Book Title: Mahavirni Sadhnano Marm
Author(s): Chandrahas Trivedi, 
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005328/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAyaeN mahAprAnA | "mahAvIra 6 sAdhanA vaga hRca'ne aAdhAre - ICT vIra || maanaa| - caMdrahAsa trivedI Jain Educationa International che . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - AcAryazrI mahAprajJajI likhita 'mahAvIra lI pApanA ja rahyuM nA AdhAre mahAvIranI sAdhanAno marma * * * ra - " anekAnA bhAratI prakAzana amadAvAda-15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha saMpAdaka : zubhakaraNa surANA . AvRtti : prathama, julAI 1994 kiMmata : 40-0 Us 7 $ : prakAzaka : saMtoSakumAra surANA nidezaka, anekAnta bhAratI prakAzana prekSA dhyAna ekeDemI saMcAlita IcArUla, DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNanuM mArga, amadAvAda-380 015. phona : 362para3, 406221 : mudraNa : suhAsa prinTeka prA.li. Isanapura, amadAvAda-380 043 phona : : lesara kaMpojha : mArUti prinTarsa ena. Ara. esTeTa, abhaya esTeTa, sAme, tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-380 004. phona : 312312345559 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... arpaNa ... pU. AcAryazrI mahAprajJane jemanA manana-ciMtanano AdhAra maLyo. - caMdrahAsa trivedI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdana-abhinaMdana samagra vizvasAhitya ane adhyAtmajagatamAM jaina dharmanuM pradAna mAtra vyApaka ja nahi, gahana paNa che. sudharmAsvAmI, bhadrabAhusvAmI, siddhasena divAkara, haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya, kuMdakuMdAcArya jevA manISIo dvArA upalabdha jJAnagarbhita graMthonI paraMparA yugeyuge vizvane lAbhAnvita karatI rahI che. e amara paraMparAmAM sAmprata samayanA sAdhaka ane ciMtaka AcArya mahAprajJanuM nAma adhyAtma-nabhomaMDaLamAM tejasvI tAralA svarUpa che. muni nathamalathI AcArya mahAprajJanA padane suzobhita karanAra he mahAmanISI, ApanA 75 mA janmadivase anekAnta bhAratI prakAzana parivAra ApanAM zrI caraNomAM zata-zata vaMdana karI sahasrasahasra abhinaMdana pAThave che. ApazrI thakI aMkurita prekSAdhyAnanI kalpalatA ApazrInI ja amRtadhArA dvArA vikasatI rahe evI vinamra maMgala bhAvanA. terApaMthanA AdyasaMsthApaka AcArya bhikSune erisToTala jevA mahAna dArzanikanA pade sthApavAmAM Apa jevA mahAna dArzanikanI bhASyazakti ja sakSama banI che. Apano vinaya ananya che. guru pratyeno Apano samarpaNabhAva udAharaNarUpa che. terApaMtha jaina saMgha eka ja AcAryanI paraMparA dharAve che chatAM pUjya gurudeva aNuvrata anuzAstA saMta zrI tulasI Apane AcAryapade birAjamAna jovAnI lAgaNInuM saMvaraNa karI nA zakayA te vizvaitihAsanI virala ghaTanA che. ApazrIe Agama sAhityanuM je saMpAdana karyuM che te vizvasAhityamAM ajoDa che. sAhityanI evI koI vidhA nathI jene ApazrIe suzobhita nA karI hoya. yoga-dhyAnanA sAhityamAM Ape vijJAnano je samanvaya karyo che te acarajapreraka che. ApanA sAhityanA aNamola graMtharatnone gujarAtI bhASAmAM anuvAdita karavAno je lahAvo anekAnta bhAratI prakAzanane maLyo che te amArA parivAra mATe hAtha grahIne mukti paMthe doranAra che. sAhityanAM lagabhaga tamAma kSetromAM ApazrIe kheDANa karyuM che. bhASA upara ApanuM prabhutva adbhuta che. gaNAdhipati gurudevanA zabdomAM Apa navI zailInA nirmAtA cho. ApazrIe 125 karatAM adhika graMtho racIne mAnavavizva upara zAzvata upakAra karyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhASA ane sAhitya ApazrInA graMthonA prakAzanathI samRddha banyAM che. Apa dvArA prayojAyela nUtana zabdaprayogoe gujarAtI zabdakoSanI samRddhimAM vRddhi karI che. prastuta graMtha, ApanI amUlya nidhi "mahAvIra kI sAdhanA kA rahasya e gujarAtanA prakhyAta lekhaka zrI caMdrahAsa trivedI ane zrImatI sumitrA trivedIne je rIte bhAvataraboLa karyA che tenuM pariNAma che-tenI sAkSI che. ApanA aneka graMthono gujarAtI anuvAda A jijJAsu daMpatIe karyo che. aneka gujarAtI sAhityakAro mATe Apa preraNAsrota banyA cho. aneka vyAkhyAtAo ApanA graMthonuM parizIlana karI upadezAmRta varasAve che, ane adhyAtmapradhAna gujarAtI bhAvako te dvArA mugdha ane dhanya thayA che. ApanA 75 mA janmadivase bhAratanI rAjadhAnI dilhImAM Apane "mahAvIranI sAdhanAno marma sAdara arpaNa karIne lekhaka tathA prekSA vizvabhAratI parivAra dhanyatA anubhave che. 1 julAI, 1994 amadAvAda. 0 zubhakaraNa surANA VI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravezaka jagatanA dharmapuruSomAM bhagavAna mahAvIra advitIya che ane temaNe prasthApita karelI sAdhanApaddhati paNa viziSTa rahI che. tenuM mukhya kAraNa che te temanuM tattvaciMtana je badhAthI nirALuM che. jaina tattvajJAna pramANe AtmA ane paramAtmA ema be bhinna nathI. AtmAmAM ja paramAtmA banavAnI kSamatA che paNa AtmAnI anaMta zaktio AvRta thayelI che tethI te paramAtmA banI zakato nathI. mahAvIrano mArga AtmAmAMthI paramAtmA banavAno che. jema bIjamAMthI vRkSa thAya che kAraNa ke e nAnakaDA bIjamAM vaTavRkSa thavAnI kSamatA che tema AtmA ja paramAtmA banI zake che. AtmAnI bahAra koI paramAtmA vasato nathI. jIva bahirbhAvomAM ramato hoya che tyAre te bahirAtmA che. jyAre jIva aMtarmukha banIne aMtaranA bhAvone sparze che ane tene pakaDe che tyAre tyAre te aMtarAtmA bane che. aMtarmukha thayelo jIva AtmAne AvRta karatAM - DhAMkI detAM badhAM paDaLone dUra karI nAkhe che tyAre te paramAtmA banI jAya che. jainadarzane mokSa ke mukti viSe paNa AgavuM ciMtana karyu che. jaina mate mokSa bhaugolika che tenA karatAM bhAvAtmaka vadhAre che. jIve potAno mokSa karavAno che - karmanAM baMdhanomAMthI jIve pote ja mukta thavAnuM che. A mATe jIve pote puruSArtha karavAno che. emAM paramAtmAnA anugrahathI kAma na sare. jIvano mokSa IzvarecchAne AdhIna nathI. mukti mATe jIve pote saMkalpa karI puruSArtha karavAno che. jainone mate Izvara paNa ApaNA samAna jIva che, je potAnAM badhAM karmone khapAvIne paramAtmA banI gayo che. ApaNe tene bhagavAna gaNI sevA-pUjA-vaMdana-arcana karIe chIe te eka AlaMbana levA mATe. bhagavAna jevuM koI puSTa AlaMbana nathI paNa te kaMI madada karavA na Ave. bhagavAna ApaNane tAre nahi paNa teNe batAvelo mArga ApaNane tAre. taravAnuM to ApaNe ja che. mokSanI vAta anya darzanoe karI che paNa temanI mokSa viSenI kalpanA ane jainadarzananI kalpanAmAM pAyAno bheda che ane tethI to jaina sAdhanAmArga anya darzanothI judo paDe che. vedAMtano mokSa sAdhanAnI caramasImA che ane tenuM phaLa brahmalInatAmAM che. bauddhone mate klezarahita kSaNa te ja mokSa che jyAre jainone mate anaMta catuSTayIno AvirbhAva mokSa che. anaMta catuSTayI eTale anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya ane avyAbAdha sukha. AtmAmAM A anaMta paDeluM ja che paNa te dabAyeluM che. sAdhanA dvArA uparanAM AvaraNo VII Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra thatAM A anaMta catuSTayano AvirbhAva thAya. A mATe jIve sarva karmano kSaya karavo paDe je anAdikALathI tenI sAthe otaprota thaIne paDelAM che ane jene kAraNe jIva karmanA viSacakramAM phasAIne bhavabhramaNa karyA karato hoya che. mahAvIranI sAdhanA samajavA mATe jaina tattvajJAnamAM rahelI pAyAnI A vAta jANavI khUba jarUrI che - je anya dharmothI nirALI che. mahAvIre jIvanA saMpUrNa sukha mATe sarvAgI rIte vicAra karavA je paddhati apanAvI te anekAMta tarIke oLakhAI. anekAMtamAM viSayano aneka daSTikoNathI ane aneka apekSAe vicAra karavAmAM Ave che. tethI jainadarzana koI paNa vicAradhArAno sadaMtara niSedha nathI karatuM paNa kaI apekSAe e vicAra mAnya rAkhI zakAya ane kaI apekSAe te asvIkArya banI rahe che tenuM spaSTa nirdezana kare che. anekAMtane barobara na samajavAne kAraNe upara uparathI ema lAge paNa kharuM ke jainadarzana saMdehAtmaka che; ane vastuno spaSTa nirNaya karatuM nathI. jyAre vAstavikatAmAM te aneka apekSAe vicAra karI viSayanuM varNana kare che tethI tenI daSTi sarvagrAhI ane sacoTa rahe che. bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhati samajavA mATenI pUrva zarata che ke mahAvIranuM tattvaciMtana thoDuM paNa samajAyeluM hovuM joIe ane to ja ApaNe tenA marmane pakaDI zakIe. mahAvIre dareka vAta amuka apekSAe karelI che tethI jo te apekSAne dUra rAkhIne mahAvIranI vAtanuM arthaghaTana karavAmAM Ave to ApaNe arthano anartha karI besIe ke tenA marmane cUkI jaIe. mahAvIra sarvajJa che to temanA tattvajJAnane samajavA mATe ane samajAvavA mATe mahAmanISI joIe. A kALamAM ApaNA sadbhAgye AcArya mahAprajJa vidyamAna che ane temaNe A vikaTa kArya hAtha dharyuM che ane tenI phalazruti rUpe aneka pustakonI hAramALA sarjAI che. mahApraze A viSaya upara ghaNuM ciMtana karI bhagavAna mahAvIranI sAdhanAnA rahasyanuM udghATana karyuM che. bhagavAna mahAvIranI sAdhanAno marma Ama to saMvara ane nirjarAmAM sacavAyelo che. saMvara eTale bahArathI AvatAM karma, vAsanA, saMskAra ityAdine rokavAM. nirjarA eTale aMdara paDelAM gADha karma, saMskAro ane vAsanAone nirjaravAM-kheravavAM. saMvara ane nirjarA sAthI je jIva karmarahita dazA prApta kare te kRtakRtya thaI jAya ane paramAtma dazAne siddha kare. A marmano vistAra ane vizleSaNa eTale sAdhanAnAM rahasyonuM uddhATana. Ama vAta jeTalI sahelI dekhAya che eTalI saraLa nathI. mahApraNe sUtromAM rajU thayelAM sAdhanArahasyone kholyAM che, samajAvyAM che ane vartamAna saMdarbhamAM rajU karyA che. VU Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIe sAdhanAnAM gahana rahasyo samajAvatAM e vAta paNa spaSTa karI che ke sAdhanAmAM phakta AtmA ane paramAtmAnI ja vAta hoya e mAnyatA bhrAmaka che. samagra saMsAra saMkramaNano saMsAra che. sAdhanAmAM zarIra ane samAja paNa mahattvanAM che. prakaMpanonA A saMsAramAM koI vyakti nitAMta ekalI nathI rahI zakatI. anekano prabhAva tenA upara paDe che ane teno prabhAva anya upara paDe che. mahAprajJazrInuM ciMtana samudranA taLa sudhI pahoMce che to uparanI sapATI UchaLatAM mojAMone paNa AvarI le che. Ama temanuM ciMtana sarvagrAhI banI rahyuM che. sAdhanAnA siddhAMto pAchaLa rahelI vaijJAnika bhUmikA paNa temaNe spaSTa karI che. A pustakanI viziSTatA e che ke sAdhanAnA marmane enA pAraMpArika mUlyo jALavI rAkhIne vartamAna saMdarbhamAM vaijJAnika rIte rajU karavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIranI sAdhanAnAM rahasyone skuTa karatA AcArya zrI mahAprajJanA pustaka ane vyAkhyAnone AdhAre meM A pustaka svataMtra rIte lakhyuM che paNa e bAbata meM khAsa cIvaTa rAkhI che ke kayAMya mahApranne rajU karelA arthane kSati na pahoMce. mahAprajJazrIne pArzvabhUmikAmAM rAkhIne ja meM A pustakamAM sAdhanAnAM rahasyonuM vivaraNa karyuM che. AcAryazrInA ciMtanane AdhAre Ama svataMtra rIte pustaka lakhavAno vicAra meM rajU karyo tyAre te anekAMta bhAratI prakAzanane svIkArya nahi bane tevI mane bhIti hatI paNa jyAre zrI zubhakaraNa surANAjIe mArI vAta vadhAvI lIdhI tyAre mane sAnaMdAzcarya thayuM ane meM tatkALa pustaka lakhavAnuM zarU karyuM. mane zraddhA che ke vAcakane A pustaka gamaze temaja sAdhanApathamAM ghaNuM upakAraka nIvaDaze. mULamAM jaina tattvajJAna ane siddhAMtanI vAta che. vaLI, viSaya gahana che eTale jaina pAribhASika zabdothI dUra rahevuM azakya hatuM chatAMya bane eTalI saraLatA rAkhavA prayAsa karyo che ane pAchaLa pAribhASika zabdonI samaja ApatI sUci paNa mUkI che, jaino temaja jainetaro saune A pustaka dizA ApanAruM ane sAdhanAmArgamAM joDanAruM nIvaDaze to mAro prayAsa sArthaka thaze. - caMdrahAsa trivedI mArca 31, 1994 suhAsa' 64, jainanagara amadAvAda-380 007 X Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra-darzana mahAvIranI sAdhanAnA rahasya jevA gaMbhIra viSaya uparanA potAnA pustaka ane vyAkhyAnone AdhAre mane pustaka lakhavA mATe anumati ApavA badala AcAryazrI mahAprajJa pratye mArI hRdayapUrvakanI kRtajJatAnI lAgaNI pragaTa karuM chuM. A pustaka lakhatI vakhate vicAra-vinimaya karavA mATe zrImatI sumitrA trivedI, A pustakanuM prakAzana karavAnuM svIkArI mane protsAhana ApavA mATe anekAMta bhAratI prakAzana ane zrI zubhakaraNa surANAjI, A pustaka chApavAmAM khaMtathI sahayoga ApavA badala mAruti prinTarsa ane zrI zreNikabhAI, ema sauno huM AbhAra mAnuM chuM. Jain Educationa International X For Personal and Private Use Only caMdrahAsa trivedI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama prakaraNa 1. sAdhanAno marma 2. cetanAnuM jAgaraNa 3. zarIrano sahayoga 4. kAyasaMvara 5. prANazakti 6. zvAsasaMvara . indriyasaMvara 8. vANIno saMvara 9. maunanI zakti 10. maunanuM svarUpa 11. manano vilaya 12. vyaktittvanuM nirmANa 13. bhojanano viveka 14. 15. 16. 17. AtmAno sAkSAtkAra dhyAnasUtra dhyAnamImAMsA dhyAnanI bhUmikA ane prayojana 18. AMtarika jAgarUkatA 19. sAmAyika samAdhi vinayasamAdhi 20. 21. jJAnasamAdhi 22. tapasamAdhi .23. darzanasamAdhi 24. caritrasamAdhi 25. zabda-samaja anukrama Jain Educationa International KI For Personal and Private Use Only pRSTha) 1 10 16 22 30 37 45 54 61 69 75 81 89 94 101 115 121 128 134 140 146 153 164 171 178 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y: arthasaujanya : - sva. pUjya pitAjI zrI bhaMvaralAlajI surANAnI caMdanamala surANI 9 nirmalakumAra surANA arUNA prosesarsa prA.li. 95, hIrAbhAI mArkeTa, amadAvAda-22 O : 50O15 FAX : 079-35914 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya mahAprazna Jain Educationa International Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAno marma da ri i ApaNo janma ajANyo che ane ApaNuM mRtyu paNa evuM aNajANyuM che. banne ajJAta vacceno mArga te ApaNuM jIvana che. janma pahelAM ApaNe hatA ke nahi ane jo hatA to kayAM hatA, kevA hatA teno ApaNane kaMI khyAla nathI. e ja rIte mRtyu pachI ApaNe hoIzuM ke nahi hoIe ane hoIzuM to kevA svarUpe hoIzuM, kayAM hoIzuM, kevA saMjogomAM hoIzuM teno ApaNane khyAla nathI. janma ane mRtyu ApaNA hAthanI vAta nathI paNa banne vaccenuM jIvana ApaNuM che - ApaNA hAthamAM AvI gayuM che. Ama, ApaNuM jIvana mahAmUluM che tethI sujJa manuSya teno uttama upayoga karIne je kaMI ISTa che tene prApta karI levuM joIe. janma ane mRtyu upara ApaNo koI kAbU nathI ane mRtyu kyAre AvIne UbhuM raheze te kahI zakAya tema nathI. manuSyajIvana ApaNane ApaNA khyAla bahAra maLI gayuM che. mRtyu pachI jIvana haze ke nahi te kalpanAno viSaya che, tarkano viSaya che, mAnyatAno viSaya che paNa atyAre to ApaNA hAthamAM jIvana che emAM koI zaMkAne sthAna nathI. ekavAra A jIvana khoI nAkhyA pachI zuM haze, zuM thaze te viSe ApaNe kaMI kahI zakatA nathI to pachI je jIvana maLyuM che tene sAdhI levAmAM zANapaNa che. sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya eka ja evuM prANI che ke jene mana ane buddhi prApta thayelAM che. manuSya-jIvanamAM ja sAra ane asArano viveka karI zakAya che. je kaMI sAra che tene prApta karI levAno ane je kaMI asAra che tene pheMkI devAno puruSArtha paNa manuSya-jIvanamAM thaI zake che. bALapaNa to moTe bhAge ajJAnamAM vIte che paNa jIva jyArathI samajaNanA gharamAM Ave che tyArathI te vicAra karato thaI jAya che ke A jIvanano kaMI hetu kharo? ke pachI janmavuM-khAvuM-pIvuM-vRddha thavuM ane chevaTe mRtyu pAmavuM eTalI ja jIvananI ghaTamALa che? sAmAnya rIte moTA bhAganA loko ogha saMjJAthI eTale ke paraMparAthI cAlI AvatI rItarasamathI jIvana vyatIta kare che ke veDaphI nAkhe che. paNa je thoDAka loko vicArazIla hoya che te jIvananA hetu viSe vicAra kare che - ciMtana kare che.. jIvana viSe vicAra Avavo e tattvajJAnanuM prathama pagaluM che. basa, A pagalAthI adhyAtma-jIvananI kharI zarUAta thAya che. A pahelAMnuM jIvana tAttvika arthamAM jIvana nathI hotuM. koI paNa kAraNe jIvana viSe vicAra Ave evo prathama prazna e thAya ke jIvanano kaMI artha kharo ? artha hoya to te zuM che? mRtyu nizcita che ane game tyAre, game te sthaLe, game te rIte te AvI zake che to pachI jIvanamAM zuM meLavI levA jevuM che ane te kevI rIte meLavI zakAya eno sujJa puruSa vicAra karavA mAMDe che. vicAra karatAM jIvananuM je prAptavya lAge te sAdhya : che ane te meLavavA je mArga grahaNa karavAmAM Ave te sAdhanApatha che. A mArga upara je yAtrA thAya - je prakriyA thAya te sAdhanA che. ApaNA jIvananI e mahAna karuNatA che ke moTA bhAganA loko jIvanamAM zuM meLavavuM che e bAbata paNa spaSTa nathI hotA; tyAM sAdhanAnI to vAta ja zI karavI ? jyAM sAdhanAnI vAta na hoya tyAM sAdhanA ke sAdhanAnA marma viSe to vicAra ja kyAMthI hoya ? jIva mAtra sukhano icchuka che ane sukha mATe to te jIvanabhara pravRtti kare che. paNa A sukha zuM che ? jIvananI pravRtti haMmezAM indriyonA viSayo tarapha rahe che. indriyo kayAreya tRpta thatI nathI ane saravALe - 2 - --- mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAMthI duHkhanI ja prApti thAya che. sukhano sAgara ApaNI aMdara laherAya che paNa ApaNe sukhanI zodha bahAra karIe chIe. sAmAnya rIte IndriyonA viSayo tarapha ApaNuM pravartana rahe che ane indriyonA viSayomAMthI nivartana thatAM sukhanI ApaNane jhAMkhI thAya che. ApaNI cetanA hajAra hajAra mArge bahAra doDe che ane sukha mATe bhaTakayA kare che paNa sAcuM sukha ApaNane kyAreya maLatuM nathI. je ApaNane sukha lAge che te paNa vAstavikatAmAM sukhAbhAsa hoya che. ApaNe sAcA sukhano svAda kayAreya mANyo nathI. are, teno svAda paNa cAkhyo nathI. eka vAra e sukhano svAda cAkhavA maLe pachI ApaNe kayAreya indriyonA viSayo tarapha nahi doDIe. eka vakhata e pratIti thaI jAya ke sukhano sAgara ApaNI aMdara laherAya che pachI ApaNI dizA badalAI jAya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM - "puruSa aneka cittavALo che." ApaNI pAse hajAro citta che eTale ke ApaNI cetanA sahama mukhe bahAranI bAju vahe che. ApaNI cetanA kSaNe kSaNe khaMDa-khaMDa thaIne ahIM tahIM vahI rahI che. kadI AMkhanA viSayo upara, to kadI jIbhanA viSayo tarapha to kadI zravaNanA ane sparzanA viSayo prati. ApaNuM mana to keTalIya kalpanAo karIne cAre bAju doDyA kare che, ApaNe icchAo ane AkAMkSAonI kheMcatANa vacce raheMsAI jaIe chIe. ApaNI vAsanAo ApaNane cAre bAju bhaTakAve che pariNAme ApaNe thAkI jaIe chIe. eka viSayathI bIjA tarapha, to vaLI bIjAthI trIjA upara; Ama, ApaNI cetanAno pravAha khaMDa khaMDa thaIne aneka mukhe vahI rahyo che. je kSaNe e pratIti thaI jAya ke sukha aMdara che ane bahAra nathI; te ja kSaNe ApaNI cetanAnA pravartananI dizA badalAI jAya che ane te aMdaranI tarapha vahevA lAge che - jyAM sukhanuM kendra che, jyAM zAMti che, parama zAMti che. sAdhanAno artha che sahasra khaMDomAM vibhakta thaIne bahAra vahetI cetanAnI dizAnuM parivartana. cetanAno pravAha aMdara tarapha vaLatAM tenI eka dhArA thaI jAya che je ghaNI prabaLa banI jAya che. je cetanA atyAra sudhI bahirmukhI hatI te have aMtarmukha thAya che, je vibhakta hatI te have sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avibhakta thAya che. A dizA-parivartana thatAM sAdhanAnI zarUAta thAya che. jIvanabhara ApaNe aneka pravRttio karatA hatA temAMthI koI paNa ApaNane gaMtavya sthAne laI janAra na hatI kAraNa ke mULamAM ja dizA khoTI pakaDI hatI. sAcI dizAmAM jyAM sudhI prayANa na thAya tyAM sudhI lakSya upara pahoMcavAnI vAta ja kevI rIte thAya ? ApaNI aMdara sukhano sAgara paDelo che je ApaNuM astitva che. temAM keTalAya taraMgo UThe che ane keTalAya taraMgo virame che. sAgaramAM eka pachI eka mojAM AvatAM rahe che. UchaLatAM-kUdatAM mojAM chevaTe kinAre pahoMcatA pahoMcatAmAM tUTI-phUTIne sAgaramAM vilIna thaI jAya che. ApaNe taraMgo upara savAra thaIne jIvyA karyA karIe to kyAMya na pahoMcI zakIe. taraMgonI niyati chevaTe jIrNazIrNa thaIne tUTI javAnI che. ApaNe ApaNA astitvane pAmavAnuM che jemAMthI A badhA taraMgo UThe che. ApaNe astitvane oLakhavAnuM che. astitva e ApaNuM mULa svarUpa che. asalI svarUpane pAmavA mATe ApaNe astitvanA sAgaramAM DUbakI mAravAnI che. eka vAra sAgaranAM UMDANa joyA pachI taraMgo ApaNane kayAreya prabhAvita nahi kare. kSaNe kSaNe UchaLatA, tUTatA-phUTatA taraMgo e ApaNo svabhAva nathI. ApaNA jIvananI pravRttio ane badhI mathAmaNa taraMgonA jevI kSaNajIvI che. vAsanAonA taraMgo upara savAra thayeluM jIvana chevaTe taraMgonI jema ja jIrNa-zIrNa thaIne phINa phINa thaIne chevaTe naSTa thaI jAya che. vAstavikatAmAM astitvano sAgara ApaNuM svarUpa che, nahi ke kSaNe kSaNe utpanna thatA ane naSTa thatA taraMgo. ApaNI vikAsayAtrA astitvanA sAgara prati che. e ApaNI sAdhanAno mArga che. sAdhanAnA kSetramAM eka vAra cetanAnI dizAnuM parivartana thaI jAya ane te aMtarmukhI thaI jAya pachI prazna rahe che cetanAnI akhaMDitatAno ane ekAgratAno. dizA parivartana thaI gayA pachI e prazna eTalo muzkela nathI. cetanA ekAgra thatAM te sahaja rIte sAdhya sAthe tanmaya thaI jAya che. adhyAtmanA kSetramAM to zuM paNa bhautika kSetramAM paNa cetanAnI - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saphaLatA meLavavA. gaNita hoya ke che. je loko e ekAgratA khUba mahattvanI che. kalA hoya ke zilpa hoya, gaNita hoya ke bIjI koI anya bAbata hoya paNa saphaLatA meLavavA mATe ekAgratAnI khUba jarUra rahe che. je loko ekAgratA sAdhI zakyA, potAnA dhyeya sAthe tanmaya thaI zakyA teo ja pote potAnA kSetramAM saphaLa thaI zakyA che. cetanAnI dhArA eka vakhata ekAgra thaIne potAnA lakSya tarapha vahevA lAge che pachI lakSyavedha thatAM vAra nathI lAgatI. adhyAtmanA kSetramAM lakSya che ApaNuM astitva je ApaNuM mULa svarUpa che. tenI sAthe tanmaya thatAM abheda sadhAya che pachI kaMI sAdhavAnuM rahetuM nathI. astitvamAM anaMta sukhano sAgara laherAya che. tyAM anaMta AnaMda UmaTI rahyo che. paNa ApaNI muzkelI e che ke ApaNe haMmezAM astitvane bhUlIne tenA pariNamana sAthe tAdAbhya sAdhIe chIe tethI ApaNI saphara kayAreya pUrI thatI nathI. jIvanabhara rakhaDavA chatAMya ApaNe ApaNA lakSyathI keTalAya dUra rahI jaIe chIe ane sAcuM sukha, sAcI. zAMti ApaNe kayAreya prApta karI zakatA nathI. ghaNIvAra to evI viSama paristhiti sarjAya che ke lakSya to kayAMya rahyuM ane ApaNe UlaTAnA tenAthI vadhAre dUra nIkaLI gayA hoIe chIe. amUlya mAnava-bhava pAmIne jo ApaNe vikAsa na sAdhIe, jIvananA lakSya prati gati paNa na karI zakIe to tenA jevI bIjI karuNatA zuM hoI zake ? ' ApaNuM astitva je mULa vAta che te mahadaMze avyakta rahe che tethI ApaNe tenAthI ajJAta rahIe chIe. ApaNI pariNati icchAo, AzAo, vAsanAo, nirAzA ane hatAzAo sAthe thayA kare che. ApaNe tene ja satya mAnIne jIvIe chIe. A jIvana phakta sapATI uparanuM hoya che. astitvamAM ApaNe kayAreya DUbakI mAratA nathI tethI ApaNe apUrNanA apUrNa ja rahIe chIe. je kSaNajIvI che tenI pAse ApaNe zAzvatatA jhaMkhIe chIe. je svabhAvathI nAzavaMta che tenI pAse amRtanI jhaMkhanA rAkhIe chIe. jenI pAse kaMI ja nathI tenI pAse sarva kaMInI apekSA rAkhIne hAtha laMbAvIne UbhA rahIe chIe. jIvanabhara ApaNe hoMze hoMze je bhAra veMDhArIne pharIe chIe tenI kaMI kiMmata nathI. sAdhanAno marma 5 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe kUDA-karakaTanAM poTalAM UMcakIne jIvanabhara pharyA karIe chIe jene ApaNe kayAreya utArI zakatA nathI. ApaNe ApaNA ja bhAra nIce dabAI jaIe chIe chatAMya e bhAra utAravAnI ApaNane sUjha paDatI nathI e vicitratA zuM ochI che ? sAdhanA chevaTe zuM che ? je tuccha vastuonAM poTalAM upADIne ApaNe jIvanabhara pharIe chIe tene utArI nAkhavAnI prakriyA sAdhanA che. ApaNe koDIo bhegI karyA karIe chIe ane hIrA choDI daIe chIe. Ama to ApaNe keTalAya janmo pharyA karIzuM to paNa ApaNe AtmAnI samRddhi kayAreya meLavI zakIzuM nahi. ApaNI aMdara keTalAya vikAro khadabade che, keTalIya vAsanAo saghana thaIne aMdara paDI che. keTalIya tRSNAoe aMdara aDDo jamAvyo che. A badhuM ApaNane ApaNA astitva sudhI pahoMcavA detuM nathI. A badhAe ApaNA aMtarano mArga evI rIte rokyo che ke ApaNe satyanI jhAMkhI paNa karI zakatA nathI. - ApaNI paristhiti khUba vikaTa che. aMdara beThelI vAsanAo ane tRSNAo ApaNane bahAranI bAju ghakele che ane tenA doryA ApaNe doDyA karIe chIe. bIjI bAju bahAranI vastuo - jaDa ane cetanae badhAno prabhAva ApaNane aMdara dhakele che ane tenI pratikriyA rUpe paNa ApaNe pravRtta thatA rahIe chIe. Ama, ApaNuM samasta jIvana aMdaranA Avego ane bahAranA prabhAvo vacce athaDAtuM rahe che. nathI ApaNe bahAranA prabhAvone rokI zakatA ke nathI ApaNe aMdaranA Avego sAme TakI zakatA. ApaNe asahAya banIne A banne pravAhonI vacce athaDAtA-kUTAtA ApaNuM mahAmUluM jIvana veDaphI nAkhIe chIe. jIvanano aMta najIka Ave che tyAre ApaNane lAge che ke ApaNe kayAMyanA nA rahyA. koDInA mUlya vecAI gayA. je jIvananI kSamatA sukhanA sAgaranA taLa sudhI pahoMcavAnI hatI te kSamatA ApaNe khAbociyAmAM chabachabiyAM karIne kharcI nAkhI. astitvano AnaMda ApaNAthI jojano dUra rahI gayo. ApaNe kevaLa hovAnA AnaMdanI kayAreya anubhUti karI nathI. astitvano A AnaMda meLavavA mATe ApaNe ghaNuM badhuM khovuM paDe che. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je zeSane - bAkI badhI bAbatone hoI zake che te ja Astatvane pAmI zake che. sAdhanAno mArga khovAno mArga che. astitva sivAya je badhuM ApaNI aMdara bharAyuM che te badhAne pheMkI devAnuM che. ApaNI aMdarano jUno kacaro bahAra kADhavAno che ane navo kacaro aMdara na jAya tenI kALajI rAkhavAnI che. paNa ApaNe vyavahArika gaNita haMmezAM meLavavAnI bhASA jANe che. adhyAtmano mArga AtmAnA AvirbhAvano mArga che jemAM ke potAnA astitva sivAyanI badhI ja vAto - vibhAvo khovAnA che. adhyAtmanuM gaNita vyavahAranA gaNitathI UlaTuM che. vyavahAranAM lekhAM-jokhAM adhyAtmamAM kAma nathI lAgatAM. jyAre ApaNane meLavavAnI vAta mahattvanI nahi lAge ane khovAnI vAta samajAze tyAre ApaNI sAdhanAnI sAcI zarUAta thaze. sAdhanAmAM AtmAne oLakhavAno che paNa zarIrane ya jANavuM jarUrI che. bhagavAna mahAvIre kahyuM, "je bahArane jANe che te ja aMdarane jANe che; je aMdarane jANe che te bahArane jANe che." bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhati e rIte viziSTa rahI che. emAM AtmA ane zarIra bannene jANavAnI-samajavAnI vAta che. bannenA guNadharmo jANIe to ja banne vaccenA saMbaMdho samajAya. AtmA ane zarIra bannenA saMbaMdho yathArtha rIte je samaje che tenI sAdhanAno mArga saraLa bane che. sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanAnuM jAgaraNa je paNa hi Di hi ha hi /i Agama sAhityamAM jayaMtI upAsikAnI eka vAta Ave che. te bhagavAna mahAvIrane prazna pUche che, "bhagavAna ! mANaso sUI jAya te sAruM ke teo jAgatA rahe te sAruM ?" bhagavAna kahe che - "keTalAka loko sUI jAya te sAruM ane amuka loko jAgatA rahe to sAruM." jayaMtInA mananuM samAdhAna na thatAM te pharIthI pUche che, "prabhu, A vAta samajAtI nathI. jarA spaSTatA karo." bhagavAna kahe che - "je manuSya dharmaparAyaNa che te jAgato rahe te sAruM paNa je loko adharmI hoya teo to sUtA rahe te ja vadhAre sAruM. gharmI loko jAgatA raheze to jagatamAM dharma vadhaze. savRttiono vikAsa thaze. sArA vicAronuM pravartana thaze. sadAcAra vadhaze ane pariNAme loko sukhI thaze. adharmI loko to sUtA rahe temAMja kalyANa che. je loko dharmathI vimukha che, dharmanA virodhI che teo jo jAgatA raheze to teo niMdA karaze, paraspara verajhera vadhAraze, ekabIjAnI sAthe laDaze-jhagaDaze, cADI-cugalI karaze ane durvyavahAra vadhAraze tethI teo to sUtA rahe temAMja saunuM bhaluM che." - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte vicAra karatAM lAge ke jayantI zrAvikAe A praznamAM evI te zI pRcchA karI ane bhagavAne enA javAbamAM kaI moTI vAta karI nAkhI ? upara uparathI A vAta ekadama saraLa lAge che paNa te khUba UMDANavALI che. emAM eka mahattvanI bAbata chupAyelI che. bhagavAna mahAvIre ahIM je vAta karI che te phakta vyavahAranI bhUmikA uparathI karI che paNa teno izAro pAramArthika jAgRti tarapha che. sAmAnya mANasa mATe sUvuM eTale nidrA ane jAgavuM eTale UMghamAMthI UThavuM. bhagavAne A sAmAnya dekhAtA praznano ghaNo mArmika javAba ApIne pAramArthika ciMtananAM dvAra kholI ApyAM. ApaNI cetanAnAM traNa stara che - suSupti (mUccha), jAgRti ane vItarAgatA. ahIM je mUcchanI vAta che te bebhAna avasthAnI ke smRtibhraMzanI nathI paNa manuSya sajagatA vinA Indriyono doryo dorAIne viSayo taraphanI doDanuM je jIvana jIve che tenI vAta che. jema mUcchamAM mANasane bhAna nathI hotuM ke te kyAM che, zuM kare che, zuM yogya che tema cetanAnI A suSupta avasthAmAM paNa mANasano samagra vyavahAra dizAzUnya hoya che tethI tene mUccha kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte moTA bhAganA mANaso cetanAnA A stara upara ja jIve che. bhagavAna mahAvIra tene mithyAtva kahe che. A avasthAmAM mANasa IndriyonA viSayo meLavavA mATe maMDyo rahe che. viSayo prApta thatAM te AnaMdamAM AvI jAya che ane abhimAna kare che. jo A viSayonI prApti icchA pramANe na thAya to te vyagra banI jAya che ane ghaNIvAra keTalAMya na karavAnAM kAmo karI bese che. A stara uparanuM jIvana viSaya-kaSAyanuM jIvana hoya che. kaSAya eTale rAga ane dveSa. A rAga ane dveSamAMthI phalita thAya che krodha, mAna, mAyA ane lobha. manuSyo potAnuM samagra jIvana A kaSAyone AdhIna thaIne vitAve che ane saravALe teo atRpta ane astavyasta rahe che. A avasthAne mithyASTi kahevAmAM Ave che kAraNa ke ahIM dRSTi che paNa te ISTane oLakhI zakanArI nathI. je dRSTine vaza thaI ahIM mANasa pravRtti kare che te tene sukha ApanArI nathI kAraNa ke dRSTi cetanAnuM jAgaraNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyA hovAne kAraNe mANasanI badhI pravRttio vAstavikatAmAM ISTathI viparIta hoya che. jema UMgha daramyAna mANasane ISTa ane aniSTanuM bhAna nathI rahetuM ke mUccha daramyAna tene koI dizAno khyAla nathI hoto tema ahIM mANasa pravRttirata rahe che paNa badhI pravRttio pAramArthika daSTie sukha tarapha laI janAra nathI hotI. tethI cetanAnA A starane suSuptinuM-mUcchanuM stara kahe che. bhagavAna mahAvIra A mUcchamAMthI jAgavAnI vAta kare che. mUcchanI cetanA bahirmukha cetanA che. A stare cetanA phakta bhautika bAbatomAM racIpacI rahe che ane preyane eTale ke je manane game te karavAmAM, te meLavavAmAM ja jIvanane sArthaka mAne che. tene ja A cetanA saphaLatA mAne che. cetanAnI bIjI sthiti che jAgRtinI. e che antarmukhatAnI. jAgRti thatAM ja cetanA potAnI dizA badale che. je cetanAne bahAra bhautika vAtomAM ja jIvananuM prAptavya lAgatuM hatuM te cetanA potAnI dizA badalIne aMdaranI bAju vaLe che. ahIM mUrchAnI cetanAne prathama dhakko vAge che ane jAgaraNa zarU thAya che. cetanAnuM jAgaraNa thatAM jIvanI kriyAo badalAI jAya che; jIvana pratyeno teno abhigama badalAI jAya che. jAgaraNanI prathama kSaNa samyakdarzananI prathama kSaNa hoya che. jyAre jAgaraNa tenA caramabiMdue pahoMce che tyAre cetanAnA trIjA starane sparza thAya che. e che vitarAgatAnI cetanA. vItarAgatAnI cetanA sahaja samAdhi che. A nirupAdhika cetanAnI paristhiti che. ahIM jIvananI badhI ja upAdhio samApta thaI jAya che. jyAre vItarAga cetanA jAge che tyAre jIvana saMkalpa-vikalpa rahita banI jAya che. tyAra pachI saMkalpathI ke vikalpathI janmatI koI kriyA ke pratikriyA rahetI nathI. ahIM badhAM ja kaMDho samApta thaI jAya che. jAgaraNanI Adi kSaNathI zarU thayelI yAtrA vItarAgatAnI kSaNa sudhI pahoMcIne samApta thaI jAya che, pachI jIvanamAM kaMI ja prApta karavAnuM rahetuM nathI. jIvana kRtakRtya thaI jAya che. jhana saMpradAyano eka moTo sAdhaka hato. te jApAnamAM kayoTonI AsapAsa raheto hato. tenI khyAti sAMbhaLIne kyoTAnA gavarnarane A - 10 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhakane maLavAnuM mana thayuM. gavarnara A jhena sAdhaka kacunA AzramamAM pahoMcI gayo. kaMcu potAnI kriyAmAM nimagna hatA. bahAra UbhA rahelA kaMcanA anuyAyIe gavarnarane aMdara javA dIdhA nahi tethI gavarnara ghaNA nArAja thayA. chevaTe temaNe potAnuM vijhiTiMga kArDa anuyAyIne ApI kahyuM, - "tame aMdara jaIne A kArDa Apo. kaica turata ja mane aMdara laI AvavAnI AjJA karaze." anuyAyI kArDa laIne aMdara gayo evo ja pAcho pharyo ane teNe kahyuM, gurujI kahe che ke te AvA koI mANasane oLakhatA nathI ane tamane maLavAnI temane koI icchA nathI." gavarnaranA vijhiTiMga kArDa upara lakheluM hatuM, "kiTegAmI gavarnara kyoTo." pahelAM to gavarnara ekadama gusse thaI gayA. pachI kaMI vicAra AvatAM temaNe potAnuM kArDa hAthamAM laIne tenA uparathI "gavarnara kayoTo" e zabdo upara ceko mUkyo ane kahyuM, "pharIthI aMdara jaIne A kArDa batAvI Avo. have paNa teo nA pADaze to huM cAlyo jaIza." thoDIka vAramAM jhena sAdhaka kacuno anuyAyI bahAra Avyo ane teNe dvAra kholI kiTegAmIne aMdara javA IzAro karyo. gavarnare pUchayuM, - "have saMte mane aMdara AvavAnI AjJA ApI tenuM kAraNa tame mane kahI zakazo ?" jhena saMtano anuyAyI bolyo, "gurujIe ema kahyuM ke kiTegAmIne maLavAmAM mane vAMdho nathI. mAre temano paricaya thaI zakaze. ame parasparane oLakhI zakIzuM. temane zIgha aMdara laI Avo." suSuptinI-mUcchanI cetanA paNa jAgRtinI cetanA banIne vItarAga cetanA sudhI pahoMcI zake che paNa upAdhio vacce AvI jAya che. jyAM sudhI ApaNI cetanA vibhAvomAM rAce che tyAM sudhI A yAtrA zarU thaI zakatI nathI. vAstavikatAmAM e ApaNI ja cetanA che paNa te ucca stare cetanAnuM jAgaraNa 11 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcI zakatI nathI kAraNa ke tenA mArganI ADe upAdhio Ave che. jevA ApaNe jANIe chIe ke turata ja ApaNI upAdhio khasavA mAMDe che, ApaNAM pariNAmo zuddha thavA lAge che ane ApaNI yAtrA saraLa thaI jAya che. manuSyajIvananuM koI prAptavya hoya to te suSuptinI cetanAnuM vItarAga cetanAmAM parivartana karavAnuM. manuSya jIvanamAM ja A zakaya che. bhale ApaNe cetanAne samagratayA na badalI zakIe paNa cetanAnuM jAgaraNa karIne ApaNI yAtrA to zarU karI zakIe. cetanAnI bhinna avasthAo jANI lIdhA pachI svAbhAvika rIte prazna thAya ke A jAgRti kevI rIte prApta thaI zake ? tenI zarUAta kevI rIte thaI zake ? A bAbata ghaNI gaMbhIra che ane UMDuM ciMtana mAgI le tevI che. saMsAramAM jeTalI zaktio che tenI abhivyakti koIpaNa dravya dvArA thAya che - padArtha dvArA thAya che. jaina paribhASAmAM padArtha mATe pudgala zabda prayojAya che. pudgala dravyanA sahayoga vinA zaktinI koI abhivyakti thaI zakatI nathI. ApaNo deha e pudgala che ane tenA dvArA ApaNI caitanya zaktinI abhivyakti thAya che. dehanI avagaNanA karIne caitanya zaktinI pratIti lagabhaga azakaya che. tethI zarIrane zarIranA taMtrane jANyA vinA caitanyanI khoja karavAnuM asaMbhava che. bhagavAna mahAvIre tethI vidhAna karyuM che : "je dehane pUrNa rIte jANe che te caitanyane samajI zake che. je caitanyane jANe che te dehane jANe che." caitanya zakti ane pugalanI tAkAta paraspara saMlagna che. game te ekane sAdhavAthI anya sadhAya che. jAgRtinA prathama caraNamAM A bannenI zaktino bheda spaSTa thaI jAya che. tene bhedajJAna kahe che. cetanA jyAre jAge che tyAre tene sau prathama A bhedajJAna thAya che. A bhedajJAna thavA mATe zarIranA taMtranuM jJAna paNa Avazyaka che - upakAraka che. ApaNA zarIramAM je caitanyazakti dhabakI rahI che tene prANazakti kahe che. A prANazakti dasa dhArAo dvArA ApaNA zarIramAM vahI rahI - 12 - - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. zvAsa e prANazaktinI mahattvanI dhArA che tethI tene prANa kahe che. sAmAnya rIte ApaNI prANazakti zarIranA nIcenA bhAgamAM vadhAre vahe che. zarIranI nIceno bhAga adholoka kahevAya che, vacceno bhAga tIrachAloka che ane uparano bhAga Urdhvaloka che. ApaNI nAbhithI lagabhaga bAra AMgaLa upara eka sUkSma manaHcakra che. tyAMnuM snAyutaMtra cakrAkAre gUMcavAyeluM che tethI prANazakti saraLatAthI UrdhvalokamAM pahoMcatI nathI. A prANazakti jyAre Urdhvagamana kare che ane mastakamAM rahela brahmaraMdhra sudhI pahoMce che tyAre vItarAga cetanA jAge che; paNa tenA UrdhvarohaNane rokanAra graMthi manaHcakra pAse che. A manaHcakrane yoganI paribhASAmAM kamaLa sAthe sarakhAvavAmAM Ave che - jene ATha pAMkhaDIo che. kamaLa zabda khUba sUcaka che. kamaLa jyAre biDAyeluM hoya che tyAre ApaNI cetanA suSupti-mUcchanA stara upara hoya che. A kamaLanI ATha pAMkhaDIo jyAre khUlI jAya che tyAre cetanAnA UdhvarohaNano mArga saraLa thaI jAya che tethI ApaNe A kamaLanI pAMkhaDIo kholavA prayAsa karavo rahe. AgamomAM e vAtanuM spaSTa nirdezana maLe che ke nAbhinI pAse ATha racaka pradezo che je kadIya AvRta thatA nathI. ATalo pradeza paNa jo jaDazaktithI AvRta thaI jAya to pachI jaDa ane cetana vacce koI bheda na rahe. A Tucaka pradezamAM sadAya anAvRta rahelI cetanAne jo ApaNe brahmaraMdhra tarapha laI jaI zakIe to pachI ApaNI cetanAzakti vairAgya cetanAnA stare pahoMcI zake. tethI to yogIo A ATha pAMkhaDIvALA kamaLanI pAMkhaDIone kholavAno prayAsa kare che. A mATe manaHcakra upara dhyAna karavAmAM Ave che. jema jema dhyAnanI dhArA manaHcakra upara satata vahetI rahe che tema tema A sUkSma kamaLanI pAMkhaDIo khUlavA lAge che. tene rAga-dveSanI graMthino bheda kahe che. A nibiDa gAMThano bheda thatAM janmojanmanI suSupta cetanA mUcchamAMthI bahAra Ave che. jAgRtinI A prathama kSaNa che jene apUrvakaraNa kahevAmAM Ave che, basa tyAra pachI cetanAnuM UrdhvarohaNa zarU thAya che. rAga-dveSanI graMthino bheda thatAM jIva aMtarmukha thaI jAya che. atyAra cetanAnuM jAgaraNa - 13 - * * * Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI cetanAno je pravAha bahirmukhI hato te have aMtarmukhI thaIne vahevA lAge che. cetanAnI suSuptinI avasthAmAM jIvane rAga-dveSanI pariNati hoya che, ahaM ane mamanuM prabhutva hoya che, saMkalpa ane vikalpo hoya che, IrSyA ane dhRNAnA bhAvo hoya che. atyAra sudhI jene sukha ane duHkha mAnelAM ane jene potAnuM astitva mAneluM te badhuM have jIvane khoTuM lAge che. jevI cetanA aMtarmukhI bane che ke jIvanI bhrAMti tUTe che. have tene lAge che ke jene huM mAruM mAnIne jIvato hato te vAstavamAM mAruM nathI. mAruM asalI svarUpa to juduM ja che. Aja sudhI pArakI vastune potAnI gaNI te bhUla hatI. je mAruM mULa svarUpa che, mAro mULa svabhAva che, te to judo ja che. A jAgRtinI kSaNa che. ahIM aMtarmukhatA pragaTa thAya che. - jIva jevo mUrchAnI cetanAmAMthI bahAra Ave che ane jAgRtinI cetanAnA stara upara Ave che ke turata ja tenI prANazaktinI dhArA potAno mArga badale che. zvAsa e mahattvanI prANadhArA che. sAmAnya rIte ApaNo zvAsa ApaNI DAbI-jamaNI nADIomAM vahana karato hoya che. zvAsa-prANa je iDA ane piMgalAmAM vahana karato hato jethI tenI prANazakti moTe bhAge vikharAI jatI hatI te have ekatrita thaIne madhya mArgathI eTale suSuNNA nADI dvArA uparanI tarapha vahevA lAge che. suSuNNAnuM mULa khUlI jatAM prANadhArAno upara taraphano mArga saraLa thaI jAya che. A pravAha badalAtAM mana zAMta thaI jAya che. indriyonI caMcaLatA, mananI caMcaLatA samApta thaI jAya che. basa ahIMthI adhyAtmanI yAtrA zarU thaI jAya che. je vyakti atyAra sudhI zarIrane ja sarvasva mAnatI hoya che tene have lAge che ke zarIra te huM nathI. huM to caitanya chuM ane mArI kSamatA vItarAga cetanA prApta karavAnI che. na kadIka koI jIvanI vairAgya cetanA koI prabaLa nimitta maLatAM jAgI UThe che to paNa turata ja teno zvAsa-prANa suSummAnA mArga upara tarapha saMcAra karavA lAge che ane tenA manaHcakra upara rahelA kamaLanI ATha pAMkhaDIo vikasavA lAge che. paNa A prakriyA sarvasAmAnya nathI. - 14 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkI sAdhanA to mUcchanI graMthi toDIne jAgRtinI cetanAnA stara upara pahoMcavAmAM ja che. Ama, cetanAnI traNa prakAranI yAtrA che- mUcchanI yAtrA, jAgRtinI yAtrA ane vItarAgatAnI yAtrA. vItarAgatA jAgaraNanuM caramabiMdu che. te ja manuSyajIvananuM lakSya che ane te mATe jAgRtinI cetanA mahattvanuM padArpaNa che. cetanAnI jAgRtine ja samyakatva kahe che. samyakatva chevaTe zuM che ? e AtmAnI nirmaLatAnI avasthA che. AtmAmAMthI jeTalA kaSAya samApta thayAM, jeTalI tIvra Asakti samApta thaI eTalI AtmAnI nirmaLatA sadhAI. vItarAga cetanA AtmAnI nirmaLatAnI pUrNa avasthA che. jainAcAryoe hajAro varSa pahelAM samyakatvanI vyAkhyA karavA mATe be prakAranI paribhASAno upayoga karyo. ekane nizcaya samyakatva kahyuM; bIjAne vyavahAra sabhyatva kahyuM. AtmAno bodha thavo e nizcaya samyakatva ane AtmAno bodha thAya e mATe je tattvono bodha thAya te vyavahArathI samyakatva. bhagavAna mahAvIre jAgarikAnA traNa prakAra gaNAvyA che : eka supta jAgarikA, bIjI buddha jAgarikA, trIjI prabuddha jAgarikA. upaniSadomAM A vAtane maLatI traNa avasthAonuM varNana che. svapnAvasthA ane suSuptinI avasthA, jAgRtinI avasthA ane suryAvasthA. Ama, jAgarikAnuM mahattva yogamArgamAM ghaNuM che. jAgarikA prApta karavAno eka ja mArga nathI, eka ja prakriyA nathI. lakSya che prabuddha jAgarikAnuM - vItarAga cetanAnuM. ekavAra jAgarikA zarU thAya to pachI chevaTe lakSya thaIne ja rahe. cetanAnuM jAgaraNa 15 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa zarIrano sahayoga / ApaNI pAse jeTalI zaktio che e badhI zaktionI abhivyakti zarIranA mAdhyama dvArA ja vyakta thAya che. ApaNA caitanyanuM saMvAhaka zarIra che. ApaNA kartRtva temaja bhoktatvanuM bhAna ApaNane zarIra ja karAve che. zarIranI sahAya vinA ApaNe kaMI karI zakatA nathI, kaMI pAmI zakatA nathI. A rIte zarIra khUba mahattvanuM sAdhana che. tema chatAMya keTalAya dharmapuruSoe zarIrane ghaNuM niMdyuM che. je zarIra ATaluM upayogI che tenI ATalI badhI niMdA yogya che ke nahi te vicAravAlAyaka bAbata che. zarIra Ama to jaDa che. tene potAno koI gamo ke aNagamo nathI. zarIra je kaMI pravRtti kare che te potAnI icchAthI nathI karatuM. zarIranI pAchaLa je caitanya zakti pravartamAna che e to prakAzanA puMja jevI che. cetanAno svabhAva che pUrNa jJAna, asIma zakti ane ati AnaMda ane te paNa vyAbAdha vinAno AnaMda. jJAna, darzana, vIryollAsa ane avyAbAdha sukha AtmAnA guNo che. tene anaMta catuSTayI tarIke oLakhavAmAM Ave che. Ama chatAMya anaMtano svAmI dIna ane hIna banIne saMsAramAM AthaDe che kAraNa ke tenI A anaMta zaktio AvRta mahAvIranI sAdhanAno marma 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelI che. AtmAnI anaMta saMpadAno ApaNe AvirbhAva karI zaktA nathI kAraNa ke tenI ADe eka ati sUkSma zarIra AveluM che. A ati sUkSma zarIra anaMta zaktione avarodhe che ane tene pragaTa thavA detuM nathI. sane jabarI coTa lAzo bahAra paNa tenI sAthe zarIra kame A sUkSma zarIra aneka kSamatAono saMgraha karIne beTheluM che. emAM sArI bAbato che to narasI bAbato paNa che. A sUkSma zarIrane tattvajJo karma zarIra tarIke oLakhe che. jema jema AtmA jAgRta thato jAya che tema tema te A karma zarIranA AvaraNane chinna bhinna karavA lAge che. jyAre Atmazakti prabaLa thAya che tyAre te potAne AcchAdita karanAra AvaraNane sahana nathI karatI. Atmazaktino A karma zarIra upara prahAra thatAM tene evI jabarI coTa lAge che ke te jarjarita thavA lAge che ane aMdarathI vadhAre ne vadhAre teja kiraNo bahAra AvavA lAge che. karma zarIra to sUkSmatara zarIra che paNa tenI sAthe vaLI eka sUkSma * zarIra paNa raheluM che. A zarIrane taijasa zarIra kahe che. A zarIra karma zarIra karatAM thoDuMka sthaLa che paNa Ama to ghaNuM sUkSma che. ApaNA zarIramAM jeTalI prANazakti che. jeTalI UrjA che te badhInuM saMgrAhaka A taijasa zarIra che. prANazaktinuM A kendra che. UrjA zaktinuM jANe ke A janareTara che. A zarIranI sahAya vinA ApaNuM zarIra tenuM tApamAna jALavI zake nahi. tenA vinA ApaNe khAdhelo khorAka pacAvI zakIe nahi. tenI sahAya vinA zarIramAM lohInuM bhramaNa thaI zake nahi ane zvasanataMtra paNa thaMbhI jAya. A bane sUkSma zarIro kevaLa zakti svarUpe ApaNI sAthe rahe che tethI tene najare joI zakAtAM nathI. A banne zarIro hADa-mAMsamAMthI banelAM nathI. tene koI AkAra nathI ke aMgaupAMga nathI, tethI ApaNA sthULa zarIrane je rIte ApaNe joIe chIe te rIte temane joI zakAtAM nathI. A banne zarIro, jIva jyAre deha choDe che tyAre jIvanI sAthe paralokamAM paNa jAya che. A banne zarIro AtmA sAthe eTalAM to otaprota thaI gayAM che ke tene chUTAM pADavAnuM kAma ghaNuM duSkara che. A zarIrano sahayoga 17 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banne sUkSma zarIronI zakti paNa anaMta che ane tethI to te anaMtA anaMta zaktinA puMja jevA AtmAne paNa DhAMkI de che ane tenI zaktionI ADe avarodha Ubho kare che. jo AtmA A banne zarIrothI mukta thaI jAya to ja ApaNe tenI anaMta zaktiono AviSkAra karI zakIe. A banne sUkSma zarIronI AgaLa ApaNuM sthULa zarIra raheluM che je ApaNe joI zakIe chIe ane te dvArA ApaNe sukha-du:khanI anubhUti karI zakIe chIe. A sthULa zarIrane audArika zarIra tarIke oLakhavAmAM Ave che. A zarIra dvArA ApaNe vividha pravRttio karIe chIe ane A zarIra ja janma, jarA ane mRtyuthI grasta thAya che. A zarIramAM roga thAya che ane tenA dvArA ja bhoga bhogavAya che. tethI ApaNe je kaMI karIe chIe te A zarIra kare che tema gaNIne tene javAbadAra gaNavAmAM Ave che. jIvananI saphaLatA-niSphaLatA, sArAza-bhUMDAza, guNa-avaguNa badhA mATe sAmAnya rIte ApaNe A zarIrane jaza-apajaza ApIe chIe. paNa vAstavamAM to A zarIra aMdaranAM be sUkSma zarIro karma zarIra ane taijasa zarIra vinA kaMI ja karI zakatuM nathI. to pachI A sthULa zarIrane mAthe kartRtva ane bhoktatvanuM AropaNa kevI rIte thaI zake ? A sthULa zarIra to khUba alpajIvI che ane tenI pAchaLa rahelAM be sUkSma zarIro ane tenIya pAchaLa rahela caitanyano viccheda thatAM te jaDa lAkaDA jevuM thaI jAya che ane pachI tene bALI mUkavAmAM Ave che ke daphanAvAmAM Ave che. eka vakhata ApaNe A sUkSma zarIro ane sthULa zarIranI saMlagnatA samajI laIe to pachI ApaNe sthULa zarIrane mAthe khoTuM doSAropaNa nahi karIe; chatAMya sthULa zarIra paNa khUba mahattvanuM che. A zarIronI vyavasthA samajIne ApaNe sthULa zarIranI avagaNanA karavAnI nathI paNa tene tenuM yathAyogya sthAna ApI tenI pAsethI anukULa kAma kaDhAvI levAnuM che. sAdhanA mATe sthULa zarIra khUba jarUrI sAdhana che. ApaNI cetanA, karma zarIra, taisa zarIra badhAM chevaTe A audArika zarIrano Azraya karIne A bhavamAM rahelAM che pachI tenI avagaNanA kema karI zakAya ? n Jain Educationa International mahAvIranI sAdhanAno marma For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNAM A zarIronI vyavasthA ane tenI saMlagnatA barobara na samajavAne kAraNe ghaNIvAra sAdhako tenI avagaNanA kare che ane pariNAme sAdhanA pUrNa thatAM sudhI A zarIra sAtha ApatuM nathI ke yogya sahakAra ApatuM nathI. sAdhanAkALamAM A sthULa zarIranuM khUba mahattva che ane tethI tenI saMracanA paNa thoDIka samajI levA jevI che jethI tenI pAsethI yogya kAma laI zakAya. eka bhrAmaka mAnyatA pravarte che ke bhagavAna mahAvIre A zarIranuM mahattva AMkyuM nathI ane sAdhanA mATe tene poSavA karatAM zoSavAnuM yogya mAnyuM che. bhagavAna potAnA sAdhanAkALamAM dhyAnanI saghana sAdhanA karatA hatA ane temanI saghaLI pravRttio ane dinacaryA sAdhanAne lakSyamAM rAkhIne goThavAtI. temane je vAta bAdhaka lAgI te temaNe choDI dIdhI ane je temanI sAdhanAne anukULa rahI te apanAvI. paNa ApaNe moTe bhAge temanI bAhya dinacaryA joIne sAdhanA viSe anumAno bAMdhIe chIe te bahudhA mULa vAtathI vegaLAM hoya che. vaLI temanA dehanI je racanA hatI, temanuM je saMghayaNa hatuM, tene anurUpa temanI sAdhanA hatI paNa te ja sAdhanApaddhati ApaNane anukULa na paNa rahe. mULa vAta che sAdhanAnI anukULatA ane pratikULatAnI. sAdhanAkALamAM bhagavAne zarIra sAthe je vyavahAra karyo che te kevaLajJAna prApta thayA pachI nathI karyo. enI pAchaLa paNa rahasya che. temaNe paNa dravya, kSetra ane kALane anurUpa potAno vyavahAra rAkhyo hato. AtmA ane sthULa zarIra bannenI vacce sUkSma zarIra eka mArga che. A mArga sApha thaI jatAM zakti, jJAnano prakAza ane AnaMda thULa zarIra sudhI pahoMcI zake che. vAstavikatAmAM sthULa zarIramAM to koI vikAra che ja nahi. vAsanA, saMskAra e badhuM sUkSma zarIramAM che. ApaNA jeTalA sadbhAvo ane durbhAvo che tenuM sthAna sUkSma zarIramAM che. sUkSma zarIra ja ApaNA sthULa zarIranuM nirmANa kare che ke jethI tenA badhA bhAvonI abhivyakti te dvArA thaI zake. A saMjogomAM sthULa zarIra upara ApaNI vAsanAonuM doSAropaNa karavuM yogya nathI. te to phakta abhivyaktinuM zarIrano sahayoga 19 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhana mAtra che. paNa abhivyaktinA sAdhananuM ochuM mUlya nathI. jema gharanA bAraNA dvArA bahAra jaI zakAya tema aMdara paNa AvI zakAya. je nisaraNI dvArA upara jaI zakAya te ja nisaraNI dvArA nIce paNa AvI zakAya. je sthULa zarIra dvArA vAsanAo vyakta thAya te ja sthULa zarIra dvArA ApaNI cetanA bAhya jagata sAthe saMparka sAdhI zake che. tethI sthULa zarIranuM mahattva saheja paNa ochuM AMkavAnuM nathI. sthULa zarIramAM abhivyaktinAM khAsa kendro che. ApaNA krodhanI abhivyaktinuM kendra ApaNuM lalATa che. ApaNA abhimAnanI abhivyaktinuM kendra ApaNI garadana che. ApaNI kAmavAsanAnuM paNa khAsa kendra che. ApaNA AnaMdanuM kendra hRdayanI pAse AveluM che. ApaNA jJAnanuM kendra mastakanI pAchaLanA bhAgamAM AveluM che to ApaNI zaktinuM kendra pRSTharajju che. abhivyaktinAM kendro sakSama na hoya to abhivyakti yathAyogya na thAya. A kendro aMdaranI vAtane bahAra lAve che tema bahAranI vAtane aMdara laI jAya che. jIvanamAM bahAranI bAbatono paNa ApaNA upara ocho prabhAva nathI paDato. bahAranA prabhAvone A kendro jhIle che ane tene aMdara pheMke che. cetanAno pravAha paNa A kendro dvArA bahAra Ave che. AMkha ThIka nahi hoya to ApaNI dRSTi kAma nahi kare. kAnano paDado ThIka nahi hoya to ApaNI zravaNazakti avarodhAze. pRSTharajju-karoDanuM hADakuM sthitisthApaka nahi rahe to ApaNA UThavAbesavAnI kriyA barobara nahi thaI zake. jo zarIranAM aMga-upAMgo sakSama nahi hoya to ApaNe bahArathI aMdara nahi pahoMcI zakIe ane aMdarathI bahAra nahi jaI zakIe. sAdhanAno mArga banne bAjuthI khullo hovo joIe kAraNa ke evI keTalIya iSTa vAto che ke jene ApaNe aMdara mokalavAnI che. ApaNA sUkSma zarIramAM keTalIya aniSTa bAbato che ke tene ApaNe rokavAnI che ke badalavAnI che. Ama, zarIra dvArA satata AdAna-pradAna thatuM rahe che. jo A zarIra ja barobara kAma karatuM nahi rahe to ApaNe tenI pAsethI dhAryu kAma nahi laI zakIe. ApaNA zarIramAM asthi,mAMsa, majjA e badhAnuM khUba mahattva che. nADItaMtrano to vaLI ApaNA upara viziSTa prabhAva paDe che. nADItaMtra mahAvIranI sAdhanAno marma 20 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThIka rIte kAma nahi karatuM hoya to ApaNI aMdaranI UrjAno pravAha astavyasta thaI jAya che. graMthitaMtrano to ApaNA upara khUba prabhAva paDe che. A graMthiomAMthI nIkaLatA srAvo ApaNA vicArone badale che. jIvana taraphanA ApaNA abhigama u52 graMthitaMtranI prabaLa asara che. sAdhanAkALamAM ApaNe zarIra pAsethI ghaNuM kAma levAnuM che. ApaNe Asanasiddhi karavAnI hoya che, graMthionA srAvane ThIka karavAnA hoya che, nADItaMtrane sakSama rAkhavAnuM hoya che. jovAnI zakti avarodhAya to zAstronuM vAMcana na thaI zake. sAMbhaLavAnI zakti avarodhAya to upadezanuM zravaNa kevI rIte thaI zake ? ApaNe je AtmAnI vAta karIe chIe teno vAsa chevaTe che to zarIramAM ja. AtmAnuM ghara ThIka na rAkhIe, AtmA sudhI pahoMcavAnA sAdhananI avagaNanA karIe to ApaNo sAdhanA mArga vikaTa thaI jAya ane sAdhanAnI ApaNI yAtrA vilaMbamAM paDe. zarIra e sAdhanA mATenuM uttama sAdhana che ane manuSyadeha ApaNane vAraMvAra maLato nathI. koI puNyanA pratApe A deha maLyo che tyAre tenI pAsethI kAma kADhI levAmAM zANapaNa che. paNa eno evo artha nathI ke ApaNe zarIranI ALa-paMpALa karIne besI rahIe. sAdhana sAdhana tarIke rahe ane sAdhya na banI jAya e vAta khUba mahattvanI che. Ama, zarIra ApaNA mATe bhagavAnanuM maMdira che kAraNa ke tenA dvArA caitanyanAM kiraNonI ApaNane jhAMkhI thAya che, jJAnano Aloka khUle che ane anaMta AnaMdanA AMzika bhAvanI pratIti thAya che. caitanyane avarodhanAra sUkSma zarIra-karma zarIra paNa potAnI abhivyakti A sthULa zarIra dvArA ja kare che. ApaNA durvyavahAro paNa A zarIra dvArA ja thAya che. paNa eka vAra e vAta spaSTa thaI jAya ke zarIra to mAtra sAdhana che, abhivyaktinuM vAhana che to pachI ApaNe tenA upara doSAropaNa nahi karIe, tenI niMdA nahi karIe. Ama to sthULa zarIra maraNa pachI paDI janAruM che, nAza pAmanAruM che. svataMtra rIte tenuM kaMI AdAna-pradAna nathI paNa caitanya ane karma zarIranI hAjarImAM te khUba mahattvanuM sthAna bhogave che tethI tenI avagaNanA na thaI zake. sAdhanAmAM tenA sahayoganI bahu AvazyakatA rahe che. zarIrano sahayoga 1 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ca ) kAyasaMvara iiha purANA jamAnAnI vAta che. eka rAjAne cAra rANIo hatI. rAjA pravAsamAM gayA ane samaya dhAryA karatAM vadhAre lAgyo tethI cAreya rANIoe khepiyA mAraphate potapotAnA patro mokalAvyA. rAjA pravAsethI pAchA pharyA ane kuTuMbano nAnakaDo darabAra bharAyo tyAM temaNe kImatI ghareNAM ane AbhUSaNono Dhagalo karyo. temAMthI eka amUlya hAra moTI rANIne Apyo. moTI rANI rAjI rAjI thaI gaI. pachI suvarNanuM eka suMdara kaDuM kADhIne bIjI rANIne ApyuM. te paNa kahuM joI khuza thaI gaI. kaDuM benamUna hatuM. tyAra pachI nUpuranI eka joDI kADhIne trIjI rANIne ApI. nUpuranI nAjuka ghaMTaDIono raNakAra sAMbhaLI rANInuM dila paNa nAcI UThyuM. tyAra pachI ghareNAMno je Dhagalo bAkI rahyo hato te rAjAe nAnI rANIne laI javA kahyuM. A vAta sAMbhaLatAM ja traNeya rANIo gussAmAM AvI gaI ane temaNe rUsaNAM lIdhAM. rAjA game eTaluM manAve paNa mAne nahi. rANIo kahe tame amane anyAya karyo che. nAnI rANI tarapha pakSapAta rAkhyo che. chevaTe rAjAe A vAta maMtrIpariSada samakSa rajU karavAno nirNaya karyo ane badhI rANIoe mane-kamane te bAbata svIkArI. maMtrIpariSada samakSa AkhI vAta rajU thaI. dareka rANIe potapotAnI rIte rAjAnA pakSapAtabharyA valaNanI sAme phariyAda karI. chelle - 22 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe mRdu smita karatAM maMtrIpariSada samakSa cAre rANIoe temane lakhelA patro rajU karyA. e patramAM pahelI traNa rANIoe je-je vastuo maMgAvI hatI te darekane te-te vastuo ApavAmAM AvI, paNa chellI nAnI rANIe rAjAne patramAM eTaluM ja lakhyuM hatuM, - "tamArA vinA badhuM sUnuM che. tame jaladIthI pAchA Avo. tamArI rAha jouM chuM. tame mane maLo e ja abhilASAmAM divaso vyatIta karuM chuM." rAjA kahe che, "nAnI rANIe mAro abhilASa karyo tethI tene mAruM je kaMI che te tene ApoApa maLI jAya che. bolo, emAM pakSapAta kyAM rahyo ?" maMtrIpariSadane rAjAnI vAta nyAyI lAgI. sAdhanAmArgamAM A vAta khUba mahattvanI che. vastuonI IcchA e citta paryAyanI-badalAtA cittanI avasthA che. jyAM vastuonI apekSA ja na rahe e cittAtIta avasthA che. cittAtIta avasthAmAM kaMI apekSA nathI. tyAM phakta astitvane pAmavAnI vAta che. emAM AtmAnI je kaMI saMpadA che e badhI ja maLI rahe che. cittaparyAyanI avasthAcittanA nirmANanI avasthA che; jyAre cittAtIta avasthAmAM vikalpanI zUnyatA che. emAM kaMI prApta karavuM nathI, kaMI banavuM nathI. tyAM vAta che phakta potAnA astitva sudhI pahoMcavAnI. jyAM astitva saMpUrNapaNe pragaTa thAya che tyAM pahoMcavAnI vAta che. A che bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhati. - sAdhanAnA be prakAro che. eka che cittanirmANanI avasthA je nirjarAnI sAdhanA che. bIjo prakAra che cittAtIta avasthAnA nirmANano je saMvaranI sAdhanA che. banne prakAronI sAdhanAne potapotAnuM mUlya che paNa bhagavAna mahAvIre cittAtIta sAdhanAne mukhyatA ApI, je sadhAtAM nirjarA ApoApa sadhAya che ane teno mArga mokaLo thAya che. bhagavAne saMvarane sAdhanAnuM mukhya aMga gayuM che. cittaparyAyanI yAtrA ApaNe jyAM sudhI pahoMcavuM che tyAM sudhI laI jatI nathI. te potAnA astitva sudhI kAyasaMvara 23 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laI jatI nathI. cittaparyAyanI sAdhanA amuka hada sudhI laI jAya paNa tenAthI sAdhanAnI AkharI maMjila taya na thAya. cittAtIta avasthAnI sAdhanA ApaNane astitva sudhI laI jaI zake che. ApaNuM astitva chevaTe zuM che ? ApaNuM caitanya, ApaNuM karma zarIra ane ApaNuM sthULa zarIra. ApaNe pahoMcavuM che caitanyanA sAkSAtkAranI avasthAmAM paNa tenI ADe karma zarIra ane sthULa zarIra Ave che. A banne zarIranuM visarjana thAya tyAre AtmAno sAkSAtkAra sulabha bane. karma zarIra ghaNuM sUkSma che. ApaNuM caitanya pAMjarAmAM purAyela pakSI jevuM che. pakSI pAMjarAne toDIne AkAzamAM mukta vihAra karavA jhaMkhe che, paNa karma zarIra ane sthULa zarIranuM pAMjaruM tenAthI tUTatuM nathI tyAM sudhI te parAdhIna rahe che. asahAya banIne jIve che. AtmA mukta thavA jhaMkhe che paNa karma zarIra tene jakaDI rAkhavA mathe che ane potAnuM pAMjaruM majabUta karatuM jAya che. A karavA mATe karma zarIra potAnI zakti sthULa , zarIra dvArA meLave che. sthULa zarIrane A karma zarIre ja banAvyuM che. caitanya sthULane janma ApI zake nahi ane dhULa caitanyane banAvI zake nahi. karma zarIra pudgalanuM-sUkSma paramANuonuM baneluM che ane te navA navA paramANuo grahaNa karIne puSTa banatuM jAya che. A navA karma paramANuone te sthULa zarIra dvArA grahaNa kare che ane Ama eka viSacakra cAlyA kare che. karma zarIra atisUkSma che paNa te potAno cakravyuha evI rIte goThave che ke satata te puSTa thatuM rahe ane tene navAM navAM karma maLatAM rahe. te mATe tenuM amogha sAdhana che caMcaLatA. A caMcaLatA tUTe to karmanI AyAta baMdha thaI jAya ane karma zarIra nabaLuM paDatuM jAya. karma zarIra sthULa zarIrane caMcaLatA Ape che ane navAM navAM karma paramANuo grahaNa kare che paNa te kAma te sthULa zarIranI sahAya vinA na karI zake. ApaNuM zarIra caMcaLa che, ApaNI vANI caMcaLa che, ApaNuM mana caMcaLa che. Ama, caMcaLatAno cakrabhUha goThavAyelo che. ene toDayA vinA karma zarIra nabaLuM na paDe. tethI bhagavAne emanI sAdhanApaddhatimAM saMvarane - 24 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdhAnya ApyuM. saMvara karavA mATe traNa gupti che. manogupti, vacanagupti ane kAyagupti. mana je prakAranA paramANuothI saMcAlita thAya che tene manovargaNA kahe che. bhASA paNa eka prakAranA viziSTa paramANuone grahaNa kare che paNa A banne - mana ane vacana - paramANuo grahaNa kare che sthULa zarIra dvArA mana ane vacana svataMtra rIte potapotAnI vargaNAnA paramANuone grahaNa karI zakatAM nathI. bhagavAna mahAvIra A vastunA hArda sudhI pahoMcyA ane temane lAgyuM ke A cakravyuha toDavA sauthI pahelo phaTako sthULa zarIranI sakriyatA upara-caMcaLatA upara mAravAnI jarUra che. tethI temaNe kAyAnA saMvarane temanI sAdhanApaddhatimAM prAdhAnya ApyuM ane tyAMthI zarUAta karI. bhagavAne mULa vAta pakaDI ke jo potAnA astitva sudhI pahoMcavuM hoya to sau pahelAM pravRtti mAtrano nirodha karavo joIe. tenA vinA karma zarIra nabaLuM nahi paDe ane te astitva sudhI pahoMcavAno mArga mokaLo nahi thavA de. jo astitva sudhI nahi pahoMcAya to bAkInI badhI sAdhanA vyartha banI jaze. cittaparyAyanI avasthAmAM game eTalI nirjarA thaze paNa saMvara vinA ApaNe TheranA Thera rahI jazuM tethI temaNe saMvaranI vAta prathama pakaDI. Ama to mana, vacana ane kAyA ema traNane yoga kahevAmAM Ave che; paNa vAstavamAM yoga traNa nathI. traNa yoganI vAta sApekSa che. mULa vAta che pravRttino nirodha. pravRttinuM mULa che kAyA, mATe bhagavAne sau pahelAM kAyasaMvara karavAnI vAtane pradhAnatA ApI. gautama svAmI eka jagyAe bhagavAnane prazna kare che. "bhagavAna ! jIva kAyamurti dvArA zuM prApta kare che ?" bhagavAna uttara Ape che, - "gautama, kAyagupti dvArA jIva saMvara prApta kare che." saMvara karIne jIva, karma zarIra je paramANuo satata AyAta karatuM hoya che tene roke che. AvatA paramANuonA pravAhane rokavA mATe jIva potAnAM dvAra baMdha karI de che. bhagavAnanI sAdhanApaddhatimAM pApa ane puNya bane Azrava che. baMne dvArA azubha ane zubha paramANuonI karma kAyasaMvara - 25 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIramAM AyAta thatI rahe che. azubha paramANuone to rokavA rahyA paNa astitva sudhI pahoMcavA mATe - zuddha avasthA prApta karavA mATe zubha paramANuone paNa rokavA rahyA. zubha paramANuo mATe paNa daravAjo khullo na rAkhI zakAya. eka vAra daravAjo khUlyo pachI te dvArA zubha paramANuonI sAthe azubha paramANuo paNa Ave tethI karmanI AyAta rokavA mATe daravAjo baMdha karavo rahyo. A daravAjo baMdha karavAnI kriyA te saMvara ane saMvaramAM paNa kAyAno saMvara-zarIrano saMvara khUba mahattvano. kAyAno saMvara eTale kAyAne sthira ane niSkriya karI devAnI. pravRttino sadaMtara nirodha karavAno. mahAvIre sthULa zarIrano upayoga sAdhanA kALamAM alpatama karIne zarIrano saMvara karyo che. mahAvIra soLa divasa sughI ekavAra temanA sAdhanAkALamAM dina-rAta kAyasaMvara karIne UbhA rahyA che. Avo prakhara kAya saMvara karanArane khAvA-pIvAno paNa samaya kayAMthI maLe ? te potAnA zarIrane eTaluM paNa caMcaLa thavA na de. te sUvA ke besavA jeTalI caMcaLatAne paNa avakAza ApatA nathI. basa, aDola meru jevA sthira UbhA rahIne kAyasaMvara kare che. zarIra upara zuM gujare che tenA upara temaNe saheja paNa dhyAna ApyuM nathI ane potAnI sAdhanAne calita thavA dIdhI nathI. mULa vAta kAyAne zoSavAnI ke tapAvavAnI nathI; mULa vAta che saMvaranI ane te sAdhanA karatAM temaNe kAyA upara saheja paNa lakSa ApyuM nathI. mahAvIranuM tapa kAyAne tapAvA mATe hatuM nahi; tene poSavA mATe paNa hatuM nahi. mULa vAta hatI kAyasaMvaranI. na chUTake temaNe zarIrane khAvA-pIvA mATe ochAmAM ochA samaya mATe sakriya thavA dIdhuM che. tethI temanA upavAsonI saMkhyA ApoApa vadhAre thAya che. A bAbata maharSi uddAlakanI eka kathA khUba sUcaka che. maharSi nirvikalpa samAdhi mATe sAdhanA karatA hatA paNa te temane prApta thatI hatI nahi. temaNe mULa vAtane khoTI rIte pakaDI hatI. nirvikalpa samAdhimAM pahoMcAya che aprayatna dvArA ane maharSi te prApta karavA prayAsa karatA hatA. nirvikalpa samAdhi AyAsano viSaya nathI; te phalita thAya che anAyAsathI. sAdhanAnI gati sAdhyathI viparIta hatI. karavo joIe mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara ane thatI hatI nirjarA. Ama, teo dhyeyathI dUranA dUra rahetA hatA. pariNAme hatAza thaIne temaNe dehano tyAga karavAno vicAra karyo ane temaNe upavAsa zarU karyA. maharSi uddAlaka je jaMgalamAM sAdhanA karatA hatA tyAM eka vRkSa upara popaTa raheto hato. te niraMtara maharSinI dinacaryA joto hato. maharSine upavAsa upara UtarelA joI teNe pUchyuM, "maharSi, upavAsa karIne zuM prApta karavA mAMgo cho ?" maharSie kahyuM, "basa have dehano tyAga karIza. mAro nirdhAra hato. kArya sAdhayAmi vA detuM pAtayAmi. kArya sadhAtuM nathI, have dehane jALavIne zuM karuM ?" popaTa jJAnI hato te hasavA lAgyo ane bolyo, "RSirAja, zarIra to Ameya eka divasa paDavAnuM che tene pADIne zuM karazo ? je maraNadharmo che tene mAravAmAM Apane koI khAsa zrama levo nahi paDe. Apa amRta dvArA mRtyu para vijaya meLavo te sAdhanA che. je maranAra che, jeno vinAza nizcita che tene jaladIthI mArIne tame kaMI meLavI zakazo nahi. tamAro janma viphala thaI jaze." popaTanI vANI sAMbhaLIne maharSinI AMkha khulI gaI. aMdara eka jhabakAro thayo, temaNe upavAsa karavAnuM choDI dIdhuM ane amRtatva tarapha potAnuM dhyAna kendrita karyuM. temaNe potAnuM dhyAna AtmA tarapha kendrita karyuM ane turata ja nirvikalpa samAdhino mArga temane mATe mokaLo thaI gayo. bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhatine samajavA mATe A vAta bahu upakAraka che. bhagavAne cittAtIta avasthAnA nirmANa mATe pravRttino nirodha karyo ane kAyAno saMvara karyo paNa ATalethI vAta pUrNa thAya tema na hatI. temane pahoMcavuM hatuM astitva sudhI ane te mATe sauthI moTo avarodha hato sUkSma zarIrano-karma zarIrano. sthULa zarIrane to temaNe pravRttino virodha karIne-kAyAno saMvara karIne niyaMtraNamAM laI lIdhuM. Ama, caMcaLatAnA cakravyuha upara temaNe joradAra phaTako mAryo paNa karma zarIra ema kaMI sahelAIthI namatuM Ape tema na hatuM. karma zarIra atisUkSma che ane tenA astitvane TakAvavA mATe teno bIjo sahAro che moha. moha kAyasaMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda to nAno lAge che paNa tene hajAra rUpa che. rAga ane dveSa tenA mukhya sUtradhAro che ane te mohanI jALa evI to bichAve che ke jIvane khabara paNa paDatI nathI ane te temAM gUMthAto jAya che. vAstavamAM pravRtti e sthULa che paNa tenI pAchaLa kharo dorIsaMcAra mohano hoya che. Ama joIe to karma zarIranuM hArda moha che. pravRttinA nirodhathI - kAyasaMvarathI karma zarIranI karma paramANuonI AyAta to baMdha thaI gaI. caMcaLatAno cakravyUha to tUTayo paNa teno sUtradhAra moha to haju akabaMdha beThelo che. tene nirbaLa karyA vinA astitva sudhI pahoMcavAno mArga maLe nahi. duzmana sabaLa hoya ane vaLI jAgato hoya tyAM tene oLaMgIne AgaLa kevI rIte vadhAya ? bhagavAna mahAvIre vyavahAranI bhUmikA upara saMvarane agresara karI ane te mATe sau prathama kAyasaMvara upara bhAra mUkyo; paNa teo eTalethI aTakyA nathI. karma zarIranA killAmAM Avato puravaTho to lagabhaga baMdha thayo jenAthI te nirbaLa paDatuM gayuM paNa haju teno killo salAmata hato. moha, karmanA gaDhano adhipati che eTale tenA upara prahAra karavo rahyo. tethI temaNe AtmadarzananI vAta vicArI. A mATe temaNe sAdhanAkALamAM dhyAnano Azraya lIdho. teo satata dhyAnamAM rahetA hatA ane anya bAbatothI saheja paNa lepAtA nahi. bahArathI teo aDola thaI gayA ane aMdarathI paNa sthira thaI gayA. Ama, temaNe AtmAnuM dhyAna AdaryuM. Ama, Atmadarzana thatAM mohanAM mULa kamajora thavA lAgyAM ane karma zarIra uparathI rAga-dveSanI pakaDa ochI thavA lAgI. Ama, dhyAnamAM Atmadarzana thatAM mohano vilaya thavA lAgyo ane mohanA killAnA kAMgarA eka pachI eka kharavA mAMDyA. rAga-dveSane toDavA mATe Atmadarzana khUba mahattvanuM che. je vyakti mohane jItavA mAgatI hoya, astitvane pragaTa karavA mAgatI hoya, astitvane uddIpta karavA mAgatI hoya teNe AtmAnuM dhyAna karavuM ja rahyuM. bhagavAna mahAvIre vyavahAranI bhUmikA upara, kAyasaMvara upara bhAra mUkyo to pAramArthika bhUmikA upara Atmadarzana upara bhAra mUkyo. Ama, temanI sAdhanAmAM kayAMya koI nirbaLa sthAna rahI jatuM nahi. mahAvIra niraMtara potAnA 20 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM dhyAna karatA hatA. temane pUchavAmAM AvyuM ke saMvara zuM che ? saMyama zuM che ? tyAre bhagavAne kahyuM che "AtmA e ja saMvara che, AtmA ja saMyama che ane AtmA ja pratyAkhyAna che." AtmAnuM darzana thatAM saMvara, saMyama ane pratyAkhyAna sadhAI jAya. paNa A vAta nizcita nayanI che, pAramArthika bhUmikAnI che. kAyasaMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 29 - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAM 'prANazakti (hari hi 88 che sAdhanAnA mArgamAM prANazakti bahu mahattvanI che. teno vikAsa sAdhanAnI paripUrti kare che. e prANazaktine samajavAnuM ane tenuM yogya vahana karavAnuM sAdhanAmArgamAM khUba mahatva che. prANanI zakti pracaMDa che jeno pUrNa AvirbhAva ApaNe kayAreya karatA nathI kAraNa ke ApaNe tene veDaphI nAkhIe chIe. ApaNA zarIramAM prANanI je dhArAo vahe che tenAthI ApaNe jIvaMta lAgIe chIe; paNa ApaNI prANazakti aneka dhArAomAM vahI jAya che tethI tenI pUrNa zakti ApaNe pragaTAvI zaktA nathI. aneka dhArAomAM vahevAne lIdhe ApaNI prANazakti kSINa ane nirbaLa thaI jAya che. sAdhanAmAM A prANazaktine ekatrita karI, saghana karI teno AviSkAra karavAno hoya che. tethI to yogIo prANane sAdhe che. jeNe prANa sAdhyo teNe ghaNuM sAdhI lIdhuM. prANa sAdhavA mATe ApaNe sau prathama prANane samajavo khUba jarUrI che. prANa e jIvananI zakti che. ApaNuM zarIra prANanI zaktithI satata dhabakI rahyuM che. tethI to prANa dhAraNa karanArane prANI kahevAmAM Ave che. jenAmAM prANa vahana kare che te prANI kahevAya che. A prANazaktinuM UgamasthAna kyAM che te haju vijJAna zodhI zakyuM nathI. paNa - 30 ---- - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA ArSadaSTAoe A upara khUba ciMtana karI vividha prayoga karI prANano mULa srota jyAMthI nIkaLe che te jANI lIdhuM. prANanA mULa srotane jANyA vinA prANa sAdhavA nIkaLIe to ApaNe bhaTaktA rahIe paNa prANa sadhAya nahi. A prANa utpanna thAya che ApaNA taijasa zarIramAM. zarIranI saMracanA viSe ApaNe jyAre vicAra karyo tyAre be sUkSma zarIrono ullekha karyo hato. emAM je sUkSmatama zarIra che tene karma zarIra kahevAmAM Ave che, jyAre sUkSmatara zarIrane taijasa zarIra kahevAmAM Ave che. A banne zarIro jIvanI sAthe bhavAMtaramAM jAya che, paNa ApaNe je sthULa zarIra che jene audArika zarIra kahe che te ahIM ja chUTI jAya che pachI teno satvare nAza karavAmAM Ave che. taijasa zarIra e ApaNA zarIramAMnuM pAvara janareTara che. temAMthI ApaNane UrjA maLe che. jIvanane jarUrI UrjAzaktinuM utpAdana A taijasa zarIramAM thayA kare che. A janareTara jo khoTakAI jAya to ApaNA zarIrane khoTakAtAM pachI vAra na lAge. A uSmA dvArA ja prANazakti utpanna thAya che ane teno saMcAra AkhA zarIramAM thAya che ane tene lIdhe ja ApaNe jIvanA astitvano anubhava karIe chIe. Ama joIe to prANazakti to eka ja che paNa te je vizeSa kArya kare che ane zarIranAM je-je aMga-upAMgomAM kArya kare che tene AdhAre te vividha nAme oLakhAya che. samajavAmAM saraLatA rahe tethI tene vividha nAme oLakhavAmAM Ave che. Ama, mULa to prANanA be prakAra gaNavAmAM Ave che. eka sAmAnya prANa ane bIjo vizeSa prANa. bAkI prANazaktinuM mULa kendra taijasa kendra che jyAMthI A UrjAno srota nIkaLe che. A kendra ApaNA zarIramAM nAbhinI nIce AveluM che ane tethI yoganI prakriyAomAM nAbhi marma sthAne gaNAya che. tyAMthI utpanna thayelI prANadhArA AkhA zarIramAM vividha dhArAomAM vaheMcAIne phare che, zarIrane zakti Ape che ane tenA ghabakArathI zarIra sajIvana rahe che. A prANazaktino lopa thatAM zarIra dhabakatuM aTakI jAya che ane chevaTe niprANa thaI jatAM tene mRta (mareluM) jAhera karavAmAM Ave che. prANazakti --- 31 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama to prANanI ghArA zarIramAM badhe ja vahe che paNa tenAM khAsa kendro che tyAM eno viziSTa rUpe saMcaya thayelo hoya che ane tyAM enuM kArya paNa khUba mahattvanuM hoya che. jIva mAtAnA udaramAM Ave che ke turata ja sau prathama te potAnuM zarIra banAvavA mAMDe che ane te mATe sauthI mahattvanI ane Avazyaka prakriyA thAya che tene paryApti kahevAmAM Ave che. AvI che paryAptionuM jJAnIoe varNana karyuM che je prApta thayA vinA - pUrNa thayA vinA jIva potAnI AgaLanI yAtrA zarU karI zakato nathI. A cha paryAptio che - AhAraparyApti, zarIraparyApti, indriyaparyApti, zvAsocchavAsaparyApti, bhASAparyApti ane mana:paryApti. A badhI paryAptio UrjAnAM viziSTa kendro che ane tyAM prANazaktino AvirbhAva thAya che. jo ke UrjAnuM mULa kendra to ApaNI sAthe AveluM sUkSmatara taijasa zarIra che. tenA vinA to A paryAptio paNa pUrNa na thaI zake. prANazakti zarIramAM badhe ja vahe che paNa jyAM jyAM enuM kArya vizeSa rahe che e kSetrane AdhAre paNa prANane nAma ApavAmAM Ave che. je jovAmAM sahAya kare te cakSu-indriya prANa, je sAMbhaLavAmAM madada kare te zrotra-indriya prANa vagere. ApaNe je paryAptionI vAta karI temAM amuka paryAptionuM kArya thaI jatAM ApaNe tenAthI sabhAna nathI rahetA paNa je satata kAryazIla rahe che ane jenI pratIti ApaNane haMmezAM thatI rahe che te be paryAptio khUba mahattvanI che. tene kAryarata rAkhatI prANadhArA che zvAsaprANa ane manaHprANa. sAdhanAmAM A be prANanuM khUba mahattva che. sAdhaka A prANadhArAone niyaMtrita karIne sAdhanAmArgamAM AgaLa vadhe che. taduparAMta zarIramAM evAM paNa viziSTa sthAno che ke jyAM prANazaktino vadhAre prAdurbhAva thAya che jenA upara paNa sAdhaka potAnuM lakSa kendrita kare che. AvAM traNa sthAna che - eka to hRdaya jene ojazaktinuM parama sthAna gaNavAmAM Ave che. yogIoe tyAM anAhata cakrane avasthita mAnyuM che. bIjuM mukhya sthAna che nAsAgra-nAkano agrabhAga. trIjuM mukhya sthAna che nAbhi. A traNeya sthAno upara prANazakti vizeSa rIte pragaTa thAya che. - 32 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, ApaNe prANanA mahattva upara vicAra karyo, tenuM saMcAlana kevI rIte thAya che ane kayAM sthAno upara te vizeSa rIte pragaTa thAya che te vAta joI gayA. paNa mahattvanI bAbata che prANa sAdhavAnI. yogIo prANa sAdhe che ane te mATe jIvanabhara tapazcaryA kare che. to sahaja prazna thAya ja ke prANa zA mATe sAdhavo ane kevI rIte sadhAya ? ApaNA zarIramAM caitanyanI zaktinI pratIti thAya che jenI be niSpatti gaNI zakAya. eka che ApaNuM astitva ane bIjuM che ApaNuM vyaktitva. vyaktitva eka upAdhi jevuM che jenAthI mANasa oLakhAya che paNa mANasanI e sAcI oLakha nathI. upAdhi eka dIvAla che. enAthI vyaktinI sImA baMdhAI jAya che, jyAre astitvane sImA nathI. te asIma che. astitvane bhASAmAM bAMdhI zakAtuM nathI. astitva anaMta zaktizALI che jyAre vyaktitva zaktinI eka dhArA jevuM che. astitva sAgara che, vyaktitva to tenA eka biMdu jevuM che. ApaNe vyaktitvanA pAMjarAmAM purAyelA paMkhI jevA chIe. eka vakhata A pAMjaruM tUTI jAya, A dIvAla tUTI jAya to pachI astitvanA sAkSAtkArano mArga mokaLo thaI jAya. paNa vyaktitvano moha astitvanI pratIti thavA deto nathI. astitvano AvirbhAva karavA mATe A mohanI dIvAla toDavI rahI. je vyaktitva kSaNabhaMgura che tenI paLojaNa ApaNe jIvanabhara karatA rahIe chIe ane pariNAme ApaNe astitvathI vegaLA ne vegaLA rahI jaIe chIe. astitvane pAmavA mATe, teno sAkSAtkAra karavA mATe vyaktitvanI dIvAla toDavI rahI. jyAre mana zAMta thaI jAya che tyAre astitva pragaTa thavA mAMDe che. mana sakriya hoya che tyAre astitvanI jhAMkhI paNa thaI zakatI nathI. astitvanI UMcAIe pahoMcavA mATe manane suvADI devuM paDe che. mana ane astitva sAthe nathI rahI zakatAM. banneno nirvAha sAthe thaI zakato nathI. sAdhanAno mArga manane zAnta karI vikalparahita karIne astitvane jagADavAno mArga che. A sAdhanAmAM prANa bahu mahattvano bhAga bhajave che. prANanI dhArA bahirmukhI thaI zata zata mArge bahAranI tarapha vahetI prANazakti - - 33 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe che tene sameTI laIne aMdara tarapha suSumhAne mArge pravAhita karavAthI mana zAMta thaI jAya che, prANa vadhAre zaktizALI banI jAya che ane astitvane pragaTa thavA mATeno mArga saraLa thaI jAya che. prANanI dhArAne zAMta karatAM mana zAMta thaI jAya che. paNa ahIM eka pazna sahaja upasthita thAya che ke prANa to jIvana che. tenA dhabakArA sAthe jIvananI anubhUti thAya che to pachI sAdhanAmAM A prANane zAMta karavAnI, zithila karavAnI vAta kevI rIte susaMgata che ? Ama, dekhItI rIte virodhAbhAsa lAge che paNa vAstavamAM e virodha nathI. jema saMgharSamAM UtaratAM pahelAM kustIbAja zarIrane vadhAre puSTa kare che ane tene ArAma Ape che tema prANanI A dhArAne puSTa karavA mATe tene zithila karavI jarUrI che. prANanI dhArA zithila thAya pachI tene aMdara tarapha vALavAnuM kArya saraLa bane che. vaLI je prANazakti bahAra vahI jaIne veDaphAtI hatI te have bhegI thaIne vadhu baLavAna bane che tethI te astitva sudhI pahoMcavA vadhAre sakSama rahe che. tethI to sAmAnya vyavahAramAM sAdhakanI gatividhi UlaTI lAge che. vyavahAramAM sakriyatAnuM mUlya aMkAya che. jyAre sAdhaka bahArathI niSkriya lAge che. vyavahAramAM vANIno vilAsa vakhaNAya jyAre sAdhaka maunanI paribhASA svIkAre che. bahArathI sAdhaka taddana niSkriya lAge che paNa tenI pAchaLanuM e rahasya che ke sAdhaka prANadhArAne sameTI laI aMdara tarapha vALato hoya - tethI vAstavamAM te pracaMDa puruSArtha karato hoya che. sAdhaka prANane spaMdananI avasthAmAMthI ni:spaMdana tarapha laI jato hoya che je kharekhara to prANanI zaktine baLavattara karavAnI adbhuta kalA che. prANane niSyaMdana karavAthI mana zAMta thaI jAya che. zvAsa zAMta thaI jAya che. to prazna e rahe che ke A kArya kevI rIte siddha thaI zake? te mATe yogamAM vividha mArgo darzAvavAmAM AvyA che. e mATe pahelo rasto che kapAlabhAti prANAyAmano. A prANAyAma sadhAtAM prANanI dhArA je Ama-tema vahetI hoya che te bhegI thaIne suSumnAne mArge eTale pRSTharajjunA polANamAMthI uparanI tarapha madhyavartI thaIne vahevA lAge che. mahAvIranI sAdhanAno marma 34 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo rasto che tribaMdhano. emAM UDDIyAna, jAlaMdhara ane mUlabaMdha ema traNa baMdha sAdhavAmAM Ave che. A traNa baMdha sadhAtAM paNa prANadhArA madhyama mArge pravAhita thavA lAge che. trIjo rasto A bannethI vadhAre saraLa che. A mArga che dIrgha zvAsano. A prayogamAM eka dIrgha zvAsa laIne tenuM recana karI, tene bahAra kADhI tatkALa bIjo dIrgha zvAsa levAno hoya che. pahelo zvAsa pUro thatAMnI sAthe ja tenI sAthe bIjo zvAsa saMlagna thaI jAya vacce virAma nahi levAno.eka dIrgha zvAsanA aMta sAthe bIjA dIrgha zvAsano prAraMbha thAya. Ama, zvAsanuM eka vartuLa racAya. Ama, dIrgha zvAsanI paraMparAthI paNa prANanI dhArA suSumnAne mArge vahevA mAMDe che. jevI prANadhArA madhyamArgI thaIne uparanI tarapha vahevA lAge che ke turata ja mana zAMta thavA mAMDe che ane dhIme dhIme amananI avasthA sadhAtI jAya che. je naTakhaTa mana ApaNane haMmezAM herAna karatuM hatuM, lAkha upAya kare paNa hAthamAM AvatuM na hatuM te have vilIna thavA mAMDe che. are, pachI to zodhavuM paDe ke mana kyAM khovAI gayuM ? amananI avasthA pedA thatAM ja astitva, jenI bhALa maLatI na hatI te, mukta rIte pragaTa thavA lAge che. - jo ke ahIM ghaNAne prazna thaze ke manane zAMta karavA mATe, astitvane pragaTa karavA mATe phakta A ja mArgo che ke pachI bIje koI raste A vAta siddha thaI zake ? prazna che manane amananI avasthAmAM laI javAno. A kArya bIjI aneka rIte thaI zake che paNa A mArga zarIrane sAdhIne AgaLa vadhavAno che. yogo to ghaNAya che. zruta jJAnanI upAsanA paNa A kArya karI zake. jJAnano prAdurbhAva thatAM paNa prANadhArA madhyama mArge UrvArohaNa kare. tattvaciMtana paNa A avasthAnA nirmANamAM mahattvano bhAga bhajavI zake. vairAgyanI tIvra bhAvanA thatAM paNa prANazakti potAno mArga badalIne sabaLa thaI jaI zake che. mArga bhale game te hoya paNa te lakSya sAdhanAro hovo joIe. jenAthI lakSya sadhAya e mArga jete sAdhaka mATe yogya gaNAya. tethI to jJAnane paNa yoga kahyo che, bhaktine paNa yoga hyo che ane karmayoga paNa prasthApita thayelo che. paNa A yogo prANazakti pa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je saraLatAthI bolAya che teTalA sahelA nathI. bhaktimAM eTalI tanmayatA hoya ke jyAre dehanuM bhAna paNa na rahe jenuM jvalaMta udAharaNa caitanya mahAprabhunuM che, tyAre te yoga bane. karmayoga kaMI rastAmAM paDyo nathI. badhuM karavA chatAMya kaMI na karavuM te karmayoga che. koI paNa karmathI lepAyA vinA karma karavAM ane saMsArane nirmohI banIne joyA karavAnuM kAma saheluM nathI. jJAnayoga to vaLI ghaNI vadhAre zakti mAgI le che ane te paNa jo viveka na hoya to yoga na banatAM khAlI mithyAjJAna thaIne rahe je lakSyathI yojano dUra nIkaLI jAya. Ama, lakSya sudhI pahoMcavAnA vividha mArgo che kharA paNa temAM tanmayatA sadhAvI joIe. vaLI, yathAyogya mAtrAmAM-pramANamAM tenuM sevana thavuM joIe. A sAdhanA prAsaMgika nathI ke eka be vakhata thoDI sAdhanA karI eTale kAma cAlyuM. A sAdhanAmAM dhyeyaniSThA ane avirata prayAsa banne khUba jarUrI che. JE Jain Educationa International mahAvIranI sAdhanAno marma For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvAsasaMvaTa & 8 sau prathama ApaNe e bAbate spaSTa thaI javuM joIe ke sAdhanAno mULa hetu zo che ? enuM prayojana zuM che ? ApaNI pAse anargaLa zaktio che paNa ApaNe tenAthI aparicita chIe. A anargaLa zaktiothI paricita thavuM ane teno ughADa karavo - AvirbhAva karavo e sAdhanAnuM prayojana che. tyAra pachI A zaktiono yathAyogya upayoga karavo e bAbata paNa khUba mahattvanI che. zaktiono ughADa thAya paNa jo ApaNe eno yogya upayoga na karIe to paNa sAdhanA viphaLa thaI ja gaNAya. AtmAnI anaMta zaktiono AvirbhAva karavA mATe sau pahelAM AvazyakatA che manano vilaya karavAnI. mana jyAM sudhI caMcaLa che tyAM sudhI kaMI siddha thaI zakatuM nathI. manane amananI avasthAmAM laI javA mATe zuM karavuM e bAbata gaMbhIra vicAraNA mAgI le che. manano vilaya e AtmasAdhanAno mahApatha che. e rAjamArga che. tenA upara pahoMcavA mATe mahAmanISIoe aneka prayogo karI keTalAya mArgo cAtarI kADhayA che. emAMthI ApaNane kayo mArga anukULa raheze e vAta ApaNe nakkI karI levAnI che. tattvanI gaveSaNA karanArAo kahe che ke mahApatha to zvAsasaMvara 37 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manane zAMta karavAno che, tenI caMcaLatA miTAvavAno che ane chevaTe amananI sthiti sarjavAno che. hajAro hajAro nAnI pagadaMDIo te tarapha jAya che. keTalAya nAnA-moTA mArgo tene maLe che. eka vAra mahApatha upara AvI gayA pachI lakSya sudhI pahoMcavAnuM kAma eTaluM vikaTa nathI. mULa mArga to eka ja che jene taMtranI bhASAmAM ekAyana kahe che. sAdhake game te nAno-moTo mArga apanAvI A ekAyanamAM praveza karavAno che. mananA vilayanA mahAmArga upara pahoMcavAnA aneka mArgo che. e mATenA aneka yogo che. emAMno eka mArga che Asana vijayano. AsananI siddhi karIne matyendranAtha mahApatha upara pahoMcyA. temaNe je AsanathI A siddhi meLavI e AsananuM nAma temanA nAma sAthe joDAyuM. ene ardhamatyendrAsana kahe che. jo koI niyamita rIte pUrNa vizvAsanI sAthe A Asana karato rahe to tene A Asana siddha thaI jAya che. Asana siddha thatAM prANanI dhArA IDA ane piMgalAmAM na vahetAM madhyamArge suSummA dvArA uparanI bAju vahevA lAge che. suSamyAno mArga khUlI jatAM mana zAMta thavA lAge che ane sAdhaka manojaya karI zake che. to vaLI keTalAka sAdhakoe zvAsa upara dhyAna kendrita karyuM. A dizAmAM bauddhonuM moTuM pradAna che. temanI sAdhanA AnA pAnasatinI sAdhanA kahevAya che. temaNe zvAsane pakaDyo. zvAsa pakaDavA mATe temaNe nAsikAnA agrabhAga upara tenI nIcenA hoThanA pradeza upara dhyAna kendrita karyuM. zvAsanI dareka halacala pUrNa jAgRtithI sAdhaka joyA ja kare che. sAdhanA AgaLa vadhatAM zvAsa ApoApa dhImo thaI jAya che ane mana zAMta thavA lAge che ane zaktionA jAgaraNano mArga khUlavA lAge che. zvAsa ane mana addabhuta rIte ekabIjA sAthe saMkaLAyelAM che. eka zAMta thAya to bIjuM zAMta thAya. eka sadhAya to bIjuM ApoApa sadhAI jAya. zvAsanI uttejanA ApaNA Avezo sAthe saMkaLAyelI che. ciMtA, bhaya, krodha, vAsanA evo koI paNa Avega jevo zarIramAM pedA thAya ke zvAsa uttejita thavA lAge che kAraNa ke pachI zarIramAM kArbana DAyaoNksAIDanI mAtrA vadhavA lAge che je zvAsa dvArA zarIra bahAra pheke che. zarIrane - 38 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI prakriyA jALavavA vadhAre prANavAyunI jarUra paDe che tethI zvAsa jorathI cAlavA lAge che. Ama, lAgaNInA Avego sAthe zvAsanI gatimAM pheraphAra thayA kare che. e ja rIte zarIra jyAre vadhAre zrama kare che tyAre paNa prANavAyunI tenI mAga vadhI jAya che. te pUrI karavA zvAsocchvAsanI gati turata ja vadhI jAya che. Ama, zvAsa ane manane gADha saMbaMdha che. zvAsa ane zarIranI sakriyatAne paNa gADha saMbaMdha che. ane zarIranI sakriyatAne paNa gADha saMbaMdha che. zvAsa zAMta karo to zarIrane zAMta thavuM ja paDe; manane zAMta thavuM paDe ja. prazna che ke tame A viSavartuLane kayAMthI toDo cho. A vartuLane toDavA mATenI vividha sAdhanApaddhatio che paNa mULa vAta eka ja che. prazna che zvAsanI prakriyAne niyaMtraNamAM levAno ane tenI gatividhine coTa mAravAno. coTa kyAMthI mAravAnuM anukULa che e sAdhake vicArI levuM. eka ja dhyeyane hAMsala karavA vividha mArgo vicArAyA che ane vividha paddhatio zodhAI che jenAM varNano thayAM che. e badhAmAM bheda che zabdono; paNa vicAra thayo che eka ja vAtano. sAdhanAmAM evI ghaNI bAbato che jyAM bhASAo bhinna hoya che, abhigama judA hoya che, svIkRtio-mAnyatAo judI judI hoya che paraMtu pariNAmamAM bhinnatA nathI hotI. vividha mArgo grahaNa karyA chatAM yAtrA to mahApatha tarapha laI janArI ja hoya che. sAdhanAnI judI judI paddhationI niSpatti eka ja hoya che. pariNAmamAM koI aMtara rahetuM nathI. purANomAM eka rAjAnI kathA Ave che. rAjAne rAtrie nidrA daramyAna svapna AvyuM ke tenA badhA dAMta paDI gayA che ane te bokho thaI gayo che. nidrA tUTatAM rAjA vimAsaNamAM paDI gayo. svapnano saMketa jANavA mATe te AkaLavikaLa thaI gayo. bIje divase maMtrIpariSadamAM temaNe A vAta rajU karI. judA judA svapna-pAThakone bolAvyA ane temanI pAse svapnanI vAta rajU karI. eka niSNAta svapna-pAThake abhiprAya ApyoH "rAjan, tamArA sarva putro mRtyu pAmaze. A svapna tamArA aniSTa bhAvinI AgAhI kare che." rAjA vimAsaNamAM paDI gayo. pachI dhIme dhIme tene svapna-pAThaka upara gusso Avyo. kevI krUra vAta A svAsasaMvara 39 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only -- Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakArI vakI abhigama * * pAThaka kare che ! rAjAe turata ja hukama karyo ke A svapna-pAThakane jelamAM mokalI Apo. teNe mane savAranA pahoramAM duHkhI duHkhI karI nAkhyo. maMtrIoe paNa rAjAnI vAtamAM sUra purAvyo ane temaNe pharamAvelI sajAnuM samarthana karyuM. rAjAnI glAni dUra karavA mATe maMtrIoe bIjA svapna-pAThakane bolAvyo ane teno abhiprAya mAgyo. bIjo svapna pAThaka pahoMcelo hato. teNe vicAra karI uttara Apyo : "rAjanuM svapna ghaNuM zubha che. svapnano saMketa che ke tamAruM AyuSya lAMbuM che. tame ghaNAM varSo rAja karazo ane prajAnA yogakSemanuM vahana karazo. tamArA zAsana daramyAna, tamArA lAMbA jIvana daramyAna tame ghaNA avanavA prasaMgonA sAkSI banazo, pariNAme tamAruM citta aMte prabhu tarapha vaLaze. rAjanuM svapna tamArA jIvanane badalI nAkhaze ane tamane paramAtmAnI abhimukha karaze.' rAjA prasanna thaI gayo. svapna-pAThakane moTuM InAma ApI prazaMsA karI vidAya karyo. jarA vicAra karIe to lAgaze ke banne pAThakoe vAta to ekanI eka ja kahI hatI paNa zabdomAM phera hato, rajUAtamAM bhinnatA hatI. sAdhanAmArgamAM ghaNIvAra AvuM jovA maLe che ke ekanI eka vAta vividha rIte rajU thaI hoya. emAMya jyAre e vAta judA judA dharmapuruSoe rajU karI hoya tyAre to loko tene taddana bhinna gaNe che eTaluM ja nahi paNa paraspara virodhI mAne che. jarUra che vastunA hArda sudhI pahoMcavAnI ane vAta upara vicAra karavAnI. jyAre zvAsa nirIkSaNanI vAta karavAmAM Ave che tyAre ghaNAne lAge che ke A sAdhanA bauddhonI che. jaina yogamAM zvAsa upara dhyAna ApavAmAM AvyuM nathI. mULa vAta che manane zAMta karavAnI ane te mATenI sAdhanAnA vividha mArgo che. koIe eka vAtane vadhAre mahattvanI gaNI to bIjAe vaLI anya bAbata upara jora dIdhuM. vedAntamAM paNa zvAsanI vAta to karavAmAM AvI che paNa te judI rIte rajU thaI che. aSTAMgayogamAM - 40, - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANAyAmanI vAta che. keTalAka maharSioe to prANAyAmane ja sAdhanAnI mULa vAta gaNI che. prANano nigraha karo, prANanuM niyaMtraNa karo, prANadhArAne amuka sthaLe roko, amuka mArge pravAhIta karo ema keTalAMya vidhi-vidhAno che. vAta to pAchI TheranI Thera ja AvIne aTake che. prANano nirodha thatAM manano nirodha thAya che. prANanuM niyaMtraNa thatAM mananuM niyaMtraNa thAya che. prANa sadhAtAM mana sadhAya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke saMvara karo, tapasyA karo, upavAsa karo. Ama joIe to bhagavAna mahAvIre sIdhesIdhA zvAsanA niyaMtraNanI vAta karI nathI paNa temaNe je upAsanA mArga sUcavyo che temAM sahejeya zvAsanuM niyamana thaI jAya che. je vyakti upavAsa kare che tenI zvAsocchvAsanI kriyA ApoApa maMda thaI jAya che. tapasyA karo ane zvAsano saMyama na thAya tema bane nahi. saMvarane to zvAsa sAthe bahu ja nikaTano saMbaMdha che. bhagavAna mahAvIre sAdhanAmArgamAM kAyotsargane bahu mahattvano gaNyo che. temanI samagra ArAdhanA paddhatimAM kAyotsarga vaNAI gayo che. kAyotsargamAM kAyAno saMvara thAya che ane zvAsanuM niyamana thAya che. kAyA sthira thatAM zvAsa sthira thaI jAya che-maMda thaI jAya che. vaLI kAyotsargane zvAsa pramANa gaNavAmAM Ave che. Ama, zvAsanuM niyamana svabhAvika rIte kAyotsarganI sAthe saMkaLAyeluM che. je kAyotsarga sAdhe teno zvAsa maMda ja hoya. tenuM mana zAMta ja thaI gayuM hoya. kAyotsarga to jainonI sAdhanA paddhatinuM pramukha aMga che pachA ApaNe kevI rIte kahI zakIe ke bhagavAna mahAvIre zvAsanA niyamananI vAta nathI svIkArI ? hA, pharaka eTalo che ke temaNe zvAsanI vAta sIdhesIdhAM nathI kahI. upara uparathI joIe to vAta alaga alaga lAge che paNa vastutaH pariNAmamAM kaMI aMtara nathI. bhagavAna mahAvIre tapanA je bAra prakAro batAvyA che te jo ArAdhavAmAM Ave to zvAsa sahejeya sadhAI jAya che. tapanA A badhA prakAromAM svAbhAvika rIte zvAsa zAMta thaI jAya che. zvAsa zAMta thatAM, citta zAMta thaI jAya che ane cittamAM zAMti sthapAtAM prasannatAnI niSpatti thAya che. A ja prakriyAne UlaTAvI paNa zakAya. koI paNa rIte jo zvAsasaMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 1 -- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta prasannatA sAdhavAmAM Ave to mana zAMta thaI jAya ane mana zAMta thatAM zvAsa zAMta thaI jAya. sAdhaka game tyAMthI zarU kare, game te kaDI pakaDe paNa chevaTe te AvIne mahApathamAM maLI jAya che. bhagavAna mahAvIre AtmAne jovAnI vAta karI - vRtti nirIkSaNanI vAta karI. to bIjIbAju keTalAka dharmapuruSoe zvAsane jovAnI vAta karI. koIe Asana siddha karavAnI vAta karI. koIe IzvaranA sAkSAtkAranI vAta karI tenI sAthe tadrupa thaI javAnI vAta karI. A badhAya sAdhanAnA vividha mArgo che. mULa vAta aMtaramAM paDelI zaktione oLakhavAnI, tenuM pUrNa jAgaraNa karavAnI ane teno uttama rIte upayoga karavAnI che. Atmadarzana paNa chevaTe zuM che ? jo ApaNe sAdhanAnI niSpattino vicAra karIzuM to e niSkarSa upara AvIne rahIzuM ke mULa vAta to che AtmAnI zaktiothI paricita thavAnI, teno AviSkAra karavAnI. je vyakti zvAsanuM nirIkSaNa kare che te chevaTe potAnA astitva tarapha ja vaLe che. je Atmadarzana kare che te paNa astitvanA darzana prati jAya che. astitvanI dizA, AtmA-mana ane zvAsa A traNeya sUtro sAthe saMkaLAyelI che. A traNamAMthI sAdhaka game teno Azaro le to paNa te je gaMtavya che tyAM ja AvIne Ubho raheze. kayo mArga apanAvavo te sAdhakanI rUcino ane kSamatAno prazna che. sAdhanA mATe je yogo mahattama rIte prastuta thAya che emAM haThayoga che, rAjayoga che, jJAnayoga che, bhaktiyoga che ane karmayoga che. A pAMceya mArgo Ama to vibhinna dekhAya che paNa emanuM lakSya to lagabhaga eka ja che. enI niSpatti paNa ekasarakhI kahI zakAya. haThayogamAM prANa ane apAnanI mahattA che. A yoganI sAdhanA karIne prANavAyu ane apAnavAyunuM milana sAdhavAmAM Ave che. "ha"no artha che prANa; ane Tha"no artha che apAna. A benuM milana eTale sUrya ane caMdranuM milana. A milana thatAM manano AtmAmAM vilaya thAya che. rAjayogamAM prANa ane apAnane mahattva ApavAmAM AvatuM nathI paNa emAM mukhyatA mana ane AtmAnI che. emAM manoja karIne AtmadarzananI vAta che. mana - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara prabhutva sthApita thatAM prANa ane apAna ApoApa sadhAya che. prazna che sAdhaka pradhAnatA kone Ape che ane gauNa kone gaNe che ? jJAnayogamAM AtmajJAnanI ja mahattA AMkavAmAM AvI che. AtmAne je jANe che te paNa manojaya karI le che. pachI mananI caMcaLatA rahetI nathI. jevuM dhyAna AtmA tarapha kendrita thayuM ke mana ane prANa ApoApa vilIna thatAM jAya che. bhaktiyogamAM paramAtmAnI sAthe tanmayatAnI vAta che. tyAM jIvAtmAnA 'ahaM' ane 'mama' baMne ogaLI jAya che ane paramAtmA sAthe te abheda sAdhI le che. potAnI vismRti thaI gayA pachI mananuM astitva ja kayAM rahyuM ? mana zAMta thaI gayuM ane sAthe potAnI smRti paNa zAMta thaI gaI. bAkI rahyo karmayoga jemAM pravRtti che paNa teno karanAra to tenAthI bilakula alipta che. tyAM rahe che jJAtA-dekhA bhAva. A bhAva pravartamAna thatAM manano laya thaI jAya che. Ama, sAdhaka game te yogano Azraya kare to paNa te AvI jAya che mahApatha upara je manane samApta karIne zaktione pragaTa kare che ane astitvanA AviSkAra tarapha laI jAya che. prazna che eka vAtane ThIka rIte pakaDI laIne tene sahAre AgaMLa vadhavAno. jo ApaNe badhA mAnya yogone barobara samajI laIe to pachI temanI vacce tAttvika virodha nahi lAge. ghaNA loko prazna kare che ke jainonI sAdhanApaddhati zuM che ? jainayogamAM zuM che ? bhagavAna mahAvIre yoganI bhASAno upayoga jhAjho karyo nathI; paNa saMvara temaja nirjarA upara bhAra mUkayo che. saMvarathI moTo kayo yoga che ? saMvaramAM sarva yogo aMtargata rahelA che. mahAvIra pote temanA sAdhanAkALamAM praharo sudhI eka ja AsanamAM sthira rahIne dhyAna karatA hatA. ghaNIvAra to eka ja vastu, are tenA eka ja pagala upara dRSTi sthira karIne dhyAna karatA hatA. temAM Asanasiddhi thatI, nidrAvijaya thato, AhAravijaya thato. tethI to AcArya kundukunde kahyuM che ke Asanavijaya, nidrAvijaya ane AhAravijaya mahAvIranI sAdhanApaddhatinA mULamAM che. bhagavAna mahAvIre manogupti, vacanagupti ane kAyaguptinuM temanA sAdhanAmArgamAM khUba mahattva AMkayuM che. A traNeya guptinI sAdhanA zvAsasaMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 47 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatAM zvAsa to ApoApa sadhAI jAya che. zvAsa maMda thatAM mana zAMta thavA lAge che ane kaSAyo maMda paDe che. bhagavAne temanI sAdhanA paddhatimAM rAga ane dveSa je mULa kaSAyo che tene nirmULa karavAnI vAtane khUba mahattvanI gaNI che. temaNe to viSamaya vaTavRkSanA mULa kaSAyo upara ja ghA karela che. eka vAra mULamAMthI vRkSa ukhaDI jAya ke mULane poSaNa na maLe tyAra pachI mana TakI zakyuM nathI, Indriyo pallavita thaI zaktI nathI. Ama, bhagavAna mahAvIranI paddhatimAM sarva yogo vihata che. bhagavAna mahAvIra zaktione oLakhavAnI vAta karIne viramyA nathI; temaNe zaktionA jAgaraNanI paNa vAta karI che ane teno ThIkayathAyogya upayoga karIne saMsAranA viSacakramAMthI bahAra nIkaLIne chevaTe paramAtma pada sudhI pahoMcavAnI vAta karI che. sAdhanAmArgamAM AgaLa vadhatAM ghaNI labdhio prApta thAya che te jo sAdhaka pacAvI na zake to tenuM patana thAya che ane sAdhanA eLe jAya che. je sAdhaka A labdhione pacAvI zake che te ja sAdhanAnA lakSya sudhI pahoMce che. bAkI badhA rakhaDI paDe che. zaktionA jAgaraNa samaye to sAdhake khUba sAvadha rahevAnuM che. zakti e chevaTe zakti che. je zakti UMce - pragatinA caramabiMdu sudhI laI jAya te cheka nIce gartamAM paNa dhakelI de. zaktine oLakhavI, tenuM jAgaraNa karavuM, tene jIravavI ane teno uttama upayoga karI levo e sAdhanA che. vacce kayAMka aTakI paDyA to sAdhanA adhUrI rahI jAya eTaluM ja nahi paNa hatA tyAMthI paNa keTalAya nIce pachaDAI javAya. bhagavAna mahAvIre A badhI vAtano vicAra karIne sarvAga saMpUrNa sAdhanApaddhatinuM Ayojana karyuM che. mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya saMvara bri 88 ': prakAra che sAdhanAnuM lakSya jIvamAMthI ziva banavAnuM che. AtmAmAMthI paramAtmA banavAnuM che. A mATe ApaNe ApaNI zaktiothI paricita thaI teno ughADa karavAno che ane teno AviSkAra karavAno che. A lakSyane siddha karavA mATe manano vilaya karavo khUba jarUrI che ane te aMge ApaNe AgaLanA prakaraNamAM carcA karI. ApaNI e ciMtanadhorAne jo AgaLa laMbAvIe to turata ja ApaNe indriyo upara AvavuM paDaze ane tenA upara vicAra karavo paDaze. manane caMcaLa koNa banAve che ? ApaNo sAmAnya anubhava che ke Indriyo tenA viSayone grahaNa karIne aMdara mokale che ane tenAthI mana caMcaLa bane che. pAMca jJAnendriyo che ane pAMca karmendriyo che. zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha tenA viSayo che. indriyo dvArA ApaNane A viSayonI prApti thAya che ane tenI mana upara sIdhI asara paDe che. jarA vicAra karIzuM to lAgaze ke ApaNo samagra saMsAra indriyono to saMsAra che. temanA dvArA ApaNe saMsAra mAMDIe chIe, TakAvIe chIe, poSIe chIe ane e ja indriyone kSati pahoMcatAM ApaNo saMsAra saMkocAvA lAge che. ApaNA samagra jIvananI pravRtti A Indriyone gamatA indriya saMvara, - 5 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayonI prApti mATe to che. je viSayo indriyone pratikULa rahe che tene dUra karavA ApaNe jIvanabhara mathAmaNa karatA rahIe chIe. Ama, indriyonI jALamAM ApaNuM jIvana phasAyeluM che. karoLiyAnI jALamAM Avela jaMtu jema temAMthI bahAra nIkaLI zakatuM nathI tema ApaNe paNa indriyonI jALamAM evA to phasAyA chIe ke temAMthI bahAra nIkaLI zakatA nathI. jo kadAca ApaNe bahAra nIkaLavA prayAsa karIe to paNa ApaNe tenI jALamAMthI saraLatAthI bahAra nIkaLI zakatA nathI, paNa UlaTAnA vadhAre ne vadhAre phasAtA jaIe chIe. indriyonA viSayonI pakaDa eTalI to majabUta che ke ApaNe tenA doryA doravAIe chIe ane te jema nacAve tema nAcIe chIe. indriyono A prabhAva joIne ghaNA saMta mahAtmAoe indriyone nAthavAnI vAta karI. keTalAya saMtoe indriyone vagovavAmAM kaMI bAkI rAkhyuM nathI. ghaNA vicArakoe indriyone ja saMsAranA mULamAM gaNI che. A vAta eTalethI nathI aTakI. bhAratanA eka mahAna saMte to potAnI AMkhamAM vikAra AvatAM AMkho phoDI nAkhI; ane e vAtanI nA kahI zakAya tema nathI ke indriyo manane caMcaLa banAvavAmAM mahattvano bhAga bhajave che. mana zAMta thayA vinA sAdhanAmAM AgaLa vadhAya nahi ane jo indriyonI ATalI badhI asara mana upara paDatI hoya to tenI avagaNanA paNa kema karAya ? Ama, sAdhanA aMge vicAra karavo hoya to indriyo viSe paNa vicAra karavo ja paDe. jarA vicArI joIe, chevaTe indriyo zuM che ? tenA mAthe je doSAropaNa thAya che te yogya che ? ghaNIvAra indriyone daMDa devAnI vAta karavAmAM Ave che te zuM sacoTa upAya che ? skUla che ke indriyo potAnA viSayone grahaNa karIne aMdara pahoMcADe che ane tenAthI mana vicalita thAya che. emAM doSa kono ? manano ke indriyono ? indriyo Ama to bicArI jaDa che. jyAre tene prANadhArAno saMga thAya che tyAre ja te cetanavaMtI bane che ane sakSama rahI zake che. paNa indriyo pote viSayano anubhava karatI nathI. indriyone to sArA-narasA viSayonuM mahAvIranI sAdhanAno marma 49 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bhAna nathI. jene bhAna thAya che, je khuza thAya che, je nArAja thAya che te to aMdara beThelo che. indriyo to phakta bArIbAraNAMnI jema che. bArIbAraNAM khullAM hoya to temAMthI sArI vastu paNa aMdara Ave ane kharAba vastu paNa aMdara Ave. Indriyone sArI vastu ke khoTI vastu sAthe kaMI levA-devA nathI. gAmamAM koI nAnuM hoya to te dvArA sAruM pANI paNa AvI zake ane gaMduM pANI paNa temAM jaI zake. doSa nALAno nathI. aMdara kayuM pANI choDavAmAM Ave tenA upara badho AdhAra che. keTalAka vicArakoe ema vicAryuM ke A indriyo dvArA kharAba viSayo aMdara Ave che mATe indriyonAM dvAra baMdha karI do jethI kharAba vastuo, gaMdakI aMdara na Ave. jo A vAtano svIkAra karIe to AMkha baMdha karI devI paDe, kAnanA paDadA toDI nAkhavA paDe, jIbhane kApI nAkhavI paDe. paNa A kaMI upAya che ? je bAraNAmAMthI kharAba vastuo Ave che te ja bAraNAmAMthI sArI vastuo paNa aMdara AvI zake che. te bAba vastuone rokavA bAraNAM baMdha karIzuM to pachI sArI vastuone AvavAnAM dvAra paNa baMdha thaI jaze. manane bahekAvanAruM rUpa AMkha dvArA aMdara Ave che to manane prasanna karanAra IzvaranI mUrtinuM darzana paNa e ja AMkha dvArA thaI zake che. kAna. gALo ane gaMdI vAto aMdara lAvI zake che to e ja kAna dvArA IzvarabhaktinAM gIto aMdara AvI zake che, sAdhu-saMtonI vANI paNa kAna ja sAMbhaLIne aMdara mokale che. zAstronuM zravaNa-vAMcana-nididhyAna badhuM karavAmAM indriyo ja sahAya kare che. je paga gaMdA bajAramAM laI jAya te ja devamaMdire paNa laI jaI zake. je hAtha koIne mArI zake te ja hAtha koIne ugArI paNa zake. Ama, badhI indriyonA viSayono vicAra thaI zake. to A paristhitimAM indriyonAM dvAra baMdha karavAnuM yogya nathI. eTale ke indriyono nigraha karavAnI vAta barobara nathI. to pachI evI vyavasthA vicAravI rahI ke je kharAba - gaMdA viSayone aMdara AvavA na detAM temane bahAra rAkhe ane sArA - jemAM AtmAnuM hita raheluM che evA viSayone aMdara AvavA de. bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhatimAM A Indriya saMvara 47 -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe pratyAhArano-pacakhANano mArga sUcavavAmAM Avyo che. A che eka prakAranI indriyasaMvara. emAM iSTa viSayone AvavA devAnI chUTa ane aniSTane rokavAnI vAta. indriyono saMvara pratyAhArathI thAya; paNa te kaMI teno nigraha karIne ke nAza karIne na thAya. A uparAMta bIjI paNa eka mahattvanI bAbata che ke viSayone joIne vikAra koNa anubhave che? vikAra to aMdara beThelA che. indriyone to vikAro ke nirvikAro sAthe saMbaMdha nathI. indriyonAM dvAra baMdha karavAthI zuM aMdara paDelA vikAro naSTa thaI jaze ? aMdara to vikAro jAgatA beThA che. temane temanA viSayo na maLatAM te vadhAre vakaraze ane mana vadhAre durbAna karyA karaze ane pariNAme jIva vadhAre daMDAze ane teno saMsAra vaLI ora vadhI jaze. je mULa coTa mAravAnI che te indriyo upara nahi paNa vikAro upara - tenA ugamasthAna upara ke jyAMthI teno pravAha AvyAja kare che. A vikAronuM ugamasthAna che aMdaranuM sUkSma zarIra - vAsanA zarIra. sAdhanA evI karavAnI che ke je A vAsanAzarIrane kSINa karI nAkhe ke tenuM parivartana karI nAkhe. jo ApaNe ema ja mAnI laIe ke indriyo ja vikArone janma Ape che to pachI to ema mAnavuM paDe ke je baherA-muMgA ke AMdhaLA hoya temanAmAM vikAro na hoya. A vAta ApaNe mAnya na rAkhI zakIe. ApaNAmAM kahevata che ke pADAne vAMke pakhAlIne DAma - enA jevI vAta thAya che. mULa vAMka che vikArono paNa lokoe doSano Topalo oDhADyo che indriyone mAthe. mAravADamAM eka kahevata che ke DAma devo hato UMTanI Doka upara paNa UMTanI Doka sudhI hAtha na pahoMcyo eTale pAse UbhelA baLadane gaLe DAma daI dIdho. kamanasIbe ApaNe tyAM moTe bhAge lokoe indriyono ja vAMka kADhayo che ane pariNAme je mULa roga che tenuM nidAna vegaLuM rahI gayuM jethI roga to Ubho ja rahyo. indriyo to ApaNA dehanI bArIo jevI paNa che. emAMthI AtmAnI jhAMkhI thAya che. AtmAno prakAza e bArIomAMthI to relAya che. A bArIo dvArA to aMdara beThelA AtmAnI ApaNane pratIti thAya - 48 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AMkhamAMthI karuNA vahe che to vANImAMthI amRta paNa kare che. jagatamAM saMta-mahAtmAo je upakAro kare che tenuM vahana indriyo ja kare che ne ? dIna-duHkhiyAnI sevA paNa indriyo dvArA ja thAya che. koI paNa zubha saMkalpa ke zubha vicArane vahana koNa karaze ? indriyo vinAno saMsAra kalpI zako cho ? ApaNo samagra vyavahAra indriyo dvArA ja thAya che. jagata sAthe to zuM paNa paramAtmA sAtheno saMbaMdha sthApavAmAM zarUAtamAM ApaNe IndriyonI ja sahAya levI paDe che. indriyo vinA samasta dazya jagata sAtheno ApaNo saMparka tUTI jAya, jenA vinA ApaNe ekalAaTUlA paDI jaIe. pachI to ApaNe evA jagatanI kalpanA karavI rahI ke jyAM ApaNA sivAya koInuM astitva na hoya. zuM indriyo eTalI badhI kharAba che ke tenA badhA vepArone ApaNe rokI levA paDe ? dehanI indriyo rUpI je bArIo che temAMthI AtmAnI jhAMkhI thaI zake che to te ja bArIomAM kadIka setAna paNa DokAto lAge che, paNa tethI kaMI bArIono doSa kaDhAya ? vAsanA e moTo setAna che. karkaza ane krUra zabdo bahAra kADhatI vANI A ja saMtAnanI che. lolupa ane vAsanAbharI dRSTi AMkhamAM ja jovA maLe che. jagatane trAhimAm pokArAvanArA A ja hAtha ane paga hoya che. ekavAra ApaNe e vAta samajI laIe ke indriyo to phakta zarIra rUpI gharanI bArI-bAraNAM jevI che pachI ApaNe indriyone mAthe doSAropaNa nahi karIe paNa te bArIomAMthI DokAnArane tamAma sArI-narasI bAbato mATe javAbadAra gaNIzuM. jo ApaNe deharUpI maMdiranI bArIo dvArA divyanuM darzana karavuM haze to ApaNe aMdara jaIne vAsanAne zodhI kADhI teno kSaya karavo paDaze. "indriyone jIto evA sUtrano kaMI jhAjho artha nathI. sAdhanAnuM sUtra che "vAsanAne jIto - vAsanA upara vijaya meLavo." ApaNA A sthULa zarIranI aMdara eka sUkSma zarIra che jene karma zarIra tarIke oLakhavAmAM Ave che. ApaNI badhI vAsanAonuM ja e zarIra che. janmojanmanA sArA-mAThA saMskAra temAM ja saMgrahAyelA hoya che. vAsanAono pravAha ahIMthI nIkaLe che. A vAsanAo khUba prabaLa hoya indriya saMvara 49 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM saMskAra che. tenI A manane prabhAvita che ane te ApaNA pUrva saMskArone AgaLa kare che. A vAsanAzarIranA kaNa kaNamAM saMskAra paDelA hoya che ane eTalA pramANamAM A saMskAra aMkita thayelA hoya che ke tenI ApaNe kalpanA paNa na karI zakIe. vAsanA saMskArone pravAhita kare che ane te manane prabhAvita karIne indriyone potAnA kAmamAM jotare che. Ama, indriyo to bevaDI daMDAya che. eka to bahAranA viSayone aMdara laI javA mATe ane bIjI rIte manane tenA sAnukULa viSayo meLavI ApavAmAM ke pratikULa viSayo dUra karI ApavAmAM sahAya karavA mATe kharekhara to indriyo to ciThThInA cAkara jevI che. aMdaranI vAta bahAra laI jAya ane bahAranI vAta aMdara laI jAya. te to phakta ciThThI pahoMcADe paNa tene to khabareya na hoya ke ciThThImAM zuM lakhyuM che. taMtrazAstramAM A bAbata UMDI vicAraNA karavAmAM AvI che. taMtrazAstra kahe che ke indriyonI pravRtti ke nivRttimAM mana e ja pramukha che. mana ja indriyone saMcAlita kare che ane mana ja indriyone roke che-niruddha kare che. jo mana rokAI jAya to indriyo rokAI jAya. mana caMcaLa che mATe indriyo caMcaLa che ane manane caMcaLa banAvanAra che saMskAro. AvatA saMskAro ane pUrvanA saMskAro. mULa vAta che saMskArone pakaDavAnI, temane samajavAnI, temanuM zodhana karavAnI ane tene zuddha karavAnI. indriyone pakaDIne besI rahevAthI sAdhanAmAM koI artha nahi sare. A mATe terApaMthanA AcArya bhikSue "indriyavAdI kI caupAI' nAmano eka graMtha lakhyo che emAM temaNe indriyo upara doSAropaNa karanArAo upara joradAra prahAro karI mULa tattvanuM vizleSaNa karyuM che. Ama, ApaNA ciMtanano e niSkarSa nIkaLe che ke Indriyo to asahAya che. temano kaMI vAMka nathI. temane niyaMtraNamAM lAvavAthI ke temane daMDa devAthI sAdhanAmArgamAM kaMI nahi sare. Indriyo je kaMI pravRtti kare che tene rokavA mATe ke badalavA mATe ApaNe mana upara dhyAna kendrita karavuM paDaze ane tene vazamAM rAkhavuM paDaze. vaLI manane prabhAvita karanAra saMskAro ane vAsanAo jyAMthI Ave che tyAM sudhI eTale ke karmazarIra - mahAvIranI sAdhanAno marma sarakArI mane sAdhanAmAM kapAi nA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI paNa pahoMcavuM paDaze. mULa pravAha jyAMthI nIkaLe che tyAM pahoMcIne ApaNe kAma karavAnuM che. kezI gaNadhara ane gautama svAmInA saMvAdamAM A prazna upara vicAra-vimarza thayelo che. gautama svAmI kahe che ke sauthI pahelAM manane jIto. mananI caMcaLatAne samApta karo. mananI caMcaLatA samApta thatAM kaSAya samApta thaI jaze. mana caMcaLa hoya che tyAre kaSAyo - krodha, mAna, lobha ane mAyA temAM UbharAya che. mana zAMta to kaSAyo zAMta. AcArAMga sUtramAM paNa A bAbata gaMbhIra carcAvicAraNA thayelI che. sUtrakAra kahe che ke e kevI rIte saMbhave ke zarIra hoya ane chatAMya indriyo potAnA viSayo grahaNa na kare ? bahArathI zabda Ave to kAna jhIlI levAnA. koI dRzya dekhAyuM ke AMkhamAM e pratibiMbita thaI javAnuM. viSayone rokI zakAtA nathI. rokI zakAya indriyone, paNa te keTalA samaya mATe ? bahAranA viSayone grahaNa na karavAnI vAta keTalAka vicArakoe karI che paNa te zakya nathI. hA, thoDAka samaya mATe indriyone viSayone grahaNa karatAM rokI zakAya paNa te sarvathA zakaya nathI. jIvanabhara to te na ja thaI zake. to pachI karavuM zuM ? zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza. je-je viSayo indriyone sahaja prApta thAya che tenI sAthe cetanAne na joDo. tenA upara rAga-dveSa na karo. pachI viSayomAM manane calita karavAnuM, bhramita karavAnuM jhAjhuM jora nahi rahe. eka mArga che viSayonA agrahaNano je pUrNa rIte zakya nathI paNa bIjo vikalpa che anAsaktino je sulabha che, asarakAraka che ane chatAMya sAdhanAmAM vadhAre vyavahAru rahe che. viSayo upara rAga-dveSa na karavAnI vAta to ThIka lAge che paNa te zaktinuM saMpAdana karavAnuM kAma vikaTa che. vicAra karyo ke indriyonA viSayo prati anAsakata rahIzuM eTalAthI kaMI kArya nahi thAya. vAsanAnA pravAhane rokIzuM kevI rIte, tenuM nirmUlana kevI rIte karIzuM, temAM pheraphAra kevI rIte karIzuM e viSe sUtramAM khUba upayogI carcA karavAmAM AvI che. e mATe kahevAmAM AvyuM che ke evI sattAnI upAsanA karo ke jyAM zabda indriya saMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 51 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, rUpa nathI, rasa nathI, gaMdha nathI ane sparza nathI. evI avasthAmAM pahoMcI jAo jyAM viSayonuM astitva ja nathI. je avasthA zabdAtIta, rUpAtIta, gaMdhAtIta, rasAtIta ane sparzAtIta che. A che AtmAnuM astitva. tyAM pahoMcyA pachI badhA saMskAra samApta thaI jAya che, badhI vAsanAo nirmULa thaI jAya che. A ja vAta gItAmAM paNa bahu suMdara rIte rajU thaI che : viSayA vinivartane, nirAhArasya dehinaH ' rasavarja ropyasya, paraM draSTavA nivartate " je nirAhAra hoya che eTale ke viSayone grahaNa karato nathI tenA viSayo samApta thaI jAya che. to pachI prazna upasthita thayo ke viSayo to rokAyA paNa aMdara paDelA vikAronuM zuM ? vikAro nathI chUTayA to te mATe zuM karavuM ? viSayo pratyeno rasa to aMdara rahelo che pachI viSayone rokI levAthI artha saraze ? viSayo paratveno rasa eTale vikAra. vikAramAMthI mukti kevI rIte maLe ? to zlokanA bIjA caraNamAM kahevAmAM Ave che ke 'para'nuM darzana karo, 'para'nI upAsanA karo. 'para'nuM darzana eTale Atmadarzana. jeNe Atmadarzana karyuM tene vikArothI mukti maLI gaI. pachI AvI vyaktine viSayo kaMI karI zakatA nathI. je AtmadarzananI kSaNa che e ja mananI zAMtinI kSaNa che. A che astitvanI upAsanA, zabdAtItanI upAsanA. Ama UMDANathI vicAra karIzuM to lAgaze ke indriya saMvara pUrNa rIte tyAre ja sadhAya ke jyAre AtmapratIti thAya. jyAM sudhI AtmapratIti nahi thAya tyAM sudhI viSayo pratyeno rasa, temanA pratinuM AkarSaNa samApta nahi thAya. Ama, ApaNe vicAraNA karatA gaMbhIra vaLAMka upara AvIne UbhA rahIe chIe. ApaNI samakSa viSayo che. aMdara paDelI vAsanA eka bAjuthI ApaNane viSayo tarapha dhakele che ane bIjI bAjuthI viSayone grahaNa karIne indriyo temane aMdara dhakele che. A bannenI vacce ApaNe phasAyA chIe. beya bAjuthI ApaNane mAra paDe che. emAMthI bacavA ApaNe banne dizAmAM kAma karavuM paDaze. zatruno prahAra AgaLathI paNa mahAvIranI sAdhanAno marma para Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che ane pAchaLathI paNa thAya che. AgaLathI AvatA viSayone saMpUrNatayA na rokI zakAya tethI teno pratyAhAra karavAno. pratyAhAra eTale viveka karIne amuka viSayone AvavA devA ane amukane na AvavA devA. je viSayo ApaNuM pAsa bagADI zake tema na hoya te bhale aMdara Ave. je viSayo ApaNI sAdhanAne viphala kare tevA hoya te aMdara na Ave. te mATe pratijJA karIne tene rokavA. zarIra mATe indriyo khUba mahattvanI che. temanI pAsethI ApaNe kAma kADhI levAnuM che. bIjI bAju aMdarathI vAsanAono-saMskArono je dhakko Ave che tene rokavA tenA mULa sughI-karmazarIra sudhI pahoMcavuM paDaze. A che sAdhanAnI vAta. ahIM ApaNe eTaluM vIrya phoravavAnuM - eTalo utsAha rAkhavAno ke je vAsanAonuM nirmulana na thAya tema hoya to tenA rasamAM parivartana karavAnuM. A kAma eTaluM duSkara nathI. viSayo pratyeno ApaNo abhigama badalI nAkhavAno che jethI aniSTa paNa ApaNA mATe ISTamAM palaTAI jAya. aniSTa viSayonA saMyogane paNa ApaNe ISTamAM badalI nAkhavo rahyo. A paNa jo zakya na hoya to te viSayonI upekSA karI temanA prati madhyastha bhAva to keLavI zakAya. A sAdhanA che. emAM puruSArthane avakAza che. parivartananI zakti paNa ApaNI aMdara ja rahelI che jene jagAvIe to pratikULa bhAvone paNa anukULa karI zakAya. ApaNe manane eTaluM keLavI zakIe ke bahArathI AvatA aniSTane mana iSTamAM badalI nAkhe ane te azakaya hoya to tenI upekSA to karI zake. Ama indriyo, tenA viSayo, aMdara paDelI vAsanAo ane mananI zakti e badhAM ekabIjA sAthe saMlagna che. koI eka vAtane pakaDI levAthI sAdhanAmArgamAM AgaLa na vadhI zakAya. viveka rAkhIne indriya saMvara karavAno che, manane keLavavAnuM che ane AtmAnuM vIrya phoravavAnuM che eTale ke AtmazaktinuM jAgaraNa karavA puruSArtha karavAno che. K) indriya saMvara pa3 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANIno saMvara kara che ApaNo samagra saMsAra zabdano saMsAra che. zabda vinA saMsAra nabhato nathI ke teno vistAra paNa thaI zakato nathI. jagatamAM je kaMI pravRtti cAle che te zabdane sahAre thAya che. zabda na rahe to saMsAra na rahe. zabda vinA vicAra nathI, vicAra vinA saMsAra nathI. tethI to zabdane brahmanI samakakSa gaNyo che. jema brahmAdvaitavAda eka darzana che tema zabdAdvaitavAdanuM paNa darzana che. zabdanuM advaita e ja zabda parabrahma che. zabda ja sarva kaMI che. jagatamAM je kaMI dekhAya che te badho zabdano vistAra che. A vicAradhArA, eTalI to prabaLa rahI ke ghaNI jagAe to mana karatAM zabdanI vadhAre mImAMsA thaI che. ' zabdanuM mahattva sarvadharmoe svIkAryuM che. moTA moTA tattvaciMtakoe zabdanI kayAreya avagaNanA karI nathI. ArAdhanA mArgamAM zabdanA saMyama upara khUba bhAra mUkavAmAM Ave che. to A zabda zuM che ? enI zakti kyAM che ? eno AvirbhAva kevI rIte thaI zake, tene sAdhanAmArgamAM kevI rIte vALI zakAya ityAdi bAbato jANavI khUba jarUrI che. zabda e akSaronuM saMyojana che. zabdoccAra thatAM dhvani saMbhaLAya che ane prakaMpana vinA dhvaninuM sarjana thaI zakatuM nathI. Ama joIe to Akho saMsAra prakaMpanono saMsAra che. saMsAra eTale ja prakaMpano. ApaNI dareka vicAra, - 54 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva, Urmi, taraMgo pedA kare che. ApaNI vANI e paNa taraMgono ja vistAra che. ApaNuM halanacalana, are, dareka pravRtti prakaMpana pedA kare che. saMsAranuM svarUpa prakaMpanonuM che. ApaNA AcAryoe zabda, dhvani, prakaMpano ane temAM rahelI zakti upara khUba ciMtana karyuM hatuM. dhvani vinA zabda samajAya nahi, zabdanuM sarjana thAya nahi tethI sau prathama dhvaninAM svarUpo upara dArzanikoe vicAra karyo ane te nakkI karyAM. dhvaninuM temaNe cAra svarUpamAM vibhAgIkaraNa karyuM : vaikharI, madhyamA, pazyati ane parA. ApaNe sAmAnya rIte je bolIe chIe tene vaikharI kahe che. vaikharI e dhvaninuM khUba sthULa rUpa che. ApaNo moTAbhAgano saMsAra to vaikharInA anusaMdhAna jevo che. vaikharIthI AgaLa vadhIe to dhvaninI uttara avasthA madhyamA kahevAya che. tyAM dhvaninuM svarUpa ochuM sthULa rahe che, paNa vyaMjaka vadhAre rahe che. enAthI AgaLa pazyanti che. pazyantimAM dhvani sUkSma thaI jAya che. tenuM zravaNa nathI thaI zakyuM. A che manomaya dhvani. tenAthI AgaLa dhvani vaLI vadhAre sUkSma thaI jAya che ane te che dhvaninuM 'parA' svarUpa. ahIM dhvani prANamaya bhUmikA upara rahe che. dhvaninA taraMgomAM khUba zakti che e vAta ApaNA AcAryoe varSo pahelAM karI hatI, paNa ApaNe tenA upara eTaluM dhyAna ApyuM na hatuM. paNa chellAM thoDAMka varSothI vijJAne dhvaninI zaktionuM samarthana karyuM eTaluM ja nahi paNa teno vividha rIte upayoga karyo tyArathI ApaNe dhvaninI zaktiono vadhAre svIkAra karavA lAgyA. atyAre vijJAna karNAtIta dhvaninI vAta kare che. karNAtIta dhvani eTale je kAnathI na sAMbhaLI zakAya. tenA taraMgo eTalA sUkSma hoya ke te kAnanA upakaraNathI na jhIlAya. vijJAne A dhvaninA sUkSma taraMgomAM anargaLa zakti joI eTale temaNe tene nAthIne upayogamAM lIdhI jenAM piraNAmoe jagatane Azcaryacakita karI dIdhuM. karNAtIta dhvaninA sUkSma taraMgo dvArA have amuka parezano karavAmAM Ave che. emAM dardInA zarIra upara vADhakApa karavI vANIno saMvara 55 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only -- Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDatI nathI ane dhvaninA sUkSma taraMgo cheka aMdara pahoMcIne jarUrI parezana karI le che. ApaNe tyAM maMtrazAstrano khUba vikAsa thayo. maMtronI zakti dvArA azakya lAgatI bAbato siddha thatI. maMtro dvArA je zaktinI niSpatti thatI hatI tenA pariNAmo bhautika jagatamAM to jovA maLatAM hatAM paNa Adhibhautika temaja AdhyAtmika jagatamAM paNa vidIta hatAM. A pariNAmonI ApaNane je vAto sAMbhaLavA maLe che e eTalI to prabhAvazALI che ke kSaNavAra to te ApaNA mAnyAmAM na Ave. paNa have jyAre vijJAne dhvaninA sUkSma taraMgonI zaktino svIkAra karI upayoga karI batAvyo che tyAre ApaNane have maMtranI zaktionI vAto bhrAmaka nathI lAgatI. prazna hato maMtranI zaktinAM gUDha rahasyo samajavAno. maMtra eTale zabda ke zabdonuM saMyojana ane zabda eTale akSaronuM saMyojana. akSaronA saMyojana pAchaLa vijJAna che. amuka rIte akSaronuM saMyojana thAya ane tenuM viziSTa rIte uccAraNa thAya to je dhvaninA taraMgo pedA thAya tenAthI cokkasa prakAranI zaktinI niSpatti thAya. Ama, maMtra zaktinuM zAstra che ane te ghaNuM gahana che, paNa tenAthI eka vAta cokkasa prasthApita thAya che ke zabdamAM, dhvanimAM ane prakaMpanomAM anargaLa zakti rahelI che ane tenI niSpatti kevI rIte thaI zake te jANakArIno viSaya che. - sAdhanAnA mArgamAM bhAvanA, saMkalpa ane japanuM ghaNuM mahattva che. vyakti dhvaninA taraMgo-prakaMpanono siddhAMta samajI jAya che ane tenI zaktiono upayoga karI jANe che teno sAdhanApatha saraLa thaI jAya che. sAdhanAmAM parivartana - aMtaranA parivartananuM ghaNuM mUlya che, eTaluM ja nahi te Avazyaka paNa che. bhAvanA, saMkalpa ane ja5 - e traNeya aMtaH parivartana mATenAM khUba sabaLa sAdhano che. A traNeyanI kSamatAno AdhAra dhvaninA taraMgonI zaktimAM rahelo che. bhAvanA e eka prakAranI kAmanA che, paNa te mananA uparanA stara upara rahe che. mana jeTaluM zAMta rahe eTalI bhAvanA vadhAre prabaLa rahe. mana zAMta thaI jatAM bhAvanA mananAM - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIcalA starone sparzavA lAge ane jo tene yogya vAtAvaraNa sarjAyuM hoya to te avacetana manane paNa sparzI zake. parivartana, mananAM nIcalAM starone sparyA vinA, temAM pheraphAra karyA vinA zakya nathI banatuM ane sAdhanA eTale ja parivartana. jo ApaNAmAM parivartana ghaTita na thAya to sAdhanA adhUrI rahe ke pachI tene sAdhanA na gaNI zakAya. koI paNa vicArathI ApaNe manane bhAvita karIe chIe tyAre dhvaninA taraMgo sUkSma bane che ane tenI zakti vadhI jAya che. saMkalpa e bhAvanAnI AgaLanuM DagaluM che. emAM dhvaninAM prakaMpano vadhAre sUkSma bane che. A badhI vAta zravaNa thatI vaikharInI vAta nathI. zravaNathI AgaLa vadhatA zabdanA sUkSma dhvaninI vAta che. saMkalpa vaLI mananAM nIcenAM staro sudhI pahoMce che, eTale svabhAvanuM parivartana karavAnI tenAmAM vadhAre tAkAta che. jo saMkalpa acetana mananAM paDaLo sudhI pahoMcI jAya to saMkalpa siddha thavAnI zakayatAo ghaNI vadhI jAya. sAdhanAmArgamAM japanuM khUba mahattva che. japa eTale maMtranuM raTaNa. koI zabdanuM ke zabdonuM raTaNa - jenuM saMyojana vaijJAnika rIte maMtradaSTAoe karyuM hoya che. saMkalpathI AgaLa maMtra jAya che. tenI dhAra vadhAre teja hoya che. tenuM kArya mananA taLane bhedavAnuM hoya che. tenI zaktine DAyanAmAiTanI zakti sAthe sarakhAvI zakAya - je paDone bhedI nAkhe che. paNa tenI niSpatti mATe vaLI ora vadhAre sUkSma taraMgonuM sarjana thavuM joIe ane te mATe maMtranuM raTaNa thavuM joIe ane te paNa manomaya bhUmikA upara. vaikharI ke madhyamAM dhvaninA svarUpamAM je maMtrajApa thAya che tenI zakti eTalI prabaLa nathI hotI. maMtranI zakti pedA karavA mATe tenuM satata raTaNa thavuM joIe ane tenA dhvaninA taraMgo bane eTalA sUkSma hovA joIe. sAdhanA mArgamAM je traNa mahattvanAM aMgo che - bhAvanA, saMkalpa ane japa e traNeyamAM dhvanitaraMgo ke dhvaninA prakaMpanonuM vijJAna raheluM che. ApaNe rojabarojanA vyavahArathI jANIe chIe ke ApaNA saMkalpo jhAjhA phaLIbhUta thatA nathI. enuM kAraNa e che ke te mananI khUba uparanI bhUmikA upara karavAmAM AvyA hoya che. koI kuTeva choDavAno saMkalpa karyo vANIno saMvara pa7 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaI avacana sama karavA mA zAMta hovuM joI ne sUkSma arabAIne karavo jene saphaLa dha che. Asana te ane dara cha pAka hoya paNa te sahejamAM tUTI jAya che, kAraNa ke saMkalpa sthULa bhUmikA upara thayelo che ane te avacetana mane svIkAryo nathI. avacetana mana jevuM dhakko mAre ke saMkalpa tUTI javAno kAraNa ke sthaLa mananuM gajuM nathI ke te avacetana manamAM paDelA saMskAro sAme TakI zake. jo saMkalpane saphaLa banAvavo ja hoya to saMkalpanA dhvanine sUkSma karavo paDe jethI te cheka aMdara jaI avacetana manamAM dharabAIne paDelA saMskArone badalI zake. saMkalpanA dhvani taraMgone sUkSma karavA mATe thoDoka bAhyAcAra paNa Avazyaka rahe che. Asana sthira hovuM joIe, mana zAMta hovuM joIe ane prANanI dhArA niyaMtraNamAM hovI joIe. dIrdha zvAsa e paNa prANAyAmano ja prayoga che. tyArapachI je saMkalpa hoya te doharAvatAM doharAvatAM zabdoccArane dhIme dhIme aMdara laI javo joIe. zarUAtamAM zabdano je dhvani hoya te AgaLa jatAM ocho thato jAya. chevaTe dhvani sarI paDe ane tenA taraMgo rahI jAya tyAre te saMkalpa prabaLa banI jAya che ane avacetana manamAM paDelA saMskArone badalI zake che. eka vakhata dhvanitaraMgonuM vijJAna samajaNamAM AvI jAya te pachI pULa mana ane sUkSma mana vacce kaMI saMgharSa nahi rahe. sthULa mana potAnI vAta sUkSma mana sudhI pahoMcADaze. sUkSma mane e vAta svIkArI lIdhI pachI baMne mana eka ja rIte kAma karaze. pachI mana-vANI ane vartana vacce eka prakArano saMtulita saMbaMdha jaLavAI raheze. A saMtulana sthApita karavAmAM sUkSma dhvaninuM ghaNuM yogadAna che. eka vakhata A abhyAsa thaI jAya pachI dhULa mana ane sUkSma mana vacceno virodha-saMgharSa dhIme dhIme ocho thaI jaze ane chevaTe adazya paNa thaI jaze. A badho che zabdanI zaktino vyApa. paNa sAdhanAnAM kharAM caDANa to jyAre manojaya karavAnI vAta Ave che tyArathI zarU thAya che. prANazaktino pUrNa AviSkAra karavA mATe mananI pAra javuM paDe che. manane amana karavuM paDe ane tyAra pachI ja astitvanI anubhUtino mArga mokaLo thAya che. mananuM amana kevI rIte thaI zake e jANavA mATe sau prathama to ApaNe manane ja samajavuM paDaze. mananuM sarjana ApaNe karIe - 58 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe ane te zabda dvArA. vicAra to karI juo; zabda vinA tame koI vicAra karI zako cho kharA? zabda vinA mana AkAra dhAraNa karI zakatuM nathI. zabdane sahAre mana cAle che. bIjI rIte kahIe to zabda upara svAra thaIne ja mana potAnI yAtrA kare che. vANImAM je vAta Utare che teno uddabhava manamAM thAya che. pahelAM mana thAya che pachI vANImAM te Utare. Ama, vANI mananuM uttaravartI pagaluM che paNa zabda vinA mana paNa thaI zakatuM nathI ane vANI paNa AgaLa vadhI zaktI nathI. Ama joIe to mana ane vANImAM aMtara zuM che ? mana eTale aMtarjalpa - je ApaNane ja saMbhaLAya. vANI eTale bahirzalpa je bahAra saune saMbhaLAya. ekamAM zabda aMdara rahe ane bIjAmAM zabda bahAra rahe. zabdabrahmano sAkSAtkAra karavA ApaNI yAtrA pAche pagale cAle che. dhULamAMthI ApaNe sUkSma tarapha jaIe chIe. vaikharI sthaLa che. madhyamAM enAthI sUkSma paNa sthULa to kharI. tyAM zabdanuM raTaNa kaMThamAM hoya. AgaLanI yAtrAmAM dhvani vaLI sUkSma thAya, prakaMpano sUkSma thAya eTale zabda bahArathI aMdara UtarI paDe ane ane tenuM astitva manomaya rahe. ahIM zabdanI tAkAta ghaNI vadhI jAya. vANIne sahAre mana thoDAka kSetramAM ja potAnA vicAronuM prakSepaNa karI zake che. paNa zabda aMdara UtarI paDatAM dhvani sUkSma banI jAya tethI vicAranuM prakSepaNa karavAnI mananI zakti ghaNI vadhI jAya. AgamomAM Ave che ke ucca koTinA devo bolatA nathI. mana sIdhesIdhuM potAnA vicAranuM prakSepaNa kare ane te tIrthakaro jhIlI le ane tIrthakaro je uttara Ape te paNa vANImAM nahi. temano uttara paNa manathI ja apAya ane devo te pAcho jhIlI le ane temanI zaMkAnuM samAdhAna thAya. AnI pAchaLa zabdanI zaktinuM, dhvaninuM, prakaMpanonuM vijJAna raheluM che. ' zabdanI yAtrA have aMdarane mArge AgaLa vadhe che. tyAM zabdane , manomaya bhUmikA choDIne prANamaya thavAnuM che. kevaLa prANamaya. A mATe saMpUrNa mauna joIe. jyAM sudhI zabda che tyAM sudhI mana che. zabda chUTI jAya tyAra pachI kevaLa prakaMpana rahe ane te ghaNAM sUkSma hoya je vANIno saMvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLano mArga taya karI zake che. A mATe che maunanI sAdhanA. saMpUrNa mauna. ApaNe maunano artha vANInA saMyama jeTalo maryAdita karI nAkhyo che - tenAthI jhAjho artha na sare. thoDAka sthULa lAbha avazya thAya paNa saMpUrNa mauna sivAya prANazaktino AvirbhAva na thaI zake. saMpUrNa mauna sAdhavA mATe kAyAne sthira rAkhavI paDe. vANIno saMvara karavo paDe ane tyAra pachI mananI gupti thaI zake. gautama svAmI, bhagavAna mahAvIrane eka vAra pUche che, "bhagavAna, maunathI zuM lAbha thAya ? maunanI niSpatti zuM che ?" bhagavAna uttaramAM kahe che - "vacanaguptithI manuSya nirvicAritA prApta kare che. tenA vicAro samApta thaI jAya che. vacanagupti ane nirvicAritAne gADha saMbaMdha che. bane gADha rIte saMkaLAyelAM che. sthULa bhUmikA upara to maunanA ghaNA lAbha che paNa maunano moTo lAbha che vicAronuM visarjana - vicAronuM nirasana. maunano artha che vANIno sarvathA aprayoga. kevaLa vANIno nahi, zabdano paNa sarvathA aprayoga. mAtRkA temaja dhvanino paNa saMpUrNa aprayoga. A avasthA vAka-saMvaranI avasthA che jyAM varNano koI prayoga hoto nathI. bahAra paNa nahi ane aMdara paNa nahi. bahAra ane aMdara bane zabda-sthAno upara zabdano sarvathA aprayoga thatAM vApha-saMvara saMpUrNa rIte sadhAya. Avo vAku-saMvara sadhAtAM dhvani prANamaya banI jAya che jene "parA" avasthA kahe che. dhvani prANamaya bhUmikA upara sthira thatAM zabdabrahmano sAkSAtkAra thAya. astitvanI anubhUti thAya, AtmAnI pratIti thAya. mULamAM to dhvani ApaNA aMtaramAM prANamaya bhUmikA upara hoya che je svabhAvata: sUkSma hoya che paNa ApaNe satata tene bahAra tarapha pheMkIe chIe ane bahAra AvatAM uttarottara te sthULa banato jAya che. sAdhanAmAM bahAra vahetI A prANazaktine aMdara vALIne tenI anubhUti karavAnI che. zabda dvArA veDaphAtI prANadhArAne ja pakaDIne pAche pagale tenA mULa sudhI laI javAnI che. Atmazaktino AvirbhAva karavA mATeno je sAdhanApatha che temAM A rItano vApha-saMvara Ama khUba mahattvano che. - 60 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | (nava) monanI zakita hari che ApaNe ciMtana karyuM zabdAtIta avasthAmAM pahoMcavAnuM. zabdAtIta avasthA e ja vikalpAtIta avasthA che. e nirvikAranI sthiti che ane mauna dvArA vApha-saMvara dvArA e avasthAmAM pahoMcI zakAya e vAta ApaNe vicArI gayA. paNa vApha-saMvara kevI rIte sadhAya te paNa mahattvano prazna che. zabdAtIta avasthAmAM pahoMcavA mATe paNa zabdano sahAro levo paDe che. A mATe je saMkalpa karavo paDe che ke je svAdhyAya karavo paDe che te paNa zabdane sahAre ja thaI zake che. vAta virodhAbhAsI lAge che paNa vAstavikatAmAM e virodhI nathI. vyavahAramAM eka ukti che ke kAMTAthI kAMTo nIkaLe. evI ja vAta ahIM paNa che ke zabdathI zabdAtIta avasthAmAM pahoMcI zakAya. vicArathI nirvicAramAM pahoMcavAnuM che. A mATe amuka zabdo ke maMtro khUba anukULa rahe che. A khAsa zabdone maMtro kahe che. svara ane akSaronA viziSTa saMyojanathI maMtronI niSpatti thAya che ane te karanArA RSi-munio hatA. maMtranI racanA pAchaLa AkhuM dhvani vijJAna raheluM che. sAdhanA mATe ghaNA "OM"nI pasaMdagI kare che. "aha" zabda paNa sAdhanAmAM bahu mahattvano che. maMtrazAstra ane dhvanizAstranI daSTie "aImnA pAMca vibhAgo che. a, ha, muM. enA uparanuM biMdu ane nAda maunanI zakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema pAMca vibhAgo thAya che. maMtranA jApamAM "a"nuM uccAraNa sva karavAnuM che. "hanuM uccAraNa dIrgha hovuM joIe. "'nuM uccAraNa dvata karavAnuM. druta eTale jhaDapathI paNa jharatuM-guMjatuM. ahIM sudhIno dhvani sthULa hoya paNa pachI pratyAvartana karatAM karatAM biMdu sudhI pahoMcatAM dhvani sUkSma thaI jAya ane "nAda' sudhI pahoMcIe tyAre to dhvani sUkSmatama thaI gayo hoya. Ama ApaNe hasva mAtrAthI zarU karIne aMtamAM sUkSmatama dhvani sudhI pahoMcIne viramavAnuM hoya che. sthULa dhvanimAM eTalI zakti nathI jeTalI sUkSma dhvanimAM che. paNa sUkSma dhvanimAM pahoMcavAno mArga sthULathI zarU thAya che. "aham' maMtrano jApa jo pUrNa vidhivat thAya to te graMthibheda karI zake che. ahamanuM uccAraNa nAbhithI zarU thAya che. nAbhi upara "a" hasva; hRdaya upara "InuM uccAraNa dIrgha, tAla upara "" nuM uccAraNa kuta; pachI biMdu ane ardhacaMdra (nAda)nuM uccAraNa karatAM pratyAvartana thAya che sUkSmatara ane sUkSmatama banIne AjJAcakramAM thaIne brahmaraMdhra sudhI pahoMce. dhvaninAM sUkSma prakaMpano AjJAcakramAM pahoMcatAM graMthionuM bhedana zarU thAya che. ApaNA zarIramAM sthULa graMthio to che ja jemAMthI srAvo thAya che ane enI ApaNA upara asara paDe che. paNa ApaNA jIvanane saMcAlita karanAra mAnasika graMthionuM paNa mahattva ochuM nathI. A mAnasika graMthio ghaNI sUkSma hoya che ane jIvana pratyeno ApaNo abhigama tenA upara AdhAra rAkhe che. A sUkSma mAnasika graMthionuM sUkSma dhvaninAM prakaMpano bhedana kare che. A gAMTho UkalI jatAM jIvana pratyenuM ApaNuM valaNa badalAI jAya che. jainAcAryoe A viSaya upara UMDuM ciMtana karyuM ane evI niSpatti upara AvyA ke samyapha dRSTi, viratI (saMyama) ane apramAda jevI avasthAonuM nirmANa paNa vibhinna prakAranA uccAraNothI thatA graMthibhedathI thaI zake che. Ama, yogya rIte karelA maMtra-jApathI graMthibheda thAya ane graMthibheda thatAM jIvana pratyenuM ApaNuM valaNa badalAI jAya ane te badalAtAM ApaNuM vartana paNa badalAvA lAge. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, sUkSma uccAraNanuM vijJAna che. dhvaninA taraMgonuM ane tenI zaktionuM e vijJAna che. jo sUkSma uccAraNanI prakriyA vidhisara karavAmAM Ave to vA-saMvaranI dizAmAM eTale ke nirvikalpanI dizAmAM ApaNuM prayANa thavA lAge. 'arham' maMtrano vidhisara jApa karavAmAM Ave to dhIme dhIme tenAthI graMthibheda thato jAya. jaina AgamomAM graMthi zabdano upayoga viziSTa rIte thAya che. Ama to graMthi eTale gAMTha. manuSyanA manamAM rAga ane dveSa satata kAryazIla rahe che ane tenI gAMTha paDI jAya che je kyAreya chUTatI nathI. sAdhanAmAM A graMthine-gAMThane ukelavAnI hoya che. A gAMTha tUTe tene graMthibheda kahevAmAM Ave che. graMthibheda sAdhanAnI pUrvazarata che. ApaNe zabdanI zaktino ane dhvaninI zaktino AgaLa upara vicAra karyo hato. dhvani pedA thAya che akSaronA uccAraNathI. A uccAraNonuM yaugika dRSTie ghaNuM mUlya che. vyavahAramAM paNa A uccAraNo ghaNo mahattvano bhAga bhajave che. akSaranAM uccAraNone zAstrIya bhASAmAM traNa rIte oLakhavAmAM Ave che. druta uccAraNa, madhyama uccAraNa ane vilaMbita uccAraNa. druta uccAraNa sthULa che jyAre vilaMbita uccAraNa sUkSma che. yogazAstra anusAra ApaNA pRSTharajjumAM vaccenA bhAge suSumhA nADI rahelI che je nIce mUlAdhArathI zarU thaIne upara mastakamAM brahmadha sudhI jAya che. brahmaraMdhramAMthI eka rasa Tapake che jene amRtano srAva paNa kahe che. A srAva nIce sudhI pahoMce che. A srAva saMjIvanI zakti Ape che. srAva jeTalo adhika eTalo vadhAre lAbha. jo akSaranuM uccAraNa druta hoya - jorathI thAya to suSumsAmAM A srAvanAM phakta nava biMduo Tapake che. zabdanuM uccAraNa madhyama hoya to srAvanAM bAra biMdu Tapake che ane jo vilaMbita rahe to soLa biMdu Tapake che. ApaNe jyAre 'arham' maMtrano jApa karIe tyAre tenA dareka akSaranAM uccAraNo vidhivat karyA hoya to tenAthI bahmaraMdhramAMthI vadhu srAva thAya je rAga-dveSanI graMthino bheda karavAmAM sahAyaka thAya che. eTaluM ja nahi paNa zarIrane paNa saMjIvanI zaktinuM baLa Ape che. maunanI zakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only .. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A to vAta thaI yogamAM dhvaninI zaktinA upayoganI; paNa vyavahAramAM paNa have dhvaninI zakti upara vicAra thavA lAgyo che. A bAbata upara vijJAne ghaNuM lakSa ApyuM che ane mahattvanAM tAraNo kADhamAM che. DA~. grehAma bela nAmanA vijJAnIe dhvanine mApavAnI paddhati vikasAvI. e mApavAnA ekamane (yuniTane) DesIbala kahe che. A mApavA mATenuM je yaMtra banAvavAmAM AvyuM che tene sonomITara kahe che. A vijJAnIe enA dvArA jhADanAM-choDanAM pAMdaDAonA maramarATano avAja mApyo je dasa DesIbala Avyo. koI kAnamAM vAta karatuM hoya to te avAjanuM mApa AvyuM vIsa DesIbala, ghaDiyALanA Tika-Tika avAjanuM mApa AvyuM trIsa DesIbala. TAipano khaDakhaDATa pacIsa DesIbala nIvaDayo. jyAre jeTa vimAnano avAja doDhaso DesIbalamAM Avyo. emaNe e tAraNa kADhyuM ke pacAsa DesIbala sudhIno avAja ApaNe sahI zakIe chIe. tenAthI adhika mAtrAmAM avAja Ave to te ApaNAthI sahevAto nathI ane jema mAtrA vadhatI jAya tema ApaNane trAsa vartAya. vadhAre moTA avAjanI ApaNA zarIra ane mana upara mAThI asaro paDe che ane tenAthI magajanI zaktio ghaTe che. hRdaya u52 boja lAge che. asahya kolAhalane kAraNe ghaNIvAra gaMbhIra rogo paNa utpanna thAya che. chellAM pacAsa varSamAM ja ApaNe jagatane eTaluM kolAhalathI bharI dIdhuM che ke ApaNA svAsthya mATe te ghaNuM khataranAka banI gayuM che. A vyApaka kolAhalanI sAme vicArako ane vijJAnIoe avAja uThAvyo che. have jagatane ekAMtanI mahattA samajAvA lAgI che ane loko ekAMta zodhavA lAgyA che. pariNAme zAMta ane nIrava sthaLo tarapha pravAsIo chellAM thoDAMka varSothI vaLavA lAgyA che. kolAhalane rokavA mATe ApaNe yaMtrone zAMta karavAM paDaze eTaluM ja nahi paNa ApaNeya bolatAM zIkhavuM paDaze. ApaNA vicArakoe to yAMtrika yuganI zarUAta paNa thaI na hatI tyArathI ja ekAMtano mahimA gAyo che - maunanuM mahAtmya samajAvyuM che. maunanI sAthe ekAMta garbhita rIte raheluM che. maunanI bhASA ghaNI samartha che. mauna rahIne paNa vicAronuM 94 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpreSaNa thaI zake che, paNa te mATe mahAvaro joIe. jema jema vaikharI lupta thatI jAya che tema tema mananI zakti vadhatI jAya che ane pachI mana je prakaMpano pheMke che te khUba zaktizALI hoya che. jema ApaNe reDiyo ke TIvInA saMketo jhIlIne avAja sAMbhaLIe chIe ke dRzyo joI zakIe chIe tema ApaNe aMtaHsaMpreSaNa dvArA mokalAtA saMketo jhIlI zakIe ane samajI zakIe. jo ke te jhIlavA mATe ApaNuM mana paNa sakSama thayeluM hovuM joIe. A vAta bilakula vaijJAnika che. tethI to tene AdhAre TelIpathIno vikAsa thayo che. TelIpathI chevaTe zuM che ? TelIpathI maunanI bhASAno ja vistAra che. ahIM ekabAju koI kaMI vicAra kare che ane dUra bIje sthaLe bIjo mANasa te vicArane jhIlI le che. mauna vicArathI utpanna thayelAM taraMgo, dUra bIjA mANasa sudhI pahoMcI jAya che ane tyAM te tene jhIlI le che. ghaNIvAra to evuM banyuM che ke bolAyelI bhASAmAM gerasamajane avakAza rahyo che paNa maunanI bhASAmAM kaMI gerasamaja thaI nathI. zabdo je kahI zakatA nathI te vAta mauna ghaNI asarakAraka rIte kahI zake che. maunanI bhASAne rakhene ceSTAonI bhASA gaNI laIe. hAva-bhAvathI ke ceSTAnI vAta samajAvavI e to maunanA bhaMga barobara che. ApaNe je maunanI zaktinI vAta karIe chIe e sarvathA maunanI, jemAM ceSTAono to sadaMtara niSedha thAya che. mauna saMpreSaNamAM bolavAnI jarUra nathI rahetI. devatAo mauna dvArA potAnA vicAro manuSyalokamAM mokalI zake che. te mATe temane AlokamAM AvavAnI ke kaMI bolavAnI jarUra nathI rahetI. prazna rahe che A bhASAne grahaNa karavAno. je vyaktimAM evI grahaNazIlatA hoya che te vyakti A bhASAne-vicArane pakaDI zake che. mauna saMpreSaNa upara ATalo vicAra karyA pachI ApaNe sthULa bhASA upara paNa vicAra karIe. jemAM zabdano sahAro levo paDe che. mANasa chevaTe bole che zA mATe ? ApaNe be kAraNothI bolIe chIe. eka kAraNa che mAnasika vikalpa. mAnasika caMcaLatA eTalI tIvra thaI jAya che ke ApaNe bolyA vinA rahI zakatA nathI. mAnasika Avega vadhI jAya maunanI zakti 5 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only --- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI mANasa bolyA vinA rahI zakato nathI; pachI bhalene koI sAMbhaLanAra hoya ke na hoya. tame pote paNa anubhava karyo haze ke jyAre ApaNI aMdara koI Avega Ave che tyAre ApaNe ekalA hoIe to paNa bolIe chIe. kadAca te samaye ApaNI bhASA baDabaDATa jevI hoya che. ApaNe bolavAnuM bIjuM prabaLa kAraNa che - 'janebhyo vAk' eTale ke loko sAthe saMparka sAdhavA mATe. vANInA vyavahArathI anya loko sAthe ApaNA saMbaMdho sthApita thAya che. sAme koI vyakti che - tene ApaNe kaMI kahevuM che ke te ApaNane kaMI kahe che tenI pratikriyA rUpe paNa ApaNe bolIe chIe. koInA vartanathI uttejita thaIne paNa ApaNe bolyA vinA rahI zakatA nathI. koI prazna pUche ane ApaNe bolavuM paDe. Ama, vyavahAramAM bolyA vinA cAlatuM nathI paNa ApaNe eka kAma to avazya karI zakIe ke vANIno ApaNe anivArya prayoga karIe. vANI upara saMyama to rAkhI zakIe. chatAMya jo ApaNe maunanI sAdhanA karavI hoya to ekAMtamAM rahetAM thoDuMka zIkhavuM joIe. mauna jALavavA mATe ekAMtavAsa khUba jarUrI che. jo saMpUrNatayA ekAMtavAsa na thaI zake to bane eTaluM ekAMtanuM sevana maunanI sAdhanAmAM khUba sahAyaka che. baudha sAdhakoe A dizAmAM ghaNI pragati karI hatI. teo aciMtanamAM javA mATe ciMtananI sahAya letA hatA. te mATe guru ziSyane eka koyaDo Ape je teNe ukelavo rahe. A samasyAnA ukela mATe ziSye ciMtana karavuM paDe ane Ama ciMtanathI zarUAta thAya ane pahoMce aciMtananI bhUmikA sudhI. jhena saMpradAyamAM paNa lagabhaga evI rIta pracalita che. emAM paNa guru ziSyane eka zabda Ape ke samasyA Ape ane tenuM samAdhAna zodhI kADhavA tene jaNAve. jhena saMpradAyamAM eka vikhyAta sAdhaka thaI gayA. emanuM nAma hatuM mokurAi. teo kenina maMdiranA adhiSThAtA hatA. nAma hatuM mokurAi paNa temaNe umanAma rAkhyuM hatuM, "mauna garjana". A vAta paNa khUba sUcaka hatI. bAra varSanI uMmarano temane eka ziSya hato- Toyo. ziSya nAno hato paNa jijJAsu hato. eka divasa teNe gurune kahyuM, mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gurujI, tame badhAne dhyAna zIkhavo cho, bhaNAvo cho, upadeza Apo cho to mane paNa e badhuM zIkhavADo." mokurAie thoDoka samaya to tenI vAta dhyAna upara lIdhI nahi, paNa pachI tenI tAlIvelI jotAM temaNe ziSyane kahyuM "jA, eka hAthanI tALIno zabda sAMbhaLI lAva, pachI tane A badhuM samajAvIza." ziSya eka hAthanI tALInA avAjanI zodhamAM nIkaLI paDyo paNa pachI vicAravA lAgyo - eka hAthe tALI kevI rIte paDe? avAja pedA thavA mATe kaMI zabda joIe - kaMI saMgharSa thavo joIe. vinA saMgharSa, vinA zabda eka hAthathI tAlI paDe kevI rIte ane teno avAja saMbhaLAya kevI rIte ? vicAramAM te garakAva thaI gayo pachI tene lAgyuM ke AmAM hAtha mahattvano nathI kAraNa ke eka hAthathI kaMI thaI zake nahi. prazna che saMgharSa vinA pedA thatA avAjane pakaDavAno - zabda vinA pedA thatA avAjane grahaNa karavAno. ema ciMtanamAM garakAva thaIne jaMgalamAM eka jhADa nIce beTho hato tyAM tene jhADamAMthI kaMI avAja nIkaLato hoya tema lAgyuM. te sIdho doDyo guru pAse. tenI aMdara AnaMda samAto na hato. guru pAse AvIne bolyo, "gurujI, meM eka hAthanI tALI sAMbhaLI, eka hAthano zabda sAMbhaLyo." gurue pUchyuM, "batAva, kevI rIte ? kyAM tane Avo zabda sAMbhaLavA maLyo ?" ziSya kahe - "jhADamAMthI avAja Avato hato. pUba dhImo hato, paNa koInI sahAya vinA avAja nIkaLato hato." gurue kahyuM, "jA bhAga. pAcho jA. pharIthI zodha. jhADamAMthI zabda, nIkaLavAnI vAta khoTI che." ziSya pharIthI jaMgalamAM pharavA lAgyo. Thera Thera kAna mAMDIne Ubho rahe ane vicAra kare. eka jharaNA pAse pANI pIvA Ubho rahyo hato tyAM tene vahetA jharaNAno avAja saMbhAyo. ziSya vaLI khuza thato guru pAse AvI bolyo - monanI zakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gurujI, mane eka hAthano avAja sAMbhaLAyo. eka hAthano zabda sAMbhaLyo. jharaNuM nIkaLatuM hatuM tyAM meM A zabda sAMbhaLyo. avAja jharaNAno potAno hato. bIjA koInI tyAM hAjarI hatI nahi. jharaNuM pote ekaluM phlakala karatuM hatuM." gurue pharIthI ene dhutkArI kADhayo, "jA, pAcho jA. haju samasyAnuM samAdhAna tArAthI dUra che. pharIthI zodha kara. ciMtana kara ane eka hAthano avAja - zabda sAMbhaLI lAva." ziSya bicAro vaLI pAcho jaMgalamAM bhaTakavA lAgyo ane "eka hAthano zabda sAMbhaLavA mathe'. Avo zabda kayAMya saMbhaLAya nahi tethI vicAra karyA ja kare. vicAramAM ne vicAramAM eka divasa te eTalo UMDe UtarI gayo ke jyAM te potAnA dehanuM astitva paNa vIsarI gayo. pachI te avAjanI pAra - zabdanI pAra nIkaLI gayo. e zabdAtIta avasthAmAM tene je AnaMda maLyo tenAthI tene samasyAnuM samAdhAna maLI gayuM. dhyAnamAMthI bahAra Avyo ke turata ja guru pAse gayo ane kahyuM - "Aje meM eka hAthano avAja sAMbhaLyo - teno zabda sAMbhaLyo." gurue pUchyuM " kevI rIte zabda sAMbhaLyo ? zuM sAMbhaLyuM kahI batAva." ziSya kahyuM- "ciMtana karatAM karatAM huM eTalA UMDANamAM UtarI gayo ke mane mArA dehanI paNa vismRti thaI gaI ane pachI mane je anubhava thayo te zabdAtIta hato." gurue saMtoSathI kahyuM - " cAlo tyAre kAma thaI gayuM." A prasaMga ghaNo mArmika che - emAM vAta che zabda dvArA zabdAtIta avasthAmAM pahoMcavAnI; vicAra dvArA nirvicAra avasthAmAM pahoMcavAnI. A sAdhanA che vikalpanI pele pAra pahoMcI javAnI paNa te mATe zarUAta saMkalpathI thAya che. mULa sAdhya che caitanyanI pratItinuM - AtmAnA jAgaraNanuM ane te mATeno A eka mArga che. mArga aTapaTo lAge che. kAraNa ke upara uparathI jotAM temAM paraspara virodhI vAta lAge che paNa je kharekhara virodhI nathI. sAdhanAno A mArga sIdhAM caDhANavALo che kAraNa ke temAM zabdane sahAre maunamAM javAnuM che. A sAdhanA che sarvathA vApha-saMvaranI. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dasa) hari hari Ipha hI mananuM svarUpa | hi ke hari rUpa sAdhanAmAM manano vilaya bahu mahattvano che. manano vilaya karatAM pahelAM manane samajavuM bahu Avazyaka che. mana zuM che - te kevI rIte kArya kare che te samajyA vagara manano vilaya karavAnI vAta ghaNI muzkela banI jAya che. ApaNe sajIva chIe tenI pratIti karAvanAra traNa vastuo mukhya che. eka che ApaNuM zarIra, bIjI che ApaNI vANI ane trIjuM che ApaNuM mana. Ama joIe to A traNeya vastuo acetana che. A traNeya vastuo potAnI meLe kAryAnvita thatI nathI. temane kAryamAM preranAra che ApaNI cetanA. cetanAno je pravAha ApaNA sUkSma zarIra eTale ke karmazarIra dvArA vahI Ave che te A traNeyane prabhAvita kare che. ApaNI cetanA Ama to sUrya jevI akhaMDa che paNa te pragaTa thAya che A traNa mAdhyama dvArA. ApaNI cetanA kayAreya pUrNa rIte prakAzatI nathI kAraNa ke te ApaNA karmazarIrathI AvRta che - DhaMkAyelI che. A AvRta cetanAnA pragaTIkaraNanuM dhULa mAdhyama che ApaNuM zarIra. ApaNI indriyo. AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA ApaNI cetanAne pragaTa thavAnAM mAdhyamo che. cetanAnAM je kiraNo ApaNane dekhAya che ke jenI asara ApaNane vartAya che te indriyo dvArA. tethI ApaNe tene indriya staranI cetanAne mananuM svarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstavikatAmAM tene oLakhIna che tene nAme oLakhIe. vAstavikatAmAM A cetanAnuM stara nathI paNa ApaNe upacArathI - vyavahArathI e pramANe tene oLakhIe chIe. AvRta cetanAne pragaTa thavAnuM prabaLa mAdhyama che mana - jene ApaNe mananA staranI cetanA tarIke oLakhIe. Ama to mana acetana che, paNa cetanAno je anubhava ApaNane mananA stare thAya che tenI prakriyA ApaNA mastakamAM thAya che. Ama joIe to indriya cetanAnA pravartanamAM paNa mastakanuM mAdhyama to agatyano bhAga bhajave che. indriya cetanAnA pragaTIkaraNa mATe vividha kendro che. indriyonA mAdhyamathI pragaTa thatI cetanA prAthamika staranI cetanA che. te phakta vartamAna kSaNane pakaDI zake che. bahArathI tenA upara prabhAva paDe ke aMdarathI, paNa tenuM kArya phakta vartamAna pUratuM sImita che. mananA stara upara je cetanA pragaTa thAya che te traNeya kALanI kSamatA dharAve che. te vartamAnane jANe che, atItanI smRti rAkhe che ane bhaviSyanI kalpanA paNa karI zake che. indriya-jJAnanI je kriyA ke pratikriyA thAya che te mananI cetanA jhIle che. Indriyo dvArA prApta thayela mAhitInuM vizleSaNa mana kare che ane jarUra pramANe pratikriyAnA Adezo paNa mana Ape che. indriyo je grahaNa karIne AgaLa pahoMcADe che teno saMgraha mastakamAM thAya che. yoganI bhASAmAM tene saMskAra kahe che ane manovijJAna tene akSaya saMcayakoSa kahe che. tyAM bhUtakALanI badhI smRtiono saMcaya thAya che ane kaMIpaNa nimitta maLatAM-uttejanA thatAM pratikriyA rUpe te upara AvI jAya che. manocetanA potAnA saMgrahamAM paDelA prasaMgo ane mAhitIne AdhAre bhAvinI kalpanA kare che ane jarUrI Ayojana paNa karI le che. Ama, vartamAnane jhIlavAnI, tene saMgrahI levAnI ane bhAvinA AyojananI badhI kSamatA manocetanAno viSaya che ane tenuM mAdhyama che mastaka. Ama joIe to ApaNe e niSkarSa upara AvIe chIe ke ApaNI AvRta cetanAno je kaMI prakAza bahAra Ave che tenAM be mukhya mAdhyamo che - eka indriyo ane bIjuM mana; paNa A banne ApaNA zarIra sAthe saMlagna che. tethI ema kahI zakAya ke zarIranuM - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyama khUba mahattvanuM che ane tenA vinA ApaNI cetanA pragaTa thaI zaktI nathI. ApaNI zakti, ApaNuM jJAna ane ApaNo AnaMda je kaMI che te badhAne pragaTa thavAnuM mAdhyama che zarIra. Ama joIe to mananuM kArya yAMtrika che. tenuM potAnuM kaMI nathI. bahArathI je kaMI prabhAva paDe che tene te indriyo dvArA jhIle che ane pratikriyA paNa kare che. aMdarathI karmazarIramAMthI je pravAha Ave che tene paNa jhIle che ane tene AdhIna thaIne zarIrane-Indriyone kAryAnvita kare che. eka rIte joIe to tenuM kArya eka TeparekorDara jevuM che. te mAhitI saMgrahI le che ane pharIthI tene bahAra paNa kADhI zake che. bIjI rIte kahIe to te kayUTara jevuM che. emAM je vigato bharavAmAM AvI hoya te pramANe te kArya kare. bhAvinuM Ayojana ke kalpanA paNa te A ja sImAmAM rahI karI zake che. teno je kaMI prakAza che te teno potAno nathI. tene pAchaLathI maLatA cetanAnA pravAha vinA te svataMtra rIte kaMI karI zakatuM nathI. cetanAno pravAha eka kSaNa mATe paNa aTakI jAya eTale mananuM badhuM kAma Thapa thaI jAya. Ama, mana pote acetana che. paNa tenI kSamatA vadhAre che. ane te traNeya kALane sAMkaLe che tethI te cetana jevuM bhAse che. tethI kaMI te cetanano paryAya na banI zake. adhikArI game eTalo moTo hoya, tene vizALa sattAo maLI hoya to paNa te chevaTe adhikArI che - te mAlika nathI. mananA kArya viSe ATaluM ciMtana karyA pachI svAbhAvika rIte prazna thayA vinA na rahe ke A mana rahe che kayAM? tenuM sthAna kyAM che? prathama daSTie ema lAge ke mananuM sthAna mastakamAM hoI zake, kAraNa ke mana jyAMthI pragaTa thAya che tenAM mukhya kendro che bRhad mastaka, laghu mastaka ane pRSTharajuno amuka bhAga. ApaNane je jJAna thAya che, je saMvedana thAya che te jJAnataMtuo dvArA mastakane pahoMce che. tethI ema mAnavuM paDe ke mananuM mukhya kendra mastaka che. bIjI rIte vicArIe to mananI prakriyA jJAnataMtuo dvArA AkhA zarIramAM vistare che tethI ema paNa kahI zakAya ke manano vyApa AkhA zarIramAM che. banne vAto sApekSa che. ApaNe kaI mananuM svarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte vAtane pakaDIe chIe tenA upara teno AdhAra che. paNa ApaNe e vAta vicAravI rahI ke mananuM astitva svataMtra nathI. manane kAryAnvita karanAra pravAha sUkSma zarIra eTale ke karmazarIramAMthI Ave che. karmazarIramAM je saMskAro - je vAsanAo paDelI hoya che te mananA mAdhyama dvArA pragaTa thAya che. jema ApaNA sthULa zarIramAM vRttionAM kendro che tema sUkSma zarIramAM saMskAranA kendro che jyAM saMskArano saMcaya thayelo hoya che. Ama joIe to ApaNA manamAM paNa vividha staro che. uparanuM mana jene ApaNe dhULa mana kahI zakIe paNa tenI zakti to ghaNI alpa che. mananAM aMtaHstarothI ApaNe ghaNA ajANa chIe jene avacetana mana kahe che. avacetana mana sUkSma che ane ghaNuM zaktizALI che chatAMya tenI kSamatAne paNa sImA che. teno kAryapradeza amuka hada sudhI ja pravarte che. jyAre A avacetana mananI ya pAra saMskAranuM-zaktinuM moTuM kendra che je sUkSma zarIramAM raheluM che. avacetana mana to A bhavanA saMskArone grahaNa karI zake che ane saMcita karI le che jyAre karmazarIra to keTalAya janmonA saMskArone dhAraNa kare che.manane caMcaLa karanAra pravAha karmazarIramAMthI Ave che. Ama to jIvananA ApaNA vyavahArono mukhya AdhAra sthaLa mana che, paNa jyAre sAdhanAno prazna Ave che tyAre ApaNe sthaLa mana upara aTakI na zakIe. sAdhanAnA mArga upara pragati karavA mATe ApaNe zarUAta to sthULathI ja karavI paDaze paNa ApaNI gati dhULathI sUkSma prati raheze. sthULanA stara upara ApaNe sUkSmano asvIkAra na karI zakIe. sUkSma upara pahoMcatAM to sthULa viSenA ApaNA pyAlo ApoApa spaSTa thaI jAya che. mananI jyAre vAta karIe tyAre ApaNA manamAM buddhino prazna UThavAno kAraNa ke buddhi mananI khUba najIka che ane tenI sAthe gADha rIte saMkaLAyelI che. jo ApaNe mananI prakriyAne ThIka rIte samajyA hoIzuM to buddhino prazna eTalo mUMjhavanAro nahi rahe. mananuM kArya indriyo dvArA je prApta thAya che tene grahaNa karavAnuM che ane aMdarathI je Avega Ave che tene indriyo sudhI pahoMcADavAnuM che. mana vartamAna anubhavone ke mAhitIne - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja te karI zake che. - jyAre tamAranuM che. mana grahaNa karIne teno saMcaya paNa karI le che. vartamAnanI smRti sAcavI zake che. yogya nimitta maLatAM tenI pratikriyA rUpe indriyone uttejita kare chekAryamAM joDe che. vartamAna jJAna ke anubhavone AdhAre bhAvinI kalpanA paNa kare che. chatAMya A badhuM amuka maryAdAmAM ja te karI zake che. buddhinuM kAma manathI uparanA staranuM che. mana indriyonI sahAyathI potAnuM kArya kare che. jyAre buddhi mananI sahAyathI potAnuM kArya kare che. buddhi janmanI sAthe utpanna thAya che tyAra pachI teno vikAsa thato nathI. tene bhaNatara sAthe jhAjhI levA devA nathI. vidyAno vikAsa thaI zake paNa tene buddhino vikAsa na gaNI zakAya. abhaNa mANasa paNa buddhizALI hoya ane bhaNelo buddhinI UNapavALoya hoya. jJAna-mAhitI bahArathI Ave che. paNa buddhi bahArathI nathI AvatI. UlaTAnuM ema bane ke buddhi navA jJAnane utpanna karI zake - navuM saMzodhana karI zake. mana moTAbhAge indriyo dvArA prApta thatI mAhitI-anubhavo vagerenuM saMkalana kare ke vizleSaNa kare che paNa nirNaya karavAnuM ke viveka karavAnuM kArya buddhi kare che. indriya staranI cetanAthI adhika sAmarthya mAnasa staranI cetanAnuM che paNa buddhinA staranI cetanA mAnasa staranI cetanA karatAM vadhAre samartha che. buddhinA staranI cetanAnuM sthAna indriya staranI cetanA ke mananA staranI cetanAnI upara che paNa atIndriya cetanAnI nIcenuM che. mana-buddhi-citta e badhAMya cetanAnAM vividha staro che paNa vyavahAranI bhASAmAM A badhA zabdo ghaNIvAra ekabIjAne sthAne vaparAtA jovA maLe che. UMDANapUrvaka vicArIe to citta to buddhinA paryAya jevuM ja lAge che. ApaNe vyavahAra ne nizcayanI bhASAno bheda ciMtanamAM samajI levo rahe che. vyavahAramAM sAmAnya rIte ema kahevAya che ke mana ja baMdhana ane mokSanuM kAraNa che eTale ke mana ja bAMdhe che ane mana mukta karAve che. vyavahAranI bhUmikA upara A kathana sAme ApaNe kaMI kahevAnuM nathI paNa jyAre ApaNe nizcayanI dRSTithI vicAra karIe tyAre A kathana yogya nathI lAgatuM. mana e koI sthAyI tattva nathI. e to kSaNe kSaNe utpanna thAya che ane naSTa thAya che paNa pravAha svarUpe te cAlu ja rahe che. baMdhana mananuM svarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mokSano hetu mana thaI zake nahi. jenI ati ja kSaNika che te A javAbadArI vahana na karI zake. baMghana ane mokSano hetu kaSAyo che - rAga-dveSa che jeno pravAha cheka aMdarathI AvIne manane uttejita kare che. je saMskAro-vAsanAo aMdara paDI che te UbharAyA kare te baMdhana che ane jo te saMskAro-rAga-dveSa kSINa thayA kare to te mukti tarapha laI jAya che. Ama, mULa kAraNa kaSAyo che paNa te parokSa rahe che jyAre mana pratyakSa rahe che tethI upacArathI manane baMdhana ane mokSanuM kAraNa kahevAmAM Ave che. mananuM satata sarjana ane visarjana thAya che tethI tenuM astitva kAyama ApaNane vartAya che paNa vAstavikatAmAM te pravAhathI vizeSa nathI. jema jhaDapathI pharatA paMkhAnAM pAMkhiyAM eka lAge, philmamAM levAtI tasvIro uparAuparI levAya che tethI philmamAM ApaNane gati lAge che ane badhuM eka ja hovAno bhAsa thAya che tema mananuM paNa che. tenA sarjana ane visarjanamAM eka prakAranuM sAtatya che jethI tenuM svataMtra astitva lAge che paNa vAstaviktAmAM tema nathI. jo tenA sarjana-visarjana karatA pravAhane ApaNe kayAMka rokI daIe to mana zAMta thaIne pachI dhIme dhIme samApta paNa thaI zake che. sAdhanAno mArga mananA A svarUpane AdhAre to nakkI thAya che. jo mananI zAMti hAMsala karavI hoya to mananA sarjana-visarjananA A pravAhane ApaNe rokavo paDaze. A pravAha jeTalo vegavaMto haze eTaluM mana vadhAre caMcaLa thaze ane azAMti lAgaze. A pravAhane baMdha na karI zakIe to paNa jo tene ApaNe kSINa karI zakIzuM, tenA vegane ocho karIzuM to paNa mananI caMcaLatA ghaTI jaze ane mana zAMta thatuM jaze. zAMti mATe jhaMkhatA loko ekavAra mananA svarUpane barobara samajI le to zAMti meLavavAnuM kArya temane mATe eTaluM duSkara nahi rahe. zAMti bahArathI kadI maLatI nathI; zAMtinI niSpatti karavI paDe che. - - 4 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyA) manano vilaya ziSTa che sAdhanAnA kSetramAM mananA vilayanI bahu vAta thAya che. cetanAnI, kevaLa cetanAnI anubhUti karavA mATe mananA vilaya upara bahu ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. ghaNI jagAe to mananA vilayane sAdhya mAnI levAmAM AvyuM che kAraNa ke manano vilaya thatAM cetanAnI anubhUti thavA lAge che. paNa manano vilaya zakaya che kharo ? ane zakaya hoya to te kevI rIte - te prazna khUba mahattvano banI jAya che. ' AgaLa upara ApaNe mananA svarUpa upara vicAra karyo ane jo tene AdhAra svarUpa gaNIe to mananA vilayanI vAta aTapaTI lAge che. Ama joIe to mananuM svataMtra astitva ja nathI tyAM tenA vilayanI vAta kevI rIte TakI zake? jaino ane bauddhonI sAdhanA aMge je dhAraNAo che tenI sAthe to A vAtano dekhItI rIte meLa raheto nathI kAraNa ke temanA pramANe to mananI koI pratiSThA nathI. Ama joIe to A vAta AkAzakusumavat lAge che. chatAMya A vAta khUba mahattvanI che. ghaNAe to manane ja baMdhana ane mokSanuM kAraNa mAnyuM che tyAM mananA astitvano niSedha thAya te vAta kema nabhI zake ? ApaNA jIvanamAM evI ghaNI samasyAo che je bhASAne kAraNe manano vilaya. 75 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UbhI thAya che. vyavahAramAM je bhASAno upayoga thAya che te amuka dhAraNAone AdhAre thAya che. vyavahAramAM badhI vAtano yaza ke apayaza sauthI vadhAre najIka rahelA nimittane ApavAmAM Ave che, jyAre nizcayanI bhASA judI hoya che. nizcaya mULa vAtane pakaDe che tethI te tenI pAchaLa rahelAM badhAM paribaLono khyAla rAkhe che ane ene AdhAre tenAM tAraNo kADhe che. tethI mULa vAta samajavI hoya to ApaNe bhASAnA starathI nIce rahelA stara upara javuM paDe ane vicAra karavo paDe, ujjainI nagarI pAse purANA kALamAM naTonI moTI vasatI hatI ane teo jAtajAtanA khelo karIne rAjyAzraya meLavIne rahyA hatA. eka vAra rAjAne koIe eka vRddha hAthI bheTamAM Apyo. rAjAe naTonA agraNI rohakane bolAvIne A hAthI suparada karyo ane kahyuM - A hAthI mATe je-je sAmagrI joIe te rAjya taraphathI ApavAmAM Avaze. A hAthI khUba zukanavaMto che, tenuM sarasa rIte pAlanapoSaNa karajo. roja huM tenI khabara puchAvato rahIza. tame loko enuM jIvathIya vadhAre jatana karajo paNa eka vAta yAda rAkhajo ke hAthInuM koI aniSTa mAre sAMbhaLavAno samaya na Ave. je divase mane khabara maLI ke hAthI mRtyu pAmyo che te divase e kahenArano paNa huM dehAMtadaMDa karIza. rohaka samajI gayo ke vAta viparIta che paNa rAjAne nA paDAya tema nathI ane game tyAre hAthInuM aniSTa to thavAnuM ja che, paNa dalIlane koI avakAza hato nahi. rAjAnA bhaMDAramAMthI hAthInA bharaNapoSaNa mATe ghaNI badhI sAmagrI naTone maLatI rahI. vakhatovakhata rAjA hAthInI khabara aMtara pUche ane tenA yogakSemanA samAcAra jANI AnaMde paNa lAMbo samaya A nabhI zake tema na hatuM. hAthI Ameya vRddha hato, game eTalI sArI mAvajata thaI to paNa eka divasa te mRtyu pAmyo. have A vAta rAjAne kahevA koNa jAya ? jenA mukhe rAjA hAthInA mRtyunA sAmAcAra sAMbhaLe tene dehAMtadaMDa maLe tema hatuM. naTo bhegA maLyA ane samasyAnuM samAdhAna zodhavA lAgyA. chevaTe eka vayovRddha naTe A javAbadArI potAne mAthe lIdhI. mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te rAjadarabAramAM gayo. rAjAne kuranI bajAvIne Ubho rahyo. rAjAe pUchayuM, "bolo hAthInA zuM samAcAra che ?" vRddha naTa kahe - "rAjA sAheba, hAthI khUba svastha che. have to eTalo badho svastha thaI gayo che ke te kaMI khAto-pIto nathI. avAja karato nathI. are, hAlato cAlato paNa nathI. hAthI pUrNa rIte svastha che. have rAjabhaMDAramAMthI tenA mATe kaMI Apa mokalazo nahi. have tene tenI jarUra nathI." rAjA paLamAM vAta samajI gayo ane bolyo, " to ema kahone ke hAthI mRtyu pAmyo che." vRddha naTa bolyo, "rAjAsAheba, e huM nathI kaheto. Apa kaho cho ke hAthI mRtyu pAmyo che. Apa kaho cho to tema haze. huM ApanI vAtano inkAra kevI rIte karI zakuM ?" Ama, hAthInA mRtyunI vAta naToe na karI paNa rAjAe ja karI. have zikSA kone thAya ? A vAta ghaNI mArmika che. hAthI mRtyu pAmyo hato paNa naToe e vAta kahevA mATe je bhASA vAparI temAM mRtyuno ullekha na thayo. tethI paristhitimAM kaMI phera na paDyo. mRtyu to mRtyu ja rahyuM paNa naTo bacI gayA. Ama, mananA vilayanI vAtamAM moTe bhAge bhASAno bheda che. tethI ghaNI gerasamaja pravarte che. jo ApaNe tenI mULa vAta samajIe to samasyA eTalI vikaTa na lAge. koI ema kahe ke mane kaMI vicAra Avato nathI. huM koI kalpanA karato nathI. huM koI ciMtana karato nathI. mane koI vAta sparzatI nathI to vAstavikatAmAM tenA mananuM astitva rahyuM nahi. paNa teNe ema na kahyuM ke manano vilaya thaI gayo. vAstavikatAmAM saccAI e ja che ke enAmAM have mana pravartamAna thatuM nathI. jyAre mana utpanna na thAya tyAre tene manano vilaya kahevAmAM kaMI vAMdho na Ave. Ama joIe to karoLiyAnI jema mANasa pote ja manane utpanna kare che - tenuM jALuM gUMthe che ane pachI temAM phasAya che. mananA jALAmAM tene mUMjhavaNa thAya che - manano vilaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pote ja racelI sRSTithI te vAja AvI jAya che tyAre te vaLI temAMthI mukta thavA jhaMkhe che. Ama, manane utpanna karanAra ApaNe ja chIe ane emAMthI mukti jhaMkhanAra paNa ApaNe ja chIe. tethI upacArathI ema kahevAmAM Ave ke mana ja bAMdhe che ane mana ja choDAve che - to ethI mULa paristhitimAM kaMI phera paDato nathI. mULa vAta to tAtparyanI che je enuM e ja rahe che. ApaNI cetanAnA stara upara be sthitinuM nirmANa thAya che. eka che mananA hovAnI-thavAnI sthiti ane bIjI che mananA na hovAnI. mane utpanna thAya che ApaNA prANanI dhArAthI, paNa mana kevaLa mana ja rahI zakatuM nathI. prANa na hoya to mananI utpatti thaI zakatI nathI. paNa mana nabhe che vRttio upara-vRttio manane kAryAnvita kare che. manane utpanna karanAra prANanI dhArA zuddha nathI hotI. tenI sAthe bIjA saMskAro- vRttio rahelI che. evuM mana utpanna thayuM ke vRttio tenA upara savAra thaI jAya che ane pachI te manane cAreya bAju doDAve che. manane potAno koI Avega nathI paNa vRttiomAM Avega hoya che je manane nacAve che. vRttionA AvegathI mananI sajjanatA ke duSTatA pragaTa thAya che. mananuM nirmANa thavuM eTaluM khataranAka nathI jeTaluM vRttionuM hovuM. bIjI rIte joIe to mana ane vRttiono abheda che. prANa vinA mana utpanna na thaI zake ane vRttio vinA mana TakI zake nahi. jo manane utpanna karanAra vyavasthA kyAMka khoTakAI jAya to pachI mananuM nirmANa thaI zake nahi; paNa jIvate jIvata A paristhiti azakaya che. tethI mananuM astitva ja samagratayA maTI jAya ema mAnavuM ThIka nathI. ApaNe jyAre mananA vilayanI vAta karIe chIe tyAre mahadaMze mananA astitvanI e vAta nathI hotI; paNa mana upara savAra thatI vRttionA astitvanI vAta hoya che. mananuM astitva miTAvI devuM e lagabhaga azakaya che. kevaLIne paNa dravyamAna rahe che. kevaLIne bhAvamana nathI hotuM. sAdhanAmArgamAM A vAta sUkSma che ane te samajavA jevI che. je manathI ApaNe parezAna thaI jaIe chIe e vAta che tenI sAthe bhaLI gayelI vRttionI. ApaNI mahAvIranI sAdhanAno marma , vigatavA mI A parisi to pachI e ja manane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanAnAM be stara che. eka che jJAnanuM stara jene zAnacetanA kahI zakAya. bIjuM stara che vedananuM jenA upara ApaNane sukha ane duHkhanI lAgaNI thayA kare che. vedana karanArI cetanAne pravAhapAtI cetanA kahe che - jenI sAthe ApaNe niraMtara vahyA karIe chIe. ApaNA kaSAyo-krodha, mAna, mAyA, lobha ane te dvArA nirmita thatI ApaNI apekSAo-AzAo, nirAzAo, kriyA-pratikriyAo A badhA ApaNI pravAhapAtI cetanAnA hetuo che. mULa kaSAyone manovijJAnanI bhASAmAM maulika vRttio kahe che jyAre jaina paribhASAmAM ene saMjJAo kahe che. A bAbata jainAcAryoe khUba UMDANapUrvaka citana karyuM che ane saraLatA khAtara temaNe saMjJAonuM dasa bhAgamAM vibhAgIkaraNa karyuM jethI tenA upara vyaktigata vicAra thaI zake. A saMjJAone - krodha-saMjJA, mAna-saMjJA, lobha-saMjJA, AhAra-saMjJA, bhaya-saMjJA, maithuna-saMjJA, parigraha-saMjJA, ogha-saMjJA ane loka-saMjJA, prANImAtramAM A dasa maulika manovRttio-saMjJAo rahelI che ane tenuM nirasana karavuM ke tenuM zamana karavuM e sAdhanAnuM kArya che. ApaNe sArI rIte jANIe chIe ke ghaNA badhA loko A vRttionA stara upara jIve che ane tene lIdhe temanA upara bahAranI ghaTanAono ghaNo prabhAva paDe che. A prabhAvane AdhIna thaIne ApaNe pratikriyA karIe chIe. jarA zAMtithI vicAra karIzuM to avazya lAgaze ke ApaNuM moTA bhAganuM jIvana pratikriyA upara ja nirbhara rahe che. ApaNe vidhAyaka kriyA ghaNI ochI karIe chIe ane tethI ApaNe vedananA stare ja jIvyA karIe chIe. vRttionA stara uparanuM jIvana eTale vedananuM jIvana. pachI bhalene te anukULa vedana hoya, ke pratikULa vedana hoya ApaNA jIvanamAM je caDAva-utarAva Ave che, je samasyAo pedA thAya che te badhI ApaNA manamAM vRttionA mAdhyamathI ja saMkrAMta thAya che. manano potAno to koI doSa nathI. je doSa che te vRttiono ane emAMya malina vRttiono. mananA nirmANamAM doSa nathI paNa vRttione AdhIna thavAmAM doSa che. A vRttione lIdhe mana vagovAya che. manano vilaya 9 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe eka vAta barobara samajI laIe ke prANa manane utpanna kare che ane vRttio tene caMcaLa kare che. ApaNe manojaya karavAnI vAta karIe chIe, manane zAMta karavAnI vAta karIe chIe, manano vilaya karavAnI vAta karIe chIe - kAraNa ke ApaNe manathI chUTavuM che - mana ApaNane parezAna karI nAMkhe che. paNa manano vilaya eTale mananuM astitva ja na rahe evo artha jo ApaNe karIe to ApaNe kayAMka moTI bhUla karI rahyA chIe. manane miTAvI devAnI vAta azakya che paNa ApaNe mananI caMcaLatAne miTAvI zakIe, tenA doSone miTAvI zakIe. A mATe ApaNe manane pakaDavAnI jarUra nathI; jarUra che mana upara savAra thatI vRttione pakaDavAnI. mananI vRttionuM zodhana jema jema thatuM jAya che tema tema mananI caMcaLatA ghaTavA mAMDe che. vAstavikatAmAM ApaNe manano vilaya karavAno nathI, paNa manane sakriya karanAra vRttiono vilaya karavAno che. A vRttionuM zodhana, A vRttionuM nirasana sAdhanAno mArga che tethI jaina munioe kaSAyone samApta karavAnI vAtanuM bahu mahattva AMkyuM che ane te eTale sudhI ke kaSAyamuktine ja mukti gaNI che. vRttio kSINa thatAM mana kSINa thaI jaze. vRttio zAMta thatAM mana zAMta thaI jaze. mULa prazna mananI anutpattino nathI, mULa vAta che vRttionA nirasananI. A kArya jJAnanA stara upara jIvavAthI sahaja sadhAya che. jJAnI jANe che badhuM, jue che badhuM, paNa te tenuM vedana karato nathI; jyAre ajJAnI ke alpajJAnI jANe che ochuM paNa vedana ghaNuM kare che. duniyAmAM jJAnI puruSa kaMI AMkho baMdha karIne cAlI zakato nathI. te badhuM jANe che ane joIne cAle che paNa te tenAthI prabhAvita thato nathI kAraNa ke te vedananA stara upara nathI Avato. Ama, mULa vAta che jJAnacetanA jagAvavAnI ane vedananI cetanAne suvADavAnI. mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra) vyaktitvanuM nirmANa hira sAdhanA eTale AtmA-paramAtmAnI vAta ane emAM zarIrane ke samAjane kaMI sthAna nahi - evo eka bhrama ghaNAnA manamAM hoya che. A bhrama Ubho thavA mATe ApaNA samAjanuM amuka rItanuM ghaDatara ane sUtronuM ekAMgI arthaghaTana ghaNe aMze javAbadAra che. sAdhanA mATe zarIra khUba Avazyaka che eTaluM ja nahi paNa tenuM khUba mahattva che e vAta visarAvI na joIe. AtmAno vAsa chevaTe zarIramAM ja che ane zarIranA pratyeka dhabakAra sAthe ApaNane AtmAnI anubhUti thAya che. zarIra dvArA ApaNe AtmA sudhI pahoMcavAnuM che e vAta jo barobara samajAI jAya to pachI ApaNe zarIranI avagaNanA nahi karIe. eno artha e nathI ke ApaNe zarIranI ALa-paMpALa karyA karavI. ApaNe zarIra pAsethI kAma levAnuM che mATe tene yathAyogya rIte sAcavIne kAma kADhI levAnuM che. jevI zarIranI vAta che evI ja samAjanI vAta che. ApaNe samAjanI pedAza chIe ane samAja vacce jIvIe chIe. manovijJAnanI daSTithI vicAra karIe to samAja vinA bilakula ekalA ApaNe svastha rIte jIvI zakIe nahi. zarIranA dharmo-Avego vagere mATe ApaNe samAja upara nirbhara chIe eTalA ja ApaNe mAnasika AvegonI tRpti mATe paNa samAja upara nirbhara chIe. samAja vinA vyakti jIvI zakato vyaktitvanuM nirmANa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, teno vikAsa thaI zakato nathI. samAjanuM mUlya ApaNe saheja paNa ochuM AMkIe to ApaNAM ghaNAM badhAM samIkaraNo khoTAM Thare. sAdhanAmArgamAM samAjanuM paNa viziSTa pradAna che tethI tenA upara paNa vicAra karavo joIe. sAdhanAmArgamAM manuSyanI maulika vRttiono ApaNe abhyAsa karI temAM parivartana karavuM rahe che. paNa manuSyanuM jIvana ekalI maulika vRttiothI ja nathI dorAtuM. maulika vRttionuM jeTaluM mahattva che eTaluM ja ke balka enAthI vadhAre mahattva ApaNI ajita Tevo ke svabhAvanuM che. maulika vRttio ApaNo mULa svabhAva che to arjita Tevo ApaNo AgaMtuka svabhAva che. AgaMtuka che mATe tenuM mahattva saheja paNa ochuM nathI. jo ApaNe A AgaMtuka svabhAvanI avagaNanA karIe to paNa sAdhanAmArgamAM ApaNI pragati na thaI zake; mATe ApaNe tenA upara paNa vicAra karavo rahyo. jo ApaNe tene barobara oLakhI laIzuM to tenI sAthe yathAyogya rIte kAma paNa pADI zakIzuM. manuSya eTale mAMsa-mATInuM pUtaLuM nahi. mANasa hAle che, cAle che, bole che eTalo ja phera tenI ane pUtaLA vacce nathI. pUtaLuM jaDa che ane manuSya cetana che e pAyAno bheda che paNa bannene judA pADanAra mahattvanuM paribaLa che manuSyanuM vyaktitva. vyaktitva vinA mANasa kaMI nathI. vyaktitvano vikAsa jIvananA dareka kSetramAM mahattvano rahe che. sAdhanAmArgamAM paNa tenA upara lakSa ApavAmAM Ave che. vyaktitvanA vikAsamAM kayAM paribaLo kAma kare che te vAta ApaNe samajI laIe to ApaNI pragatino mArga mokaLo thaI jaze. keTalIka manovRttio prANImAtramAM maulika che, je bahArathI nathI AvatI. bhUkha prANInI maulika vRtti che. e ja rIte saMgharSa-laDAI e paNa tenI maulika vRtti che. kAmavAsanA e paNa sahaja manovRtti che. te aMdarathI ja skUre che. manovijJAna anusAra je arjita Adato che tene saraLatA khAtara ApaNe traNa vibhAgamAM vaheMcI zakIe. bhaya ane pralobhana banneno manuSyanA vyaktitvanA ghaDataramAM ghaNo phALo rahe che. nAnuM bALaka bhayane AdhIna thaIne ghaNAM kAryo kare che. te rIte lobhane - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaza thaIne paNa bALaka potAnI pravRtti kare che. bALaka to zuM, moTI vyaktio paNa bhaya ane lobhane AdhIna hoya che ane emanA jIvananuM te eka saMcAlaka paribaLa hoya che. jarA baNamAM jaIne vicAra karIzuM to lAgyA vinA nahi rahe ke ApaNA samagra jIvanano dorIsaMcAra A banne paribaLo karI rahyAM hoya che. jIvananA dareka vyavahAra upara tenI asara vartAya che ane niraMtara thato A vyavahAra ApaNA vyaktitvane ghaDe che. are, gharma je pAramArthika hovo ghaTe tenuM saMcAlaka baLa paNa moTe bhAge bhaya ke lobha rahe che. svarga ane narakanI vAto pAchaLa lobha ane bhaya kAma karI rahyA hoya che. pApa karIzuM to paraloka bagaDaze ane vedanAbharyuM jIvana maLaze evA bhayathI paNa ghaNA loko dharma kare che. dharma karIzuM to svarga maLaze, sukha maLaze e vAta paNa amuka stare lokone gharma AcaravA prere che. A lokamAM paNa sukha-sagavaDa, ISTanI prApti karavA mATe dharma thAya che. aniSTanA nivAraNa mATe dharma thAya che. jarA kalpanA to karI juo ke jo bhaya ane pralobhana bane na rahe to keTalA loko dharma kare ? ApaNA samagra vyavahAra upara A banne paribaLo eTalAM to vyApaka rIte chavAI gayAM che ke tenA vinA ApaNuM jIvana jANe zUnyavat thaI jAya. bhaya ane pralobhananuM gurutvAkarSaNa lokone dharma prati kheMce che. ApaNe mAtmA-paramAtmAnI bhale game eTalI vAto karIe to paNa vAstavikatAmAM keTalA loko tene lakSamAM rAkhIne dharma kare che ? manuSyanA vyaktitva upara bhaya ane pralobhanano ghaNo moTo prabhAva che. jo A baMne paribaLonuM astitva na rahe to manuSya kAM to pazutA tarapha sarakI jAya ke bilakula paramArtha tarapha cAlyo jAya. paramArthanI daSTino vikAsa samAjamAM eTalo saraLa nathI. vaLI e mArga sIdhAM caDhANavALo che jyAre pazutA taraphano mArga lapasaNo che jenA upara vinA prayAse mANasa sarakI zake che. saiddhAMtika rIte A vAtane tapAsIe to bhaya ane pralobhana vinAnA samAjamAM be ja vikalpa rahe. eka cheDo mAnavatAnA bilakula patanano che ane bIjo cheDo manuSya jAtinA pUrNa vikAsano che. A baMne vikalponI vacceno vikalpa che bhaya ane pralobhanano; jene AdhAre ApaNA vyaktitvano vikAsa thAya che. ApaNe vyaktitvanuM nirmANa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyarIte pUrNa pazutA ke pUrNa mAnavatAnA vikalpanI sthiti upara nathI pahoMcatA. ApaNA vyaktitvanuM preraka baLa che bhaya ane pralobhana. tene AdhAre ApaNuM vyaktitva ghaDAya che ane te dhyAnamAM rAkhIne, tene sAcavIne ApaNe ApaNA vyaktitvano vikAsa karavAno che. - vyaktitvane prabhAvita karanAra AvuM ja bIjuM paribaLa che prazaMsA ane niMdAnuM. ApaNA jIvananA ghaDataramAM A paribaLa bahu mahattvanuM che chatAMya ApaNe tenI avagaNanA karIe chIe. jarA vicArI juo, jo koI ApaNI prazaMsA kare che, to ApaNane keTaluM baLa maLe che ? e pravRtti karavAmAM ApaNane keTalo badho rasa paDe che ? jo ApaNA koI kAryanI niMdA thAya to ApaNA upara tenI zuM asara paDe che? jo kharAba kArya karatA hoIzuM to aTakI jaIzuM ke ApaNane saMkoca thaze. jo sArA kAryanI niMdA thaze to ApaNe hatotsAha thaI jaIzuM ane tenI ApaNA kArya upara viparIta asara thaDaze. ApaNane khabara paNa na hoya eTalA ApaNe prazaMsA ane niMdAthI prabhAvita thaI jaIe chIe. e ja rIte ApaNe karelI prazaMsA ane niMdAno anya upara paNa ghaNo prabhAva paDe che. prazaMsAnA be bola ApaNA ane anyanA vyaktitvane madhura banAve che jyAre niMdA vyaktitvane kaTutA Ape che. manovijJAne A baMne paribaLone khUba mahatvanAM gayAM che. jo ApaNe A preraka baLo pratye sabhAna rahIe to ApaNe ApaNA temaja anyanA vyaktitvanA vikAsamAM ghaNo phALo ApI zakIe. AvuM ja mahattvanuM paribaLa che javAbadArInuM bhAna. je vyaktio sAmAnya rIte udaMDa vyavahAra karatI hoya che temAMnI mota bhAganI vyaktio temanA mAthe javAbadArI AvI paDatAM badalAI jAya che. temanA samagra vyavahAramAM eTaluM to parivartana AvI jAya che ke jANe te mULa vyakti ja nathI. sAsare AvelI vahunuM vyaktitva eka rAtamAM badalAI jAya che. dhaMdhAnI khurazI upara beThA pachI ramatiyALa chokaro dhIra-gaMbhIra vepArI banI jAya che. bALako upara paNa yathAyogya javAbadArI mUkavAmAM Ave che to te mahadaMze saharSa uThAvI le che. javAbadArInA svIkAra ke asvIkAra baMnenI mANasanA vyaktitva upara bhinna bhinna asara vartAya che. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAbadArIno svIkAra vyaktitvanA ghaDataramAM khUba mahattvanuM paribaLa nIvaDe che. jyAre teno asvIkAra ke pratikAra vyaktitvanI bIjI bAju chatI karI Ape che je kadAca lAMbA samaya sudhI gopanIya rahI hota. AmAM ghayitvano bodha paNa vyaktitvanA nirmANamAM mahattvano bhAga bhajave che. uttama kakSAnA vyaktitvanA nirmANa mATe mahattvanuM preraka baLa che dharma-bodha, dhArmika cetanAnuM jAgaraNa. "dharma' zabda khUba mahattvano che, paNa vyavahAramAM ApaNe tene eTalo kheMcI nAkhyo che ke te ghaNI jagAe tenuM vajana gumAvI beTho che. dharmanuM nAma paDatAM AjanI yuvAna peDhI moM macakoDe che kAraNa ke temanA manamAM dharmathI je abhipreta thAya che tene vAstavikatAmAM dharma sAthe jhAjho saMbaMdha nathI. bIjI bAju dharma eTalo badho sAMpradAyikatAmAM sarI paDyo che ane temAMthI ghaNAM aniSTo sarjAyAM che. A vAta eTalethI nathI aTakI paNa dharma ghaNI jagAe to tarkathI bilakula vimukha thaI gayo che. dharmamAM zraddhA mahattvanI kharI, paNa te aMdhazraddhA nahi. zraddhAmAM tarkane sthAna ja na hoya e vAta barobara nathI. zraddhA jeTalI tarkamUlaka hoya eTalI vadhAre baLavAna rahe. ApaNe ahIM je dharmanI vAta karIe chIe tene A baMne cheDA sAthe saMbaMdha nathI. vyaktitvanA nirmANamAM ApaNe je dharma-bodhanI vAta karIe chIe te vivekanA gharano che. vAstaviktAmAM dharma eTale vivekanuM jAgaraNa. A bAbata eka suMdara udAharaNa che. yamana dezanA zAsaka tarIke muAjanI nimaNUka thaI te samaye mahaMmada sAhebe temane kahyuM, | "have tame yamananA zAsaka cho. tamArI samakSa ghaNA prakAranI samasyAo Avaze, jenuM tamAre nirAkaraNa karavuM paDaze; to mane kaho ke tame zAne AdhAre AvA praznonuM nirAkaraNa karazo ?' temaNe uttaramAM jaNAvyuM, " allAhanA pavitra pustaka kurAnane AdhAre huM nirNaya laIza." mahaMmada sAhebe pharI pUchyuM, "evo koI prazna Ave ke je viSe kurAnamAM kaMI ullekha na thayo hoya to zuM karazo ?" suAje kahyuM " jo kurAnamAM te vAta nahi maLe to paigaMbaranA AdhAre vAtano pheMsalo karIza." vyaktitvanuM nirmANa - 5 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahaMmada sAhebe vaLI pUchyuM, "paigaMbaranAM nirdezanomAMthI paNa tamane kaMI mArgadarzana na maLyuM to pachI tame kone AdhAre cukAdo Apazo ?" temaNe uttaramAM kahyuM, "jo paigaMbaronA nirdezanamAMthI paNa mane AdhAra na maLyo to huM mArA vivekane AdhAre pheMsalo karIza." Ama, je vyakti vivekathI kArya kare che - vivekano AdhAra le che tenA vyaktitvanuM nirmANa bahu UMcA prakAranuM thAya che. A bahu UMcI bhUmikAnI vAta che. jo ke dharmabodhanI bAbatomAM khUba sAvacetI rAkhavAnI jarUra rahe che kAraNa ke dharma kone kahevo ane kone adharma kahevo e bAbata ghaNA matabhedo pravarte che ane sAmAnya mANasa to mUMjhAI jAya evI paristhiti che. keTalAka jene dharma kahe tene bIjA adharma kahe te paristhitimAM zuM karavuM e mahattvano prazna che. guruo mahadaMze sAMpradAyika bAbatone ja AgaLa dhare che je sthaLa ane kALa sAthe susaMgata paNa nathI hotI. vaLI A dharmaguruo paNa rAga-dveSathI pIDAtA hoya che. eTaluMja nahi paNa temanuM jJAna sImita hoya che tyAM temanI anubhUtinI to vAta ja kyAM karavI? A paristhitimAM gurunI pasaMdagI mahattvanI banI rahe che ke pachI potAnA jJAnanA AdhAre viveka karavo rahyo. jo eTalI sAvadhAnI na rakhAya to dharmane sthAne ApaNe adharmanA khoLAmAM ApaNuM mAthuM mUkavAno samaya Ave. Ama, vivekacetanAnuM jAgaraNa khUba mahattvanuM banI rahe che. ApaNA vyaktitvanuM nirmANa karanAra je mahattvanI bAbato ApaNI samakSa prastuta che, emAM dharmacetanA ja paramArthanI cetanA che. je cetanA dharmazUnya che te paramArtha cetanA na hoI zake. udAtta vyaktitvano AdhAra dharmacetanA upara nirbhara rahe che. A traNa mahattvanAM paribaLo sivAya bIjAM paNa keTalAMka paribaLo che jenI paNa ApaNe avagaNanA na karI zakIe. vyaktitvanA nirmANamAM AnuvaMzikatAnuM paNa bahu moTuM yogadAna che. mAtA-pitA taraphathI vyaktine je svabhAva ane saMskAra maLe che temAM sthULa zarIrano ghaTaka jene * 6 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina" kahevAmAM Ave che teno ghaNo phALo rahe che. jeneTika saskArono paNa vyaktitvanA nirmANa upara ghaNo prabhAva che. "jina"nI asara svabhAva upara paDe che eTaluM ja nahi, zarIranA baMdhAraNa upara temaja rogo upara paNa paDe che. keTalIka bImArIo AnuvaMzika hoya che. je "jina" bALakane AnuvaMzikatA dvArA maLyuM hoya che tenI asara bALakanA zarIra temaja mAnasa upara ghaNI hoya che. e asaramAMthI mukta thavuM saheluM nathI hotuM paNa jo vyakti sAvadhAna hoya to kALe karIne temAM paNa ghaNuM parivartana thaI zake che. Ane paitRka paraMparA kahevAmAM Ave che je vArasAmAM cAlI Ave che. amuka mAtA-pitAnuM bALaka amuka kArya nahi ja karI zake. e ja rIte paryAvaraNanI AsapAsanA vAtAvaraNanI paNa ApaNA upara ghaNI asara paDe che. ApaNA vyaktitvanA nirmANa upara teno ghaNo prabhAva paDe che mATe bALakane pahelethI ja anukULa vAtAvaraNa maLI rahe te aMge mA-bApe sAvadha rahevuM paDe. bALakane paDozamAM-zALAmAM ityAdi sthaLoe kayuM vAtAvaraNa maLe che tenuM dhyAna rAkhavAnI ane jarUra lAge to te badalAvI nAkhavAnI pharaja mA-bApane zire hoya che. bALaka to zuM paNa moTI vyaktio paNa vAtAvaraNanI asarathI mukta nathI hotI. jevuM vAtAvaraNa hoya tene anurUpa mANasa potAne banAvI le che. jo pukhta umaranI vyakti paNa sajAga na hoya to dhIme dhIme vAtAvaraNane anurUpa ja banI jAya che. tethI mANase bane eTalA svaccha ane sadAcArI vAtAvaraNamAM rahevuM joIe. evA mANasono ja saMga karavo joIe ke je suMdara vyaktitvanA nirmANamAM sahAya karI zake. je sthaLonuM vAtAvaraNa kaluSita hoya, je lokonuM AcaraNa yogya na hoya tenAthI vyaktie dUra rahevuM joIe. Ama, ApaNe joI gayA ke mANasanA vyaktitva upara maulika manovRttio temaja arjita-pAchaLathI prApta karelI Adato ane vAtAvaraNano ghaNo AdhAra rahe che. maulika manovRttione badalI to zakAya che, paNa te vadhAre prayAsa mAMgI le che. te mATe vadhAre sajAga rahIne puruSArtha karavo paDe. paNa arjita Adato je AgaMtuka che tene to vyaktitvanuM nirmANa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe thoDAka sAvadha hoIe to rokI zakIe ane moTA vinAzamAMthI cI jaIe. ApaNA vyaktitva upara prabhAva pADanAra je AgaMtuka rebaLo che tene nimitto kahe che. tethI to ApaNAM dharmazAstro sArAM namitto sevavAnI bhalAmaNa kare che ane kharAba nimittothI dUra rahevAno bAgraha rAkhe che. Ama, vyaktitvanuM nirmANa ghaNI bAbato upara AdhAra e che. e rIte joIe to koI paNa vyakti nitAnta ekalI nathI ke 4nA upara A badhAM paribaLonI asara ja na thAya. sAdhanAmArga upara AgaLa vadhavA mATe viziSTa vyaktitva paNa khUba Avazyaka che. dekhItI rIte vyaktitvane sAdhanA sAthe sIdho saMbaMdha nathI dekhAto paNa parokSa rIte enI ApaNA upara eTalI to gADha asaro rahe che ke tenI avagaNanA karIne ApaNe AgaLa na vadhI zakIe. samAjamAM manuSyanI utpatti mAtA-pitA dvArA thAya che, paNa te uchare che. samAjamAM. manuSyanA vyaktitvanuM nirmANa karavAmAM ghaNAM badhAM paribaLono phALo che. A badhAM paribaLono khyAla rAkhIne manuSya potAnA vyaktitvano vikAsa sAdhavAno che. mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera bhojanano viveka sAdhanA e evo viSaya che ke jIvananI koI paNa vAta tenA vyApa heThaLa AvyA vinA rahe nahi. sAdhanA bAbata ApaNe jo eka ja vAta u52 dhyAna ApIne besI rahIe to sAdhanAnI vAta adhUrI rahI jAya. ApaNe tyAM evI paNa eka mAnyatA che ke sAdhanAne to phakta yoga-prANAyAma, Asana, dhyAna evI bAbato sAthe ja saMbaMdha che. AvI mAnyatAne lIdhe sAdhanAmAM ghaNIvAra mahattvanI bAbatonI upekSA thaI che. bhAre bhaDakhama vAta hoya to ja sAdhanA kahevAya ane nAnI bAbatano sAdhanAmAM samAveza na thaI zake e mAnyatAne lIdhe ApaNI sAdhanAno pAyo ghaNIvAra bodo rahI jAya che. - ApaNe jIvana dhAraNa karIe chIe e vAta to nizcita che. jo ApaNe jIvananA uddeza viSe kaMI vicAra na karIe to ApaNAmAM ane prANIomAM jhAjho taphAvata na rahe. prANI mAtra jIve to che ja paNa manuSya ja phakta evuM prANI che ke je jIvana viSe vicAra karI zake che. vicArazIla vyakti sArI peThe samaje che ke A jIvanano kazo bharoso nathI. game tyAre prANathI dhabakatuM A zarIra nizcetana thaIne DhaLI paDI zake che mATe jyAM sudhI zarIramAM prANa dhabakI rahyo che tyAM sudhI kaMI bhojanano viveka 89 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhI levuM - kaMI meLavI levuM je zAzrvata rahe. zAzrvatane meLavavAnI jhaMkhanA ApaNane sAdhanAmArge prere che. koI mahAna hetunI pUrti ApaNe A mahAmUlA jIvanamAM karI levI joIe kAraNa ke mRtyu pachInI gatino kaMI bharoso nathI. AvA mahAna uddezyanI siddhi mATe Ayojana karavuM ane te mATe puruSArtha karavo e sAdhanA che. sAdhanA chevaTe ApaNe zarIrathI ja zarU karavI paDaze ane te mATe sAdhanAmArgamAM zarIrane sakSama rAkhavAnI khUba jarUra rahe che. jo sAdhana nirbaLa haze to ApaNI sAdhanA apUrNa rahI javAnI. nabaLAM zastro ke alpa astrothI laDAI laDavI ane jItavI khUba muzkela che. kadAca koI tema karI zakyuM hoya to paNa te kaMI rAjamArga nathI; tene apavAda gaNI zakAya. sAdhanA ApaNe zarIrathI karavAnI che. siddhi maLyA pachI jema sAdhananI mahattA rahetI nathI tema sAdhanA saphaLa thayA pachI kadAca zarIra eTaluM mahattvanuM na rahe, paNa e to AgaLanI vAta thaI. ApaNI zarUAta zarIrathI thAya che ane siddhi maLatA sudhI ApaNe zarIra pAsethI kAma levAnuM hoya che tethI tene sAcavavuM paNa rahyuM. zarIra sAcavavAno vicAra karIe tevo prathama khyAla bhojanano ja Ave. ApaNAM zAstromAM annane prANa kahyo che te kaMI amatho nathI kyo. cetanAno vikAsa cetanAnuM unnayana ane cetanAnuM UrdhvarohaNa e sAdhakano uddeza che. A dhyeyanI pUrti mATe paNa ApaNe zarIrane dhAraNa karavAnuM che ane tenI pAsethI kAma kADhI levAnuM che. zarIrane dhAraNa karavA mATe, sArI rIte TakAvavA mATe ApaNe bhojana grahaNa karavuM paDe che, to pachI ApaNe evI rIte bhojana levuM joIe, evuM bhojana levuM joIe ke je cetanAnA vikAsamAM bAdhaka na bane paNa sahAyaka bane. sAdhanA sAthe ApaNA zarIrane saMbaMdha che, manane saMbaMdha che. are, cetanAne paNa saMbaMdha che. ApaNI cetanA vyakta thAya che zarIra dvArA, mana to zarIranuM ja sUkSma aMga che to pachI zarIranI avagaNanA karIne ApaNe sAdhanA kevI rIte karI zakIzuM ? ane zarIrano saMbaMdha bhojana sAthe che, A rIte bhojanano viveka e paNa sAdhanAnuM aMga che. mahAvIranI sAdhanAno marma 90 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana be prakAranAM gaNI zakAya. jo peTa ja bharavAnI vAta hoya to te bahu dhULa vAta che. game tevA kacarA jevA bhojanathI peTano khADo pUrIe ane thoDe aMze paNa ema thayuM to zarIra turata ja baMDa pokAraze. bhojana viSe vicAra karatAM ApaNe be vAtano khyAla rAkhavo rahyo, eka vAta che zarIranA poSaNanI ane bIjI vAta che zarIranA rakSaNanI. poSaNanI vAta eTale zarIra jenAthI puSTa rahe, zaktizALI rahe - zrama uThAvavAnI tenI kSamatA rahe ke temAM vadhAro thAya. rakSaNanI vAtane saMbaMdha che ApaNA svAthya sAthe. ApaNuM paryAvaraNa cAre bAjuthI ApaNA zarIra upara AkramaNa karI rahyuM che. harapaLe keTalAya rogonA viSANuo ApaNA zarIrane vaLagatA Ave che. A badhAthI ApaNuM rakSaNa karI zake, roganAM paribaLono pratikAra karI zake ane enI sAme TakI rahe tevuM bhojana ApaNe karavuM joIe. je prakAranuM bhojana zarIranuM poSaNa kare che te ApaNA zarIranI UrjAzakti TakAvI rAkhe che. UrjAnI zarIranA saMcAlana mATe khUba jarUra che. Ama, poSaNa ane rakSaNa e bAbato dhyAnamAM rAkhIne ApaNe bhojananI goThavaNI karavI joIe jethI zarIra sArI rIte TakI rahe ane ApaNI sAdhanA AgaLa vadhatI rahe. bIjI eka mahattvanI bAbata e che ke bhojanano prabhAva ApaNA svabhAva upara paDe che. jo tAmasI prakRtinA khorAka upara pasaMdagI haze to svabhAva sAdhanAne anukULa nahi rahe. jo bhAre ane snigdha khorAkanuM pramANa vadhAre levAmAM Avaze, to mANasamAM jaDatA vadhaze ane pariNAme ALasa ane UMghamAM vadhAro thaze. jo lUkho-sUko khorAka vadhAre levAze to vAyuno prakopa thaze tenI zarIra upara temaja mananI sthiratA upara paNa mAThI asaro vartAze. taduparAMta bhojananI mAtrA paNa khUba mahattvanI vAta che. zarIrane jarUra karatAM ocho AhAra ApavAmAM Avaze to yogya pramANamAM mAMsa-majjA ItyAdinuM pramANasara sarjana nahi thAya ane zarIra ghasAvA lAgaze. jo vadhAre pramANamAM bhojana levAze to pAcanataMtra upara vadhAre bojo paDaze jene pariNAme lohIne pAcanataMtra tarapha vaLavuM paDaze ane mastaka tarapha teno pravAha ocho jaze. ApaNe sau jANIe bhojanano viveka - 91 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI cheteno vadhAro karyA bAbatamAM sAva alIo pAse che. upavAsane chae ke bhAre ke vadhAre khorAka khAdhA pachI ApaNuM magaja barobara kAma karI zakyuM nathI. je lokone buddhinuM vadhAre kArya karavAnuM hoya ke ciMtana karavuM hoya teNe khorAka alpa mAtrAmAM levo joIe. tethI to ApaNe uNodarIne mitAhArane tapa gayuM che. ghaNA loko sAdhanAmAM upavAsano khUba Agraha rAkhe che te paNa barobara nathI. kadAca koI mahAtmAne adhika upavAsathI vAMdho na Avyo hoya tethI kaMI ApaNane paNa vAMdho nahi Ave ema na mAnI levAya. upavAsa karavAnI zaktino AdhAra paNa vyaktigata kSamatA upara che. koInA zarIranuM cayApacayanuM taMtra evuM hoya ke je ghaNA lAMbA samaya sudhI AhAra vinA calAvI zake ane chatAMya tenA zarIranuM saMcAlana yathAyogya rahI zake. A badhI vAtomAM apavAda vadhAre hoya che; ane vyaktigata kSamatA upara teno vadhAre AdhAra rahe che. upavAsane sarvasAmAnya banAvI devAthI sAdhanAmAM muzkelIo upasthita thavAno saMbhava vadhAre che. A bAbatamAM sAdhake madhyama mArgano Azaro levAnuM vadhAre hitAvaha che. anazana jeTaluM mahattvanuM che eTaluM balka enAthIya vadhAre mahattvanuM azanaeTale khAvAnuM che. upavAsamAM to eka ja vAta dhyAna rAkhavAnI che ke khAvuM ke nahi ? jyAre azanamAM eTale bhojanamAM - AhAra grahaNa karavAnI bAbatamAM to ghaNo viveka rAkhavAno che. - bhojanamAM kyA padArtho laIe chIe, kaI mAtrAmAM AhAra laIe chIe e vAto to mahattvanI che ja paNa te uparAMta bhojana kayA samaye laIe chIe, kaI bhAvanA sAthe laIe chIe te vAto paNa khUba mahattvanI che. pAcanataMtra upara sUryanI zaktino prabhAva paDe che. tethI bhojana karavAnA samayanuM khUba mahattva che. bhojana samaye ApaNI je mAnasika paristhiti hoya teno prabhAva ApaNA pAcanataMtra upara ghaNo paDe che. Ama, bhojananI bAbata ApaNe ghaNo khyAla rAkhavo paDe che. bhojana pahelAM dhyAna rAkhavAnuM hoya che. eTaluM ja bhojana pachI paNa dhyAna rAkhavAnuM rahe che. bhojana lIdhA pachI paNa ApaNI mAnasika paristhiti kevI rahe che te paNa mahattvanI vAta che. zramanuM jIvanamAM mahattva to che - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja paNa bhojana sAthe ya zramanuM mahattva raheluM che. keTalo zrama levo, temaja bhojananI pahelAM ane pachIthI keTalo zArIrika zrama laI zakAya enAM paNa vidhi-vidhAno che. are AcAryoe to tyAM sudhI vicAra karyo che ke bhojana prApta karavA mATenI kamANI paNa kevI rIte karavI ? AjIvikAnA upArjana mATe paNa zuddha sAdhanono Agraha rAkhavAmAM Ave che. Ama sAdhanAmAM bhojananuM - bhojananA vivekanuM khUba mahattva che. bhojananA viveka aMge ApaNe ApaNA ciMtanane pUrNa karIe te pahelAM AyurvedanA mahAna AcArya maharSi caraka ane vAgbhaTTa vacceno eka rasika saMvAda che. tenI vAta karI laIe. kahevAya che ke eka vakhata maharSi caraka pakSInuM rUpa laIne vAgbhaTTanA ghara upara AvIne beThA ane temaNe pUchyuM - korum ? korum ? korum ? eTale ke svastha koNa ? svastha koNa ? vAgbhaTTe pratyuttara Apyo ktibhUka, hitabhUka. paNa maharSi carakane saMtoSa na thatAM temaNe pharIthI prazna karyo korum ? vAgbhaTTa svAsthyanA marmanA jANanAra hatA. temaNe vaLI uttara Apyo mitabhraka - mitabhRku. eTale svastha e che ke je hitabhojI che. svastha e che ke je mitabhojI che - alpa khAnAro che. chatAMya maharSi carakane pUrNa saMtoSa na thayo tethI temaNe vaLI pakSInA rUpe gharanA ToDalA upara besIne prazna doharAvyo, korum ? korum ? svastha koNa che, svastha koNa che ? vaLI vAgbhaTTe uttara Apyo RRtabhU-RRtabhUkU eTale ke je tabhojI che te svastha che. tabhojI eTale ke bhAvanAne vikRta banAvyA vinAnuM bhojana kare che. tAtparya ke je zrama ane zuddha sAdhanothI arjita vastuonuM bhojana kare che. vAgbhaTTanA uttarathI saMtoSa thatAM maharSi caraka je pakSInuM rUpa dhAraNa karIne AvyA hatA te UDI gayA. A traNa zabdomAM bhojananA mahattva upara ane tenA viveka upara sUtranI bhASAmAM ghaNuM kahevAI jAya che. Ama, sAdhanAmAM bhojananuM paNa khUba mahattva che ane te mATe viveka rAkhavo rahyo. bhojanano viveka Jain Educationa International - For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMda dhyAnasUtra sAdhanAmArgamAM dhyAnanuM khUba mahattva che kAraNa ke tenA jevI koI asarakAraka sAdhanA nathI. AjakAla dhyAnamArga khUba pracalita banyo che kharo paNa tenA viSe samajaNa karatAM aNasamaja vadhAre pravarte che. Aje ghaNI jagyAe dhyAnanI je prakriyAo karAvavAmAM Ave che tene sAcA arthamAM bhAgye ja dhyAna kahI zakAya. dhyAna sAgara jevuM UMDuM ane gahana che ane sAmAnya rIte Aje je prakAranAM dhyAnono pracAra thAya che te uparachallo hoya che je bhAgye ja dhyAnanA hArda sudhI ApaNane laI jaI zake tema che. viSayanuM mahattva ane tenA viSe pravartamAna gerasamaja jotAM A viSaya upara ciMtana karavAnI AvazyaktA ghaNI vadhI jAya che. dhyAna upara vicAra karatAM pahelAM ApaNe thoDoka vicAra tene lagatI anya bAbato upara paNa karavo rahyo jethI AgaLa upara ApaNe vadhAre spaSTa thaI zakIe. moTe bhAge ApaNuM jIvana indriyonA saMvedananuM jIvana che ane tenuM saMcAlana ane anubhUti karavAmAM mananI pradhAnatA rahelI che. mana e ApaNA jIvananI pratyakSa sattA che jene AdhIna rahIne ApaNe moTebhAge jIvIe chIe. ApaNe jIvIe chIe tenI pratIti karAvanAra cAra vastuo che. zarIra, vANI, zvAsa ane mana. A cAranA mahAvIranI sAdhanAno marma hA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabakAra vinA ApaNuM jIvana e jIvana na rahe. enA pratyeka dhabakAra sAthe ApaNane jIvananI pratIti thAya che. jyAre e ghabakAra viramI jAya che tyAre ApaNA jIvanano aMta Ave che. A cAreyane gatizIla karanAra prANanI dhArA che. A prANanI ghArA A cAra sAthe satata joDAyelI rahe che ane tethI to ApaNe jIvaMta chIe. paNa A prANanI dhArAno mULa srota kayAM che ? A prANadhArAnuM mULa ApaNI caitanya zaktimAM che. ApaNI cetanAmAMthI prANanI dhArAo nIkaLe che je ApaNA samagra jIvanane dhabakatuM rAkhe che paNa caitanyamAMthI je prANadhArA nIkaLe che te saMpUrNa zuddha dhArA nathI hotI. te sauthI pahelAM ApaNA karma zarIrane sparze che ane tyAM tenI sAthe karmanA paramANuo bhaLI jAya che. Ama, je prANadhArA ApaNI aMdara vahe che te karmathI prabhAvita thayelI- azuddha hoya che. A prANadhArA zarIranA je aMga ke upAMga sAthe joDAya che tene te sakriya kare che. A prANadhArAnA sparzathI ja ApaNe sacetana rahIe chIe. A prANadhArA ApaNA zarIra, vANI, zvAsa ane mana dvArA pragaTa thAya che. A cAreyamAM pradhAnatA mananI che. kAraNa ke saune caMcaLa banAvavAmAM manano moTo phALo che. Ama, mana e ApaNA jIvananI pratyakSa sattA che. tenA saMcAlana pramANe moTebhAge ApaNA jIvanano vyavahAra cAle che. chatAMya mana sarvasattAdhIza nathI kAraNa ke tene sakriya karanAra prANadhArA che. tenA vinA mana paNa pAMgaLuM banI jAya ane tenuM astitva ja na rahe. Ama joIe to ApaNA jIvananuM mULabhUta rIte saMcAlana karanAra caitanya sattA che jemAMthI prANadhArA nIkaLe che paNa te pratyakSa thAya che mana dvArA. Ama, ApaNuM jIvana caitanyanI parokSa sattA ane mananI pratyakSa sattA baMnenI vacce raheluM che, paNa mananI pratyakSa sattA eTalI prabaLa che ke je ApaNane caitanyanI parokSa sattA sudhI pahoMcavA ja detI nathI. parokSa sattA khUba zaktizALI che paNa mana ApaNane tenA sudhI pahoMcavA detuM nathI. mananI pratyakSa sattAne avagaNIne ke tene niyaMtraNamAM laIne caitanyanI parokSa sattA sudhI pahoMcavAno je mArga te sAdhanAno mArga che. Ama, sAdhanApatha upara AgaLa vadhavA mATe manane samajavuM paDe, tene haThAvavuM paDe. te zakya na hoya to tene niyaMtraNamAM dhyAnara - hya - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvavuM paDe. Ama karyA vinA sAdhanApatha upara AgaLa vadhavAnuM khUba muzkela che. - bhale ApaNane lAge ke ApaNe zarIra, vANI, zvAsa ane mananI kriyAo eka sAthe ja karIe chIe paNa A bAbata jainAcAryo khUba sUkSma ciMtana karI e tAraNa upara AvyA ke jIva-caitanya eka samayamAM (kSaNano paNa khUba sUkSma bhAga) eka ja upayoga rAkhI zake che eTale ke eka viSayamAM sakriya thaI zake che. ApaNane eka sAthe je vividha upayoga pravartamAna thatA lAge che tenI vacce eka sUkSma AMtaro rahelo hoya che. paNa te eTalo badho sUkSma che ke ApaNuM mana tenA vibhAjanane pakaDI zakatuM nathI. joke sakriya thavuM ane astitva hovuM e banne judI judI vAto che. mana sakriya hoya tyAre anyanuM astitva to hoya paNa teno upayoga na hoya. A bheda samajavA jevo che. mana e ApaNA jIvananI pratyakSa sattA che ane ApaNe tene oLaMgIne pahoMcavuM che parokSa sattA sudhI caitanya sattA sudhI. tethI ApaNe manane pUrepUruM oLakhI levuM paDaze. zatrune oLakhyA vinA tenI sAthe saMgharSamAM UtarI paDIe to ApaNo parAjaya thavAnI zakayatA vadhAre. ApaNe mananA svarUpane jANavAnuM pUba Avazyaka che kAraNa ke ApaNI sAdhanAno mukhya AdhAra mana che. ApaNe mana upara vijaya meLavavAno che ane jo tema na banI zake tema hoya to chevaTe tene mitra paNa banAvavAnuM che. tene samajAvI-paTAvIne ke haTAvIne tenA hAthamAMthI sattA jhUMTavI levAnI che ane te na bane to chevaTe tenI sattA ochI karI nAkhavAnI che. mananI cuMgAlamAMthI chUTayA vinA caitanyanI parokSa sattA je sarvazaktimAna che tyAM sudhI ApaNe pahoMcI nahi zakIe. sAdhakanA manamAM svAbhAvika rIte e prazna UThe che ke mananuM sthAna kyAM che. kAraNa ke te jANyA vinA tenA upara vijaya kevI rIte prApta thaI zake? A bAbata bhinna bhinna maMtavyo pravarte che. keTalAka manane zarIravyApI gaNe che. to keTalAka mananuM sthAna hRdayamAM mAne che. to vaLI keTalAkanA mate tenuM sthAna hRdayanI nIce che. zarIravijJAnanI rIte - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe to mananuM sthAna mastakamAM che. Ama joIe to A badhI vAto sApekSa che. tethI koI vAtane khoTI kahevAnuM prayojana nathI. ApaNI anubhUtino je-je rIte vicAra karIe te-te rIte ApaNane mananuM sthAna judI judI jagAe lAgaze. paNa mULa vAta e che ke mananuM nirmANa ApaNe karIe chIe. eTale ke cetanyamAMthI AvatI prANadhArAnA sahayoga vinA mananuM nirmANa na thaI zake. mana e evo bhasmAsura che ke jene ApaNe ja baLa ApIe chIe ane pachI te ApaNA upara Adhipatya jamAvI bese che. jyAre jIva jAgrata thAya che tyAre tene mananuM A Adhipatya khaTake che kAraNa ke te tenI pragatinI ADe Ave che ane pachI sAdhaka tenI sAme ja potAno moraco goThave che. jo mananI sAthe cetanAnI ghArAno yoga ja na thAya to mananuM nirmANa na thAya. yaMtra hoya paNa tenI sAthe vIjaLInuM joDANa ja na hoya to te yaMtra sakriya thaI zakatuM nathI tema cetanAnI dhArA vinA mana sakriya na thaI zake. pachI bhalene UrjA vinAnA yaMtranI jema mana zarIramAM kyAMka mRtapAya avasthAmAM paDyuM hoya. A avasthAmAM koI saMkalpa nathI hoto, koI vikalpa hoto nathI. dhyAnanI A khUba UMcI bhUmikA che jemAM phakta astitvano bodha rahe che. A avasthAmAM dhyAnanI koI AvazyakatA ja rahetI nathI. ahIM to ApaNe svayaM siddha avasthAmAM ja hoIe chIe. ApaNe joI gayA ke mananuM nirmANa cetanAnI dhArAno sparza thatAM thAya che. ane cetanA atItanA vibhinna saMskArothI prabhAvita hoya che. jo A saMskAro nirmaLa hoya che to cetanAnI dhArA nirmaLa hoya che je nirmaLa mananuM sarjana kare che, paNa cetanAnI dhArA bhAgye ja evI zuddha ane nirmaLa hoya che. cetanAnI dhArA sAthe Asakti, ajJAna, rAga-dveSa ema ghaNI vastuo bhaLelI hoya che je mananA svarUpane kaluSita karI nAkhe che. bAkI mana pote nathI nirmaLa ke nathI kaluSita. tenuM nirmANa karanAra prANadhArA jevI zuddha hoya ke azuddha hoya tenA upara mananI nirmaLatA ke kaluSitatAno AdhAra rahelo che. jo rAga-dveSa rahita cetanAnI dhArAnA yogathI mananuM nirmANa thayuM hoya to mananuM astitva to banI dhyAnasUtra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe che paNa temAM kaluSitatA nathI hotI. rAga-dveSa yukta, kapAyothI bharapUra cetanAno pravAha Avato hoya che to teno yoga thatAM je mananuM sarjana thAya che te kaluSita hoya che. mana jeTaluM kaluSita teTalI caMcaLatA vadhAre ane tenI mAtrA jeTalI vadhAre ke tenI paraMparA vadhAre teTalI azAMti vadhAre. Ama, mana sakriya to banne rIte thAya che paNa kaSAyayukta prANadhArA ane kaSAyarahita prANadhArA bannenA saMyogathI pedA thayelA mananI sthitimAM ghaNo phera che. Ama, mananI traNa avasthAo upara vicAra karI zakAya. eka che rAga-dveSayukta mana, bIjI avasthA che rAga-dveSa zUnya mananI ane trIjI che amananI eTale ke mAnasika vikalpanA nirodhanI. mananuM nirmANa ja na thAya te uttama vAta che. paNa te dhyAnanuM Adi-biMdu nathI, te to tenI agrima bhUmikA che. dhyAnamAM zarUAta karavAnI che. mananI sAthe cetanAnI je dhArA joDAya che temAM viveka karavAnI. mananI sAthe je prANadhArA joDAya che tene rokavAnuM kAma ghaNuM kaparuM che paNa ApaNe e karI zakIe ke mana sAthe cetanAnI dhArA bhale joDAya paNa te rAgadveSathI bharelI na hoya. bhale prANanI dhArA manane sakriya kare paNa tenI sAthe kaSAya na Ave, vAsanAo na Ave, temAM pramAda na bhaLe. rAga-dveSa, AkAMkSA, pramAda ane kaSAyanA daravAjA baMdha karyA haze to caitanyanI dhArA mananuM nirmANa karaze te sakriya to haze paNa temAM zoka nahi hoya, glAni nahi hoya, azAMti nahi hoya, pachI e sakriyatA caMcaLatA ApaNuM aniSTa nahi karI zake. A paNa dhyAnanI mahattvanI bhUmikA che. jyAre ApaNe e bhUmikA upara pahoMcI jaIe ke mananI sAthe prANanI dhArAno saMyoga ja na thAya tyAre to dhyAnanI khUba ucca bhUmikA upara AvI jaIe chIe. paNa A avasthA sAdhavI khUba muzkela che tethI ApaNe to dhyAnamAM e ja prayAsa karavo rahyo ke mananuM nirmANa karanAra prANadhArA kaSAyo krodha, mAna, mAyA, lobha ItyAdi bhAvothI rahita rahe jethI mana ApaNuM kaMI aniSTa na karI zake ane sAdhanApatha upara AgaLanAM dvAra ApoApa khUlatAM rahe. manane sAdhavuM e parama dhyAna che. - 98 --- mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcArye dhyAna upara ciMtana karIne je niSkarSa upara AvyA che teno paNa ahIM ullekha karI levo ISTa che jethI sAdhaka A bAbata vadhu spaSTa thaI zake ane sAdhanApatha upara AgaLa vadhavAmAM tene yogya baLa ane mArgadarzana maLI rahe. umAsvAti eka AlaMbana upara aMtaHkaraNanI vRttionA nirodhane dhyAna kahe che. temanA mate anAsakta cetanA, apramatta cetanA ane vItarAga cetanA sahaja dhyAna che. enAthI viparIta avasthA manane je caMcaLatA Ape che tenAthI azAMti utpanna thAya che je dhyAna mATe anukULa nathI. jinabhadranA mate sthita cetanA dhyAna che jyAre calacetanA citta che. AcArya akalaMka kahe che ke jema pavana vinAnA pradezamAM prajvalita pradIpanI zikhA prakaMpita nathI thatI tema nirAkala pradezamAM potAnA viziSTa virya (utsAha) thI niruddha aMta:karaNanI vRtti eka AlaMbana upara avasthita thaI jAya te dhyAna che. temanA mate jJAna paNa vyagra cetanA che je AgaLa jatAM sthira thaIne dhyAna thaI jAya che. AcArya kunda kunda AtmAnuM dhyAna karavAnuM kahe che kAraNa ke AtmA ja jJAna, darzana ane cAritrathI yukta che. sAdhanAnI daSTie AtmAnA traNa prakAra gaNavAmAM Ave che : bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. Indriya-samUha bahirAtmA che. AtmAno anubhavAtmaka saMkalpa - zarIra ane indriyathI bhinna "huM" chuM - evA prakArano saMvedanAtmaka saMkalpa aMtarAtmA che. karma-mukta paramAtmA che. A traNeyamAM paramAtmA dhyeya che. aMtarAtmA dvArA bahirAtmAne choDavAno che. paramAtmAnuM dhyAna karatAM svayaM paramAtmarUpa banI javAya che. tethI zuddha AtmAnuM dhyAna karavuM joIe. je dravya guNa ane paryAyanI daSTie ane jANe che te potAnA AtmAne jANe che. ahIMnuM dhyAna karavAthI moha nAza pAme che. nizcaya nayanI daSTie ahatuM ane potAnA AtmAnA svarUpamAM koI bheda nathI. dazavaikAlika sUtramAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke AtmAne AtmAthI juo. dhyAnakALamAM ciMtana ane darzana ane thaI zake che paraMtu ciMtanAtmaka dhyAnanI apekSAe darzanAtmaka dhyAna vadhAre mahattvanuM che. dhyAnasUtra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAMgamAM jaNAvAyuM ke, rAga-dveSa rahita kSaNano anubhava karo. Avo anubhava dhyAna che ane e ja laMbAIne samAdhi banI jAya che. AcArya hemacaMdranA mate jyAM sudhI thoDo paNa prayatna che, saMkalpanI kalpanA paNa che tyAM sudhI tapanI prApti thaI zakatI nathI. rAga-dveSa rahita kSaNanI anubhava karanAra unmanI bhAvane prApta karI zake che. AcArya rAmasenanA mate eka ja AlaMbana upara aMtaHkaraNanI vRttiono nirodha e dhyAna che. e rIte ciMtanarahita, kevaLa svasaMvedana paNa dhyAna che. ahIM e vAta dhyAna rAkhavA jevI che ke jainAcAryo dhyAnane abhAvAtmaka nathI mAnatA. temanA mate koIne koI paryAyanuM AlaMbana Avazyaka che. svasaMvedana dhyAnane ghaNIvAra nirAlaMbana dhyAna kahevAmAM Ave che paNa te sApekSa rIte che. kAraNa ke emAM zrutanA koI paryAyanuM AlaMbana nathI levAtuM e daSTie te nirAlaMbana che. nirAlaMbana dhyAnamAM dhyAtA ane dhyeyamAM bhinnatA nathI hotI. emAM zuddha cetanAno upayoga hoya che. tenA sivAya bIjuM dhyeya nathI hotuM. sAlaMbana dhyAnamAM dhyeya ane dhyAnamAM bheda rahe che. jainAcAryonA mata pramANe to sAdhake prAraMbhamAM sAlaMbana dhyAnano abhyAsa karavo joIe. jethI ekAgratA vadhe ane rAga-dveSano bhAva maMda thaI jAya tyAra pachI nirAlaMbana dhyAna eTale AtmAnA zuddha svarUpanuM dhyAna karavuM joIe. sAlaMbana dhyAna, nirAlaMbana dhyAna sudhI pahoMcavA mATe che e vAtanI vismRti na thavI joIe. Ama, dhyAnasUtra AvezazUnya kSaNano anubhava karavAnuM sUtra che. enA anubhavathI pUrvArjita karma kSINa thaI jAya che ane navA karmano baMdha thato nathI. svAbhAvika rIte tenAthI mAnasika zAMti to maLe che paNa sAthosAtha zArIrika vedanAnI paNa upazAMti thAya che. taduparAMta bannemAM sthAyitva AvI jAya che. evuM koI paNa aihika ke pAralaukika phaLa nathI ke je dhyAna dvArA prApta na thAya, paraMtu dhyAnano prayoga kevaLa vitarAgatAnI siddhi mATe thavo joIe; paramAtmabhAva prApta karavA thavo joIe. - 100 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (paMdara) dhyAnamImAMsA briTiza dhyAna zabdathI zuM abhipreta thAya che ane te viSe jainAcAryo zuM mAne che te vAta ApaNe joI gayA paNa dhyAna kevI rIte thAya, teno hetu zo, tenA vividha prakAro vacce zuM saMbaMdha che ityAdi bAbato upara ApaNe vicAra karavo rahyo. prakaMpanono sAjaDa gayA ke manuSya prakaMpita ApaNe joI gayA ke manuSya jIvananAM cAra gatizIla tattvo che - zarIra, vANI, zvAsa ane mana; je sadAya prakaMpita rahe che, pratikSaNe temAM navA navA taraMgono AvirbhAva che ane purANA taraMgo vilIna thAya che. Ama joIe to ApaNo Akho saMsAra prakaMpanono che. ApaNe choDelA taraMgothI anya loko prabhAvita thAya che ane anyanA taraMgothI ApaNe prabhAvita thaIe chIe. manuSya to zuM prANI mAtra satata prakaMpano bahAra pheMke che ane te anyanA prakaMpananI asara heThaLa Ave che. Ama joIe to ApaNe saMkramaNanuM jIvana jIvIe chIe. ApaNo prabhAva anya upara paDe che ane anyano prabhAva ApaNA upara paDe che. koI prakaMpanothI para nathI - koI vAstavikatAmAM svataMtra nathI. prakaMpanothI je prabhAvita na thAya te ja kharekhara svataMtra che. adhyAtmano dhyAnamImAsAM 101 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga eTale prakaMpanonA prabhAvamAMthI bahAra nIkaLIne aprakaMpananI sthitimAM cAlyA javuM. je A sthitimAM pahoMcI jAya che te vyakti meru parvata jevI aDola rahe che. tene saMsAranI koI paristhiti calAyamAna karI zaktI nathI. te sAgara jevI dhIra ane gaMbhIra temaja svayaM tRpta hoya che. prakaMpanonA saMsAramAMthI aprakaMpananI avasthAmAM javuM e ja sAdhanA ane te lakSyane siddha karavA mATe dhyAna jevuM koI sabaLa sAdhana nathI. A dhyAna siddha thAya tyAre kAyA sthira, vANInuM mauna ane mana caMcaLatA vihIna avasthAmAM zAMta ane aDola. A cAreya gatizIla tattvone sthira karanAra dhyAnane je-te prakAre oLakhavAmAM Ave che. zarIrane sthira kare te kAyika dhyAna, zvAsane layabaddha ane maMda kare te AnApAna dhyAna, vANIno saMyama kare te vAcika dhyAna ane je manane niyaMtraNamAM rAkhe te mAnasika dhyAna. samagra jagatamAM be bAbata pravarte che - sthiti ane gati. kAM to vastu sthira hoya che ke kAM to gatizIla. jo ke sUkSma rIte joIe to je ApaNane sthira lAge che te paNa taraMgita che. vAstaviktAmAM sthiti avyakta ane dravyagata che. jyAre gati vyakta che. koI paNa gati dravya vagara nathI thatI ane koI paNa dravya gati vagaranuM - taraMgo vagaranuM nathI hotuM. vaLI gati sahaja ane svAbhAvika paNa hoya che ane bIjA dravyanA yogathI - prabhAvathI paNa thAya che. Ama, sAro saMsAra prakaMpanono saMsAra che ane sAdhanAno mULa hetu prakaMpanomAMthI aprakaMpana tarapha javA mATeno che. A hetu siddha karavAmAM dhyAna jevuM koI prabaLa sAdhana nathI. tenA anusaMdhAnamAM ApaNe u52 mujaba cAra prakAranA dhyAnano ullekha karyo. kAyika dhyAna kyAreya prakaMpano vinAnuM na thaI zake paNa upacArathI sApekSa rIte ema kahevAmAM Ave che kAraNa ke zarIranAM prakaMpano pUrNatayA kyAreya rokI zakAtAM nathI. chatAMya jyAre zarIra koI paNa rItanA halanacalana vagara sthira thaI jAya tyAre tene kAyika dhyAna kahevAmAM Ave che. zarUAtamAM zarIra sAmAnya sthiratAmAM rahe che paNa pachIthI abhyAsa vadhatAM sArI evI sthiratA prApta karI zake che. 102 mahAvIranI sAdhanAno marma ---- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnApAna dhyAnamAM zvAsane sthira karavAmAM Ave che. paNa zvAsanuM prakaMpana paNa pUrNa rIte rokI zakAya nahi. aMtaramAM to prANano sUkSma pravAha cAlu ja rahe che. AnA pAna dhyAnamAM zarUAta dhvAsa maMda karavAthI thAya che ane pachI tenAM prakaMpano ghaTavA mAMDe che. emAM be vAta mukhya rahe che. zvAsanI saMkhyA ochI thatI jAya ane prANavAyu levAnuM pramANa ghaTatuM jAya. jyAre abhyAsa AgaLa vadhe che tyAre svAbhAvika rIte gvAsa dIrgha thato jAya che ane sAdhanA caramasImAe pahoMce tyAre ApoApa kuMbhaka sadhAya che. vAcika dhyAna A rIte uparanAM bane dhyAna karatAM juduM paDe che. vANInI bAbata ApaNe svataMtra chIe. vANIne ApaNe dhAryA pramANe rokI zakIe chIe paNa bolavAnI AkAMkSA na thAya tyAre te dhyAna bane. manane rokavAnuM kAma ghaNuM kaparuM che. tophAne caDelA ghoDAne kAbUmAM rAkhavAnuM kAma haju saheluM lAge paNa mana eTaluM to caMcaLa che ke je pArAnI jema haMmezAM vikharAtuM ja rahe che. manane gatizIla karanAra traNa bAbato che. smRti, manana ane kalpanA. ApaNe jenA viSe ciMtana karIe chIe te prakAranI AkRtio mana banAvI le che. A mATe te vAtAvaraNamAMthI sUkSma paramANuo grahaNa kare che jene manovargaNA kahe che. manana-ciMtana-vicAra-kalpanA A badhuM paramANuonI sahAyathI thAya che ane dareka vakhata yathA-tathA AkRtio racAya che. ane pachI te nabhomaMDaLamAM chUTI jAya che. A AkRtione naSTa thatAM varSonAM varSo lAge che. tethI manane sthira karavAnuM dhyAna duSkara che. smRti-manana-kalpanA thatAM eka prakAranAM prakaMpana pedA thAya che ane tenI AkRtio racAI jAya che. A prakaMpano rokavAnuM lagabhaga azakaya che. tethI tene eka viSayamAM pravAhita karavAnI prakriyAne mananuM dhyAna kahe che. mAnasika prakaMpano samApta na karI zakAya paNa tene ocho karI eka viSaya tarapha kendrita karI zakAya. A sthiti sadhAtAM mananI caMcaLatA ghaTe che ane te calAyamAna thatAM manano pravAha bIjI badhI dizAo tarapha vahevA lAge che jene dhyAnabhaMga kahI zakAya. dhyAnamImAMsA - 103 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe joI gayA ke sAdhanA prakaMpanamAMthI aprakaMpana avasthAmAM javA mATe che paNa ApaNe kharekhara prakaMpanone pUrNa rIte rokI zakIe kharA ? ApaNe dhyAnanI mudrAmAM zarIrane sthira karI, mauna dhAraNa karI ane manane eka viSaya upara kendrita karIne besI jaIe to ApaNe aprakaMpana avasthA prApta karI zakIe ? prakaMpanone sadaMtara rokavA mATe ApaNe asamartha chIe, kAraNa ke ApaNA zarIramAM evI keTalIya kriyAo satata thayA kare che je ApaNI icchAne AdhIna nathI hotI. zarIramAM keTalAka snAyuo ApaNI icchAne AdhIna nathI hotA. zarIramAM keTalAka snAyuo ApaNI icchAthI halanacalana kare che paNa keTalIka kriyAo - jevI ke, hRdayano dhabakAra, lohInuM bhramaNa, pAcanataMtra ityAdi anaicchika snAyuonA saMcAlanathI thayA kare che. ApaNe dhyAnanI mudrAmAM besIe to paNa A kriyAo to cAlyA ja karavAnI; eTaluM ja nahi paNa ApaNane sukhaduHkha, ThaMDI-garamI, indriyonA anubhavo vagerenAM saMvedana thayA ja karavAnAM chatAMya dhyAnanI A prAthamika bhUmikA che. zarIranI sthiratA, zvAsanI maMdatA ane mananI ekAgratAnAM aneka staro che. dareka stara vacce taratamatA rahelI che. kAyika, vAcika, AnApAna ane mAnasika plAnanI A taratamatA samajavA ApaNe sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama ke pachI saghana, saghanatara ane saghanatama ke evA zabdono upayoga karavo rahyo. paNa mULa vAta che A cAreya gatizIla tattvonA dhyAnanI taratamatAnI. prathamanI traNa bhUmikAomAM dhyAnamAM uttarottara pragati thAya che ane cothI bhUmikAmAM che tenI kSamatAnI caramasImAne sparze che. kAyika dhyAnamAM caturtha avasthAmAM zarIranI sarva pravRttio lagabhaga aTakI jAya che. zvAsa mATenA dhyAnanA aMtima caraNamAM zvAsa lagabhaga rokAI jAya che ane kuMbhaka prANAyAma ApoApa ghaTita thAya che. mAnasika plAnamAM paNa aMtima avasthAmAM mana ekAgra ane sthira thaI jAya che ane caMcaLatA lagabhaga nAmazeSa thaI jAya che. vAcika dhyAnamAM vANI to siddha thaI ja jAya che paNa bolavAnI vRttino paNa nirodha thaI jAya che. - 104 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyika dhyAnane kAyotsarga paNa kahevAmAM Ave che. jaina paraMparAmAM traNa guptiono ullekha vakhatovakhata karavAmAM Ave che. A traNa guptio che manogupti, vacanagupti ane kAyagupti. A kAyagupti paNa kAyika dhyAnanI khUba najIkanI to che ja. kAyotsarganuM sAdhanAmAM viziSTa sthAna raheluM che. kAyotsargane dhyAna paNa gaNavAmAM Ave che. saphaLa kAyotsarga thAya to sAdhanAnI caramasImA sudhI pahoMcADavAnI tenI kSamatA che. ApaNe joI gayA ke kAyika dhyAnanI prAthamika bhUmikAmAM zarIra sthira thaI jAya che paNa saMvedana temaja anaicchika kriyAo cAlu rahe che; jyAre tenI bIjI avasthAmAM zarIramAM viziSTa parivartano ghaTita thavA lAge che. emAM anaicchika kriyAo upara paNa niyaMtraNa sthapAtuM jAya che eTaluM ja nahi paNa jAgarUkatA vadhe che, doSo kSINa thAya che, ThaMDI-garamI ItyAdi dvandro sahana karavAnI kSamatA vadhI jAya che ane pariNAme cittanI ekAgratA vadhAre ne vadhAre sadhAtI jAya che. kAyika dhyAnanI trIjI avasthAmAM zarIrano bodha kSINa thavA lAge che ane sUkSma zarIranI sakriyatA vadhavA lAge che; jyAre caturtha avasthAmAM dehano anubhava sarI javA lAge che eTale ke dehAtma bhAva naSTa thato jAya che ane caitanyano anubhava thavA lAge che. sAdhanA utkRSTa rIte thAya to cetanA sthULa zarIra choDIne bahAra paNa jaI zake che. e paristhitimAM sUkSma padArtho dekhAya che ane indriyonA anubhavo kSINa thaI jAya che. kAyika dhyAna sAthe zvAsanI maMdatA ane mAnasika ekAgratA paNa sadhAyelI ja hoya che. Ama, A badhI bAbato parasapara saMkaLAyelI che. eTaluM ja nahi paNa teno ekabIjA upara pUrNa prabhAva paDe che. A ja rIte ApaNe mAnasika thAnanI vividha bhUmikAono vicAra karI zakIe. enI prathama avasthAmAM IrSyA, viSAda, zoka, ciMtA, ityAdi bhAvo kSINa thaI jAya che ane maitrI, samabhAva vagere guNono vikAsa thAya che. trIjI bhUmikA upara saMskonAM mULa DhIlAM paDI jAya che ane colI avasthAmAM to sUkSma tattvonuM spaSTa jJAna thavA lAge che, vicalitatA naSTa thaI jAya che ane sarvathA abhaya pravarte che. A avasthAnI carama dhyAnamImAMsA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikAne sparzatAM bhedajJAna thaI jAya che eTale ke zarIra ane AtmA banne alaga che e vAta spaSTa thaI jAya che jethI Asaktino bhAva vilIna thaI jAya che. prakaMpanono hetu ApaNe joI gayA ke samasta saMsAra prakaMpanono che ane ApaNI pratyeka paLa prakaMpanothI bharapUra hoya che. svAbhAvika che ApaNane vicAra Ave ke ApaNAmAM prakaMpana koNa pedA kare che ? ane manuSyamAM prakaMpananA mULabhUta be hetu che : caga ane dveSa. A banne prANImAtranI maulika manovRttio che. rAgathI prerAIne ApaNane vastujagata ke cetanajagata prati AkarSaNa thAya che. dveSathI prerAIne vastujagata ke cetanajagata prati vikarSaNa thAya che. Ama, ApaNAmAM satata AkarSaNa ane vikarSaNanuM cakkara cAlatuM rahe che je satata taraMgo pheMkatuM rahe che. ApaNI rAMgacetanA be rUpomAM pragaTe che H eka che lobha ane bIjI mAyA. jyAre dveSanI cetanA krodha ane abhimAnanA rUpe pragaTa thAya che. A cAreya svarUponI cetanA paNa vividha rIte pragaTa thAya che. vaLI dareka prakAranI cetanAmAM paNa taratamatA hoya che. krodha, mAna, mAyA, lobha e darekamAM paNa taratamatA pramANe vaLI bheda paDe che - jevAM ke gADhatama, gADhatara, gADha ane pratanu. rAga-dveSanI cetanA je cAra svarUpe - krodha, mAna, mAyA ane lobhanA svarUpe pragaTe che tene eka ja zabdathI oLakhavI hoya to kaSAya cetanAnA nAme oLakhI zakAya. kaSAya cetanAnI gADha avasthA hoya che tyAre dhyAna karavAnI kSamatA rahetI nathI. dhyAnamAM javA mATe prakaMpanone zAMta ane kSINa karavAM paDe che. kaSAya cetanAnA prathama stare ke dhyAnamAM jatAM te zAMta ane kSINa thavA lAge che. prakaMpano zAMta ane kSINa thAya tyAre dhyAnanI prathama avasthAnuM nirmANa thAya che jene samyakatva cetanA tarIke sAdhanAmArgamAM oLakhavAmAM Ave che. kaSAya cetanAnAM prakaMpano ethI AgaLanI kakSAe vadhAre zAMta ane kSINa thAya tyAre tene vrata cetanA kahe che. enAthI AgaLanA stare prakaMpano vaLI vadhAre pramANamAM ochAM thaI jAya che ane 106 mahAvIranI sAdhanAno marma ---------------------- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba zAMta thaI jAya che tyAre tene apramata cetanA kahevAmAM Ave che. kaSAya cetanAnA cothA stara upara prakaMpano sarvathA zAMta ane kSINa thaI jAya che. tyAM tene vItarAga cetanA kahe che. prakaMpanono nirodha prakaMpano utpanna thavAnAM be kAraNo che : eka che kaSAya cetanA ane bIjuM kAraNa che vastuno yoga. koI paNa vastu jotAM ja ApaNA mastakamAM prakaMpana zarU thaI jAya che. zabda, sparza, rUpa, gaMdha, rasa - A badhAno bodha ApaNane prakaMpano dvArA ja thAya che. kalpanA ane AMtarika saMskAro, smRti paNa prakaMpano utpanna karI zake che. A prakaMpano ja sukha ane duHkhano anubhava karAve che. A prakaMpanone lIdhe ApaNe caitanyanI vAstavika sattAno anubhava karI zakatA nathI. dhyAnanuM mukhya kArya che prakaMpanonI tIvratA ochI karavAnuM. ApaNA jIvanamAM je te avasthAo ghaTita thAya che, je kaMI parivartana Ave che te badhAM prakaMpano dvArA ja Ave che. prakaMpana eTale ja jIvana. jIvana rahe ane prakaMpana na rahe te vAta zakya nathI. tethI dhyAna karanAra sauthI pahelAM prakaMpanonuM yogya rUpAMtara karavAnuM AraMbhe che. rUpAMtaranI prakriyAnA cAra prakAra che - jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya. je vyaktine bheda jJAna thAya che eTale ke AtmA ane deha alaga che te vAta samajAI thAya che te viSayo pratye anAsakta thaI jAya che. AkAzamAM sArA ane kharAba banne prakAranAM paramANuo paDelAM che. sArI bhAvanA karanAra sArA paramANuo grahaNa kare che ane kharAba bhAvanA karanAra kharAba-aniSTa paramANuo grahaNa kare che. pariNAme zArIrika ane mAnasika svAsthya ke vikRtio pedA thAya che. Ama, manuSya potAnI bhAvanAone AdhAre ja potAnuM sAruM-khoTuM kare che. khoTI bhAvanA, khoTA vicAro ekadama choDI zakAtA nathI, tethI tenI pratipakSa bhAvanAnuM bhAvana karavuM paDe che. A prayoga vAraMvAra thatAM aniSTa vicAro-bhAvo ghIme dhIme kSINa thatA jAya che. Ama, saMskAronuM sArA svarUpamAM rUpAMtara karavuM e dhyAnanI pahelI apekSA che. samyakatva cetanA ane vrata cetanA ApaNe jeTalA uttejita ane caMcaLa eTalI ApaNI jIvanazakti dhyAnamImAMsA 07 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ochI thavAnI. zvAsanI tIvratA, caMcaLatA, uttejanA jIvanazaktine kSINa karI nAkhe che. tenA pratipakSe ekAgratA, zAMti ityAdi jIvanazaktine vadhAre che. pariNAme ApaNI kAryazakti vadhe che ane mAnasika saMtulana yathAyogya rahe che. Ama to ApaNe prakaMpanone mahattvapUrNa gaNIe chIe paNa tene mahattA ApanAra ApaNuM mana che. ApaNA zarIramAM prakaMpano to satata thatAM rahe che, paNa tenI sAthe mana joDAya che tyAre ja ApaNane tenA rasano anubhava thAya che. jo ApaNe A prakaMpanone phakta jovAnI ane manane tenI sAthe na joDavAnI Teva pADIe to ApaNane je zAMti, anAsakti, maitrI ane astitvano anubhava thaze te ApaNA daSTikoNane badalI nAkhaze. ApaNane ghaNIvAra sukhano anubhava thAya che to ghaNIvAra duHkhano anubhava thAya che. mULamAM to te saMvedana ja che. eka che anukULa saMvedana jemAM ApaNane harSa thAya che; bIjuM che pratikULa saMvedana jemAM ApaNane viSAda-glAni thAya che. ApaNe A saMvedano sAthe priyatA ane apriyatAne na joDIe paNa tene phakta jovAnuM ja zIkhI jaIe to sAdhanAnuM moTuM kAma thaI jAya. A kAma ekAeka thAya tevuM nathI. te mATe abhyAsa pADavo paDe. eka vakhata A kSamatA AvI jAya pachI ApaNe sukha ane duHkhanAM dvandronI pAra nIkaLI jaIzuM ane ApaNe tIvra gatithI ApaNA lakSya tarapha jaI zakIzuM. jagatamAM ApaNane sauthI vhAluM ApaNuM zarIra che. ApaNA badhA moha ane mAyAnI jaMjALa A zarIranI AsapAsa racAyelI che. janma-jarA-mRtyu-roga ItyAdi zarIrane ja thAya che. ApaNe jene sagAMsaMbaMdhI, vahAlAM-davalAM gaNIe chIe te badhAM A zarIra sAthe ja joDAyelAM che. kharekhara joIe to ApaNA anurAgano-mohano mULa srota A zarIra che - vastuo nathI. vastuo pratyeno ApaNo moha - lagAva zarIrane lIdhe che, zarIrane mATe che. jo ApaNe A zarIrane, temAM thatAM satata parivartanone jo nIDaratAthI jotAM zIkhI jaIe ane zarIranI nazvaratAnuM ciMtana karyA karIe to zarIra pratyeno ApaNo anurAga tUTavA lAgaze ane ApaNAmAM ApoApa vairAgya vadhavA lAgaze. A kSamatA keLavavA - 14 -- mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe niraMtara abhyAsa karavAnuM jarUrI che. thoDIkavAra zarIramAM thatAM parivartano joI levAthI ke te viSe ciMtana karI levAthI kaMI kAma nahi sare. vaLI A abhyAsa zraddhApUrvaka karavo joIe. apramatta cetanAno abhyAsakrama apramatta cetanAnI avasthAthI vAstavikatAmAM sAdhanApatha zarU thAya che. te pahelAM je abhyAsa karavAmAM Ave che te prAthamika bhUmikAno che. A avasthAnA nirmANa mATe sthiratA ane ekAgratA khUba jarUrI che. A mATe agAu pUrvabhUmikA paNa racAvI joIe. vastuno yathArtha bodha, samyam daSTikoNa, anAsakti, abhaya, sahiSNutA A badhAM dhyAnamAM mULa tattvo che. A bhUmikA hAMsala karyA vinA apramatta cetanAnI avasthAnuM nirmANa karavuM muzkela che. A mATe kAyika dhyAna khUba mahattvanuM che. tene kAyotsarga paNa kahevAmAM Ave che. kAyika dhyAnanI saphaLatAnAM mULa tattvo che zvAsanI maMdatA ane zarIranI zithilatA. zvAsa jeTalo maMda ane zarIra jeTaluM zithila eTaluM kAyika dhyAna vadhAre saphaLa. kAyika dhyAna - kAyotsarga sAthe jainAcAryoe zvAsanI sAdhanAne joDI che. jethI kAyotsargane zvAsa pramANa gaNavAmAM Ave che. kAyotsarganA samayanI maryAdA zvAsanI saMkhyAthI nakkI karavAmAM Ave che. judI judI pravRttio ane vizuddhi mATenI taratamAtAne anulakSIne kAyotsarganA zvAsocchavAsanI saMkhyA nakkI karavAmAM AvelI che. kevaLa tanAvamukti mATe kAyotsarga karavAno hoya to paMdara miniTano samaya pUrato che, paNa jo dhyAna mATe kAyotsarga karavAno hoya to temAM samayanI koI maryAdA rAkhavAmAM nathI AvatI. pUrvanA saMskArone kSINa karavA mATe svabhAvanuM parivartana karavA mATe lAMbA samaya sudhI kAyotsarga karavAnuM Avazyaka che. kAyotsarga traNa mudrAmAM karavAmAM Ave che. UbhAM UbhAM kAyotsarga karAya che. beThAM beThAM kAyotsarga thAya che ane sUtAM sUtAM paNa kAyotsarga thAya che. kevI rIte UbhA rahevuM, kayA Asane kevI rIte besavuM ane sUtAM sUtAM kAyotsarga karatI vakhate zarIra kevI sthitimAM rAkhavuM enAM vidhividhAna che je khUba saraLa che. jo ke mukhya vAta e che ke pRSTharajju-karoDane dhyAnamImAMsA 109 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyika bAna, AnAthAno AraMbha sthaLa zarIranI vedanazIla banatuM sIdhI rAkhavAnI ane zarIrane zithila rAkhavAnuM. kAyotsarga thatAM zvAsanI kriyA ApoApa sUkSma thavA lAge che. sAmAnya rIte ApaNe miniTanA paMdara zvAsa letA hoIe chIe te ghaTIne tenI saMkhyA pAMcathI sAta thaI jAya che ane zvAsanI gati maMda thaI jAya che. kAyotsarga ke kAyika dhyAna svataMtra prakriyA tarIke thaI zake che ane enI sAthe mAnasika plAna paNa karI zakAya che. mAnasika ekAgratA mATe kAyika dhyAna khUba jarUrI che. mAnasika plAnamAM koI eka AlaMbana levAmAM Ave che. AlaMbananA viSaya upara ciMtanano eka pravAha vahe tyAre te mAnasika plAna thaI jAya che. ene "viSayadhyAna" kahevAmAM Ave che. jo e viSayane mAnasika cakSu dvArA phakta jovAmAM Ave to te vipazyanA" dhyAna banI rahe che. e thatAM vastuno svabhAva pratyakSa thaI jAya che. Ama, mAnasika plAna ciMtana svarUpe thaI zake che temaja aMtaradarzana tarIke paNa thAya che. viSayadhyAna ciMtanAtmaka che. tenA mATe kAyika dhyAna, AnApAna dhyAna ane vAcika dhyAna ghaNuM Avazyaka che. bIjI bAju vipazyanA dhyAnano AraMbha sthULa zarIranA AlaMbanathI karavAmAM Ave che. vipazyanA dhyAna sadhAtAM mana sUkSma ane saMvedanazIla banatuM jAya che ane dhIme dhIme sUkSmatara taijasa zarIra ane sUkSmatama karma zarIranI paNa vipazyanA thaI zake che. paNa A bhUmikA AgaLanI bhUmikA che. chevaTe to puruSAkAra caitanyanI paNa vipazyanA thaI zake che. A eka sAdhanA che ane lAMbAkALanA abhyAsa pachI te siddha thAya che. Ama to ApaNe satata kriyAzIla rahIe chIe. sthULa zarIra ghaNIvAra kriyA kare che ane ghaNIvAra niSkriya paNa rahe che. jyAre sUkSma zarIranI kriyAnuM cakra to niraMtara cAlu ja rahe che. tenA lIdhe pratikSaNe karmano udaya ane baMdha cAlu ja rahe che. karmanA udaya ane baMdhanAM spaMdano jyAM sudhI sthULa zarIramAM na Utare tyAM sudhI ApaNe tene pakaDI zakatA nathI. sthULa zarIra jevuM prakaMpana jhIle ke turata ja ApaNane sukha ke duHkhanuM saMvedana thAya che. vipazyanA karanAra dhyAnI anukULa saMvedano pratye rAga karato nathI ane pratikULa saMvedano tarapha dhyeya rAkhato nathI. te taTastha bhAvathI A saMvedano jhIle che. pariNAme te AgaLa jatAM zarIranA - 110 --- - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNakaNamAM caitanyano anubhava kare che. jema jema ApaNuM mana dhULathI sUkSma tarapha jatuM jAya che tema tema tenuM AlaMbana paNa sthaLathI sUkSma tarapha khasavA mAMDe che. mananI sUkSmatA sadhAtAM dhyAnanI sthULa pravRttio, vRttio, saMvedano ane saMskAronA mULa srota-karma zarIra sudhI pahoMcI jAya che ane tenI pAra jhabakatA caitanyanI jhAMkhI kare che. paraSAkAra AtmAnI vipazyanA Ama to AtmA amUrta che. tene mAnasacakSuthI joI zakAya nahi chatAMya keTalAka sAdhako tene jovAnI vAta kare che. vAstaviktAmAM te kalpanAnuM AropaNa che, dhyAna nathI. dhyAnamAM yathArtha bodha hoya. kalpanA bhrama utpanna kare che je yathArtha sudhI na laI jAya. AtmAnuM puruSAkAre dhyAna karavAvALo yogI potAnA zarIramAM AtmAnI kalpanA karato nathI paNa te caitanyano anubhava kare che. A anubhava e kaMI AtmAno sAkSAtkAra nathI paNa enAthI sAdhaka IndriyonA anubhavanI upara cAlyo jAya che jenAthI rAga-dveSanA saMskAro kSINa thaI jAya che ane sAdhaka advitIya zAMti ane prasannatA anubhave che. caitanyano anubhava jyAre citana ane aMtaradarzana bannenI kriyAo samApta thaI jAya che tyAre mana paNa svayaM samApta thaI jAya che. pachI zuddha caitanyano anubhava pragaTa thAya che. A che vItarAga cetanAnI anubhUti; jene samAdhi paNa kahI zakAya. basa tyAM atIta ane bhaviSya bane samApta thaI jAya che ane sAdhaka kevaLa vartamAna kSaNano ja anubhava kare che. A anubhava dIrghakALa rahe eTale te dhyAna banI jAya ane satata rahe eTale te samAdhinI kakSAmAM pahoMcI jAya. A avasthAmAM indriyo to ApoApa zAMta thaI jAya eTaluM ja nahi paNa mana paNa vilIna thaI jAya. indriya ane mana baMneno pravAha rokAI jatAM pachI bAkI rahe che zuddha caitanyano anubhava. Ane nirAlaMbana dhyAna kahI zakAya. ekAgratA ke mAnasika dhyAnamAM koI ne koI AlaMbana rahe che pachI bhalene te sthULa hoya ke dhyAnamImAMsA - 111 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma hoya. jainAcAryo caitanyanA anubhavane nirAlaMbana dhyAna kahe che ane tene ja teo vAstavika (nizcaya) dhyAna kahe che. ekAgratAvALuM dhyAna sAlaMbana dhyAna che jene vyavahArika dhyAna tarIke oLakhavAmAM Ave che. nirAlaMbana dhyAnanI sthiti prApta thayA pachI koI AyAsa-prayatna karavAno raheto nathI. mULamAM to vyAvahArika dhyAna paNa nizcaya dhyAna upara javA mATe ja karavAnuM hoya che. jema jema kaSAya cetanAnAM prakaMpano zAMta thatAM jAya - kSINa thatAM jAya tema tema nirAlaMbana dhyAna - nizcaya dhyAnamAM pragati thatI jAya. nirvikalpa dhyAna A zabda bahu vicAra mAgI le tevo che kAraNa ke jo ApaNe te bAbata spaSTa na hoIe to dhyAnamArgamAM bhaTakI javAno saMbhava che. nirvikalpanI sthiti hovI bahu sArI vAta che paNa pUrNa jAgarUkatA sAthe e sthiti sadhAvI eka vAta che ane te vinAnI upasthiti bIjI vAta che. UMghatI vyaktimAM vikalpa nathI hotA, tethI te kaMI dhyAna na bane. jaDa vyaktine jAgrata avasthAmAM paNa vikalpa nathI hotA ke ochA hoya che tethI kaMI tene dhyAna na kahevAya. navajAta zizu, mUcchita vyakti, avyakta cetanAvALAM prANI, dArU jevA padArthanA sevanathI matta banelA mAnavIo ane suSupta mANasa - A badhAmAM vikalpo nathI hotA ke alpa hoya che tethI te badhAnI avasthAne nirvikalpa dhyAna tarIke na levAya; UlaTAnuM koI AlaMbana upara pragADharUpe saMlagna thaIne prakaMpanavihIna banelA mananI avasthAne dhyAnamAM ghaTAvI zakAya. jyAM cetanA avyakata che, matta che, suSupta che tyAM to bhArelA agni jevI sthiti che. nimitta maLatAM te bhabhUkI UThavAno. nirAlaMbana dhyAnamAM mana avyakta ke sthagita nathI hotuM paNa te niruddha hoya che. teno nirodha thayelo hoya che mATe te dhyAna che. AvuM dhyAna ja caitanyano dIpa pragaTAvI zake che. jainAcAryoe bahu vicAra karIne dhyAnamArganI zarUAta sAlaMbana dhyAnathI karavAnI bhalAmaNa karI che. emAM AtmAthI bhinna koI paNa ISTa vastune AlaMbana banAvIne dhyAna karavAnuM rahe che ane abhyAsa - 11ra - -- mahAvIranI sAdhanAno marma yAra karI temAM AtmA che ane jAma For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhAyA pachI nirAlaMbana dhyAna tarapha gati karavAnI hoya che. sAlaMbana dhyAnamAM dhyAtA ane dhyeya bhinna che; jyAre nirAlaMbana dhyAnamAM banneno abheda che. je sAdhaka potAnA caitanyathI bhinna vastu upara dhyAnane paripakava karI le che ane tenI sAthe lAMbo samaya ekAgratA sAdhI zake che te vinA prayAsa pachIthI nirAlaMbana dhyAnamAM praveze che jyAM tene zuddha caitanyanI kevaLa anubhUti ja rahe che. e bAbata bahu spaSTa rahevuM jarUrI che ke nirvikalpa dhyAna e kaMI nirvicAra dhyAna nathI. nirvicAra avasthA e zUnyanI avasthA che. je jainAcAryone mAnya nathI. nirvikalpamAM saMkalpa hoya paNa vikalpa na hoya ane jyAM saMkalpa hoya tyAM viSayanI hAjarI rahevAnI ja eTale te sAlaMbana dhyAnanI aMtargata AvI jAya. vicaya dhyAnanA viSayamAM jainAcAryoe "vicaryanI vAta karI che jeno vicAra na karIe to dhyAna uparanuM ApaNuM ciMtana apUrNa ja rahe che. vicaya e pAribhASika zabda che. "vicaya" eTale vicAra-ciMtana. dhyAna karavAno mukhya uddeza cetanAnA vikAsanI ucca bhUmikA upara pahoMcavAno che to pachI je loko e bhUmikA upara pahoMcI gayA che temanI AjJA-Adeza upara ciMtana karI tenuM pAlana karavuM e paNa dhyAna che. tene AjJA vicaya' kahe che. emAM AtmAnI anubhUti karanAranI AjJAne sahAre sAdhanAnA ajJAta pathane jANavAno prayAsa che. "vicaya dhyAna"no bIjo prakAra apAya vicaya' kahevAya che. emAM rAga-dveSanI cetanAnI pradhAnatAne kAraNe ApaNane sukha-duHkhanI anubhUti thAya che e manodazA upara ciMtana karI, tenuM vizleSaNa karI, evA doSonA navasarjanane rokavAnA upAyo zodhavAnA hoya che. saMsAra Akho karmane AdhIna che ane tenA mULamAM ghA karyA vinA saMsAra kapAya nahi tethI karmanI prakRti, baMdha, sthiti, phaLa ApavAnI tenI zakti, karmamAM pheraphAro karavAnA upAyo vagere upara vicAra karI karmone jIrNa ane zIrNa karavA kaTibaddha thavA je ciMtana karavAmAM Ave che tene vipAka vicaca' kahevAmAM Ave che. Aloka-paraloka-aloka vagerenI racanA ane vyavasthA aMge je ciMtana karavAmAM Ave che tene "saMsthAnavicaya" kahevAmAM Ave che. ApaNe agAu dhyAnamImAMsA 113 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joI gayA hatA ke dhyAnakALamAM mananI be kriyAo thAya che ciMtana ane aMtardarzana. badhAM 'vicaya dhyAna' ciMtananI bhUmikA upara Ave che. dhyAnanuM phaLa svAbhAvika rIte ApaNane vicAra Ave ja ke dhyAnanuM phaLa zuM ? dhyAnanI niSpatti zI ? jo pAramArthika dRSTie vicAra karIe to AtmAno sAkSAtkAra zuddha caitanyano anubhava e dhyAnanI niSpatti che. A anubhava thatAM sAdhaka kRtakRtya thaI jAya che pachI tene kaMI prApta karavAnuM rahetuM nathI. A bhUmikA upara pahoMcavA mATe eka dhyeya nakkI thAya che ane tene sAkAra karavA mATe eka mArga nakkI karI koI vastunuM AlaMbana laI manane ekAgra karavuM paDe che. jenuM AlaMbana levAya tene dravya dhyeya kahI zakAya paNa je aMtima lakSya che tene bhAva dhyeya kahI zakAya. dravya dhyeyanuM dhyAna karatAM karatAM vyakti tenI sAthe ekAkAra thaI jAya che, tenI sAdRza banI jAya che, pachI dhyAna, dhyeya ane dhyAtA vacce kaMI bheda raheto nathI. A to dhyAnanI pAramArthika niSpattinI vAta thaI paNa tenuM tAtkAlika phaLa karmono saMvara ane nirjarA. saMvara eTale ApaNI aMdara pratipaLa thaI rahelAM asaMkhya prakaMpanono nirodha, jyAre nirjarAno artha che pUrve arjita karelA saMskAronI kSINatA jethI prakaMpanonA mULa srotane paNa sUkavI zakAya. A prakAre saMvara ane nirjarA jema jema sadhAtAM jAya tema tema ApaNI jJAnazakti pragaTa thavA lAge che, sukha ane duHkhanA saMvedano ochAM thAya che ke temano nAza thAya che. are, asAdhya lAgatI bImArIo paNa zamI jAya che. dhyAnathI ApaNA jIvananA badhA avarodho-aMtarAyo dUra thavA lAge che ane aMte samApta thaI jAya che. bIjI rIte joIe to dhyAna mULa to kaSAya cetanA-mohanIya karmane zAMta karavA ke kSINa karavA mATe karavAmAM Ave che. jema jema kaSAyo-Avego zAMta thatA jAya che - kSINa thatA jAya che tema tema dhyAna paNa vadhatuM jAya che. Ama baMne ekbIjAne prabhAvita kare che. 114 Jain Educationa International mahAvIranI sAdhanAno marma For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa) dhyAnanI bhUmikA ane prayojana - - - - bhAvanA sAdhanApatha upara bhAvanAnuM ghaNuM mahattva che. bhAvanA saraLa lAge che tethI ghaNIvAra sAdhaka tenI upekSA kare che. eka rIte joIe to bhAvanA dhyAna mATenI pUrva zarata che. jeNe bhAvanAno sArI rIte abhyAsa karyo hoya che te dhyAnamArgamAM vadhAre saphaLa thAya che. je lokoe dhyAnano saheja paNa prayAsa karyo haze temane khabara haze ke dhyAnamAM besavAnI sAthe ja manamAM aneka vicAro ane vRttio UbharAvA lAge che - je dhyAnane subdha karI nAMkhe che. aMtaramAM paDelI A vRttio ke vAsanAonuM zodhana karavAnuM ane tene kSaNa karavAnuM kAma bhAvanA kare che. bhAvanAthI citta vAsita thaI jAya pachI dhyAnamAM ekAgratA vadhe che; kAraNa ke pachI aMdaranA saMskAro ane vAsanAonA uchALA zamI gayA hoya che. - dareka manuSyanA cittamAM vAsanAnA saMskAra paDelA hoya che. keTalAkamAM te vyakta hoya che to keTalAkamAM te avyakta hoya che. dhyAnamAM UtaratAM pahelAM A saMskArone ApaNe DhaMDhoLavA paDe ane tenuM zuddhIkaraNa karavuM paDe ke pachI tene kSINa karI nAkhavA paDe ane to ja dhyAna sArI rIte dhyAnanI bhUmikA 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhAya. A kArya karavA mATe jaina sAdhanApaddhatimAM je traNa upAyo sUcavyA che te khUba asarakAraka che eTaluM ja nahi, manovijJAna paNa teno svIkAra kare che. A traNa upAyo che damana, vilayana ane zodhana. cetanA upara jyAre koI paNa rIte dabANa thAya che-damana thAya che tyAre mana teno pratikAra kare che. bhAvanA paNa damanano mArga apanAve che paNa te viveka dvArA manane jarA samajAvI, paTAvIne, jethI mana eTaluM pratikAra karatuM nathI ane vikAra paNa pedA karatuM nathI. bIjo upAya vilayanano che jenA be prakAra che - nirodha ane virodha. nirodhamAM kaSAya cetanAne uttejita kare evA viSayomAM manane na javA devuM, indriyone rokI levI AvA viSayomAM zarIrane pravRttizIla na thavA devuM ane vANIne paNa saMyamamAM rAkhavI. Avo nirodha lAMbo samaya thatAM e vRttio ApoApa zAMta thavA lAge che. manovijJAna e vAta svIkAre che ke je vRttione poSaNa maLatuM nathI te kALe karIne sukAI jAya che. vilInIkaraNano bIjo prakAra che virodhano. ahIM virodha eTale pratipakSa bhAvanA karI kusaMskAro sAme susaMskArone jAgrata karavAnA hoya che. krodhanI sAme kSamA, kaThoratA sAme mRdutA, lobha sAme saMtoSa, kapaTa sAme saraLatA, abhimAna sAme namratA. Ama, halakI vRttio sAme savRttione pedA karavI. vyavahAramAM paNa ApaNe jANIe chIe ke pratipakSa jyAM Ubho thAya che tyAM pakSa nabaLo paDe che. bhAvanA ahIM pratipakSa Ubho karavAnuM kAma kare che. A rIte bhAvanA dvArA nirodha ane virodha thaIne vAsanAonuM nirasana thAya che. vAsanAo upara vijaya meLavavA mATeno trIjo upAya che zoghananozuddhIkaraNano. emAM be vRttione TakarAvAnI nathI. nirodhamAM vRttione poSaNa nathI ApavAmAM AvatuM. virodhamAM asad sAme savRttiono pratipakSa sthApavAmAM Ave che; jyAre zodhanamAM e ja saMskArone zuddha karI levAmAM Ave che. je kharAba che tene sArAmAM palaTI nAkhavAmAM Ave che. A mArgonca karaNanI prakriyA che. strI pratyenA ke puruSa pratyenA vAsanAthI - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharelA rAganuM pUjyabhAvamAM rUpAMtaraNa karI zakAya. jAtIya AkarSaNothI prabhAvita premapravAhane prabhupratyenI bhaktimAM vALI nirmaLa karI zakAya. AvI ja rIte SAtmaka vRttione paNa palaTAvI zakAya che. kepanuM mULa to rAgamAM ja raheluM che. dveSa e paNa rAgano viphala bhAva che. jyAM rAga na thaI zake, rAgavALI vastu prApta na thaI zake tyAM dveSanI vRtti janme che ane te vividha AkAro dhAraNa karI dekhA de che. jo ApaNe phakta rAgane ja samajI laIe to paNa ApaNuM kAma thaI jAya. rAganI traNa bhUmikAo che - aprazasta, prazasta ane virAga. aprazasta rAga "vAsanAtmaka vRttio prati samarpita hoya che. prazasta rAga pavitra vastuo - AtmA-paramAtmA ane tenI sAdhanAmAM sahAya karanAra prati samarpita hoya che; jyAre virAgamAM rAganI A baMne vRttio kSINa thaI gayelI hoya che. A che bhAvanAnuM rahasya. bhAvanAnI tAkAta ghaNI che paNa ApaNe tene alpa gaNI tenAthI vimukha rahIe chIe. bhAvanAnuM bhAvana niraMtara thatAM te sahastrapuTa lAgela rasAyaNa jevuM camatkArika phaLa Ape che. Ama joIe to bhAvanAonI saMkhyA ghaNI thaI zake paNa sAdhanAnI saraLatA mATe anityAdi bAra bhAvanAono moTe bhAge ullekha thAya che; paNa e bAbate spaSTa rahevAnuM che ke bhAvanAno upayoga naukAnI jema karavAno che. rAga-dveSanI vRttione jItavA mATe bhAvanAonuM bhAvana karavAnuM che. jema taTa upara pahoMcyA pachI hoDIne ApaNe choDI daIe chIe tema vItarAga avasthA prApta thatAM bhAvanA ApoApa chUTI jAya che, pachI tene pakaDI rAkhavAnI jarUra rahetI nathI. saMvara ane nirjarA bhagavAna mahAvIranI sAdhanApaddhatimAM be mahattvanAM tattva che - saMvara ane nirjarA. manuSya caitanyano AvirbhAva nathI karI zakato kAraNa ke tenI cetanA AvRta che - karmathI DhaMkAyelI che. sAdhanAmAM karmakSINa karavAM rahyAM ane navAM karmo - navA saMskAronuM punaHnirmANa rokavuM rahyuM. nirjarAno artha che karmanA AvaraNonuM kSINa hovuM ane saMvarano artha che e AvaraNonA punaHnirmANano virodha. karmanAM AvaraNo kSINa thatAM jAya dhyAnanI bhUmikA 117 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema mana zAMta thatuM jAya ane tene kSaNa karavA mATe bAra prakAranAM tapa batAvavAmAM AvyAM che. emAM svAdhyAya ane dhyAna mukhya che ane bAkInAM tapa te sAdhavAmAM sahAyarUpa che. dhyAna e moTAmAM moTuM tapa che - emAM saMvara ane nirjarA baMne eka sAthe sadhAya che paNa dhyAnamAM lAMbo samaya rahevuM muzkela che tethI sAdhaka dhyAnanI dhArA tUTatAM svAdhyAyamAM cAlyo jAya ane te pUrNa thatAM vaLI pAcho dhyAnanI dhArAe caDe. Ama tenuM punarAvartana thatAM te dhyeyanI najIka pahoMcato jAya che. dhyAna e paripUrNa sAdhanA che jenAthI pUrvakarma kSINa thAya che ane navAM karma baMdhAtAM nathI. dhyAnanA uccatama bhUmikA zukla dhyAnanI che. AcArya umAsvAti to eTale sudhI kahe che ke zukla dhyAnanI bhUmikAmAM dhyAnAgni eTalo prajvalita hoya che ke jagatanA sarva jIvonAM karmane bALIne bhasmIbhUta karI nAkhavAnI tenI zakti hoya che. viSayanI gahanatA dhyAnano viSaya khUba gahana che ane vividha dharmAcAryoe tenuM vividha rIte ciMtana karI tenAM vidhi-vidhAnonI niSpatti karI che. dhyAna jevI paramakoTinI sAdhanA saphaLa thAya te mATe aneka bAbato upara vicAra karavAmAM Avyo che. sIdhA ja dhyAnamAM kUdako mAryo ane dhyAna * sIdhA ja kare siddha thaI jAya ema mAnavAnI koI bhUla na kare. kadAca koI viralAne . koI vIralAne mATe e zakya hoya to paNa te kaMI rAjamArga nathI. apavAdane najara samakSa rAkhIne AgaLa vadhanAra moTebhAge bhaTakI jAya che. dhyAnanI siddhi mATe yathAyogya pUrvabhUmikA bAMdhavAnuM khUba Avazyaka che. tene sahAyabhUta thAya evI AnuSaMgika bAbato jevI ke AhAra, sthAna, samaya, bhAvanA, jAgarUkatA, Asanavijaya vagere upara vicAra karI tenI sahAya levI joIe. dhyAnanI bhUmikA taiyAra karavA mATe zvAsapekSA, vipazyanA, mauna, kAyotsarga ityAdi bAbato paNa mahatvanI che jenA tarapha durlakSa sevavuM ThIka nathI. dhyAna ciMtanAtmaka ane darzanAtmaka baMne prakAre thAya che. baMnene potapotAnuM mahattva che ane baMne paraspara upakAraka che. dhyAnamAM praveza karanAra beya viSe paNa spaSTa hovo joIe. sAlaMbana ane nirAlaMbana - 118 - - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne dhyAnanuM mahattva che; paNa mULa vAta che caitanyanI anubhUtinI. vidhi-vidhAna vagere avazya mahattvanAM che paNa tenA upara aTakI na javAya te mATe dhyAnIe pUrNa jAgarUktA rAkhavAnI che. beyanI siddhi mATe jyAM jenI jarUra paDe tyAM teno upayoga karI bAnIe AgaLa vadhatA jaIne potAnA parama lakSyane siddha karavAnuM che. dhyAnanuM prayojana sAdhanApathanI pUrvabhUmikAmAM jJAna raheluM che. koI paNa vastunI jANakArI prApta karyA vinA AgaLa vadhavAmAM Ave to pAchaLathI muzkelIo UbhI thavAno pUro saMbhava che. A jANakArI ApanAra pachI bhalene zruta hoya eTale ke pustako hoya ke koI anubhavInI nizrA hoya. A patha upara lokone lAvavA mATe saMta-mahAtmAo upadeza Ape che. paNa chevaTe cAlavAnuM che to sAdhake. dhyAna e sAdhanApatha uparanuM mahattvanuM pagaluM che. dhyAnano uddeza mULa to potAnI zaktiothI paricita thavAno ane teno yathAyogya upayoga karavAno che. ApaNI aMdara asIma zaktio paDelI che jenAthI ApaNe ajJAna chIe; pachI teno upayoga karavAnI vAta ja kayAM rahI ? A zaktione jo ApaNe bahAra nathI lAvatA ane teno upayoga nathI karatA to chevaTe zaktino A srota sukAI jAya che. potAnI zaktiothI paricita thavuM ane teno upayoga karavo te sAdhanAno hetu che. ApaNe zAMti ane svasthatA jhaMkhIe chIe paNa ApaNA jIvananI pratipaLa ApaNe asvastha ane asaMtulita rahIe chIe. jIvanamAM AghAtapratyAghAta to AvavAnA ja; paNa jeNe sAdhanA karI che te zAMtithI tene khamI le che ane kSubdha nathI thato. jo ATalI paNa upalabdhi ApaNe dhyAna dvArA prApta karI zakIe to paNa ghaNuM. sAdhanAnI niSpatti - sAdhanAnuM Adi biMdu che videha ane tenuM aMtima biMdu che akarma. vAta pahelI daSTie bahu viSama lAge che paNa sAdhanA karatAM karatAM sAdhaka e avasthAnuM nirmANa karI le che. dhyAnanI bhUmikA 119 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA jIvananAM pAMca mahattvanAM tattva che : mana, vANI, zarIra, zvAsa ane karma. pAMceyanI pAra pahoMcI javAnuM che sAdhanA dvArA. deha rahe paNa jANe te dhAraNa karelo nathI - videha. janaka rAjA e avasthAmAM pahoMcyA hatA tethI to videhI kahevAtA hatA. vANI rahe paNa ApaNe jANe avAk avasthAmAM, vANIno marma samajI lIdhA pachI A avasthAnI prApti durlabha nathI. zvAsanA marmane ApaNe jANI laIe jethI zvAsocchvAsanI kriyA cAlu hoya chatAMya ApaNe jANe anuzvAsa. bhale karma ApaNAthI thatAM rahe paNa ApaNI avasthA akarmanI hoya. amana rahIne ApaNe mananA marmane samajIe. sAdhanAno marma che. " videhAnAM dehaH avAcAM vAkaH amanasAM manaH anucchava satAM svAsa akarmaNA karma A che sAdhanAnI niSpatti. jIvana ane karmanI sauthI moTI saphaLatA akarma avasthAnI prAptimAM che. ApaNe kevaLa karmamAM vizvAsa rAkhIe chIe ane karmarata rahIe chIe; paNa akarmanA vijJAnane ApaNe bhAgye ja samajIe chIe. vAstavikatAmAM je akarmanuM - nahi karavAnuM vijJAna samajI jAya che tenI zakti ghaNI vadhI jAya che. ApaNe A pAMceya tattvone satata gatizIla rAkhIe chIe ane pariNAme ApaNI jIvanazaktino keTalo moTo vyaya karIe chIe ! je sAdhaka A pAMceya tattvanI akarmaNya avasthAne prApta karI le che te A pAMceya tattvanI pAra UtarI jAya che. pachI te je kaMI kare che - tenAthI je kaMI thAya che te kevaLa sAdhanA ja che je tene parama lakSyane siddha karavAmAM sahAyabhUta ja nIvaDavAnI. - 120 Jain Educationa International mahAvIranI sAdhanAno marma For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satara AtmAno sAkSAtkAra / sAdhanAnuM parama lakSya che AtmasAkSAtkAra; paraMtu AtmasAkSAtkAra eTale zuM ane te kevI rIte thaI zake vagere prazno vicAra mAMgI le che. vaLI, enI sAthe e paNa prazna svAbhAvika upasthita thAya che ke AtmAnA sAkSAtkAra ane paramAtmAnA sAkSAtkAramAM zuM pharaka paDe che ? paramAtmAno sAkSAtkAra zuM Atma sAkSAtkAra pachInuM AgaLanuM caraNa che ? vividha dharmapuruSoe A caramalakSya aMge bhASAno je upayoga karyo che tenAthI ghaNIvAra manuSyanI mati mUMjhAI jAya che. sAkSAtkAra aMge paNa vidha vidha maMtavyo pravarte che ane te mATe pratyeka dharmapuruSe potAnA tattvaciMtanane anurUpa zabdaprayoga karyo che. A badhAmAM eka vAta to sAmAnya che ke zarIra e ja kaMI sarvasva nathI ane zarIrathI para evuM koI tattva vilase che jene keTalAka AtmA tarIke oLakhAve che to keTalAka paramAtmA tarIke oLakhAve che. vaLI, AtmA ane paramAtmA baMne judA che ke eka ja che ane jo judA hoya to temanI vacce kayA prakArano saMbaMdha che e prazna paNa khUba aTapaTo che. tattvajJAnanuM A kSetra evuM che ke emAM jeTaluM khodANa karatA jaIe tema tenuM taLa nIce ne nIce jatuM jAya ane teno kyAMya cheDo maLe nahi jethI RSi-munioe chevaTe naiti-neti ema AtmAno sAkSAtkAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only sa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahIne viramavAnuM iSTa mAnyuM. chatAMya ApaNe A vAtane sparzavI to rahI ja kAraNa ke te sAdhanAnuM parama lakSya che. jo kaMI lakSya ja na hoya to pachI dharmamArgamAM dhyAna, dhAraNA, samAdhi badhAMnI khAsa jarUra rahetI nathI. ApaNe ahIM A gaMbhIra viSayanI je chaNAvaTa karIe chIe te moTe bhAge jaina tattvajJAnanI vicAradhArA pramANe che; paNa jaina tattvadhArA anekAMtano Azraya kare che jethI temAM anya darzano paNa samAviSTa thaI jAya che kAraNa ke te judA judA nayathI praznano vicAra kare che. jethI jaina tattvanirUpaNamAM daita paNa lAgaze ane advaita paNa lAgaze. tenAthI rakhe koI mAnI le ke jaina munio A bAbata spaSTa nathI. kharekhara kahIe to teo eTalA badhA spaSTa che ke teo bannenuM nirUpaNa sacoTa rIte kare che ane konuM kayAM sthAna che te vizada rIte samajAve che. vAstavikatAmAM AtmA ane paramAtmA eka ja che paNa ApaNe kaI rIte joIe chIe tenA upara teno AdhAra che. jo AtmA, paramAtmA hoya ja nahi to te kayAreya paramAtmA banI zake nahi. ApaNe moTA vaTavRkSane joIe chIe. tenI nIce asaMkhya TeTAo paDyA hoya che jemAM vaDanAM nAnAM nAnAM bIja hoya che. ATalA nAnA bIjamAM vaDa chupAyelo che. jo bIjamAM vaDa na hoya to temAMthI kayAreya vaDa banI zake nahi. bIjamAM vaDanI zakti rahelI che, je AgaLa jatAM moTuM vaTavRkSa bane che. e rIte je upAdAnamAM paramAtmA na hoya to te paramAtmA na banI zake. mULa vAta to eTalI ja che - bIjano vikAsa thAya eTale vRkSa bane. kaLIno vikAsa thAya pachI phUla bane. vAstavikatAmAM bIja ane vRkSa, kaLI ane puSpa eka ja che tema AtmA ane paramAtmA eka ja che - abhinna che paNa prazna che khIlavAno, vikAsa karavAno. bIjanI zakti pUrNarUpe khIle che, tyAre te vRkSa banI jAya che paNa A vikAsa sAdhavA mATe teNe ghaNI prakriyAmAMthI pasAra thavuM paDe che. AtmA jyAre pUrNarUpe pragaTe tyAre te paramAtmA banI jAya che. prazna che. pUrNatA pragaTa karavAno ane samasta sAdhanA A lakSyane siddha karavA mATe goThavAyelI hoya che. - 1rara - - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A caramalakSyane siddha karavA mATe je prakriyA karavAmAM Ave, je mArga prahaNa karavAmAM Ave te che sAdhanApatha. jenA upara dhyAna khUba mahattvanuM padArpaNa che. yoganI bhASAmAM vAta karIe to je vaTavRkSa banI cUkayuM che tene najaramAM rAkhIne bIjA vikAsa sAdhe. ApaNe je banavuM hoya tene najaramAM rAkhIne ApaNe ApaNI prakriyA goThavIe ane te dizAmAM prayAsa karIe to tenA jevA banI zakAya. ApaNe paramAtmA banavuM che to paramAtmAne najaramAM rAkhIne tenA maya thaI jaIe, cittanI badhI pravRttio paramAtmAmAM lIna karIne tenI sAthe tanmaya thaI javAthI paramAtmA thaI zakAya. A tanmayatA sAdhavAnI caturaMga prakriyA che. tenAM cAra aMga che: sthApanA, anubhava, dhyAna ane vihAra eTale ke pariNamana. AtmasAkSAtkAra eTale AtmAmAM paramAtmAno AvirbhAva. ApaNe AtmAnuM pariNamana karavuM che. te mATe pahelAM paramAtmAnI manamAM sthApanA karIe. manane badhI bAbatomAMthI haTAvIne je paramAtmasvarUpa banI gayA che tenAmAM sthApita karIe. sthApanA karyA pachI cittane paramAtmAmAM eTaluM lIna karIe ke jethI ApaNane paramAtmAnA anubhavano aNasAra maLI jAya. anubhava to karyo paNa jo te sthAyI na bane to ApaNI sAdhanA adhUrI ja rahI jAya. anubhavane sthira karavA mATe trIjI prakriyA che dhyAnanI. dhyAnamAM ApaNe lakSya sivAyanA anya vikalpone dUra karI phakta ApaNA saMkalpamAM ja sthita rahevAnuM. ahIM ApaNo saMkalpa che - paramAtmA. tenuM ja pura AlaMbana laIne dhyAnane sthira karatA javAnuM. ahIM dhyAnane nirvikalpa samAdhi sAthe ja saMbaMdha rahe che. A samAdhi che zuddha caitanyanI anubhUtinI. A paramAtmAnI anubhUti che. A avasthAmAM navA saMskAronuM nirmANa aTakI jAya che ane sAthe sAthe pUrva saMskAro paNa naSTa thavA lAge che. Ama, dhyAnamAM saMvara ane nirjarA eka sAthe ApoApa sadhAya che. basa, ahIMthI ApaNuM paramAtmA banavAnuM zarU thaI jAya che. Ama to sthApanAnI prakriyAthI ja zarUAta thaI hoya che paNa tenI spaSTa pratIti ApaNane dhyAnanI kakSAmAM thAya che. paramAtmAnuM AtmAno sAkSAtkAra 123 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna AtmAne paramAtmAnA rUpamAM badalI nAkhe che. sAdhanAnI A caturaMgI prakriyA AtmAnuM paramAtmAmAM pariNamana kare che - jene vihAra tarIke oLakhavAmAM Ave che. basa, ahIM bIjamAMthI vaTavRkSa banI gayuM. bhagavAna mahAvIrano kriyamANakRtano siddhAMta A ja vAta samajAve che. ApaNe jevA paramAtmAnI sthApanA karI dhyAnanI zarUAta karI tevI ja ApaNI paramAtmA banavAnI prakriyA zarU thaI gaI tethI ema kahI zakAya ke je paramAtmAnA rUpamAM dattacitta hoya che te paramAtmA che. jenuM badhuM jJAna paramAtmAmaya che; jenI badhI cetanA paramAtmA tarapha vahevA * lAgI che te paramAtmA ja che. ApaNe cetanAnA kuzaLa niyojana dvArA AtmA ane paramAtmA vaccenuM aMtara samApta karI nAkhIe chIe. AtmA paramAtmA bane che - ke keTalAya janmonAM japa-tapa-dhyAna pachI AtmA paramAtmA banaze e badhI vAta vyavahAranayanI che. A vyavahArano dRSTikoNa che. pAramArthika rIte nizcaya nayanI dRSTie to je kSaNe ApaNe paramAtmAmAM upayukta thaI gayA te ja kSaNe paramAtmA banI gayA. jaina pAribhASika zabdono upayoga karIe to sthApanA nikSepAthI zarU karIne ApaNI sAdhanA bhAva nipAmAM viramI. Ama sthApanA, anubhava, dhyAna ane pariNamananI khUba mahattvanI prakriyA che - je dvArA AtmA paramAtmArUpe pragaTa thAya che. bhedabheda jyAre ApaNe AtmAmAMthI paramAtmA banavAno vicAra karIe ke vAta karIe tyAre lAge che ke jANe baMne alaga vastuo che - AtmA eka che ane paramAtmA bIjo che. A bhedanI dRSTi che. jyAre ApaNe pariNatinA dRSTikoNathI vicAra karIe chIe tyAre AtmA ane paramAtmA vacce koI aMtara ja nathI. AtmA e ja paramAtmA che. A che abhedanI daSTi. vAstavikatAmAM je kaMI bheda che te AtmA ke paramAtmAnA astitvamAM nathI, paNa bheda che ApaNA dRSTikoNamAM. bhedanI dRSTi khaMDane dekhe che ane tenuM varNana kare che - A jJAna che, A darzana che, A caritra che. tene AtmAnI aneka avasthAo dekhAya che. abhedanI dRSTi e ja -- 124 - mahAvIranI sAdhanAno mArga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvanuM akhaMDa darzana kare che. tene mATe jJAna, darzana, cAritra alaga nathI. tenI dRSTie to astitva che mAtra kevaLa caitanyanuM. tene caitanya sivAya bIjuM kaMI dekhAtuM nathI. caitanyane jovAnI je sthiti che te ja vAstavamAM Atmadarzana che - e ja Atma-sAkSAtkAranI bhUmikA che. A bhUmikA upara AtmAnI ekatAnI-amaratAnI anubhUti thAya che. vAstavikatAmAM cetanA to eka ja che paNa te jyAre bheda daSTi apanAve che tyAre bheda cetanA kahevAya che ane abheda daSTi grahaNa kare che tyAre abheda cetanA kahevAya che. vastunuM darzana abhedAtmaka cetanAthI grahaNa thAya che paNa jJAna bhedatmaka cetanAthI thAya che. jJAnamAM viziSTa darzana che. je viSayanuM vivaraNa kare che. vastuno vividha svarUpe bheda pADIne vicAra kare che. jyAM zuddha cetanA hoya che tyAM zeyanI vAta rahetI nathI. ApaNe caitanya dvArA bIjI vastuone jANIe chIe paNa caitanyane bhUlI jaIe chIe; paNa jevI daSTi caitanya tarapha vaLI ke jANavAnI vastuozeya gauNa banI jAya che. eka che zeyAnubhUti ane bIjI che caitanyAnubhUtiAtmAnubhUti. ApaNe jyAre joyAnubhUti karIe chIe tyAre vastuono sAkSAtkAra karIe chIe. paNa je jonAra che - jJAtA che tenA upara dhyAna jatAM je anubhUti thAya che te caitanyAnubhUti che. sAdhanAnI bhUmikA upara zeya rahe che. paNa te zuddha che-malinatA vinAnuM hoya che-kapAyarahita. A paNa caitanyAnubhUti ane Atma-sAkSAtkAranI avasthA che. Ama, je AtmAne dekhe che te paramAtmAne dekhe che. pachI tene viSayo satAvatA nathI, vikRtio satAvatI nathI. cetanyAnubhUtino matalaba che Atmadarzana. vyavahAranI bhASAmAM ene Atmadarzana kahevAmAM Ave che paNa vAstaviktAmAM te caitanyanI anubhUti ja hoya che. tene AtmasAkSAtkAra tarIke paNa oLakhI zakAya. tene paramAtmaprApti paNa kahI zakAya. bAkI bhautika rIte AtmAne jovAnI kSamatA to phakta kevaLIne ja hoya. Ama, bhedamAM abheda che ane abhedamAM bheda che. prazna che bheda cetanAnA upayogano ke abheda cetanAnA upayogano. AtmAno sAkSAtkAra 125 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta catuSTayI - Atma-sAkSAtkAranI viparIta avasthA che anAtma sAkSAtkAra. ApaNA manamAM prati kSaNe hajAro hajAro ghaTanAo ghaTe che je vividha AkAro dhAraNa kare che. mAnasapaTa upara satata dekhAtAM A dazyo ApaNane vikSubdha karyA kare che. ApaNane rAga thAya che to vaLI bIjI kSaNe dveSa thAya che. kyAreka koInuM bhaluM karavAnI icchA thAya che to thoDIkavAra pachI koInuM kharAba karavAnI vRtti thAya che. koIkavAra manamAM karuNAnAM pariNAma thAya che to ghaNIvAra krUratAnA bhAvo thAya che. Ama, manamAM vaNajhAra cAlyA ja kare che. Ama tarka-vitarkanAM jALAM vacce aTavAIne mANasa thAkI jAya che - parezAna thaI jAya che. manamAM jeTalA vikalpa eTalAM jALAM, eTalI parezAnI vadhAre ane eTalI azAMti. chevaTe mANasa emAMthI chUTavAno mArga zodhe che jyAM anAvazyaka vikalpo chUTI jAya ane mana kaMI zAMta thaI zake. A che Atma-sAkSAtkAranI pahelI bhUmikA. ahIM thoDAka vikalpo rahe che jene te puSTa kare che - tenI bhAvanA bhAve che. A vikalpo che - samyak darzana, samyaka jJAna ane samyapha cAritra. A che Atma-sAkSAtkAranI bIjI bhUmikA. jyAM hajAro hajAro vikalpo hatA te chUTI gayA ane pachI mAtra rahyA thoDAka vikalpo jenA upara mana rokAI gayuM. A paNa aMtima maMjila nathI. AnAthI AgaLa Atma-sAkSAtkAranI trIjI bhUmikA che. jyAM zuddha Atmadarzana hoya che, jyAM koI vikalpa nathI raheto. zeSa rahe che mAtra caitanya-kevaLa caitanyanuM astitva. A sthitimAM ApaNe jeTalA rokAIe eTalo samaya Atma-sAkSAtkAra. jevI A sthiti calita thAya ke Atma-sAkSAtkAranI avasthA tUTI jAya che, cetanAnI ghArA khaMDita thAya che, zakti khaMDita thaI jAya che, AnaMda paNa khaMDita thAya che. jyAM cetanA akhaMDa, tyAM zakti akhaMDa ane AnaMda paNa akhaMDa. jyAre ApaNe zuddha caitanyano anubhava karIe chIe tyAre kevaLa caitanyano anubhava nathI hoto; paNa tenI sAthe sAthe AnaMda ane zaktinI paNa anubhUti thAya che. e avasthAmAM mananI badhI durbaLatAo - bhaya, ciMtA, kalpanAo badhuM eka sAthe - 126 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApta thaI jAya che. tyAM zaktino-AnaMdano evo anubhava thAya che ke pachI kaMI meLavavavAnuM bAkI nathI rahetuM. manamAM kevaLa AnaMda ja rahe che. viSAdanuM koI nAmanizAna rahetuM nathI. caitanyanA cAra guNadharmo che jANavuM, jovuM, zaktino anubhava ane AnaMdano anubhava. cetana ane acetana vacce eka mahattvano bheda che. acetanamAM ane cetanamAM bannemAM zakti che paNa acetanamAM zakti vinA bIjuM kaMI nathI. jyAre cetanamAM zakti sivAya jJAna, darzana ane AnaMda paNa che, tethI to caitanyano sAkSAtkAra ja satyano sAkSAtkAra che. AtmAno sAkSAtkAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 27 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAra AMtarika jAgarUkatA jema raNapradezamAM mRgajaLa dekhAya che je sadaMtara bhrAmaka hoya che. mRga hoya ke mANasa tene pANI mAnI le to bhaTakI jAya; tema sAdhanApatha upara paNa evAM keTalAMka mRgajaLa Ave che jenAthI sAdhake sAvadha rahevAnuM che. dhyAna e sAdhanAnuM mahattvanuM aMga che. paNa dhyAna e nidrA nathI ke taMdrA paNa nathI. ghaNIvAra sAdhaka dhyAnamAM bese ane bahArathI ApaNane lAge ke te dhyAnanI dhArAe caDyo che jyAre vAstaviktAmAM te jhoke caDayo hoya ke mIThI taMdrAmAM sarakyo hoya. bahArathI A banne avasthA samAna lAge che. paNa tenI AMtarika paristhitimAM jamInaAsamAnano bheda che. A be vacceno bheda je vivekapUrvaka karI jANato nathI te dhyAnane nAme tene bhaLatuM bIjuM kaMI laI Ape che je tene saravALe ulamAMthI cUlamAM laI jAya che. Aje dhyAnanuM mArkeTiMga jorazorathI cAlI rahyuM che tyAre A vAta samajavA jevI che. mULa vAta che sthULa jagatanI ane sUkSma jagatanI. sthULa jagata ApaNI AsapAsanuM jagata che. jenAthI ApaNe paricita chIe; jyAre sUkSma jagata ApaNI aMdaranuM jagata che jenAthI ApaNe pUrA paricita nathI. moTA bhAganA loko to temanA aMtara jagatathI ajJAta ja hoya raDha mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sthULa jagata sAthe ApaNo saMbaMdha mukhyatayA cakSuthI ane anya indriyo dvArA baMdhAyelo che. AMkha mIMcANI ane nagarI lUMTANI e kahevata enuM asarakAraka varNana kare che. jevAM cakSu baMdha thayAM ke sthULa jagata sAthenA ApaNA saMbaMdho vicchinna thaI gayA. sUkSma jagata sAtheno saMbaMdha indriyo dvArA joDAyelo nathI. emAM mukhyatayA mana ane prANa mahattvano bhAga bhajave che. ghaNIvAra sAdhakane dhyAnamAM abhUtapUrva raMgo dekhAya che, divya dhvani saMbhaLAya che, jyoti dekhAya che, prakAzano pUMja dekhAya che, manane tarabatara karI nAkhatI adbhuta sugaMdhano anubhava thAya che. A badhI vAto kAlpanika nathI. jo sAdhake pote AropaNa na karyuM hoya to A tenA sUkSma jagata sAthenA saMparko che. A sUkSma jagata ApaNI AsapAsa temaja dUra dUra sudhI phelAyeluM che paNa te ApaNI indriyonI pahoMcanI bahAra che. dhyAnamAM vizeSa zakti jAgrata thatAM sAdhakano A sUkSma jagata sAthe saMbaMdha thaI jAya che. paNa A to bahu prAthamika bhUmikA che. rakhene ahIM aTakI javAya te vAtathI sAdhake sAvadhAna rahevAnuM che. A badho prANano prayoga che ke mananA vilayano prayoga che. mana vilIna thatAM ke prANadhArA suSumhAmAM UMce caDatAM sAdhakano sUkSma jagata sAthe saMbaMdha sadhAya che. je jagata teNe kyAreya joyuM hotuM nathI. basa, ahIM ja eka moTuM bhayasthAna raheluM che. AjakAla mAdaka dravyonA prayogothI paNa evuM mAnasika jagata UbhuM thAya che ke jyAM vyasanIne AvAM devatAI dazyo lAge, sugaMdhano anubhava thAya, prakAza dekhAya. A dhyAnanI avasthA nathI A vikAsano mArga nathI, mAdaka dravyonA prayogathI je niSpatti thAya che te khUba alpasamaya mATe hoya che ane nazo UtaratAM A kAlpanika jagata vikharAI jAya che. vaLI pAcho vyasanI nazAnuM sevana kare che ane dhIme dhIme nazAnI viSamaya cuMgAlamAM phasAIne mANasa tenuM jIvana barabAda karI nAMkhe che. dhyAnathI sadhAtI utkRSTa avasthA ane nazAthI UbhI thatI jadhanya avasthA banne ahIM najIka AvI jAya che, tethI yuvako thApa khAI jAya che ane loko chetarAI jAya che. AMtarika 9 jAgarUkatA - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only - 129 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhAno bheda samajavA mATe ApaNe mananI judI judI avasthAo samajavI rahI. mananAM paNa keTalAMya staro che paNa ApaNe tene be bhAgamAM vaheMcIne vicAra karIe. eka che bAhyamana - jeno kSaNe kSaNe ApaNe anubhava karIe chIe ane jene ApaNe jAgrata mana kahIe chIe. bIjuM che aMtaramana je paDadA pAchaLa rahe che ane moTe bhAge suSupta hoya che. aMtaramananI suputine sAdhanAnI paribhASAmAM mUccha kahevAmAM Ave che. ApaNI pAse traNa vikalpo che. pahelA vikalpamAM bahArathI ApaNe sajAga hoIe chIe paNa aMdara-aMtaramana mUrchAita hoya che. A che ApaNA vyAvahArika jagatanI paristhiti jemAM AtmAnA vikAsanI koI vAta nathI. bIjo vikalpa che bahAranuM mana mUcchita ane aMtaramana paNa mUcchita. A paNa koI ISTa paristhiti nathI. emAM cetanA baMne stare mUcchamAM che jyAM AtmAnA vikAsane mATe koI avakAza nathI. koIpaNa mAdaka dravyanI asara nIce A avasthAnuM nirmANa thAya che. hAlanA mAnasika tanAvanA jamAnAmAM dardazAmaka davAo ke tanAva zAMta karanArAM auSadho ke mAdaka dravyo dvArA A paristhiti sarjAya che jene ghaNA loko apanAve che. emAM bAhya samasyAonI tAtkAlika vismRti thavAne kAraNe mana zAMta thaI jAya che paNa te ilAja nathI. lAMbe gALe ahIM upacAra roga karatAM paNa vadhAre khataranAka nIvaDe che. sAdhanAne ane A bIjA vikalpane to jojanonuM aMtara che. - trIjo vikalpa che bahAranI mUccha ane aMdaranI jAgRti. A sAdhanAno mArga che. A che AtmavikAsano mArga. A mArga kadAca kaparo haze paNa emAM patanano avakAza nathI. divasamAM jo thoDoka samaya paNa ApaNe A avasthAnuM nirmANa karI zakIe to ApaNI zaktio vadhavA lAgaze, zAMti ApaNA upara chavAvA lAgaze ane ApaNI kAryakSamatA paNa ghaNI vadhI jaze. dhIme dhIme ApaNAmAM parivartana ghaTita thavA lAge che ane jIvana taraphano ApaNo abhigama badalAI jAya che. tyAra pachI vastu vastu tarIke lAge che ane ApaNuM tenI sAthenuM tAdAbhya tUTatAM ApaNAM jIvananI kriyAo ane pratikriyAomAM ghaNuM parivartana AvI jAya che. A che AMtarika jAgarUktAno mArga. - 130 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvicAra dhyAna ke mUccha ? ahIM e vAtano ullekha paNa karavo rahyo ke AcArya pUjyapAda rAjasena, haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya temaja anya jainAcAryo nirvicArane dhyAna tarIke svIkAratA nathI. jaina sAdhanApaddhatimAM abhAvAtmaka zUnyatAne koI sthAna nathI. AvI abhAvAtmaka zUnyatA paNa mUcchanuM eka svarUpa ja che ane mUccha e to mohanuM ja svarUpa che. jyAre sAdhanAmAM-dhyAnamAM ApaNe to mohanA viSacakrane toDavAnuM che. dhyAnanI zUnyatAnI jyAre vAta thAya che tyAre tene kadAca bhAvAtmaka zUnyatA tarIke ghaTAvI zakAya. emAM bahAranI zUnyatA, vikalpanI zUnyatA paNa caitanyanI jAgarUkatA ane teya vaLI adhika jAgarUktA. sAdhanAmAM sthaLa manane niSkriya karIne avacetana manane sakriya karI AMtarika jAgarUkatA vadhAravAnI che. vikalpanI zAMti thatAM aMtaramana tIvra gatithI potAnA gaMtavya upara jaI zake che ane e rIte bahAranI zUnyatA gaNavAnI vAta hoya to temAM vAMdho nathI. sAdhanAmAM ApaNo saghaLo prayatna aMtaramanane kAma karavAno avakAza ApavAno che ane te mATe ApaNe sthaLa manane baMdha karavuM paDe che. Ama trIjo vikalpa vyavahAramAM suSupti ane aMtaracetanAnI jAgRti e adhyAtmano mArga che - e AtmavikAsano mArga che. jainadarzanano eka mahattvano siddhAMta che ke jIva pariNAmI che. pratyeka kSaNe cetanAnuM vividha rUpe pariNamana thatuM rahe che. cetanA jyAre zuddharUpe hoya tyAre te kevaLa AtmA che. dravya AtmA che. jevuM jIvamAM pariNamana thayuM ke paryAya badalAyA; pachI bhalene te sArA hoya ke narasA hoya, tethI jaina yogamAM dhyAnanI khUba mahattA che. jenuM dhyAna evuM pariNamana. manamAM jevI dhAraNA ke bhAvanA tevuM pariNamana; tethI saMkalpa khUba mahattvano che. saMkalpa thatAM pariNamananI prakriyA zarU thAya che ane zaktino saMcAra thAya che. jIva jevo bhAva kare evuM tenuM pariNamana thAya. jo ApaNo bhAva ruSNa haze to ApaNe uttarottara mAMdA thatA jaIzuM. jevo bhAva thayo ke cetanA sakriya thAya che ane zarIranI UrjA e bAju vahevA lAge che. AMtarika jAgarUkatA 131 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAme e bhAva uttarottara puSTa thaIne sAkAra thato jAya che. e ja rIte ApaNe koI prabaLa saMkalpa karIzuM to cetanAnuM pariNamana enI pUrti mATe thavA lAgaze. saMkalpasiddhi e kaMI have mAnyatAno viSaya nathI. e saMpUrNa vaijJAnika prakriyA che. manovijJAna to tenuM savizeSa samarthana kare che. saMkalpa daDha thatAM turata ja ApaNAmAM zaktino saMcAra thavA lAge che je prabaLa prakaMpano pedA kare che. A prakaMpanonI asara ApaNA upara to thAya che paNa anya upara paNa tenI asara paDe che. ApaNA mAnyAmAM paNa na Ave evAM pariNAmo saMkalpanA baLathI hAMsala thaI zake che. saMkalpamAM anargaLa zakti che paNa te mATenI zarata eTalI ke te prabaLa hovo joIe ane punarAvartanathI prabaLa thayelo hovo joIe. jyAre ApaNe bhAvavihIna avasthAmAM kevaLa zuddha cetanAnA rUpamAM hoIe chIe tyAre ApaNe astitvamAM hoIe chIe - je sat che. paraMtu cetanAmAM jevo bhAvano saMcAra thayo ke ApaNuM pariNamana zarU thaI gayuM. A bhAva pachI bhale sAro hoya ke naraso hoya. ApaNe cetanAnA UMDANamAM UtarIe ke tyAMthI pAchA pharIe, game te karIe, cetanAmAM tatkALa pariNamana to thatuM ja rahevAnuM. jJAna, darzana, cAritra evA bhAvo paNa cetanAnA pariNamanathI ja astitvamAM Ave che. e ja rIte kaSAyokrodha, mAna, mAyA, lobha ityAdi paNa jIvanamAM potAnAM ja pariNamana che. A pariNamanane darzAvavA mATe pAribhASika zabda che - paryAya. mULa svarUpe to AtmA ja che jenuM astitva avirata rahe che paNa kSaNe kSaNe badalAtA bhAvo sAthe tenuM pariNamana thatuM rahe che. tenA svarUpamAM parivartana thatuM rahe che. jyAre cetanA kevaLa zuddha svarUpe rahe tyAre te phakta dravyAtmA che. te ja astitva che. AtmA jyAre potAnA svabhAvamAM rahe che tyAre te sacidAnaMda svarUpe vilase che. paNa jevuM parabhAvamAM pariNamana thAya che ke tenuM AnaMdasvarUpa khaMDita thAya che. parabhAvamAM ramaNatA e AtmAnI vibhAva avasthA che. dharma e ke je svabhAvamAM AvavAno bodha Ape. vibhAvamAMthI svabhAva AvavA mATeno mArga te sAdhanApatha. dhAraNA, dhyAna, samAdhi e badhAM sAdhanApatha uparanAM aMtima caraNo che. - 13ra. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka tattvajJoe AtmAne apariNAmI mAnyo che; to vaLI keTalAke tene pariNAmI gaNyo che. ApaNe kaI rIte viSayane grahaNa karIe chIe tenA upara nirUpaNano AdhAra che. A dekhIto bheda vadhAre to daiSTikoNano bheda che. ApaNI cetanAnI vidha vidha bhAve thatI pariNatithI to ApaNe zAta chIe ane teno eka ke bIjA svarUpe svIkAra paNa karIe chIe. pachI prazna to eTalo ja rahe che ke ApaNe A pariNamanane kevI rIte ghaTAvIe chIe ane zemAM ghaTAvIe chIe. jainAcAryoe muktinuM niSedhAtmaka svarUpa nathI svIkAryuM. temane mate mokSa e bilakula vidhAyaka avasthA che. ghaNA loko mokSane moTe bhAge bhaugolika rIte ghaTAve che. tethI mokSe javuM evo zabdaprayoga thAya che. paNa tattvajJo to mokSane eka avasthA gaNe che tethI mokSa thavo e zabdaprayoga vadhAre yathArtha Thare che. tyAra pachI bhaugolika sthAnanI bAbata hoya to paNa te gauNa banI jAya che. jIva karmanAM baMdhanothI jakaDAyelo che ane pariNAme te bhavabhramaNa karyA kare che. karmanAM baMdhanomAMthI mukti eTale bhavabhramaNano aMta ane e ja mokSa. AcArya haribhadra sUri to kaSAya muktine ja mokSa gaNe che. kAraNa ke karma baMdhanuM bIja kaSAyomAM raheluM che. jaina mate mokSanI avasthA e kaMI dIpanA nirvANa jevI nathI. temanA mata pramANe to AtmAnI anaMta zaktiono AvirbhAva mokSa sAthe ja ghaTe che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya (utsAha) ane anaMta AnaMda (avyAbAdha sukha) mokSanI aMtargata che. ene anaMta catuSTayIno AvirbhAva kahevAmAM Ave che. jaina tattvajJoe AtmAnuM alaga astitva mAnyuM che ane te sthApita karI batAvyuM che. tethI to mokSanuM svarUpa pUrNatayA vidhAyaka banI rahe che. Ama, jainadarzana anya darzano .karatAM viziSTa rahyuM che ane tenI tattvavicArasaraNI tarkabaddha lAge che ane vijJAnanI navI navI zodhonuM tene samarthana paNa maLyuM che. AMtarika jAgarUkatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 133- Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsa sAmAyika samAdhi che / jaina tattvadhArAmAM sAmAyika bahu mahattvanA sthAne raheluM che. sAmAyika sAdhanA paNa che, ane sAdhya paNa che - tethI tene sAmAyika samAdhi tarIke oLakhavAmAM Ave che. jaina sAdhanAmAM jo koInuM sauthI vadhAre mUlya AMkavAnuM hoya to te sAmAyikanuM ja AMkavuM paDe. sAdhanApatha uparanuM te prathama caraNa che; to te patha u52nuM aMtima caraNa paNa che. sAmAyikane je siddha karI zake tene kRtakRtya gaNI zakAya. sAmAyika eTale samatAnI avasthA. sukhamAM-duHkhamAM, jIvanamAM-mRtyumAM, mAnamAM-apamAnamAM ema jIvananI harakoI avasthAmAM samatA banI rahe to te sAmAyikanI ja avasthA gaNAya. jIvanamAM pratyeka paLe ApaNAmAM judA judA AvegonA uchALA AvatA hoya che ane ghaNe bhAge ApaNe tene eka ke bIjI rIte AdhIna thatA hoIe chIe. samatAne jJAnIoe yoga kahyo che. sAmAyika evo yoga che ke jenI pariNati samAdhimAM thaI zake che. sAmAyikanI samAdhinI jene upalabdhi thaI gaI tene pachI jhAjhuM karavAnuM rahetuM nathI. tenI AgaLano mArga to ApoApa thato ja rahe che. jo ApaNe aMtaramAM DUbakI mArIne joIzuM to lAgyA vinA nahIM rahe ke ApaNI pratyeka paLa viSamatAnI che. jagatanI pratyeka vastu ApaNane 134 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calAyamAna karI zake che. ApaNI najIkanI ke dUranI vyaktionA vicAra-vANI ane vartanathI paNa ApaNe harapaLe kSubdha thaI jaIe chIe. ApaNI pratyeka kriyA A subdhatAmAMthI ja janme che. ne ApaNuM samagra jIvana moTe bhAge saMtulana vagaranA ramakaDAnI jema gabaDatuM rahe che je kayAreya sthira rahI zakatuM nathI. ApaNe kadIya sthiratAno svAda mANyo nathI, kayAreya sAcI zAMtinI kSaNa paNa anubhavI nathI. vAstaviktAmAM to asthiratA eTalI to ApaNe koThe paDI gaI che, ke mana-vacana ke kAyAthI ApaNe kSaNavAra mATe sthira rahI zakatA nathI. anAyAse jo AvI kSaNa maLI jAya to ApaNe tene jANe jIravI zakatA nathI ane jyAre te asthira banI jAya tyAre ja ApaNane jaMpa vaLe che. ATalI azAMti ane ATalI asthiratA rAkhavA chatAMya ApaNane harapaLe lAgyA ja kare che ke kayAMka kaMI khUTe che ane tenI pUrti mATe vaLI pAchA vadhAre azAMta ane asthira thaI jaIe chIe. bIjI rIte kahIe to ApaNane jANe ApaNI sAthe ja nathI phAvatuM. eka vakhata paNa jo ApaNe sAcI samyapha avasthA - sAmAyikane prApta karI laIe to pachI ApaNA jIvananI dizA badalAI jAya. sAmAyikanI prApti vinA jIvana apUrNa lAge. jIvanamAM je viSamatA che tenA sarjaka ApaNe ja chIe ane tethI tenA pratipakSe samatA sAdhavI hoya to paNa ApaNe ja kadama uThAvavo paDaze. ApaNe devapUjA, arcana, tapa-tapazcaryA badhuM karatA hoIe paNa jo ApaNAmAM krodha, abhimAna, kapaTa, mAyA, moha badhA evA ne evAM jAgatAM rahyAM hoya to avazya mAnI levuM ke ApaNe sAdhanApatha upara saheja paNa AgaLa vadhI zakayA nathI ane laMgara nAkhelI hoDInI jema AkhI rAta halesAM mAravA chatAMya ApaNe TheranA Thera ja rahyA chIe. jo eka ja zabdamAM kahevuM hoya to kahevuM paDe ke kaSAyo pAtaLA paDyA na hoya, te ochA na thayA hoya, tenuM upazamana paNa na thayuM hoya to ApaNI sAdhanA viphala gaI che. kaSAyo ochA thavAmAM, pAtaLA paDavAmAM, zAMta thavAmAM ja sAmAyikanI niSpatti che. sAmAyika mATe sAdhaka sAvadya yoga eTale pApakArI pravRttityAganI pratijJA le che. AcArya malayagirinA sAmAyika samAdhi 135- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M mate to je-je pravRttinA mULamAM krodha, abhimAna, mAyA, moha vagere kaSAyo hoya te badhI pravRtio sAvadya che - pApakArI che. jema trAjavAnAM banne pallAM sarakhAM hoya - dAMDI kyAMya nIce-upara na hoya tema ApaNI pravRttimAM kAMya vikRti na hoya, kyAMya rAga-dveSanI pariNati na hoya tyAre samatA sadhAya che ane tyAre ja sAmAyika thayuM gaNAya. sAmAyikamAM dareka prANI prati samabhAva to hoya ja paNa pratyeka paristhitimAM paNa samatA banI rahevI joIe. lAbha-alAbha, sukha-du:kha, jIvana-mRtyu, niMdA-prazaMsA, mAna-apamAna A badhAM dvandvothI sAmAyikano sAdhaka para hoya ke e badhI avasthAmAM te sama hoya - tenuM mana viSamatA prApta kare nahi. prazna thAya ke zuM AvI viSama paristhitimAM samatA rahI zake kharI ? ke pachI AvA samabhAvanI vAto mAtra AdarzanI ja vAto che ? svAbhAvika che ke sukha maLatAM aMtara AnaMdathI UbharAI jAya ane tenuM pratibiMba mukha upara achatuM na rahe. e ja rIte du:khanA saMjogomAM mukhanI AbhA jhaMkhavAI jAya, AMkhonA bhAva pharI jAya. bhinna-bhinna saMjogonA manuSyanA mana upara prabhAva avazya paDe che ane tenI asara zarIra u5ra vartAyA vinA rahetI nathI. bhagavAna mahAvIra aneka anukULa ane bhayaMkara pratikULa saMjogomAM sthira rahyA hatA ane temanI kSamatAmAM kayAMya vikSepa paDyo na hato tenuM kAraNa temanI vikalpa cetanA naSTa thaI gaI hatI. sukha-du:kha, anukULa-pratikULa ityAdi dvandvonI upasthitinI ApaNA tana-mana upara asara pADanAra vikalpa cetanA che. jeNe vilpa cetanA samApta karI nAkhI hoya, tenA upara vijaya prApta karyo hoya, te game tevA bAhya saMjogo vacce sthira rahI zake che. bahAranI paristhitine pakaDanAra vikalpa cetanA che. bhagavAna mahAvIra upara upasargo AvyA tyAre te nirvikalpa avasthAmAM ja hatA tethI bahAra je ghaTanAo ghaTita thatI tenI temanI aMdara koI asara paDatI na hatI. samatA ane nirvilpa avasthA e baMne paraspara joDAyelI che. jyAM sudhI mana viklpa rahita na thAya, mana khAlI na thaI jAya tyAM sudhI samatAnI sthiti ghaTita thaze nahi. jyAM sudhI vikalpa cetanA haze tyAM sudhI te rAga-dveSa Adi dvandvone 136 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDI leze. mana jyAre nirvikalpa haze tyAre te sAmAyika samAdhi prApta karI zakaze. jo ApaNe mananuM nirIkSaNa karIzuM to lAgaze ke vikalpa ane azAMti sAthe sAthe utpanna thAya che. vikalpo vadhatAM azAMti vadhaze. vikalpo ghaTatAM azAMti ochI thaze. zAMti prApta karavI hoya to vikalpone miTAvavA paDaze. manane vikalpa rahita karavA mATe, manane khAlI karavA mATe ApaNe manane paNa samajavuM paDaze. sukha ane duHkha, rAga-dveSa ityAdi vAstavamAM zuM che? sukha ane duHkha mULamAM to eka prakAranAM prakaMpano che - je mana pakaDe che. koI vastunI kSamatA nathI ke te potAnI meLe ApaNane sukha ke duHkha ApI zake. paNa vastuno sparza thatAM, vicAra AvatAM ApaNAmAM prakaMpana thAya che je sukha-duHkha ItyAdinI anubhUti karAve che. vastumAtra prakaMpana pedA kare che ane tenI sAthe ApaNuM dhyAna joDAya che. A baMneno yoga thAya che tyAre ja sukha-duHkhano anubhava thAya che. jo koI rIte A banneno yoga na thavA daIe to sukha ke duHkhanI ApaNane lAgaNI na thAya. prakaMpana thavA mATe vastunuM astitva jarUrI ja hoya tema nathI. kalpanAthI-vicArathI paNa prakaMpana pedA thaI zake che. hAla to vijJAna yAMtrika paddhatithI prakaMpano pedA kare che ane prANIo upara tenA prayogo karI sukha-duHkhanI mAtrA mApe che. ghaNIvAra to prasaMga karatAM prasaMganI-ghaTanAnI kalpanA paNa vadhAre prakaMpano pedA kare che je sukha-duHkhanI anubhUti karAve che. tethI to mANasa atItanAM smaraNo ke bhAvinI kalpanAmAM rAce che. jo vartamAnamAM evAM prakaMpano pedA karavAnI tAkAta na hoya to mANasa smRti ane kalpanAne sahAre paNa sukhanAM prakaMpano ajANatAM pedA karI le che ane mANe che. Ama joIe to ApaNuM samasta jIvana prakaMpanonuM jIvana che. mukhya vAta che prakaMpana pedA thavAnI ane enI sAthe ApaNuM dhyAna joDAvAnI. sAmAyikano artha che prakaMpano samApta karavAno. prakaMpanone baMdha karI devAM, utpanna na thavA devAM e ja samabhAva che - e ja saMvara che. sAdhanAmAM saMvara ane nirjarA be mahattvanAM aMga che. saMvaramAM prakaMpanone rokavAnAM che, jyAre nirjarA prakaMpananI prakriyA che. nirjarAmAM zaktizALI prakaMpano dvArA anicchanIya prakaMpanonA sAmAyika samAdhi 137 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purANA saMgrahane khAlI karavAno hoya che. tethI to nirjarA mATe ghaNIvAra 'vidhunanam" zabda vaparAya che. jema paMkhI pAMkho phaphaDAvIne tenA upara lAgelI dhULa khaMkherI kADhe che tema jIva anukULa prakaMpano pedA karI karmanI rajane khaMkherI kADhe che, jyAre sAmAyika saMvaranI prakriyA che. emAM prakaMpanone rokavAnAM hoya che. zAMta karavAnAM hoya che. mana jevuM samabhAvamAM AvI jAya ke prakaMpana baMdha thaI jAya che. prakaMpana pedA thatAM aTakI jAya che. sAmAyika samAdhi prakaMpano rokavAnI prakriyA che. sAmAyika sadhAtAM bahAranI koI paNa paristhiti manane viSubdha karI zakatI nathI. sAmAyika mATe traNa vAto jarUrI che : eka che mananI zithilatAmanane vikalpothI khAlI karavAnuM. bIjI vAta che zarIranI zithilatAnIzarIrane tanAvothI mukta karavAnI. trIjI vAta che prakaMpanonA agrahaNanI. zarIranI caMcaLatA prakaMpanonuM mULa kAraNa che. Ama joIe to mana-vacana ane kAyAnA traNa yoga gaNAya che, paNa te to samajavAnI ke sAdhanAnI saraLatA mATe. vAstavikatAmAM kAyayoga ja mahattvano che. bIjA be manoyoga ane vacanayoga e baMne kAyayoganI aMtargata AvI jAya che. kAyAnA yoga vinA bIjA be yogonuM astitva na rahI zake. pravRtti mAtramAM traNa vAta aMtargata rahelI che. kaMI levAnuM, tenuM pariNamana karavAnuM ane pachI visarjana karavAnuM. A traNe kArya ApaNe zarIra dvArA ja karIe chIe. kAyA dvArA ApaNe manane yogya paramANuo grahaNa karIe chIe. tenuM mana svarUpe pariNamana karIe chIe ane pachI tene choDI daIe chIe. A ja prakriyA vacanayogamAM paNa thAya che. zarIra mULabhUta vastu che. zarIranI caMcaLatA na rahe to badhuM ThIka thaI jAya. tethI sAmAyika samAdhimAM zarIranI sthiratA khUba mahattvanI che. zarIra jeTaluM sthira ane zAMta haze eTalI sAmAyika samAdhi vadhAre sadhAze. zarIra caMcaLa haze to kAMI ja nahIM sadhAya. sAmAyikamAM zarIra sthira ane mana khAlI hovuM joIe. A baMne pachInuM pagaluM che prakaMpanonA agrahaNanuM. A traNeya sadhAya eTale sAmAyika samAdhinI niSpatti thAya. - samatAnI prApti jANakArIthI thatI nathI. te mATe kriyA karavI paDe, jema jema mahAvaro vadhato jAya tema tema samatA sadhAtI jAya. koI paNa vastunI siddhi mATe AcAryoe traNa upAyo batAvyA che - kriyA, maMtra - 138 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane auSadha, kriyA eTale ekAgratA ane sthiratApUrvaka thatI kriyA. A mATe niyamita prekiTasa karavI paDe ane lAMbo samaya sthiratA rAkhavI paDe. uttarottara sAmAyikano samaya vadhAratAM vadhAratAM rojanA traNa kalAka sudhI javAthI samatAnI siddhi thaI zake che. traNa kalAka sudhI svabhAvamAM ekAgra thaI sAmAyika karavAmAM Ave to te siddha thAya. Ama to A prakriyA kaThina lAge che. paNa samatAnI prApti jevI tevI vAta nathI. samatA prApta karavI hoya to A prakriyA karavI ja rahe, A ja rIte maMtra dvArA paNa siddhi prApta thaI zake che. maMtranI siddhi mATe punarAvartana-raTaNa ane lAMbA samaya sudhInI ArAdhanA Avazyaka che. e ja rIte auSadho vanaspatinA sevananAM paNa camatkArika pariNAmo Ave che paNa mULa vAta che yogya jANakArInI ane pachI tenA satata abhyAsanI-prekiTasanI. moTI siddhi mATe paNa zarUAta nAnI karavI paDe che. pachI krame krame temAM AgaLa vadhatA javAya. nirvikalpa thavA mATe samatA sAdhavA mATe zarUAta to nAnI karavI rahI. zarUmAM be traNa miniTa mATe paNa nirvikalpa rahI zakIe to paNa ghaNuM. pachI samayanI maryAdA vadhArI zakAya. jema jema abhyAsa vadhato jaze tema tema mana khAlI thavA mAMDaze ane zAMtino anubhava thavA lAgaze. pachI koI paNa paristhitinI ApaNA upara evI asara nahi paDe ke je ApaNane vicalita karI nAMkhe. pachI koIpaNa ghaTanAnI tAkAta nathI ke je ApaNane kSubdha karI zake. prANAyAmamAM kuMbhaka karIne paNa A sthitinuM nirmANa thaI zake che. abhyAsa vadhatAM A kriyA sahaja thaI zake che ane pachI to UThatAM-besatAM jIvananI pratyeka kriyA vakhate paNa svasthatA rAkhI zakAya che ane samatA banI rahe. sAmAyika samAdhi - sAmAyikanI sAdhanA zAMtinI sAdhanA che. e kaSAyamuktinI sAdhanA che. sAmAyikanI siddhi mATe manane khAlI karavAnI vAta mukhya che. e mATe zarIrane zithila karavuM rahyuM. zvAsa rokIne kuMbhaka karIne manane khAlI karI zakAya che. A prakriyA vAraMvAra karavI joIe. abhyAsa vadhatAM evI avasthAnuM nirmANa thavA lAgaze ke tyAM pachI mana koI prakaMpana nahi jhIle. prakaMpanonAM mArga baMdha thaI jatAM sAmAyika sahaja siddha thaI jAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only w 139 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vIsa) vinayasamAdhi viha che ? dharmanAM rahasyo sUtromAM guMthAyelAM hoya che. dharmanA sAmAnya AcAravyavahArane samajavo hoya to kyAMya, kaMI kaThaNAI nathI paNa jyAre dharmanA hArdane pAmavuM hoya tyAre tenAM sUtrone samajavAM paDe ane tenAM UMDANamAM javuM paDe. AvI samajaNane abhAve ghaNIvAra dharma viSe bhrAmaka mAnyatAo pravarte che. bhagavAna mahAvIre pote dharma viSe bahu ja ochAM kathano kahelAM che. temaNe je kaMI kahyuM che te uparathI saraLa lAgatuM hoya che paNa te khUba UMDANavALuM hoya che. jo upara uparathI joIe to dharmanA marmane cUkI javAya. bhagavAna mahAvIre eka jagyAe kahyuM che ke "iMgiyAgAra sapane' eTale IMgita ane AkAramAM saMpanna bano. A sUtra ghaNuM mArmika che. eno artha che ke je kahevAmAM Ave che eTalI ja vAtane na pakaDo paNa tenA AkArane, tenA sUcanane pakaDo. vastune kahevAnI rIta, teno IzAro ghaNo mahattvano che. zabda karatAM dhvaninuM ghaNuM mahattva che. ATalA be zabdomAM bhagavAne vinayano mahimA darzAvyo. vinaya e kaMI vyavahAra nathI. ApaNe to vinayane vANInA vyApAra ke bahu thAya to thoDAka vaMdanathI AgaLa samajyA ja nathI. vinaya aMdarathI khAlI thayA vinA Ave nahi. bharelA pAtramAM vadhAre jaLa samAI zake nahi. ApaNuM - 10. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe ke ApaNa thAya. ayothI khAlI aMtara to ahaMthI bhareluM che. temAM tasue jagA nathI - pachI vinaya kyAMthI Ave ? vinaya e AMtarika bAbata che. vinaya koInA pratye na hoya; vinayapUrvakano vyavahAra koInA prati hoya. AvA vyavahAramAM vinaya aMdara hoya paNa kharo ane na paNa hoya. vinayanI niSpatti e AMtarika niSpatti che. Ama joIe to moTebhAge ApaNe vinayane pUrepUro samajyA ja nathI. vinayanI prakriyA recananI prakriyA che. viveka to vinayanI aMtargata AvI ja jAya che. jyAre aMtara kaSAyothI khAlI thaI jAya tyAre vinayanI avasthAnuM nirmANa thAya. ApaNe "ahaM thI eTalA to bharAI gayA chIe ke ApaNI aMdara "aha" sivAya bIjuM kaMI ja nathI. ApaNI pratyeka kriyA, vAstaviktAmAM ahaMmAMthI ja janme che. ApaNo vyavahAra ahaMnI prakriyA ke pratikriyA sivAya bIjuM kaMI ja nathI. A ahaMnI ADe ApaNe satyane kayAreya joI zakatA nathI ane oLakhI zakatA nathI. ahaMno paDado uThAvyA vinA satyanuM darzana thaI zake nahi. jhena saMpradAya ane evA bIjA keTalAya saMpradAyomAM sAdhakane svIkAratAM pahelAM tenA "ahInI khAsa kasoTI karI jovAmAM Ave che. ahaM jo puSTa hoya to tene saMpradAyamAM levAmAM Avato nathI. ane cakAsavA mATe guru keTalAka avanavA nusakhAo ajamAve che je ApaNA samajavAmAM Ave nahi. upara uparathI to ApaNane A nusakhA arthavihIna lAge. sAdhakanuM apamAna karavAmAM Ave, tene utArI pADavAmAM Ave, kaMI azakaya karI lAvavAnuM kahevAmAM Ave. ghaNIvAra to guru sAdhakane paTakI nAkhe. ApaNe tyAM nAgAbAvAomAM paNa AvI keTalI rItarasamo pracalita che. ahaMnI dIvAla pADyA vinA navasarjana thaI zake nahievI prabaLa mAnyatA A saMpradAyomAM hoya che. bahArathI ApaNane lAge ke AvA to guru hoya ? AvI te zikSA hoya ? paNa sAdhanAno patha kaparo hoya che. enA pahelA caraNamAM ahaM paDyo nahi ane aMdara tenAM bIja rahI gayAM to pachI AgaLa upara sAdhaka paDavAno. ghaNIvAra mahApuruSonA patanamAM aMdara rahI gayelo ahaMno kaNiyo ja moTo bhAga vinayasamAdhi 141 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhajave che. paNa have evA guruo ane evA ziSyo banne maLavA muzkela che ane eTale evuM jJAna paNa Aje dohyaluM thaI gayuM che. vinayano vAstavika artha che potAne potAnAthI khAlI karI nAkhavAno. ahaMthI mukta thaI javAnuM. je ahaMthI mukta thaI jAya che tene pachI potAnA svarUpanuM anusaMdhAna thaI jAya che. tethI to vinayane samAdhinI samakakSa gaNavAmAM Ave che. vinayasamAdhi prApta karavA mATenI cAra pUrva zarato che. gurunA anuzAsanane sAMbhaLavuM. guru je kahetA hoya teno svIkAra karavo. gurunA vacananI ArAdhanA karavI - tenuM pAlana karavuM. potAnA manane AgrahathI mukta rAkhavuM. A pratyeka zarata ekabIjA sAthe saMkaLAyelI che. je gurunI vAta dhyAnathI sAMbhaLato nathI te teno svIkAra kevI rIte karI zakavAno? sAMbhaLavAnI paNa eka kSamatA hoya che. jarA vicArI joIe to lAgaze ke ApaNe bhAgye ja pUrNa rIte kaMI sAMbhaLIe chIe. zabda kAne paDyo na paDyo tyAM to tenI pratikriyA zarU thaI jAya che. saMpUrNa zAMtithI citta daIne ApaNe koInI vAta sAMbhaLatA nathI. sAMbhaLavuM e paNa eka kaLA che; paNa emAMya sAdhanApatha upara to sAMbhaLavuM-zravaNa karavuM khUba mahattvanuM che. zabda-uccAraNa, arthasUcana e badhA sAthe zravaNa karavuM joIe. AvI rIte je zravaNa thAya tene samyag zravaNa kahevAmAM Ave che. jene samyag rIte zravaNa karatAM AvaDe te jANe pahelo DhALa saphaLatApUrvaka caDI gayo. tyAra pachIno teno mArga ghaNo saphaLa thaI jAya che. ApaNe to kharekhara koIne sAMbhaLavA ja mAgatA nathI. A ApaNI pahelI asamAdhi che. pachInI vAta che sAMbhaLelI vAtano svIkAra karavAnI. gurunI vAtanA marma u52 vicAra karIne teno svIkAra to karavo ja rahyo. jeNe gurunI vAta sAMbhaLI, paNa svIkArI nahi te to auSadha jANavA chatAMya tenuM sevana na karyA jevI vAta thaI. gurunuM vacana sAMbhaLyuM, teno svIkAra paNa karyo; paNa tenuM pAlana karavA tatpara na rahyA to iSTa pariNAma to na ja Ave. jANe cheka sudhI pahoMcIne cUkI gayA. kadAca A traNeya pUrva zaratonuM pAlana thaI zake paNa je cothI zarata che te dekhAya che saraLa paNa mahAvIranI sAdhanAno marma 142 -------- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakatI nathI. A ja A kArya karI zake AnI AsapAsa vAstavikatAmAM khUba kaThina che. mana evuM che ke kyAreya potAnI vAta choDatuM nathI. manane potAnA AgrahathI mukta karavAnI vAta sauthI viSama che. Agraha e to manano AkharI gaDha che. tyAM to ahaM chupAIne beTho che. tyAMthI ahaMne kADhavAnuM kAma ghaNuM kaparuM che. jo A cothI zaratanuM pAlana na thAya to pachI AgaLanI traNeya zarato viphala thaI jAya che. jyAM Agraha aMdara akabaMdha paDelo che tyAM gurunI vAtanI ArAdhanA mATe koI sthAna ja rahetuM nathI. je A cAreya gaDhane pAra karI jAya che - te vinayasamAdhine pahoMcI zake che. vinayasamAdhimAM khAlI thaI javAnI vAta che. khAlI thaI javuM eTale samarpita thaI javuM. je saMpUrNatayA khAlI thaI jAya tene mATe guruno eka izAro paNa pUrato che. dareka vyakti A karI zakatI nathI. A to eka sAdhanA che. je sAdhake kaSAyonuM visarjana karavAnuM zarU karyuM hoya te ja A kArya karI zake che. ahaM e kaSAyano moTAmAM moTo bhAga che. ahaM to kaSAyono garbha che. ahaMnI AsapAsa to kaSAyo baMdhAya che. jarA vicArI joIzuM to lAgaze krodha-mAna-mAyA ane lobha e badhA kone AdhAre UbhA che ? emAMthI ahaM khasI jAya to pachI kaSAyono mahela kaDaDabhUsa karato tUTI paDaze. jyAM ahaM ja nathI tyAM rAga kayAM raheze ? dveSa kayAM raheze ? ahaMnA nivAsamAM ja rAga-dveSa uchare che ane puSTa thAya che. jyAM ahaM nathI tyAM priyatA ke apriyatAnI vAta TakI zakatI nathI. vastu, vyakti, paristhiti priya ke apriya lAge che, te kone lAge che ? ahaMne. ahaM vinA priyatA ke apriyatA rahetI nathI. jyAM ahaMkAra na rahyo tyAM tene coTa vAgavAnI kayAMthI ? pachI tyAM gusso kayAM rahyo ? pratikArano to koI avakAza ja na rahyo. ahaM ghaNIvAra svAbhimAna nAmanA suMdara svarUpe Ave che - je ghaNo chetarAmaNo che. nagna ahaMne to ApaNe jhaTa oLakhI laIe chIe paNa jyAre te svAbhimAnano aMcaLo oDhIne Ave che tyAre ApaNane thApa ApI jAya che. svAbhimAna vAstavikatAmAM "ahaM'nuM ja halakuM rUpa che. vyavahAramAM bhale tenuM kaMI mUlya hoya paNa sAdhaka che tene mATe to te tyAjya che. svAbhimAnathI jo sAdhaka sAvadha na rahe to ghaNIvAra vinayasamAdhi 143- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAmAMthI te bhaTakI jAya. sAdhakane nathI kAma ahaMnuM ke nathI kAma svAbhimAnanuM. sAdhaka potAnA svarUpa sivAya bIjuM kaMI pAmavA mAgato nathI. pUrNa rIte khAlI thayA vinA svarUpanuM anusaMdhAna na thaI zake. Aje ApaNe vANI svAtaMtrya ke vicAra svAtaMtryane bahAne ahaMno mArga eTalo to mokaLo karI Apyo che ke pachI tyAM gurunA vacananA svIkAranI vAta to vegaLI rahI paNa koInIya vAtano mAMDa svIkAra thaI zake che. A paristhitimAM jANe guru zabdanuM astitva ja lupta thaI rahyuM che. bhASAmAM bhale te zabda cAlu rahyo paNa teno saMdarbha have khovAI rahyo che. Aje pitA putrane, bhAI bahenane, zikSaka vidyArthIne, uparI adhikArI nIcenA sTAphane, koI koIne kaMI kahI zakatuM nathI. koI koInI vAta sAMbhaLavA tatpara nathI tyAM mAnavAnI vAta ja kayAM rahI ? pariNAme sAdhanApatha sUnakAra bhAse che. je samAjamAM ane chUTo dora maLI jAya che tyAM saMgharSa vadhatA jAya che. tethI to Aje Thera Thera saMsthAomAM gharSaNa vadhatAM jAya che ane kAma thatAM nathI. ahaM TakarAtA rahe che. taNakhA khare che ane ghaNIvAra emAMthI Aga paNa bhabhUkatI rahe che. jo sAdhanA karavI hoya, kaMI prApta karavuM hoya to ahaMnuM visarjana karavuM rahyuM ane jo te na bane to tene sImita to karavo ja rahyo. jo eTaluM paNa na thaI zake to sAdhanAnI vAta karavAno kaMI artha nathI. ahaMno vistAra jeTalo moTo eTalo sAdhanAmAM khataro moTo. sAdhake to sauthI pahelAM ahaMne oLakhIne tenAthI dUra ja rahevuM joIe. ahaMno khataro to sAdhu-saMtone paNa nathI mUkyo. jeNe ghara choDyuM, saMsAra choDyo tene paNa ahaM choDato nathI. sAdhu-saMtanI khyAti phelAtAM temanuM bahumAna thAya, pUjA thAya, temanI pAse bheTa-sogAdonA DhagalA thAya. pralobhano sAmethI AvI maLe. pachI to sAdhu-saMtamAM paNa potAnI mahattAno bhAva AvI jAya. ahIM moTuM bhayasthAna che. cheka upara caDIne, sIDIne chelle pagathiyethI paDavA jevI sthiti sarjAya. tethI bhagavAna mahAvIre sAdhakane sAvadha karavA eka zabda prayojyo. lAghava'. sAdhaka-sAdhu halako hovo joIe. eNe halakA thavAnuM che, enI aMdara moTApaNAno bhAva pesI - 14 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo to badhI sAdhanA viphaLa javAnI zakyatA vadhI paDe. A khatarAthI bacavA mATe zArIrika ane mAnasika banne stara upara sAvadhAnI rAkhI keTalAka prayogo karavA joIe. cetanAnA stare sAdhake niraMtara laghutAno anubhava karatA rahevuM. sAdhake haMmezAM vicAryA karavuM mArI aMdara have meM kaMI rAkhyuM nathI. huM khAlI thaI gayo chuM. Ama karatAM karatAM ahaM vilIna thaI jaze. zArIrika stare ahaMne naSTa karavA mATe, kaSAyone narama karavA paDaze. te mATe zvAsanI maMdatAno prayoga khUba sahAyaka nIvaDe che. ApaNo koI paNa Aveza pahelo zvAsa upara Utare che. Aveza AvatAM zvAsanI mAtrA vadhIne miniTanA 20-25nI thaI jAya che. paNa jo ApaNe zvAsane maMda ane UMDo karatA rahIzuM to zvAsanI saMkhyA sAta-ATha upara saraLatAthI lAvI zakIzuM. sAdhanA vadhatAM cAra upara paNa AvI zakAze. abhyAsathI A kArya sAdhavAnuM che. emAM baLano prayoga karavAno nathI. Avego ghaTatAM ahaMkAra narama paDI jAya che. krodha, mAna, mAyA, lobha e badhI vRttio narama paDI jAya pachI ahaMne poSaNa maLatuM nathI. te svayaM DhIlo paDavA mAMDe che. Ama, vinayanuM aMtaHsvarUpa samAdhi samakakSa che. vinayanuM bAhya svarUpa vyavahAramAM dekhAya che. jo aMtarathI vinaya sadhAyo na hoya to bAhyAcAra daMbhathI vizeSa kaMI nathI ane temAM sAdhanAno koI prazna nathI. jyAre aMdarathI vyakti khAlI thaI jAya, ahaM ogaLI jAya tyAra pachI vinayanI je niSpatti thAya che te sAdhanAnA gharanI che ane te to samAdhi sudhI dorI jAya che. vinayasamAdhi 15 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ekavIsa) ha ha / jJAnasamAdhi hi ? vi aa hahi ha ha jJAnasamAdhi sauthI vadhAre saraLa che ane sauthI vadhAre duSkara paNa che. saraLa eTalA mATe ke emAM kaMI karavAnuM rahetuM nathI. paNa tethI ja e vadhAre bhrAmaka ane bhayabharelI che. jJAnasamAdhinA bhramamAM rahIne mANasa bhaTakI jAya che ane bahArathI to ene saMbhALanAra koI hotuM nathI. kriyA karanArane to koI TokI zake ke sudhArI zake tethI te khoTe mArge jhAjho AgaLa vadhatAM bacI jAya. jJAnasamAdhivALo pote AtmavaMcanA kare ane bahArathI to tenA viSe kaMI nakkI thaI zake nahi tethI jo tenuM patana thayuM to tene rokanAra koI nahi. jJAnasamAdhimAM karmayoga ane bhaktiyoga bane chUTI jAya che. jemAM kaMI karavAnuM ja na hoya te vAta to bahu saraLa ja gaNAya. paNa jJAnasamAdhinI pUrva zarata e che ke tyAM phakta koruM jJAna hovuM joIe. sAmAnya rIte ApaNe ghaTanAne ghaTanA tarIke joI zakatA nathI. ghaTanA jevI ghaTI ke turata ja tenI sAthe ApaNo gamo ke aNagamo joDAI jAya che tethI te koruM jJAna nathI rahetuM. jo ApaNe sUkSma rIte ApaNane tapAsI joIzuM to lAgyA vinA nahi rahe ke pratyeka ghaTanAnI sAthe ApaNI priyatA ke apriyatA joDAyelI ja hoya che. ApaNe rAga-dveSanA raMgathI ghaTanAne - prasaMgane raMgI nAkhIe chIe jethI - 146 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe ghaTanA sAthe vahI jaIe chIe. pachI te jJAna nathI rahetuM paNa mithyAjJAna thaI jAya che jene ajJAna paNa kahI zakAya. jJAnamAM jJAna sivAya bIjuM kaMI na bhaLe tyAre te jJAna ja rahe. emAM zakti hoya che. AvA jJAnIne ja samAdhi hoya che. jyAM jANakArI che paNa vedana nathI. jyAM jJAna ane saMvedana hoya te vAstaviktAmAM mithyAjJAna che. Aje ApaNe jene jJAna kahIe chIe te moTe bhAge saMvedanazIla hoya che. jyAM saMvedana che tyAM saMjJAonuM prAdhAnya che. saMjJAo eTale ke maulika manovRttio. AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha vagere saMjJAo che jemAM jJAna sAthe saMvedana bhaLeluM ja hoya che. saMvedana vinA je bodha rahe te jJAna. vedAMtamAM tene daSTAbhAva kahe che. e jJAna samAdhi che. vedana eTale asamAdhi. ApaNe vyavahAramAM mAhitIne ja jJAna tarIke gaNIe chIe. vAMcanathI, sAMbhaLavAthI je jANakArI maLe che te eka prakAranI mAhitI che. tene jJAna paNa na kahI zakAya tyAM jJAnasamAdhinI to vAta ja kayAM karavI ? jJAnasamAdhi mATe cAra vastuo anivArya gaNAya che. eka che vizuddha jJAna, bIjI vAta che ekAgratA, trIjI vAta che svayaM pote satyamAM pratiti thavuM; ane cothI vAta che bIjAone satyamAM pratikti karavAnI. dazavaikAlika sUtramAM jJAnasamAdhi mATe A krama sthApita thayelo darzAvavAmAM Ave che. jJAnamAMthI ja cittanI ekAgratA phalita thAya che. jyAM vedana hoya tyAM caMcaLatA rahe pachI tyAM koruM jJAna na saMbhavI zake. koruM jJAna hoya ane ekAgracitta hoya tyAM caMcaLatA nabhI zake nahi. A paristhitimAM sAdhaka satyamAM sthita thaI jAya che. tene sthitAtmA kahe che. A traNeya vAto sadhAya pachI anyane paNa satyamAM pratiti karavAnI vAta Ave. ApaNA zarIramAM kAmakendra che je kaTipradezamAM che ane jJAna kendra che je mastakamAM che. jyAre ApaNI UrjA jJAna kendra tarapha vahevA upara lAge tyAre sAdhanA thAya che ane UrjA tyAM sthira thaI jAya to tene sthitAtmA kahe che. A avasthAmAM rAga-dveSa saMtApatA nathI. kSobha ke moha raheto nathI. ahIM vRttionuM parivartana thaI jAya che ane te tAnasamAdhi 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtarmukhI banI jAya che. je mana bahAra bhaTakatuM hatuM te have aMdaranI tarapha vaLe che tethI tene pratisaMlInatA paNa kahe che. indriyonA viSayomAM bhaTakanAra mana potAnAmAM ja lIna thavA lAge che. jJAnanI dhArA jJAna kendramAM sthira thaI jAya che. paNa e vAta na bhulAvI joIe ke jJAnasamAdhinA kramamAM sauthI pahelAM jJAna che pachI bhale te zravaNathI maLe ke vAMcanathI maLe. jJAnasamAdhimAM niSedha jJAnano nathI; paNa niSedha che saMvedanano. jJAna bhaTakAvatuM nathI; saMvedana mANasane bhaTakAve che. jJAna AtmAmAMthI pragaTe ke bahArathI grahaNa thAya paNa jyAM sudhI te koruM jJAna banI rahe che tyAM sudhI koI khataro nathI. jJAna to gaMgA jevuM che. gaMdakI che saMvedananI. gaMgAmAM gaMdakIno pravAha bhaLe emAM doSa gaMgAno nahi paNa gaMdI nALIno. Ama joIe to jJAnasamAdhi vAstavamAM ucca koTinI samAdhi che. sauthI vadhAre nirapavAda ane nirviba samAdhi hoya to te jJAnasamAdhi che. paNa jJAnasamAdhi jeTalI nirvighna che eTalI ja muzkela che. emAM bhayasthAna bahAra nathI paNa aMdara che jyAM sAdhakane potAnI jAgarUkatA ja bacAvI zake che. rAga-dveSanI dhArA jJAna sAthe na joDavAnI vAta khUba kaThina che. e mATe sAdhake daSTAbhAva keLavavo paDe che. vedAntanI bhASAmAM tene dezabhAva kahe che. sAkSIbhAva, taTasthabhAva, jJAnasamAdhi, A badhA zabdo eka ja vastunA sUcaka che. jaina paribhASA vAparIe to te che zuddha upayoganI avasthA jyAM cetanAno upayoga bilakula zuddha rahe che. emAM koI azuddhatA bhaLatI nathI. are, pApa-puNyano bhAva paNa emAM bhaLI zakato nathI. A saMvaranI sthiti che. A abhyAsa satata cAlu rahe to samAdhi prApta thaI jAya che. sAhityamAM saMvedanazIlatA guNa manAya che. sAdhanAmAM saMvedanathI bacavAnuM che. saMvedanamAM satyanI jhAMkhI karavAnuM muzkela banI jAya che. satyano zodhaka taTastha rahe. saMyama tenuM baLa che. - vijJAnIo satyanI zodha kare che. tathyono udhADa kare che te mATe temaNe paNa taTasthatA keLavavI rahI. je vijJAnI taTasthatA keLavI zake che te ja satyanI vadhAre najIka pahoMce che. teNe pUrvagrahathI mukta rahevuM -- 148 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe ane kalpanAthI paNa mukta rahevuM joIe. tenI dRSTi satya upara sthira rahevI joIe. A paNa eka prakAranI jJAnasamAdhi che. A kSetramAM AlbarTa AInsTInanuM jIvana, temanI niSThA udAharaNIya che. saMzodhana daramyAna temanI samakSa eka mahattvano prazna upasthita thayo ke IlekaTronanuM vAstavika svarUpa zuM che ? te sthira che ke gatizIla che ? teo evA niSkarSa upara pahoMcyA ke IlekaTrona sthira che (kaTro che) ane taraMga paNa che. temAM sthiti ane gati bane che. pahelAMnA vijJAnIone A vAta mAnya na hatI. AinsTIne hiMmatathI e vAtanuM samarthana karyuM ke IlekaTronamAM gati ane sthiti bane che. Ama, A banne guNadharmo paraspara virodhI che chatAMya tene sthApita karatAM AinsTIna gabharAyA nahi kAraNa ke te satyanA zodhaka hatA. temaNe kahyuM agAunA vijJAnIone je lAgyuM te temaNe kahyuM. mane lAge che tenuM huM pratipAdana karuM chuM. paraspara virodhI guNadharmo ilekaTronamAM kevI rIte ghaTita thAya te mane khabara nathI paNa bane guNo ilekaTronamAM abhivyakta thAya che e vAta to mAre kabUla karavI paDaze. A banne guNadharmone samAvI levA mATe temaNe "kuvArA' zabda pasaMda karyo; eTale ke jyAM gati ane sthiti bane banI rahe che. AInsTIna samakSa satya je svarUpe pragaTa thayuM te temaNe svIkAryuM. Ama, satyane mATe je samarpita hoya te jJAnayogI che. temanA manamAM pUrvagrahane koI sthAna nathI. bhUtakALamAM zuM mAnyatA hatI ane bhaviSyamAM zuM mAnyatA thaze tenI jhaMjhaTamAM paDyA vinA temane je satya lAge che teno te svIkAra kare che. are bhaviSyamAM temane potAnA kathana viSe kaMI juduM jANavA maLe to te svIkAratAM te acakAtA nathI. satyane udghATita karavA mATe niSThA joIe ane hiMmata joIe. loko have zuM kaheze evA vikalpothI te nabaLA paDatA nathI. te moTo bacAva karatA nathI. je samaye temane je satya lAgyuM teno te svIkAra karI le che ane jagata samakSa rajU kare che. eno artha e nathI ke teo asthira che. teo satya prati samarpita che. je satya prati samarpita che te kayAreya ema na kahI zake A ja satya che. satya aneka svarUpe rajU thAya che. satyanA koTi vanasamAdhi 149 -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTi paryAyo che. sthaLa ane kALa badalAtAM navAM navAM tathyono AviSkAra thato jAya che tethI agAunAM moTAM hatAM tema na kahI zakAya. bhaviSyamAM A ja taththo raheze ema paNa na kahI zakAya. je sthaLa ane kALanI sApekSatAno svIkAra karyA vinA Aje uddaghATita thanAra tathyane zAzvata gaNI le to temAM kayAMya doSa rahI jAya. rakhe eno evo artha kADhIe satya badalAya che. satya eTaluM vizALa che ke enAM sarva tathyo ApaNI samakSa rajU thatAM nathI ane tene ApaNe jANI zakatA nathI. tethI satyano zodhaka khullI daSTi rAkhI satyaprApti mATenI potAnI yAtrA cAlu ja rAkhe che ane tethI te satyanI vadhAre ne vadhAre najIka pahoMcato jAya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke jJAnayogI "aNisicovasiya' hoya che. eTale te koI tarapha namelo nathI hoto. teno jhoka phakta satya prati ja hoya che. te nathI siddhAMtane namato, ke nathI koI zAstra prati jhUkato. koInA vacanathI paNa te baMdhAI jato nathI - rokAI jato nathI. jenAmAM ATalI sAdhanAzIlatA hoya te ja jJAnayogI banI zake che. A moTI sAdhanA che. rAga-dveSathI mukta thavAnI A sAdhanA che, taTasthatAnI sAdhanA che, saMyamanI sAdhanA che. satyanI zodha ane satyanI jijJAsA e ja enuM dhyeya hoya che. A sAdhanA enI caramasImA upara pahoMce che tyAre kevaLajJAna thAya che ane tyAre ja satyanA saghaLA paryAyo tenI samakSa udghATita thaI jAya che. moTA paMDito paNa zAstro mATe pakSapAta rAkhatAM satyathI vimukha thaI gayA che. dharmapuruSo paNa potapotAnA dharmanAM pustakone samarpita thaI jAya che ane emano te pakSapAta satyaprAptinI ADe Ave che. samarpita thavAnuM che satyane. satyanI zodha mATe game tyAMthI jJAna meLavI zakAya. game tyAMthI anubhava levAya. satya prati samarpita na hovAne kAraNe ja dharmo sAMpradAyikatAmAM sarI paDe che ane pariNAme te saMgharSanAM kendro banI jAya che. satyazodhaka mATe e bahu mahattvanuM nathI rahetuM ke te kayA graMthamAM lakhyuM che paNa tene mana e vAta mahattvanI che ke teNe mAneluM tathya, satyanI kasoTI para caDIne pAra UtarI zake che ! jJAnasamAdhi eTale ja satvagrAhI daSTi. - 150. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasamAdhi eTale zudgha upayoga; sAkSIbhAva, daiSTAbhAva; paNa A bAbatamAM ghaNI gerasamaja pravarte che. sAkSIbhAvamAM indriyonA viSayo rahe paNa kharA. tene rokavAnuM azakya hoya athavA Avazyaka na paNa lAge. anukULa-pratikULa, sugaMdha-durgaMdha, prazaMsA-niMdA A badhI vastuone rokI zakAtI nathI. indriyo icche ke na icche paNa tene indriyo grahaNa karI le che. grahaNa karavAthI jJAnasamAdhi tUTatI nathI; paNa te tUTe che viSayo tarapha rAga ane dveSa thavAthI. ghaTanA to ghaTatI ja rahe che paNa dRSTA tenAthI alipta rahe che; pachI bhalene te ghaTanA potAnA zarIra upara ghaTatI hoya. priyatA ane apriyatAnI sAmagrIno saMparka banI rahe chatAMya ApaNuM tenA prati AkarSaNa ke anAkarSaNa na rahe e sAdhanA kaThora che bahu ja kaThora che. A avasthA ghaNI chetarAmaNI paNa che kAraNa ke aMdara zuM bhAva che te to mANasa pote ja jANI zake ane tethI ghaNIvAra bahAranA loko to chetarAI jAya, paNa sAdhaka poteya potAnAthI chetarAI jAya che. jANIne te kare to to te anyane chetare che; paNa potAneya khabara na rahe tyAre to te pote ja chetarAya che. tethI to jJAnasamAdhi bahu ja saraLa chatAMya bahu ja kaThina sAdhanA che. jJAnasamAdhi viSenI vicAraNA pUrNa karatAM pahelAM tene AnuSaMgika eka be vAtono ullekha karI levAnuM iSTa che. jJAnasamAdhi eTale koruM jJAna - saMvedana vinAnuM jJAna. kevaLajJAna to jJAnasamAdhinuM pariNAma chepachInuM pagaluM che. samAdhimAM saMkalpa-vikalpanI zUnyatA hoya che paNa dhyeyanI zUnyatA nathI hotI. samAdhinA prakarSathI dhyeyanuM rUpAMtara thaI jAya che. zAtA, jJAna ane zeyanuM trika eka banI jAya tyAre samAdhi ghaTita thAya che. jo saMkalpa vikalpano nirodha thAya ane dhyeyano bodha na rahe to te samAdhi na kahevAya. jJAnasamAdhimAM ekAgratA bahu mahattvanI che. ekAgratA sAdhana che. te dhyAnamAM paNa hoya ane samAdhimAM paNa hoya. dhAraNAnuM prakarSa dhyAna ane dhyAnanuM prakarSa samAdhi. dhyAnanI ekAgratA ane samAdhinI ekAgratAnI taratamatAmAM ghaNo phera che. jJAnasamAdhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 51 www Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanA jyAre zuddha hoya, temAM koI vikalpa na hoya te bhUmikA diSTAbhAvanI bhUmikA che. e bhUmikAmAM kevaLa caitanyano pravAha vahe che. na saMvedana, na pratikriyA, na priyatA, na apriyatA. kevaLa caitanya. pachI ene zuddha upayoga kaho ke dAbhAva kaho. badhuM ekanuM eka ja che. sAdhanAmArgamAM ane khAsa karIne jJAnasamAdhimAM traNa zabdo vakhatovakhata vaparAya che tethI te vaccenI bhedarekhA jANavI jarUrI che. eka che caitanya. caitanya vyApaka che, jyAre citta tenAthI ghaNuM nAnuM che ane mana to vaLI tenAthI nAnuM che. cittane buddhinI samakakSa paNa gaNI zakAya - je sthAyI tattva che. mana to kSaNajIvI che. kSaNe kSaNe utpanna thAya che ane naSTa thAya che. manane kendrita karavuM eTale saMkalpa-vikalpane rokavA. cittane kendrita karavuM eTale nirNayAtmaka zaktine vilIna karavI. jyAre caitanyane kendrita karavuM eTale cetanAnI dhArAne pravAhita karavI ke tenI anubhUti karavI. A traNeya zabdo khUba najIkanA che tethI temAM bheLaseLa thaI jAya che - paNa sAdhanA mATe temanI bhedarekhA samajavI Avazyaka che. - 15ra mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bAvIsa) 'tapasamAdhi briSTi hari haka ja koIpaNa dharma haze paNa temAM tapanuM sthAna to kyAMkane kyAMka sAmela thayuM haze. pachI bhale koI dharma tapanuM vadhAre mahattva AMkayuM hoya ke bIjA dharme tapanI tIvratAno Agraha ocho rAkhyo hoya. sAdhanApatha upara tapa bahu mahattva dharAve che. ghaNIvAra to sAdhanA eTale ja tapa evo paryAya paNa prasthApita thaI gayo hoya che ane tene lIdhe tapanuM hArda samajavAnuM ApaNe cUkI jaIe chIe. tapanuM mahattva game eTaluM hoya paNa chevaTe to e sAdhana che e vAta vIsarAvI na joIe. tapa, tapa mATe nathI karavAnuM hotuM. AtmAno AvirbhAva karavA mATe, AtmAnI asIma zaktione uddaghATita karavA mATe tapanuM Ayojana karavAmAM Ave che. AtmAno mULa svabhAva anaMta zakti, anaMta ane avyAbAdha sukha temaja anaMta jJAna che paNa enA A badhA guNo AvRta thayelA che - DhaMkAyelA che. AtmAnI AgaLa je badhAM paDaLo paDelAM che tene toDI nAkhavA, tene khaseDI nAkhavA mATe tapa karavAnuM hoya che. eka vAra sAdhya viSe ApaNe spaSTa thaI jaIe pachI sAdhanane samajavAmAM ke tenuM yathAyogya mUlyAMkana karavAmAM ApaNane kayAMya muzkelI nahi paDe. tapa eka prakAranuM AMdolana che - ke pachI prati AMdolana che. tapasamAdhi 15 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte ApaNe sakriya to hoIe chIe paNa ApaNI sakriyatA doSAtmaka bhAvomAM vadhAre hoya che. ApaNA jIvanamAM hiMsA, dhRSNA, lobha, asahiSNutA jevA niSedhAtmaka bhAvonuM prabhutva hoya che tyAre ApaNe vadhAre sakriya banatA hoIe chIe. vAstavamAM e ApaNI caMcaLatA che - je ApaNane ApaNA mULa svarUpamAM sthira thavA detI nathI. jo jIvananA bhAvone ApaNe AMdolana gaNIe to tapane pratiAMdolana kahevuM paDe. maharSi pataMjalie A vAtanA saMdarbhamAM kahyuM che ke vitarko pratipakSa bhAvanam. jyAM doSo che tyAM pratipakSanI bhAvanA karo ane pratipakSane sabaLa karo. A rIte tapa e jIvanamAM azubha ane azuddha AMdolano sAme zuddha ane zubha prakaMpano jagAvanArI prakriyA che. tApamaya tapa sAdhanAnuM khUba mahattvanuM aMga che ane te samajavA mATe ApaNe zarIranI saMracanA samajavI paDaze. ApaNe jene bahArathI joIe chIe te zarI2 saghana paramANuonuM baneluM che ane tenuM saMghaTana evI rIte thayeluM che ke te amuka AkAra dhAraNa karI zake che. paNa ApaNane je dekhAya che te zarIrathI ApaNI vAta samApta thaI jatI nathI. tenI sAthe tarala paramANuonuM baneluM zarIra che. A paramANuo sUkSma che tethI ApaNe tene joI zakatA nathI. sthULa zarIranI je zakti che, gatizIlatA che, halanacalana che e badhuM A sUkSma zarIrane AbhArI che. A sUkSma zarIrane taijasa zarIra kahe che. A zarIra vidyutanuM baneluM che che. A zarIramAM prANazakti pedA thAya che tethI tene prANa zarIra paNa kahe che. thiyadsA~phImAM paNa A viSe khUba ciMtana thayuM ane temane paNa A vAtanI pratIti thaI. teoe tene 'etherika bA~DI' tarIke oLakhAvyuM tethI pazcimamAM e nAma vadhAre pracalita thayuM. jyAre sthULa zarIrano saMbaMdha A prANazarIra sAthethI tUTI jAya che tyAre sthULa zarIra khoTakAI jAya che ane jyAM jyAM e saMbaMdha jaLavAyo hoya che eTalA bhAganuM sthULa zarIra ja sakriya rahe che. sakriyatAnuM mULa kAraNa taijasa zarIra che. joke taijasa zarIra paNa eka sabaLa mAdhyama che. tenI ya AgaLa je sUkSmatara zarIra raheluM che te che kArpaNa zarIra. A zarIra badhAnuM mULa che. - 54 mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArI ke narasI zaktino pravAha A kArpaNa zarIramAMthI Ave che. jene taijasa zarIra jhIle che ane pachI te sthULa zarIramAM pratibiMbita thAya che. A karmazarIra ApaNA samasta jIvananuM saMcAlaka baLa che. ene vAsanA zarIra paNa kahI zakAya. thiyosaoNphisTo ene "enTrala boDI' tarIke oLakhe che. Ama, ApaNAM traNa zarIra che : eka che sthULa zarIra je sAta dhAtuonuM baneluM che, bIjuM che taijasa zarIra ke prANa zarIra. trIjuM che karma zarIra ke vAsanA zarIra ne janma ane mRtyu sametanI badhI ghaTanAonA mULamAM raheluM che - ane tenI AgaLa ApaNe chIe. ene AtmA tarIke oLakho, caitanya gaNo ke paramAtmA gaNo - je yathA tathA AvRta che jene lIdhe ApaNo saMsAra che. e paDaLone chinna bhinna karI nAkhIe to eno AvirbhAva thAya ane paDaLone chinna bhinna karavA mATe tapasAdhanAnuM Ayojana karavAmAM Ave che. yogazAstramAM paNa A viSaya upara ghaNI carcA vicAraNA karavAmAM AvI che. temaNe zarIranI saMracanAnuM varNana "koSo dvArA karyuM che. annamaya koSa ane prANamaya koSa jene sthULa zarIramAM mAnavAmAM Ave che; jyAre manomaya koSa, vijJAnamaya koSa ane AnaMdamaya koSa sUkSma zarIramAM che. ApaNe je karma zarIranuM varNana karyuM che temAM vijJAnamaya koSa ane AnaMdamaya koSa rahelo mAnavAmAM Ave che. koSonI saMkhyA aMge paNa judAM judAM maMtavyo che paNa mahattvanI vAta e che ke jeNe jeNe A bAbata UMDANamAM jaIne ciMtana karyuM che temaNe sUkSma zarIronI vAtanuM samarthana karyuM che. haju sudhI vijJAne A vAta svIkArI nathI; paNa jemaNe aMtardaSTithI joyuM, kArya-kAraNanA saMbaMdhathI vicAryu teoe kahyuM ke ApaNA zarIranI aMdara sUkSma zarIra ke zarIro che. ATalI vAta samajAya ane teno svIkAra thAya to ja tapanuM rahasya samajI zakAya. bhagavAna mahAvIre AcArAMgamAM kahyuM : "dhuNe kampasarIraga. karma zarIrane dhuNAvo - khaMkhero. karma zarIrane evuM to prakaMpita karo ke badhAM karmo kharI paDe - tenI nirjarA thAya. jema vAdaLothI DhaMkAyelo sUrya vAdaLo khasI jatAM potAnA svarUpe jhagamagI UThe che tema AtmA paNa tapasamAdhi 155- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmazarIra kaMpAyamAna thatAM, chinna-bhinna thatAM potAnA pUrNa svarUpe prakAzI rahe che. eTale mULa vAta e AvI ke evuM kaMIka karo jethI satvare karmo vikharAI jAya ke DhIlAM paDe. A mATe je prakriyA yojavAmAM AvI te tapa. A vAta keTalI vaijJAnika che ! bhale ghaNI jagAe A vAtane ATalI vizadatAthI na samajAvavAmAM AvI hoya. bhagavAna mahAvIre sarvagrAhI dRSTikoNathI A vAta upara ciMtana karyuM ane tapanuM mahattva samajAvI saune anukULa rahe temaja uttarottara AgaLa vadhI zakAya e rIte temaNe temanI sAdhanApaddhatimAM tapane sthAna ApyuM. jainonI sAdhanApaddhatimAM tapa bahu mahattvane sthAne che paNa te paMDita tapa ke jJAna tapa. AcAryoe tapane yathAyogya samajavA mATe bIjA paNa be zabdo prayojyA che - bAla tapa ke ajJAna tapa. je tapamAM AzayanuM ajJAna che, je tapa dhyeya sudhI pahoMcADavAmAM upayogI na thAya e tapane jainAcAryoe ajJAna tapa kahyuM che jenuM kArya kalezathI vadhAre kaMI mUlya nathI. kaSTa e tapa nathI. duHkha sahana karavAthI ke kAyAne kaSTa ApavAthI tapa thaI jatuM nathI. kadAca tenAthI thoDoka zArIrika phAyado thAya ane mAnasika stare te thoDuM upayogI nIvaDe paNa tapanuM je dhyeya che tenAthI to te kayAMya dUra che. A saMdarbhamAM jaina sAdhanApaddhatimAM tapanuM Ayojana thayeluM che. mULabhUta rIte tenA be vibhAgo pADavAmAM AvyA che. bAhya tapa ane abhyatara tapa. banneno uddeza eka che paNa teno abhigama judo che. bAhya tapa vadhAre bahAranI vAto sAthe saMbaMdha rAkhe che. tene bahAranA dArika zarIra sAthe jhAjho saMbaMdha che. tenI sau prathama asara bahAranA zarIra upara paDe che tethI paNa tene bAhya tapa kahe che. bAhya tapa zabda ja batAve che ke haju bhItara-aMdara javAnuM che. bAhya tapa abhyatara tapamAM javA mATe sahAyaka tapa che athavA to te dvArA atyaMtara tapamAM javAnuM ThIka rahe. kadIka koI sIdhA ja atyaMtara tapano sahAro laIne karma zarIra upara AkramaNa karI tene nirbaLa banAve to tenI nA nathI; paNa e rAjamArga nathI. AgaLanA gaDha jItatAM jItatAM jo aMdaranA gaDha sudhI - 156 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcIe to pAchA paDavAno saMbhava ocho rahe. tema bAhyatapathI zarU karI atyaMtara tapa sudhI sAdhaka pahoMce to tene khataro ocho rahe ane saphaLatAnI zakayatAo vadhI jAya. joke vAstavikatAmAM banne alaga nathI. banne prakAranAM tapo - bAhya temaja atyaMtara, ekabIjA sAthe eTalA saMlagna che ke temane alaga karIne sAdhI na zakAya. ekamAMthI bIjAmAM praveza thAya che. banne paraspara asara kare che - prabhAva pADe che. bAhyatAnI asara jo aMdara na paDe to te tapa na rahe. atyaMtara tapanI asara bahAranA vANI-vartana upara vartAyA vagara rahetI nathI. samajavA mATe ane sAdhanAnI saraLatA mATe banneno alaga alaga rIte vicAra karavAmAM Avyo che. bAhyatAmAM mukhya to traNa che. eka che upavAsa ke mitAhAra. bIjuM che Asana ItyAdi- jene kAyakleza kahe che kAraNa ke emAM kAyAne kaSTa ApavuM paDe che. trIjuM che pratisalInatA. AhAranA abhAvamAM zarIrane uttejanA nathI maLatI. indriyonA vyApAro zithila thaI jAya che. AhAranI mAtrA ochI karavI e paNa tapa che. bhojana na karavAmAM Ave ke khorAka ocho levAmAM Ave to tenI tAtkAlika asara zarIra upara to vartAya che ja paNa dhIme dhIme tenI asara aMdaranA sUkSma zarIra upara paNa paDe che. sUkSma zarIrane sabaLa karavAnuM kArya sthULa zarIra ja kare che. sUkSma zarIra nabhe che sthULa zarIranA bhoge. sthULa zarIra nirbaLa paDavA lAge che ke turata ja aMdaranI vRttio nirmaLa thavA lAge che. vAsanAonI uttejanA ochI thaI jAya che ane citta ekAgratA sAdhI sAdhanApatha upara AgaLa vadhI zake che. bIjuM tapa che kAyakrakeza eTale ke kAyAne kaSTa ApasanuM. e kArya Asana, vaMdana, vyAyAma ItyAdi kriyAo dvArA thAya che. manuSyanA zarIramAM aneka marmasthAno che. A marmasthAno jJAnanuM vahana kare che. A marmasthAno gati ApavAnuM paNa kArya kare che. yoganI bhASAmAM ene cakra kahe che. zarIrazAstranI bhASAmAM temane graMthio kahe che. keTalAka tene caitanya kendro paNa kahe che. Asana-vaMdana e badhAnuM kArya A marmasthAnone sakriya tapasamAdhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM temane kAryakSama rAkhavAnuM che. kAyAne sAdhyA vinA koIpaNa sAdhanA karavI muzkela thaI paDe che. sAdhanAmAM kAyAne avagaNavAnI nathI. temAM dehane sAdhIne tenI pAsethI kAma kADhI levAnuM che. trIjuM mahattvanuM tapa che - pratisaMlInatA. pratisaMlInatA saMbaMdhavicchedanI prakriyA che. prApta viSayo upara rAga ke dveSa na karavo e paNa pratisaMlInatAno eka prakAra che; paraMtu te eTalo bAhya nathI. bAhya tapamAM mukhyatve traNa bAbato prApta thAya che. bhojana sarvathA baMdha ke alpa karavAnuM. zarIramAM AvelAM marmasthAnone sakriya karavAnAM jethI te saMkocAyelAM na rahe paNa vikasita thaI jAya. trIjI vAta che viSayonA Agamanane rokavAnuM. viSayo jyAMthI praveza kare che e dvArone baMdha karI devAnAM ane chatAMya viSayone sadaMtara rokI na zakAya to tenA prati rAga-dveSa nahi rAkhavAno. bhojanano saMyama karo, Asana Adi kriyAo dvArA zarIranAM marmasthAnone sakriya karo, indriyo ane manane roko; e badhAno prabhAva sthULa zarIra upara paDavAno. sthULa zarIra upara paDelo prabhAva tenA pUrato maryAdita raheto nathI. tenI asara taijasa zarIra upara paDe che ane te vaLI karmazarIrane prabhAvita kare che. jo A badhAno prabhAva karmazarIra sudhI na pahoMce to temane tapa kahI zakAya nahi. tapa eTale tapAvavuM. kone tapAvavAnuM che ? karmazarIrane. jo karmaza2I2ne A kahevAtAM taponI AMca na lAge to temane tapa na kahI zakAya. pachI to te kevaLa kAya kalezanI koTinAM Thare. karmazarIra puSTa thatuM rahe evI kriyAone mahAvIra tapa nathI gaNatA. jo karmazarIra prakaMpita na thayuM to tene tapa na gaNAya. AvuM tapa jaina sAdhanAmArgamAM svIkArya nathI. zarIrane kaSTa ApavuM e kaMI tapa nathI. tapa to e ke je sthULazarIrane tapAvavAnI sAthe sAthe karmazarIrane paNa tapAve. bAhya tapa viSe ApaNe spaSTa thavAnI jarUra che ke sthULazarIrane tapAvavuM e ApaNA tapano uddeza nathI. je kriyAthI karmazarI2 tapavA lAge, jenAthI karmazarIra prakaMpita thaI jAya-karmo kharI paDavA lAge to ja te kriyA tapa gaNAya. jo A hetu siddha na thAya to vAstavikatAmAM te kriyA tapa nathI jethI tene ajJAnatapa kahevuM paDe. mahAvIranI sAdhanAno marma 5. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyatapanI prakriyAmAM sthULazarIra, prANazarIra, karmazarI2 ane A zarIrone maLatAM ke tenA saMparkamAM rahetAM bahAranAM badhAM ja sAdhano jevAM ke bhojana, makAna, havA, sugaMdha, durgaMdha, khATA-mIThA rasa, suMdara ane kadrupa dRzyo, komaLa ane kaThora sparza A badhAM sAthe maLIne bAhya tapanuM nirmANa kare che. enI sAthe indriyo ane manano paNa sahayoga thAya che ane tyAra pachI te tapa bane che. emAM bAhya sAmagrInI pradhAnatA hovAthI tene bAhya tapa kahe che. atyaMtara tapa Ama to koI paNa tapa pUrNatayA bAhya ke atyaMtara nathI; paNa tenI vizeSatAne dRSTimAM rAkhI A vibhAjana karavAmAM AvyuM che. bAhya tapamAM AMtarika tapane sparza thavAno ane AMtarika tapanuM pariNAma bahAra paNa AvavAnuM. chatAMya sAmAnya rIte je sAdhanA mAnasika stara upara thAya che tene AMtarika tapa kahevAmAM Ave che ane je sAdhanA zarIranA stara upara vadhAre thAya che tene bAhya tapa gaNavAmAM Ave che. mAnasika staranI sAdhanA kaThaNa hoya che. A sAdhanA vikAsanI AgaLanI bhUmikAmAM zarU thAya che. vikAsanI pahelI bhUmikAmAM sAdhanA kevaLa zarIra para thAya che pachI yogyatA vadhatAM sAdhanA uttarottara AgaLanA starone sparze che. sAdhanA sthULazarIrathI AgaLa vadhIne prANaza2I2ne - taijasazarIrane sparze che. jema jema prANazarIra sadhAtuM jAya che tema tema mAnasa zarIrano vikAsa zarU thaI jAya che parivartana AvavA lAge che. A che svabhAva parivartananI prakriyA. jyAre sAdhaka bAhya tapa karato hoya che tyAre te Avazyaka nathI ke tenAmAM AMtarika guNo ghaTita thatA hoya. upavAsa ke uNodarI tapa cAlatuM hoya paNa manamAM mAyAnuM zalya hoya paNa kharuM, dilamAM RjutAno guNa na paNa vikasyo hoya. jyAre aMtara tapamAM to guNono vikAsa Avazyaka banI rahe che. prAyazcita aMtaratapa che. prAyazcitano artha pazcAtApa nathI. pazcAtApa to bahu upara uparanI vAta che. prAyazcita kare ane aMdara mAyA hoya kapaTa hoya te zakya nathI; ane jo tema hoya to te tapasamAdhi 159 ---- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcita na gaNAya. mananI gAMTho khUlI jAya ane svabhAvamAM RjutA AvI jAya tyAre ja prAyazcitano bhAva udayamAM Ave. prAyazcita e parivartananI prakriyA che ane parivartananuM pariNAma paNa che. dilagIrI vyakta karavI - saurI kahevuM e to ziSTAcAra che. emAM prAyazcita nathI. kadAca tyAM pazcAtApa hoI zake. prAyazcita to manane nirmaLa banAvavAnI prakriyA che. rUpAMtaranI prakriyA che. Aje manovaijJAnika cikitsAmAM paNa prAyazcitanI samakakSa kahI zakAya evA prayogo thAya che. manovaijJAnika daradIne dila kholI badhuM ja kahevA mATe jaNAve che. daradI jema jema kaheto jAya che tema tema tenA aMtaranI gAMTho khUlatI jAya che. doSa thavo eka vAta che paNa jyAre te chupAvavAmAM Ave che tyAre gAMTha paDI jAya che. khullA mane ekarAra karavAthI gAMTho khUlatI jAya che. Ama, prAyazcita cittazodhananI prakriyA che. jene graMthivimocananI prakriyA paNa kahI zakAya. A prakriyA mAnasika stara upara ghaTita thAya che. enAthI mAnasika parivartana ke svabhAva parivartana thAya che. tethI te atyaMtara tapa che. bAhya tapa nathI. vinaya paNa atyaMtara tapa che. sAmAnya rIte ApaNe vinayamAM namratAno ja artha joIe chIe paNa mahAvIranI vANImAM vinayanuM vyApta svarUpa jovA maLe che. tenuM pratipAdana aupapAtika sUtramAM maLe che, jyAM vinayane sAta prakAre ghaTAvavAmAM Avyo che. jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, manavinaya, vacanavinaya, kAyavinaya ane lokopacAra vinaya. A vargIkaraNa joIne to ema lAge ke bhagavAna mahAvIranI samagra sAdhanApaddhati A eka vinaya zabdamAM saMgrahIta thayelI che. vinaya eka AMtarika prakriyA che. ahaMnI graMthi jyAM sudhI sAbUta hoya tyAM sudhI vinayanuM nirmANa na thaI zake. abhimAna eka evo moTo doSa che ke je vyaktine kadIya satyane yathArtha svarUpe jovA deto nathI; pachI svIkAranI to vAta ja vegaLI rahI. aha, jJAnaprAptinI ADe Ave che. tenAthI daSTi paNa bhrAMta rahe che. cAritramAM - AcaraNamAM paNa ahaMkAra bAdhA banI rahe che. ahaMnA visarjana vinA koI vyakti vinaya nathI karI - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakatI. aMtara sAdhanAmAM vinayanuM sthAna bIjA naMbare Ave che. pahelA kramamAM prAyazcita che - jemAM saMskAronI graMthio kholavAmAM Ave che ane nirmaLa karavAmAM Ave che. bIjA kramamAM vinaya che je ahaMnA visarjananI sAdhanA che. atyaMtara tapamAM trIjA krame Ave che, vaiyAvRtya. vaiyAvRtya - vaiyAvacca. eno artha che sat puruSonI sevA. ahI sevAno artha khAlI kAma karI devuM eTalo ja nathI. sevA zabda sAthe rahasya joDAyeluM che. e rahasya che tAdAbhya. vyakti sAthe evuM tAdAbhya sadhAya ke tenuM duHkha, tenI muzkelI ApaNI muzkelI banI jAya. Ama, enI pAchaLa samagratAnI eka anubhUti rahelI che. emAM jenI sevA karavAmAM Ave che tenI sAthe etva sthapAyeluM hoya che tethI vaiyAvRtyamAM samatvanI anubhUti thAya che. korI sevA e to eka prakArano vyavahAra che jyAre vaiyAvRtyanI sevA e eka prakAranuM atyaMtara tapa banI jAya che. jo tenI pAchaLa tAdAsyano bhAva na rahe to te tapanI kakSAmAM pravezI paNa na zake. sAmAnya rIte jainomAM A zabdano vizeSataH prayoga sAdhuonI sevA mATe thAya che. vAstavikatAmAM te sAdhutvanI pUjA che, sAdhutvanuM bahumAna che. tyAM koI vyaktinI sevAno prazna nathI. sAdhutva sAthenA tAdAsya bhAvamAMthI janmatI sevAmAM ekatvanI ane samatvanI bhAvanA rahelI che. tethI to te atyaMtara tapa banI jAya che. sevA sahelI che paNa jenI sevA karavAmAM Ave tenI sAthe tAdAmya sAdhIne sevA karavI e tapa che. AvI sevAmAM AMtariktA Avazyaka che. jema ahaMnI graMthi tuTayA vinA vinaya thaI zakato nathI tema mamatvanI - mArApaNAnI graMthi tUTayA vinA vaiyAvacca-sevA thaI zakatI nathI. bIjI rIte kahIe to mamatvanuM visarjana e ja vAstavika sevA che. atyaMtara tapamAM cothA krame svAdhyAya Ave che. sAmAnya rIte abhyAsa mAnasika stare thato hoya che. mananAM be kAryo che kalpanA ane tattvavicAra. mAnasika vikAsa thayA vinA tattvavicAra thaI zakato nathI. svAdhyAyano artha pustako vAMcavA pUrato maryAdita nathI. emAM manana, tapasamAdhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana, parAvartana ityAdi ghaNI vAto samAyelI che. tenI sAthe bhAvanA paNa saMlagna che. satya mATe UMDANamAM jaIne nirIkSaNa karavuM te svAdhyAya che. svAdhyAyamAM satyano bodha rahelo che tethI te tapa bane che ane te mATenI prakriyA mahadaMze aMdaranA stare rahe che tethI tene atyaMtara tapa kahe che. pAMcamA krame dhyAna Ave che ane e viSaya ghaNo moTo ane svataMtra che je viSe ApaNe anya sthaLe vistArapUrvaka vicAraNA karelI che. atyaMtara tapamAM vyutsarga mahattvanuM tapa che. vyutsarga eTale visarjana karavuM. visarjananI AkhI prakriyA AMtarika prakriyA che. jagatamAM kaMIpaNa choDavAnI vAta ane te paNa manathI choDavAnI vAta sauthI vadhAre muzkela che. zarIrane visarjita karavuM te kAyotsarga che. A sAdhanAnI viziSTa paddhati che. vyutsarga ghaNo vyApaka che. saMsArano vyutsarga karavo - kaSAyono vyutsarga karavo e mahattvanI vAta che. kaSAya e ja ApaNo saMsAra che. kAyotsarga to haju sahelI vAta che kAraNa ke vAstavikatAmAM ApaNe kAyAne choDatA nathI. emAM kharekhara to zarIra pratyenA mamatvanuM visarjana karavAnuM hoya che. enI sAthe je be mahattvanI bAbato joDAyelI che te zarIranuM zithilIkaraNa eTale vAstavikatAmAM mamatvanuM visarjana. khAsa to A zarIra mAruM che e bhAvanuM visarjana, zarIra sAthenuM tAdAtmya ghaTe tyAre ja sAcA arthamAM kAyotsarga thaI zake. ApaNuM samasta jIvana eka dehAdhyAsa * che. te jema jema chUTato jAya tema tema kAyotsarga sadhAto jAya. A vAta dhaNI kaparI che ane tethI atyaMtara tapamAM paNa te caramasImA upara rahelI che. sAdhanAnI dRSTie to khUba AgaLanI vAta che karmanA visarjananI, karma mAtrano vyutsarga. karma mAtrano vyutsarga thAya, karmanuM visarjana thaI jAya pachI saMsAra kayAM rahyo ? vyutsarganI parAkASThA karmanA visarjanamAM che saMsAranA visarjanamAM che - je khUba AgaLanI bhUmikA che. karma vyutsarga bAhyatapa ane atyaMtara tapanI niSpatti che. tethI karma viSaya upara svataMtra rIte graMtho lakhAya che ane tenAM ekeeka pAsAMno vaijJAnika rIte vicAra karavAmAM Ave che. Ama, bAhya ane atyaMtara tapa, sAdhanAnAM mahattvapUrNa aMga che. bAhya tapa bahArathI aMdara javAnuM dvAra kholI Ape che. bahirAtmA mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaramukha thatAM aMtarAtmA bane che. AMtarika tapa, saMsAranA - samasyAnA mULamAM paDela karma sudhI pahoMcIne tenuM visarjana karavA mATe che; je thatAM aMtarAtmA pachI paramAtmA banI jAya che. sAdhanAnA mArgamAM A banne prakAranA taponuM ghaNuM pradAna che tethI teno spaSTa bodha Avazyaka banI rahe che. tapanA A banne prakAro bAhya ane atyaMtara, lAMbI yAtrA karIne chevaTe samAdhi sudhI pahoMcADe che ane jIvananA prAptavyanI najIka lAvI mUke che. AgamomAM lakhyuM che ke tapasvI muni "bhAsachana hutAsana jevo hoya che. eTale ke tapasvI muni bhasmathI AcchAdita agni jevo dedIpyamAna hoya che; kAraNa ke tapasyAthI tenuM mota zarIra kSINa thaI gayuM hoya che ane taijasa zarIrano vikAsa thayo hoya che. tethI Avo tapasvI tejasvI lAgato hoya che. enI prANadhArA eTalI vikasita thayelI hoya che ke tenA sAMnidhyamAM zAMti ane samAdhAna maLe che. vacanasiddhi AvA muninI sahaja labdhi hoya che. jo ke tapasvInuM dhyeya karma zarIranA visarjananuM hoya che tethI te taijasa ke prANazarIranA vikAsathI nirmita thatI siddhiothI prabhAvita thato nathI; bale te tenAthI bacIne cAle che. tapasamAdhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nevIsa) darzanasamAdhi ha ika ha ha ha hari, (hi ha vAva dharmanuM mULa zuM kahevAya A viSaya upara prAcIna kALathI carcA thatI AvI che. vividha dharmapuruSo A bAbata khUba UMDANathI vicAra karIne je niSkarSa upara AvyA temAM sauthI vadhAre mahattvanI vAta che - darzananI. kunda kundrAcArye A viSe bahu mahattvanuM vidhAna karyuM che - "daMsaNamUlo dho' dharmanuM mULa darzana che. A vidhAna bahu mahattvanuM che. keTalAkane mana dayA e dharmanuM mULa che jyAre keTalAke kahyuM ke vinaya gharmanuM mULa che; paNa jo darzana ja azuddha hoya to mULathI vAta khoTI pakaDAvAnI. je khoTe mArge caDhI jAya te kAM to potAnuM dhyeya cUkI jAya ke pachI bhamI bhaTakIne lAMbI majala karIne tyAM pahoMcI zake. darzana e dharmanuM mULa gaNIe eTale svAbhAvika rIte prazna thAya ke zuM jovAnuM ? kevI rIte jovAnuM? kharekhara ApaNane jotAM paNa nathI AvaDatuM. jo jotAM AvaDe to darzana samAdhi banI jAya ane darzana to sAdhanAnuM prathama caraNa che. ApaNe bhAgye ja yathArtha rIte joIe chIe. jovuM eTale kevaLa jovuM; paNa ApaNI jovAnI kriyA sAthe atIta ane bhAvi bane bhaLI jAya che. ApaNI sAdhanAmAM A trikAlanuM darzana vina banIne Ave che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna e traNeya kALane toDI nAkhavA - 164 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jotI vakhate kevaLa vartamAna upara najara rAkhavI e sAdhanA che. vartamAna to ene ja kahevAya ke je atItathI tUTI gayo che. atItanuM astitva have che ja kyAM ? e vItI gayo che. anAgata-bhaviSyanuM paNa astitva nathI. je Avyo ja nathI tenuM astitva kevI rIte manAya ? astitva che kevaLa vartamAnanuM ane tethI vartamAnanuM mahattva che. ApaNo paga vartamAnamAM che, ApaNI dRSTi samakSa vartamAna che, chatAMya ApaNe bhaTakIe chIe bhUtakALamAM ke bhaviSyamAM, bhUtakALanI guphAonA UMDANamAM ApaNe UtarIne mUMjhAIe chIe ke pachI bhAvinI UMcAIomAM rAcIMne TaLavaLIe chIe. pariNAme ApaNo vartamAna atItanA UMDANamAM ke . anAgatanI UMcAIomAM khovAI jAya che. Ama je satya che, astitva che tene ApaNe gumAvI daIe chIe. vartamAnane jovo, kevaLa vartamAnane pakaDavo e moTI sAdhanA che. sAdhanAnI dRSTie vartamAnanuM mahattva che. sAdhanAmAM atIta ane anAgata banne vikSeparUpa che. vartamAnane pakaDavAthI sAdhanAmAM ghaNA AgaLa vadhAya che. bauddhoe A bAbata upara khUba jora dIdhuM che. paNa ApaNe je vAta karIe chIe te darzanasamAdhinI ane te mATe ApaNe vividha dRSTikoNathI praznano vicAra karavo rahyo. jaina sAdhanAmArgamAM darzananI khUba mahattA che. darzana eTale niHzaMka pratIti; pratyakSa purAvo. jethI darzana zabda zraddhAnA arthamAM paNa vaparAya che. eka vakhata je vAta pratyakSa thaI gaI temAM pachI azraddhA rahetI nathI. jainAcAryoe traNa zalyanI vAta karI che. zalya eTale aMdara rahelI zULa je satata vedanA ApyA kare ane jyAM sudhI dUra na thAya tyAM sudhI te manane zAMti maLe nahi, jyAM mana asvastha hoya, zAtA na hoya tyAM samAdhi kevI ? A traNa zalyo che mAyA zalya, nidAna zalya ane mithyAdarzana zalya, mAyAnI vAta to saraLatAthI samajAya evI che. dilamAM kapaTa rAkhIne vAta karIe, vartana rAkhIe e mAyA zalya che. karelA kAryanA tapanA badalAmAM halakI - ochA mUlyanI vastu prApta karavA je saMkalpa karIe tene nidAna zakya kahyuM che. manamAM dhArelI vastune prApta karavA ApaNe keTalAM badhAM otaprota thaI jaIe tyAre sonAnI lagaDIne darzanasamAyi Jain Educationa International - For Personal and Private Use Only 15 -- Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATInA mUlyamAM khapAvI nAkhIe. Ane zalya ja kahevuM paDe kAraNa ke te dilamAM satata khaTakayA kare che. jene pariNAme nidAna-niyANuM karavAmAM Ave. jaina tattvajJoe mithyAdarzanane paNa zalya kahyuM che ane tene to khUba mahattvanuM - moTuM zalya gayuM che. jyAM sudhI ApaNuM darzana ja viparIta hoya, mULathI ja pAyo khoTo hoya tyAM AgaLa kevI rIte vadhAya? samAdhinI pahelI pUrva zarata che ke zalya na rahe. jyAre dilamAM zalya na hoya ane emAMya mithyAdarzananuM zalya na hoya tyAre ja samAdhinI niSpatti thaI zake. sAdhanApatha upara vicaratA pahelAM ApaNane sau paheluM darzana thAya che. darzana jyAM sudhI zuddha na hoya, samyaka na hoya tyAM sudhI jJAna paNa viparIta thAya ane cAritra - AcaraNa paNa kayAM rahe ? jJAnasamAdhi hoya ke pAzcAritra hoya ke pachI vinayasamAdhi hoya paNa darzanasamAdhi vinA tenI niSpatti thavI muzkela che. darzanasamAdhi na hoya tyAM sudhI manamAM ItarabhAvo jIvatA jAgatA beThelA che ane ekavAra paheluM pagaluM barobara goThavAya pachI bIjAM pagalAM goThavavAnuM saraLa rahe ane sArthaka paNa thAya. darzanasamAdhinI prAptinI ADe je bAbato Ave che - je prazno upasthita thAya che tenuM nirAkaraNa khAsa karIne traNa diSTikoNathI karavuM rahyuM. A traNa deSTio khUba mahattvanI che kAraNa ke tene kendramAM rAkhI traNa mahAna tattva vicArasaraNIo goThavAyelI che ? eka che abhedanI daSTi - je advaitanI, vedAntanI daSTi che. bIjI che bhedanI dRSTi je naiyAyiko ane vaizeSikonI daSTi che, jyAre trIjI daSTi che vartamAnane lakSamAM rAkhavAnI je bauddhadarzananI daSTi che. A traNeya daSTiono jo sApekSa prayoga ApaNe karIe to darzana kSetranI ApaNI samasyAonuM nirAkaraNa ApaNane maLI Ave che ane darzana samAdhi prApta thaI zake che. Ama, darzanasamAdhinI ADe AvatuM eka moTuM vighna dUra thaI jAya che. ApaNe AgaLa joI gayA ke kevaLa vartamAnane grahaNa karavAnuM khUba mahattvanuM che - e jovAnI kaLA che. sAdhanApatha upara kevaLa zuddha darzanaatIta ane anAgatathI azuddha thayA vinAnuM darzana - khUba mahattvanuM che. - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnI daSTie vartamAnamAM rahevuM e khUba mUlyavAna sUtra che. traju sUtra nayano daSTikoNa yathArthatA prastuta kare che. te kevaLa vartamAnane pakaDIne vastunI vicAraNA kare che. bauddhonI vicArasaraNI jusUtra nayanA AdhAre rahelI che. tattva daSTie A vAta khoTI nathI paNa te pUrNa satya nathI. pUrNa satya pAmavA mATe ApaNe sApekSa rIte bhedanI temaja abhedanI daSTithI paNa tattvonuM darzana karavuM rahyuM. abhedano daSTikoNa vedAnta prastuta karyo che. te tattvano vicAra saMgraha nayanI daSTithI kare che. abhedano daSTikoNa satya to che paNa tene pUrNa satya gaNI zakAya nahi. sAdhanAnI daSTie abhedano siddhAMta paNa khUba mUlyavAna che. jyAM abhedanI pratIti thaI gaI, vastumAtra sAthe abheda sadhAyo tyAM maitrI, samatA, ahiMsA, ItyAdi vAtonI to sahaja niSpatti thaI jAya che. abhedAnubhUti ekAtmatAno anubhava che. jyAre abhedanI anubhUtino sAkSAt thaI jAya tyAra pachI zuM sAdhavAnuM bAkI rahe ? jyAM sudhI bheda che tyAM sudhI sAdhanA bAkI che. jyAM abhinnatA sadhAI tyAM koNa kone sAdhe ? jJAnanI A utkRSTa bhUmikA che. sthULatAno bheda samApta thaI gayA pachI je abhedanI sthiti Ave che tyAM sAdhanA paripakva thaI jAya che. te sAdhanAnuM aMtima caraNa banI rahe che. jainAcAryoe sAdhanApathanA aMtima caraNamAM zukla dhyAnanI vAta karI che. zukla dhyAnanA prathama be pAyAmAM bheda ane abheda bannenI rIte vicAra karavAmAM Ave che. prathama pAyo che pRthakatva vitarka savicAra. A bhedanI bhUmikA che. vastumAtranuM bhedanI daSTie pRthakkaraNa karI tyAM satyano sAkSAt karavAnI daSTi che. bhedamAM vicAra hoya, vitarka hoya, tyAra pachI zukala dhyAnanA bIjA pAyA upara sAdhaka pahoMce tyAre te ekatva - vitarka - avicAranI bhUmikAne sparze che. te samaye te vizvanI saMkalanAno abhedathI vicAra kare che. abheda sadhAtAM vicAro samApta thavA lAge che ane dhyAna kevaLa satya upara kendrita thaI jAya che. tyAM dhyAna badalAtuM nathI, temAM saMkramaNa thatuM nathI. sarvathA avicAra, phakta astitvano bodha, satno bodha, asIma ekatAnI anubhUti. Ama, jaina sAdhanApaddhatimAM nasamAdhi 17- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhedano daSTikoNa paNa che ane abhedanI dRSTi paNa che. bauddhanA darzananI dRSTithI vartamAnano paNa vicAra karavAmAM Ave che. Ama traNeya dRSTikoNano sApekSa prayoga karI jo satyanuM darzana karavA prayAsa karavAmAM Ave to ApaNe pUrNa satyanI vadhAre najIka pahoMcI zakIe ane darzanasamAdhimAM bAdhaka thatI samasyAonuM samAdhAna maLI jAya. - samAdhinI prAptimAM sauthI moTI bAdhA che-asaMtoSa. A nAnakaDo zabda samAdhine viSubdha kare che. eTaluM to koI karatuM nathI. Aje koI evuM kSetra nathI ke jyAM asaMtoSanI Aga bhabhUkatI na hoya. sAdhanAnI upalabdhithI ApaNI vartamAna samasyAonuM paNa samAdhAna thavuM joIe. je vartamAna samasyAonuM nirAkaraNa na karI zake tene sAdhanAno jhAjho khapa na rahe. dhyAna-sAdhanAnuM evuM pariNAma AvavuM joIe ke je sAdhanA daramyAna temaja sAdhanAnA kALa pachI paNa divasa rAta svasthatAmAM pariName, samAdhimAM rAkhe. dhyAnamAMthI nIce UtaryA ane mana kSubdha thaI gayuM to e dhyAna ke sAdhanA ghaNI kAcI kahevAya. sAdhanA evA mananuM nirmANa kare ke jene vartamAnanI samasyAo, atIta ke bhAvi koI asvastha karI zake nahi; to ja sAdhanAno artha sare. samAdhinI sthitinI prAptimAM prathama vijJa che asaMtoSa. asaMtoSanuM jo vizleSaNa karIe to emAMthI mahattvanI vAta maLe che te eTalI ja che ke vyakti haMmezAM "abhAvane dekhe che - "abhAvane pakaDe che. mANasa potAnI pAse je nathI teno ja jhAjho vicAra kare che. asaMtoSanuM mULa kAraNa che abhAvamAM ramatI ke rAcatI vRtti. sAmAnya mANasa ane sAdhaka vacce e moTo phera che ke mANasa abhAvane jue che jyAre sAdhaka bhAva je che tene dekhe che. sAdhaka ane asAdhaka vaccenuM A nAnuM zuM aMtara ghaNuM mahattvanuM che. sAdhaka je che teno svIkAra karI le che. zuM ISTa che ane prApta karavA jevuM che tevo vicAra kare che ane pachI ekAgra citte potAnI sAdhanA zarU kare che. sAdhakane vastuno abhAva satAvato nathI ke kSubdha karato nathI. tenI daSTi pAramArthika che -- satya zodhananI che. je abhAvane joyA kare che te nathI sAdhanA karI zakato, nathI dhyAna karI zakato, nathI dharma pAmI zakato; - ja - mahAvIranI svadhanAno marma mUche - "abhAche. asaMto sAdhaka vacce Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI samAdhinI prAptinI to vAta ja kyAM rahI ? Avo manuSya haMmezAM bahAra tarapha najara rAkhe che. te aMdara joto ja nathI. jene sAdhanAnI dRSTi maLI gaI te bhAvane jue che. jIvanamAM bhAvAtmaka dRSTi pragaTa karavI ane abhAvAtmaka dRSTine samApta karavI e che ApaNuM darzana. e che darzanasamAdhi. A dRSTi prApta karyA pachI jIvanamAM kyAMya asaMtoSa raheto nathI. pachI tene koI muzkelI lAgatI nathI; kAraNa ke tenI dRSTi astitva upara sthira thayelI rahe che. jyAM 'A nathI; te nathI'nI dRSTi che tyAM muzkelIono pAra nathI ane haMmezAM asamAdhi ja cAlu che. darzanasamAdhinI prApti mATe ke samagra sAdhanAnI dRSTie e bahu Avazyaka che ke ApaNe ApaNA astitvane joIe. je che tene dekhIe. A duSTi prApta thaI jAya to sAdhanAnuM eka moTuM rahasya ApaNA hAthamAM AvI jAya. AgamanuM sUtra che vitigicchA samAvaNeNaM apANeNaM no lahaI samAhI - je saMdehazIla che tene samAdhi prApta thatI nathI. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke jenA manamAM vicikitsA che tene kyAreya koI samAdhi prApta nathI thatI. samAdhinI pUrva zarata che ke lakSya prati, potAnI paddhati prati bilakula asaMdigdhatA. manamAM koI zaMkA nahi, vicikitsA nahi. vAtsavikatAmAM sauthI pahelAM vicikitsA chUTI javI joIe. tethI AgamomAM kahevAmAM AvyuM - nAdaMNis nANuM - jenAmAM darzana nathI, vizvAsa nathI, sAkSAtkAra nathI, tene jJAna nathI. jenAmAM jJAna nathI tenAmAM cAritra nathI AvI zakatuM. darzanasamAdhinI pachI ja jJAnasamAdhi ane cAritrasamAdhi Ave che. jyAM sudhI manamAM itarabhAva che - vicikitsA che tyAM sudhI samAdhinI AzA kevI ? jyAM aMdara zaMkAno kIDo khadabade che, jyAM asaMtoSanI AganA bhaDakA nIkaLe che tyAM darzanasamAdhi kevI rIte prApta thaI zake ? tethI to dharmanA mULane darzana kahyuM che. daMsaNamUlodhammo. prakhara vedAMtI zaMkarAcArye eka vAkyamAM A vAtano nirdeza khUba sarasa rIte karyo che cittasya ekAgratA samAdhAnam - cittanI jyAre ekAgratA sadhAya che tyAre samAdhAna ke samAdhinI prApti thAya che. darzanasamAdhi 19= Jain Educationa International - - For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba virodhI lAge evI vAta to e che ke jyAre sAdhanA karavA besIe tyAre vicAravAnuM che ke mAre zuM meLavavuM che - mAre zuM thavuM che; paNa jevI sAdhanA AgaLa vadhe che ke thavAnI vAta ane prApta karavAnI vAta sarI paDavA lAge che ane pachI ApaNe zuM chIe te vAta mahattvanI banI jAya che. pachI rahe che astitvano bodha. H -- 170 - mahAvIranI sAdhanAno parya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ covIsa) cAritrasamAdhi che ? hari hari dha phi |i bhAvi l bhagavAna mahAvIranA sAdhanAmArgamAM jJAna, darzana ane cAritra traNeyanuM mahattva che. temaNe traNeyane Avazyaka gaNyAM che. jJAna hoya, darzana hoya ane cAritra na hoya to sAdhanApatha upara TheranA Thera rahI javAya. cAritra eTale AcaraNa, jJAna eTale jANakArI, darzana eTale khAtarI - zraddhA. A traNa sAthe hoya ane traNeya samyapha hoya tyAre ja mokSamArga upara AgaLa vadhAya. bIjI bAbatonI jema mahAvIrano cAritramArga paNa viziSTa che ane gahana che. mahAvIra kahe che - * eirya caritakara cArita hoi ahiyA' - je aMdara bhareluM che. tene khAlI karavuM te cAritra che. mANasa kadIya khAlI nathI thato. keTalAya vicAro, keTalIya vAsanAo, keTalAMya karmothI mANasa bharelo che. tene khAlI thavAnuM mahattva samajAtuM nathI. ane samajAya che to khAlI thatAM AvaDatuM nathI. aMdarathI khAlI thaI javuM e sAdhanA che. e kAma saheluM nathI. evuM ja bIjuM mahattvanuM kArya che nigraha karavAnuM - "cariNa nigiNahADa', aMdarathI saphAI thavI joIe ane bahArathI kaMI kacaro aMdara na Avavo joIe. A banne mATenA pAribhASika zabdo che - nirjarA ane saMvara. nirjarA e khAlI thavAnI prakriyA che. saMvara e cAritrasamAdhi 171- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyA koI bAdha ja kaMI nA mArga che e vAta che. tyAre te rokavAnI prakriyA che. saMvaramAM nigraha che. mahAvIranI sAdhanA khUba vaijJAnika rahI che. mAnasika revana- kethArsIsanuM Aje pUba mahatva aMkAya che. hajAro varSa pahelAM mahAvIranuM dhyAna tenA upara hatuM. temaNe koca saMyamanI vAta karI nathI. temano saMyama bahAra to che ja paNa aMdara vadhAre che. mahAvIranA mArgamAM bahAra ane aMdara bannenuM mahattva che. ejyanI avagaNanA nathI karavAmAM AvI kAraNa ke sAdhanA ane vinA apUrNa rahI jAya che ane eTalI asarakAraka nathI nIvaDatI. A banne prakriyAnI pAchaLa Atma kartRtvano mahatvano siddhAMta rahelo che. mahAvIra koInuM ApeluM nathI letA, te pote ja upArjana kare che. temaNe prasthApita karelA mArgamAM koI bahArathI AvIne madada kare ane ApaNuM kArya thaI jAya tevI vAta ja nathI. je kaMI karavAnuM che te ApaNe ja karavAnuM che ane ApaNe ja pAmavAnuM che. cAritrano mArga be bAbato upara nirbhara che. pahelI vAta che AtmAnI svataMtratAnI ane bIjI vAta che AtmAnA puruSArthanI. AtmAnuM kartRtva tyAre ja sAbita thaI zake ke jyAre te nimittonI upara UThI zake. AtmA nimittothI prabhAvita thAya che paNa tenI upara UThavAnI tAkAta paNa AtmAmAM ja che. nimittone vaza thaI jaIe ane teno parAbhava na karI zakIe to pachI sAdhanAno artha ja kyAM rahyo ? saMyama ke nigraha e puruSArthano siddhAMta che. AtmAnA svataMtra kartRtvane AdhAre eno vikAsa thAya che. Ama, mahAvIranA cAritra mArgamAM saMyama ane recana banne prakriyA rahelI che. tene AdhyAtmika prANAyAma kahI zakAya jemAM kuMbhaka ane recana karavAnuM che. cAritramAM pUrakanI jarUra nathI, kAraNa ke ApaNe kadIya khAlI rahetA ja nathI. mULa samasyA to e che ke ApaNe kyAreya khAlI thatA nathI ane khAlI thayA vinA cAritra na lAdhe. Ama, bahArathI joIe to cAritrano mArga akriya lAge kAraNa ke bahArathI temAM ochI gatizIlatA lAge che. paNa A mArgamAM aMtaranI sakriyatAnuM vadhAre mahattva che. ApaNA zarIramAM jeTalAM karmasthAno che, jeTalI graMthio che te badhI ApaNA caitanyanI zaktione chinnabhinna - 170 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI nAkhe che; te ja mApaNA svAbhAvika mAnaMdane pragaTa thavA detI nathI. A karmasthAnone, graMthione toDavAnuM kArya, temane nirNaya karavAnuM parva bahAra che tenA karatAM aMdara vadhAre che. je vyakti cAritrano svIkAra kare che te vAstavamAM bahu ja moTA yuddhamAM Utare che paNa A mArga AMtarika saMgharSano che jethI bahAra ocho dekhAya che. dhyAnanI zarUAta karI ane caMcaLatA na vadhI to mAnI levuM ke haju AMtarika saMgharSa zarU thayo ja nathI. jevo saMyama zarU karo ke turata ja vAsanAo uchALo mAravA lAge. tyAre ja khabara paDe che ke aMdara ATalA badhA Avego dabAIne paDayA hatA. sAdhanAnI prathama kSaNe saMgharSanI zarUAta thAya che ane pahelI kSaNamAM ja joradAra pratirodha paNa AvavAno. jema jema sAdhanA AgaLa vadhatI jAya tema tema caDhAva-utarAva AvatA javAnA. koI kSaNe lAge ke ApaNe vijayamAM chIe to vaLI bIjI kSaNe lAge ke vAsanAono vijaya thaI rahyo che. sAdhanAmAM AkramaNa-pratiAkramaNa thayA ja kare che. ghaNIvAra to sAdhakane lAge ke sAdhanA viphaLa thaI rahI che ane te hatAza thavA lAge. A prakriyAmAM je TakI rahe te ja sAdhaka AgaLa vadhI zake. vivekAnaMde potAnA sAdhanA jIvananA eka prasaMgamAM lakhyuM che ke vAsanAo joradAra AkramaNa karI rahI che ane tenI sAme TakI rahevuM muzkela banatuM jAya che. mahAvIranA sAdhanAkALamAM devoe upasargo karyAnI vAta Ave che ane khAsa karIne saMgama deve mahAvIrane calAyamAna karavA khUba kaSTa ApyAnI vAta che. A kALe ApaNe saMgama deve sAdhanAmAM vighno UbhAM karyAnI vAta kadAca na paNa mAnIe; chatAMya te vAta to nizcita lAge che ke mahAvIrane sAdhanAkALamAM temanI vAsanAo, aMdara dabAIne paDelA saMskAro sAme khUba saMgharSa karavo paDyo. kadAca devo na AvyA hoya paNa temane sAdhanAkALamAM pracaMDa AMtarika saMgharSa karavo paDayo hato ane temAMthI pAra UtaryA pachI ja temane kevaLa jJAna prApta thayuM ane teo kRtakRtya thaI gayA. jo paurANika bhASAmAM kahIe to saMgama deve anukULa ane pratikULa upasargo karyA ane yoganI bhASAmAM vAta karIe to keTalAya janmonA saMskAro sAme temaNe pracaMDa yuddha karyuM. Aja joIe to bane cAritrasamAdhi 173- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAto vacce jhAjho bheda raheto nathI. eka vAtamAM zabdArtha che to bIjI vAtamAM sUcitArtha che. mULa vAta aMdara paDelA saMskArone - vAsanAone khAlI karavAnI che je saraLa nathI. bahAranA saMgharSa karatAM A saMgharSa khUba prabaLa hoya che ane emAM hAra-jItanI hAramALA sarjAya che. A badhA samaye sAdhake khUba jAgarUka rahIne parama vairyathI potAno mArga cAtaravo paDe che. nigrahanI zakti - saMyamanI ArAdhanA A saMgharSamAM sAdhakanI surakSA haroLa che. te bahAranA AkramaNathI sAdhakane bacAve che. saMyama ane saMskArone khAlI karavAnuM sAthe sAthe ja cAle che. ene saMvara ane nirjarA kahI zakAya. tene AdhyAtmika prANAyAma paNa kahI zakAya jemAM kuMbhaka ane recananI prakriyA rahelI che. A banne pAyA upara cAritranI samAdhinuM nirmANa thAya che. cAritranA sAta aMga che jenAthI mAhitagAra rahIne, jene sAdhIne sAdhaka cAritrasamAdhi meLavI zake che. cAritrasamAdhi meLavavA sauthI pahelAM jItavAnI che AzaMsAne. AzaMsA eTale apekSA - IcchA. Ama to jIvanamAM ghaNI badhI AzaMsAo hoya che paNa emAM sauthI moTI AzaMsA che jIvavAnI. tene AdhAre sau icchAo UbhI thAya che. jIvananI AzaMsA eTale motano bhaya. AzaMsA ane bhaya e be alaga nathI. mahAvare yathArtha kahyuM ke - samASya mAhu taksa ja je akhANa bhaeNa desae - jenA manamAM bhaya nathI tene sAmAyika prApta thaI zake che. anAzaMsA vinA abhaya prApta thaI zakato nathI. ane abhaya vinA sAmAyika sadhAtuM nathI - samatA AvatI nathI. cAritranuM paheluM aMga che anAzaMsA, bIjuM che abhaya ane trIjuM che samatA. A traNeya aMga paraspara saMlagna che temaja khUba mahattvanAM che. koI paNa vyakti jo AzaMsA ane bhayathI mukta nahi hoya to te haMmezAM viSamasthitimAM ja rahevAnI ane tenA mATe cAritra saMbhava nathI. cAritranuM Adi biMdu samatA che. enI pRSThabhUmimAM anAzaMsA che ane tenI sAthe abhaya hovAnuM khUba jarUrI che. bhaya aneka prakAranA hoya che paNa te badhAno samAveza bemAM karI zakAya. eka che pUjA-pratiSThA khovAno bhaya ane bIjo che mRtyuno bhaya. - 174 - - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyunA bhayanI aMtargata vRddhAvasthAno bhaya, rogano bhaya, AjIvikAno bhaya ItyAdi rahelA che. lokeSaNA paNa evI ja prabaLa che. pratiSThA javAnA bhaye keTalAka jIvananI dorI paNa TuMkAvI nAkhe che. abhaya prApta karyA vinA samatAno vikAsa sadhAto nathI. samatA sadhAtAM jIvanamAM cAritranuM paheluM kiraNa phUTe che. cAritranI AbhA dekhAya che. samatAnI pachI Ave che saMyama-nigrahanI zaktino prAdurbhAva. satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha e badhI vAto samatA pachI pragaTa thAya che. saMyamanuM AgaluM pagaluM che samyaphacaryA; samya-vyavahAra. pAMca mahAvrata ane pAMca samiti kaho ke samyaka caryA kaho banne eka ja vAta che. Ama saMyama ane samyapha caryA, cAritranuM cothuM ane pAMcamuM aMga che. dhyAna cAritranuM chaThThuM aMga che. cAritranuM te anivArya aMga che. emAM traNa guptio - manogupti, vacanagupti ane kAyamurti AvI jAya che. sAtamuM aMga che - apramAda; eTale ke jAgarUkatA. Ama, cAritranAM sAta aMga che - anAzaMsA, abhaya, samatA, saMyama, samyaka caryA, dhyAna ane apramAda. A sAta aMgone sAdhIne je upAsanA kare che te samyaka upAsanA che. te ja che cAritranI upAsanA. bhagavAna mahAvIre eka prasaMge AtmavizleSaNa karatAM kahyuM che - jahetha mane sadhi esie, evA sattatha dujAsie - meM je parAkramathI A saMdhine khapAvI che te anyatra durlabha che. eTale ke meM je puruSArthathI cAritra pALyuM che te anyatra durlabha che. sAMbhaLavAmAM kadAca koIne garvokti lAge paNa vAstavikatAmAM e che pracaMDa saMgharSa karI pAra UtaranAranA AtmAnI saccAIno raNakAra. mahAvIranA sAdhanAmArgamAM puruSArtha ane parAkrama khUba mahattvanAM che. te koInA anugrahamAM mAnatA nathI. temaNe koIno anugraha svIkAryo nathI. badhA mArgomAM mahAvIrano mArga sauthI vadhAre kaThora che paNa te AtmanirbharatAno mArga che. emAM koI samAdhAnane sthAna nathI; kaMI vacalo mArga kADhavAnI vAta nathI. tethI to tene "duranucare mage - kahevAmAM Ave che. e mArga upara cAlavuM khUba kaThaNa che paNa te sivAya koI mahAvIre prApta karelI cAritrasamAdhinA bindune pahoMcI na zake. cAritrasamAdhi 175- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnA je mArgo upalabdha che emAM mahAvIrano mArga sauthI vadhAre kaThaNa che ane sacoTa paNa che. haThayogano sAdhaka cakronI sAdhanA kare che. zarIranI aMdara je sUkSma cakro che tenI e sAdhanA che. sAdhaka mUlAdhAra cakrathI zarU karIne sahastrAra cakra sudhI pahoMcavAno prayAsa kare che. A mArga paNa sahelo mArga to nathI. rAjayoganI sAdhanA karanAra be bhUkuTi vacce AvelA biMdu upara dhyAna kendrita karI AgaLa vadhe che. A paNa kaThora mArga to che ja. adhyAtma yoganI sAdhanA karanAra bahAranI bIjI koI cIjanI sahAya vinA kevaLa caitanyane sahAre AgaLa vadhavAnI koziza kare che. emAM nathI AsananuM mahattva, to nathI prANAyAmanuM mahatva. emAM kuMDalinI zakti jagAvavAnI vAta nathI ke nathI cakrabhedananI prakriyA. emAM AtmaprApti mATe AtmAne ja sAdhana banAvavAmAM Ave che. mahAvIre A sAdhanApaddhatinuM AlaMbana lIdhuM. A sAdhanApaddhati sauthI vadhAre kaThaNa che - "duranucara' - che kAraNa ke te AMtarika saMgharSano mArga che. emAM janmojanmanI vAsanAone ulecavAnI che; paNI-khotarIne, tapAvIne tene bahAra kADhavAnI che. navA saMskArone-vAsanAone saMyama pALI, nigraha keLavI rokavAnI che. A mArgamAM parAkramane vadhAre prajvalita karavuM paDe che. A pracaMDa puruSArthano-parAkramano mArga che jenA upara koIno sahAro maLato nathI ane levAno paNa nathI. A saMdarbhamAM vicArIe to bhagavAna mahAvIre je kahyuM - "jahetva ae saMdhi esie evamalanAtha dujhosie' khUba yathArtha lAge. AvI cAritrasamAdhinI upAsanA karanAra jIvananI badhI ja asamAdhione mULamAMthI ukhADI nAkhIne pote eTalI UMDI samAdhimAM pratiSThita thaI jAya che ke tene mATe duniyAmAM pachI asamAdhi jevuM kaMI zeSa rahetuM nathI. - bhAratanA sAdhanAjagatamAM je mArgo ane mahAmArgo jovA maLe che emAM mahAvIrano mArga viziSTa che. bhagavAna mahAvIre abhaya ane AtmanirbharatAno jevo Agraha rAkhyo evo bIjA koIe nathI rAkhyo. A vikaTa mArge temaNe prayANa karyuM tethI to te "mahAvIra' gaNAyA. - 1 - mahAvIranI sAdhanAno marma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI sAdhanAmAM baLa hatuM. teo sAdhanApatha upara ekalA ja cAlyA che. emano koI sahayogI na to - koI sAkSa na hato. temane koIno Azraya na hato. temaNe koInuM rakSaNa svIkAryuM nathI. koInI sahAya vinA, koInA zaraNa vinA potAnA parAkramathI, teo sAdhanAmArga upara sthira DagalAM bharatA AgaLa vadhatA rahyA. te samaye temanA manamAM na hatI jIvananI AzaMsA ke na hato mRtyuno bhaya. potAnA ja puruSArtha upara nirbhara hovAne kAraNe te Atmopalabdhino mArga paNa kahevAya che. A hatI temanI tejasvitA je Aja sudhI sAdhanApatha upara ajavALAM pAtharI rahI che. | n rAtrimAdhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda samaja saMvara =rovuM. khAsa karIne AvatAM karmone rokavA mATe A zabda vaparAya che. nirjarA =khAlI karavuM, khaMkheravuM. bhavobhavamAM jIvane vaLagelAM karmone khAlI karavA A zabdano prayoga vadhAre che. =amuka dRSTikoNa, daSTirekhA. =dvAra. viSayamAM praveza karavA upayoga thAya che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAra nikSepA gaNAya che. naya nikSepA ' nizcaya vyavahAra paryAya zalya vIrya phoravavuM=utsAha, baLa, jIvano puruSArtha. upayoga =cittanuM pravartana. =DhaMkAyeluM =mastakanI Toca uparano bhAga jyAM eka chidra che ane temAMthI amRtano srAva thaI zake che evI dhAraNA che. AvRta brahmaccha sAmAyika pratikramaNa =vastunuM tAttvika svarUpa, pAramArthika satya, Adarza ityAdi. =saMsAra mATe anurUpa, vastunuM bAhya svarUpa. =dravyanAM badalAtAM svarUpo-avasthAo. =kAMTo, khaTako; manamAM dabAyelI vAta. uparyukta bhAvanA =eka dhArmika kriyA jemAM aDatALIsa miniTa sudhI sthiratA rAkhIne, samatA rAkhIne svAdhyAya Adi dharmakriyAo karavAnI hoya che. =eka dhArmika prakriyA jemAM karelAM duSkRtyo mATe pazcAttApa karI kSamA yAcavAnI hoya che. guptio samitio =pAMca gaNAya che. rojiMdA vyavahAramAM koI paNa nAnA-moTA jIvanI hiMsA na thaI jAya e rIte khyAla rAkhIne samyak kriyAo karavAnI. =joDavuM. = kAmanA, nirmaLa vicAra. jenuM raTaNa-bhAvana khUba asarakAraka nIvaDe che. mArgAntIkaraNa vicAra, vyavahAra, svabhAva ityAdi badalI nAkhavAM. vyutsarga =choDavuM. apekSA =amuka saMdarbhamAM, e rIte (icchAno artha nathI.) =mana, vacana ane kAyA ema traNa guptio gaNAya che. A traNeya yogone gopavavA ke saMklavA. Jain Educationa International 178 For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta vicaya apAya vipAka stitva samAdhi =sAdhanAnuM aMtima caraNa, dhyAnanuM svarUpa, dhyAnanuM phaLa, samatAnI utkRSTa avasthA ema judA judA saMdarbhamAM A zabda vaparAya che. cittaparyAya = cittanI badalAtI avasthAo je karmanI nirjarAmAM sahAyaka bane che. =indriyone je te viSayo maLatA rokavAnI vyavasthA. =aMtaramAM rahelA kharAba bhAvone nirmULa karavA ke nirbaLa karavA; sAme pakSe sArA bhAvone sthApita karavA mATe A zabda vizeSa vaparAya che. pratipakSanI sthApanAno siddhAMta enI pAchaLa rahelo che. nirodha virodha vastu anekadharma che mATe vastunA aneka guNadharmone najaramAM rAkhI vicAra karavAnI paddhati-vijJAna. =vicAra, vicAraNA. duHkha, pIDA. =amuka samaya pachI phaLanI jema pAke. khAsa to karmanA saMdarbhamAM A zabda vaparAya che. =hovuM, je che te paristhiti. amuka rIte AtmA je zuddha astitva che te mATe paNa A zabda vaparAya che. vilayana =naSTa karavuM, sthagita karavuM, khAsa karIne mananA saMdarbhamAM A zabdano upayoga thAya che. prakarSa - kheMcAyelI - laMbAyelI avasthA. maulika =je mULabhUta rIte aMdara paDeluM che, potAnuM che, svabhAvika che. arjita =je ApaNe pedA karyu che - utpanna karyu che. pariNamana = kaMI paNa prakriyA thatAM dravyanI sthitimAM ke dravyanAM svarUpamAM AveluM parivartana. vargaNA =amuka prakAranA sama svabhAvavaLA atisUkSma paramANuono jaththo, vividha kArya mATe jIva je te jaththAnA paramANuo grahaNa kare che. manovargA, bhASAvargaNA, kArmaNa vargaNA ityAdi vargaNAo vizvamAM pravartamAna che. audArika zarIra = bahAra dekhAya che te zarIra je saghana paramANuonuM baneluM che. vaikriya zarIra H = tarala paramANuonuM baneluM zarIra. taisa. zarIra = sUkSmatara zarIra jemAMthI UrjA maLe che. kArmaNa zarIra= sUkSmatama zarIra je karmanuM baneluM che ane jenI asara nIce satata rahe che. Jain Educationa International 178 For Personal and Private Use Only jIva Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya mahAprajJAjI likhita mUlyavAna adhyAtma graMtho 1. prekSAdhyAna : AdhAra ane svarUpa 2. prekSAdhyAna : kAyotsarga 3. prekSAdhyAna : zvAsaprekSA * 4. prekSAdhyAna : zarIraprekSA 5. prekSAdhyAna : caitanyakendraprekSA 6, prekSAdhyAna : vezyAdhyAna 7. prekSA dhyAna : yaugika kriyAo 8. prekSAdhyAna : prANavijJAna 9. prekSAdhyAna : zaktinI sAdhanA 10. prekSAdhyAna : anuprekSA 11. prekSAdhyAna : AhAra ane vijJAna 12, aNuvrata 13. vicAravuM kema ? 14, eso paMca NamokkAro 15, mana jIte jIta 16. AbhAmaMDaLa 17. anekAnta : trIjuM netra 18, saMbodhi (saMvardhita) 19. karmavAda, 20. amUrta ciMtana - 21, cetanAnuM UrdhvarohaNa 22, koNe kahyuM mana caMcaLa che 23. jainayoga 24. samasyA ane samAdhAna 25. manano kAyAkalpa 26. samayasAra 27. zramaNa mahAvIra 28. citta ane mana 29, RSabha ane mahAvIra 30. sUryakiraNa cikitsA 31, arham 32. evacetana manano saMparka 33. maMjilanA mukAma 34, navatattva : Adhunika saMdarbhamAM 35. ekalA cAlo re. 36. jaina jIvanazailI 37. huM ja mAro bhAgyavidhAtA 38, jIvanavijJAna 39, mahAvIrano punarjanma 4), dharmanAM sUtro 41. adhyAtmanI bArAkhaDI 42. jIvananI pothI anekAnta bhAratI prakAzana Jain Educationa Intemational For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only