Page Text
________________
નથી, તેનો વિકાસ થઈ શકતો નથી. સમાજનું મૂલ્ય આપણે સહેજ પણ ઓછું આંકીએ તો આપણાં ઘણાં બધાં સમીકરણો ખોટાં ઠરે. સાધનામાર્ગમાં સમાજનું પણ વિશિષ્ટ પ્રદાન છે તેથી તેના ઉપર પણ વિચાર કરવો જોઈએ.
સાધનામાર્ગમાં મનુષ્યની મૌલિક વૃત્તિઓનો આપણે અભ્યાસ કરી તેમાં પરિવર્તન કરવું રહે છે. પણ મનુષ્યનું જીવન એકલી મૌલિક વૃત્તિઓથી જ નથી દોરાતું. મૌલિક વૃત્તિઓનું જેટલું મહત્ત્વ છે એટલું જ કે બલ્ક એનાથી વધારે મહત્ત્વ આપણી અજિત ટેવો કે સ્વભાવનું છે. મૌલિક વૃત્તિઓ આપણો મૂળ સ્વભાવ છે તો અર્જિત ટેવો આપણો આગંતુક સ્વભાવ છે. આગંતુક છે માટે તેનું મહત્ત્વ સહેજ પણ ઓછું નથી. જો આપણે આ આગંતુક સ્વભાવની અવગણના કરીએ તો પણ સાધનામાર્ગમાં આપણી પ્રગતિ ન થઈ શકે; માટે આપણે તેના ઉપર પણ વિચાર કરવો રહ્યો. જો આપણે તેને બરોબર ઓળખી લઈશું તો તેની સાથે યથાયોગ્ય રીતે કામ પણ પાડી શકીશું.
મનુષ્ય એટલે માંસ-માટીનું પૂતળું નહિ. માણસ હાલે છે, ચાલે છે, બોલે છે એટલો જ ફેર તેની અને પૂતળા વચ્ચે નથી. પૂતળું જડ છે અને મનુષ્ય ચેતન છે એ પાયાનો ભેદ છે પણ બન્નેને જુદા પાડનાર મહત્ત્વનું પરિબળ છે મનુષ્યનું વ્યક્તિત્વ. વ્યક્તિત્વ વિના માણસ કંઈ નથી. વ્યક્તિત્વનો વિકાસ જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં મહત્ત્વનો રહે છે. સાધનામાર્ગમાં પણ તેના ઉપર લક્ષ આપવામાં આવે છે. વ્યક્તિત્વના વિકાસમાં કયાં પરિબળો કામ કરે છે તે વાત આપણે સમજી લઈએ તો આપણી પ્રગતિનો માર્ગ મોકળો થઈ જશે.
કેટલીક મનોવૃત્તિઓ પ્રાણીમાત્રમાં મૌલિક છે, જે બહારથી નથી આવતી. ભૂખ પ્રાણીની મૌલિક વૃત્તિ છે. એ જ રીતે સંઘર્ષ-લડાઈ એ પણ તેની મૌલિક વૃત્તિ છે. કામવાસના એ પણ સહજ મનોવૃત્તિ છે. તે અંદરથી જ સ્કૂરે છે. મનોવિજ્ઞાન અનુસાર જે અર્જિત આદતો છે તેને સરળતા ખાતર આપણે ત્રણ વિભાગમાં વહેંચી શકીએ. ભય અને પ્રલોભન બન્નેનો મનુષ્યના વ્યક્તિત્વના ઘડતરમાં ઘણો ફાળો રહે છે. નાનું બાળક ભયને આધીન થઈને ઘણાં કાર્યો કરે છે. તે રીતે લોભને
– મહાવીરની સાધનાનો મર્મ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005328 |
| Book Title | Mahavirni Sadhnano Marm |
| Original Sutra Author | Chandrahas Trivedi |
| Author | |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |