Mahavirni Sadhnano Marm

SR No.: 005328
Original Sutra Author: Chandrahas Trivedi
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Publication Year: 1994
Total Pages: 198
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 163

આપણે ઘટના સાથે વહી જઈએ છીએ. પછી તે જ્ઞાન નથી રહેતું પણ મિથ્યાજ્ઞાન થઈ જાય છે જેને અજ્ઞાન પણ કહી શકાય. જ્ઞાનમાં જ્ઞાન સિવાય બીજું કંઈ ન ભળે ત્યારે તે જ્ઞાન જ રહે. એમાં શક્તિ હોય છે. આવા જ્ઞાનીને જ સમાધિ હોય છે. જ્યાં જાણકારી છે પણ વેદન નથી.
જ્યાં જ્ઞાન અને સંવેદન હોય તે વાસ્તવિક્તામાં મિથ્યાજ્ઞાન છે. આજે આપણે જેને જ્ઞાન કહીએ છીએ તે મોટે ભાગે સંવેદનશીલ હોય છે. જ્યાં સંવેદન છે ત્યાં સંજ્ઞાઓનું પ્રાધાન્ય છે. સંજ્ઞાઓ એટલે કે મૌલિક મનોવૃત્તિઓ. આહાર, ભય, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ વગેરે સંજ્ઞાઓ છે જેમાં જ્ઞાન સાથે સંવેદન ભળેલું જ હોય છે. સંવેદન વિના જે બોધ રહે તે જ્ઞાન. વેદાંતમાં તેને દષ્ટાભાવ કહે છે. એ જ્ઞાન સમાધિ છે. વેદન એટલે અસમાધિ.
આપણે વ્યવહારમાં માહિતીને જ જ્ઞાન તરીકે ગણીએ છીએ. વાંચનથી, સાંભળવાથી જે જાણકારી મળે છે તે એક પ્રકારની માહિતી છે. તેને જ્ઞાન પણ ન કહી શકાય ત્યાં જ્ઞાનસમાધિની તો વાત જ કયાં કરવી ? જ્ઞાનસમાધિ માટે ચાર વસ્તુઓ અનિવાર્ય ગણાય છે. એક છે વિશુદ્ધ જ્ઞાન, બીજી વાત છે એકાગ્રતા, ત્રીજી વાત છે સ્વયં પોતે સત્યમાં પ્રતિતિ થવું; અને ચોથી વાત છે બીજાઓને સત્યમાં પ્રતિક્તિ કરવાની. દશવૈકાલિક સૂત્રમાં જ્ઞાનસમાધિ માટે આ ક્રમ સ્થાપિત થયેલો દર્શાવવામાં આવે છે. જ્ઞાનમાંથી જ ચિત્તની એકાગ્રતા ફલિત થાય છે. જ્યાં વેદન હોય ત્યાં ચંચળતા રહે પછી ત્યાં કોરું જ્ઞાન ન સંભવી શકે. કોરું જ્ઞાન હોય અને એકાગ્રચિત્ત હોય ત્યાં ચંચળતા નભી શકે નહિ. આ પરિસ્થિતિમાં સાધક સત્યમાં સ્થિત થઈ જાય છે. તેને સ્થિતાત્મા કહે છે. આ ત્રણેય વાતો સધાય પછી અન્યને પણ સત્યમાં પ્રતિતિ કરવાની વાત આવે. આપણા શરીરમાં કામકેન્દ્ર છે જે કટિપ્રદેશમાં છે અને જ્ઞાન કેન્દ્ર છે જે મસ્તકમાં છે. જ્યારે આપણી ઊર્જા જ્ઞાન કેન્દ્ર તરફ વહેવા ઉપર લાગે ત્યારે સાધના થાય છે અને ઊર્જા ત્યાં સ્થિર થઈ જાય તો તેને સ્થિતાત્મા કહે છે. આ અવસ્થામાં રાગ-દ્વેષ સંતાપતા નથી. ક્ષોભ કે મોહ રહેતો નથી. અહીં વૃત્તિઓનું પરિવર્તન થઈ જાય છે અને તે તાનસમાધિ
૧૪