 11. tathA je jIva puruSArtha vaDe mokSano upAya karato nathI tene to kALalabdhi ane bhavitavya paNa nathI, ane karmanA upadamAdi thayA nathI tethI te upAya karato nathI, mATe je puruSArtha vaDe mokSano upAya karato nathI tene to koI kAraNa maLatAM nathI-evo nizcaya karavo, tathA tene mokSanI prApti thatI nathI. 12. je jIva jinezvaranA upadeza anusAra kare che tene mokSa thAya che mATe upadezanuM svarUpa yathArtha jANavuM joIe. upadeza sAMbhaLatI vakhate zubha rAga che, zarIra che, indriyo che, jinezvara che, guru che, zAstra che, paNa te mokSanA kAraNa nathI. ahIM "upadeza anusAra" kahyuM che, paNa lakhANa anusAra kare che ema nathI kahyuM. koI nimitta ke rAga anusAra mokSamArga nathI. nimittanA kartApaNAno ke nimitta meLavavAno upadeza na hoya. vItarAgatAno upadeza hoya. vaLI puruSArthapUrvaka udyama karavAnuM kahyuM che. upadeza to zikSAmAtra che, phaLa to jevo puruSArtha kare tevuM Ave. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 13. karma maMda paDe tyAre puruSArtha karaje ema nathI kahyuM. je puruSArtha kare tene karmano upazamAdi svayaM thAya che. nimitto, para padArtho ne rAganI upekSA karAve che ne zuddha svabhAvanI apekSA karavAno upadeza che. anyathA puruSArtha kare ne phaLa icche tethI kevI rIte phaLa siddhi thAya ? tapazcaraNAdi vyavahAra sAdhanamAM anurAgI thaI pravartavAnuM phaLa zAstramAM to zubha baMdha kahyuM che ne tenAthI mokSa icche che te kevI rIte thAya ? e to bhrama che. vaLI tyAM prazna thAya che e bhramanuM kAraNa paNa koI karma ja che, puruSArtha zuM kare ? sArA upadezathI nirNaya karatAM bhrama dUra thAya che. nirNaya karatAM pariNAmonI vizuddhatA thAya che, tethI mohanI sthiti-anubhAga ghaTe che. moha karmanA upazamAdithI bhrama dUra thaI jAya che. 14. nirNaya karavAmAM upayoga lagAvato nathI tenuM kAraNa paNa karma ja che ne ? ekendriyAdikane vicAra karavAnI zakti nathI temane to karma ja kAraNa che, paNa Ane to jJAnAvaraNAdinA kSayopazamathI nirNaya karavAnA zakti pragaTa thaI che. jyAM upayoga lagAve teno ja nirNaya thaI zake che; paraMtu A anya nirNaya karavAmAM to upayoga lagAve che ane ahIM upayoga lagAvato nathI e to eno potAno ja doSa che, tyAM karmanuM kAMI prayojana nathI. 74 15. samyaktva-cAritrano ghAtaka to moha ja che, eTalo teno abhAva thayA vinA mokSano upAya kevI rIte bane ? tattva nirNaya karavAmAM upayoga lagAvato nathI e to Ano ja doSa che. puruSArtha vaDe jo tattva nirNaya karavAmAM upayogane lagAve to svayaM ja mohano abhAva thatAM samyaktvAdipa mokSanA upAyano puruSArtha bane che; puruSArthathI mokSanA upAyano puruSArtha svayaMmeva thaze. pote to mahaMta rahevA icche che ne potAno doSa karmAdimAM lagAve che ? paNa jinaAjJA mAne to AvI anIti saMbhave nahi. tAre viSaya-kaSAyarUpa ja rahevuM che mATe AvuM juThuM bole che. jo mokSanI sAcI abhilASA hoya to tuM AvI yukti zA mATe banAve ? 16. koI kahe ke sarvajJa traNa kALa traNa lokanuM jANe che, amAruM paNa temanA joyA pramANe thavAnuM che pachI puruSArtha karavAno kyAM rahyo ? sarvajJa kahe che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 ame dravya-guNa-paryAyanuM jJAna-zraddhA karI cAritra dazA pAmIne sarvajJa thayA chIe. tame paNa tema karazo to jarUra mokSa pAmazo. tAro puruSArtha je rAga-dveSamAM athavA kudevAdikamAM rokAi gayo che te puruSArtha tArA svabhAva tarapha vALa. mokSamArgarUpI paryAyanuM kAraNa Atmadravya che. je jIva tenA jJAna-zraddhAna kare che tene pAMceya samavAya eka sAthe hoya che. 17. ekalA vrata-tapAdino puruSArtha kare te jinezvaranI AjJA anusAra puruSArtha nathI. AtmAnA svabhAvano puruSArtha kare tene sarva kAraNo AvI maLe che. mokSamArgano puruSArtha kare tene guruno upadeza,manuSyadeha, saMjJI paMcendriyapaNuM, paryAptapaNuM Adinimitta na hoya ema bane nahi. puruSArtha karanArane sarvasiddhi thAya che ema nizcaya karavo. ekalI mokSanI icchAnI vAta nathI. icchAne rAga che. aMtara jJAnAnaMdasvabhAvanI rucine ramaNatA kare to bIjA kAraNo maLe che. 18. bahArano veza te cAritra nathI. bahAramAM cAritra mAne te to mithyAdaSTi che. parane lauM ke choDuM e mAnyatA mithyAtva che. te jinezvaranI AjJA anusAra puruSArtha nathI. vikAra ke nimittanI upekSA karI, svabhAvanI apekSA kare te jinezvaranA upadeza anusAra che. bAhya kiyA ne rAgamAM dhirma mAne te mithyAtvano puruSArtha che. bhagavAnanI vANI sAMbhaLavA chatAM puruSArtha na kare to koro rahI jAya che. kevaLI bhagavAna to nimitta mAtra che. upadeza zikSA mAtra che. vAstavika tattvanuM manana karI, aMtaramAM zraddhAjJAna karI puruSArtha kare to phaLa jarUra pAme. UMdhA puruSArthamAM phaLanI siddhi nathI. 19. svabhAvano nirNaya karavo e ja puruSArtha che. tIrthakare upadeza karyo ke amoe je dravya-guNa-paryAyanA niyamathI AtmAnuM jJAna karyuM, teno nirNaya tame karo to AtmajJAna thaze. jJAyaka tarapha vaLatA kramabaddhano sAco nirNaya thAya che. upadeza sAMbhaLI lAyaka jIvo vicAra karaze ke kama zeya che ne jJAna tene jANe che. jJAna svabhAva sivAya AtmAnuM bIjuM kAMI kArya nathI. ema nirNaya karavA mATe upadeza Ape che. svabhAvano puruSArtha kara to kamano nirNaya yathArtha che. ajJAnIne to akramano nirNaya che tene paramAM pheraphAra karavAnI buddhi TaLatI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 nathI. kama to vastuno svabhAva che. svabhAvanI zraddhA hoya te vibhAvane vibhAva jANe che. 20. dravyakarmanA udayathI bhAvakarma thAya che ane bhAvakarmathI dravyakarmano baMdha thAya che. vaLI tethI bhAvakarma thAya che e anAdi kALathI paraMparA cAle che, tyAM mokSano upAya kevI rIte thaI zake ? samAdhAna karmano baMdhavA udaya sadAkALa samAna thayA kare to ema ja che eTale tuM kahe che ema bane. paraMtu jIvanA pariNAmonA nimittathI pUrve bAMdhelA karmanI sthiti ghaTI jAya ke vadhI jAya che. jIvanA pariNAma paNa tIvra-maMda thAya che. jIvanA pariNAmamAM pheraphAra thAya che. karmamAM pheraphAra karmanA kAraNe thAya che. vikAra thavAmAM karma nimitta che paNa AtmAmAM vikArI bhAva tIvra ke maMda potAnA kAraNe thAya che. tenA nimittathI navIna baMdha paNa tIvra-maMda thAya che. jaDa karma sattAmAM che te udayamAM Ave che. tenuM kArya tenAmAM che. jIva sArA pariNAma kare to pUrvanA karmamAM pheraphAra thAya che ane navIna baMdha paNa ocho vatto thAya che. karmanA udaya pramANe jIve vikAra karavo paDe evo niyama nathI. pote jJAnAnaMda svabhAvI che ema upayoga lagAve to kAryakArI thAya. tattva nirNaya karavAmAM upayoga lagAve to tyAM lAge, paramAM upayoga lagAve to paramAM lAge. zarIranI paryAya AtmAne AdhIna nathI. jJAyaka svabhAva zaktie paripUrNa che, rAgAdi vikAra che. jaDAdi para che ema nirNaya kare to bhaluM thAya. jeNe kramabaddha paryAyano nirNaya karela che tene svabhAva taraphano puruSArtha cAlu ja che. samyagdarzana thAya pachI tame krame sthiratA kare che. vaLI anekAnta tattva che. rAga jJAnamAM nathI, ne rAgamAM jJAna nathI Ama nakkI karatAM pote jJAna tarapha vaLe che te puruSArtha che. jIvanuM kartavya tattvano nirNaya karavAnuM che ane nirNaya karanArane badhA kAraNo maLe che ne mokSanI prApti thAya che. 5. svarUpano mahimA : AtmA jJAnamAtra che tema kahetA AtmA zarIrarUpanathI-vANIrUpa nathI, puNyapAparUpa (zubha-azubhabhAvarUpa) nathI ne eka samayanI paryAya mAtra paNa nathI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 AtmA jJAnamAtra che tema kahetAM jJAna, darzana, akAryakAraNa, bhAva Adi anaMta zaktimAna AtmA che. prabhu ! tArA gharanI zI vAta ! tArAmAM anaMta zaktio bharI paDI che ne eka eka zakti anaMta sAmarthyavAna che, eka eka zakti anaMta guNomAM vyApaka che, eka eka zaktimAM bIjI anaMta zaktionuM rUpa che, eka eka zakti bIjI anaMta zaktimAM nimitta che. - evI eka eka zaktimAM anaMtI paryAya che, te paryAya krame krame thatI hovAthI te kamavartI che. tathA anaMta zaktio je eka sAthe rahetI hovAthI te akamavata che. e ajamavartI ane kramavartI guNa-paryAyano piMDate Atmadravya che. dravya zuddha che, guNa paNa zuddha che tethI tenI daSTi karatAM pariNamana paNa zuddha ja hoya. ' "jJAnamAtra vastu chuM' evI daSTi thatAM paryAyamAM jIvatva zaktinuM pariNamana thayuM tenI sAthe jJAna-darzana-AnaMda-akAryakAraNa-va Adi anaMtI zaktinI paryAya uchaLe che-pragaTa thAya che. dravya vastu che, temAM anaMtI zakitao che, eka zaktinuM jyAre pariNamana thAya che tyAre anaMtI zaktinI pariNati eka sAthe utpanna thAya che tene uchaLe che ema kahevAmAM Ave che. - darzanamoha maMda karyA vinA vastusvabhAva khyAlamAM Ave nahi ane darzanamohano abhAva karyA vinA AtmA anubhavamAM Ave evo nathI. svanA lakSano mArga elaukika che. A vItarAgano mArga che. vItarAga kahe che ke tuM mArI sAmuM na je. Ama vItarAga sivAya bIjo koNa kahI zake? jeNe bahAramAM-kayAMka rAgamAM, saMyogamAM, kSetramAM-ema kyAMka ne kyAMka koI dravyamAM, kSetramAM, kALamAM, "A ThIka che ema mAnIne tyAM visAmAmAM kALa gALyo teNe potAnA AtmAne ThagI lIdho che. A vAta samajavAmAM anaMto puruSArtha joIe, ghaNI aMdaramAM pAtratA joIe, badhethI sukhabuddhi uDI javI joIe, enI ghaNI pAtratA joIe. enI paryAyamAM ghaNI yogyatA joIe che. zrImad kahe che ke tuM tArA doSathI du:khI thaI rahyo che, tAro doSa eTalo ke parane potAnuM mAnavuM ne potAne bhUlI javuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArA svabhAva sivAya bhAI! bIje kyAMya tane mIThAsa rahI gaI haze to tane e caitanyanI mIThAsamAM AvavA nahide. caitanyanI mIThAsamAM paranI mIThAsa tane vidana karaze. mATe he bhAI! samajIne paranI mIThAsa choDa! aMdaramAM apAra zakti paDI che tenuM mAhAtma AvavuM joIe. mAhAsya AvatAM bhAna thAya ema che. vIryamAM utsAha ane niHzaMkatA AvavI joIe. yathArtha ruci ane lakSa hoya tene samyagdarzana thAya ja. puruSArtha ja te lAyakAtanuM kAraNa che. paMcama kALa kaThaNa che-ema kahI ajJAnI jIvo AtmasvabhAva samajaNano puruSArtha ja mAMDI vALe che; jJAnIo tene kahe che ke bhAI re, zuM kALa ke karmo kAMI tAruM kAMDu pakaDIne tane puruSArtha karatA roke che? arthAt zuM tArI sva paryAyane kALa ke karmo roke che? jarA vicAra kara. e to para dravyo che, te tArI paryAyane rokavA samartha nathI. mATe he bhAI ! tuM parAdhIna daSTi choDIne tArA svabhAvanA lakSa puruSArtha kara. puruSArtha vaDe avazya mokSamArganI prApti thAya che. hA, e jarUra che ke atyAranA jIvo pote ja ochA puruSArthanI lAyakAtavALA che, mATe paMcama kALa kahevAya che. kharI rIte kALa dravyanI paryAya to traNe kALa eka sarakhI ja che, temAM koI bheda nathI. siddhAMta e che ke upAdAnanI sva paryAyanI lAyakAta mujaba, para dravyamAM Aropa karIne, tene nimitta kahevAya che, paraMtu paradravyane anusarIne, upAdAnanI paryAya thatI nathI. potAnA dareka samayanI paryAyanI lAyakAta jIva pote potAnA te te samayanA puruSArthathI kare che. eTale lAyakAtamAM bIjuM koI kAraNa nathI, paNa te vakhatano puruSArtha ja te lAyakAtanuM kAraNa che. jevo puruSArtha kare, tevI lAyakAta te samaye thAya che. - paryAya te to dravyano svabhAva che, dareka dravya potAthI svataMtrapaNe pariName che, ane te te samayanI potAnI lAyakAta anusAra paryAya thAya che. jIva potAnA puruSArthathI, je samaye jevI lAyakAta kare, te samaye tevI paryAya thAya che. kadI koI para dravya AtmAnI paryAyane vaza karatuM nathI, paNa AtmA pote sva lakSa cUkIne para lakSamAM ekAgra thAya che, e ja parAdhInatA che. ajJAnIo sva paryAyane na jotAM para dravyano doSa kADhe che. "para dravya to sau potapotAnA bhAvamAM hatAM, paNa tuM pote zA mATe svabhAvanI ekAgratAthI chUTyo?" ema jJAnIo kahe che. para dravyanA kAraNe doSa thayo nathI. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa ane karmo vagere badhA para dravyo potapotAnA kAraNe A jIvathI bhinnapaNe sthita che, te koI A jIvanA puruSArthane baLajabarIthI rokatA nathI, jIva pote UMdhA puruSArtha vaDe, potAnA upayogane te tarapha laI jaIne vikArI thAya che. jo savaLA puruSArthathI te taraphanA upayogane khaseDIne potAnA svabhAva tarapha pariNamana kare to kAMI kALa ke karma vagere para dravyo tene kAMDu jhAlIne nA pADatA nathI. mATe jIvoe prathama to potAnA caitanya svabhAvane parathI bhinna jANIne, caitanyano je upayoga para tarapha ekAgra thaI rahyo che, te upayogane potAnA AtmA tarapha ekAgra karavAno che, eTale mAtra potAno upayoga badalavAno che, e ja muktino upAya che. upayoga sva tarapha ekAgra karavo' temAM samyagdarzana-jJAna-cAritra traNe samAI jAya che. ' para dravyane huM kahuM, huM karuM. e ja ajJAna che. potAnIvaibhAvika zaktinI lAyakAtathI rAga-dveSarUpa pariName evI to jIvamAM tAkAta che, paraMtu para dravyone pariNAvI de, evI koI zakti jIvamAM nathI. AtmAne anAdithI para dravyanA kartA-karmapaNAnuM ajJAna che, te ajJAna jo zuddha svarUpanA anubhavathI eka vAra , paNa nAza pAme to pharIne na Ave. mATe eka samayanA puruSArthanI A kamAla che! satya puruSArthanI! Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88 . AtmajJAna" AtmA AkhI cIja che. tenuM jJAna e AtmajJAna kahyuM che. Akho AtmA eTale je trikALI dhruva akhaMDa eka pratibhAsamaya pUrNa svarUpa te paryAyamAM jaNAyo, enuM je jJAna thayuM te paryAya AtmajJAna che. AtmAne anubhavanA vedanamAM AvatA rAgAdi je aneka paryAyarUpa bhedabhAvo temanI sAthe mizritapaNuM eTale jJAna ane rAga baMne ekamekapaNe lAgavApaNuM hatuM, te jyAre sarva prakAre bhedajJAnanuM pravINapaNuM thavAthI arthAt rAgathI khasIne svabhAva taraphano jhukAva thavAthI "A anubhUti che te ja huM chuM" jJAnamAM je anubhUti svarUpa trikALI jaNAyo te ja huM chuM evuM AtmajJAna prApta thAya che. A anubhavasvarUpa bhagavAna AtmA te huM chuM evA AtmajJAnathI prAma thatuM, A AtmA zuddha, akhaMDa, abheda eka caitanyarUpa jevo jJAnamAM jaNAyo, tevo ja che evI pratIti jenuM lakSaNa che evuM zraddhAna udaya thAya che. te samyagdarzana AvuM AtmajJAna thatAM zraddhAna udaya thAya che tyAre samasta anya bhAvono bheda thavAthI dayA, dAna, bhakti AdinA zubha bhAvo, je anya bhAvo che, tenI judAI thavAthI ni:zaMka karavAne samartha thavAne lIdhe AtmAnuM AcaraNa udaya thatuM AtmAne sAdhe che. rAganA vikalpathI judo chuM evuM bhedazAna thavAthI svarUpamAM ni:zaMka TharavAne lIdhe AtmAnuM cAritra-anuSThAna AtmAmAM ramaNatA pragaTa thAya che ane te AtmAne sAdhe che. Ama sAdhya AtmAnI siddhinI e rIte utpatti che. sAdhya je mokSa dazA tenI siddhi-prApti e rIte thAya che, bIjI rIte nahi. jyAre Avo anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA AbALa-gopALa saune eTale nAnAthI moTA dareka jIvone jANavAmAM sadAkALa eTale niraMtara pote ja anubhavamAM anubhUti svarUpa-jJAyaka svarUpa nija AtmA ja Ave che. jJAyaka bhAvane ahIM anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA kahyo che. AbALa-gopALa saune jANa nakriyA dvArA anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA ja jaNAI rahyo che. jANanakriyA dvArA saune jANanAra ja jaNAya che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 ajJAnIne paNa samaye samaye jJAnanI paryAyamAM potAnA jJAnamaya AtmA ja mukhyapaNe jaNAI rahyo che. jANapaNuM nija AtmAnuM che chatAM "e che te huM chuM" ema ajJAnIne thatuM nathI. te e pramANe yathArtha jANato nathI, mAnato nathI. ajJAnI paranI rucinI ADe jJAnamAM potAno jJAyakabhAva jaNAto hovA chatAM eno tirobhAva kare che, ane jJAnamAM je jaNAtAM nathI evA para zeyone ArvibhAva kare che. Ama sadAkALa saune pote ja eTale ke AtmA ja jANavAmAM Ave che. ajJAnIo kahe che ke AtmA kyAM jAya che? ane jJAnIo ema kahe che ke dareka AtmAone potAno AtmA ja jaNAya che. paNa ajJAnI eno svIkAra karato nathI. puNya-pApa Adi je vikalpa che te acetana che ane para che. tethI mukhyapaNe jJAnanI paryAyamAM te jaNAtA nathI paraMtu jANanAra ja jaNAya che. - sva saMvedana jJAnathI prathama AtmAne jANavo pachI tenuM ja zraddhAna karavuM. enI zraddhAmAM ema AvyuM ke A aMdara je pratyakSa jaNAyo e ja AtmA che. Ama saune pote ja anubhavamAM Avato hovA chatAM anAdi baMdhanA vaze-eTale anAdibaMdhane pote vaza thAya che, tethI A jANanAra.. jANanAra... jANanAra te huM chuM ema na mAnatA rAga huM chuM ema mAne che. AtmAne anAdi baMdha che, ene vaza thAya che mATe vikAra thAya che. eTale ke saune jANana jANana....jANana bhAva ja jANavAmAM Ave che. zarIrane, rAgane jANatAM paNa jANanAra ja jaNAya che. paNa anubhUti svarUpa AtmA huM chuM. A jANanAra te huM chuM, A jANanAra te huM chuM ema ajJAnIne na thatAM baMdhane vaza paDyo che. AtmAne vaza thavuM joIe ene badale karmane vaza thAya che. prabhu! tuM to jANanAra svarUpa sadAya rahyo che ne? jANanAra ja jaNAya chene? jANanAra jJAyaka che te jaNAya che ema mAnatA baMdhane vaze je jJAnamAM para rAgAdi jaNAya tenA ekapaNAno nirNaya karato mUDha je ajJAnI tene "A anubhUti che te huM ja chuM evuM AtmajJAna udaya thatuM nathI. bhagavAna AtmA jJAyaka jyoti dhruva vastu che. e to jANana svabhAve, parama pariNAmikabhAve, svabhAvabhAve ja trikALa che. rAga sAthe dravya ekapaNe thayuM nathI. paNa jANanAra jemAM jaNAya che te jJAna paryAya laMbAIne aMdara jatI nathI. jANanAra sadAya pote jaNAI rahyo che evI jJAnanI paryAya thaI rahI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 hovA chatAM paNa A aMdara jANanAra te huM chuM arthAt A jJAnanI paryAyamAM jaNAya che te huM chuM ema aMdaramAM na jatA rAgane vaza paDyo thako je bahAra rAgamAM jaNAya che te huM chuM ema mAne che. jyAre A AtmAne anubhavamAM AvatA je aneka paryAyarUpa bhedabhAvo temanI sAthe mizritapaNuM hovA chatAM eTale bhagavAna AtmAnA jJAnamAM puNyapApa-dayA-dAna-vrata Adi aneka paryAyarUpa bhedabhAvo tenI sAthe mizrita hovA chatAM sarva prakAre bhedajJAnamAM pravINatAthI 'A anubhUti che te ja huM chuM' arthAt jANavAnI dazA je anubhavamAM Ave che te ja huM chuM ane jJAnamAM jaNAya che te dayA-dAna-rAgAdi vyavahAra te huM nathI ema AtmajJAna prApta thAya che. rAgano vikalpa ane jJAnaparyAya e be vacce saMdhi che. tema jJAna svarUpI bhagavAna AtmA ane rAga be vacce saMdhi che. paNa baMnenA ekapaNAnA nizcayathI mUDha ajJAnI tene potAnA mAne che. paraMtu rAgathI bhinna anubhavarUpa potAnI cIja judI che, enuM bhAna nahi hovAthI A jANanAra jaNAya che te huM chuM ema mAnato nathI. ane jevuM bheda jJAnanI prajJA chINI vaDe e be ne chUTA karatAM jANanAro jaNAya che. anubhUti thaI jAya che. loko bahAramAM ekalA kriyAkAMDa-A karavuM ane te karavuM-emAM khUMcI gayA che. eTale kAMI hAtha AvatuM nathI. AtmA kevo che tene jANyA vinA ajJAnathI mithyAtvanuM mULa sAjuM rAkhyuM, paNa ene ukheDIne samyagdarzanarUpI dharmanA mULane pakaDyuM nahi. pote potAne bhUlIne rAgane potAno mAne e to mUDha bhAva che, mithyAtva che. to pachI A bAyaDI, chokarAM, kuTuMba, makAna, paisA, AbarU vagere kyAMya rahI gayA. ene potAnA mAne e to mUDhatva ja che. pahelAM e enI zraddhAmAM nakkI kare ke bhagavAna AnaMdano nAtha prabhu je aMdaramAM jaNAyo ane zraddhAmAM Avyo emAM TharavuM e cAritra che. vrata, tapa, upavAsa AdikAMIcAritranathI. upavAsa eTale upanAma samIpamAM-bhagavAna AnaMdanA nAthanI samIpamAM vAsa eTale vasavuM- anubhava vaDe vasavuM. AtmAmAM anubhava vaDe lIna thavuM e cAritra che. AvA anubhavanI chApa vize Ave che ke AtmAno nija vaibhava kevo Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 che? "niraMtara jharato AsvAdamAM Avato suMdara je AnaMda tenI chApavALuM je pracUra saMvedanarUpa sva saMvedana tenAthI jeno janma che." Avo AnaMdano anubhava te AtmAno sAkSAtkAra che. "anubhava citAmanI ratana, anubhava hai rasakUpa; anubhava mAraga mokhako, anubhava mokSa svarUpa." keTalAka kahe che ke paMca mahAvrata pALavA, tyAga karavo, pariSaha sahana karavA ityAdi kaSTa sahana karIe to dharma thAya ane kevaLajJAnanI prApti thAya. ahIM to kahe che ke kaSTa e dharma nathI. paNa bhagavAna AtmAmAM ekAgra thatAM emAM AnaMda Ave te dharma che. AnaMdanI laherono anubhava karatAM karatAM kevaLajJAnane pAme, paNa kaSTa sahana kare to pAme ema nathI. bhAI! vastu to sahajAnaMda svarUpa che. svAbhAvika AnaMdane AdhIna thatAM, atIndriya AnaMdane vedatAM vedatAM kevaLajJAna thaI jAya che. A vastunuM svarUpa ja AvuM che. ekalo bhagavAna AtmA jANavo, zraddhavo ane emAM TharavuM e eka ja mokSamArga che. AtmA jJAna svarUpa arthAt jJAnI thayo ema kevI rIte oLakhAya? pariNAma karma taNuM ane nokarmanuM pariNAma je, - te nava kare che, mAtra jANe, te ja AtmA jJAnI che." gAthArtha je AtmA A karmanA pariNAmane temaja nokarmanA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI che. (samayasAra gAthA 75) nizcayathI moha, rAga, dveSa, sukha, du:kha AdirUpe aMtaraMgamAM utpanna je karmanuM pariNAma te je na kare, sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda, baMdha, saMsthAna, sthUlatA, sUkSmatA AdirUpe bahAra utpanna thatuM je nokarmanuM pariNAma te badhuM ya pugala pariNAma che-tene paNa te karato nathI. paraMtu mAtra) pudgala pariNAmanA jJAnane (AtmAnA) karmapaNe karatA evA potAnA AtmAne jANe che, te AtmA (karma-nokarmathI) atyaMta bhinna jJAnasvarUpa thayo thako jJAnI che. Atmadravya svataMtra vyApaka hovAthI Atma pariNAmano eTale ke pugala Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 pariNAmanA jJAnano karyA che, ane pugala pariNAmanuM jJAna te vyApaka vaDe svayaM vyApatuM hovAthI (vyAkhyarUpa thatuM hovAthI) karma che. vaLI A rIte (jJAtA pudgala pariNAmanuM jJAna kare che tethI) ema paNa nathI ke pugala pariNAma jJAnanuM vyApya che; kAraNa ke pugalane ane AtmAne zeya-jJAyaka saMbaMdhano vyavahAramAtra hovA chatAM paNa pudgala pariNAma jenuM nimitta che evuM je jJAna te jJAnanuM vyApya che. mATe te jJAna ja jJAtAnuM karma che.) samayasAra zloka 49: zlokArthaH vyApya-vyApakapaNuM svarUpamAM ja hoya, atasvarUpamAM na ja hoya. ane vyApya-vyApakanA saMbhava vinA kartA-karmanI sthiti kevI? arthAt kartAkarmanI sthitina ja hoya. Avo prabaLa vivekarUpa ane sarvane grAmIbhUta karavAno jeno svabhAva che evo je jJAnaprakAza tenA bhArathI ajJAna-aMdhakArane bhedato, A AtmA jJAnasvarUpa thaIne te kALe kartutva rahita thayelo zobhe che.. bhAvArtha je sarva avasthAomAM vyApe te to vyApaka che, ane koI eka avasthA vizeSa te (te vyApakanuM) vyApya che. Ama hovAthI dravya to vyApaka che ane paryAya vyApya che. dravya-paryAya abhedarUpa ja che. je dravyano AtmA, svarUpa athavA satva te ja paryAyano AtmA, svarUpa athavA satva. Ama hoIne dravya paryAyamAM vyApe che ane paryAya dravya vaDe vyApya thaI jAya che. AvuM vyApyavyApakapaNe tasvarUpamAM ja (arthAt abhinna sattAvALA padArthamAM) hoya; atasvarUpamAM (arthAt jemanI sattA-satva bhinna bhinna che evA padArthomAM) na ja hoya. jyAM vyApya-vyApakabhAva hoya tyAM ja kartA-karmabhAva hoya; vyApyavyApakabhAva vinA kartA-karmabhAva na hoya. AvuM je jANe te pugala ane AtmAne kartA-karmabhAva nathI ema jANe che. Ama jANatA te jJAnI thAya che, kartA-karmabhAvathI rahita thAya che ane jJAtA daSTA-jagatano sAkSIbhUta-thAya che. bhagavAna AtmA sva-para prakAzaka jJAnazaktino piMDa che. te pote kartA thaIne sva-parane prakAze che. bhagavAna AtmA sahaja jJAnasvabhAva che. mATe jJAtAnA pariNAmanuM kArya potAthI thAya che. zuddhopayoga upayoga kone kahe che ? jIvanI jJAna-darzana zakitano vyApAra. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 1. jIvanA lakSaNarUpa caitanya anuvighAyI pariNAmane upayoga kahe che. 2. kSayopazama hetuvALA cetanAnA pariNAma vizeSane upayoga kahe che. 3. caitanyane anusarIne jIvanA pariNAmone upayoga kahe che. upayoganA be bheda che. (1) darzana upayoga (2) jJAna upayoga. (1) jemAM padArthonA bheda rahita sAmAnya pratibhAsa (avalokana) tene | darzana cetanA kahe che. (2) jemAM padArthonA vizeSa pratibhAsa thAya tene jJAna upayoga kahe che. zuddhopayoga zuM che? atyaMta tINa samyajJAna arthAt bhedajJAnarUpI prajJAchINI nAkhIne aMtaraMgamAM bhedakarIne AtmAnA vAstavika svarUpane dravyakarma ane rAga-dveSAdi bhAvakarmathI bhinna karIne potAnA AtmAmAM potA mATe, AtmA vaDe, AtmAne svayaM potAthI grahaNa kare che (jANe che) tyAre tene svAnubhavamAM guNa-guNI tathA jJAtA, jJAna ane zeya (jJAnano viSaya ane jJAna) AtmAmAM jarApaNa bheda vikalpa raheto nathI te zuddhopayoga che. * tyAre dhyAna, dhyAtA ane dhyeya evA bheda rahetA nathI. tyAM kartA, karma, kiyA (AtmAno bhAva) e traNa tadna akhaMDa abhinna thaI jAya che. zuddhopayoga nI aTaLa dazA pragaTa thAya che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyaccAritra paNa eka sAthe ekarUpa thaIne prakAzamAna thAya che. | sarva prakAranA vikalpothI rahita nirvikalpa AtmasthiratAne svarUpAcaraNa cAritra (zuddhopayoga) kahe che. A svarUpa AcaraNa cAritra vakhate Atma anubhavamAM pramANa, naya ane nikSepano vikalpa to UThato nathI paNa guNa-guNIno bheda paNa hoto nathI evuM dhyAna hoya che-zuddhopayogano tyAre nizcala paryAya pragaTa thAya che. cAritra guNa kone kahe che? bAhya ane atyaMtara kiyAnA nirodhathI prAdurbhata AtmAnI zuddhi vizeSane cAritra kahe che, AvA cAritranI kAraNabhUta zaktine cAritraguNa kahe che. hiMsA, corI, juTha bolavuM, maithuna sevavuM, parigraha saMcaya karavo e bAhya kriyA. yoga ane kaSAyane atyaMtara kriyA kahe che. mana, vacana, kAyAnA nimittathI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA pradezo caMcaLa thavApaNAne yoga kahe che. krodha, mAna, mAyA, lobhaAtmAnA vibhAva pariNAma-kaSAya che. nizcaya samyagdarzana sahita svarUpamAM caravuM-ramavuM, potAnA svabhAvamAM akaSAya pravRtti karavI te cAritra che. te cAritra, mithyAtva ane asthiratA rahita atyaMta nirvikAra evo jIvanI pariNAma che, evA paryAyane dhAraNa karanAra guNane cAritra guNa kahe che. nirvikAra eTale evA pariNAma jemAM svarUpa sthiratA, nizcalatA, vItarAgatA, sAmya dharmarUpa cAritra che. jyAre AtmAno cAritra guNano evo zuddha paryAya utpanna thAya che tyAre bAhya ane atyaMtara kiyAno yathAsaMbhava (bhUmikA anusAra) nirodha thaI jAya che. cAritranA cAra bheda che. 1. svarUpa AcaraNa cAritra 2. deza cAritra 3. sakala cAritra ' 4. yathAkhyAta cAritra. 1. svarUpa AcaraNa cAritraH zuddhAtmAnubhavathI avinAbhAvI cAritra vizeSane svarUpa AcaraNa cAritra kahe che. cAritranuM lakSaNa (svarUpa zuM che?) : 1. moha ane kSobha rahita AtmAno pariNAma. 2. svarUpamAM caravuM (ramavuM) te cAritra che. * 3. potAnA svabhAvamAM pravartavuM, zuddha caitanyanuM prakAzavuM evo teno artha che. 4. te ja vastuno svabhAva hovAthI dharma che. 5. te ja yathAsti AtmaguNa hovAthI (viSamatA vinAno-susthita AtmAno guNa hovAthI) sAmya che ane 6. moha-kSobhanA abhAvane lIdhe atyaMta nirvikAra evo jIvano pariNAma che. zuddhopayoga vizeSa 1. trikALI jJAyaka svarUpa je dhruva tenA avalaMbanathI zuddhopayogarUpa dharma paryAyamAM pragaTa thAya che. 2. zuddhopayoga je trikALa che-teneM sAdhana karatAM paryAyamAM zuddhopayogarUpa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 - 15 dharma pragaTa thAya che. bAramA guNasthAnanI nIce azuddha nayanuM sthAna che. to paNa zuddhanuM avalaMbana, zuddhanuM dhyeya ane zuddhanuM sAdhakapaNuM hovAthI zuddhopayogarUpa vItarAgI paryAya pragaTa thAya che arthAt tyAM hoya che. samyagdarzana-jJAna-cAritra e vItarAgI paryAya che ane e ja dharma che. enuM nAma jaina dharma che. jaina dharmanI zarUAta tyAMthI thAya che-zubhAzubha pariNAma e jaina dharma nathI. 3. abaddha pUSTa e to trikALI vastu che. evA trikALI vastu tarapha nirmaLa jJAnanI paryAya jhUke che tyAre abaddha spaSTano anubhava thAya che ene zuddhopayoga kahe che. e zuddhopayoga AtmAne baMdha rahita, paranA sparza rahita, anyapaNA rahita, gati rahita, caLAcaLatA rahita, vizeSa rahita ane anyanA saMyoga rahita eTale karmanA ane karmanA nimitte je vikArI bhAva ane duHkha thAya che enAthI rahita e badhA bhAvothI rahita dekhe che. 4. zuddhopayogarUpa trIjI bhUmikAthI (prathama be zubhAzubha) ja AtmA nirAparAdha thAya che, bIjI rIte nahi, vyavahAra ratnatrayathI nahi. jyAM zuddhopayoga nathI tyAM samyagdarzana-jJAna-cAritra nathI. tyAM sarva kriyAkAMDa aparAdha ja che. vyavahAra pratikramaNa, sAmAyika, pauSadha, dayA, dAnanA - bhAva, vrata, tapa, bhakti, pUjA ItyAdi sarva zuddhopayoganA abhAvamAM aparAdha ja che, jhera ja che. 5. AtmA je parabhAvasvarUpa trikALI nija paramAtmAdravya che tenuM je samyaka zraddhAna-jJAna-anucaraNarUpa pariNAma tene "zuddhopayoga' paryAya saMjJAthI kahevAmAM Ave che. ane te svAbhimukha pariNAma che. puNya-pApanA je bhAva che te vikArI che te to azuddhopayoga che ane te para sanmukhatAnA pariNAma che. 6. zuddhopayogane vItarAga vijJAna kaho, svacchatAnA pariNAma kaho, anAkuLa AnaMdanA pariNAma kaho, zAMtinA pariNAme kaho, te evA aneka nAmothI kahevAya che. 7. bhagavAna AtmA pUrNAnaMdano nAtha zuddha caitanyamaya anaMtaguNa nidhAna prabhu eka samayamAM paripUrNa vastu che. tenI sanmukhanA pariNAma thAya tene "zuddhopayoga' kahyo che ane te ja mokSamArga che. vaLI tene ja zuddhAtma Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA, zuddha ratnatraya, vItarAgatA, svacchatA, pavitratA, prabhutA, sAmyabhAva ityAdi kahIe chIe. bhagavAna AtmA pUrNa zAMtithI bhareluM caitanyatattva che. tenI sanmukhatAthI je pariNAma thAya che te paNa zAMta...zAMta...zAMta akaSAyarUpa zAMta vItarAgI zuddha pariNAma che. vastu pote pUrNa akaSAyarUpa zAMta svarUpa che ane tenI pratIti, jJAna ane ramaNatA e paNa akaSAya svarUpa zAMta..zAMta..zAMta che. Ane ja mokSano upAya artha pUrNa paramAnaMdanI prAptino upAya kahe che. 9. zuddha dravya trikALa bhAvarUpa ane tene avalaMbIne pragaTa thayelI pariNati te bhAvanA e baMne zuddha che, pavitra che. ahA ! zuddhAtmAnI AvI bhAvanA ke jemAM zuddha caitanya bhAvanuM bhavana thayuM hoya-AvI bhAvanA pariNati cothA guNasthAnathI zarU thAya che. cothe guNasthAne upazama samyagdarzana zuddhopayogapUrvaka ja thAya che e siddhAMta che. 10. cothe guNasthAne samaktiI kahe che mArA AtmAnA svasaMvedana vaDe pratyakSathI huM mane anubhavuM chuM. aho ! A sva saMvedana aciMtya mahimAyukta che, temAM anaMta guNono rasa samAya che, temAM atIndriya AnaMda kare che, svarUpanI pratIti pragaTe che. ane anaMta zaktio nirmaLapaNe UchaLe che. aho! A sva saMvedana to mokSanA dvAra kholavAno rAmabANa upAya 11. ahAhA ! samyagdarzana ane dharma karavo hoya to kema thAya ? bhAI ! vyavahAranA je vikalpa che tenI ruci choDI, eka jJAyaka bhAva, zuddha cidAnaMda, akhaMDa AnaMdakaMda prabhu pote che, tenI daSTi karI, ruci karavI teno anubhava karavo te jIvanI prathama kAryasiddhirUpa samyagdarzana che. AnuM nAma dharma che. vyavahAra che te mithyAtva che ema vAta nathI paNa vyavahArane dharma mAnavo te mithyAtva che. zuddhopayoga e dharma che. 12. prathama zubha bhAva ekadama chUTI jAya ne zuddha thaI jAya ema nahi, paNa zubha bhAvanI ruci chUTI zuddhopayoga pragaTe che. svabhAvano Azraya letAM svAnubhavamAM prathama zuddhopayoga pragaTe che. AnuM nAma samyagdarzana ane dharma che. jyAM aMtara sthiratA thaI, tyAM zuddhopayoga puSTa thAya tyAre kramaza: Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 zubha bhAva chUTe che, ne A cAritra che, dharma che. bhAI ! zubhabhAvanI ruci to pahelethI ja chUTavI joIe. zubhabhAvanI ruci tane che te mahAna doSa che, mahAna viparItatA che. AkarI vAta che prabhu! paNa A ja satya vAta che. deza cAritra - zrAvakane bAra vratarUpa hoya che. sakaLa cAritra - munine pragaTa thAya che. te be prakAre thAya che. zuddhopayoga - zubhopayoga. yathAkhyAta cAritra - kaSAyano sarvathA abhAva. pariNatiH 1. guNanuM pariNamana paryAya che. zaktinuM pariNamana pariNati che. 2. paryAya eka samayanI che. pariNati asaMkhya samayanI che. pariNati eTale ruci, vRtti. 3. sAdhanA badhI zaktimAM thAya. pariNati sAdhanAnuM kSetra che, enuM pariNAma guNamAM Ave. 4. zaktino vikAsa kramika che, guNano vikAsa akrama che. 5. pariNati zraddhA pradhAna che, paryAya jJAna pradhAna che. - pariNatimAM AtmA besavo eTale sAco nirNaya. pariNatimAM rahelo AtmA e atIndriya AnaMda dazA. puruSArthanI parAkASTA eTale pariNatinI pUrNa zuddhatA. prAraMbha rucithI thAya pachI pariNatimAM Ave. munine traNa kaSAyanI cokaDInA abhAvarUpa zuddha pariNati niraMtara varte che. zrAvakane be kaSAyanI cokaDInA abhAvarUpa zuddha pariNati niraMtara varte che. samyagdaSTine anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDInA abhAvarUpa zuddha pariNati niraMtara varte che. zuddhopayoga thayA pachI je zraddhA kAyama rahe che tene zuddha pariNati kahevAmAM Ave che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhedajJAna 1. bheda vijJAna ane AtmAnubhUtiH parathI bhinnatAnuM jJAna e ja bhedavijJAna che. ane parathI bhinna nija caitanya bhagavAnane jANavo, mAnavo, anubhava karavo e ja AtmAnubhUti che. svAnubhUti-AtmajJAna-samyajJAna-samyagdarzana-AtmasAdhanA-Atma ArAdhanA-AtmasAkSAtkAra judA judA nAma che. saMpUrNa jinAgama ane jina adhyAtmano sAra AmAM AvI jAya che. anitya bhAvanA, azaraNa bhAvanA, anyatva bhAvanA, ekatva bhAvanAnuM ciMtavana - enI carama pariNati paNa e ja che. anAdikALathI A AtmA parane potAnA mAnIne temAM ja racyo pacyo rahyo che, A kAraNathI cAra gati ane corAsI lAkha yonIomAM paribhramaNa karato thako anaMta duHkha bhogavI rahyo che. para sAthe ekatva ane mamatvanA kAraNe potAnuM sAcuM svarUpa samajI nathI zakato. (jANato nathI, mAnato nathI.) parathI ekatva ane mamatva toDavA mATe bhedavijJAna aNamola sAdhana che. A cAra anitya, azaraNa, ekatva ane anyatva bhAvanAonuM ciMtavana UMDANathI karavAnI AvazyakatA che. bhAvabhAsana thAya tyAM sudhI A bhedajJAna karavuM jarUrI che. AmAM apratihata puruSArthanI jarUra che. parathI ekatva ane mamatva toDavAno eka mAtra upAya pratyeka vastunI svataMtra sattAno samyaphabodha ja che. pratyeka vastu potAnI sattAmAM rahIne (dravyakSetra-kALa-bhAvamAM) satata pariNamana karI rahI che. potAnI sImAmAM (hadamAM) sarva prabhutA saMpanna koI paNa vastune anya vastunI mAnavI, jANavI-enA svAmI thavuM e mahA moha che, mahA ajJAna che, mithyAtva nAmanuM mahA pApa che. 'jJAna AnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' e yathArtha nirNaya zrutajJAnanA AlaMbanathI karavAthI A prakAranuM bhedajJAna thaI zake che ane enI phaLazrutI mujaba AtmAnubhUti-svAnubhUti thAya che. ane A manuSya bhavamAM karavA jevuM jo kAMI kArya hoya to A ja che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. zubha rAga ane sabhyajJAnanuM aMtara (bhedajJAna): rAga bhAva vItarAga bhAva 1. rAga mohanI jAtinuM che. jJAna dharmanI jAtinuM che. 2. rAga saMsAranuM kAraNa che. jJAnamAM zAMtinuM vedana che. 3. rAgamAM ekAMta du:kha ja che. jJAnamAM parama sukha che. 4. rAgathI karmabaMdhana thAya che. jJAnathI karma nirjarA thAya che. 5. rAga vibhAvarUpa che. jJAna svabhAvarUpa che. 6. rAga azuddhatA che. jJAna zuddhatA che. 7. rAga heya che. jJAna upAdeya che. 8. rAgamAM parAdhInatA che. jJAnamAM svAdhInatA che. zubha rAga-jJAnathI atyaMta bhinna che, to paNa ajJAnI zubha rAgathI samyajJAna athavA dharma thavo mAne che te emane ekabIjAmAM milAve che, temAM bhedajJAna karato nathI. rAga thavo durlabha nathI, paraMtu rAgarahita AtmAno anubhava thavo ati durlabha che ane e ja karavA jevuM che. sukharUpa che. A saMsAramAM puNya (zubha bhAva) karavo ati sulabha che. paraMtu samyajJAna prApta karavuM ati durlabha che. samyajJAna to rAga rahita atIndriya jJAna svabhAvI AtmAne jANavAthI teno anubhava karavAthI thAya che. Aja divasa sudhI jeTalA AtmAoe siddha paryAya prApta karI che teo badhA bhedajJAnanI kaLAthI svAnubhUti karIne ja samyagdarzana ane kevaLajJAna prApta karI nirvANa pAmyA che. AtmajJAna sivAya sukhano bIjo koI upAya nathI. mukitanA mArgamAM samyagdarzananuM sthAna sarvAdhika mahattvapUrNa che. A mukti mahelanI prathama sIDI che, e sivAya jJAna ane cAritranuM samyaka thavuM saMbhava nathI. samyagdarzana dharmanuM mULa che. je enAthI bhraSTa che te bhraSTa ja che, tenI muktinI prApti saMbhava nathI. A jagatamAM jIvone samyagdarzana samAna hitakArI ane mithyAdarzana samAna ahitakArI koI anya nathI. A bhavamAM samagra puruSArtha A samyagdarzana prApta karavA mATe lagAvavo atyaMta Avazyaka che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 3. jJAnInI aMtarmukha vRttiH dehAdithI bhinna cidAnaMda svarUpa AtmAnA bhAnapUrvaka bAhya padArtho taraphanI pravRtti choDIne aMtaramAM karavA mATe jJAnI ema vicAre che ke -bAhya pravRtti ja badhI vyartha che, tethI pAMca Indriyo taraphano vyApAra choDIne huM mArA jJAnane aMtarmukha karuM chuM' ema jJAnI bhAvanA bhAve che. A rIte bAhya viSayo taraphanuM valaNa choDIne jJAnane AtmAmAM ekAgra karavuM temAM ja zAMti ane samAdhi che. jJAnane bAhya viSayomAM bhaTakAvavuM te to azAMti ane vyagratA che. eka vAra daDha nirNayathI potAnA vedanamAM ja ema bhAsavuM joIe ke are, bAhya valaNamAM kyAMya koI paNa viSayamAM paMcamAtra sukha mane vedAtuM nathI. mbAhya valaNamAM to ekalI AkuLatA che. aMtara taraphanA valaNamAM ja zAMti ane anAkuLatA che, mATe mArA svabhAvamAM ja aMtarmukha thavA jevuM che - AvA nirNayanA jore aMtarmukha thatAM vikalpo tUTIne nirvikalpa avasthA thatAM atIndriya AnaMdano anubhava thAya che. aho ! A mAro AtmA to jJAna ja che; tene jJAna svabhAvathI bahAra lakSa thaIne je kAMI zubha-azubha vikalpa UThe te vikalpa nirarthaka che. A mArA AtmA sivAya bIjuM je kAMI che te badhuM ya mArAthI bhinna che. Ama bhedajJAna karavuM che. AvuM jJAna kare tyAM para taraphanuM jora tUTI jAya. jJAnane aMtarmukha karIne sva saMvedanathI pote potAne jANavo evo abhiprAya dRDha karavo. Ama jANIne dharmI potAnA svabhAva tarapha vaLe che, ne temAM ekAgra thAya che. tenuM nAma samAdhi che. 'huM to jJAyaka svarUpa ja chuM ne mArA jJAyaka svarUpamAM ja huM rahIza. vikalpa UThe ne para tarapha lakSa jAya ke parane samajAvavAnI vRtti UThe te mAruM svarUpa nathI, tenAthI mane lAbha nathI. tema ja bIjA jIvone paNa vANIthI ke vANI taraphanA lakSathI lAbha nathI, te jIvo paNa para lakSa choDIne potAnA zAyaka svarUpamAM vaLaze tyAre ja temane lAbha thaze'-ema jANIne jJAnI aMtaramAM Thare che. jJAna para lakSamAM aTakatA vikalpa UThyo che, te jJAnanuM svarUpa nathI AvA jJAna svarUpane nakkI karIne svamAM sthira thAya to aMdara apUrva zAMti ane samAdhi thAya. 4. jJAnInI anicchaka dazA H jJAnI caturtha guNasthAnamAM hoya to paNa, aparigrahI che. IcchA te parigraha che. jene IcchA nathI tene parigraha nathI. jJAnIne ajJAnamaya bhAvano abhAva Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 hovAthI tene IcchA nathI ane tethI tene parigraha nathI. A rIte sarva jJAnIne puNyano, pApano temaja samasta para bhAvono parigraha nathI. jJAnI to jJAnamaya bhAvanA sadbhAvane lIdhe jJAyaka ja che. Ama, asthiratAjanita IcchA to mAtra upalaka IcchA hovAthI tene nahi gaNIne zrI samayasAramAM sarva jJAnIne anicchaka kahela che, kevaLa jJAyaka kahela che. jJAnInI dRSTi adbhUta mahimAvaMta dravya svabhAva upara paDI hovAthI tene jagatanuM kAMI joItuM nathI. tene badhI IcchAo tUTI gaI che. jagatanA vividha padArtho bhale jaNAya paNa 'huM to jJAtA ja chuM' evA bhAve pariNamato te jJeyone ekatvapUrvaka grahaNa karato nathI, judo ja varte che. jJAna manane AnaMdarUpa karatuM pragaTa thAya che. tene ramavAnuM sthAna-kIDAvana to AtmA ja che. anaMtA zeyo jhaLake to paNa jJAna to potAnA svarUpamAM ja rahe che. AtmA anaMta kALathI jJeyo pratye ekatva buddhi karato hato, je je zeya jaNAya tenI sAthe tanmaya thaIne anaMtA karmo bAMdhato hato, bhramane lIdhe koI zeya sAruM ne koI zeya kharAba ema iSTa-aniSTa buddhi karI AkuLatA ne kheda karato hato. have jyAre tene jJAnamaya pariNamana thayuM tyAre anicchaka bhAvarUpa pariNamavA lAgyo. A para zeya mAruM svarUpa nathI, mAre te kAMI joItuM ja nathI. ema zeya para padArtha pratye rAga-dveSa karato nathI. mArA AtmAmAM anaMtI riddhi-siddhio bharI paDI che ane manane AnaMdarUpa karato adbhUta jJAnaprakAza mane aMtaramAM pragaTa thayo che, tethI mArI badhI IcchAo tUTI gaI che, mAre kAMI joItuM nathI, huM to zAyaka ja chuM ema nispRhapaNe pariName che. haju cothA guNasthAnamAM hoya, chatAM jJAnIne evA ni:spRha pariNAma vartatA hoya che ke dRSTi apekSAe huM manathI, vacanathI, kAyAthI rAgano kartA, kArayitA ke anumaMtA nathI-ema nava nava koTie meM vibhAvane tilAMjalI ApI che. mArI dRSTi para padArthathI virAma pAmI gaI che. bhale hajI asthiratA UbhI che, nava nava koTie tyAga to cAritra pragaTe tyAre thAya che, paNa A to dRSTi apekSAe aMtaranA joranI vAta che. jJAnInI dRSTi para dravya uparathI UThI gaI che, zeyonuM jJAna te to AtmAno sahaja svabhAva che, paNa zeyone tanmayapaNe grahaNa karavAnI buddhi khasI gaI che. AtmAne ramavAnuM naMdanavana to nija AtmA ja che, te ene ramavA mATe maLI gayuM che. . Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jJAyakanuM sahaja svarUpa ja evuM che ke jema jema para taraphano jhukAva choDI aMtaramAM vijJAnaghana thato jAya che tema tema jJAna nirmaLa thatuM jAya che, ane koIne aMdara jJAnanI Rddhio pragaTatAM bAhya jJAna paNa vadhatuM jAya che, paNa jJAnI kahe che - zeyo jaNAya to bhale jaNAya paNa have huM temanI sAthe ekatvabuddhi karavAno nathI, huM to mArA AtmAmAM ja rahevAno chuM, mAruM nivAsa sthAna ja mArI AtmA, tene choDIne have huM kyAMya bahAra javAno nathI. koI koI sAdhakane mati-zrutanI aneka jAtanI labdhio pragaTe, chatAM AtmA to AtmAmAM ja rahe che. potAnA svarUpadhAmamAM rahenAra evA mane jagatanA koI bhAvonI IcchA nathI. eka caitanya svabhAvane grahaNa karatAM mArI badhI IcchAo tUTI gaI che. bahAramAM puNyanA-vaibhavanA DhagalAo dekhAya, paNa mane enI IcchA nathI. jAtajAtanA bahAranA joyo che paNa mane tenuM AzcaryanathI. anaMta kALathI puNyanA ThAThanuM Azcarya lAgatuM te, bhrAMtine lIdhe mArI bhUla hatI, je bhUlane kAraNe paribhramaNa thayuM ane tyAM AkuLatAne kheda vedhA, have to A puNyanA vilAsane choDI huM mArA caitanya vilAsamAM vasu chuM. anaMtA joyo jJAnamAM jhaLake, toya mane emAM Azcarya nathI. AzcaryakArI mahimAvaMta to mAro AtmA che. te AtmAmAM meMdaSTi sthApI che. daSTi apekSAe krodha-mAna-mAyA-lobha, tathA mana-vacana-kAyA AdinA badhA vikalpono mArAmAM abhAva che. pariNatimAM puruSArtha UpaDatA-upayoga potA tarapha vaLatAM svAnubhUti thAya che, tyAM ja AtmAnI vizrAMti che, anaMta kALanA thAkano virAma tyAM ja che. have to mAre bIjuM kAMI joItuM nathI, eka AtmA ja joIe che. vibhAvathI judo paDatAM huM pAMca IndriyothI bhinna svayaM jJAtA thaI gayo chuM. sva-parane jANavuM te to mAro svabhAva che; huMAnaMdasAgaramAM rahenAro, caitanyanagaramAM vasanArI chuM, mane zeyonuM AzcaryanathI. Akho lokAloka jaNAya to paNa mane tenuM Azcarya nathI. huM pote ja AzcaryakArI mahimAvaMta parama padArtha chuM. jJAyakabhAvane UrdhvarAkhIne zeyone jANuM chuM, jJAyakanA astitvane grahaNa karIne, jJAyakanA jJAnarUpa pariNamanane hAjara rAkhIne, mAtra jANuM chuM. "A zAyakarUpe rahelo te huM ja chuM ema mane-sAdhakane vibhAva hovA chatAM vibhAvanuM bhedajJAna varte che. sAdhaka dazA hovAthI, A vibhAva bhAvonI mArAmAM ubhava Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 thavA chatAM paNa, te mAro svabhAva nathI. jJAyakamaya pariNamana hovAthI amuka aMze zAMti vedAya che teno paNa jJAtA chuM ane amuka aMze AkuLatA che teno paNa jJAtA chuM. jJAnIne game te prasaMgamAM jJAyakatA chUTatI nathI; puNya-pApanA bhAvamAM te jJAyaka ja che. jJAyaka to jJAyaka ja che, kyAMya ekatvabuddhi nathI. OU jJAnIne nirvikalpa dazAmAM to koI judo ja adbhuta AnaMda hoya che, paraMtu savikalpa dazAmAM AvatAM paNa jJAyakatAnI zAMtinuM vedana koI juduM ja hoya che. je vakhate vibhAva thAya che te ja vakhate-te ja kSaNe-jJAyakapaNAne prasiddha karato te jJAtA pariNatie pariName che. upayoga bahAra AvatAM nirvikalpatA nathI paNa zAMtinuM vedana to hoya ja che. sAkSI thayo ne zAMti na vedAya ema na bane, ane zAMti vedAya paNa sAkSI na thayo hoya ema paNa na bane. ekatva buddhi tUTatA jJAnIne koI judI ja zAMtinuM vedana thAya che. jo zAMtirUpa vedana na hoya to vibhAva sAthe ekatva buddhi paDI ja che. judA thayelAne judApaNAnI-sAkSIpaNAnI zAMtinuM amuka aMze vedana Ave to ja jJAyakatA pariNamI che. jJAyaka jJAyakarUpe rahI, vibhAvathI judo paDI, je svAbhAvika anAkuLatA pragaTe tenuM nAma zAMti. jJAnapaNe pariNamavAthI je bhedajJAnanI dhArA cAle tenI sAthe pariNamananI zItaLatA-zAMti te ja sAcI zAMti che. dhanya te jJAnInI anicchaka zAMta dazA ! 5. rAga ane jJAna svarUpa AtmA (bhedajJAna) : yathArtha dRSTithI joIe to eka vastunI bIjI vastu che nahi. A AtmA jJAyakasvarUpa cidAnaMdamaya vastu che ane dayA, dAna, vratAdinA pariNAma Asrava tattva che. e Asrava tattva AtmatattvanuM nathI. rAganA pariNAma AtmAnA nahi ane AtmA rAgano nahi. bhagavAna AtmA sahajAnaMda svarUpI sadA parama jJAna ane AnaMda svarUpa che. dayA, dAna, vrata, tapa, bhakti ityAdinA zubhabhAva bhagavAna AtmAnA saMbaMdhI thatAM nathI ane AtmA e zubha bhAvamAM Avato nathI. AvuM aMdaramAM bhedajJAna karavuM enuM nAma samyagdarzana che. puNya-pApanA pariNAma e AtmAnI cIja nathI, kema ke e to Asrava tattva che. jyAre AtmA jJAyaka tattva siddha Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 - svabhAvI jIva che. be cIja bhinna bhinna che. AtmAmAM Asrava nahi ane AsavamAM AtmA nahi. upayogamAM upayogI che eTale rAgathI bhinna paDIne je jANavA-dekhavAnuM (jJAnamaya) pariNamana thayuM emAM upayoga eTale AtmA che. 'upayogamAM upayoga che eTale rAgathI bhinna paDIne je bhedajJAna karyuM te jANana kriyAmAM AtmA che arthAt jANana kriyAmAM AtmA jaNAya che, emAM rAga nathI ane rAgamAM AtmA nathI. puNyathI (rAgathI) AtmA jaNAya evI vastu AtmA nathI. rAgathI bhinna paDI, jJAnanI pariNatimAM AtmAne lakSamAM letAM, temAM (jANana kriyAmAM) AtmA jaNAya che. jANanAro jaNAya che. rAga che te jaDamAM-ajIvamAM jAya che. deva-zAstra-gurunI zraddhAno rAga, zAstra bhaNavA-bhaNAvavAno vikalpa ke paMca mahAvratAdinA pariNAma e badhA jaDamAM jAya che. - je jaDa kAla ane AtmA judA che tema Asrava ane AtmA judA che. Asava tattva ane jIva tattva bhinna bhinna che. jene bhedajJAna karavuM hoya teNe rAgano Azraya choDIne jJAyaka svabhAvano Azaro levo joIe. eka vastu bIjI vastunI nathI kAraNa ke baMnenA pradezo bhinna hovAthI baMnenI sattA judI judI che. asaMkhya pradezamAM be bhAga paDe che. dravya e paryAya nahi ane paryAya e dravya nahi. kharekhara to nirmaLa paryAyanA pradezo (aMzo) paNa dhruva AtmAthI judA che. Asrava ane saMvaranA pradezo paNa bhinna bhinna che. paranI dayA pALavAno rAga UThe te hiMsA che ane tene potAno mAnavo te mahA hiMsA (mithyAtva) che. rAgathI bhinna paDI jJAyakanA Azraye vItarAgI avasthA thAya te ahiMsA che. tethI AtmA jaNAya che, anubhavamAM Ave cheAnuM nAma dharma che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 svAnubhUti sAmAnya bhAI ! tAruM rUpa to bhagavAna svarUpa che ne.....! paramAtmasvarUpatuM cho. jinasvarUpa ja AtmA che. vItarAga akaSAyamUrti ja AtmA che. tene parama pAriNAmika bhAva kaho ke ekarUpa bhAva kaho, ahIM tene zuddha bhAva kahevAmAM Ave che. tenAthI jIvAdi sAta bAhya tattvo bhinna che. nimittAdi to bhinna ja che paNa rAgAdi azuddha bhAva che te bahirtatva che ane pUrNa svarUpanA Azraye je vItarAgI paryAya utpanna thaI te paNa paryAya hovAthI bahirtattva che, ne bahirtatva te heya che. - zrI paramAgamasAra - 265. "sarva bhAvo, parasvabhAva che, paradravya che, tethI heya che; aMta:tatva evuM svadravya AtmA upAdeya che." niyamasAra gAthA-50 samyakatva tema ja zAnanI je ekane saMjJA maLe, naya paNa sakala rahita bhAkhyo te "samayano sAra che." -samayasAra 144 TIkA je kharekhara samasta naya pakSo vaDe khaMDita nahi thayo hovAthI jeno samasta vikalpono vyApAra aTakI gayo che, te samayasAra che; kharekhara A ekane ja kevaLa samyagdarzana ane samyajJAnanuM nAma maLe che. (samyagdarzana ane samyajJAna samayasArathI judA nathI, eka ja che.) prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAna svabhAva AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe, para padArthanI prasiddhinA kAraNo je indriya dvArA pravartatI buddhio te badhIne maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAna tattvane (-matijJAnanA svarUpane) Atma sanmukha karyuM che evo, tathA nAnA (aneka) prakAranA naya pakSonA AlaMbanathI tathA aneka vikalpo vaDe AkuLatA. utpanna karanArI zrutajJAnanI buddhione paNa maryAdAmAM lAvIne zrutajJAnatatvane paNa Atma sanmukha karato, atyaMta vikalpa rahita thaIne, tatkALa nija rasathI ja pragaTa thatAM, Adi-madhya-aMtarahita, anAkuLa, kevaLa eka, AkhAya vizvanA upara jANe ke tarato hoya tema akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta vijJAnaghana, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 106 paramAtmarUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyakSaNe dekhAya che (arthAt zraddhAya che) ane jaNAya che, tethI samayasAra ja samyagdarzana ane samyajJAna che. samyagdarzana ane samyajJAna kAMI anubhavathI judAM nathI. 2. svAnubhUtinI vidhino kamaH samyagdarzana pragaTa karavA mATe, AtmAno anubhava karavA mATe prathama zuM karavuM? 1. prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI, jJAna svabhAva nija AtmAno nirNaya karavo. 2. dareka jIva sukhane Icche che, to pUrNa sukha koNe pragaTa karyuM che tevA puruSa koNa che, tenI oLakhANa karavI. 3. te pUrNa puruSe sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te jANavuM. te sarvajJa puruSe kahelI vANI te Agama che, mATe prathama AgamamAM AtmAnA sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te gurugame barAbara jANavuM. 4. jJAnasvarUpa AtmAno yathArtha nirNaya karavAmAM sAcA deva-guru-zAstrano nirNaya karavAnuM badhuM AvI jAya che. 5. AgamanuM avalaMbana karI jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmAno yathArtha nirNaya karavo. 6. nirNaya te pAtratA che. A che svarUpanI samajaNa. A che jJAna dazAnuM prathama pagathiyuM. 7. Avo nirNaya karavAnI jyAM ruci thaI tyAM aMtaramAM kaSAyano rasa maMda paDI jAya -mohamaMda paDe - A che upazama dazA. have Atma anubhava mATe rucino puruSArtha upaDavo joIe. ekAgratAno prathama abhyAsa karavo paDe. upayogane prathama sImita karavAno mahAvaro karavo joIe. 9. have zarIrAdi ane rAgAdithI alaga AtmAno anubhava karavA bhedajJAnano abhyAsa karavo. 10. (1) pahelAM zudaSTi vaDe para padArthone AtmAthI judA karavA. (2) pachI samajaNa vaDe zarIrane AtmAthI juduM karavuM. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 (3) pachI tejaza-kAryaNa zarIrane AtmAthI judo gaNavo. (4) aMdaramAM ATha karma janita rAgAdi upAdhi bhAvone paNa AtmAthI (jJAyakathI) judA gaNavA. (5) chevaTe bhedajJAnanA vikalpanA vilAsane paNa judo gaNavo. (6) e badhAnI aMdara sUkSma caitanya prabhu akhaMDarUpa bIrAje che. sva sanmukha thaI aMtaramAM dRSTi karavI. (7) tene mati-zruta jJAnanA pramANa vaDe aMtaramAM dhAraNa karIne, teno ja vicAra karIne, temAM ja magna thavuM. magna thatAM thatAM temAM ja lIna thavuM. (8) e lInatAmAM have eka ja vAta bAkI rahe, huM jJAyaka.... zAyaka.... jJAyaka.... evI laganI lAge. (9) bhagavAna AtmA anaMta anaMta guNa saMpanna jJAnAnaMda svarUpa che eno mahimA lAvIne sva sanmukha rahevuM. (10) have 'huM zAyaka....' 'zuddha buddha caitanya ghana...' e paNa vikalpothI para thaI atyaMta vikalpa rahita thaIne, tatkALa nija rasathI pragaTa thatAM Adi-madhya-aMta rahita, anAkuLa, kevaLa eka, akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta vijJAnaghana, paramAtmArUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyakSaNe zraddhAya che, jaNAya che...phakta jANanAro jaNAya che. A che anubhUtinI dazA ane A che enI vidhi. 3. Atma anubhava kevI rIte karavo ? : 1. dareka vyakti ekI sAthe traNa kriyA karI rahI che. (1) zarIranI kriyA (3) jANavAnI kriyA. (2) zubhAzubha vikArI pariNAma ane 2. AmAMthI prathama be kSaNika che - trIjI kriyA trikALa che. 3. prathama be kriyAo parAzrita hovAthI tenAthI dharma na thAya. trIjI kriyA AtmAno sahaja svabhAva che tenAthI dharma thAya. 4. dharmanI zarUAta karavA mATe e nirNaya para AvavuM paDaze ke jANana kriyA mArA nija jJAna svabhAvamAMthI utpanna thAya che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 5. prathama A traNe kiyAone ekabIjAthI bhinna jANavI. pachI mAtra jANana kriyAmAM potApaNuM-tAdAbhya sthApavuM. jJAna sAmAnyamAM potAnuM sarvasva sthApita karavAnuM che, jyAMthI te jJAnavizeSanI lahera UThe che. thoDoka samaya ekAMtamAM besI manamAM UThatA vikalponA kartA na thatAM mAtra jANavAvALo yA jJAtA banavA mathavuM. manano badho bojo halako thaI javo joIe. 7. potAnA caitanya svabhAvane badhA padArthothI, sarva saMbaMdhothI, zarIrathI, manathI, vicAra vikalpothI, zubhAzubha vikArI bhAvothI bhinna-alaga jANavo. 8. jo dhyeyapUrvaka puruSArtha karIe, jANavAvALA para jora detA jaIe to je jJAnanI paryAya (lakSaNa) te tenA lakSya (jJAyaka)ne ja prasiddha karaze. bIjuM badhuM zUnya thaI javAthI jANanAro ja jaNAze. 9. jyAre jJAnanA akhaMDa piMDe sanmukha thAya che tenI sAthe abheda ekatva sthApe, potAnI sattAno mAtra potAnA astitvamAM ja anubhava kare tyAre potAnA svarUpano anubhava thAya che. 10. A ja che svAnubhava-AtmAnubhava-samyagdarzana-samyajJAna...! 4. A vastu prayogamAM lAvavA mATe puruSArtha kevI rIte karavo? prathama vicAramAM nirAvalaMbIpaNe cAlavuM joIe. koInA AdhAra vinA ja addharathI ja cAle ke huM Avo chuM...utpAda-vyaya-dhruva svarUpa chuM.....vagere. te vicAro cAlatAM cAlatAM evo rasa Ave ke bahAramAM AvavuM goThe nahi. haju che to vikalpa, paNa ema ja lAge ke A huM..A huM...ema gholana cAlatAM cAlatAM lAge. pachI e vikalpo paNa chuTI jAya, pachI to sahaja thaI jAya. svAdhyAya vakhate paNa AnuM ja A ja lakSa cAlyA karatuM hoya, A dravya, A guNa, A paryAya..! A vicAro cAlatAM AkhA jagatanA bIjA vikalpo chuTI gayA hoya che. zAstronA zabdo vinA haiyA ukela thaI javo joIe. upADamULamAMthI Avavo joIe. bIjuM ochuM samajAtuM hoya tenuM kAMI nahi. anya sarva vikalpo chuTI jAya ane addharathI AtmA saMbaMdhI ja vicAro cAlyA kare ane vaLagyA ja rahe. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 AkhI sattAnuM jJAnamAM gholana cAle che. prayoga to eNe ja karavo paDe che, vizvAsa Avavo joIe. bIjI ciMtAo hoya to A kyAMthI cAle? Ano abhyAsa vAraMvAra joIe. 5. tattvano yathArtha nirNayaHhuM jJAnAnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' A nirNaya jJAna-zraddhA ane AcaraNanI ekatAthI anubhavAya e ja anubhUti che, e ja samyagdarzana che. te kevI rIte? dekhavuM : avalokana - pratibhAsa - anubhava - darzana jANavuM : sva saMvedana - nirvikalpa vedana - anubhava - jJAna AcaraNa lInatA - jhukAva - sthiratA - anubhava - cAritra A rIte darzana-jJAna-cAritra traNe jyAre zraddhAya che te ja anubhava che. anubhava te anaMta guNonI paryAya che. sarvAzaguNAya sabakatva' badhA ja guNonI pariNati anubhavamAM hoya che. A eka sahaja prakriyA che. badhA ja guNo sahaja pariName che ane eka evI sthitinuM nirmANa thAya che je anubhavAya che, jJAnanA vedanamAM Ave che. 6. svAnabhUti bhAva: svAnubhUti karanAro bhAva, jeno svAnubhava karavAno che enA jevo zuddha thAyaeka jAtanA thaI bane tadrupa thAya-to ja svAnubhUti thaI zake. jevo jJAyaka che evo bhAva paryAyamAM pragaTa thAya kAMI paNa pheraphAra vagara- to ja svAnubhUti thaI zake. zuddhAtmAnI vItarAgI anubhUti rAgabhAva vaDe thaI zake nahi. zuddhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva rAgarUpa na hoya. zuddhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva zuddhAtmAnI jAtano vItarAgI ja hoya. rAga bhAvamAM vItarAga bhAvanI anubhUti na hoya. A eka siddhAMta che ke svabhAvane sAdhanArA pariNAma svabhAvarUpa ja hoya, vibhAvarUpa na hoya, viruddha jAtanA bhAvomAM sAdhaka-sAdhyapaNuM hoya nahi. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mokSamArga AtmAnA svabhAvane Azrita che, rAgane Azrita nathI. AtmAno sAdhaka AtmarUpa thaIne AtmAne sAdhe che, rAgarUpa thaIne AtmA nathI sadhAto. zuddhAtmAnA AzrayarUpa adhyAtma paddhati vaDe dharmI jIvamokSamArgane sAthe che. ahA ! dharmAtmAnI A adhyAtma kaLA alaukika che. AvI AtmakaLA zIkhavA jevI che ane teno pracAra karavA jevo che. kharuM sukha A adhyAtma kaLAthI ja prApta thAya che. "A anubhUti te ja huM chuM - jJAnamAM je anubhUti svarUpa trikALI bhagavAna jaNAyo te ja huM chuM ema jJAna kriyAnI sAthe ja zraddhAno udaya thAya che. ajJAnIne sva-para daSTi nathI kema ke te paryAyamAM ja Ubho che. ekaluM jJAnanuM daLa evo AtmA ja saune sadA kALa jaNAya che. chatAM rAgane vaza thayelo ajJAnI, "A anubhUti che te huM ja chuM" ema jJAyaka prati najara karato nathI. tethI tene AtmA tirobhUta thAya che. ane potAne para ane rAga jaNAya che ema te mAne che. nizcayanA be bheda che. ekasavikalpa - bIjo nirvikalpa. potAnA Azraye je vikalpa uThe che ke, "huM zuddha chuM, buddha chuM, vijJAnaghana chuM, sukhadhAma chuM,' te savikalpa nizcaya che. ane te Asrava che, baMdhanuM kAraNa che. pote je vikalpa rahita nirvikalpa cIja che enuM nirvikalpa tadrupa aMtaramagna pariNamana thAya te nirvikalpa nizcaya che ane te ja mokSanuM kAraNa che. pUrNatAne lakSe zarUAta te vAstavika zarUAta che. prathama pUrNa jJAnAnaMda svabhAva-zAyakanI sthApanA kara. ane tenI daSTi karatAM kamasara paryAyamAMthI paryAyagata doSa nivarte che ane paryAyamAM pUrNa svarUpe pragaTa thAya che. A ja pUrNatA pAmavAnI vidhi che. 7. svabhAvanI daSTiH 1. AtmA para dravyane karI ke bhogavI zakato nathI ema jANIne para dravyanuM kartA-bhoktApaNuM choDIne sva sanmukha thavAnuM che. 2. vikArano kartA karma nathI-tema kahIne karma taraphanI parAdhIna daSTi choDAvavI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 3. vikArano kartA jIvanathI paNa karma che, karma vyApaka thaIne vikAra kare che tema kahIne eka samayanA upAdhi bhAvathI bhedajJAna karAvIne dravya upara daSTi karAvavI che. 4. vikAra te samayanI yogyatAthI thavAno hato te ja thayo che-tema kahIne eka samayanA vikAranuM lakSa choDAvI daSTine dravya tarapha dorI che. 5. vikAra paNa kamabaddhamAM hatote thayo che temAM te kamabaddha paryAyanAsvakALanuM sat pariNamana batAvI vikAranuM akartApaNuM batAvIne jJAtA tarapha daSTi karAvavI che. 6. nirmaLa pariNAma paNa kamabaddha che-tema batAvI zuddha paryAyanA eka aMza uparathI paNa lakSa choDAvI trikALI dhruva upara lakSa karAvavuM che. 7. paryAyano kartA para dravya nathI-tema kahIne para dravyathI daSTine choDAvI sva dravyamAM vALI che. 8. paryAyano kartA sva dravya paNa nathI, paryAya paryAyanA pakArakathI svataMtra thAya che-ema paryAyanI svataMtratA batAvIne paryAya uparanuM lakSa choDAvI daSTine dravya sanmukha karAvavI che. 9. vikAra ke nirmaLa paryAyano kartA dhruva dravya nathI paNa paryAya ja paryAyano kartA che. baMdha-mokSa pariNAmane dhruva dravya karatuM nathI-ema batAvIne paryAyanI sanmukhatA choDAvI dhuvanI sanmukhatA karAvavI che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 "jJAnajyoti" samayasAra TIkA - zloka 46H jJAnanA mahimAnuM kAvyaH "A lokamAM huM cetanya svarUpa AtmA to eka kartA chuM ane A krodhAdi bhAvo mArA karma che' evI ajJAnIone je kartA-karmanI pravRtti che tene badhI taraphathI zamAvatI (maTADatI) jJAnajyoti spharamAna thAya che. kevI che te jJAna jyoti? je parama udAtta che arthAt koIne AdhIna nathI, je atyaMta dhIra che arthAt koI rIte AkuLatArUpa nathI ane paranI sahAya vinA judAM judAM dravyone prakAzavAno jeno svabhAva hovAthI je samasta lokAlokane sAkSAta kare che pratyakSa jANe bhAvArtha Avo jJAnasvarUpa AtmA che te, para dravyo tathA para bhAvonA kartApaNArUpa ajJAnane dUra karIne pote pragaTa prakAzamAna thAya che. -46. vizeSa samAdhAnaH nirmaLAnaMdano nAtha bhagavAna AtmA zuddha caitanyano dariyo che. tene daSTimAM na letAM huM eka kartA chuM ane aMdara je puNya-pApanA krodhAdi vikAra thAya che te mAruM ekanuM (eka svabhAvI AtmAnuM) kartavya che evI je mAnyatA che te ajJAna che, mithyAdarzana che. A lokamAM anAdithI ajJAnIone A ajJAnamaya kartA-karma pravRtti che. dayA, dAna, vrata, tapa Adi zubha pariNAma ane hiMsAdi azubha pariNAma-ema zubhAzubha pariNAmano huM kartA ane te mArA kArya che evI ajJAnIonI kartA-karmanI pravRtti che. krodhAdikaSAyonI nizcaya vyAkhyAH krodhanI vyAkhyA AtmA zuddha cidAnaMdamaya akhaMDa ekarUpa vastu che. teno jene prema nathI, ruci nathI tene potAnA AtmA pratye krodha che. puNya-pApanA bhAvo ane deva-guru-zAstra ityAdi para padArthonI ruci ane sva svarUpanI aruci te AtmA pratyeno dveSa che, ane te anaMtAnubaMdhI krodha che. mAnanI vyAkhyAH puNya-pApa Adi parapadArthomAM ahaMbuddhi thavI e anaMtAnubaMdhI mAna che. mAyAnI vyAkhyA puNya-pApa Adi padArthonA premanI ADamAM caitanya svabhAvamaya nija AtmAno inkAra karavo te anaMtAnubaMdhI mAyA che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 lobhanI vyAkhyA AvA zuddha cidAnaMdamaya svabhAvane bhUlIne puNya-pApa Adi parapadArthonI abhilASA-vAMchA-icchA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. ahIM kahe che, (1) A zarIra, mana, vANI, Indriya ityAdi para padArthonI avasthA te mArA kArya nathI. (2) mArI paryAyamAM je puNya-pApanA zubhAzubha bhAvo thAya che te paNa mArA kAryakartavya nathI. (3) ema sarva parabhAvothI bhinna paDI jyAM nirdoSa, pavitra caitanya svabhAvamAM ekAgra thayo tyAM kartA-karmanI pravRttine maTADatI jJAnajyoti pragaTa thAya che. svabhAvanI daSTimAM sarva zubhAzubha vikalponuM svAmItva sahaja chUTI jAya che. Ama badhI taraphathI kartA-karmanI pravRttine maTADatI jJAnajyoti pragaTa thAya che. have kahe che kevI che te jJAnajyoti? 1. parama udAtta che, arthAt koIne AdhIna nathI. sahaja jJAna ane AnaMdanI lakSmIvALo mAro aparimita behada jJAnAnaMdasvabhAva che te parama udAtta che, svAdhIna che. parama udAtta je AtmA jJAnAnaMda svabhAvamaya vastu teno lakSa karIne, tenI sanmukha jhukIne vA temAM DhaLIne je svAdhIna jJAna pariNati pragaTa thaI che te parama udAtta che, svAdhIna che, parAdhIna nathI, paranI ke rAganI tene apekSA nathI. A badhuM karavuM, karavuM, karavuM evo je bhAva che te rAga che ane rAga mAro e mithyAdarzana che. trikALI jJAnAnaMdarUpa svarUpalakSmI te AtmasvabhAva che ane te parama udAtta che. AvA dravya svabhAvamAM abheda thaI arthAt temAM DhaLIne ekAgra thaI je nirmaLa jJAna pariNati pragaTa thaI te ema jANe che ke huM parama udAtta chuM, pUrNAnaMdano nAtha, parama utkRSTa padArtha chuM. jJAnIne potAnA vartamAna alpajJadazAmAM huM sarvajJasvabhAvI paripUrNa Atmadravya chuM ema jaNAya che ane ema te mAne che. jemAM behada jJAnasvabhAva sarva pradeze bharyo paDyo che, evA AnaMda, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 evI zraddhA, evI kartA-karma-karaNa ityAdi anaMta aparimita zaktiono je bhaMDAra che te paramAnaMdano nAtha prabhu AtmA che. AvA AtmAne aMtarmukha thaI aMdarathI pakaDatAM-grahatAM je jJAnajyoti pragaTa thaI emAM jJAnIe jANyuM ke huM parama udAtta chuM, svAdhIna chuM (paranI apekSA rahita) koIne AdhIna nathI. 2. vaLI kevI che jJAnajyoti ? "atyaMta dhIra che." arthAt koI prakAre AkuLatArUpa nathI. ajJAnIo paranA kAryo karavAmAM ane paranuM pariNamana badalavAnA vikalpomAM ghaNI badhI AkuLatA kare che. paraMtu bhAI! eka rajakaNa paNa badalavAnuM tAruM-AtmAnuM sAmarthya nathI. tAro to " svabhAva che. ane tenA Azraye utpanna thayelI jJAnajyoti dhIra che. anAkuLa svarUpa che, atyaMta AnaMdarUpa che. caitanyamaya jJAnajyoti sAthe atIndriya AnaMda paNa bhego ja che. game tevA pratikULa saMjogomAM paNa AkuLatA nathI. pratyeka pariNamanane jANavAno mAro svabhAva che, badalavAno nahi ema jJAnajyoti pragaTa thatAM dhama jIva jANe che. huM paranuM kAMI pariNamana karI zakuM nahi tathA para mAruM kAMI pariNamana karI zake nahi." AvI jJAnajyoti pragaTa thatAM ajJAnabhAve je kartA-karmanI pravRtti thatI hatI te saheje dUra thaI jAya che ane nirAkuLa AnaMda prApta thAya che. 3. vaLI te jJAnajyoti paranI sahAya vinA judAM judAM dravyone prakAzavAnI jeno svabhAva hovAthI samasta lokAlokane sAkSAta kare che-pratyakSa jANe che. aparimita svabhAvathI bharelI zuddha caitanya prakAzamaya vastu je AtmA-emAM DhaLatA jJAnamAM evuM sAmarthya pragaTa thayuM ke te dravyane-svane jANe ane lokAlokane paNa jANe. jJAnanI paryAyano Avo sva-para prakAzaka svabhAva potAthI che. kara nahi koInuM (pariNamana) ane jANe saune-lokAlokane evo jJAna svabhAvI AtmA che. traNa prakAranI kriyA : 1. zarIra, mana, vANI,dhanAdi je jaDapadravya che tenI kiyA te jaDanI kriyA. 2. para dravyanA lakSe utpanna rAganI kriyA te vibhAvarUpa kriyA. 3. svarUpanA lakSe utpanna jJAnanI kriyA te svabhAvabhUta kriyA. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 1. jaDanI kriyA AtmA traNa kALamAM karato nathI, karI zakato nathI. 2. ane jJAna te AtmA-ema jJAnamAM potApaNe ni:zaMkapaNe vartato te rAganI kiyAne paNa karato nathI. 3. jJAna te AtmA-ema svabhAva sanmukha thaI svAnubhava karatAM te jJAnakriyA kare che. A jANavuM, jANavuM, jANavuM evo jeno svabhAva che te dravya AtmA, jANavuM je svabhAva te guNa. guNa ane guNI be abhinna che-ema je svalakSe parimaNana thayuM te jJAnakriyA-paryAya. A jJAnakriyA te dharma che-mokSamArga che. jJAna jJAnamAM-trikALI AtmAmAM ekAgra thayuM te jJAnanI kriyA che. jJAnamAM potApaNe vartato te, jJAnakiyA svabhAvabhUta hovAne lIdhe niSedhavAmAM AvI nathI mATe, jANe che-jANavArUpe pariName che. jJAna te huM ema je jJAnanuM pariNamana thayuM te jJAnanI kriyA niSedhavAmAM AvI nathI. paryAya sva dravya tarapha DhaLatAM je jJAnanI kriyA thaI te dharma kriyA che. jJAna te AtmA ema sva tarapha DhaLatAM jesvAtma pratIti thaI te zraddhAna, svAtma jJAna thayuM te jJAna ane svAtma sthiratA thaI te cAritra-A ekarUpa pariNati te mokSamArga che. "samayasAra TIkA zloka 47'': zlokArdha para pariNatine choDatuM, bhedanA kathanone toDI pADatuM, A akhaMDa ane atyaMta pracaMDa jJAna pratyakSa udaya pAmyuM che. aho ! AvA jJAnamAM (para dravyonAM) kartA-karmanI pravRttino avakAza kema hoI zake? tathA paudgalika karmabaMdha paNa kema hoI zake ? na ja hoI zake.) bhAvArtha: karmabaMdha to ajJAnathI thayelI kartA-karmanI pravRttithI hato. have jyAre bhedabhAvane ane para pariNatine dUra karI ekAkAra jJAna pragaTa thayuM tyAre bhedarUpa kArakanI pravRtti maTI to pachI have baMdha zA mATe hoya? arthAna hoya. - 47. vizeSArtha: 1. paranA nimitte rAgAdirUpa pariNamatuM hatuM te pariNatine choDatuM udaya pAmyuM che tethI para pariNatine choDatuM ema kahyuM che. 2. mati jJAna Adi je aneka bhedo kahevAtA hatA temane dUra karatuM udaya pAmyuM che tethI 'bhedanA kathanone toDI pADatuM ema kahyuM che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 3. zeyonA nimittathI tathA kSayopazamanA vizeSathI jJAnamAM je aneka khaMDarUpa AkAro pratibhAsamAM AvatAM hatA temanAthI rahita jJAnamAtra AkAra have anubhavamAM Avyo tethI "akhaMDa evuM vizeSaNa jJAnane ApyuM che. 4. paranA nimittathI rAgAdirUpa pariNamatuM nathI, baLavAna che tethI "atyaMta pracaMDa' kahyuM che. AmAM traNa bolathI bhedajJAna samajAvyuM che. (1) puNya-pApanA bhAva azuci che. (2) jaDa che. (3) du:kharUpa che. ane bhagavAna AtmA trikALI dhruva bhagavAna ati nirmaLa, vijJAnaghana svarUpa, AnaMdarUpa che. Ama baMnenI bhinnatA jANIne je paryAyabuddhi dUra karIne svabhAva sanmukha thAya che tene bhedajJAna pragaTa thAya che. AvuM bhedajJAna jene aMtaraMgamAM pragaTa thayuM che te AtmAne - 1. para pariNatine choDatuM2. bhedanA kathanone toDI pADatuM3. A akhaMDa ane 4. atyaMta pracaMDa jJAna pratyakSa udaya pAmyuM che. 1. para pariNatieTale vikArano-puNya-pApano bhAva. pahelA je aneka prakAre puNya-pApanA bhAvamAM rokAI raheto hato te have svabhAvano Azraya karatAM e bhAvone choDatuM ati pracaMDa jJAna udaya pAmyuM che. huM akhaMDa eka zAyaka svarUpa chuM'-evI daSTi thatAM rAga mAruM kartavya che e daSTi chUTI gaI ane rAgathI bhinna paDIne ati tINa jJAna pragaTa thayuM. akhaMDa ekarUpa cidAkAra caitanyamaya AtmAnI daSTi karatAM rAganI ruci chUTI gaI, eno mahimA chUTI gayo ane pracaMDa jJAna zaktinI pragaTatA thaI. Ama zakita je hatI te pragaTa thaI te dharma che. je jJAna paramAM aTakatuM hatuM te svabhAvamAM sthita thayuM te dharma che. 2. A akhaMDa ane atyaMta pracaMDa jJAna bhedanA kathanone toDI pADatuM pragaTa thayuM che. akhaMDa ekarUpa jJAyaka upara daSTi jatAM bhedavAda khaMDa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 117 khaMDa thaI jAya che. ane akhaMDa jJAna pragaTa thAya che. ekaluM jJAna.... jJAna. jJAna..caitanya sAmAnya eka sadaza dhruva svabhAva jemAM paryAyano abhAva che te pragaTa thAya che. mati-zruta jJAna Adije khaMDa khaDarUpa bhedo hatAM temane dUra karatuM-maTADatuM akhaMDa jJAna udaya pAmyuM che. abhedanI daSTimAM bhedavAda maTI jAya che. ochA ughADane laIne zeyanA nimittathI jJAnamAM je khaMDapaDatA hatA, je khaMDarUpa jJAnAkAro pratibhAsatA hatA te have jJAyakamAM daSTi sthira thatAM jJAna akhaMDapaNe pratyakSa udaya pAmyuM che. arthAt eka jJAnamAtra vastu ja jJAnamAM jaNAvA lAgI che. jJAnanA bhedo nahi. 'huM akhaMDa eka zAyakamUrti bhagavAna chuM' ema daSTi thatAM, vikAra to dUra raho, mati-zruta avasthAnA jJAnanA bhedo paNa bahAra rahI jAya che, ekalo akhaMDa jJAyaka bhagavAna ja jaNAya che. caitanya rasanI kaMda prabhu AtmA jAjavalyamAna caitanya sUrya che. enA paradaSTi karatAM mati-mRtAdijJAnanA khaMDarUpa bhedone toDI pADatuM akhaMDa jJAna pratyakSa pragaTa thAya che. vastu akhaMDa ekarUpa caitanya svabhAvamaya che. temAM koI evI zakti nathI je vikAra kare. AvA zaktimAna dravya para daSTi paDatAM jJAnanI vartamAna dazA jJAtA-draSTA svabhAve pragaTa thaI che ! AvA - jJAnamAM kartA-karmanI pravRttino avakAza kema hoI zake ? arere ! jIvo du:khathI bhaya pAmI sukha zodhe che, paNa eno upAya teo jANatA nathI ! jema phUlanI kaLI zaktirUpe che temAMthI phUla khIle che tema bhagavAna AtmA anaMtaguNa pAMkhaDIe eka jJAyakabhAvapaNe aMdara birAjamAna che, daSTi eno svIkAra karIne jyAM aMtarmagna thAya che tyAM paryAyamAM jJAyaka bhAva pragaTa thAya che. A ja dharmanI rIta che, bhAI ! jJAyaka svarUpa trikALImAM sva-parane prakAze evI trikALa enI zakti che. trikALIne jANe evI emAM zakti che. trikALI vastune jANavAno svabhAva trikALa zaktirUpe che. svabhAvano Azraya laIne je jJAna-zraddhAna pragaTa thayuM temAM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 118 Akho AtmA jaNAyo, zraddhAmAM Avyo. te jJAna, je paryAyamAM rAganI azuddhatA che, ke je azuddhatAnI pariNati che tene vyavahAre jANe, vyavahAra te kALe jAgalo prayojanavAna che, paraMtu jJAnI rAgano kartA ane rAga enuM kArya-evo jJAnamAM avakAza kayAM che? nathI ja). jJAna svabhAvanA pariNamanamAM rAganuM kartApaNuM ane rAganuM karmapaNuM evo avakAza kema hoI zake? bhAI! vItarAgano mArga Avo Akaro che, sUkSma che. rAgathI marI jAya tyAre dhruva caitanya biMba jaNAya evuM che. trikALI bhUtArtha-satyArtha dravya svabhAvanA Azraye samyagdarzana thAya che. emAM bheda tUTI jAya che ema ahIM kahe che. ' 3. "yonA nimittathI tathA kSayopazamanA vizeSathI jJAnamAM je aneka khaMDarUpa AkAro pratibhAsatA hatA temanAthI rahita jJAnamAtra AkAra have anubhavamAM Avyo tethI "akhaMDa evuM vizeSaNa jJAnane ApyuM che." jyAM jJAyakamAM aMtarmagna thayo tyAM jANanAra... jANanAra... jANanAra... evo akhaMDa eka jJAyaka bhAva anubhavamAM Ave che ane tethI jJAnanuM "akhaMDa' evuM vizeSaNa ApyuM che. vastu akhaMDa ekarUpa abheda jJAyaka che. AvA akhaMDa jJAyakano jJAnamAM svIkAra thavo te samyagdarzana-jJAna che. enuM nAma dharma che. 4. paranA nimittathI rAgAdirUpa pariNamatuM nathI, baLavAna che tethI 'atyaMta pracaMDa' kahyuM che. jJAna, rAgathI ekapaNe thaI pariNamatuM nathI paNa je rAga thAya tene potAthI bhinna jANavApaNe pariName che. je kALe rAga Avyo tene te kALe jANatuM ane svane paNa te kALe jANatuM jJAna potAnA sva-para prakAzaka sAmarthya vaDe pragaTa thAya che. vaLI te baLavAna che. eTale jJAnanI jyAM ugratA thaI tyAM rAga-dveSa bhasma thaI jAya che. jJAnanI ugratA karmanA AkarA vipAkanA rasane paNa bhasma karI de che tethI tene "atyaMta pracaMDa' kahyuM che. Avo bhagavAnano mArga bahu sUkSma che bhAI! zubha rAganA sthaLa vikalpathI pakaDAya evuM vastutva nathI. dravyanuM-AtmAnuM svarUpa to sUkSma nirvikalpa ja che ane nirvikalpa daSTithI ja pakaDAya ema che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra gAthA 73 : 119 'chuM eka zuddha,mamatvahIna huM, jJAnadarzana pUrNa chuM; emAM rahI sthita, lIna emAM, zIghra A sau kSaya karuM.' gAthArtha : jJAnI vicAre che ke nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, mamatA rahita chuM, jJAna-darzanathI pUrNa chuM; te svabhAvamAM raheto, temAM (te caitanya anubhavamAM) lIna thato (huM) A krodhAdika sarva Asavone kSaya pamADuM chuM. TIkA H huM A AtmA-pratyakSa akhaMDa anaMta cinmAtra jyoti-anAdi-anaMta nitya udayarUpa vijJAnaghana svabhAva bhAvapaNAne lIdhe eka chuM; sarva kArakonA (kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNa) samUhanI prakriyAthI pAra utarelI je nirmaLa anubhUti, te anubhUti mAtrapaNAne lIdhe zuddha chuM; pudgala dravya jenuM svAmI che evuM je krodhAdi bhAvonuM vizvarUpapaNuM (anekarUpapaNuM) tenA svAmIpaNe pote sadAya nahi pariNamato hovAthI mamatA rahita chuM ; cinmAtra jyotinuM (AtmAnuM), vastu svabhAvathI ja, sAmAnya ane vizeSa vaDe paripUrNapaNuM (AkhApaNuM) hovAthI jJAna-darzana vaDe paripUrNa chuM. - Avo huM AkAzAdi dravyanI jema pAramArthika vastu vizeSa chuM. tethI have huM samasta para dravya pravRttithI nivRtti vaDe A ja Atma svabhAvamAM nizcala raheto thako, samasta para dravyanA nimittathI vizeSarUpa cetanamAM thatAM je caMcaLa kallolo temanA nirodha vaDe Ane ja (A caitanya svarUpane ja) anubhavato thako potAnA ajJAna vaDe AtmAmAM utpanna thatAM je A krodhAdi bhAvo te sarvano kSaya karuM chuM. ema AtmAmAM nizcaya karIne, ghaNA vakhatathI pakaDeluM je vahANa tene jeNe choDI dIdhuM che evA samudranA vamaLanI jema jeNe sarva vikalpone jaldI vamI nAkhyA che evo, nirvikalpa acalita nirmaLa AtmAne avalaMbato, vijJAnadhana thayo thako, A AtmA AsavothI nivarte che. bhAvArtha : zuddha nayathI jJAnIe AtmAno evo nizcaya karyo ke 'huM eka chuM, zuddha chuM, para dravya pratye mamatA rahita chuM, jJAna-darzanathI pUrNa vastu chuM.' jyAre te jJAnI AtmA AvA potAnA svarUpamAM raheto thako tenA ja anubhavarUpa thAya tyAre krodhAdika Asravo kSaya pAme che. jema samudranA vamaLe ghaNA kALathI vahANane pakaDI rAkhyuM hoya paNa pachI jyAre vamaLa zame tyAre te vahANane choDI de che, tema AtmA vikalponA vamaLane zamAvato thako Asavone choDI de che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vizeSa: "huM" zabdathI potAnI asti siddha karI che. ane 'A'thI pratyakSa ati darzAvI che. che ne ke - huM A AtmA pratyakSa cinmAtra jyoti chuM? pratyakSa thaI zake e vAta nathI. pratyakSa che ja. bhagavAna AtmA pratyakSa che. vastu pote potAthI pratyakSa thAya evA prakAzaguNa sahita che. AtmAno evo svabhAva che ke pote ja potAnA sva saMvedanamAM pratyakSa prakAzamAna thAya che. vaLI akhaMDa chuM - eka samayanI paryAyano bheda paNa AtmAmAM kyAM che? nathI.) paryAya to vyavahAra nayano viSaya che. vyavahAra che, asatyArtha che. vastu zuddha ekAkAra te nizcaya che. vaLI huM anaMta cinmAtrajyoti chuM. svabhAvanI zaktinuM svarUpa ja anaMta che. akhaMDa ane anaMta citmAtra jyotinA vizeSaNa che. huM anAdi anaMta kahetA trikALa Adi-aMta rahita chuM. vastu to anAdi-anaMta nitya udayarUpa che. 1. "eka chuM - vijJAnaghana svabhAva bhAvapaNAne lIdhe huM eka chuM - jemAM eka samayanI paryAyanA paNa pravezane avakAza nathI. paryAya tenI upara upara tare che paNa aMdara pratiSThA pAmatI nathI. A to ekaluM vijJAnanuM daLa jemAM parano ke paryAyano praveza nathI evo cinmAtra jyoti huM vijJAnaghana svabhAvapaNAne lIdhe eka chuM. 2. "zuddha chuM - sarva kArakonA samUhanI prakriyAthI pAra UtarelI je nirmaLa anubhUti, te anubhUti mAtrapaNAne lIdhe zuddha chuM. (1) AtmA parano kartA ane para tenuM kArya-evuM enAmAM che ja nahi. (2) dayA, dAna, vrata, tapa, bhakti, pUjAnA azuddha bhAva thAya teno huM kartA ane te mAruM karma - AvA rAganI kriyAnA SakArakanI prakriyA te AtmAnA svarUpamAM nathI (3) eka samayanI nirmaLa paryAyanA SakArako je prakriyA tenAthI pAra utarelI eTale bhinna je nirmaLa anubhUti te (trikALI) anubhUti mAtrapaNAne lIdhe huM zuddha chuM. (4) paryAyamAM SakArakanuM pariNamana svataMtra che. enAthI mArI cIja (trikALI) bhinna che. vartamAna nirmaLa pariNatithI mAro trikALI anubhUti svarUpa bhagavAna bhinna che - ene ahIM zuddha kahyo che. paryAyathI pAra je trikALI bhagavAna bhinna che te zuddha che. ane te zuddhano je paryAya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 nirNaya karyo te paryAya te zuddhamAM (dravyamAM) nathI. paryAya paryAyamAM rahIne dravya zuddha che ema anubhava kare che. Avo bhagavAna vItarAgadevano mArga che. tene rAgathI ke bhedathI prApta karavA jaIza to vastu-sat hAtha nahi Ave. 3. "have nirmama chuM' - paranA kAma kare che e vAta to dUra rahI, paraMtu je rAga vikalpa thAya enuM svAmIpaNuM ene nathI. puNya ane pApanA aneka prakAre je vikArI bhAva thAya che teno pudgala svAmI che, huM teno svAmI nathI. enA svAmIpaNe huM sadAya pariNamato nathI,mATe nirmama chuM. A rAga kartavya che, karavA lAyaka che ema jJAnIne tenuM svAmIpaNuM nathI. e mamatA rahita ja che. svabhAvamAM-svarUpamAM to vikAra che ja nahi ane nimittanA lakSe te thayo che tethI pugala teno svAmI che ema kahyuM che. dravya-guNa to trikALa nirmaLa che. tenA Azraye je nirmaLa dazA pragaTI te mAruM sva ane huM teno svAmI chuM ema dharmI mAne che. 4. "cinmAtra jyotinuM (AtmAnuM), vastu svabhAvathI ja, sAmAnya ane vizeSa vaDe paripUrNa (AkhApaNuM) hovAthI, huM jJAna-darzana vaDe pUrNa chuM. sAmAnya te darzana ane vizeSa te jJAna; ema darzana-jJAna vaDe paripUrNa vastu chuM. AtmA vikArapaNe to nathI, alpajJapaNe paNa nathI. vartamAna alpajJa paryAya ema nirNaya kare che ke paryAya jeTalo huM nahi, paNa huM to jJAna-darzana svabhAvI paripUrNa vastu chuM. prathama vikalpa dvArA huM Avo chuM ema nirNaya kara. (1) huM akhaMDa jJAnajyoti svarUpa vijJAnaghana svabhAvapaNAne lIdhe eka chuM.. (2) SakArakanA pariNamanathI rahita zuddha chuM. (3) rAgapaNe sadAya nahi pariNamanAro nirmama chuM. (4) jJAna-darzanathI paripUrNa vastuvizeSa chuM. have kahe che - tethI have huM samasta para dravya pravRttithI nivRtti vaDe A ja Atma svabhAvamAM nizcala raheto thako, samasta para dravyanA nimittathI vizeSarUpa cetanamAM thatAM je caMcaLa kallolo temanA nirodha vaDe Ane ja (A caitanya svarUpane ja) anubhavato thako, potAnA ajJAna vaDe AtmAmAM utpanna thatAM je A krodhAdika bhAvo te sarvano kSaya karuM chuM. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 - svarUpanuM jJAna nathI mATe potAnA ajJAna vaDe Asavo utpanna thAya che. have para dravyonuM lakSa choDI svarUpa bhaNI DhaLatAM nijacaitanya svarUpane anubhavato huM je A krodhAdika bhAvo te sarvane kSaya karuM chuM. jJAna-darzana svarUpa paripUrNa eka zuddha vastu je AtmA teno anubhava karatAM AsavothI huM nivacchuM chuM. pahelAM paramArtha vastu svarUpa kahyuM che. have paryAyamAM para dravyanA nimittathI rAga thayo te kahe che. te sarvanA nirodha vaDe caitanya svarUpane anubhavato te Asavono kSaya karuM chuM. Asavono nirodha saMvara che. mithyAtvane choDavAnI A ja rIta che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 rAga ane caitanya upayoganuM bhinnapANuM 1. bhagavAna mahAvIre kahelA parama ahiMsA dharmane jANavA mATe, ane tenuM pAlana karavA mATe, mumukSu jIve prathama to caitanya upayoga ane rAga e baMnenuM atyaMta bhinnapaNuM jANavuM joIe. bhinnapaNuM jANe to jarAga vagaranA zuddha upayogarUpa ahiMsA dharmane sAdhI zake. 2. evuM bhinnapaNuM kyA prakAre jANavuM? sarvajJa-jJAna viSe sadA upayoga lakSaNa jIva che; te kema pudgala thaI zake ke, "mAruM A tuM kahe are ?" zarIrathI ane rAgadibhAvothI bhinna, caitanyamaya Atmatatvane je jANato nathI ane jIvane rAgAdi saMyukta ja anubhave che evA pratibuddha-jijJAsune AcAryadava sarvajJa jJAnInI sAkSIthI ane potAnA svAnubhavathI pratibodhe che "he bhAI! je nitya upayoga svarUpa che te jIva che. ema sarvajJa bhagavAna nA jJAnamAM AvyuM che, AgamamAM paNa bhagavAne spaSTa prakAryuM che, ne anubhavamAM paNa jIva sadA jJAna svarUpe ja anubhavAya che. potAnuM upayogapaNuM choDIne jIva kadI pudgalarUpa to thaI jato nathI; jema aMdhakArane ane prakAzane ekapaNuM nathI paNa judApaNuM ja che, tema caitanya prakAza vagaranA evA rAgAdi bhAvone ane cetane prakAzarUpa upayogane kadI ekapaNuM nathI paNa sadA judApaNuM ja che. Ama tArA upayoga lakSaNa vaDe tArA jIvane tuM samasta jaDathI ne rAgathI judo jANa, ne upayoga svarUpe ja potAne anubhavamAM laIne he jIva! tuM atyaMta prasanna thA...! AnaMdita thA.." 3. are! atyAra sudhI upayoga svarUpane bhUlIne, rAgAdirUpe ja meM mane mAnIne mArI hiMsA karI ne tethI cAra gatimAM hRduHkhI thayo. paNa have sarvajJa mArgI zrI guruonA pratApe mArA sva tatvanuM mane bhAna thayuM ke aho! huM to sadA upayoga svarUpa ja rahyo chuM; mAruM upayoga svarUpa haNAyuM nathI. Ama upayoga svarUpanI anubhUti rAgAdithI atyaMta bhinna hovAthI te parama ahiMsArUpa che. eTale upayoga svarUpano anubhava (zuddhopayoga) te ja parama ahiMsA dharma che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 4. sarvamAnya mokSazAstramAM zrI umA svAmI kahe che ke : "upayogo lakSaNa jIva upayoga jenuM lakSaNa che te jIva che. jIvane potAnA upayoga svarUpamAM sadA tanmayapaNuM che. rAgAdikamAM ke zarIrAdikamAM tene tanmayapaNuM nathI. te upayoga koIthI racAyelo nathI, potAnuM sampaNuM TakAvavA te koI IndriyonI ke rAganI apekSA rAkhato nathI; Indriyo ke rAga vagara te svayaMsiddha jIvanuM svarUpa che. 5. upayoga kaho ke cetanA kaho - jJAna upayoga, darzana upayoga jJAna cetanA, darzana cetanA tecetanAnuM rAgarahita nirmaLa pariNamana, eTale ke zuddhacetanA te ahiMsA che, te dharma che, te mokSamArga che. ane te cetanAmAM rAgAdi azuddha pariNamana te hisA che, te saMsAranuM kAraNa che. 6. jIvanA pAMca bhAvamAM utArIe to : (1) upayoga te pAriNAmika bhAva che. (2) upayoganuM zuddha pariNamana te kSAyikAdi bhAvarUpa che. (3) rAgAdika bhAvo te audAyika bhAva che. A rIte upayogane ane rAgane bhAvathI bhinnatA che. 7. nava tattvamAM laIe to: (1) upayoga te jIva, saMvara, nirjaza, mokSa tattvamAM Ave che. (2) rAgAdi bhAvo Asava ane baMdha tattvamAM Ave che. A rIte upayoga ane rAga baMne tattvo bhinna che. 8. nyAya yuktithI joIe to : upayoga sAthe AtmAnI samavyAmi che. rAgAdi sAthe AtmAnI samavyApti nathI. mATe nyAyathI upayoga ane rAganI bhinnatA siddha thAya che. anubhavathI jotA paNa H rAgAdi vagarano upayoga svarUpe jIva anubhavamAM Ave che, paNa upayoga vagarano jIva - rAgAdi mizrita jIva - kadI anubhavamAM Avato nathI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 A rIte dharmanI anubhUtimAM upayoga ane rAganI bhinnatA che. rAgathI bhinna upayoga svarUpa AtmA ja anubhUtimAM prakAze che. "mAro suzAzvata eka darzana-jJAna lakSaNa jIva che; bAkI badhA saMyoga laNaNa bhAva mujathI bAhya che." huM eka zAzvata jJAna-darzana lakSaNamaya AtmA chuM; upayoga sivAya bIjA badhA saMyoga lakSaNarUpa bhAvo che te mArAthI bahAra che; te mArA svabhAva lakSaNarUpa nathI - AvI dharmAtmAnI anubhUti che. rAgAdi bhAvo je AtmAnuM svalakSaNa hoya to te rAgAdinA nAzathI AtmA paNa maraNa pAme. paNa rAgano nAza thavA chatAM siddha jIvo Adi anaMtakALa AnaMdathI jIve che. mATe rAga te AtmAnuM lakSaNa nathI. 10. upayoga ja AtmAnuM lakSaNa che. te AtmAthI kadI juduM paDatuM nathI. upayoganA abhAvamAM AtmAno abhAva hoya che; ne AtmA sadAya upayoga svarUpa hoya che; AtmA upayoga lakSaNa vagarano kadI hoto nathI. "upayoga lakSaNa jIva che ne e ja sAcuM jIvana che; e jIvane jIvADaje, prabhu vIrano saMdeza che. cetana-jIvana vIrapaMthamAM, nahi deha-jIvana satya che. * cetana rahe nija bhAvamAM basa! e ja sAcuM jIvana che." upayoga te jIvanuM sarvasva che. te upayoganI zuddha avasthA hoya tyAre tenI sAthe zAMti-vItarAgatA-AnaMdavagere sarvaguNothI AtmAnuM jIvana zobhI UThe che. tethI te sAcuM jIvana che ane te jIvane ISTa che. moha-rAgAdibhAvo upayogathI viparIta che, temAM zAMtinuM jIvana nathI, paNa bhAvamaraNa che; tethI te jIvane ISTa nathI. zuddhopayoga te sAco ahiMsA dharma che; temAM rAgano abhAva che. te ja jIvane ISTa che, kema ke temAM svabhAvano ghAta thato nathI paNa AnaMdamaya svabhAvanI upalabdhi thAya che, tethI te ja jIvane ISTa che. A rIte vItarAga bhAvano upadeza te ja bhagavAna mahAvIrano ITa upadeza che. he bhavya jIvo! bhagavAna mahAvIranA AvA ISTa upadezane oLakhIne tenI upAsanA karo ! Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) upayogI (2) jJAna darzana (3) (2) jJAna E che ne ! (4) svabhAvajJAna ( vibhAva jJAna (apUrNajJAna) | (5) kAraNa () kArya (9) samyapha . (8) mithyA 1 26 sahaja jJAna (svarUpa pratyakSa) kevaLa jJAna (sakaLa pratyakSa) kumati . IS vibhegA (uavadhi) paro vikala pratyakSa Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mati. kRta(11) (12) avadhi (13)mana:paryacA ke | upalabdhi bhAvanA upayoga labdhi bhAvanA upayoga naya deza parama sarva karo. Rjumati vipulamati, avagraha ITA avAya dhAraNA (14) (3) darzana upayoga kapha 1 27. chuM karI da ! phAra - zahera kagg ka svabhAva darzana - visAvadana kA-kAkI: , ke je kAraNa kArca caNa ayanuM, avadhi kevaLa darzana sahaja darzana (svarUpa zraddhA) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vyAkhyA: 1. upayogaH AtmAnA caitanyaguNane anusarIne vartavAvALA pariNAmane upayoga kahe che. upayoga badhA jIvomAM samaye samaye thaI rahyo che. jIvanA lakSaNarUpa caitanya anuvidhAyI pariNAmane upayoga kahe che. kSayopazama hetuvALA cetanAnA pariNAma vizeSane upayoga kahe che. (zrutanA peTA vibhAgamAM che te mATe ) AtmA vastu che. teno jJAna-darzana arthAt jANavuM-dekhavuM evo je upayoga che te guNa (lakSaNa) che. . AtmAno'. '....aMdara vastu cidAnaMdamaya je bhagavAna AtmA che teno ''caitanya anuvartI'' arthAt jANavA-dekhavAno je trikALI bhAva che tene anusarIne vartanAro-thanAro vartamAna pariNAma-paryAya te upayoga che. A bhagavAna AtmA vastu che ke jemAM jJAna-darzanarUpI adbhUta alaukika sarcalAITa che, ane temAMthI-aMdaramAMthI anaMta anaMta upayogarUpa kiraNo phATe (skre)che. AtmA mahAprabhu aMdara caitanyasUrya che-to e caitanyanA tejano aMbAra-prakAza e upayoga che; ane te upayoga AtmAno che. upayoga e AtmAnuM (jIvanuM) lakSaNa che. (1)AtmA e to vastu che. (2) paNa teno bhAva zuM che ? ke caitanya -caitanya. jANavA-dekhavAnA svabhAvarUpa zaktirUpa je trikALI bhAva che te eno guNa che. (3) ane te guNane anuvartI- anusarIne je vartamAna dazA-pariNAma thAya te upayoga che. (1) AtmA e svabhAvavAna trikALI dravya-vastu thaI. (2) caitanya - e eno dhruva, avinAzI guNa-zakti-bhAva-svabhAva thayo. (3) ane tene 'anuvartI pariNAma' tene anusarIne thato vartamAna pariNAma, vartamAna dazA, vartamAna aMza, vartamAna avasthA-hAlata 'te upayoga che.' arthAt tene upayoga kahevAmAM Ave che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 AtmA vastu che, asti che, teno je caitanya-jANavA-dekhavAne guNazakti che tene anusarIne kevaLajJAna thAya che, kema ke kevaLajJAna paNa paryAya che, pariNAmarUpa caitanyano upayoga che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAnane kevaLajJAna ke ajJAna Adi je kAMI pariNAma vartamAna dazAmAM varte che te guNane-caitanyane anusarIne thayelA pariNAma che, paNa nimittane ke indriyane anusarIne thayelA te pariNAma nathI. jIvanuM lakSaNa upayoga che. lakSaNa - ghaNA maLelA padArthomAMthI koI eka padArthane judo karavAvALA hetune (sAdhanane) lakSaNa kahe che. upayogane "jJAna-darzana paNa kahevAya che. te badhA jIvomAM hoya che, ane jIva sivAya bIjA koI dravyamAM hotA nathI, tethI tene jIvano asAdhAraNa guNa athavA lakSaNa kahe che. vaLI te sadbhata (AtmabhUta) lakSaNa che tethI te badhA jIvomAM sadAya hoya che. A jIva ane karma-nokarma (zarIra) ekakSetre hovA chatAM jIva tenA upayogalakSaNa vaDekarma-nokarmathI judo che, ane dravyakarma-nokarma temanA sparzadilakSaNa vaDe jIvathI judAM che. nitya upayoga lakSaNavALuM jIvadravya kadI pudgala dravyapaNe (zarIrAdipaNe) thatuM jovAmAM AvatuM nathI ane nitya jaDalakSaNavALuM zarIrAdi pudgaladravya kadI jIvadravyapaNe thatuM jovAmAM AvatuM nathI; kAraNa ke upayoga ane jaDapaNAne ekarUpa thavAmAM, prakAza ane aMdhakAranI mAphaka, virodha che. jaDa ane cetana kadI paNa eka thaI zake nahi. jaDa ane cetana e baMne sarvathA judA judA che. zarIrAdinA kAryo huM karI zakuM, huM tene halAvI-calAvI zakuM ema je jIvo mAne che te cetana ane jaDa dravyane ekarUpa mAne che, teonI e khoTI mAnyatA choDAvavA ane jIva dravya jaDathI sarvathA juduM che ema batAvavA jIvanuM asAdhAraNa lakSaNa upayoga che. upayoganA jJAna upayoga ane darzana upayoga evA be bheda che. upayoganA varNanamAM 'darzana' zabdano artha vastunuM sAmAnya grahaNa mAtra che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 2. jJAnopayoga: badhAne bhinna bhinnapaNe jANavuM te jJAnopayoga che. jJAnopayoga paNa svabhAva ane vibhAvanA bhedane lIdhe be prakArano che. (1) svabhAva jJAnopayoga (2) vibhAva jJAnopayoga. 3. darzana upayogaH koI paNa padArthane jANavAnI yogyatA (labdhi) thatAM te padArtha tarapha sanmukhatA, pravRtti athavA bIjA padArtho taraphathI haThIne vivakSita padArtha tarapha utsuktA pragaTa thAya che te darzana che. te utsuktA cetanAmAM ja thAya che. vivakSita padArthane thoDo paNa jANavAmAM Avato nathI tyAM sudhInA cetanAnA vyApArane darzana upayoga' kahevAmAM Ave che. pUrva viSayathI haThavuM ane pachInA viSaya tarapha utsuka thavuM te jJAnano paryAya nathI tethI te cetanA paryAyane darzana upayoga" kahevAmAM Ave che. AtmAnA upayoganuM padArtha tarapha jhUkavuM te darzana che. sAmAnya grahaNa eTale AtmagrahaNa, AtmagrahaNa te darzana che. abhinna sAmAnyapaNe dekhavuM te darzanopayoga che. je zaktinA kAraNe padArthano pratibhAsa thAya tene cetanA kahe che. darzanacetanA ne jJAnacetanA be che. jemAM mahAsattAno (sAmAnyano) pratibhAsa (nirAkAra jhalaka) hoya, tene darzanacetanA kahe che. avAjora sattAviziSTa vizeSa padArthane viSaya karavAvALI cetanAne jJAna cetanA kahe che. (jJAna upayoga) aMtarmukha cittaprakAzane darzana ane bahirmukha cittaprakAzane jJAna kahevAmAM Ave che. sAmAnya-vizeSAtmaka bAhya padArthane grahaNa karanAra jJAna che ane sAmAnya vizeSAtmaka Atma svarUpane grahaNa karanAruM darzana che. AtmAnA caitanyaguNano bheda rahita vepAra te darzana upayoga. 4. svabhAvajJAna amUrta, avyAbAdha, atIndriya ane avinAzI che. te paNa kArya ane kAraNarUpe be prakAranuM che. svabhAvajJAnanA be prakAra che. (1) kArya svabhAvajJAna (2) kAraNa svabhAvajJAna sahaja jJAnopayoga parama pAriNAmika bhAve sthita che temaja traNe kALe upAdhi rahita che. temAMthI (sarvane jANanAro) kevaLajJAnopayoga pragaTe che. mATe sahaja jJAnopayoga kAraNa che ane kevaLajJAnopayoga kArya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 Ama hovAthI sahaja jJAnopayogane kAraNasvabhAva jJAnopayoga kahevAya che ane kevaLa jJAnopayogane kArya svabhAva jJAnopayoga kahevAya che. jJAna svabhAvajJAna vibhAvajJAna(apUrNa jJAna) che kAraNa kArya svarUpa pratyakSa kevaLajJAna (sakala pratyakSa) 5. kAraNa svabhAvajJAna upayoga : A upayoga nirapekSa che. te pragaTarUpa nathI; vartamAnamAM dhruvapaNe che. temAM utpAda-vyaya nathI. A upayoga badhA jIvomAM varte che. A upayoga anAdi-anaMta ekarUpa che. tenA Azraya kevaLajJAna pragaTavAnuM kAraNa che. kAraNasvabhAva jJAnaupayoga vartamAna-vartamAna che paNa temAM pragaTarUpa pariNamana nathI. temAMthI je kevaLajJAna vagere kAryarUpa paryAya pragaTe che te tenuM sApekSa pariNamana che. kAraNa svabhAvajJAna upayoganuM sahaja AnaMda,sahaja jJAna vagerene jANavAnuM sAmarthya che ane AnaMdadAtA che kArya svabhAvazAnaupayogaH (kavaLajJAna): kAraNa svabhAvajJAnamAM ekAgratAnA jore je kArya pragaTe che te kArya svabhAvajJAnaupayoga arthAt kevaLajJAna che. A sAdi anaMta ekarUpa che, utpAda-vyaya sahita che. (mahimA kAraNano ja che, koNa trikALa che, kAraNanA jore kArya navuM pragaTe che, kAryano daSTimAM mahimA nathI, paNa kAraNa je trikALa ekarUpa paDyuM che teno mahimA che, bhogavaTo kAraNano nathI-kAryano che.) vibhAva upayoga : apUrNa dazAmAM caitanyano vepAra (pariNAma)ne vibhAva upayoga kahevAya che. svabhAvazAna je(jJAna) kevaLa, Indriyarahita ane asahAya che te svabhAvajJAna che. je upAdhi vinAnA svarUpavALuM hovAthI zuddha che, AvaraNa vinAnA svarUpavALuM hovAthI krama, Indriya ane deza-kALAdi) vyavadhAna (vina) rahita che, eka eka vastumAM nahi vyApatuM hovAthI asahAya che, te kArya svabhAvajJAna che. kAraNa jJAna paNa tevuM ja che. zAthI? nija paramAtmAmAM rahelA sahajadarzana, sAuta che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 sahaja cAritra, sahaja sukha ane sahaja parama cinzaktirUpa nija kAraNa samayasAranA svarUpone yugapa jANavAne samartha hovAthI tevuM ja che. sahaja jJAna, zuddha aMta:tatvarUpa parama tattvamAM vyApaka hovAthI svarUpa pratyakSa che. (svabhAve pratyakSa che)kevaLajJAna sakala pratyakSa (saMpUrNa pratyakSa) che. kevaLajJAnaH je sarvadravyo ane tenA sarva paryAyone yugapa (eka sAthe) pratyakSa jANe te kevaLajJAna che. A badhA jJAnomAM sAkSAt mokSanuM mULa nija parama tattvamAM sthita evuM eka sahaja jJAna ja che. tema ja sahaja jJAna (tenA) pAriNArmika bhAvarUpa svabhAvane lIdhe bhavyano parama svabhAva hovAthI, sahaja jJAna sivAya bIjuM kAMI upAdeya nathI. sAra AtmA e trikALI cetana dravya che. caitanya e cetanano (cetana dravyano) guNa che. caitanya arthAta jANavuM-dekhavuM e AtmAno trikALI guNa che. trikALI caitanyane anusarIne thato pariNAma te tenuM vartamAna che, ne te upayoga che. AtmA vastu che, asti che, teno je caitanya-jANavA-dekhavAno guNazakti che tene anusarIne kevaLajJAna thAya che, kema ke kevaLajJAna paNa paryAya che, pariNAmarUpa caitanyano upayoga che. aMdara saccidAnaMda prabhu AtmA che, temAM jANavuM-dekhavuM evuM je lakSaNa che e eno upayoga che. svabhAvajJAna amUrta, avyAbAdha, atIndriya ane avinAzI che. A je svabhAvajJAna che tenA be prakAra che. (1) kAraNa svabhAvajJAna (2) kArya svabhAvajJAna. AtmA trikALI asti-sat che, tema teno jJAna-darzanano bhAva paNa trikALa sat che, ne tevI rIte tene anusarIne thatA jANavA-dekhavAnA pariNAma paNa tenI paryAyarUpe tene potAne kAraNe vartamAna-vartamAna sat che. upayoga dharma nAma svabhAva che ne jIva dharmI nAma svabhAvavAna che. upayoga jIvano svabhAva che. sArarUpaH 1. AtmA trikALI vastu che. 2. jJAna-darzana tenA trikALI guNa che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 3. tene anusarIne thato-vartato pariNAma te upayoga che. te upayoganA bAra prakAra che 4. A upayoganA pahelAM be sAdhAraNa bheda kahyA. (1) jJAna (2) darzana. 5. pachI jJAnopayoganA be bhedakahyA. (1)svabhAvajJAna (2) vibhAvajJAna. 6. have pachI svabhAvajJAnanA be bhede kIdhA. 1. kArya svabhAvajJAna 2. kAraNa svabhAvajJAna. 7. kArya to sakaLa vimaLa (sarvathA nirmaLa) kevaLajJAna che. A je kevaLajJAnarUpI pariNAma che te aMtaraMga guNane anusarIne thatAM pariNAma che. ane tene kArya svabhAvajJAna kahevAya che. 8. AtmAnI sImA zuM che? (1) dravyarUpe trikALI che. anaMta guNano piMDadravyarUpa trikALI che. (2) tenA guNarUpe trikALI che. (3) tenA kAryarUpe vartatA vartamAna-vartamAna pariNAma tarIke tene vartanArI paryAya che. . kevaLajJAna paryAya che ane te AtmAnA caitanyane anusarIne thatAM pariNAma che. te guNanuM-jJAnanuM vartamAna kArya hoI tene ahIM kArya svabhAvajJAna kahevAmAM Ave che ane tenuM kAraNa parama pariNAmika bhAve raheluM trikALa nirupAdhika sahaja jJAna che. vibhAva zAna upayoga te be prakArano che. (1) samyapha vibhAvajJAnopayoga. (2) mithyA vibhAvajJAnopayoga. (arthAt kevaLa vibhAvajJAnopayoga) A vibhAva jJAna te apUrNa-adhurAM jJAna che, ne temAM karmanI nimittanI apekSA Ave che. 8. mithyAjJAnaH kevaLa vibhAvarUpa jJAno' eTale zuM? kevaLa" eTale ekalA vibhAvarUpa (viparIta) jJAno. A traNa prakAranA che. (1) kumati (2) kuzruta ane (3) vibhaMga (kuavadhi). Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kumati eTale zuM? ke je AtmAnuM jJAna nathI, arthAt jemAM AtmAno samyaka Azraya nathI, paNa avaLAI-viparitatA che, ne mAtra paranA lakSathI je buddhi ughaDI che te kumati che. jo ke te che potAnAmAM ne potAthI, chatAM paNa te kumati che. ajJAnIne ghaNuM dhana prApta karavAnI buddhi hoya, ane huM buddhimAna chuM ema e mAne to te buddhi to che, paNa kubuddhi che; ane te kubuddhi paNa tenA jJAnane anusarIne ajJAnapaNe thaI che. tevI rIte mAtra bahArathI yAdazakti bahu hoya paNa te kumati kahevAya che, ane te kumatinuM jJAna ghaNuM vAMcana ane ghaNA badhA pustakono abhyAsa karyo mATe pragaTyuM che ema nathI. te kumati sAdhAraNa jJAna che. jyAre kuzruta te tarkajJAna che. jemAM viparIta-UMdhA tarka sahita jJAna hoya te kukRta che. te kuzruta paNa aMdaranA jJAnane anusarIne thanAruM che. bahAranA ghaNA copaDA bhaNyo mATe te thayuM che ema nathI. A badhI DIgrI ema.e., ela.ela.bI. ItyAdi jJAna bhale ajJAna che, chatAM e badhI jJAnanI paryAya aMdarane kAraNe UghaDe che. tevI rIte dhaMdhAmAM tarka uThe te kuzruta che paNa te aMdara jJAna (zakti) che tene anusarIne thAya che.parane laIne thAya che ema nathI. vaLI ajJAnIne koI eka vizeSa vikAsarUpa vibhaMga jJAna thAya che. A - evuM jJAna che ke aMdara sAta dvIpane samudrasAkSAkhAya. AvuM eka vibhaMgAvadhikuavadhi jJAna thAya che. ane te potAnA jJAnane anusarIne thAya che, parane laIne nahi. juo, keTalAka mizrAdaSTi hovA chatAM teone aMdararAganI maMdatA ne e jAtano kSayopazama-ughADa hoya che ke jethI te aMdaramAM sAta dviIpa ane samudrane paNa bhALe che. chatAM te kujJAna che, samyajJAna nathI, ane te aMdara zakti che tene anusarIne thAya che, paraMtu bahAramAM karmano kSayopazama thayo mATe vibhaMga jJAna thayuM che ke tene anusarIne thayuM che ema nathI. anAdi mithyAdaSTine kumati ane kuzruta hoya che ane tene deva ane nArakInA bhAvamAM kuavadhi paNa hoya che. jyAM jyAM mithyAdarzana hoya che tyAM tyAM mithyAjJAna ane mithyAcAritra avinAbhAvIpaNe hoya che. mati ane zrutajJAnamAM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya etraNa doSo che. avadhijJAnamAM saMzaya hoto nathI, paNa anadhyavasAya athavA viparyaya be doSo hoya che, tethI tene kuavadhi athavA vibhaMga kahe che. potAnI icchA dvArA jema tema grahaNa karavAne kAraNe vidyamAna ane avidyamAna padArthonuM bhedarUpa jJAna (yathArtha viveka) na hovAne kAraNe pAgala Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 puruSonA jJAnanI mAphaka mithyAdaSTinuM jJAna viparIta arthAt mithyA jJAna hoya che. samyajJAna AtmAnA jJAna guNano zuddha paryAya che. samyajJAna cAra bhedavALuM che. mati, zruta, avadhi, mana:paryaya. (1) matijJAna pAMca indriyo ane mana dvArA potAnI zakti anusAra) je jJAna thAya che te matijJAna che. (2) sutajJAna: matijJAna dvArA jANavAmAM AvelA padArthane vizeSarUpathI jANavo te zrutajJAna che. (3) avadhijJAna: je indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa, ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. (4) mana:paryayajJAnaH je indriya ke mananA nimitta vinA ja anya puruSonA manamAM sthita rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te mana:paryayajJAna che. samyajJAnanuM svarUpa A pramANe che. sva = potAnuM svarUpa, artha = viSaya, vyavasAya = yathArtha nizcaya. je jJAnamAM e traNa zarato pUrI paDatI hoya te samyajJAna che, arthAt jo jJAnamAM viSaya pratibodha sAthe sAthe potAnuM svarUpa pratibhAsita thAya ane te paNa yathArtha hoya to te jJAna samyajJAna che. matijJAna ane zrutajJAna baMne paramArthathI parokSa che ane vyavahArathI pratyakSa che. avadhijJAna vikala pratyakSa (ekadeza pratyakSa) che. mana:paryayajJAna paNa vikala pratyakSa che. 10. matijJAna traNa prakAranuM che. (1) upalabdhi (2) bhAvanA (3) upayoga (1) upalabdhi matijJAnAvaraNano kSayopazama jemAM nimitta che evI arthagrahaNa zakti (padArthane jANavAnI zakti) te upalabdhi che. (2) bhAvanA jAgelA padArtha pratye pharI pharIne ciMtana te bhAvanA che. . (3) upayoga: 'A kALuM che, A pILuM che' ityAdirUpe arthagrahaNa vyApAra (padArthane jANavAno vyApAra) te upayoga che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 A upayoga matijJAnanA kramanA cAra bheda che. (1) avagraha (2) ihA (3) avAya (4) dhAraNA. (1) avagrahaH cetanAmAM je thoDo vizeSAkArabhAsavA lAge che te pahelAM thanAruM jJAna tene avagraha kahe che. (Aoooo) (2) IhA avagraha dvArA jANavAmAM AvelA padArthane vizeSarUpa ceSTAne 'hA' kahe che. vicAraNA) (oco). (3) avAyaH vizeSa cihna dekhavAthI teno nizcaya thaI jAya te avAya che. (nirNaya) (Judgement) (4) dhAraNA avAyathI nirNaya karelA padArthane kALAMtare na bhUlavo te dhAraNA che. (Retention). te sivAya matijJAnanA avagrahAdinA viSayabhUta padArtha 12 bheda che. 1. bahu 2. bahuvidha 3. eka 4. ekavidha 5. kSipra 6. akSipra 7. ani:suta 8. ni:suta 9.anukta 10 ukta 11 dhruva 12 adhuva. mati mana agara IndriyothI vartamAnakALavartI padArthane avagrahAdirUpa sAkSAta jANavo te mati che. mati, smRti, saMjJA, ciMtA, abhinibodha ityAdI anya padArtho nathI arthAt te matijJAnanA nAmAMtara che. smRti: pahelAM jANelA, sAMbhaLelA ke anubhava karelA padArthanuM nAma vartamAnamAM smaraNa Ave te smRti che. saMjJA tenuM bIjuM nAma pratyabhijJAna che. vartamAnamAM koI padArthane jotAM, A padArtha e ja che ke jene pahelAM joyo hato', e rIte smaraNa ane pratyakSanA jaDarUpa jJAnane saMjJA kahe che. ciMtA ciMtavana jJAna arthAt koI cihnane dekhIne "ahIM te cihnavALo jarUra hovo joIe evo vicAra te ciMtA che. A jJAnane Uha, UhA, tarka athavA vyAtijJAna paNa kahe che. abhinibodha svArthanumAna-anumAna e tenA bIjA nAma che. sanmukha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 cihnAdidekhIte cihnavALA padArthano nirNaya karavo te 'abhinibodha che. ajJAnIne prabhu smaraNa (AtmasmaraNa) hotuM ja nathI, paraMtu "rAga mAre evI pakkaDanuM smaraNa hoya che kema ke teno tene anubhava che. e rIte ajJAnI dharmanA nAme game te kAryo kare to paNa tenuM jJAna mithyA hovAthI tene dharmanuM smaraNa thatuM nathI paNa rAganI pakaDanuM smaraNa thAya che. saMvedana, buddhi, meghA, pratijJA, prajJA e vagere paNa matijJAnanA bhedo che. bodhanamAtrapaNuM te buddhi, pratibhA, prajJA ematijJAnanI tAratamyatA (hIna-adhikapaNuM) sUcaka jJAnanA bhedo che. 11. zrutajJAnanA cAra bhedo che. (1) labdhi (2) bhAvanA (3) upayoga (4) nayA zrutajJAna eTale A zAstrajJAna ema nahi, paNa aMdaranuM bhAvazrutajJAna. matijJAnapUrvaka aMdaramAM eka uttaratakaNArUpa jJAna thAya che je arUpI AtmAnI zrutajJAna paryAya che. eTale ke matijJAna pachI vizeSa tarka uThe te zrutajJAna che. (1) lakhyi bIjA padArthane jANavAnI zakti labdhi che. (2) bhAvanA jAgelA padArtha pratye pharI pharIne ciMtana te bhAvanA. (3) upayogaH padArthane jANavAno vyApAra te upayoga che. (4) nayaH paryAyamAM je A upayogarUpa ne yarUpa jJAna che athati pramANarUpa ane ekadezarUpa je jJAna che te zrutajJAnano bhAga che. zrutajJAnano paryAya jJAnaguNane anusarIne thAya che. vaLI je A nayarUpa jJAna che te paNa upayogarUpa jJAna che. nizcaya-vyavahAra Adino paNa upayogarUpa jJAna che, labdhirUpa nahi. pramANajJAna paNa zrutajJAnano eka bheda che. zrutajJAnamAM je AkhuM pramANajJAna thAya che te aMdaranA jJAna guNane anusarIne thAya che. para taraphanuM je jJAna che te paNa potAmAMthI thayuM che, paNa bahArane-parane laIne thayuM nathI. 12. avadhijJAnaH je indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. avadhijJAnanA paNa traNa bheda che. (1) deza (2) parama (3)sarva Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 138 dezAvadhi eTale ke sarvAvadhi eTale puruM ane paramAvadhi eTale utkRSTa, sarvathI vizeSa. 13. mana:paryayajJAna sAmA jIvanA manamAM rahelA bhAvane, padArthane jANe evo eka AtmAnA jJAnaparyAyano A bheda che. A mana:paryayajJAnanA be bheda che. (1) jumati (2) vipula mati. (1) Rju matiH manamAM ciMtavana karelA padArthane jANe che, aciMtita padArthane nahi; ane te paNa saraLarUpathI ciMtita padArthane jANe che. (2) vipula matiH ciMtita ane nahi ciMtita padArthane tathA vakaciMtita ane avakaciMtita padArthane paNa jANe che. mana:paryayajJAna viziSTa saMyamadhArIne thAya che. vipulano artha vistIrNa-vizALagaMbhIra thAya che. potAnA tathA paranA jIvita, maraNa, sukha, du:kha, lAbha, alAbhanuM paNa jJAna thAya che. vyakta mana ke avyakta manathI ciMtavana karelA ke nahi ciMtavelA ke AgaLa jaI jenuM ciMtavana karaze evA sarva prakAranA padArthonuM vipulamati mana:paryayajJAnI jANe che. 14. darzana upayogaH (14)-(3) darzana upayoga - svabhAva ane vibhAvabhedathI be prakArano che. je kevaLa indriya rahita ane asahAya che te svabhAvadarzana upayoga kahyo che. svabhAvadarzana upayoga paNa be prakArano che. (1) kAraNa svabhAvadarzana upayoga (2) kArya svabhAvadarzana upayoga. (1) kAraNa svabhAvadarzana to sadA pAvanarUpa ane audAyikAdi cAra vibhAva svabhAva para bhAvone agocara evo sahaja parama pAriNAmika bhAvarUpa jeno svabhAva che, je kAraNa samayasAra svarUpa che, nirAvaraNa jeno svabhAva che, je nija svabhAva sattAmAtra che, je parama caitanya sAmAnya svarUpa che, je akRtrima parama sva-svarUpamAM avicaLa sthitimaya zuddha cAritra svarUpa che. je nitya-zuddha-niraMjana jJAna svarUpa che ane je samasta duSTa pAporUpa vIra duzamanonI senAnI dhajAnA nAzanuM kAraNa che evA AtmAnA kharekhara svarUpa zraddhAnamAtra ja che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 (2) kAryasvabhAvadarzanaH darzanAvaraNIya-jJAnAvaraNIyAdighAtikarmonA kSayathI utpanna thAya che. A kSAyika jIvane jeNe sakaLavimaLa (sarvathA nirmaLa) kevaLajJAna vaDe traNa bhuvanane jANyA che, nija AtmAthI utpanna thatAM parama vItarAga sukhAmRtano je samudra che, je yathAkhyAta nAmanA kArya zuddha cAritra svarUpa che, je sAdi anaMta amUrta atIndriya svabhAvavALA zuddha sadbhuta vyavahAra nayAtmaka che ane je trilokanA bhavya janone pratyakSa vaMdanA yogya che, evA tIrthaMkara paramadevane kevaLajJAnanI mAphaka A kAryadaSTi paNa yugapad lokAlokamAM vyApanArI che. A rIte kAryarUpe ane kAraNarUpe svabhAva darzanaupayoga kahyo. darzana kyAre thAya che? jJAnanA pahelAM darzana thAya che. darzana vinA alpajJajanone jJAna thatuM nathI, paraMtu sarvajJa devane jJAna ane darzana eka sAthe thAya che. vibhAva darzananA traNa bheda kahyA che. (1) cakSu (2) acakSu (3) avadhi. (1) cakSudarzanaH netrajanya matijJAnanA pahelAM sAmAnya pratibhAsane athavA avalokanane cakSudarzana kahe che. (2) acakSudarzana cakSu (AMkha)nA sivAya bAkInI Indriyo ane mana saMbaMdhI matijJAnanA pahelAM thavAvALA sAmAnya avaloka (darzana)ne acakSudarzana kahe che. ' (3) avadhidarzanaH avadhijJAnanI pahelAM thanAra sAmAnya avalokanane avadhidarzana kahe che. daSTi = darzana - tenA be artha che. (1) sAmAnya pratibhAsa (2) zraddhA. aMdara vastu bhagavAna AtmAmAM kAraNadaSTi nAma eka trikALI svabhAvarUpa kAraNa svabhAva darzana upayoga che, ane bIjI trikALI svarUpanI pratItizraddharUpakAraNasvabhAva zraddhA che. AvI zraddhA paNa AtmAmAM trikALa vidyamAna che. jema dekhavArUpa kAraNa svabhAva trikALa che tema zraddhArUpa kAraNasvabhAva paNa trikALa vidyamAna che. bhagavAna AtmAnuM astitva-sattA to jJAna-darzanamaya che. darzana ane jJAnano upayoga e AtmAno svabhAva che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 40 samayasAragAthA 75: AtmA jJAnasvarUpa arthAt jJAnI thayo ema kevI rIte oLakhAya tenuM lakSaNa kaho. tenA uttararUpa gAthA...! pariNAma karmataNuM ane nokarmanuM pariNAma je, te nava kare che, mAtra jANe, te ja AtmA zAnI che." gAthArtha je AtmA A karmanA pariNAmane temaja nokarmanA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI che. TIkAH nizcayathI moha, rAga, dveSa, sukha, duHkha AdirUpe aMtaraMgamAM utpanna thatuM je karmanuM pariNAma - emAM karmanuM pariNAma eTale jIvanA vikArI bhAvakarmanI vAta che. rAga, dveSa ane sukha-du:khanI kalpanA ityAdi karmanA saMge - nimitte aMtaraMgamAM utpanna thatuM jIvanuM bhAvakarma che, vikArI paryAya che. ane sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda, baMdha, saMsthAna, sthUlatA, sUkSmatA ityAdi bahAra utpanna thatuM nokarmanuM pariNAma che. A badhuMya pudgala pariNAma che. A puNya-pApanA ane harakha-zokanA bhAva aMdara thAya che e pugala pariNAma che. karma jaDa che ane enA saMge thayelo bhAva paNa karmanuM ja pariNAma che. vikArI bhAvate pudgala pariNAma che, jIvanahi. A zarIra, mana, vANI, sparza, rasa, gaMdha, varNa ityAdi je nokarmanA pariNAma che te badhAya pudgala pariNAma che. bhagavAnanI bhaktinA pariNAma, dayA, dAna, vratAdinA vikalpa ke pAMca mahAvratanA vikalpa je aMtaraMgamAM uThe te pugalanA pariNAma che ema jANIne jJAnI enAthI bhinna paDe che, eno sAkSI thaI jAya che. ahIM aMdaranA zubha bhAvathI jyAM nivavuM che tyAM bahAranI pravRtti enI che e vAta kyAM rahI? vizeSa artha: 1. ahIMto rAgano huM kartA ane rAga mAruM karma evI kartA-karmanI miththAbuddhi choDIne jJAtApaNuM pragaTa kare tenI vAta cAle che. 2. upAdAna ane nimitta baMne sAthe hoya che eTaluM barAbara che paNa nimitte kAMI karyuM e vAta barAbara nathI. 3. "vaLI jIvana para dravya rAgAdika upajAve che ema zaMkA na karavI; kAraNa ke anya dravya vaDe anya dravyanA guNano utpAda karAvAnI ayogyatA che; kema ke sarva dravyono svabhAvathI ja utpAda thAya che." Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 4. mATI potAnA svabhAvane nahi ullaMghatI hovAne lIdhe, kuMbhAra ghaDAno utpAdaka che ja nahi, mATI ja kuMbhAranA svabhAvane nahi sparzatI thakI, potAnA svabhAvathI jakuMbhabhAve upaje che. mATI ghaDAnI kartA che, kuMbhAre ghaDo karyo nathI. kuMbhAra nimitta bhale hoya paNa kArya (ghaDo) nimittathI kuMbhArathI thatuM nathI. 5. aMdaramAM utpanna thatA dayA, dAna, bhakita AdinA pariNAma te karmanA pariNAma che. bhAvakarma che e badhuM ya pudgala pariNAma che, jIvasvarUpa nathI. A vikArI pariNAma je zubhAzubha bhAva che te pulanA pariNAma che. pudgala prasarIne vikAra bhAva thayo che. pudgala pariNAma eTale A je rAgAdibhAva che te pudgalathI thayA che, jIvathI nahi. te pugalanA AzrayathI thayA che. pudgala pariNAma eTale rAga ane pudgalane vyApyavyApaka bhAva hovAthI kartA-karmano sadbhAva che. pudgalakartA ane vikArI bhAva pudgalanuM karma che. jIva tene kartA nathI. AtmA ane jaDa karmano anAdithI saMbaMdha che. karmanI paryAya anAdithI karmapaNe thayelI che, te jIve karI nathI; jIvanA pariNAma karmo karyA nathI. anAdithI eka kSetre rahyA chatAM ekabIjAne kartA-karmapaNuM nathI. jIva jIvanI paryAya kare, karma karmanI paryAya kare. jIva karmanI avasthAne kare ane karmano udaya jIvanI avasthAne - rAgane kare ema nathI. Ama prathama be dravyanI paryAyanuM svataMtrapaNuM siddha kare che. 7. have dravya daSTi karAvavA rAganA pariNAmano kartA jIva nahi ema ahIM kahe che; ahIM to jIvanuM kArya jJAtA-daSTApaNuM che ema siddha karavuM che. vastuSTi karAvavI che ne ! AtmA je caitanyamaya vijJAnaghana vastu che te enA nirmaLa caitanya pariNAmane kare paNa vikArI pariNAma thAya che tenuM kartavya nathI. tethI je rAga pariNAma thAya te pudgalanuM kArya che. pudgala teno karyA che ema ahIM kahyuM che. jJAtA daSTAnA pariNamanamAM je rAga thAya te pulanuM kArya che, jIva tenI jANanahAra che, kartA nathI. 8. pudgala dravya svataMtra vyApaka hovAthI pugala pariNAmano kartA che ane pudgala pariNAma te vyApaka vaDe svayaM vyApatuM hovAthI karma che. 9. A dayA, dAna Adi puNyanA pariNAme vyApya che ane pudgala svataMtra vyApaka che. pula prasarIne rAgAdi pariNAma kare che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 10. vastu to caitanya svabhAvI che. jIvamAM eka vaibhAvika zakti che. paNa tenAthI vibhAva thAya che ema nathI. pote nimittAdhIna thAya to vibhAva thAya che. A vibhAva pudgalanuM kArya che, pugala svataMtra vyApaka thaIne vibhAvane kare che. 11. jJAnAvaraNIya karmathI jJAna rokAya che ema je karma graMtha gommasAramAM Ave che e to nimittanuM jJAna karAvanAruM kathana che. bAkI jJAnamAM je ochA-vattApaNuM thAya che te potAthI thAya che, karmathI nahi. Ama dareka dravyanI paryAya svataMtra che. 12. ahIM trikALI zuddha jJAyaka svabhAvanI daSTimAM je nirmaLa jJAna pariNamana thAya te jJAtAnuM kArya che, paNa je rAgAdi bhAva thAya te jJAtAnuM kArya nathI. tethI te rAgano kartA pudgala che ane rAga te pugalanuM karma che ema ahIM siddha karyuM che. 13. ahIM to bhedajJAnanI vAta che. zarIrAdithI, puNya-pApanA bhAvathI ke vyavahAra ratnatrayanA pariNAmathI bhagavAne AtmA bhinna che. tethI AtmAne bhinna evA rAgAdi sAthe abhinnapaNuM nathI. rAgAdi che tene pudgala sAthe abhinnapaNuM che. pudgala temAM prasarIne-vyApIne raheluM che tethI rAgAdi sarva pudgalanA pariNAma che. 14. nizcayathI bhagavAna AtmA rAgathI bhinna che. rAganA pariNAma te jIvanA kartavyapaNe nathI. rAganA pariNAma thAya te vakhate rAgane jANanAruM je jJAnate jJAnamAM rAganA pariNAma nimitta che. AvA je jJAnanA pariNAma teno kartA jIva ane rAgane jANanAruM (karanAruM nahi) je jJAna pragaTyuM te jIvanuM karma che. 15. rAgathI, vyavahAranA vikalpathI bhinna paDIne aMtarmukha thatAM bhagavAna AtmAnuM jJAna thayuM, svAnubhava thayo tyAM je rAgAdi bhAva thAya te jIvanuM kartavya nathI. te rAganA pariNAma pudgalanuM kArya che. pudgalasvataMtra vyApaka thaIne malina pariNAmane utpanna kare che. 16. AtmA ekalo cidAnaMdaghana prabhu che. e rAganA AkuLatA svarUpaduHkhanA pariNAmathI bhinna che. dharmIne saccidAnaMdasvarUpa bhagavAna sivAya bIje kyAMya sukhabuddhi nathI, kema ke nirmaLAnaMda svarUpa bhagavAna AtmAnA anubhavathI sukhanuM nidhAna pote ja che, ema eNe jANyuM che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 17. AvuM trikALI nija caitanyanidhAna jeNe jANyuM evA samyagdaSTi jIvane je paryAyamAM rAga, vyavahAranA pariNAma thAya tene te pugalanA kartavyapaNe jANe che, potAnA kAryapaNe nahi. 18. nizcayathI vastunA svabhAvamAM jema pudgala nathI tema rAga paNa nathI. baMneya para che, tethI baMnene AtmAmAthI ekI sAthe kADhI nAkhyA che. tethI caitanya svabhAvathI bAhya gaNIne baMneno kartA pudgala ane baMne pudagalanA karma che ema ahIM siddha karyuM che. 19. duniyAne bahAranI miThAsa che eTale ke zarIra, indriyo ane viSayomAM sukhabuddhi che, Atmabuddhi che, paNa ene mithyAtva che, e mithyAtvamAM ajJAnI taNAI gayo che. ahIM jJAnIne mithyAtvanA pariNAma nathI, sAthe jJAna paNa samyapha che. tethI cAritramohanA je pariNAma thAya che te badhA pudgalanA pariNAma che ema te jANe che. 20. pugala svataMtrapaNe temAM vyApIne teno karyA che, jIva teno kartA nathI. judI cIjano kartA judI cIja che. vikAra AtmAthI judI cIja che, to teno kartA paNa jJAyakathI bhinna pudgala che. AvI vAta che. mAtra pudgala pariNAmanA jJAnane (AtmAnA) karmapaNe karatA evA potAnA AtmAne jANe che. te AtmA (karma-nokarmathI) atyaMta bhinna jJAna svarUpa thayo thako jJAnI che. 21. bhagavAna AtmA jJAnasvabhAvI akhaMDa ekarUpa vastu che evI jyAM daSTi thaI ane emAM aMtarlIna thayo tyAM vikArI pariNAmano AtmA kartA thato nathI. kema ke vastu svabhAve nirvikAra, nirmaLa che ane paryAyamAM je vikAra che tene pugalamAM nAMkhI dIdho. dravyanA svabhAvanI daSTi karI rAga sAthe kartA-karmapaNuM samApta karI dIdhuM. 22. have mAtra pudgala pariNAmanA jJAnane AtmAnA karmapaNe karatA evA potAnA AtmAne jANe che. rAga thAya tenuM je jJAna thAya te jJAnato potAnuM che, svanuM che. rAga saMbaMdhInuM jJAna te AtmAno sva-para prakAzaka svabhAva hovAthI AtmAnuM karma che ane te jJAnapariNAmano AtmA kartA che. 23. rAga saMbaMdhInuM je jJAna te jJAnane potAnA karmapaNe karato te AtmAne jANe che, rAgane jANe che ema nahi. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 24. pudgala pariNAmanuM jJAna eTale je kALe je prakAranA rAgAdi pariNAma thAya te kALe, tenuM jJAna thavAthI, potAnI lAyakAta hovAthI, te rAgAdine jANe che. rAgAdi thayA che mATe jJAna tene jANe che ema nathI. paNa je te kALe sva-parane jANavAnI dazA potAne potAthI thaI che. e jJAnanA pariNAma jIvanuM potAnuM pariNAma che ane jIvatenosvataMtrapaNe kartA che. 25. jenI najara svabhAva upara gaI che, jenI najaramAM nija caitanya bhagavAna taravare che ane je rAga thAya tenuM tene jJAna thAya, e jJAnano te kartA che, rAgano nahi. jJAnapariNAmano AtmA kartA che ane jJAnapariNAma AtmAnuM karma che. 26. potAnuM kArya potAthI thAya. rAga para che. te rAganuM jJAna thAya che, te jJAna AtmAnuM kArya che, AtmA te jJAnano kartA che. rAganuM jJAna thAya che tathApi jJAnamAM rAgano abhAva che. rAgano kartA je potAno mAne che te ajJAnI vikAra bhAvanI cakkImAM paDyo che. te du:khathI pIlAya che, atizaya pIDAya che. vastusthiti ja AvI che. 27. kuMbhAra ane ghaTanI jema AtmA ane pudgala pariNAmane (rAgAdine) kartA-karmapaNAno abhAva che. tethI svabhAvanA avalaMbane pariNamelo che je jIva te pudgala pariNAmanA (rAgAdinA) jJAnane AtmAnA karmapaNe karatA evA potAnA AtmAne jANe che ane te karma-nokarmathI atyaMta bhinna jJAnasvarUpa thayo thako jJAnI che. 28. jJAtA-daSTAnA bhAvane kAryapaNe karato te potAnA AtmAne jANe che, rAgane jANe che ema na kahyuM. rAga saMbaMdhInuM te kALe potAmAM potAnA sAmarthyathI thayeluM je jJAna te jJAnane te (sAkSIpaNe) jANe che. AvI vAta che. 29. potAnA sAmarthyathI thayeluM je jJAna te jJAna potAnA svarUpamAM tanmaya rahI sAkSI bhAve rahe che. badhAno jANanAra mAtra sAkSI bhAva rahe che. 30. bhagavAna AtmAmAM anaMta zaktio che. te sarva zaktio atyaMta nirmaLa che. vikAra pariNati te jIvanI zaktinI paryAya ja nathI. dravya zuddha, zakti zuddha ane tenI dRSTi thatAM je pariNamana thayuM te paNa zuddha ja hoya ema vAta lIdhI che. anaMta zaktiono piMDa prabhu cinmAtra nija Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 AtmAne jANe che te rAgAdithI atyaMta bhinna jJAna svarUpa thayo thako jJAnI che. para dravyomAM jIvanI sukhabuddhiH jIvane sauthI moTI bhramaNA sukha saMbaMdhI che. te haMmezA ema ja mAne che ke mAruM sukha para dravyomAM che. A enI para padArthomAM sukhabuddhi e ja mahA mithyAtva (khoTI mAnyAtA) che. duHkhanuM kAraNa che. e paramAM je sukhabuddhi che e para sAthenA rAgAdirUpe jaNAya che. ane rAgAdirUpe pariNamato jIva ajJAnI chemithyAdaSTi che. pote anaMta sukhano dhAma che, anaMta guNa, anaMta sukha potAno svabhAva che e jANato nathI, e mAnato nathI. have e "sukhabuddhi nIce pramANenI pAMca buddhiomAM dekhAya che. 1. ekatva buddhi (para dravyo ane huM eka evI miththAbuddhi). 2. mamatva buddhi (para dravyo mArA evI miththAbuddhi) 3. kartutva buddhi (para dravyono-rAgAdino huMka evI kartA buddhi). 4. bhokartutva buddhi (para dravyonuM huM bhoktA evI bhoktA buddhi) 5. zeyatva buddhi (para dravyone huM jANuM chuM evA vikalpa te mithyA jJAnabuddhi) have jarAka sUkSmatAthI joIe to A pAMceya buddhimAM jJAna sAthe mizrita rAga ja jaNAya che. ane e rAganI ruci ja abhiprAyamAM che. e rAganI ruci jatAM ja A pAMceya buddhi eka sAthe nAza pAmI, mithyAtvano nAza thAya che. ane samyagdarzana prApta thAya che. 1. ekava buddhiH huM to sadAya eka chuM, sarvathA sarvathI bhinna chuM. para sAthe joDAI zake evI vastu vyavasthA nathI. to paNa rAgAdi bhAvathI para sAthe ekatva karuM chuM. 2. mamatva buddhiH huM svabhAvathI nirmama chuM. eka paNa pudgala paramANu mAruM nathI. huM teno svAmI thaI pariNamato nathI. chatAM mithyA mAnyatAmAM rAgAdi bhAve huM para padArthono svAmI thAuM chuM - badhA ja dravya svataMtra ane svAdhIna hovA chatAM huM temane parataMtra banAvI mamatA karuM chuM. 3. kartutvabuddhiH badhA ja dravyo niyamita vyavasthA pramANe kamabaddha pariNamI rahyA che ane koI dravya parano kartA thaI zake ema nathI. chatAM rAgAdi Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhAvothI huM parano kartA banuM chuM - A mithyA kalpanA che. evI koI vyavasthA nathI huM paranA pariNamanamAM dakhalagIrI karI zakuM. bhokatRtva buddhiH huM para dravyone sparzI paNa zakato nathI pachI bhogavavAno prazna ja kyAM che? huM mAtra mArA para dravya pratyenA rAgane ja bhogavuM chuM. 5. zeyatvabuddhiH huM mane jANyA vagara para dravyone jANI zakuM chuM athavA jANuM chuM evo vikalpa, evI mithyA buddhi pravartI rahI che. huM para dravyo pratyenA thatAM rAgAdibhAvone jANuM chuM. jyAre potAne jANe che, potAnI paryAyane jANe che tyAre para jaNAI jAya che. A rIte A pAMca buddhiono nAza eka rAgAdi buddhi - paramAM sukha buddhi - che. teno nAza thatAM sAthe ja thAya che ane jJAna pragaTa thAya che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jJAnAnaMda svabhAvI AtmA zuddhopayoganA prabhAvathI svayaMbhU thayelA A AtmAne, Indriyo vinA kaI rIte jJAna AnaMda hoya te pravacanasAranI 19mI gAthAmAM batAvyuM che. 147 66 prakSINa ghAti karma, anahada vIrya, adhikaprakAza ane indriyAtIta thayela AtmA jJAna sauSye pariName' - 19. artha : jenA ghAtikarmo kSaya pAmyA che, je atIndriya thayo che, anaMta jenuM uttama vIrya che ane adhika (utkRSTa) jenuM (kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpa) teja che, evo te (svayaMbhU AtmA) jJAna ane sukharUpa pariName che. AtmAno svabhAva ja jJAna ane AnaMda che. zarIra ane indriyo koI paNa jIvane jJAna ane sukhanuM kAraNa nathI. paraMtu jIva pote ja jJAna ane AnaMda svarUpa che. saMsArI jIvone je indriyajanita jJAna ane sukha che, te jJAna ane sukharUpe kAMI zarIra ke indriyo pariNamatI nathI, paNa zarIrAdinA lakSe te jIva pote ja kalpIta sukha ane jJAnarUpe pariName che. je jIvo zarIra ane indriyonuM lakSa choDIne zuddhopayoganA prabhAvathI atIndriya thayA che, teo pote svayameva jJAna ane AnaMdarUpa pariName che, temane jJAna AnaMda mATe koI anya padArthanI jarUra nathI. koI paNa AtmAnuM jJAna ke sukha para padArthomAMthI AvatuM nathI, paNa potAnA svabhAvanA bhAnapUrvaka, zuddhopayoganA prabhAvathI AtmA pote ja jJAna-AnaMda svarUpa thaI jAya che. A ja mULa maMtra che. kevaLI bhagavAna jevo ja badhA AtmAno svabhAva che ane te ja paryAyamAM pragaTa thAya che. OU '"zuddhopayoganA sAmarthyathI jenA ghAti karmo kSaya pAmyA che, kSayopazamika jJAna-darzana sAthe asaMyukta hovAthI je atIndriya thayo che, samasta aMtarAyano kSaya thayo hovAthI anaMta jenuM uttama vIrya che, samasta jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNano pralaya thayo hovAthI, adhika jenuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana nAmanuM teja che evo A (svayaMbhU)AtmA samasta mohanIyanA abhAvane lIdhe, atyaMta nirvikAra, zuddha caitanya svabhAvavALA AtmAne anubhavato thako, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 svayameva (pote ja) sva-para prakAzatA lakSaNa jJAna ane anAkuLatA lakSaNa sukha thaIne pariName che. A rIte AtmAno jJAna ane AnaMdasvabhAva ja che. ane svabhAva to parathI anapekSa (udAsIna, svataMtra) hovAthI, indriyo vinA paNa AtmAne jJAna ane AnaMda hoya che. AtmAmAM je kevaLajJAnarUpa zakti che te ja pragaTa thaI che. badhA AtmAmAM paripUrNa zakti che. tenI sAcI samajaNa ane ekAgratA vaDe kevaLajJAna ane atIndriya sukha pragaTe che; te mahAna maMgaLarUpa che. ane evA AtmasvabhAvanI zraddhA te paNa zarUAtanuM mahA maMgaLa che. zuddhopayoganA sAmarthyathI ja AtmA kevaLajJAna ane atIndriya AnaMdarUpe pote svayameva thaI jAya che. AmAM koInI madadanathI, rAga ke vikalpanuM AlaMbana nathI, kALa naDato nathI, gurakRpAnI apekSA nathI, karmanI apekSA nathI, manuSya deha ke mahA videhakSetranI madadanathI, badhAthI nirapekSa svayaM pote ja jJAna ane sukharUpa thAya che. Atma svarUpanI pratItinA jore zuddhopayoga thAya che. ane e zuddhapayoganA sAmarthyathI A dazA khIle che. ekalA caitanyanA gholanarUpa jJAna dazA eTale ke AtmAmAM ja ramaNatArUpa dazA, tenAthI ja kevaLajJAna pragaTe che. koI nimittathI nahi-saMyogathI nahi, karmo khamyAM tene lIdhe nahi, pahelAMnI malina dazA TaLI tene kAraNe nahi, ane pahelAMnI adhUrI zuddha dazAne kAraNe paNa nahi, mAtra zuddhopayoganA vartamAna sAmarthyathI ja potAnA zuddha caitanya svabhAvane anubhavato thako, AtmA pote ja jJAna ane sukharUpa pariName che. zuddhopayoga eTale zuM? zuddha Atma svabhAva che temAM jJAnanI ekAgratA, te zuddhopayoga che. jevo zuddha svabhAva che tevo jANyA vagara ene zraddhA karyA vagara temAM jJAnanI ekAgratA thaI zake ja nahi. zuddhAtmAne jANe ane zraddhA kare tyArathI zuddhopayoga zarU thAya che. ane pachI temAM ja saMpUrNa ekAgratArUpa zuddhopayoga pUro thatAM kevaLajJAna ane atIndriya sukha AtmAmAM pragaTe che, te ja maMgaLa che. zuddhopayoge sva dravyamAM AlaMbana lIdhuM eTale ke vartamAna paryAya sva dravyamAM jalIna thayo, tyAM te paryAya pote atIndriya jJAna ane sukharUpe pariNamI gayo. pahelAM Atma svarUpanuM samyakadarzana ane samyakajJAna hatuM tyAre Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 zuddhopayoganI zarUAta thaI gaI hatI. paNa te upayoga saMpUrNapaNe sva dravyanA avalaMbanamAM Takato na hato paNa paramAM aTakato hato. have ekalA sva dravyanA avalaMbana vaDe upayogane paramAMthI khaseDIne svabhAvamAM lIna karyo, e zuddhopayoganA sAmarthyathI AtmA pote kevaLajJAna rUpe thaI gayo ane ghAti karmo nAza pAmyAM. samyagdarzana paNa zuddhopayogathI ja pragaTe che. kevaLajJAna paNa zuddhopayogathI ja pragaTe che. kharekhara zuddhopayoga pragaTa karavo e ja jIvano puruSArtha che, eTale ke avasthAne svadravyanA avalaMbanamAM TakAvavI e ja puruSArtha che. jaDakano nAza karavAno jIvano puruSArtha nathI, kema ke je vikAra bhAva che te svayameva nAza pAme che. pote jyAre zuddhopayoganuM sAmarthya pragaTa karyuM - arthAt svabhAvanA avalaMbanamAM pote Takyo tyAre je azuddhatAno nAza kya ane te vakhate ghAtika paNa potAnI meLe nAza pAmI gayA. jyAre zuddhopayoganuM sAmarthya na hatuM tyAre azuddhatA hatI ane ghAti karmo nimitta tarIke hatA. ane jyAre zuddhopayoganA sAmarthyathI sva dravyamAM lInatA karI tyAre azuddhatAnI utpatti ja na thaI ane te azuddhatAnA nimittarUpa ghAti karmo paNa TaLI gayA. A rIte upAdAna-nimittanI saMdhipUrvaka kathana che. juo ! A svabhAva sAthe saMbaMdha joDavAnI ane para sAthenA saMbaMdha toDavAnI rIta, eTale ke dharmanI rIta ! jevo potAno svabhAva che tevo jANIne zraddhA-jJAnamAM svIkAravo te ja darzana ane zAnanuM AcaraNa che, ane pachI te ja svabhAvamAM upayoganI ekAgratA karavI te cAritranuM AcaraNa che. A AcaraNathI ja dharma thAya che. bIjA koI dharmanA AcaraNa nathI. mAro svabhAva parathI judo che ane indriya vagara ja mArA jJAnane sukha thAya che - Ama nakkI karyuM tyAM svabhAva tarapha vaLavAnuM ja AcaraNa rahyuM ane vikArathI pAcho pharyo. kharekhara potAnA je jJAnamAM kevaLI bhagavAnanI ane atIndriya svabhAvanI oLakhANa ane pratIti thaI te jJAnano mahimA che. pUrNa nirvikAra jJAna svabhAva ja huM chuM evI samyaka pratIti thAya ane e pratIti sahita anubhava thatAM AtmA taraphanI jAgRtino zuddhopayoga thAya che. mArAthI Ana thAya ema mAnavuM nahi, badhA AtmAthI A thaI zake che, A ja Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 karavA jevuM che. mATe barAbara prayatna karIne A samajavuM. pUrNa svabhAvano svIkAra ane apUrNatAno nakAra evI samyaka pratItinA jore zuddhopayoga thAya che. ane e zuddhopayoganA jore samyagdarzana ane kevaLajJAna thAya che. adhUrI dazA ane pUrI dazA evo bheda to paryAya apekSAe che, paNa dravya svabhAvanI apekSAe juo to dareka samaye pUrNatA ja che. dravya svabhAva kevaLajJAnathI bharelo che. AtmAnI badhI kAryazaktimAM vIryabaLa pradhAna che, koI paNa paryAya AtmAnA puruSArtha vagara thato nathI. zubha ho, azubha ho ke zuddha ho temAM AtmAnuM vIryabaLa ja kArya kare che. AtmA pote adhUrA puruSArthamAM aTakato hato tethI tene nimittarUpe aMtarAya karma hatuM. badhA AtmAmAM puruSArtha to che, paNa uttama puruSArtha tene kahevAya ke je AtmasvabhAvano Azraya karIne kevaLajJAna pamADe. samayasAra gAthA 74: jJAna thavAno ane AsavonI nivRttino samakALa kaI rIte che? gAthA: A sarva jIva nibaddha, adhuva, zaraNahIna, anitya che, e duHkha, du:khaphaLa jANIne enAthI jIva pAcho vaLe. - 74. gAthArtha A Asavo jIvanI sAthe nibaddha che, adhruva che, anitya che, temaja azaraNa che, vaLI teo du:kharUpa che, du:kha ja jemanuM phaLa che evA che - evuM jANIne jJAnI temanAthI nivRtti kare che. bhAvArtha Asavono ane AtmAno upara kahyo te rIte bheda jANatAM ja, je je prakAre jeTalA jeTalA aMze AtmA "vijJAnaghana svabhAva" thAya che te te prakAre teTalA teTalA aMze te AsavothI nivarte che. jyAre saMpUrNa vijJAnaghana svabhAva thAya che tyAre samasta AsavothI nivarte che. Ama jJAnano ane Asava nivRttino eka kALa che. AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che eTale zuM? AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che eTale AtmA jJAnamAM sthira thato jAya che." jyAM sudhI mithyAtva hoya tyAM sudhI jJAnane - bhale jJAnano ughADa ghaNo hoya to paNa- ajJAna kahevAmAM Ave che, ane mithyAtva gayA pachI tene - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 bhale jJAnano ughADa thoDo hoya to paNa vijJAna kahevAmAM Ave che. jema jema te jJAna arthAt vijJAna jAmatuM - ghaTa thatuM - sthira thatuM jAya che tema tema AsavonI nivRtti thatI jAya che ane jema jema AsavonI nivRtti thAya che tema teme jJAna (vijJAna) jAmatuM - ghaTa thatuM - sthira thatuM jAya che, arthAt AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che. samayasAra zloka48: zlokArtha e rIte pUrva kathita vidhAnathI, hamaNAM ja (turata ja) para dravyathI utkRSTa (sarva prakAre) nivRtti karIne vijJAnaghana svabhAvarUpa evA kevaLa potAnA para nirbhayapaNe ArUDha thato arthAt potAno Azraya karato (athavA potAne ni:zaMkapaNe AstikyabhAvathI sthira karato), ajJAnathI utpanna thayelI kartAkarmanI pravRttinA abhyAsathI thayelA phlezathI nivRtta thayelo, pote jJAna svarUpa thayo thako, jagatano sAkSI (jJAtA-daSTA), purANa puruSa (AtmA) ahIMthI have prakAzamAna thAya che. - 48. AtmA trikALa jJAnAnaMda svabhAvI che. vijJAnaghana eTale zuM? jJAna svarUpa bhagavAna AtmA potAmAM sthira thato jAya, Tharato jAya tene vijJAnaghana kahevAmAM Ave che. jJAna jJAnamAM Thare, jJAna jJAnamAM jAme, jJAna jJAnamAM sthira thAya te vijJAna che ane te mokSamArga che. zubhAzubha bhAvathI bhinna nija jJAtA-daSTA svarUpa vastunuM lakSa karI emAM ja karatAM AtmAno vijJAnaghana svabhAva pragaTa thAya che ane tyAre tene kartAkarmanI pravRtti maTe che. * AMtmA rAgano kartA ane rAga enuM karma - e AtmAnuM svarUpa nathI, e to zuddha nirmaLa caitanyaghana svarUpa ekarUpa vastu che. eTale paryAyamAM je puNyapApanA AsavanA bhAva che tethI bhinna paDI bhedajJAna dvArA nija zuddha caitanyamaya tattvano anubhava karatAM pote vijJAnaghana svabhAvarUpa thAya che. tarata ja para dravyathI sarva prakAre nivRtti karIne vijJAnaghana svabhAvarUpa evA potAnA para nirbhayapaNe ArUDha thaIne klezathI-rAgathI nivRtta thAya che. rAgathI nivRtta thAya che eTale vijJAnaghana svabhAvarUpa thAya che. A dharma che ane A ja upAya che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zarIra, mana, vANI jaDa che. enAthI to AtmA zuddha caitanyamaya vastu bhinna ja che. paNa puNya-pApanA bhAva je Asava bhAva enAthI paNa vijJAnadhana bhagavAna bhinna che. tathApi AtmA paryAyamAM du:khI che. tene sukha kema thAya tenI A vAta che. para dravyathI ane puNya-pApanA bhAvathI ekatAbuddhi vaDe jIva du:khI che. te ekatAbuddhi dUra karI bhedajJAna dvArA potAnA vijJAnaghana svabhAva para ArUDha thatAM, zuddha caitanyano Azraya karatAM atIndriya AnaMdano svAda Ave che. kalezanI nivRtti thAya che. A dharma pAmavAno ane sukhI thavAno upAya che. vyavahAra te upAya nathI. enAthI bhinna paDI.aMtaramAM bhedajJAna karavuM te upAya che. jyAM sudhI huM rAgano kartA ane rAga mAruM karma ema mAne ane evI ajJAnamaya kartA-karmanI pravRttino abhyAsa rAkhe tyAM sudhI tene mithyAtva che, tyAM sudhI te kaleza pAme che, du:kha pAme che. rAgano huM kartA ane rAga mAruM kartavya e mAnyatA ajJAna che, mUDhatA che ane enuM phaLa corazInA avatAranA janmamaraNanA du:kha che, kaleza che. mATe vyavahAra karatAM karatAM dharma thaze evI ajJAnamaya mAnyatAthI bhinna paDIne vastu cidAnaMdaghana trikALa dhruva aMdaramAM je paDI che te ekano Azraya karIne emAM ja TharavuM te dharma che. te janma-maraNanA kaleza nivAravAno upAya che. bhedajJAna eka ja taraNopAya che. juo, puNya-pApanA bhAva te bhAvakarma, mohanIyAdi ATha dravyakarma ane zarIra, mana, indriya, vANI ityAdi nokarma e badhAne para dravya kahe che. ane cidAnaMda dhanasvarUpa bhagavAna pote sva dravya che. sarva prakAre para dravyanI ruci choDI daIne saccidAnaMda svarUpa bhagavAna jJAyakadevamAM dRSTi prasarAvI temAM ja ArUDha-sthita thaI jatAM vijJAnadhana svabhAva pragaTa thAya che. bhAI ! tuM anAdithI para dravyamAM-rAgamAM ADha hato te have para dravyathIrAgathI khasI jaIne sva dravyamAM ArUDha thaI jA. nirbhaya thaIne, ni:zaMka banIne sva dravyamAM ArUDha thaI jA; kema ke ema thatAM ajJAnathI utpanna thayelI kartAkarmanI pravRttinA abhyAsathI utpanna thayelo kaleza thato hato te svabhAvamAM ArUDha thatAM maTI jAya che, ane pote jJAnasvarUpa thayo thako jagatano sAkSI pragaTa thAya che. AtmAmAM kartavya nAmano guNa che. eTale pote potAnA nirmaLa vItarAgI bhAvarUpa karmano kartA thaI rAgathI nivarte tyAre samyagdarzana, samyajJAna pragaTa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 thAya che. ane tyAre te jagatano sAkSI, purANa puruSa thaI jJAtA-daSTapaNe prakAzamAna thAya che. rAgAdi bhAva ho bhale, paNa teno te mAtra jANanArodekhanAro sAkSI thAya che, kartA nahi. puNya-pApanA je kRtrima vikArI bhAva tenA kartA thavuM te to kaleza che, duHkha che ane du:kha phaLa che. tyAMthI daSTi pheravI laIne trikALI zuddha jJAyakamAM jyAM daSTi sthAyI ane jJAtAbhAve pariNamyo tyAM tarata ja AnaMdano svAda Ave che ane je rAga rahe che teno te mAtra sAkSI ja rahe che. Avo che bhedajJAnano mahimA ! - A paccakhANa karo, sAmAyika karo, posA karo, pratikramaNa karo, A tyAga karo, te karo ityAdi karo to dharma thAya, saMvara thAya ema loko mAne che paNa te barAbara nathI. Asava ane AtmAne bhinna jANyA nathI tyAM saMvara kevo? jenovItarAga vijJAna svabhAva che evA AtmAmAM DhaLyA vinA AsavathI nivRtti thAya nahi ane tyAM sudhI saMvara pragaTa thAya nahi. puNya-pApanA viSama bhAvathI bhedajJAna thayA vinA samatA jenuM mULa che evI sAmAyika kema thAya? na thAya. mana, vacana, kAyAnI saraLatArUpa pravRttithI puNya baMdhAya paNa dharma na thAya. zubha bhAvo du:kharUpa che ane dukha phaLarUpa che, paNa dharma nathI. dharma to svano Azraya laIne emAM ja kare to pragaTa thAya che. AvuM ja vastu svarUpa che tyAM thAya zuM? svAnubhava e mULa vastu che. vastu svarUpano yathArtha nirNaya karI, matizrutajJAnane aMtaramAM vALIne svadravyamAM pariNAmane ekAgra karatAM samyagdarzana ane svAnubhava thAya che. Avo anubhava kare tyAre ja mohanI gAMTha tUTe che ne tyAre ja jIva bhagavAnanA mArgamAM Ave che. svAnubhUti karanAro bhAva, jeno svAnubhava karanAro che enA jevo zuddha thAya-eka jAtanA thaIne baMne tadrupa thAya to ja svAnubhUti thaI zake. zuddhAtmAnI vItarAgI anubhUti rAgabhAva vaDe thaI zake nahi. zuddhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva rAgarUpa na hoya. zuddhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva zuddhAtmAnI jAtano vItarAgI hoya rAga bhAvamAM vItarAga bhAvanI anubhUti na hoya. abheda, acalita, nirmaLa bhagavAna AtmA vijJAnaghana che. rU nA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dhokaLAmAM polANa hoya che, paraMtu AnaMdano nAtha prabhu AtmA to ekalo vijJAnaghana che. emAM koI parano praveza zakya nathI. evA acalita nirmaLa AtmAne avalaMbato, vijJAnaghana thayo thako abheda ekapaNe pariNamato A AtmA AsavothI nivarte che. paryAya jyAM dravya sanmukha DhaLI eTale te dravyathI abheda thaI. kharekhara to paryAya paryAyamAM tanmaya che, dravyamAM nahi. tanmaya eTale paryAya dvavyAbhimukha thaI, dravya prati DhaLI che ema artha che. vijJAnaghana thayo eTale zuM? jJAnanI paryAya je asthira bahirmukha hatI te dravyamAM aMtarmukha vaLIne sthira thaI tene vijJAnaghana thayo kahevAmAM Ave che. jema jema vijJAnaghana svabhAva thato jAya che tema tema AsavothI nivRtta thato jAya che. A paryAyanI vAta che hoM! vastu trikALI vijJAnaghana svabhAva che temAM ekAgra thatAM te paryAyamAM vijJAnaghana thayo thako AsavothI nivRtta thAya che. AsravothI nivartavAno A ja mArga che. kahyuM che ne ke - eka hoya trANa kALamAM paramArathano paMtha' - Atma siddhi - vItarAgano mArga rAganI maMdatA vaDe pamAya ema nathI. caitanya svarUpa dhruva vastumAM ekAgra thayo thako ane tene anubhavato thako A AtmA AsavothI nivarte che. zuddha caitanyaghana prabhu AtmAnA avalaMbane jene vijJAnaghana paryAya pragaTa thaI tene pUrNa vijJAnaghana-kevaLajJAna thaze ja. pra. : deva-guru-zAstranI zraddhAno rAga ane vyavahAra cAritranI AcaraNanI kriyA e badhA sAdhana upAya che ke nahi? u. bIlakula nahi. bhAI! e rAganI kriyAo to badhI Asrava che. teno to kSaya karavAno che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga badhA Asavo che. prathamamAM prathama mithyAtvano nAza karavAno che. jeno (rAgano) kSaya karavAno che te mokSamArgamAM sAdhana thAya ema kadIya bane nahi. prabhu! Ama ne Ama khoTI mAnyatAmAM jIMdagI cAlI jaze. A amUlya manuSya bhava veDaphAI jaze. ane be hajAra sAgaropamano je samaya maLyo che te pUrNa thatAM chevaTe DUbakI saMsAramAM UDe mAraze tyAM nigodamAM jaI aTakaze. tyAM tane bhAre du:kha thaze. tenAthI chUTavAno to A eka mArga che. bhAI ! vastu je jJAna-darzanathI paripUrNa che temAM ekAgratA karI, tallIna thaI svarUpane anubhavavuM A eka ja Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1papa du:khanA kSayano upAya che. svarUpathI je viruddha bhAvI che te kodhAdi che. cAhe to puNyarUpa zubha bhAva hoya to paNa te caitanyasvabhAvathI viruddha che mATe krodhAdi che. A krodhAdi Asavo svarUpanA lakSe tenA anubhavathI kSaya pAme che. mithyAtvarUpI Asava kSaya thavAno A eka ja upAya che, ane te dharma che. bhAI ! rAgathI chuTuM paDavuM te dharma che. tyAM rAga (dharmanuM) sAdhana thAya ema kema banI zake. na ja banI zake. - rAganA je caMcaLa kallolo anubhavato hato, teno nirodha karIne jyAM trikALI dhruva caitanyamaya vijJAnaghana svabhAvamaya vastumAM nimagna thayo, tyAM Asravo kSaya pAme che ane svarUpanA AnaMdano AsvAda prApta thAya che. bhagavAna AtmA nirAkuLa AnaMda svarUpa paramAtmA che. temAM daSTi ekAkAra karatAM te AsavothI-du:khathI nivarte che. ahA! koI pratikULa saMjogo du:kharUpa nathI paNa puNya-pApanA bhAva te du:kharUpa che, AkuLatAmaya che. tene maTADavA cAhe che to kahe che ke jyAM nirAkuLa AnaMdasvarUpacaitanya prabhu birAje che tyAM jA ne, emAM lIna thA ne, eno anubhava kara ne ! tethI tuM duHkhathI nivRtta thaIza.kaThaNa lAge to paNa mArga to A ja che. bhAI! bIjo rasto levA jaIza to bhava cAlyo jaze ane corAsInA avatAra UbhA raheze. - vyavahAra sAdhaka che ane vyavahAra karatAM karatAM nizcaya prApta thaze ema koI kahe to te mithyA che. vaLI nizcaya samyagdarzana zuM che enI khabara na paDe ema koI kahe to e paNa mithyA che. nija zuddha AtmAno anubhava thatAM je nirAkuLa AnaMdano svAda Ave evI khabara na paDe evuM na hoya. prabhu! tuM paramAtma svarUpa cho. svabhAvathI sAmarthyarUpe pote paramAtmA che. teno nirNaya karIne emAM DhaLatAM je anubhava thAya emAM nirAkuLa AnaMdano svAda Ave che ane tyAre AsavathI-dukhathI nivarte che, AvI vAta che. ' rI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 16 kartA-karma adhikAra (samayasAra) gAthA 69: AtmA ane Asrava taNo jyAM bheda jIva jANe nahIM; krodhAdi sthita tyAM lagI ajJAnI evA jIvanI. gAthA 70 : jIva vartatA kodhAdimAM saMcaya karamano thAya che, sahu sarvadarzI e rIte baMdhana kahe che jIvane. gAthArtha jIva jyAM sudhI AtmA ane Asava-e baMnenA taphAvata ane bhedane jANato nathI tyAM sudhI te ajJAnI rahyo thako krodhAdika AsavomAM pravarte che; krodhAdikamAM vartatA tene karmano saMcaya thAya che. kharekhara A rIte jIvane karmono baMdha sarvajJa devoe kahyo che. bhAvArtha: A AtmA jema potAnA jJAna svabhAvarUpa pariName che tema tyAM sudhI krodhAdirUpa paNa pariName che, jJAnamAM ane krodhAdimAM bheda jANato nathI, tyAM sudhI tene kartA-karmanI pravRtti che; krodhAdirUpa pariNamato te pote karyA che ane krodhAdi tenuM karma che. vaLI anAdi ajJAnathI to kartA-karmanI pravRtti che; kartA-karmanI pravRttithI baMdha che ane te baMdhanA nimittathI ajJAna che, e pramANe anAdi saMtAna (pravAha) che. mATe temAM Ittaretara-Azraya doSa paNa Avato nathI. A rIte jyAM sudhI AtmA krodhAdi karmano kartA thaI pariName che tyAM sudhI kartA-karmanI pravRtti che ane tyAM sudhI karmano baMdha thAya che. praH kartA-karmanI pravRttino abhAva kyAre thAya? u.: "A jIva jyAre AsavonuM tema nija AtmA taNuM, jANe vizeSAMtara, tadA baMdhana nahIM tene thatuM." - 71. gAthArtha : jyAre jIva AtmAnA ane AsavonA taphAvata ane bhedane jANe tyAre tene baMdha thato nathI. bhAvArtha krodhAdika ane jJAna judI judI vastuo che; jJAnamAM krodhAdika nathI ane krodhAdikamAM jJAna nathI. AvuM temanuM bhedajJAna thAya tyAre temanA ekapaNArUpa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 ajJAna mATe ane ajJAna maTavAthI karmano baMdha paNa na thAya. A rIte jJAnathI ja baMdhano nirodha thAya che. vizeSArtha kartA-karmanI pravRtti jIvane anAdithI che; chatAM te pravAhapaNesaMtAnapaNe anAdithI che, mATe TaLI zake che. vaLI te ajJAna vaDe utpanna thayelI che, svabhAvathI nahi. mATe te caitanya svabhAvanA jJAna vaDe TaLI zake che. huM rAgano kartA ane rAga mAruM karma-evI anAdinI ajJAnathI utpanna thayelI kartA-karmanI pravRtti che. te bhedajJAna thatAM jIva enAthI nivRtta thAya che. jJAnamAM krodhAdinathI ane krodhAdimAM jJAna nathI, evo baMneno svabhAvabheda ane vastu bheda jANIne jyAM aMtardaSTi sahita bhedajJAna thayuM tyAM ajJAnathI utpanna thayelI kartA-karmanI pravRttithI jIva nivRtta thAya che. tenI nivRtti thatAM ajJAnanA nimitte thato paudgalika dravyakarmano baMdha paNa nivRtta thAya che. ema thatAM jJAnamAtrathI ja baMdhano nirodha siddha thAya che. have pUche che ke jJAnamAtrathI ja baMdhano nirodha kaI rIte che? gAthA 72H azucipaNuM, viparItatA e AsavonA jANIne, vaLI jANIne duHkhakAraNo, ethI jIva nivartana kare. gAthArtha AsavonuM azucipaNuM ane viparIta paNuM tathA teo du:khanA kAraNa che ema jANIne jIva temanAthI nivRtti kare che. bhAvArtha: Asavo azuci che, jaDa che, du:khanA kAraNa che. ane AtmA pavitra che, jJAtA che, sukharUpa che. e rIte lakSaNabhedathI baMnene bhinna jANIne AsavothI AtmA nivRtta thAya che. ane tene karma baMdha thato nathI. AtmA ane Asavono bhedajANyA chatAM jo AtmA AsavothI nivRtta na thAya to te jJAna ja nathI, ajJAna ja che.. samyagdaSTi jIva jJAnI ja che kAraNa ke te abhiprAyapUrvakanA AsavothI nivaryo che. tene prakRttiono je Asrava tathA baMdha thAya che te abhiprAyapUrvaka nathI. samyagdaSTi thayA pachI para dravyanA svAmItvano abhAva che; mATe, jyAM sudhI tene cAritramohano udaya che tyAM sudhI tenA udaya anusAra je AsavabaMdha thAya che tenuM svAmIpaNuM tene nathI. abhiprAyamAM to te Asava-baMdhathI sarvathA nivRtta thavA Icche che. tethI te jJAnI ja che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jJAna baMdhanuM kAraNa nathI. jyAM sudhI jJAnamAM mithyAtvano udaya hato tyAM sudhI te ajJAna kahevAtuM hatuM ane mithyAtva gayA pachI ajJAna nathI, jJAna ja che. temAM je kAMI cAritramoha saMbaMdhI vikAra che teno svAmI jJAnI nathI tethI jJAnIne baMdha nathI. have pUche che ke kaI vidhIthI (rItathI) A AtmA AsavothI nivarte che? gAthA 73: chuM eka, zuddha, mamatvahIna huM, jJAna-darzana pUrNa chuM; emAM rahI sthita, lIna emAM, zIgha A sau kSaya karuM. gAthArtha jJAnI vicAre che ke nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, mamatArahita chuM, jJAnadarzanathI pUrNa chuM, te svabhAvamAM raheto, temAM (te caitanya anubhavamAM) lIna thato huM A krodhAdika sarva Asavone kSaya pamADuM chuM. bhAvArtha zuddha nayathI jJAnIe AtmAno evo nizcaya karyo ke :(1) huM eka chuM - huM akhaMDa jJAnajyoti svarUpa vijJAnadhana svabhAvapaNAne lIdhe eka chuM. (2) zuddha chuM - SakArakanA pariNamanathI rahita zuddha chuM. (3) para dravya pratye mamatArahita chuM - rAgapaNe sadAya nahi pariNamanAro nirmama . (4) jJAna-darzanathI pUrNa vastu chuM - jJAna-darzanathI paripUrNa vastu vizeSa chuM - vartamAna dazA alpajJa hovA chatAM svabhAvathI huM paripUrNa chuM. sarvathI bhinna vastu chuM. jyAre jJAnI AtmA AvA potAnA svarUpamAM raheto thako tenA ja anubhavarUpa thAya tyAre krodhAdika Asravo kSaya pAme che. jema samudranA vamaLe ghaNA kALathI vahANane pakaDI rAkhyuM hoya paNa pachI jyAre vamaLa zame tyAre te vahANane choDI de che, tema AtmA vikalponA vamaLane zamAvato thako Asavone choDI de che. jJAna thavAno ane AsavonI nivRttino samakALa kaI rIte che? gAthA 74: A sarva jIva nibaddha, adhuva, zaraNahIna, anitya che; e du:kha, duHkhaphaLa jANIne enAthI jIva pAcho vaLe. gAthArthaH A Asavo jIvanI sAthe nibaddha che, adhRva che, anitya che tema ja azaraNa che, vaLI teo du:kharUpa che, dukha ja jemanuM phaLa che evA che, evuM jANIne jJAnI temanAthI nivRtti kare che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 bhAvArtha: Asavono ane AtmAno (jIvanuM) bhedajJAna thatA - bheda jANatAM ja, je je prakAre jeTalA jeTalA aMze AtmA vijJAnaghana svabhAva thAya che te te prakAre teTalA teTalA aMze te AsavothI nivarte che. jyAre saMpUrNa vijJAnaghana svabhAva thAya che tyAre samasta AsavothI nivarte che. Ama jJAnano ane Asava nivRttino eka kALa che. AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che eTale AtmA jJAnamAM sthira thato jAya che. jyAM sudhI mithyAtva hoya tyAM sudhI jJAnane bhale jJAnano ughADa ghaNo hoya to paNa-ajJAna kahevAmAM Ave che ane mithyAtvagayA pachI tenebhale jJAnano ughADa thoDo hoya to paNa-vijJAna kahevAmAM Ave che. - jema jema te jJAna arthAt vijJAna jAmatuM-ghaTa thatuM-sthira thatuM jAya che tema tema AsavonI nivRtti thatI jAya che. ane jema jema AsavonI nivRtti thatI jAya che tema tema jJAna (vijJAna) jAmatuM-ghaTa thatuM-sthira thatuM jAya che, arthAt AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che. AtmA jJAna svarUpa arthAt jJAnI thayo ema kaI rIte oLakhAya che? gAthA 75H "pariNAma karma taNuM ane nokarmanuM pariNAma je - te nava kare che, mAtra jANe, te ja AtmA jJAnI che." gAthArtha : je AtmA A karmanA pariNAmane tema ja nokarmanA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI che. bhAvArtha : je sarva avasthAomAM vyApe te to vyApaka che ane koI eka avasthAvizeSa te (te vyApakanuM) vyApya che. Ama hovAthI dravya to vyApaka che ane paryAya vyApya che. dravya-paryAya abhedarUpa ja che. je dravyano AtmA, svarUpa athavA satva te ja paryAyano AtmA, svarUpa athavA sattva. Ama hoIne dravya paryAyamAM vyApe che ane paryAya dravya vaDevyapAI jAya che. AvuM vyApya-vyApakapaNuM tasvarUpamAM ja (arthAt abhinnasattAvALA padArthamAM ja) hoya; atasvarUpamAM (arthAt jemanI sattA-satva bhinna bhinna che evA padArthomAM) na ja hoya. jyAM vyApya-vyApaka bhAva hoya tyAM je kartA-karma bhAva hoya; vyApyavyApaka bhAva vinA kartA-karma bhAva na hoya. AvuM je jANe te pudgalane ane AtmAne kartA-karma bhAva nathI ema jANe che. Ama jANatAM te jJAnI thAya che, kartA-karma bhAvathI rahita thAya che ane jJAtAdaSTA-jagatano sAkSIbhUta-thAya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa "vyavahAra naya abhUtArtha darzita, zuddha naya bhUtArtha che; bhUtArthane Azrita jIva sRSTi nizcaya hoya che." - samayasAra gAthA 11. 'vyavahAranaya abhUtArtha che, ane zuddhanaya bhUtArtha che ema vIzvaroe darzAvyuM che; je jIva bhUtAIno Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che.' dekhe parama je bhAva tene zuddha naya jJAtavya che; aparama bhAve sthitine vyavahArano upadeza che." - samayasAra gAthA 12. have "e vyavahAra naya paNa koI koIne koI vakhate prayojanavAna che, sarvathA niSedha karavA yogya nathI, tethI teno upadeza che." gAthArtha je zuddha naya sudhI pahoMcI zraddhAvAna thayA tathA pUrNa jJAna-cAritravAna thaI gayA temane to zuddhano upadeza karanAra zuddha naya jANavA yogya che; vaLI je jIvo aparama bhAve arthAt zraddhA tathA jJAna-cAritranA pUrNa bhAvane nathI pahoMcI zakyA, sAdhaka avasthAmAM sthita che teo vyavahAra dvArA upadeza karavA yogya che. bhAvArtha: lokamAM sonAnA soLa vAla prasiddha che. paMdara valA sudhI temAM cUrI Adi para saMyogonI kAlimA rahe che tethI azuddha kahevAya che; ane tApa detAM detAM chellA tApathI utare tyAre soLavaluM zuddha suvarNa kahevAya che. je jIvone soLa-valA sonAnuM jJAna, zraddhAna tathA prApti thaI temane paMdara-valA sudhInuM kAMI prayojana nathI ane jemane soLa-valA zuddha sonAnI prApti nathI thaI temane tyAM sudhI paMdara-valA sudhInuM paNa prayojavAna che. - evI rIte A jIva nAmano padArtha che te pudgalanA saMyogathI azuddha anekarUpa thaI rahyo che. tenA sarva para dravyothI bhinna, eka jJAyakapaNAmAtranuM jJAna, zraddhAna tathA AcaraNarUpa prApti-e traNe jemane thaI gayA temane to pudgala saMyogajanita anekarUpapaNAne kahenAro azuddha naya kAMI prayojanavAna (koI matalabano) nathI; paNa jyAM sudhI zuddha bhAvanI prApti nathI thaI tyAM sudhI jeTaluM azuddha nayanuM kathana che teTaluM yathApadavI prayojanavALuM che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 (1) jyAM sudhI yathArtha jJAna-zraddhAnanI prAptirUpa samyagdarzananI prApti na thaI hoya tyAM sudhI to jemanAthI yathArtha upadeza maLe che evA jinavacanonuM sAMbhaLavuM, dhAraNa karavuM tathA jinavacanone kahenArA zrI jina-gurunI bhakita, jinabiMbanA darzana ityAdi vyavahAra mArgamAM pravRtta thavuM prayojanavAna che. (2) ane jemane zraddhAna-jJAnato thayA che paNa sAkSAta prAptinathI thaI temane pUrva kathita kArya, para dravyanuM AlaMbana choDavArUpa aNuvrata, mahAvratanuM grahaNa, samiti, gumi, paMca parameSThinA dhyAnarUpa pravartana, e pramANe pravartanArAonI saMgati karavI ane vizeSa jANavA mATe zAstrono abhyAsa karavo ityAdi vyavahAra mArgamAM pote pravartavuM ane bIjAne pravartAvavuM- evo vyavahAranayano upadeza aMgIkAra karavA prayojavAna che. vyavahAra nayane kathaMcita asatyArtha kahevAmAM Avyo che, paNa jo koI tene asatyArtha jANIne choDI de to zubhopayogarUpa vyavahAra choDe ane zuddhopayoganI sAkSAta prAptito thaInathI, tethI ulaTo azubhopayogamAM ja AvI, bhraSTa thaI, game te svecchArUpa pravarte to narakAdi gati tathA paraMparA nigodane prApta thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare. mATe zuddha nayano viSaya je sAkSAta zuddha AtmA tenI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI vyavahAra paNa prayojavAna che-evo syAdvAdamatamAM zrI guruono upadeza che. vyavahAra nayanA upadezathI ema na samajavuM ke AtmA para dravyanI kriyA karI zake che, paNa ema samajavuM ke vyavahAropadaSTi zubha bhAvone AtmA vyavahAra karI zake che. vaLI te upadezathI ema paNa na samajavuM ke AtmA zubha bhAvo karavAthI zuddhatAne pAme che, paraMtu ema samajavuM ke sAdhaka dazAmAM bhUmikA anusAra zubha bhAvo AvyA vinA rahetA nathI potapotAnA samayamAM baMne nayo kAryakArI che; kAraNa ke tIrtha ane tIrthanA phaLanI evI ja vyavasthiti che. jenAthI tarAya te tIrtha che, evo vyavahAradharma che. pAra thavuM te vyavahAradharmanuM phaLa che. athavA potAnA svarUpane pAmavuM te tIrthaphaLa che. he bhavya jIvo! jo tame jinamatane pravartAvavA cAhatA ho to vyavahAra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ane nizcaya-e baMne nayone na choDo, kAraNa ke vyavahAra naya vinA to tIrtha-vyavahAramArgano nAza thaI jaze ane nizcaya naya vinA tatva (vastu)no nAza thaI jaze.. samyagdarzana na thAya tyAM sudhI kevo vyavahAra hoya? 1. pahelAM guNasthAne jijJAsu jIvone jJAnI puruSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sazAstrono abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana, pUjA, bhakti, dAna vagere zubha bhAvo hoya che, paraMtu pahelA guNasthAne sAcAM vrata-tapa vagere hotA nathI. samyagdarzana pragaTa karyA vinA koI paNa jIvane sAcAM vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhAna vagere kiyAo hoya nahi kema ke te kriyAo prathama pAMcamA guNasthAne zubhabhAvarUpe hoya che. 3. samyagdarzana mATe... 1. sAcA deva-guru-zAstranuM yathArtha svarUpa samajI zraddhAna karavuM. 2. jIvAdi sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna karavuM. 3. sva-paranuM bhedajJAna karI sva svarUpanuM yathArtha zraddhAna karavuM. 4. samyagdarzananI vidhino krama A pramANe che. 1. satsaMga 2. svAdhyAya 3. guNa jijJAsA 4. prabhubhakti 5. AtmavicAra 6. AtmasAkSAtkAra. 5. prathama traNa bhUla sudhAravI....! (1) gaccha, mata, saMpradAyanI bhAvanAthI para javuM. (2) zubharAgathI-puNyathI dharmamAnavuM e mithyAtvache. zubhavyavahAra karatAM karatAM krame krame dharma thaze ema mAnavuM e paNa mithyAtva che. (3) abhiprAyanI bhUla prathama sudhAravAnI che. (4) huM zAno svabhAvI bhagavAna AtmA chuM' e lakSamAM rAkhI, zraddhAna rAkhI sarva pravRtti karavI. sAra: 1. nizcaya naya satyArtha che. A AtmA je vastu che te dravya-guNa-paryAya ema traNe maLIne AkhuM sat che. temAM anaMta guNano piMDa te dravya, guNa Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 eTale zakti ane paryAya kahetAM avasthA. A traNa thaIne sanuM pUrNarUpa che. e traNa thaIne eka sattAnI apekSAe bIjA para padArthone asat kahevAmAM Ave che. bIjA padArthone asat kahI vyavahAra kahyo che. 2. have ahIM ema kahe che ke dravya anaMta guNothI abheda eka vastu che, evuM paryAya vinAnuM trikALI dhruva akhaMDa eka abheda pUrNa dravya je vastu te sat che ane tenI apekSAe eka samayanI paryAya te asat che. 3. bhagavAna pUrNAnaMda svarUpa jene dravya kahIe, jene jJAyaka kahIe, jene parama pAriNAmika svabhAva bhAva kahIe tene mukhya karIne nizcaya kahI satya kahevAmAM Avela che. Ama zA mATe kahyuM ? ke trikALa satyArtha vastunA Azraye samyagdarzana pragaTa thAya che ane bIjI koI rIte pragaTa thatuM nathI. 4. anAdi kALathI jIvane mithyA bhAvanA kAraNe rAganuM vedana ane rAgano svAda hato. tene koI prakAre dRSTino viSaya je pUrNAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA enuM bhAna thatAM, eno pratyakSa anubhava thatAM samyagdarzana sahita atIndriya AnaMdano svAda Avyo e to nizcaya thayo. AvA sAdhaka AtmAne pUrNa zuddhatArUpa paramAtma dazA prApta na thAya tyAM sudhI paryAyamAM kramaza: zuddhi vadhe che, azuddhi ghaTe che. evuM kAMI rahe che tenuM jJAna karAve che. evA madhyama bhAvane anubhavatA sAdhakane zuddhatAnI sAthe (nizcayanI sAthe) aNuvrata, mahAvrata AdinA vikalpo paNa che te jANelA prayojavAna che. 5. paryAyagata zuddhatA-azuddhatA che e vyavahAra che, ene jANavuM ke ATaluM che enuM nAma vyavahAra jANelo prayojavAna che, Adarelo prayojavAna che ema nathI. Adarelo prayojavAna to ekamAtra trikALI zuddha nizcaya naya ja che. ane rAga je vyavahAra che te jANelo prayojavAna che. nizcaya ane vyavahAranA artha H vyavahAra vagara-vinA paramArthano upadeza karavA koI samartha nathI, kAraNa ke nizcaya nayano viSaya abheda ekarUpa vastu che, tethI zrI guru aneka prakAre bheda karI vyavahAra dvArA paramArthane samajAve che. vyavahAra paramArtha samajavA mATe che. zuddha naya bhUtArtha che, eno Azraya karavAthI samyagdaSTi thaI zakAya che. ene jANyA vinA jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAmAM jJAnazraddhAnarUpa nizcaya samyaktva thaI zakatuM nathI. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 164 164 nizcayano artha: nizcaya, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, yathArtha. 1. nizcaya = yathArtha. 2. nizcaya zuddha naya che-bhUtArtha che kAraNa ke te je vastunuM svarUpa che tevuM nirupaNa kare che. 3. eka ja dravyanA bhAvane te ja svarUpe nirupaNa karavo te nizcaya naya che. 4. zuddha AtmAno anubhava te sAco mokSamArga che, tethI tene nizcaya kahyo che; "zuddha zabdano artha svabhAvathI abhinna parabhAvathI bhinna evo thAya 5. je dravyanI pariNati hoya tene tenI ja prarUpaNa karIe te nizcaya naya. 6. nizcaya naya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene satyArtha mAnI tenuM zraddhAna aMgIkAra karavuM. 7. nizcaya naya yathAvat nirUpaNa kare che ane koIne koImAM bheLavato nathI. 8. nizcaya nayanuM vyAkhyAna te satyArtha ema ja che ema jANavuM. 9. nizcaya naya satyabhUta mAnI "vastu Ama ja che' evuM zraddhAna karavuM. 10. vastune yathAvat prarUpaNa kare tenuM nAma nizcaya che. 11. svabhAvathI utpanna je anaMta jJAnAdi guNa che tenuM AdhArabhUta nija paramAtmA dravya je upAdeya che te nizcaya naya che. 12. AtmAzrita nizcaya naya che. nizcaya-lokottara che. vyavahAranA artha : 1. vyavahAra eTale upacAra. 2. vyavahAranaya satya svarUpane nirUpato nathI, paNa koI apekSAe upacArathI anyathA nirUpe che. 3. dravyanA bhAvane upacArathI anya dravyanA bhAvarUpa nirUpaNa karavo te vyavahAra naya che. 4. vrata-tapAdikAMI mokSamArganathI, paNa nimittAdinI apekSAe upacArathI tene vyavahAra kahyo che. 5. eka dravyanI pariNatine anya dravyanI prarUpIe te vyavahAra naya. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 6. vyavahAra naya vaDe je nirNaya karyo hoya tene asatyArtha mAnI tenuM zraddhAna choDavuM. 7. sva dravya-para dravyane vA tenA bhAvone vA kAraNa-kAryAdine koIne koImAM meLavI vyavahAra naya nirUpaNa kare che. 8. vyavahAranI mukhyatAnA vyAkhyAnane 'ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che' ema jANavuM te vyavahAra naya. 9. vyavahArane upacAra mAtra mAnI te dvArA vastuno barAbara nirNaya karavo paNa nizcayanI mAphaka vyavahArane paNa satyArtha mAnI 'vastu Ama ja che' evuM zraddhAna kare to te akAryakArI che. 10. vyavahAra avalaMbI jIva ema mAne che ke yathA yogya vratAdi kriyA karavI yogya che; paraMtu temAM mamatva na karavuM.' jeno pote kartA thAya temAM mamatva kevI rIte na kare ? jo pote kartA nathI to mAre karavI yogya che' evo bhAva kevI rIte karyo ? na 11. indriyonA sukhAdi para dravyo heya che e vyavahAra naya che. 12. parAzrita-vyavahAra naya. vyavahAra laukika che. 'naya' te zrutajJAnano aMza che, samyagdaSTine zrutajJAna hoya che. (mithyAdaSTine kuzruta che) tethI naya paNa samyagdaSTine ja hoya che. nizcaya ane vyavahAra naya baMne sAthe ja hoya che. mUDha jIva Agama paddhatine vyavahAra kahe che ane adhyAtma paddhatine nizcaya kahe che. Agama aMga bAhya kriyArUpa pratyakSa pramANa che, tenuM svarUpa sAdhavuM tene sugama che, te bAhya kriyA karato thako mUDha jIva potAne mokSamArgano adhikArI mAne che, paNa aMtagarbhita adhyAtmarUpa kriyA je aMtardaSTi grAhya che te kriyAne mUDha jIva jANe niha; aMtardaSTanA abhAvathI aMtara kriyA daSTi gocara Ave nahi, tethI mithyAdaSTi mokSamArga sAdhavA asamartha che. zuddha naya H zuddha naya athavA zuddha nayanA viSayabhUta bhagavAna AtmAnA AzrayathI ja samyagdarzananI prApti thAya che, tethI eka mAtra te ja upAdeya che. have e prazna pharI upasthita thAya che ke jyAre zuddha nayanA AzrayathI ja samyagdarzana thAya che, vyavahAranA AzrayathI nahi tethI vyavahAra naya anusaraNa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 karavA yogya nathI to pachI A vyavahAra nayano upadeza ja zA mATe ApavAmAM Ave che ? A praznanA uttaramAM kahyuM che ke A vyavahAra naya paNa koI koIne kyAreka kyAreka prayojanavAna hoya che, tethI te sarvathA niSedha karavA yogya nathI ane te kAraNe jinavANImAM teno upadeza paNa apAyo che. A vyavahAra kone ane kyAre prayojavAna che ? je zuddha naya sudhI pahoMcI zraddhAvAna thayA tathA pUrNa-jJAna-cAritravAna thaI gayA che, zuddhAtmAno upadeza zuddha naya jANavA yogya che ane je jIvo aparama bhAvamAM sthita che, zraddhA-jJAna-cAritranA pUrNa bhAvane pahoMcI zakyA nathI, sAdhaka avasthAmAM ja sthita che, teo vyavahAra naya dvArA upadeza karavA yogya che. OU jo tame jinamatanuM pravartana karavA mAMgatA ho to vyavahAra ane nizcaya baMne nayomAMthI ekane paNa nahi choDo; kema ke vyavahAra vinA tIrthano ane nizcaya vinA tattvano nAza thaze. ahIM 'tIrtha 'no artha upadeza ane 'tattva'no artha zuddhAtmAno anubhava che. upadezanI prakriyA pratipAdana dvArA karavAmAM Ave che ane pratipAdana karavuM e vyavahAranuM kAma che. mATe vyavahArane sarvathA asatyArtha mAnavAthI tIrthano lopa thaI jaze. zuddhAtmAno anubhava nizcaya nayanA viSayabhUta arthamAM ekAgra thatAM thAya che; mATe nizcaya nayane choDavAthI tattvanI prApti nahi thAya eTale ke AtmAno anubhava nahi thAya. jinavANImAM vyavahAra dvArA je paNa upadeza ApavAmAM Avyo che, teno sAra ekamAtra AtmAno anubhava che. AtmAnubhUti ja samasta jinazAsanano sAra che. upadezanI prakriyAmAM vyavahAra naya mukhya che ane anubhavanI prakriyAmAM nizcaya naya mukhya che. nizcaya ane vyavahAranI AvI adbhUta saMdhi che. 1. svaAzrita nizcaya ane parAzrita vyavahAra te eka ja siddhAMta che. zubha bhAva te dharma nathI. dharmanuM kAraNa paNa nathI. 2. jema lanI kaLI zaktirUpe che temAMthI phUla khIle che tema bhagavAna AtmA anaMta guNa pAMkhaDIe eka jJAyaka bhAvapaNe aMdara birAjamAna che. dRSTi eno svIkAra karIne jyAM aMtarmagna thAya che tyAM paryAyamAM jJAyaka bhAva Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 pragaTa thAya che. A ja dharmanI rIta che, bhAI! trikALI vastune jANavAno svabhAva trikALa zaktirUpe che ema vAta che. svabhAvano Azraya laIne je jJAna-zraddhAna pragaTa thayuM temAM Akho AtmA jaNAyo, zraddhAmAM Avyo, te jJAna, je paryAyamAM rAganI azuddhatA che, ke je azuddhatAnI pariNati che tene vyavahAre jANe, vyavahAra te kALe jANelo prayojavAna che, paraMtu jJAnI rAgano kartA ane rAga tenuM kArya-evo jJAnamAM avakAza kyAM che? nathI ja. vyavahAra te kALe jANelo prayojavAna che, Adarelo prayojavAna nathI. 3. rAgathI bhinna paDIne caitanya svarUpanA anubhavathI sAdhaka thAya tyAre te bhUmikAno je maMda roga che tene Aropa karIne sAdhaka kahyo che. e jJAna karAvavA ene vyavahArathI sAdhaka kahevAya che. caitanya svabhAvanA Azraye thayelI nirmaLa paryAya (dazA) te dharma che ane te kALe rAgane sahacaradekhIne Aropa ApI tene vyavahArathI sAdhaka kahevAmAM Ave che. paraMtu jene Atma jJAna nathI te to vyavahAramAM mUDha che. tenA zubha rAgane vyavahAra kahevAmAM Avato nathI. 4. vyavahArane paraMparAe mokSanuM kAraNa kahyuM che ne? hA! paNa kono vyavahAra ane kayo vyavahAra? jene aMtaramAM Atmadarzana thayuM che, svAzrayathI nija caitanyanA AzrayathI samyagdarzana-jJAnacAritranI zuddha pariNati pragaTa thaI che je kharekhara AgaLa jatAM mokSano sAdhaka che, tene ja rAga (vyavahAra) bAkI che te rAga pariNAmamAM upacAra karIne tene vyavahArathI paraMparA kAraNa kahela che, kAraNa ke enA zubhamAM azubha TaLyo che. e chatAM e mokSamArgamAM bAdhaka che ema samajavuM. vaLI jene caitanyamUrti nirmaLAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmAnI daSTi ja thaI nathI tenA zubha bhAvamAM azubha TaLyo ja nathI, kema ke mithyA darzananuM mahA azubha to UbhuM ja che. tenI to ruci ja zubha bhAvamAM paDI che tethI tenA zubha rAgane vyavahArathI paNa sAdhaka kahetAM nathI. mATe paryAyamAM je zubhAzubharAga thAya che te svabhAvanA ghAtaka che ane viruddhasvabhAvavALA hovAthI jIvanibaddha che, to paNa jIva nathI ema nizcaya karavo. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vyavahAranI UMDI sUkSma miThAsa mithyAdaSTine rahe che tethI potAnA svabhAvamAM ullAsa lAvIne te samyagdaSTi thaI zakato nathI : nava tattvanI zraddhA ane agIyAra aMganuM jJAna hovA chatAM jIvane samyagdarzana kema aTake che-te batAve che. 1. mAtra jJAnanA khyAlamAM vastune levAthI samyagdarzana thatuM nathI, paraMtu jJAna sAthe vIryanA te taraphanA vajananuM kAma che. jJAna ane vIrya baMnenA vajanane svabhAvamAM vALavAnI vAta che; zubha rAgathI mAro svabhAva judo che evuM je jJAna te tarapha vIryane DhALyuM eTale tarata ja samyagdarzana thayuM. 2. jo svabhAvanI ruci kare to vIrya svabhAva tarapha DhaLe, paNa jene rAganuM poSaNa ane rUcikarapaNuM che tene vyavahAranuM valaNa khasatuM nathI. jyAM sudhI mAnyatAmAM ane rucinA vIryamAM nirapekSa svabhAva na ruce ane rAga ruce tyAM sudhI ekAMta mithyAtva che. 3. jIva azubha bhAva TALIne zubha bhAva to kare che paraMtu zubha bhAvamAM te dharma mAne che te sthULa mithyAtva che. azubha TALIne jIva zubha bhAva kare che ane zubha bhAvathI dharma nathI ema paNa zAstra vagerenA jJAnathI khyAlamAM le che, chatAM ekalA caitanya svabhAva taraphanA vIryanA abhAve tene mithyAtva rahI jAya che. 4. ekalo caitanya svabhAva che te taraphanA jore vartamAna taraphathI dhyAna khasavuM joIeA ja darzana vizuddhi che. jJAnanA ughADa upara, kaSAyanI maMdatA upara ke tyAga upara jora nathI paraMtu darzana vizuddhi upara ja AkhuM jora che. 5. divyadhvanino Azaya to khyAlamAM Ave che ke 'Ama kahevA mAMge che' paraMtu tenI ruci nathI karato. kSayopazama bhAve mAtra dhAraNAthI khyAla kare che paraMtu yathArthapaNe rucithI samajyo nathI. jo yathArthapaNe rucithI samaje to samyagdarzana thAya ja. 6. svabhAvanI rucipUrvaka svabhAvanI vAta je jIva sAMbhaLe che te rAgathI aMze te vakhate judo paDIne sAMbhaLe che. svarUpanI vAta sAMbhaLatA te tarapha mahimA lAvIne ' aho ! A to mAruM svarUpa ja batAvI rahyA che ' ema svabhAva taraphanA vIryano ullAsa Avavo joIe. paNa jo 'A kAma ApaNAthI na thAya' ema mAne to te vartamAna pUratA rAganI pakaDamAM aTakI gayo che; paNa rAgathI judo paDato nathI. trikALI svabhAvanI ADa mArI hovAthI(aruci karI hovAthI) tene Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 sUkSmapaNe rAganI mIThAsa che - vyavahAranI pakkaDa che, eTale samyagdarzana thatuM nathI. 2. rAga rahita jJAyaka svabhAvanI vAta Ave tyAM je jIvane ema thAya ke 'A kAma kema thAya ?' to tenuM vIrya vyavahAramAM aTakI gayuM che eTale tene svabhAvanI dRSTi nahi hovAthI samyagdarzana pragaTatuM nathI. sUkSma jJAna svabhAva che tenI mIThAsa chUTI eTale rAganI mIThAsa thaI, nizcaya svabhAvanI apUrva vAta jIva kadI samajyo nathI ane koIne koI prakAre vyavahAranI ruci rahI gaI che tethI samyagdarzana thatuM nathI. rAganI rucipUrvakano je bhAva te mithyAtva ja che. 8. prANIone bherUpa vyavahArano pakSa to anAdi kALathI ja che ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kare che. vaLI jinavANImAM vyavahArano upadeza zuddha nayano hastAvalaMbana jANI bahu karyo che paNa tenuM phaLa saMsAra ja che. zuddha nayano pakSa to kadI Avyo nathI ane eno upadeza paNa virala che-kyAMka kyAMka che. tethI upakArI zrI gurue zuddha nayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANIne eno upadeza pradhAnatAthI dIdho che ke 'zuddha naya bhUtArtha che satyArtha che.' eno Azraya karavAthI samyagdaSTi thaI zakAya che, ene jANyA vinA jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA jJAna-zraddhAnarUpa nizcaya samyaktva thaI zakatuM nathI. ?. zAstra taraphanuM vikalpa jJAna te vyavahAra che, te jJAna taraphathI vIrya khaseDIne svabhAvamAM vALavAnuM che; sannA nimitta taraphanA bhAve jevA puNya baMdhAya che tevA puNya anya nimittonA valaNathI baMdhAtA nathI, eTale lokottara puNya paNa sAcA deva-guru-zAstranA vikalparthI che. paraMtu te jJAna hajI para taraphanA valaNavALuM che, nizcaya svabhAvanA valaNavALuM nathI tethI teno niSedha che. satya jANe che chatAM te vaDe potAnuM ayathArtha prayojana ja sAthe che, tethI tene samyajJAna kahetAM nathI. 50. jene AgamajJAna evuM thayuM che ke je vaDe sarva padArthone hastakamalavat jANe che tathA ema paNa jANe che ke Ano jANavAvALo huM chuM, paraMtu 'huM jJAnasvarUpa chuM' evo potAne para dravyathI bhinna kevaLa caitanya dravya anubhavato nathI. eTale ke sva-parane jANavA chatAM potAnA nizcaya svabhAva tarapha DhaLato nathI paraMtu vyavahAranI pakaDamAM aTake che. mATe jJAnamAM khyAla hovA chatAM tene te kAryakArI nathI, kema ke te nizcayano Azraya leto nathI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 anekAMtaH 1. dareka dravya potAthI che ane parathI nathI. dareka guNa potAthI che ane parathI nathI. dareka paryAya potAthI che ane parathI nathI. - e asti-nAsti AdI paraspara viruddha zaktionuM dareka padArthamAM hovuM ene anekAMta kahe che. 2. anekAMta e amRta che kAraNake sat svapaNe che ne parapaNe nathI. temAM svanuM hovuM te paranA abhAva bhAvarUpa hovAthI svanI zAMti vedAya che. e ja amRta 3. anekAMtika mArga paNa samyaka ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI. anekAMtika mArga eTale ke upAdAna paNa che, nimitta paNa che. abheda paNa che ane bheda paNa che. zuddha paNa che ane azuddha paNa che. dravya paNa che ane paryAya paNa che. nizcaya paNa che ane vyavahAra paNa che. ema hovA chatAM samyapha ekAMta evA zuddha dravya svabhAvanA Azraya vinA nijapadanI prApti thaI zakatI nathI ane zuddha svabhAvanA Azraya sivAya bheda, nimitta, vyavahAra ane paryAyanuM anekAMtika jJAna paNa yathArtha thaI zakatuM nathI. 4. svabhAvate ISTa che, vibhAvate aniSTa che. svabhAvamAM vibhAvano tathA vibhAvamAM svabhAvano abhAva che te kharuM anekAMta che. jagatanA jIvone A samaye ja kalyANa che. anubhavamAM paryAyanI ja mukhyatA che: zAstramAM jyAM ane tyAM apariNAmI nija Atmadravyano Azraya levAnuM kahyuM che, kAraNa ke sArato e ja che. tethI trikALIne bhUtArtha kahyone paryAyane gauNa karI abhUtArtha kahIne, e nathI ema kahyuM che. paraMtu gauNa kahetAM kAMI pariNAma kyAMya cAlyA jatA nathI. apariNAmI upara daSTi detAM pariNAma gauNa thaI jAya che, paraMtu anubhava to paryAyano ja thAya che. paryAyane gauNa kare che tyAre paryAyamAM vItarAgatA pragaTa thAya che. lakSanI apekSAe paryAyane gauNa kahI, bAkI che to paryAyanI ja mukhyatA, kAraNa ke dravyano anubhava thato nathI. dravyanuM Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 lakSa karatAM je vItarAgatA pragaTa thAya che e ja mukhya che. vedanamAM Ave che e ja mukhya che. lakSanI apekSAe bhale gauNa kahyuM paNa evedana AvyuM e vedanane tuM gauNa na karIza. je AnaMda potAne pratyakSa vedAya e ja mukhya che. paryAya svabhAvane lIdhe vItarAgI AnaMda to samaye samaye thayA ja kare che ene gauNa karI zakAya evI koI tAkAta nathI. trikALInuM vadana hotuM nathI mATe jenuM vedana che tenI mukhyatAnA DhaMDherA pITAya che. mAno sAra A mujaba cheH |. apariNAmI nija AtmAno Azraya levAnuM kahevAmAM Ave che. . apariNAmI eTale dhruva, paryAya vinAnuM phUTaMstha. . apariNAmI eTale nizcaya nayanA viSayabhUta je akhaMDa jJAyaka kahyo che te ja A apariNAmI nija AtmA che. '. nahi palaTato, nahi badalato, paryAyapaNe nahi thato evo bhagavAna AtmA teno Azraya karavo e ja samyagdarzana che. zAstramAM jyAM ne tyAM trikALIne "che' ema kahyuM che ne paryAyane 'nathI" ema kahyuM che. dhruvane bhUtArtha kahyo ne paryAyane abhUtArtha kahI che. abhUtArtha eTale nathI, kaI apekSAe nathI? ke trikALInuM lakSa karavA mATe paryAyane gauNa karI vyavahAra kahI, ne e nathI ema kahyuM che. pramatta-apramatta paryAyamAM che; nathI ema nahi.' paryAyanuM astitva che. paryAya che paNa te paryAyane gauNa karIne abhAva batAvIne bhAvavALA trikALI tatvanI najara karAvavI che ane enA para najara thatAM, samyagdarzana thatAM tyAM parama AnaMdano anubhava thAya. paryAya daSTithI du:kha thAya, paryAya che kharI paNa tenA Azraye duHkhI thAya tethI tene gauNa karIne trikALIno Azraya levAnuM kahyuM che. Atmadravya pramANanI apekSAe mAtra apariNAmI nathI. paryAya che e pramANanA viSayamAM Ave che. apariNAmIno Azraya levAnuM kahyuM che paraMtu pramANanI apekSAe ekalo apariNAmI nathI, palaTato ane badalato che. apariNAmI dhruva tarIke che ane eno nirNaya karanAra anitya che. anitya dhuvano nirNaya kare che. palaTAtI paryAya nahi badalatA trikALIno nirNaya kare Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 che. phUTastha, dhruva apariNAmI che-evo nirNaya paryAya kare che ane chatAM e paryAya dhruvamAM jatI nathI ke dhruva e paryAyamAM AvatuM nathI. 10. pramANa apekSAe AtmA apariNAmI temaja pariNAmI paNa che. apariNAmI nuM ATaluM badhuM jora devA chatAM eno nirNaya karanArI paryAya che; paryAya che, nathI ema nathI. 11. nirNaya to paryAyamAM ja thAya che paNa paryAyanuM lakSa dhruva upara che tethI nirNaya karanArI paryAya gauNa rahe che eTale paryAyanI mukhyatA AvatI nathI. mukhyatA to trikALInI ja Ave che. 12. gauNapaNe kahetAM vartamAna paryAya paNa che ane e ja paryAya apariNAmI no nirNaya kare che. anitya e nityane jANe che, nitya che te nityane to jANatuM nathI. jo paryAya nathI ja to nirNaya karanAra ja nathI ane to jeno nirNaya karavo che e vastu paNa nathI. 13. pramANamAM to dravya ane paryAya baMne Ave che, tyAre to vItarAgatA thAya che. paryAya trikALI vItarAgatAno nirNaya kare che ane tethI paryAyamAM vItarAgatA Ave che. tethI pramANamAM trikALI vItarAgatA AvI ne teno nirNaya karanArI vItarAgI paryAya paNa AvI. 14. vItarAgI paryAya trikALI vItarAgatAno nirNaya kare che, chatAM e vItarAgI vartamAna paryAya trikALI vItarAgatAmAM AvI jatI nathI. apariNAmIno nirNaya karavA chatAM e paryAya apariNAma rUpe thatI nathI. paryAyamAM to paryAyanI jadhuvatA Ave che ane e dhuvatA trikALIdhuvanA lakSe AvI che chatAM dhruvamAMthI AvI nathI; paryAya svataMtra che. 15. apariNAmI upara daSTi detAM pariNAma gauNa thaI jAya che. paraMtu anubhava to paryAyano ja thAya che. 16. ekarUpa dhruva che tene sparyA vinA AtmAnI paryAyamAM AnaMda ane vItarAgatAnuM vedana thAya che. trikALIne sparyA vinA, tenuM AlaMbana lIdhA vinA paryAyamAM vItarAgatA pragaTa thAya che. 17. paryAya svataMtra che, e pariNAmI hovA chatAM ne trikALI vItarAgIno Azraya levAM chatAM tenA avalaMbana vinA e paryAya vItarAga svarUpe pariName che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 18. paryAya gauNa thaI jAya che eno artha vItarAgatAno anubhava gauNa thaI jAya che ema nahi. gauNa thaI eTale vItarAgatA paryAyamAM na AvI mATe gauNa thaI emanahi. phakta lakSanI apekSAe gauNa kahyuM. vItarAgI paryAyanuM lakSa vItarAgI paryAya upara nathI, mATe gauNa kahyuM. dhruva para lakSa che chatAM te paryAya dhuvane avalaMbatI nathI. apariNAmI e pariNAmamAM AvatuM nathI chatAM e pariNAma mAM apariNAmInuM jJAna ane vItarAgI paryAya Ave che. 9. paryAyanuM lakSa dhruva para hovA chatAM te paryAya parataMtra nathI. e paryAya svataMtra kartA thaIne lakSa kare che. SakArakanuM pariNamana UbhuM karIne e paryAya trikALI dhruva vItarAgatAne jANe che. paryAya svataMtra kartA che. 0i. pariNAmagauNa thaI jAya che eTale pariNAmamAM cAlyA jatA nathI, paryAyano kAMI abhAva thaI jato nathI, bhAvarUpe ja rahe che. chatAM gauNa kema kahyuM? ke lakSa dhruva para che mATe gauNa kahyuM. bAkI che to paryAyanI mukhyatA, kema ke nirNaya karanAra pote ja che. e vItarAgI paryAya nirapekSa che. anubhavamAM paryAya mukhya che. 1. gauNa eTale enuM lakSa dhruva para rAkhavuM, paryAya tarapha na rAkhavuM, chatAM valaNa karanArI paryAya dravyanI apekSA rAkhatI nathI. vItarAgI AnaMdano anubhava svataMtrapaNe pote kartA thaIne vItarAgI AnaMdanA kAryane pote anubhave che. kartA pariNAmInA pariNAma thayA te ja mukhya che. vItarAgI AnaMdano anubhava e ja mukhya che. 2. vItarAgatAno AnaMda pratyakSa vedAya e mukhya che. paryAya svabhAvane lIdhe vItarAgI AnaMda to samaye samaye thayA ja kare che, ene gauNa karI zakAya evI koI tAkAta nathI. dravyanI paNa tAkAta nathI ene gauNa kare. jenuM vedana che tenI mukhatAnA DhaMDhero pITAya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 18 upAdAna ane nimitta sarva dravyonI pratyeka paryAyamAM cha kAraka-kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAnA ane adhikaraNa eka sAthe varte che, tethI AtmA ane pudgala zuddha dezAmAM ke azuddha dazAmAM svayaM ja che e kArakarUpa pariNamana kare che ane anya koI kArako (-kAraNo) nI apekSA rAkhatA nathI. kArya kevI rIte thAya che? kAraNa jevA ja kArya hovAthI kAraNa jevuM ja kArya thAya che. kAryane kriyA, karma, avasthA, paryAya, hAlata, dazA, pariNAma, pariNamana ane pariNati kahe che. kArANa kone kahe che? kAryanI utpAdaka sAmagrIne kAraNa kahe che. utpAdaka sAmragInA be bheda che. (1) upAdAna (2) nimitta. upAdAnane nijazakti athavA nizcaya ane nimittane parayoga athavA vyavahAra kahe che. upAdAnanuM kAraNa ja sAcuM kAraNa che. upAdAna kAraNa kone kahe che? 1. je padArtha svayaM kAryarUpe pariName tene upAdana kAraNa kahe che. jema ke ghaDAnI utpattimAM mATI. 2. anAdikALathI dravyamAM je paryAyono pravAha cAlyo Ave che temAM anantara pUrvekSaNavartI paryAya upAdana kAraNa che ane anantara uttarakSaNavartI paryAya kArya che. 3. te samayanI paryAyanI yogyatA te upAdAna kAraNa che ane te je paryAya kArya che. upAdAna te ja sAcuM (vAstavika) kAraNa che. yogyatA kone kahe che? yogyatA ja viSayanuM pratiniyAmaka kAraNa che. (A kathana jJAnanI yogyatA (sAmarthya mATe che. paraMtu yogyatAnuM kAraNa paNuM sarvamAM sarvatra che.) sAmarthya, zakti, pAtratA, lAyakAta, tAkAta te yogyatA zabdanA artha che. nimitta kAraNa kone kahe che? je padArtha svayaM kAryarUpe na pariName, paraMtu kAryanI utpattimAM anukULa hovAno jenA para Aropa AvI zake te padArthane nimittA kAraNa kahe che. jema ke ghaDAnI utpattimAM kuMbhAra, daMDa, cakra Adi. (nimitta Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 sAcuM kAraNa nathI-ahesuvatu-akArAgavat che kAraNa ke te upacAra mAtra athavA vyavahAra mAtra che.). siddhAMtaH jyAM nija zaktirUpa upAdAna taiyAra hoya tyAM nimitta hoya ja che. evI bhedajJAna pramANanI vidhi (vyavasthA) che. jyAM upAdAnanI yogyatA hoya tyAM niyamathI nimitta hoya che, nimittanI rAha jovI paDe ema nathI, ane nimitta koI meLavI zake ema paNa nathI. nimittanI rAha jovI paDe che athavA huM tene lAvI zakuM chuM evI mAnyatA para padArthamAM abhedabuddhi arthAt ajJAna sUcaka che. nimitta ane upAdAna baMne asahAyarUpa che e to maryAdA che. upAdAnarUpa nizcaya kAraNa jyAM hoya tyAM nimittarUpa vyavahAra kAraNa hoya ja che. samyagdarzana-jJAnarUpa netra ane jJAnamAM caraNa arthAt lInatArUpa kiyA baMne maLIne mokSamArga jANo. temAM zarIrAzrita upadeza, upavAsAdika kriyA ane zubha rAgarUpa vyavahArane mokSamArga na jANo e vAta AvI jAya che. jyAM juo tyAM sadA upAdAnanuM ja baLa che. nimitta hoya che paraMtu nimittano kAMI paNa dAva (baLI nathI. pratyeka kArya upAdAnanI yogyatA (sAmartha)thI ja thAya che. koI ema mAne ke nimitta (saMyogarUpa para vastu) upAdAna (nija zakti) upara kharekhara asara kare che, prabhAva pADe che, sahAya-madada kare che, AdhAra de che to e abhiprAya mithyA che. potAnA hitano upAya samajavA mATe A vAta mahAna prayojanabhUta che. zAstramAM jyAM para dravyane (para dravya-kSetra-kALAdine) sahAyaka, sAdhana, kAraNa-kAraka Adi kahyA hoya to te vyavahAranI mukhyatAthI kathana che. tene ema nathI, paNa kArya thAya to te kALe nimittAdinI apekSAe (nimittanuM jJAna karAvavA mATe batAvavA mATe) upacAra karyo che ema jANavuM. - pratyeka vastu svataMtratAthI potAnI avasthAne(kAryane) prApta kare che, tyAM nimitta koNa? jIva ane pudgala dravya zuddha ke azuddha avasthAmAM svataMtrapaNe ja potAnA pariNAma kare che. ajJAnI jIva paNa svataMtrapaNe nimittAdhIna pariNamana kare che. pote nimittane AdhIna-vaza thAya che. koI nimitta tene AdhIna banAvI zakatuM nathI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upAdAna potAnI yogyatAthI aneka prakAre pariNamana kare che tyAre upasthita nimitta para bhinna bhinna kAraNapaNAno Aropa Ave che. dareka kArya vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI e vAta bhUlavI nahi. prayojanabhUtaH A badhuM jANavAnuM prayojana zuM? anAdi kALathI cAlI AvelI nimittAdhIna daSTi choDAvavA ane vastunA svarUpanuM yathArtha jJAna karAvavA A jarUrI che. cha dravyanuM svarUpa barAbara samajavuM. A cha dravyomAM samaye samaye pariNamana thAya che, tene paryApa' (hAlata, avasthA) kahevAya che. dharma, adharma, AkAza ane kALa e cAra dravyonA paryAya to sadAya zuddha ja che; bAkInA be dravya-jIva ane pudgala-e be dravyomAM zuddha paryAya hoya che athavA azuddha paryAya paNa hoI zake che. jIva ane pudgala e be dravyomAMthI paNa pudgala dravyamAM jJAna nathI, tenAmAM jANapaNuM nathI ane tenAmAM jJAnanI UMdhAIrUpa bhUla nathI; mATe pudgalane sukha ke duHkha hotA nathI. sAcA jJAna vaDe sukha ane UMdhA jJAna (ajJAna) vaDe duHkha thAya che, paraMtu pudgala dravyamAM jJAnaguNa ja nathI. Ama hovAthI pudgala dravyane to azuddha dazA ke zuddha dazA ho, baMne samAna che. zarIra pudgalanI avasthA che. samaye samaye tenuM kamabaddha pariNamana thayA ja kare che. pratyeka pudgala paramANunA rasa, raMga, gaMdha ane sparza badalAyA kare zarIra nirogI hoya ke rogI ho, e to pudgalanI avasthA che-zarIrane e avasthA-zuddha-azuddhanuM jJAna nathI tethI tene sukha-du:kha jevI koI vastu ja nathI. te sAthe sukha-du:khano saMbaMdha nathI. have bAkI rahyo jANanAro jIva. cha e dravyomAM A eka ja dravya jJAna sAmarthyavAna che. jIvamAM jJAna guNa che ane jJAnanuM phaLa sukha che, tethI jIvamAM sukha guNa che. jo sAcuM jJAna kare to sukha hoya, paraMtu jIva potAnA jJAna svabhAvane oLakhato nathI ane jJAnathI judI anya vastuo (jemAM jJAna Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 nathI) temAM sukhanI kalpanA kare che. A tenA jJAnanI bhUla che ane te bhUlane lIdhe ja jIvane du:kha che. OU ajJAna e jIvano azuddha paryAya che. azuddha paryAya e du:kha hovAthI te azuddha dazA (ajJAna) TALIne sAcA jJAna vaDe zuddha dazA karavAno upAya samajAvavAmAM Ave che; kema ke - badhA ja jIvo sukha Icche che, du:khathI Dare che. ane sukha to jIvanI zuddha dazAmAM ja che. mATe je cha dravyo jANyAM temAMnA jIva sivAyanA pAMca dravyonA guNa-paryAya sAthe to jIvane prayojana nathI; paNa potAnA guNaparyAya sAthe ja jIvane prayojana che. jJAna to jIva dravyanI khAsa zakti che, jIva sivAyanA anya koI dravyamAM jJAna nathI, tethI jJAnazakti vaDe jIva oLakhI zakAya che ane sukha guNanI prApti thaI zake che. mATe jIva dravyanA dravya-guNa-paryAya jANavA. 88 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kramabaddha paryAya 1. kramabaddha paryAya e to vastunI sthiti che. eka pachI eka je samaye je paryAya thavAnI hoya temAM dravya paNa pheraphAra karI zakatuM nathI. kramabaddha paryAya thAya tene dravya jANe paNa temAM pheraphAra dravya karI zakatuM nathI. AtmA anaMta zaktiono piMDa che. zaktivAna dravya zuddha che, tenA guNo zuddha che. ane tenI daSTi thatAM paryAya paNa kramasara nirmaLa pariName che. zaktinA varNanamAM vikArI pariNAmanI vAta nathI, kAraNa ke azuddhatA thAya evI dravyamAM koI zakti ja nathI. guNo akrame varte che ane paryAyo krame varte che. zaktivAna dravyanI jene daSTi thAya tene nirmaLa paryAyo kamasara eka pachI eka thayA ja kare che. 2. je samaye je paryAya thavAnI hoya te paryAya te ja kALe kramasara thAya che. motInI mALAmAM pratyeka motI potapotAnA kALasthAnamAM che. tema dravyanI paryAyamALAmAM, pratyeka paryAya potapotAnA kALasthAnamAM che. je paryAyano je kALa hoya tyAre te ja paryAya tyAM pragaTa thAya che. AgaLa-pAchaLa nahi. Avo nirNaya karavAmAM pAMce ya samavAya AvI jAya che. 1. je svabhAvanA lakSe Avo nirNaya karyo che - emAM svabhAva Avyo. 2. je paryAya thavAnI che te ja thaI - emAM bhavitavya AvyuM. 3. ane tyAre karmano abhAva thayo - emAM nimitta AvyuM (athavA sAcA deva-guru-zAstra maLyA) 4. je samaye je paryAya thavAnI hoya te ja samaye te paryAya pragaTa thaI - tyAM kALa Avyo. 5. ane svabhAva sanmukha paryAya thaI emAM puruSArtha Avyo - puruSArthathI te samayanI paryAyanI evI yogyatA thaI. Ama kramabaddha karanAranI daSTi jJAyaka upara ja hoya che. trikALI zuddha dravya upara jenI daSTi hoya te ja kramabaddhano yathArtha nirNaya karI zake che. kramabaddha je che e to paryAya che. paryAyanA Azraye paryAyano nirNaya thato nathI. dravyanA Azraye ja paryAya nirmaLa thaI e samyajJAna-darzana thAya che. dravyanA Azraye je samyajJAna thayuM te kramabaddha paryAyanuM jJAna kare che. paryAyanA Azrame kramabaddhanuM jJAna thatuM nathI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 'bA. jema motInA hAramAM je motI jyAM che tyAM ja te che AgaLa-pAchaLa nathI. tema pratyeka dravyamAM dareka paryAya je samaye thavAnI che te ja samaye te paryAya niyatapaNe thAya che. AdhI-pAchI ke ADI-avaLI thatI nathI. jIvanuM vAstavika svarUpa jJAtA-daSTA svabhAvI che. kramabaddha paryAyanA siddhAMtamAMthI paNa nyAyapUrvaka jIva jJAtA-daSTA ema siddha thAya che. jIvanI paryAya kramabaddha che, je samaye je paryAya thavAnI che te ja thAya che ema kahIne jIvano akartA svabhAva varNavyo che. je kAMI thAya tenA kartA jIva nathI. eTale eno artha e thayo ke jIva jJAtA-daSTA che. vItarAganuM koI paNa vacana ho, enuM tAtparya vItarAgatA ja che. kramabaddha paryAyanA siddhAMtanuM paNa tAtparya vItarAgatA che. jIvane kamabaddha paryAyano jyAM nirNaya thAya che tyAM te jJAtA-daSTA thaI jAya che. pote jJAtA-daSTA thatAM zAstranuM tAtparyajevItarAgatA che te ene pragaTa thAya che. e vItarAgatA potAnA trikALI dravyanA Azraye pragaTa thAya che. eTale kramabaddha paryAyanA nirNayamAM paNa jJAtAno nirNaya thavo e mULa rahasyanI vAta che. jene paryAyanI svataMtratAno sAco nirNaya nathI tene dravya daSTi pragaTa thatI nathI. samaye samaye thatI pratyeka dravyanI pratyeka paryAya svataMtrapaNe thAya che evI jene zraddhA nathI tene paryAya rahita trikALI zuddha dravya para daSTi jatI nathI. sarvajJa dIThuM ema ja kamabaddha eTale je kALe je paryAya thavAnI hoya te te kALe ja thAya, AghIpAchI nahi, evo nirNaya jeNe karyo teNe e nirNaya potAnA jJAyaka svabhAva tarapha jaIne karyo che, kema ke jJAyaka svabhAvamAM sarvajJatA che. jJAyaka svabhAvanI pratIti paryAyanA Azrayena thAya. jJAyaka svabhAvanI pratItimAM sarvajJanI pratIti Ave che ane tenA jJAnamAM sarvajJa svabhAvanuM jJAna Ave che. aho! jene AvA sarvajJa, sarvajJa svabhAvanI pratIti thaI, anubhava thayo tene kramabaddhanuM yathArtha jJAna thayuM che. | sarvajJa bhagavAna jagatamAM che, ane eNe je joyuM te jema che tema ja che, ane te pramANe ja thAya, emAM je zaMkA kare te mithyAdaSTi che. che to ema ja. paNa eno nirNaya kone thAya? AtmAnA jJAna svabhAvano (jJAyaka svabhAvano) jene aMtardaSTi vaDe nizcaya thAya che tene ja kramabaddhano sAco nirNaya thAya che. jJAyaka svabhAvano nirNaya karavA jatAM-temAM jJAyaka svabhAvanI je sanmukhatA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 karI te puruSArtha Avyo, sanmukhatA jJAyakabhAva prati thaI te svabhAva Avyo, svabhAva sanmukhatAnI niyatino paryAyakALa che te kALalabdhi thaI, je bhAva thavA yogya hato te thayo te bhavitavya, karmano je abhAva thayo e nimitta-Ama pAMca samavAya ekI sAthe AvI jAya che. 6. kramabaddhanA yathArtha nirNayamAM nizcaya-vyavahAra ane upAdAna-nimittanuM paNa yathArtha jJAna AvI jAya che. vastunI nirvikalpa daSTi ane anubhava te nizcaya ane te kALe je rAganI maMdatA te vyavahAra. tethI vyavahArathI nizcaya thAya e vAta na rahI. baMne eka kALamAM sAthe che. vaLI je samaye je paryAya thavAnI hoya te kALe te ja thAya ema nirNaya thatAM nimitta Ave to paryAya thAya e vAtanarahI. kAryakALa nimittanI upasthitino kALa che to nimitta ho, paraMtu upAdAnanI paryAya potAnA kALe thaI che, nimittathI nathI. 7. dareka dravyanI paryAyakramabaddha che ane bhagavAnanA kevaLajJAnamAM vartamAna jaNAI rahI che to puruSArtha karavo kyAM rahyo? dareka dravyanI paryAya kramabaddha che ane je samaye je paryAya thavAnI te samaye te ja thaze ema jene yathArtha nirNaya thayo tene to svabhAvanI aMtardaSTipUrvaka samyagdarzana thayuM ane e ja puruSArtha che. paryAya buddhi-paryAya daSTi dUra thaIne aMtardRSTi-dravya daSTi thAya tene ja kramabaddhano yathArtha nirNaya hoya che ane te ja puruSArtha che. kramabaddhanA nirNayamAM AkhuM kartApaNuM chUTI akartApaNuM vA jJAtApaNuM pragaTa thAya che e ja savaLo puruSArtha che. 8. sarvajJano ane kramabaddhano nirNaya karavAmAM pAMca samavAya eka sAthe che. 1. je samaktinI paryAya pragaTa thaI te svabhAva sanmukhanA puruSArtha vaDe ja thaI che te puruSArtha che. 2. vaLI samakitanI paryAya nijasvabhAvamAM ekAgratA vaDethaI emAM svabhAva paNa AvI jAya che. 3. samakitanI paryAya kamabaddha potAnA kALe je thavAnI hatI te ja thaI e bhavitavyatA che. 4. je samaye samakitanI paryAya thaI te svakALe thaI te niyata che-kALalabdhi che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 5. samakitanI paryAyanA kALe svayaM karmanA upazamAdi thayA te nimitta paNa AvI gayuM. Ama pAMce samavAya eka sAthe rahelA che. sva dravyanA AzrayamAM javuM enuM nAma ja puruSArtha che. puruSArtha bIjI zuM cIja che ? ahA ! zuddha caitanya svabhAvI sva dravyanA Azraye pariNamavuM e ja udyama ane e ja puruSArtha che. bhAI ! kramabaddhanA nirNayamAM ja puruSArtha rahelo che, kema ke emAM ja nija jJAtA-daSTA svabhAvanuM avalaMbana che. . koI kartA thaIne pariName ane je samaye je rAga thavAno hato e thayo ema kramabaddhanuM nAma le to e to svacchaMdI mithyAdaSTi che; ene kramabaddhanuM sAcuM zraddhAna ja nathI. bApu ! A kAMI svacchaMda poSavA mATe vAta nathI paNa svabhAvanA Azraye sAco nirNaya karI svacchaMda maTADavAnI vAta che. ghaNA prazna kare che jo kramabaddha mAno to badhuM niyata thaI jAya che ane AtmAne kAMI puruSArtha karavAno raheto nathI. bhAI ! vastu vyavasthA ane vizva vyavasthA to niyata ane svAdhIna ja che. emAM pheraphAra karavAnI tuM ceSTA kare ene tuM zuM puruSArtha kahe che ? bApu ! e puruSArtha nathI paNa tArA mithyA vikalpa che. vAstavamAM to dravyanI paryAya tenA kALe, paranA kartApaNA vinA svataMtrasvAdhInapaNe potAthI kramabaddha utpanna thAya che ema jeNe yathArtha mAnyuM te puruSArthI che. kema ke ema mAnanAra parathI haThIne sva abhimukha thAya che ane sva abhimukha thavuM ne rahevuM e ja samyak puruSArtha che. pratyeka dravyanI samaye samaye je je paryAya thAya te kramabaddha che. je dravyanI je samaye je kSetre je kALe je nimittathI je paryAya thavAnI hoya te dravyanI te samaye tyAM te ja paryAya thAya che. AvuM paryAyanuM svarUpa che. have Ano yathArtha nirNaya karavA jAya to (1) karmathI vikAra thAya. (3) bhakti Adi zubha rAgothI muktimArga thAya -ityAdi badhI mithyA mAnyatAo uDI jAya che, paranA kartApaNAnuM abhimAna paNa UDI jAya che. ahA ! jIvane potAnuM jJAna (AtmajJAna) thAya tyAre te jANe che ke potAmAM je kramabaddha paryAyo thAya che teno huM jANanAra chuM ane jaDamAM-ajIvamAM (2) nimittathI upAdAnanuM kArya thAya. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kramabaddha paryAyo thAya che teno huM jANanAra chuM (kartA chuM ema nahi). trikALI eka zuddha jJAyaka svabhAvanI jene aMtardaSTi thaI che te jIvane paryAyamAM rAgAdi bhAva je kamabaddha thAya che teno te kartA thato nathI, paNa mAtra teno jJAtA-sAkSI rahe che. dharmI puruSanI AvI koI alaukika aMtara dazA hoya che. pra.: AtmA paramAM to kAMI pheraphAra na karI zake e to ThIka paNa potAnI paryAyomAM paNa kAMI pheraphAra karavAmAM teno kAbu nahi? u. are bhAI! jyAM dravyane nakkI karyuM (huM jJAnasvabhAvI AtmA chuM, jJAyaka.. jJAyaka..jJAyaka...chuM) tyAM vartamAna paryAya pote dravyamAM vaLI ja gaI. pachI tAre kone pheravavuM che? mArI paryAya dravyamAM aMtarmukha thaI gaI, te paryAya have krame krame nirmaLa ja thayA kare che ane zAMti vadhatI jAya che. A rIte paryAya pote jyAM dravyamAM aMtarmagna thaI gaI tyAM kone pheravavAnuM rahyuM? te paryAya pote ja dravyanA kAbumAM AvI ja gayelI che. paryAya Avaze kyAMthI? dravyamAMthI, mATe jyAM AkhA dravyane kAbumAM laI lIdhuM (zraddhA-jJAnamAM svIkArI lIdhuM) tyAM paryAyo kAbumAM AvI ja gaI eTale ke dravyanA Azraye paryAyo samyaka nirmaLa thavA ja mAMDI. jyAM svabhAvanakkI karyo (bhAva-bhAsana thayuM, tyAM ja mithyAjJAna TaLIne samyajJAna thayuM mithyA zraddhA palaTIne samyaka zraddhA (samyagdarzana) thaI. e pramANe nirmaLa paryAyo thavA mAMDI te paNa vastuno dharma che. vastuno svabhAva pharyo nathIne paryAyonI kamanIdhArA tUTInathI. dravyanA AvA (jJAyaka-zuddhAtmA) svabhAvano svIkAra karatAM paryAyanI nirmaLa dhArA zarU thaI gaI te jJAnAdino anaMto puruSArtha temAM bhego ja AvI gayo. svake para koI dravyane, koI guNane ke koI paryAyane pheravavAnI buddhi jyAM na rahI tyAM jJAna jJAnamAM jaTharI gayuM, eTale ekalo vItarAgI jJAtA bhAva ja rahI gayo, tene alpakALamAM mukti thAya ja. jJAnamAM jJAtA-daSTApaNuM rahevuM te ja svarUpa che, te ja badhAno sAra che. aMtaranI A vAta jene khyAlamAM na Ave tene kyAMka paramAM ke paryAyamAM pheraphAra karavAnuM mana thAya che. jJAtA bhAvane cUkIne kyAMya paNa pheraphAra karavAnI buddhi ne miththAbuddhi che. samyagdarzanano viSaya (daSTino viSaya) je trikALI-dhruva sAmAnyajJAyaka bhAva-te eka ja sarva tattvomAM sArabhUta che. e vastu pote dhruva che. tenA para lakSa jatAM samyagdarzana thAya che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 AnaMdanuM vedana pariNatimAM che. trikALInuM vedana thatuM nathI. AnaMda e jJAnanuM lakSaNa che. jyAM jJAna che tyAM AnaMda che. AvI rIte kramabaddhanuM yathArtha svarUpa samajI teno nirNaya thatAM paryAya daSTi maTI dravya daSTi thAya che ane te ja prayojanabhUta che. badhA ja jIvo AvuM vastunuM yathArtha svarUpa samajI akSaya anaMta sukha pAme e ja bhAvanA! Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 [20] dharmano sAra dharmano sAra A pramANe che. nIce pramANe cAra viSayono satata abhyAsa-jJAna-zraddhA-AcaraNa....! 1. vastu svarUpa ane vizva vyavasthA-vItarAga vijJAna. 2. A vyavasthAmAM jIva dravyanuM svarUpa. 3. jIvanI anAdinI bhUla. 4. mokSanuM svarUpa ane mokSano upAya. 1. vastu svarUpa ane vizva vyavasthA 1. A loka cha dravya svarUpa che. jIva, ajIva, dharma, adharma, AkAza ane kALa e cha dravya che. dareka dravya svataMtra che, svAdhIna che ane potAnuM kArya karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. 2. dareka dravyane potAno svabhAva che. svabhAvano artha potapotAnA guNa potapotAnI vizeSatAo. 3. "sata dravya lakSaNa astittva-rahevuM-kyAre paNa nAza na thavuM e dravyanuM mukhya lakSaNa che. 4. sat svarUpa vastu haMmezA ekarUpa ja rahetI nathI. paNa potAnI ekarUpatA (potAnA guNone) kAyama rAkhIne pratyeka kSaNa aneka prakAranI navInatA karatI ja rahe che. arthAt guNonI avasthA pratyeka samaye badalAyA kare che. zAstrIya bhASAmAM tene paryAya kahe che. utpAda-vyaya-dhovyayukatama sata" eTale dareka vastu utpAda-vyaya-dhrovya svarUpa che. dareka dravya, dravya-guNa-paryAyarUpa che. 5. dravyonI dhruvatA ane pariNamanane spaSTa karatAM AcArya trIjo sUtra Ape che - "guNa-paryayavada dravyama'. A badhAnI dhuratA ane pariNamana potapotAnA guNomAM athavA svabhAvamAM ja thAya che. dareka dravya potAnA dravya, kSetra, kALa, bhAva choDI bIjA dravyanA guNomAM ke pariNamanamAM kAMI karI zakato nathI. dareka dravya svataMtra che, dareka guNa svataMtra che, dareka paryAya svataMtra che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 6. dareka dravyamAM sAmAnya ane vizeSa evA be prakAranA guNo che. (1) astittva (2) vastuttva (3) dravyatva (4) prameyatva (5) agurulaghuttva (6) pradezattva e sAmAnya cha guNo badhA ja dravyomAM hoya che ane vizeSa guNo badhAmAM alaga alaga hoya che. jema ke jIva dravyamAM cetanA, pudgalamAM rasa, raMga, gaMdha, sparza vagere vagere. 7. dravyanI svataMtratAno siddhAMta dareka dravya svataMtra che. koI paNa anya dravya bIjA dravyanI sattAmAM kiMcitamAtra paNa dakhalagIrI nathI karI zakatuM. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. e ja rIte pratyeka guNa ane pratyeka paryAya paNa svataMtra che. 8. kamabaddha pariNamanaH dareka dravyanI paryAyo kramabaddha ja thAya che. je dravyanuM je kSetre je kALe je bhAve je nimittathI sarvaze emanA jJAnamAM jANyuM che te pramANe te dravyanuM te kSetre te kALe te bhAve te nimittathI te ja pramANe pariNamana thAya temAM narendra, devendra te jinendra kAMI karI zake nahi evo abAdhA niyama che. 9. upAdAna ane nimittaH A je pariNamana thaI rahyuM che te te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che teno hartA-kartA koI nathI. dareka pariNamana vakhate koIne koI nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. 10. AvI rIte vizvanI suMdara vyavasthA vyavasthita jovAmAM Ave che. AmAM jIva dravyanuM svarUpa 1. A vizvamAM huM jIva dravya paNa eka vastu chuM. 2. badhA dravyonI jema huM paNa anAdi nidhana eka svataH (svayaM) svataMtra sattArUpa chuM. A vAta sAta bolathI karI che. 1. jIva padArtha utpAda-vyaya-dhrovyamaya sattA svarUpa che. utpAda-vyaya dhuvanI ekatArUpa anubhUtine sattA kahela che. 2. darzana-jJAnamayI cetanA svarUpa che. 3. anaMta dharma svarUpa dravya che. dravya hovAthI vastu che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 4. guNa-paryAyavALo che. jIva nAmanI vastu guNa-paryAyavALI che. 5. tenuM sva-para prakAzana jJAna anekAkArarUpa eka che. jJAnamAM anaMtane jANe, lokAlokane jANe chatAM jJAnanI paryAya ekarUpa che. 6. vaLI te jIva padArtha AkAza AdithI bhinna asAdhAraNa caitanya guNa svarUpa che. 7. aneka dravyo sAthe eka kSetramAM rahevA chatAM potAnA svarUpane choDato nathI. bhale azuddharUpe pariName to paNa potAmAM ja rahe che. paramAM jato nathI-pararUpe thato nathI-Avo jIva nAmano padArtha samaya che. 3. A AtmA AtmApaNe pariNamyo, svabhAvapaNe pariNamyo e 'sva samaya' che ane para svabhAvarUpa-moha-rAga-dveSarUpa thaIne rahe to te 'para samaya' che. arthAt potAnA zuddha svarUpathI cyuta thaIne puNya-pApa vA rAga-dveSane ekapaNe eka kALe jANato ane pariNamato je AtmA te anAtmA, adharmI tathA para samaya che. eka jIvane ja A pramANe dvividhapaNuM che, te azobhArUpa che. 4. trikALI upayogarUpa je svabhAva enI hayAtirUpa je zuddha Atma tatva kevo che ? 'jJAyaka' bhagavAna kevo che ? "nathI apramata ke pramata nathI, je eka jJAyakabhAva che, e rIte zuddha kathAya, ne je jJAta te to te ja che.'' je jJAyaka bhAva che te apramata paNa nathI ane pramata paNa nathI. e rIte ene zuddha kahe che. vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo te to te ja che bIjo koI nathI. 'chuM eka, zuddha, mamatvahIna huM, jJAnadarzana pUrNa chuM. nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, mamatA rahita chuM, jJAna-darzanathI pUrNa chuM' AvuM svarUpa che zuddhAtmAnuMjJAyakanuM. Atmasiddhi zAstramAM enuM varNana A pramANe cheH 'zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa.' A jJAyaka bhagavAna AtmA (paramAtmA) dRSTino viSaya che. dhyAnano dhyeya che. jJAnano zeya che. zraddhAno zraddheya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 je paryAya enI dRSTi karI emAM lIna-sthita thAya che te paryAyamAM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa dharma pragaTa thAya che. AtmAno anubhava thAya che-A ja jaina dharma che ane A ja dharmanI rIta che. dharmanI zarUAta anubhavathI thAya che. sauthI agatyanuM AvA jJAyakano mahimA Avavo joIe. A lokamAM mArA zuddhAtmA jevo utkRSTa padArtha bIjo koI nathI. nija svarUpano, nijanA anaMta guNono, nijanI anaMta nidhIno mahimA-pramoda Avavo joIe. pramoda, paricaya, pritI, pravRtti ane prApti e ene prApta karavAno krama che. jIvanI anAdinI bhUla: 1. 'je svarUpa samajyA vinA pAmyo du:kha anaMta....!' anAdikALathI A jIve vastunuM svarUpa jevuM che tevuM koI divasa jANyuM nathI, mAnyuM nathI, temAM ramaNatA karI nathI. A ja svarUpanI yathArtha samajaNanI bhUla anaMta du:khanuM kAraNa che. 2. jIvanA du:khanA traNa kAraNo che. svarUpa saMbaMdhI (1) ajJAnatA (2) mithyA mAnyatA (3) asaMyama. 3. vastu anAdi anaMta che. dharma vastuno svabhAva che. mATe dharma-vastunuM je pramANe che te pramANe nirupaNa kare che te paNa anAdi anaMta che. te sat dharmane na samajavAnI jIvanI anAdithI bhUla cAlu rahela che. 4. vizvano pratyeka padArtha pUrNa svataMtra che, svAdhIna che ane potAnuM kArya karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. te potAnA pariNamanano pote ja hartAkartA che. tenA pariNamanamAM para padArthano paMcamAtra paNa hastakSepa nathI. dareke dareka aNu svataMtra che ane potAmAM lIna che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. AvuM vastunuM svarUpa na samajavAnI jIvanI anAdinI bhUla che. 5. tIrthaMkara bhagavAna dharmanI sthApanA karatAM nathI. dharma to anAdi anaMta che. paraMtu dharmanuM svarUpa samajI, dharmano Azraya laI AtmA svayaM paramAtmA bane che. paNa jIva evI dharmanI nidhi mAnato nathI e tenI anAdinI bhUla che. bhagavAna jagatano hartA-kartA nathI, paNa sarvajJa che. mATe pratyeka padArthanA pratyeka pariNamanane yathArtha jANe che, paNa kAMI karatA nathI. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vizvanI vyavasthA bahu ja vyavasthita ane saMpUrNa che. kharekhara A sarva padArthonA dravya-guNa-paryAya svabhAvanI prakAzaka paramezvare kahelI vyavasthA bhalI, uttama, pUrNa ane yogya che. paNa anAdi kALathI jIva mohane pAmato thako para dravyomAM ekatva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva, zeyatva buddhithI joDAya che ane tenA phaLarUpe anaMta saMsAramAM paribhramaNa karI anaMta du:kha bhogavI rahyo che. 7. potAnuM sukha potAmAM ja che, paramAM nathI. paramezvaramAM paNa nathI, pote potAne bhUlI gayo hovAthI potAnA svarUpanuM bhAna na hovAthI jIva miA mAnyatA vaDe anAdi kALathI du:kha bhogavI rahyo che. 8. anAdikALathI A jIve parathI bhinna potAnA zuddhAtmAne jANyo nathI, zraddhayo nathI ane temAM lInatA karI nathI. A ja enI anAdinI bhUla che. pote jJAnAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA che e vAtano A jIve koI divasa svIkAra karyo nathI. e ja prathama bhUla che. pote potAne bhUlI gayo che e moTAmAM moTI bhUla che-badhA bhUlelA bhagavAna che. pote bhUlI gayA che ke badhA jIva bhagavAna svarUpa che. 10. potAnA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvane jIve yathArtha jANyA nathI. ane e ja enA svarUpanA yathArtha samajaNa saMbaMdhI anAdinI bhUla che. sAta tattvonuM yathArtha svarUpa-sAcA deva-guru-zAstranuM yathArtha svarUpa bIjAthI potAnI bhinnatA e nathI jANyuM e ja bhUla che. 4. mokSanuM svarUpa ane mokSano upAyaH 1. mokSa eTale du:khathI chuTakAro - cAra gatinA paribhramaNamAMthI mukti mokSa thato nathI - samajAya che. 2. kAryanI utpattimAM pAMca samavAya kAraNo A pramANe che. (1) svabhAva (2) kALa labdhi (3) niyati athavA bhavitavyatA (4) nimitta (5) puruSArtha - A pAMceyanI upasthiti kArya niSpanna thavAmAM jarUrI che. tathApi sudharmanI prAptimAM puruSArtha mukhya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 3. samyagdarzana-samyajJAna-samyapcAritranI ekatArUpa ratnatrayI mokSamArga che. nizcayathI ratnatrayI e eka ja mokSamArga che. 4. dharma paribhASA nathI, prayoga che. tethI AtmArthIe dharma jIvanamAM utAravo joIe, jIvana dharmamaya thavuM joIe. dharma to prati samaya ja thAya che. 5. ahiMsA paramo dharma che. te mAtra vItarAga bhAvarUpe che. AtmAmAM moharAga-dveSa bhAvonI utpatti e ja hiMsA che ane e bhAvono abhAva ahiMsA che. dharma bahAra nathI, AtmAno dharma AtmAmAM ja che. 6. zuddhapayoga ja upAdeya che. ane zubhopayoga (puNyanI prakRtti) ane azubhopayoga (pApanI prakRtti)nI jema ja hoya che. baMne baMdhanA kAraNa che. puNyathI dharma na thAya. puNya karatAM karatAM dharma na thAya. rAgarUpI vyavahArathI dharma na thAya. AtmAnuM hita na thAya. vyavahAra karatAM karatAM paNa nizcayarUpa dharma na thAya. AtmAnuM hita e ja eka dharmanuM prayojana che. 7. A jIva zuddha AtmabhAvanAmAM samartha hovA chatAM paNa pote zuddhAtma bhAvanAne choDIne zubhopayogathI ja mokSa thAya che ema ekAMte mAnIne sthUla parasamayarUpI pariNAma vaDe ajJAnI mithyAdaSTi thAya che. mATe zuddha AtmabhAvanA vAraMvAra karavAthI e prakAranA saMskAra paDaze. 8. eka tarapha svabhAva che-dravya svabhAva che. bIjI tarapha rAga thAya evA nimitto-pudgala padArtho che. baMnenI vacce jyAM kArya thAya che e paryAya svabhAva che. temAMthI jenI dRSTi svabhAva -dravyasvabhAva tarapha vaLI e svabhAva sanmukha thatAM AtmAmAM lIna thatAM, AtmAno anubhava karI tenA AnaMdanA svAda cAkhe che. jenI dRSTi para tarapha che-te tyAM ekatva karI rAga-dveSa karyA vagara raheto nathI e adharma che. 9. 'ruci anuyAyI vIrya' e sUtra che. je tarapha ruci hoya-jenI jarUrIAta lAge te tarapha sahaja puruSArtha vaLe che. to prathama rucino palaTo thavo joIe. rAganI ruci chUTI AtmasvabhAvanI ruci thatAM samyajJAnasamyagdarzana thAya che. 10. samyagdarzana thayA pachI jeTalA aMze rAga che-te krame krame karIne udaya prasaMgoe AtmAmAM sthiratA karatAM-lInatA karatAM rAga tUTavA mAMDe che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ane chevaTe saMpUrNa rAgano nAza karIne vItarAga bhAva (kevaLajJAna) prApta thAya che. A ja vidhi ane A ja eno krama che. dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagazathI ane dhIrajathI dhakhAvavI e dharmanA dhAraka dharmI dhanya che. sahaja mokSamArga: 1. pAMca bole puro prabhu! (1) parama pariNAmika bhAva chuM. (2) kAraNa paramAtmA (3) kAraNa jIva chuM , (4) zuddhopayoga (5) nirvikalpoha (huM jJAnAnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA sarvathA sarvathI bhinna chuM.) 2. prabhu tane keTalI vAra kahevuM ke tuM prabhu cho! 3. sAcuM jJAna aMtarathI samAdhAna kare che ane ajJAna bhAva paramAM ThIka aThIkanI kalpanA kare che. 4. sahaja svarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga mokSa kahe che. sahaja svarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahaja svarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thayuM te ja sahaja svarUpe sthita chuM. 5. saMganA yoge A jIva sahaja sthiti bhUlyo che. 6. saMganI nivRttie sahaja svarUpanuM aparokSa jJAna pragaTe che. 7. jJAnInI pariNati sahaja hoya che. prasaMge prasaMge bhedajJAnane yAda karIne temane gokhavuM paDatuM nathI. temane to evuM sahaja pariNamana hoya che. 8. sarva vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje tene zrI jine tIvra jJAna dazA kahI che. 9. dhyAnadazA para lakSa Apo cho te karatAM Atma svarUpa upara lakSa de to upazama bhAva sahaja thaze. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 10. sarva jina AgamamAM kahelA vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che, te thavAne arthe ja sarva vacano kahyA che. vastu vijJAna sAraH 1. vastuno svabhAva dharma che. 2. jaina darzana vastunA svabhAvanuM yathArtha pratipAdana kare che. 3. vastusthiti evI che ke jarAya paNa vipasanI vidyamAnatAmAM samyakatvanI prApti nitAMta asaMbhava che. 4. viparyAsane be vibhAgamAM samAhita karI zakAya che. (1) samajaNa saMbaMdhIta (2) anubhava saMbaMdhIta. 5. potAnI sarva zakti badhA ja prakAranA viparyAsone TALavAmAM lagAvavI zreyakara che. 6. sauthI pahelAM AtmAno nirNaya karIne anubhava karavAnuM kahyuM che. 7. "huM jJAnAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM." evo nirNaya zrutajJAnanA avalaMbanathI karavAno che. 8. pachI mati-zrutajJAnane te jJAna svabhAva tarapha vALavAno prayatna karavo, nirvikalpa thavAno puruSArtha karavo. A ja prathamano eTale samyakatvano mArga che. . 9. AmAM to vAraMvAra jJAnamAM ekAgratAno abhyAsa ja karavAno che. bahAramAM kAMI karavAnuM na AvyuM, paNa jJAnamAM ja samajaNa ane ekAgratAno prayAsa karavAnuM AvyuM. 10. jJAnamAM abhyAsa karatAM karatAM jyAM ekAgra thayo tyAM ja te vakhate samyagdarzana ane samyajJAnarUpe A AtmA pragaTa thAya che. AtmA tarapha lakSa ane zraddhA karyA vagara samyagdarzana-samyajJAna thAya kyAMthI ? 11. bahAranA lakSe je vedanA thAya te badhuM du:kharUpa che, aMdaramAM zAMta rasanI ja mUrti AtmA che, tenA lakSe je vedanA thAya te ja sukha che. eka akhaMDa pratibhAsamaya AtmAno anubhava thAya te ja samyagdarzana che. 12. A Atma kalyANano nAnAmAM nAno badhAthI thaI zake tevo upAya che. bIja badhA utha choDIne A ja karavAnuM che. vAstavika tatvanI zraddhA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 nRvasthA re 192 vagara aMdaramAM vedananI ramajhaTa nahi jAme. prathama aMdarathI sano hakA AvyA vagara sat svarUpanuM jJAna thAya nahi ane sat svarUpanA jJAna vagara bhavabaMdhananI beDI tUTe nahi, mokSa prApta thAya nahi. A pramANe Atma svarUpanI samajaNa e ja samyagdarzana che ane e samyagdarzana che sarva dharmanuM mULa che. e ja AtmAno dharma che. A mATe nIcenA viSayonuM vItarAga vijJAna vItarAgI prabhue je pramANe batAvyuM che e samajI, zraddhAna karavA jevuM che. 1. vizva vyavasthA 2. vastu vyavasthA 3. sarvajJatA ane sarvajJa svabhAva 4. dravyanI svataMtratA kramabaddha paryAya 6. upAdAna nimittanI svataMtratA 7. nizcaya ane vyavahAra 8. karmano siddhAMta 9. nizcaya mokSamArga 10. pAMca samavAya dharma e paribhASA nathI, prayoga che. tethI AtmArthIe dharma jIvanamAM utAravo joIe. saMpUrNa jIvana dharmamaya banavuM joIe. ArAdhanAno krama A pramANe prayogamAM mUkI zakAya. 1. vartamAna pariNamanamAM bhUlabhUla TALavAno upAya-dukhanuM nivAraNa 2. pAtratA 3. sAdhanAmAM pratyakSa satpaSanA yoganuM mahattva 4. satsaMga ane svAdhyAya 5. tattvono abhyAsa 6. svarUpano yathArtha nirNaya Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 7. bhedajJAna 8. muktino niHsaMdeha pratidhvani 9. ekatva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva ane zeyatva e pAMca buddhio e ja mithyAtva che ane temanuM nivAraNa. 10. svAnubhUti - AtmAnubhUti - sukhAnubhUti upasaMhAra zuddhAtmA svarUpanuM vedana kaho, jJAna kaho, zraddhA kaho, cAritra kaho, anubhava kaho ke sAkSAtkAra kaho - je kaho te eka AtmA ja che. vadhAre zuM kahevuM? je kAMI che te A eka AtmA ja che. teno pramoda, paricaya, prIti, pravRtti ane --prApti e ja dhyeya che. badhA ja bhavya jIvo A sat svarUpa samajI potAnI paryAyamAM samyagdarzana pragaTa karI A manuSyabhavane saphaLa banAve e ja bhAvanA! saMdezaH amAre sadAya ane sarvane eka ja saMdeza che ke anukULa-pratikULa samasta jagata uparathI daSTi khaseDIne eka mAtra jJAyaka svabhAvI nija AtmA para daSTi laI jAva, teno ja anubhava karI, temAM ja jAmI jAo, temAM ja lIna thAo-e ja eka mAtra sukha-zAMti prApta karavAno upAya che. A duniyA to ema ja cAlyA karavAnI-koIvAra kAMI-koIvAra bIjuM. enA tarapha jotAM rahezo to amulya manuSya bhava ema ja cAlyo jaze ane pachI pattoya nahi lAge ke coryAsI lAkha yoniomAM kyAM gayo? sAruM-kharAba vAtAvaraNa te kSaNika vastu che. samaya jatAM badhuM svayaM ThIka thaI jAya che. enI adhika ciMtA karavAnI AvazyakatA nathI. badhAe potAnA svAdhyAya, adhyayana, manana, ciMtana zAMtithI karatAM rahevuM joIe. amArI to e ja bhAvanA che ke badhA ja jIva bhagavAna mahAvIra ane kuMdakuMda Adi AcAryoe batAvelA sanmArga para cAle ane potAnI anaMta nidhine prApta karIne anaMta sukhI thAya! Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 huM ja paramAtmA chuM' ema nakkI kara, 'huM ja paramAtmA chuM' evo nirNaya kara, huM ja paramAtmA chuM' evo anubhava kara. vItarAga sarvazadeva trilokanAtha paramAtmA so IndronI upasthitimAM samavasaraNamAM lAkho-karoDo devonI hAjarImAM ema pharamAvatA hatA ke 'huM ja paramAtmA chuM' ema nakkI kara. "bhagavAna! 'tame paramAtmA cho eTaluM to amane nakakI karavA do?" e nakkI kyAre thaze? ke jyAre huM ja paramAtmA chuM evo anubhava thaze, tyAre "ame paramAtmA chIe" evo vyavahAra nakkI thaze. nizcaya nakkI thayA vinA vyavahAra nakkI thaze nahi. bhagavAna AtmA AtmA.....AtmA.....AtmA.....bhagavAna AtmA sadAya ati nirmaLa che, parathI atyaMta bhinna parama pAvana che. A trikALI dhruvatattva AnaMdano kaMda ane jJAnano ghanapiMDa che. raMga, rAga ane bhedathI paNa bhinna atIndriya parama padArtha nijAtmA ja ekamAtra Azraya karavA yogya che. teno ja Azraya karo, temAM ja jAmI jAva, temAM ja lIna thAva." A ja vItarAga prabhuno saMdeza che! Page #228 -------------------------------------------------------------------------- _