Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAcAra-payannA XX.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- - // Namo sirivaddhamANassa // zrImadvijayarAjendrasUrIzvara-zrIdhanacaMdrasUrIzvara-bhUpendrasUrIzvarebhyo namaH / pUrvAcAryaviracita - zrI gacchAcAra - payannA saMskRta chAyA saha gujarAtI vivecana yukta ___ saMyojakajagatpUjya saudharma bRttapogacchIya bhaTTAraka zrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja saMzodhaka - upAdhyAya zrI gulAbavijayajI mahArAja prakAzaka evaM sukRta sahayogI munirAja zrI jayAnaMdavijayajI ke sadupadeza se zA amIcaMdrajI tArAjI dANI - mu.po.dhAnasA (jilA-jAlora) rAjasthAna
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gacchAcAra payannA * saMyojaka : zrImad vijaya rAjendrasUrIzvajI ma.sA. * saMzodhaka : upAdhyAya zrI gulAbavijayajI ma.sA. * prathamAvRtti : vikrama saMvata 2002 * dvitIyAvRtti : vikrama saMvata 2048; vIra savaMta 2517 rAjendrasUri saMvata 85; IsvI san 1991 * prati - 1000 * dvitIyAvRtti prakAzana preraka : munirAja zrI jayAnanda vijayajI * prakAzaka evaM prApti sthAna zA amIcaMdajI tArAjI dANI mu.po. dhAnasA jilA-jAlora (rAjasthAna) * mudraka : DapujI ArTa priMTarsa, mAjIvaDe-thAne (mahArASTra) * prApti sthAna: [1] je. ke. saMghavI (sampAdaka) zAzvata dharma kAryAlaya jAmalInAkA - thAne-400601 (mahArASTra) [2] zrI bhUpendrasUri sAhitya samiti rAjendrasUri jaina kriyA maMdira, purAnA basa sTaeNNDa mu.po. Ahora-307029 (rAjasthAna) [3] zA devIcaMda chaganalAlajI jaina, sadara bAjAra-bhInamAla 343029 (rAja.) . * posTeja kharca pAMca rupaye bhejane para sAdhu-sAdhvI athavA jJAnabhaMDAra meM bheMTa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ "do zabda" gacchAraM suNittANaM, paThittA bhikkhu bhikkhunnii| kuNaMtu jaM jahA bhaNiyaM, icchantA hiyamappaNo // 137 // "gacchAcAra - payannA" sAdhu sAdhvIyoM kI maryAdA svarUpa yaha gacchAcAra payannA sadguru bhagavaMta ke pAsa artharUpa meM zravaNa kara svAtmakalyANakAyI muni bhagavaMtoM ko gacchAcAra payannA meM varNita AcAroM kA samAcaraNa karanA caahiye| gacchAcAra-payannA meM sAdhu-sAdhvIyoM ke AtmakalyANa ke liye akSaya acala sthAna prApti hetu, parataMtratA ke pragADha baMdhanoM se paripUrNa mukti prApta karane, AcchAdita AtmaguNoM kA pragaTIkaraNa kara svAtaMtrya pAne, ke liye suyogya saralatama mArgadarzana kiyA gayA hai| tIrthaMkaroM dvArA prarupita saMsthApita zAsana AtmA ko arUpI,avarNi,agaMdhI, arasI, asparzI banAne kA kArya anaMtakAla se mokSamArga kI prarUpaNA ke dvArA kara rahA hai| ___ rAha / mArga para calane vAlA rAhI mArga darzaka ke nirdezAnusAra calatA hai to nirvighnatA pUrvaka icchita sthAna para pahuMca jAtA hai / patha para cala rahA pathika patha pradarzaka ke nirdezoM kI avahelanA, anAdara kara svecchA ko sthAna de detA hai / taba vaha mArga ko chor3akara kahIM viparIta mArga para bhaTaka jAtA hai, aTavI meM kahIM aTaka jAtA hai yA phipIka phala vAna hanulaTaka jAtA hai| che najara
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahI vyakti jaba patha pradarzaka ke nirdezoM kA punazca pAlana kara patha para calanA prArambha kara detA hai to icchita sthAna para pahuMca jAtA hai / I I mokSamArga ke liye bhI yahI niyama hai / jo Atma 'maggadayANaM' virUddha dhAraka tIrthaMkara paramAtmA ke nirdezAnusAra sAdhakAvasthA meM jIvana vyatIta karatA hai vaha AtmA nirvighnatA pUrvaka mokSa nagara meM anaMtakAla ke liye pahuMca jAtA hai / akSaya sthiti ko pA letA hai / aura jo AtmA calate-calate svecchA ko svamati kalpanA ko agra sthAna dekara mArga se viparIta mArga para mur3a jAtA hai, bhaTaka jAtA hai, cAra gati rUpa aTavI meM aTaka jAtA hai evaM lobha lAlaca rUpa viSa vRkSoM para laTaka jAtA hai / zithilAcArI bana jAtA hai I 1 I I usa AtmA ko punazca mokSamArga ke prarUpakoM kA patha jaba prazasta laga jAtA hai / usa patha para calane kI prabalecchA pragaTa ho jAtI hai / unake nirdezAnusAra patha para calanA prAraMbha kara detA hai / zithilAcAra chor3akara zAstrokta AcAroM kA pAlana prAraMbha kara detA hai taba vaha muktipurI meM ati zIghratA se pahuMca jAtA hai / mokSamArga ke pUrNa rUpa se pathika bane hue AtmA ko gacchAcAra payannA kA adhyayana avazya karavAnA cAhiye / cAritra lene ke bAda cAritra meM aticAra rUpI chidroM ko dUra karane hetu, svayaM ra hue zithilAcAra ko dUra karane hetu, dharma zraddhA ko vizeSa sudRr3ha banAne hetu, AcAra pAlana meM pratidina zuddhi vizuddhi lAne hetu, gacchAcAra payannA kA adhyayana, vAMcana, manana, ciMtana sabhI ko avazya karanA hai / gacchAcAra payannA ke mAdhyama se hama hamAre AtmA ko zuddha vizuddha banAkara mokSa sukha ko prApta kareM isI abhilASA ke sAtha / jAvarA zrAvaNa sudI 6, saM. 2048 zubham zubham zubham 4 jayaMtasena sUri
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainAcArya gurudeva zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAvRtti prakAzana ke avasara para / Adi--vacana jaina vAGmaya eka mahAsAgara saddaza che. jema mahAsAgarano pAra na pAmI zakAya tema jainasAhitya-samRddhinI tulanA thaI zakatI nathI. mAnavI e saMyogAdhIna prANI che / tene satata jAgRta rAkhavA mATe ApaNA paramopakArI pUrvapuruSoe sAhityanI avirata upAsanA karI cha / saMskArI sAhitya e saMsAravAsI jIvane mATe sudhA (amRta) saddaza che / sudhApAnathI jema prANI amaratvane pAme che tema sAhitya-pAnathI paNa prANI nirbhIka bane che. ___ paMcamakALanA prabhAve prANIonI matimaMdatA thavA lAgI ane pariNAma jaina vAGmayane cAra vibhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM Avyu (1) dravyAnuyoga, (2) caraNakaraNAnuyoga, (3) gaNitAnuyoga ane (4) kathAnuyoga. .. bAlajIvone kathAnuyoga vizeSa rucikara thAya che eTale ApaNA sAhityamAM kathA-graMtho vipula pramANamAM racAyA che; sAthosAtha AcAranuM jJAna paNa atyAvazyaka che. kaDuM che ke-AcAra: prathamo dharmaH / A zrI gacchAcArapayanno caraNa-karaNAnuyogano graMtha che. koI paNa graMthanI prAmANikatAno AdhAra tenA kartApuruSa Upara avalaMbe che. A zrI gacchAcArapayano paNa pUrvapuruSa praNIta che. sAmAnya niyama evo che ke payannAnI racanA gaNadharamahArAjA ke bhagavaMtanA hastadIkSita ziSya kare che. eTale A payatnAnI prAmANikatA mATe aMza mAtra AzaMkAne sthAna rahetuM nathI. ___A gacchAcArapayannAmAM sAdhu-sAdhvInA vistArapUrvaka AcAra-vicAra darzAvela che. A payannA Upara zrImad AnaMdavimalasUrijI-ziSya zrI vijayavimalagaNie saMskRta TIkA racI saudharmabRhattapogacchIya, kriyoddhAraka, jagatpUjya zrI madvijayarAjendrasUrIzvarajInI sAhityasevAthI jainasamAja ajJAta nathI. temaNe potAnuM samasta jIvana sAhitya pAchaLa nyochAvara karI dIdhuM hatuM. "abhidhAna rAjendra koSa" jevo ajoDa graMtha e emanI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityopAsanAnuM apratima phala che. bAlajIvonI samajaNaMne mATe temaNe A gacchAcArapayannAnuM gujarAtI bhASAmAM vivaraNa racyuM. ame A graMthanI vizeSa upAdeyatA mATe (1) mULa gAthA, (2) tenI saMskRta chAyA (3) mULa gAthAno artha ane (4) vistRta vivecana-A krama rAkhyo che. "gacchAcAra" e nAma ja graMthanI sAmagrI zuM che te ApoApa jaNAve che: sAdhu-sAdhvInA AcAravizeSanuM ane kartavyanuM ja AmAM mukhyatve vivaraNa che. graMtha rocaka bane te mATe prasaMge prasaMge kathAo paNa ApavAmAM AvI che. A gacchAcArapayannAnI hastalikhita prati sva. zrI vijayabhUpendrasUrijI mahArAjanA jovAmAM AvI. temaNe tene jenopakArI jANI mudrita karavAnI icchA karI tevAmA o svargavAsI thayA. tyArabAda vyA. vA. varttamAnAcArya zrI vijayayatIndrasUrijInI adhyakSatAmAM sva. zrI vijayabhUpendrasUrijInA graMthAne prakAzita karavA mATe "zrI bhUpendrasUri jaina sAhitya samiti" nI sthApanA thaI. tenA kArya mATe (1) sAhityarasika upAdhyAya zrI gulAbavijayajI mahArAja (2) tapasvI munirAja zrI harSavijayajI mahArAja (3) zAMtamUrti zrI haMsavijayajI mahArAja ane (4) munizrI kalyANavijayajI mahArAjanI niyukti karavAmAM AvI. A samitie atyArasudhI 17 grantho pragaTa karyAM che; A gacchAcArapayatro e paMdaramo granthAGka che. atyAra sudhInA prakAzanonI mAphaka A grantha paNa samAjanA Adarane pAtra thaze. AzA che ke-guNagrAhI sajjanoM A graMthano savizeSa lAbha laI amAro prayAsa saphaLa kare. AcAryazrInI jUnI gujarAtI bhASAne rocaka ne ziSTa bhASAmAM mUkavA mATe bhAvanagaranivAsI paMDita bAlubhAI ruganAthe karela suprayAsa mATe AbhAra mAnavAmAM Ave che. mudraNakAryamA sArI kALajI rAkhavA AnaMda presanA mAlika zeTha gulAbacaMda devacaMda paNa dhanyavAdane pAtra che. prUpha sudhAravA vigeremAM paNa pUratI kALajI rAkhavA chaMtA ddaSTidoSa ane presadoSane kAraNe kaMI khAmI rahI gaI hoya to vAcakavarga sudhArI vAMcavA kRpA kare.. vi. saM. 2002 ASADhI pUrNimA 6 saMcAlaka zrI bhUpendrasUri jaina sAhitya samiti vAyA- eraNapurA mu. po. Ahora (mAravAr3a) -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ "punaH prakAzana kI belA meM " avasarpiNI kAla ke prabhAva se dinoMdina zramaNasaMsthA AcArapAlana meM zithila ho rahI hai / samaya-samaya para zramaNa saMsthA meM Agamokta kriyA pAlana ke icchuka mahApuruSa bhI utpanna hue haiM jinhoMne svazakti anusAra granthoM kI racanA kara, dezakAlAnusAra paTTaka banAkara, kriyoddhAra kara zithilAcAra kI viSAkta AcaraNA ko dUra karane kA suprayatna kiyA hai| Atmahita, Agamokta AcaraNA kA AdarapUrvaka AcaraNa karane se hI hotA hai, yaha do aura do cAra jaisA spaSTa hai| jinAgama spaSTa rUpa se kahatA hai ki zakti ko chupAye binA Agamokta AcaraNA karane vAlA bhavyAtmA mokSAdhikArI hai evaM AcaraNA kA paripUrNa pAlana karane kI bhAvanA hote hue bhI pUrvakRta cAritrAvaraNIya karma ke prabala azubhodaya ke kAraNa Agamokta AcaraNA kara na sake phira bhI Agamokta AcaraNA kA pakSa dhara bhavyAtmA bhI sajatA se Atmahita kara sakatA hai| para jo-jo AtmAe~ sva pramAda dazA ko chupAkara svayaM kI svacchandatA kA poSaNa karane hetu deza kAla kI ADa lekara Agamokta AcaraNAoM kI haMsI ur3Ate ho, isa yuga meM ina AcaraNAoM ke pAlana kI bAta karanA mUrkhatA hai, pAlana karate haiM aisA kahanevAle DhoMgI haiM, dhUtAre haiM, aise vidhAna apane bhole bhaktoM ko bharamAne hetu kaha rahe ho / una AtmAoM kA to spaSTa rUpa se ahita hI ho rahA hai / AcAra kA mahatva to "AcAra prabhavo dharma:" sUtra se spaSTa ho rahA haiM / AcAra se hI dharma . kA prAdurbhAva hotA hai / gacchAcAra payannA meM gaccha ke AcAra kA varNa varNita hai / gaccha ke pratyeka aMga ke AcAroM kA varNana vistRta rUpa se samajhAyA hai| subodhya banAne hetu prasaMgopAta kathAoM kA varNana diyA gayA hai| gacchAcAra payannA kI prathamAvRtti prakAzita hene ke bAda prakAzaka kI ora se usake pracAra hetu " jaina " sAptAhika patra meM vijJApana diyA gayA thA jisako saMkSepa meM yahAM uddhRta kara rahe haiM, jisase gacchAcAra payannA kI Aja kitanI AvazyakatA hai isakA hameM khyAla A jAve I [jaina paryuSaNAMka, zrAvaNa vadI 11, vikrama saMvata 2003] Aje ApaNA samAjamAM zithilatAvadhatI cAlI che tevA prasaMge A gacchAcAra payannA nuM prakAzana atIva upayogI thaI paDayuM che. pUrvAcArya praNIta A gacchAcAra payannA ne janopayogI banAvavA sva. zrI vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAje teno anuvAda karyo hato. tene saMskArI ne sarala gujarAtI bhASAmA samAjAi zake tevI rIte prasiddha karavAmAM Avela che. zrI bhUpendrasUri sAhitya samitI- Ahora
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparokta paMktiyoM ko par3hane para yaha spaSTa dikhAI de rahA hai ki Aja se 45 varSa pUrva zramaNa saMsthA meM zithilatA bar3ha rahI thii| usa zithilatA para aMkuza lagAne hetu gacchAcAra payannA upayogI thaa| jaise barasAta ke dinoM meM nadI meM pAnI bar3ha rahA hotA hai vaise hI zramaNa saMsthA rUpa mahala ke cAroM ora zithilatA rUpa jala bar3hakara usakI nIMva meM pAnI jAne jaisI paristhiti utpanna ho gaI hai / usa zithilatA ko dUra karane meM sahAyaka banane vAle aise graMtha kI aprApyatA khaTaka rahI thii| ___eka bAra pa.pU. AgamajJamuni zrI rAmacandra vijayajI ke pAsa adhyayana karate hue sAdhvAcAra viSayaka carcA meM unhoMne kahA thA "pratyeka sAdhusAdhvI ko gacchAcAra-payannA kA vAMcana varSa meM eka bAra to avazya karanA cAhiye / " usa samaya isa graMtha ke mahatva kA vizeSa dhyAna AyA aura mana meM ise puna: prakAzana karavAne kI bhAvanA utpanna huii| zrImad vijayarAjendrasUrIzvarajI ma.sA. ke paTTadhara zrI dhanacaMdrasUrizvarajI unake paTTadhara zrIbhUpendrasUrIzvarajI unake paTTadhara zrI yatIndrasUrIzvarajI evaM unake paTTadhara zrI vidyAcandrasUrIzvarajI ke paTTadhara vartamAnAcArya zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ke sAtha prasaMgopAta gacchAcAra payatrA ke punaH: prakAzana viSayaka carcA huI taba unhoMne puna: prakAzana kI AjJA pradAna kii| dhANasA cAturmAsa meM jJAna bhakti kI carcA ke samaya zrImAna zA. amIcaMdajI tArAjI dANI ne sukRta meM arthaupayoga kI bhAvanA vyakta kI taba gacchAcAra-payannA ke prakAzana kI bAta unase kahI / unhoMne svIkRti dI / sampUrNa prakAzana meM sukRta ke sahabhAgI ve hI hue haiM / jJAna bhakti hetu dhanyavAda / unhoMne dharma ke aneka kAryoM meM apanI lakSmI kA sadupayoga kiyA hai, bhaviSya meM bhI isI prakAra dhArmika kAryoM meM dhana vyaya karate raheM yahI bhaavnaa| __isa graMtha ke prakAzana meM zAzvata dharma ke saMpAdaka jugarAja kundanamalajI saMghavI thAnA vAloM kA sarAhanIya sahayoga nisvArtha bhAva se rahA hai, unake hI athaka parizrama se isa graMtha kI zobhA meM cAra cAMda lage haiM / isa graMtha kI upayogitA ke viSaya meM to kucha bhI nahIM kahanA yaha graMtha svayaM apanI upayogitA darzA rahA hai / isa grantha kA vAcana, manan kara hama saba lAbhAnvita baneM / svayaM ke doSoM ko, pera meM lage aneka kAMToM kI taraha DhUMDha-DhUMDha kara nikAlane kA hama sabhI prayatna kareM / yahI / zubham-zubham-zubham Ahora (rAja.) vIra savaMta - 2517 muni jayAnaMdavijaya jeTha sudI - 5
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaAcAryasvarUpanirUpaNa-pahelo adhikAra pRSTha www 02 21 viSaya pRSTha maMgalAdikanI AvazyakatA mahAvIra nAma kema paDaDe? gacchAcAra payannAnI prAcInatA kevA gacchamAM vAsa karavo? tene lagatA dRSTAnto bhraSTa gacchavAsathI saMsArabhramaNa gacchAcAra payatnAnA kartA koNa? vAcanA kyAre thaI ? prakIrNaka eTale zuM? 13 zrutajJAnanA prakAra kAlika ne utkAlika zrutanuM / vistRta vivecana sArA gacchavAsa, phala zelakAcAryanI kathA vIryollAsanI vRddhithI phalaprApti araNika munivaranuM vRttAMta AcAryanAM lakSaNo bhraSTAcAryanAM cihro zalya saMbaMdhI azvanI kathA AlocanA konI pAse levI? vikathA ane tenA prakAro aMgAramardakAcAryanI kathA AcAryanA 36 guNo AlocanAnI AvazyakatA 60 sArA AcArya- kartavya --- 61 vastra, pAtra ne vasatinI vicAraNA -..-63 viSaya dIkSA kone na ApI zakAya? atimuktaka kumAranI kathA vajrasvAmInuM vRttAMta AryarakSitasUrinuM vRttAMta napuMsakanA prakAro sAraNAdikanI AvazyakatA ziSya zatrurUpa kyAre manAya? ziSye gurune samajAvavAnI rIta jJAnAcAranuM svarUpa 100 darzanAcAranuM svarUpa 102 cAritrAcAra- svarUpa 104 tapAcAranuM svarUpa vIryAcAranuM svarUpa piMDAdikanuM varNana soLa prakAranA udgama doSa 115 soLa prakAranA utpAdana doSa 115 ghevarIyA sAdhunuM vRttAMta (phuTanoTamA) 115 seviyA sAdhunuM vRttAMta (phuTanoTamA) 116 ASADhAbhUtinuM vRttAMta (phuTanoTamA) 117 siMhakesariyA sAdhunuM vRttAMta (phuTanoTa) 117 daza prakAranA eSaNA doSa 118 pAMca prakAranA grAsaiSaNA doSa AcArya trIjA bhaMga tulya vihAranuM vistRta svarUpa sArA AcAryanaM kartavya 124 sArA ane bhraSTaAcAryane upamAo 104 113 114 38 WOW 118 125
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 139 145 172 150 viSaya pRSTha . viSaya pRSTha sAvadhAcAryanI kathA caraNasittarIne karaNasittarInA bhedo 135 mokSamArganA vinAzaka saMvijJapAkSika- kartavya 137 AcAryanA traNa prakAra 131 AcAryane zikhAmaNa saMvijJa pAkSikanA lakSaNo 132 { yatisvarUpa-bIjo adhikAra } konI sAthe vihAra karavo? 141 konA hAthathI AhAra na levo? 168 agItArtha sAthe vihArano tyAga 142 saMyojanAdi pAMca doSo 169 sAta nayanuM svarUpa 143 cAritra-vahana mATe ja AhAra kalpe 170 saptabhaMgI- saMkSipta svarUpa vAstavika gaccha kone kahevo? 171 gItArtha muninI zreSThatA 146 sAdhvIsaMganuM varjana 171 cAritra-kAMTAno mArga 147 arNikAputra AcArya- vRttAMta agItArthano upadeza jhera saddaza 148 vRddhamunine paNa sAdhvI sAthenA / 176 agItArthanA pAMca prakAra 149 ___vArtAlApano niSedha / agItArthanA saMgathI adha:patana strIjAtimAM dUSaNo 177 sumatinuM vRttAMta strIvAcaka zabdonA vividha artho 178 jaLamanuSya- svarUpa 153 strInA dUSaNo saMbaMdhI anya ) rAgI ne krodhI ziSyavALA / zAstrakAro, kathana 179 155 gacchano tyAga kUlavAluka muninIkathA (phuTanoTamAM) 180 sArA gacchamAM vAsa karavAthI lAbha 156 maNirathanI kathA (phuTanoTamA) 181 kevA sAdhuo nirjarA karI zake? agnisamIpe ghInI mAphaka strI 183. skaMdakAcArya- vRttAta (phuTanoTamAM) 158 saMsargano sadaMtara tyAga skaMdika muninI kathA (phuTanoTamA) 158 rAjImatI ne rathaneminuM vRttAMta 183 dhannA kAkaMdInI kathA (phuTanoTamAM) 159 sAdhvIsaMga-eka muzkela baMdhana 185 gajasukumAlanI kathA (phuTanoTamAM) sAdhvInuM kaI rIte rakSaNa karavU? daza prakAranI samAcArI 159 sthAnAMgasUtramA darzAvela sAdhu / paDilehaNa- suMdara svarUpa 160 sAdhvIone ekatra rahevAnA . 186 Avazyaka saMbaMdhI varNana 162 pAMca sthaLo sattara prakArano saMyama 165 labdhidhArI paNa cAritrabhraSTa 187 vANInA prakAra 165 sAdhuno tyAga AhAra- pramANa 166 150 156 183 WWW 159 186
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 200 viSaya pRSTha viSaya pRSTha kSullaka sAdhunuM vRttAMta 187 rohA tApasInI kathA 231 labdhionuM vistRta vivecana 188 kaMTakAdika kevI rIte kaDhAvavA? 231 sanatkumAra cakrI, vRttAMta (phuTanoTamA) 189 subhadrA satI- vRttAMta 233 kaI labdhi kone hoya? 194 mULa guNa vinAno sAdhu gacchabAhya 236 rAtri-AhAranA doSo 195 thINaddhi nidrAnA pAMca ddaSTAMto 237 kalpa ane trepano adhikArI 197 kaSAyaduSTa sAdhunuM vRttAMta . 238 ATha prakAranI gocara bhUmi suvarNAdikanA sparzano niSedha 239 cAra prakAranA abhigraha dhAnya ane pAtranA prakAro daza prakAranAM prAyazcita sAdhvIe meLavelA upakaraNo 241 musAdhu kevA hoya? ) sAdhuone kalpe nahIM chakkAyanA rakSaka sAdhvIe vastrAdika kaI rIte meLavavA? 241 tRSA saMbaMdhamAM kSullaka sAdhunI kathA 203 durgAhya strIhRdaya 243 jaLanA eka biMdumAM keTalA jIvo? 203 / laukika zAstromAM darzAvela strIcaritra 243 ahiMsAnI zreSThatA 204 revatI, vRttAMta 244 aiSaNIya jalanA prakAro 205 pAtAlasuMdarInI kathA 247 agnikAyano upayoga kema karavo? bhojana samaye sAdha maMDaLamAM / vanaspatikAya saMbaMdhI varNana sAdhvI Agamanano niSedha / 250 kuceSTAnA pAMca prakAra 210 sugacchanA sAdhuo krodhAdika 251 nAstikavAdanuM nirasana 211 kaSAyavALA na bane jIvasthApanA kulaka-sArtha 214 skaMdakAcAryanA ziSyonuM vRttAMta 251 dhUrtanI kathA 217 arjunamAlInI kathA caMDakauzikanuM vRttAMta 221 damadaMta rAjarSinI kathA 254 arhanmitra sAdhunI kathA 223 krodha saMbaMdhI acvaMkArI bhaTTAnI kathA 256 varAhamihiranuM vRttAMta 224 mAyA saMbaMdhI pAMDura AryAnI kathA 258 kAraNa utpanna thate chate paNa / lobha saMbaMdhI Arya maMgusUrinI kathA 259 vastrAdikanuM aMtara karI sAdhue 227 sAdhuone paraspara kalaha-kaMkAsa / 260 sAdhvIno sparza na karavo. na karavo anaMgarAjaputra ne sukumArikAnu vRttAMta 228 kSamApanA- mahattva 260 strIsparzathI hAni 229 kuMbhAranu vRttAMta 261 kayA kAraNe sparza karI zakAya? 230 dramakanuM dRSTAMta 262 208 252
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 276 302 282 305 viSaya pRSTha viSaya udAyana rAjarSinI kathA 263 zrotraMdriya viSaye rAma-kathA 274 sArA gacchanA lakSaNo 270 cakSuiMdriya viSaye capalAkSa kathA / 275 bAra prakAranI bhAvanA ghrANeMdriya viSaye gaMdhapriya kathA 275 pAMca hetuono parihAra 272 rasaneMdriyanA viSaye madhupriyanI kathA / kevA gacchamAM vAsa karavo? 273 sparzendriya viSayamA mahendranI kathA 276 pAMca iMdriyonA viSayornu / iMdriyanA viSayo saMbaMdhI prazamarati 273 viSama pariNAma kAra, kathana 276 sAdhvIsvarUpanirUpaNa-trIjo adhikAra sAdhvIne ekAnta upAzrayamA na rAkhavI 280 nAvamAM kyAre besa? 301 sAdhvInI maryAdAo 280 nAvanA prakAro ekAMta vArtAlApanA doSo 281 jaLa utaravAno vidhi 302 sAdhvIe kevA vastro vAparavA? vihAra saMbaMdhI mAsakalpanuM varNana 304 sAdhvIe gRhasthAdikanI sIvaNA- ) cAturmAsa kyAM ne kevI rIte raheQ? dika kriyA na karavI paryuSaNA cothanI kema thaI? 307 subhadrAnI kathA 283 vihAra kyAre karavo? 309 kAlInI kathA 288 sAdhvIe kevI bhASA na bolavI 310 sAdhvI zAsananI zatru kyAre gaNAya? 290 rAtri samaye sAdhvIe yuvAna / ********* puruSane dharmakathA na saMbhaLAvavI [ upasaMhAra - sAdhvI puruSonI sabhAmAM A gacchAcAra payatro kayA vyAkhyAna na ApI zake zAstragranthomAMthI udhdhRta karela che? | 312 kusAdhvInAM lakSaNo 293 asajjhAyanA prakAro 312 sAdhvIe rAtre zayana kema karavU? . 294 A payatro koNe bhaNavo? 314 kayA kAryoM karanAra sAdhvIne / 295 A payannAnA paThanathI lAbha 314 sAdhvI na kahevI? pATaparaMparA 315 gaNinI padane yogya sAdhvInAM lakSaNova 297 prazasti-sArtha 316 zaMkAdi pRcchA mATe guru samakSa ) 299 kevI rIte javu? vihAranI maryAdA 300 282 291 292
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vande zrIvarddhamAnajinezvaram // anantalabdhinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH / | "zrIgacchAcAra-payannA") zrIvijayavimalagaNiviracita TIkAnA AdhAre] jainAcArya - zrImadvijayarAjendrasUrIzvarakRta - sarala ane rocaka vivecana yukta vivecana - kartA- maMgalAcaraNa samastavastuparyAya - stomasatyaprakAzakaH / / nirmohI zivanArIzo, vIro'stu jJAnado mama // 1 // gacchAcAraprakIrNasya, TIkAM lokasubhASayA / - kurve vRttyanusAreNa, cA'dhikAM kutracittvapi // 2 // zlokArtha - sakala padArthonA paryAyasamUhane satya svarUpe prakAzita karanAra, moha rahita, zivavadhU-mokSarUpI strInA svAmI zrIvIrajinezvara paramAtmA mane jJAnadAtA thAo. gacchAcAraprakIrNakanI TIkAnA AdhAre lokabhASA-gujarAtI bhASAmAM huM anuvAda - vivecana karUM chu A anuvAdane manogamya tathA sarala banAvavA mATe TIkAnA ullekha karatAM paNa prasaMgocita vizeSa vivecana karyu che. * ** anantalabdhinidhAna zrIgautamasvAmI gaNadharamahArAje ekadA cotrIza atizayadhArI, vANInA pAMtrIza guNothI vibhUSita zrIvarddhamAnasvAmIne suvihita gacchasaMbaMdhI pRcchA karI, eTale dayAnidhi, anaMtajJAnI zrIvIra bhagavaMte bhavya prANIone saMsArasAgarano pAra pamAr3avAmAM naukA-jahAja samAna, janmamaraNarUpI duHkhadAvAnaLane prazAMta karavAmAM meghadhArA samAna cAritradharmanI prarupaNA karIne "gacchAcArapayannA" pramANe suvihita gaccha, svarUpa kahI saMbhaLAvyuM. te gacchAcArapayannA svaparopakAraka samajI, athavA AvA anupama graMthano sarvasAmAnya janasamUha paNa lAbha laI zake te mATe lokapriya gujarAtI bhASAmAM tenuM vivecana karavAnoM meM yathAzakti prayAsa karyoM che. maMgalAdinI AvazyakatA - __ koI paNa graMthanI zarUAta karatAM prathama maMgala, arthasaMbaMdha, nAma ane prayojana e cAra hetao darzAvavA joIe. AnA saMbaMdhamAM koI evI zaMkA kare ke - 'maMgaLa karavAnuM kAraNa zuM?' teno uttara eche ke-'vighnonI upazAMtine mATe maMgaLa karavU joie, maMgaLa karavAthI vighnaparaMparA vinAza zrIgacchAcAra-payannA-1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAme che. A uparAMta maMgaLa karavAno bIjo hetu e che ke - graMthane maMgaLarUpa mAnIne ziSyavarga tenuM adhyayana karavA udyamazIla thAya. trIjo lAbha e paNa che ke - ziSTavarganI paraMparAnuM anukaraNa paNa sacavAya. ApaNA pUrvAcArya mahArAjAo prathama maMgaLa karIne ja graMtha prAraMbha karatA, eTale anya varge paNa temanI praNAlikAnuM anukaraNa karavuM ja joIe- A badhA hetuone lakSamAM rAkhIne ja graMthakartA mahApuruSa potAnA iSTadeva zrImahAvIra paramAtmA - aparanAma zrIvarddhamAnasvAmIne namaskAra karavArUpa maMgaLa kare che. vaLI zrotAgaNanI graMtha - zravaNa karavAmAM pravRtti thAya, temanI ruci vRddhi pAme temaja ziSTAcAranuM pAlana thAya te mATe arthasaMbaMdha, nAma ane prayojana e traNe hetuoM paNa darzAvavA joIe. prastuta graMthamAM amuka saMbaMdha-varNana Avaze, graMthanuM amuka abhidhAna che ane te graMtha sAMbhaLavAthI jJAnavRddhi thavA sAthai nirjarA paNa thaze ema zrotAgaNane jaNAya to te varga temAM pravRtti karavA prayatnazIla bane. ATalA samAdhAna pachI paNa koI vaLI zaMkA kare ke- arthasaMbaMdhAdi traNa hetuonI AvazyakatA svIkArIe chIe paNa maMgaLa karavAnuM zuM kAma che ? kAraNa ke jJAnAdhyayana karavuM te ja mahAmAMgalika che to pachI bIjuM maMgaLa zA mATe karavuM ? A zaMkAno pratyuttara e che ke zreya - kalyANakArI kArya hamezAM vighnavyApta hoya che. kahyaM paNa che ke-'zreyAMsi bahuvighnAni' je pApakAryanI pravRtti kare tene vighna zuM naDavAnuM che ? kAraNa ke pAparUpa kArya te ja vighnarUpa che, eTale vighnamAM vighna kayuM nar3e ? AthI barAbara spaSTa thAya che ke zreyakAryamA vighna na nar3e te mATe maMgaLa karavuM ja joIe prastuta viSayamA zAstrazravaNa e zreya-kalyANakArI kArya che, kAraNa ke tethI svargAdi saMpatti yAvat zivasukhanI prApti thAya che. A uparAMta graMthakartAno e paNa Azaya hoya che ke - A graMthanuM racanAkArya nirvighne sAdyaMta paripUrNa thAya, zarIra saMbaMdhI vyAdhio upazamI jAya ane praphulla cittathI grathanI racanA karI sukharUpa pUrNAhuti thAya. bhASyakAra paNa A saMbaMdhamAM jaNAve che ke bahuvigghAI seyAI, teNa kayamaMgalovayArehiM / satthe paTTiavvaM, vijjAe mahAnihIe vva // 1 // -- uparanA viSayanI puSTi karatAM bhASyakAra paNa uparyukta gAthAmAM kahe che ke - 'zreyakAryamAM ghaNA vighno AvI par3e che, mATe maMgaLa upacAra-maMgaLa karIne pachI ja graMtha racavAmAM udyama karavo. jema mahAnidhAna temaja mahAvidyA vakhate maMgaLa karavAmAM Ave che tema A zAstra saMbaMdhamAM paNa samajI levuM.' mahAnidhAnabhaMDAranuM sthApana karavuM hoya tyAre goLa pramukhanuM dAna karavAmAM Ave che temaja vidyAbhyAsa karatI vakhate paNa maMgaLa karavAmAM Ave che, tevI rIte graMtharacanAmAM paNa maMgaLanuM avalaMbana levuM ja joIe. ATalA kathanathI samAdhAna na thatAM prativAdI puna: zaMkA kare che ke - graMthanI zaruAtamAM maMgaLa karIne graMthagaurava graMthavistAra zA mATe karo cho ? jo vighnanI ja zAMti karavI che to manamAM namaskAra karavAthI agara to tapazcaryAdika karavAthI vighnonuM upazamana thaI jaze Ano uttara eTalo ja ke tame zrIgacchAcAra - payannA 2
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyaM tema thaI zake che, paNa te bhAvamaMgaLa che. te anyanA jANavAmAM AvI zakatuM nathI. graMthakartAne to mAnasika namaskArAdikathI jarUra lAbha thAya paNa pramAdI ziSyane temaja zrotAne zo lAbha thAya ? maMgaLanA abhAve vighna upasthita thatAM tenuM adhyayana apUrNa rahI jAya. jo graMthanI AdimAM maMgaLa hoya to tenuM adhyayana karyA pachI ja pramAdI ziSyane AgaLa vadhavAnuM rahe, ane maMgaLanA sAmarthyathI te nirupadrava banI potAnuM icchita kArya paNa pUrNa karI zake. vaLI graMthanAM prAraMbhamAM iSTadevane namaskAra vigere joIne tene zraddhA thAya ke A graMtha AgamAnusArI che, temAM vItarAga bhagavaMtane namaskAra che mATe te upAdeya che evI pratIti paNa thAya. A badhA kAraNothI maMgaLanI AvazyakatA siddha thAya che. kahyaM che ke - maMgalapuvvapavatto, pamattasIso vi pAramiha jAi / satthivisesaNNA, goravAdiha payaTTejjA // 1 // maMgaLanI puSTi karanArI A gAthAmAM kahevAmAM AvyuM che ke 'maMgaLa karIne pravRtti karela pramAdI ziSya paNa zAstrano pAraMgata - pAragAmI thAya che, mATe AdaramAna- bahumAnapurassara jarUra maMgaLa karavuM.' - Ama chatAM paNa vAdI potAnA bacAvamAM eka vadhu dalIla rajU karI kahe che ke - maMgaLa vinAnA paNa ghaNAM graMtho jovAmAM Ave che ane tevA graMtho zrotAsamUha sAMbhaLe paNa che to tame maMgaLa mA Alo badho Agraha zAmATe rAkho cho ? Ano saraLa ane spaSTa javAba eche ke - maMgaLa e ziSTAcAra pALavAnuM kAraNa che. pUrvadhara puruSo koI paNa manavAMchita kArya mATe pravRtti karatA tyAre maMgaLa karI ja-iSTadevane praNAma karIne ja pravRtti karatA. mULa graMthakartA paNa pUrvadhara puruSa che eTale paNa maMgaLanI AvazyakatA pratipAdana thAya che. kahyuM che ke. ziSTAH ziSTatvamAyAnti, ziSTamArgAnupAlanAt / tallaGghanAdaziSTatvaM, teSAM samanupadyate // 1 // 'ziSTamArganA pAlanathI-vaDIla puruSoe pharamAvela nItirItine anusaravAthI ziSTapaNuM prApta thAya che ane teonI maryAdAnuM ullaMghana karavAthI laghutA prApta thAya che' A kAraNathI ja pUrvAcAryoe maMgaLa karavAnI praNAlikA aMgIkAra karI che. AvI rIte maMgaLanI pUrNa rIte puSTi karyA pachI have saMbaMdha, abhidheya ane prayojana e traNe kAraNonI dRDhatAnuM varNana kare che. asaMbaMdha graMtha hoya to zrotAvarga temAM rasa le nahiM. paMDita puruSo paNa daza dADimAdika asaMbaMdha vAkyanI mAphaka temAM pravRtti kare nahiM. valI nAma vinAno graMtha hoya to paNa zrotAvarga sAMbhaLe nahiM. kAgar3AnA dAMtanI parIkSAnI jema te niSphaLa ja jAya. vaLI graMthanuM kazuM prayojana na hoya to maMdabuddhivAlA prANIo tenA zravaNamAM tathA adhyayanamAM udyukta ja na thAya; kAraNa ke kaMTaka - kAMTAnI zAkhAnuM mardana karavAno koI vicAra kare ? arthAt na ja kare. tevI rIte prayojana vinAnA graMthanA zravaNa abhyAsamA koI paNa pravRtti na ja kare. zrIgacchAcAra - payannA - 3
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdhAdikanI upayogitA jaNAvyA chatAM vAdI tarka kare che ke - jeo ajJAnI che teone vItarAganA vacanamAM zraddhA hotI nathI, vItarAga paramAtmAe kA te sAcuMja kA che tevo temane khyAla hoto nathI ane jo saMzayathI pravRtti karavAmAM Ave to te saMbaMdhAdika vinA paNa thaI zake, arthAt 'e zuM kaheze?' evI jene jANavAnI icchA haze te to saMbaMdhAdika vinA paNa graMtha sAMbhaLaze, teonuM nivAraNa koNa karavAnuM che? mATe mArA mata pramANe to saMbaMdhAdika hakIkata zrotAo mATe Avazyaka nathI. A badhI hakIkatanA parihArapUrvaka graMthakartA mahAzaya kahe che ke- ziSTAcAra to rAkhavo ja joie, kAraNa ke graMthakartA je hetuthI graMthanI zarUAtamA prayojanAdika dekhAr3e che te ziSTa anukaraNa che. A saMbaMdhI vizeSa adhikAra nyAyagraMthothI jANavo ucita che. have 'gacchAcAra-payannA' graMthanA kartA zarUAtamAM maMgalAdi cAre hetuone darzAvatA pahelI gAthA kahe che namiUNa mahAvIraM, tiyasiMdanamaMsiaM mahAbhAgaM / gacchAyAraM kiMcI, uddharimo suasamuddAo // 1 // [natvA mahAvIraM, tridazeMdranamasthitaM mahAbhAgam / gacchAcAraM kiJcid-uddharAma: zrutasamudrAt // 1 // ] gAthArtha - deveMdra-iMdrathI namaskAra karAela, mahAprabhAvazALI zrIvIra paramAtmAne praNAma karIne dvAdazAMgIrUpa zruta-siddhAMtarUpI samudramAMthI sAdhusamudAyarUpI gacchano jJAnAcArAdi athavA gaNamaryAdArUpa AcAra svalpamAtra uddharUM chu. 1. vivecana - uparyukta gAthAmAM vIra paramAtmAne praNAma karyA, paNa vIra-mahAvIra eTale zuM? 'mahAvIra' zabdano zabdArtha evo che ke-vizeSe karIne karmone khapAve tene vIra kahIe. pUrvAcAryakRta nIceno zloka paNa e ja arthane jaNAvatAM kahe che ke vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRta: // 1 // je karmane vidAre-tor3I nAkhe, temaja tapazcaryAdvArA je vizeSa zobhe ane tapa tathA vIryathI je yukta hoya tene vIra kahevAmAM Ave che. bIjA vIronI apekSAe je mahAn-zreSTha vIra te mahAvIra carama jinapatine namaskAra ko che. mahAvIra nAma kevI rIte prApta thayuM te mATe zAstromAM nIce pramANe ullekha maLI Ave che. jyAre vIra paramAtmAno janma thayo tyAre temano snAtrAbhiSeka karavA mATe temane merUparvata para laI javAmAM AvyA. jema dareka tIrthaMkarone mATe bane che tema jaLanA* kaLazo taiyAra karavAmAM AvyA * snAtrabhiSeka samaye iMdro, agramahiSIo ane bIjA devonA kala aDhIso abhiSeka thAya che. eka eka abhiSekamAM cosaTha hajAra kaLazo hoya che. eTale sarva kaLaza saMkhyA eka karoDa ne sATha lAkha kaLazanI thAya. dareka kaLaza 25 yojana UMco,12 yojana pahoLo ane eka yojananA nALacAvALo hoya che. zrIgacchAcAra-payannA-4
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevAmAM indrane saMzaya upajyo ke prabhu to haju bALaka che. ATalo badho vipula jaLarAzi kevI rIte te sahana karI zakaze? janmathI jatraNa jJAnavALA paramAtmAe avadhijJAna dvArA iMdrano saMzaya jANyo eTale potAnA vAma caraNanA aMgUThAthI meruparvatane dabAvyo ke tarata ja cAre tarapha utpAta macI gayo, jema-ke parvatanA zikharo par3avA lAgyA, meghagarjanAo thavA lAgI, samudra pracaMDa nAdapUrvaka uchaLavA lAgyA, vAyu jhaMjhAvAtanI mAphaka phelAI gayo, dharatI dhaNadhaNI UThI. eTale prabhunA janmamahotsavanA pavitra kArya prasaMge Avo upadrava zo? ema vicAratAM iMdre potAnA avadhijJAnano upayoga mUkyo tevAmAM prabhunI ja A badhI ceSTA-lIlA jaNAI. vIra paramAtmAnA ananta baLanI tene khAtrI thatAM prabhune teNe turta ja khamAvyA ane anaMtabaLI hovAthI temanuM mahAvIra evaM bIjuM nAma prasiddhimAM mukyu. koI kadAca kahe ke - bIjA tIrthaMkarono tyAga karIne mahAvIra bhagavaMtane ja namaskAra karavAnuM kAraNa zuM? Ano spaSTa khulAso karatAM kahe che ke vIra paramAtmA cAlu covIzInA aMtima tIrthaMkara hatA ane ApaNe temanA zAsanamA hoIne teo ApaNA atyaMta upakArI che tethI temane namaskAra karavAmAM Avyo che. teo deveza - iMdrathI namaskAra karAela che ane tIrthaMkarapaNArUpI aizvaryanA svAmI hovAthI mahAtmA paNa kahevAya che. temane namaskAra karIne pAMca samiti, pAlana karanAra, traNa guptine dhAraNa karanAra, chakAyanI rakSA karavAmAM tatpara munivaronA samudAyanA AcAra-gacchAcArane huM varNavIza. bhagavAna mahAvIranI pATe virAjita zrIsudharmAsvAmI Adi ziSyoe je kriyAkalAparnu AcaraNa karyu ane paMcAMgImAM jenuM varNana karavAmAM AvyuM che te gacchAcAra kahevAya. teno prakIrNaka-pRthak karavU te gacchAcAra-payatro. A abhidheya nAma samajavU. koI zaMkA kare ke zrImAn bhadrabAhusvAmI Adi pUrvapuruSaviracita gacchAcAranA graMtho che to A navIna graMtha racavAnuM kAraNa zuM? Ano uttara ApatAM jaNAve che ke e graMtho vistRta ane vidvAnone gamya che. maMdabuddhivALA-alpajJAnI prANIonA mATe saMkSepamAM A graMtharacanA karI che. A rIte graMtha, prayojana paNa jaNAvI dIdhuM; kAraNa ke kA che ke- "prayojanamanuddizya mando'pi na pravartate / " prayojana vinA maMdamativALo mUrkhajana paNa koI kAryamA pravRtti karato nathI. saMkSepamAM racavAnuM kAraNa eche ke te sukhapUrvaka bhaNI zakAya, graMtha saMkSipta jANI sAMbhaLavAvALA loko paNa utsuka bane ane pariNAme jJAnalAbha thAya. koI evI zaMkA kare ke - A graMtharacanA to navI che, sarvajJabhASita nathI; mATe temA visaMvAdapaNuM-sAcApaNuM tathA jhUThApaNuM jANI loko teno sAMbhaLavA tathA zikhavAmAM anAdara karaze. A zaMkAnA parihAra mATe graMthakartA kahe che ke - A graMtha zrutasamudramAMthI uddharavAmAM Avyo che-navIna nathI, mATe temAM visaMvAdapaNAnI saMbhAvanA karavI nahiM. ___ A pramANe gAthAnA pUrvAddha-pahelA tathA bIjA pAdavar3e maMgaLa ane uttarArdha trIjA tathA cothA pAdavar3e nAma, prayojana ane arthasaMbaMdhapaNa darzAvyA che. prayojana be prakAranA che: eka anaMtaraprayojana ane bIjuM paraMparaprayojana. e banne paNa babbe prakAranAM che. eka kartAnI apekSAe eTale kartAne anaMtara temaja paraMparaprayojana ane zrotA-sAMbhaLanAranI apekSAe anaMtara ane paraMparaprayojana. kartAne anaMtaraprayojana eTale ziSyone saMkSepathI gacchAcArano bodha karAvavo [1] ane kartAne paraMparaprayojana zrIgacchAcAra-payannA-5
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTale bIjAne gacchAcArano upadeza ApI sarddhamamAM jor3avo. AvI jAtanA upakArathI karma kSaya thAya che ane chevaTe mokSasukhanI paNa prApti thAya che. [2] ziSyane anaMtaraprayojana eTale graMthanA saMkSepathI alpaprayAse gacchAcAranuM jJAna thAya. [1] jevI rIte zrIzayyaM bhavasUrie alpAyuSI potAnA putra manaka mATe dazavaikAlika sUtranI racanA karI, tenA dvArA saMkSiptamAM saghaLo bodha samajAvyo. ane ziSyane paraMparaprayojana te gacchAcAra jANI anAcAra chor3e ane tevI zuddha AcaraNAthI prAMte tene zivasukhanI prApti thAya. [2] graMthanuM nAma gacchAcAra karyu. nAma vinA prayojana hoya nahiM, kAraNa ke mahAtmA puruSo vinAM prayojane pravRtti karatA nathI. A payanno gacchAcAra jANavAno upAya che, tenA vinA gacchAcAra jANavAmAM na Ave tethI gacchAcAra jANIne aMgIkAra kare te upeya che. graMthAMtaramAM tene pratipAdya ane pratipAdaka kahevAmAM Ave che. prayojana ane saMbaMdhane prakArAMtare bhinnapaNuM judApaNuM hoya che. kahyaM che kesamabandhaH prokta eva syAt, etasyaitat prayojanam / ityuktena tanno vAcyo, bhedenAsau prayojanAt // 1 // yasyAH pAde prathame, dvAdvazamAtrAstathA tRtIye'pi / aSTAdaza dvitIye, caturthake paJcadaza sAryA // 1 // 9 zrutasamudramAMthI 'gacchAcAra - payanno' uddharuM chaM ema kahevAthI ziSyane guruparaMparA darzAve che. prathama zrIvIra paramAtmAe A gacchAcAra pratipAdana karyo, zrIsudharmAsvAmIe tene dvAdazAMgImAM sUtrarUpe gUMthyo. bAda zrIbhadrabAhusvAmI pramukhe tene bRhatkalpAdikamAM dAkhala karyoM ane te te graMthomAMthI uddharIne saMkSepathI maMdabuddhivALAo mATe racyo. eTale paraMparAe A graMthanA kahenArA sarvajJa paramAtmA ja che. eTale A prakIrNaka avazya grahaNa karavA yogya - AdaravA yogya che. A payannAnA mULazloka AryA chaMdamAM che, tethI tenuM lakSaNa nIce pramANe jagAve che -- AryA chaMdA prathama pAdamAM bAra mAtrA hoya, trIjAmAM paNa bAra hoya, bIjAmAM aDhAra ane cothAmAM paMdara mAtrA hoya che. A AryA chaMdane prAkRtamAM " gAthA" kahevAmAM Ave che. zrIgacchAcAra - payannA - 6 saMsArane asAra-duHkharUpa jANI, mAtapitAnA vAtsalyane tilAMjali daI, saMsArajanya kaSTone dUra karavA mATe temaja ihaloka ane paraloka sAdhavA mATe jeo sAdhupaNuM aMgIkAra kare che teono je gaccha te suvihita gaccha jANavo. te gacchamAM (sAraNA vAraNA) coyaNA, paDicoyaNA ityAdi hoya ane ziSyavargane zuddha AcaraNamAM pravartAve. AvA suvihita gacchamAM ja vAsa karavo yogya che; kadApi asadAcArI bhraSTa gacchamAM nivAsa karavo nahi. je gacchamAM sAdhu parigraha ane AraMbhamAM Asakta hoya, nitya anAcAra sevatA hoya, gRhastho pAse kArya karAvatA hoya, gRhastho sAthe AlApa-saMlApa karavAne kAraNe par3ilehaNAdi Avazyaka kriyA karavAmAM pramAdI banI jatA hoya tevo gaccha asadAcArI - bhraSTa kahevAya. teno to sadaiva tyAga ja karavo joIe. A saMbaMdhamAM TUMkA TUMkA daza dRSTAMto ApavAmAM Ave che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paheluM dRSTAMta - koIeka puruSa mahAmahenate citrakalA zIkhyo, paraMtu citrakAma kyA ane kevI rIte karavaM tenuM tene pUrepUruM jJAna prApta thayuM nahi. ekadA eka citrakalAzokhIna rAjAe A citArAne eka makAnamAM suMdara citrakAma karavAno Adeza Apyo. te makAnanI divAlo kharabacar3I ane khAr3A-khar3iyA vALI temaja koI koI sthaLe to UMcA-nIcI paNa hatI. citArAe te bhItane maThArIne sArI karyA sivAya ja potAnu citrakAma zarU karyu paraMtu te citrAmaNa beDoLa ane zobhAvihIna banyu. rAjAe AvI kArya joyuM to tene citrakAranI mahenata mATe mAna upajyuM paraMtu tenI ajJatA-kevA sthaLe citrakAma suMdara dekhAya tenI asamajaNa mATe hAsya utpanna thayu. matalaba ke citArAe kArya to karyu paNa citrakAmanI pUratI samajaNanA abhAve teno prayAsa vRthA thayo. A kathAno upanaya evo cha keahIM citAro te sAdhu, azuddha divAla-bhIta te bhraSTAcArI gaccha ane citrAmaNa te sAdhudharmanuM pAlana arthAt azuddha bhIMta para karela citrAmaNa vRthA nIvaDyuM tema bhraSTAcArI gacchamAM nivAsa karavAthI athavA teno saMsarga karavAthI sAdhudharmanuM pAlana niSphala bane che, mATe hamezAM bhraSTAcArI gacchano tyAga ja karavo. . bIjuM dRSTAMta - koIeka zakhsane utAvaLanA kArya prasaMge bahAragAma javAnuM thayu. teNe pUratI taiyArI karI prayANa karyu to rastAmAM vacce nadI AvI. nadI tarIne sAme kAMThe gayA sivAya tene chUTako nahoto. nadI paNa vizALa ane be kAMThAmA hovAthI ema ne ema cAlIne jaI zakAya tema nahotuM. teNe nadI pAra karavA mATe sAdhana meLavavA AsapAsa najara pheMkI to thoDeka dUra eka naukA par3elI mAlUma par3I. teNe tarata ja tyAM jaI te hor3Ino upayoga kayoM parantu utAvaLane kAraNe tapAsa na karI ke hor3I kevI cha ? hor3ImAM chidro hovAthI thor3e dUra jatAM ja pANI bharAvA mAMDyu ane haju to kAMThe pahoMce te pahelA ja pANIthI bharAI javAthI hor3I DUbI gaI ane sAthosAtha te zakhsa paNa DUbI gayo. A kathAno upanaya evo cha ke - nadI te saMsAra, zakhsa te sAdhu ane chidravALu nAva te bhraSTAcArI gaccha. jema te zakhsa chidravAlI hor3InA avalaMbanathI DUbI gayo tema je sAdhu bhraSTAcArI gacchano Azraya le te jarUra patita thAya. trI dRSTAMta-koIeka mAnavIne vyAdhi thayo. teNe eka kuzaLa gaNAtA vaidya pAse jaI upacAra zarU koM. auSadha ApavAnI sAthe vaidye zikhAmaNarUpe tene kAM ke - 'bhAI, jo tuM barAbara karI pALIza, pathya- ja sevana karIza to ja mAru auSadha phAyadAkAraka banaze.' keTalAeka divasa bAda te mAnavI potAnI jihvAne vaza rAkhI zakyo nahiM ane apathya- sevana karatAM vyAdhi vRddhi pAmI gayo ane prAMte te yamarAjano atithi banyo. A kathAno upanaya evo che ke- vyAdhi te karma, auSadha te cAritra, vaidya te sAdhu ane apathya te bhraSTAcArI gaccha. jema te vyAdhigrasta apathya- sevana karavAthI mRtyane AdhIna thayo ane vaidyanu auSadha guNa-phAyado karI zakyuM nahiM tema bhraSTAcArI gaccha- sevana karavAthI cAritra koI paNa jAtano lAbha karI zakatuM nathI, mATe bhraSTAcArI gacchano kadI paNa paricaya na karavo. zrIgacchAcAra-payannA-7
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ - cothu dRSTAMta- koI eka dvijaputra kAzI bhaNavA gayo. kAzImAM tene keTalAka paMDito maLyA. teoe tene salAha ApI ke - 'tuM prathama vyAkaraNa bhaNaje ane pachI tane nyAyanA abhyAsamAM sugamatAM thaze.' te dvijaputre javAba Apyo ke- 'nA, huM to prathama nyAya ja bhaNIza, mAre to siddhAMtano abhyAsa karI tenA pAragAmI banavU che.' te paMDitoe te bhoLA dvijaputrane samajAvyo ke - 'bhalA mANasa ! vyAkaraNa vinA nyAya bhaNIza to chAranAlIpaNa jevUnakAmuMthaze. vyAkaraNa vinA zabdoccAra paNa spaSTa nahiM thAya ane vidvAnonI sabhAmAM hAMsI thaze.' chatAM paNa te kadAgrahI dvijaputre potAno haThAgraha choDyo nahiM ane abhyAsa zarU ko. nyAyano abhyAsa karatAM bAra varSa vyatIta thaI gayA. evAmAM paMDitonI sabhA bharAI. dvijaputra paNa potAnuM pAMDitya darzAvavAnA hetuthI tyAM gayo. paMDitoe tenI parIkSA nimitte tene kA ke- 'paMDitazekhara ! maMgaLAcaraNa karo.' dvijaputra lakSapatrI nyAya bhaNyo hato paNa vyAkaraNa- ThekANu na hatuM. tenA manamAM thoDo vasavaso utpanna thayo ke vyAkaraNanAM abhyAsa vinA huM maMgaLAcaraNa kevI rIte karIza? chatAM samagra hiMmata ekaThI karIne teNe maMgalAcaraNanI zarUAta karatAM kA ke "zabdari..." A "zabdari" zabda sAMbhaLatAM ja samagra vidvatsabhA hasavA lAgI. paMDitoe te dvijaputrane "zabdari" zuMche te samajAvavA kA tyAre te bolyo ke-'arthari, kartari vigere zabdonI mAphaka 'zabdari' paNa haze tema mAnIne bolyo chu.' teno Avo khulAso sAMbhaLI sabhAne vizeSa hAsya Avyu ane teno tiraskAra karI sabhAmAMthI kADhI mUkyo. A kathAno upanaya evo cha ke - bAra bAra varSa sudhI zrama karavA chatAM vyAkaraNanA abhyAsa vinA te dvijaputrano zrama vRthA gayo tema koI paNa sAdhu bhraSTAcArI gacchamAM rahI game teTalo zrama kare to paNa te kadI phaLadAyaka bane nahiM. pAMcamuM dRSTAMta- koI eka mANase makAna taiyAra karAvavA mAMDyuM paNa jaldI taiyAra karAvavAnI AzAe ema ne ema-pAyA vinA caNAvavA mAMDyu, thayuM evaM ke makAna thoDaM taiyAra thAya ane tarata ja par3I jAya. AvI rIte traNa-cAra vakhata banavAthI teNe koI eka sajjananI salAha lIdhI. sajjane kA ke- 'pahelA pAyA khodAvI, tene majabUta karo ane pachI te para makAna caNAvo.' te mANase tevI rIte karatAM tenuM icchita pAra paDyu. kathAno upanaya evo che ke-sArA pAyA vinA jema makAna TakI zake nahiM tema suvihita-sadAcArI gaccha sivAya cAritra TakI zake nahiM. cha- dRSTAMta - koI eka gRhasthe potAnI dAsIne kA ke --'ApaNA AvAsanA trIje majale lIMpaNa karI Avaje.' trIjo mALa vaparAza vagarano hato tethI tyAM dhULanA Dhaga jAmyA hatA. te mUrkha dAsIe dhULane sApha karyA vagara ja te para lIMpaNa karyu paraMtu banyu evaM ke lIMpaNa sukAI gayu ke tarata ja dhULanI sAthosAtha lIpaNanA popar3epopar3A ukhar3I gayA ane lIMpaNa nirarthaka banyu. A kathAno upanaya evo che ke - lIMpaNa te vrata, dhULa te bhraSTa gaccha ane dAsI te sAdhu. jema dhULanA yogathI lIMpaNa nAza pAmyuM tema bhraSTAcArI gacchanA sahavAsathI sAdhunuM cAritra nAza pAme che. sAtamuMdRSTAMta-koI eka mUrkha jalarahita pattharavALI bhUmimAM kamaLa ropavA lAgyo. tene bIjA sajjana mANase kA - 'bhAI ! pattharavALI bhUmimAM kadI kamaLa naUge.' pelA mUrkha mANase haThapUrvaka zrIgacchAcAra-payannA-8
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyaM ke - 'huM to mAro udyama karIza ane ahiM ropelA kamaLanI jarUra sugaMdha laIza.' bIjAe te samajAvatAM kahyaM--'bhalA mANasa ! zA mATe mahenata kare che ? tAro A prayatna vaMdhyAsutanI mAphaka vRthA thaze.' ATaluM kahevA chatAM mUrkha mAnyo nahiM ane teNe potAno prayatna jArI rAkhyo. krame krame varSo para varSo vItatAM gayA chatAM pariNAma kaI na AvyuM- kamaLa UgyuM ja nahIM. te mUrkha mANase kamaLanI pAchaLa pUrNa prayAsa karela hovAthI bIjA udyamanA abhAve nirdhana-daridrI banI gayo. A kathAno upanaya evo che ke - mUrkha te sAdhu, kamaLa te cAritra, nirjaLa pattharavALI bhUmi te bhraSTa gaccha. cAritrarUpa kamaLanI vAMchanA karato te mUrkha zrAvakadharmavrata - pAlanarUpa bIjA udyamane mUkIne cAra gatimAM 'rar3avaDyo-bhaTakyo. - AThamuM dRSTAMta - koI aMdha puruSa potAnI zobhA vadhAravA mATe kAnamAM kuMDaLa, bhAlamA tilaka, kapAlapradeza para citrAmaNa karAvavA lAgyo. tenuM AvuM kRtya joIne koI DAhyA puruSe tene tenuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyaM ke -'huM sauMdaryazALI banavA mAguM chaM.' sajjana puruSe kahyaM ke -'bhAI, netra vinA mukha-maMDana zobhai nahi kAraNa ke mukhanI zobhA to netra che. tuM A vRthA prayAsa tyajI de.' upanayaaMdhapuruSa te sAdhu, netra vinAnuM mukha te bhraSTa gaccha, zobhA te cAritra. jema netrayukta mukha zobhe tema suvihita gaccha hoya to ja cAritra zobhanIya - prazaMsanIya bane. navamaM dRSTAMta - koI kheDUta ukharabhUmimAM bIjanI vAvaNI karavA lAgyo. tene koI sajjana puruSe kahyaM ke - 'A khAravALI jamInamAM vAvelAM badhAM bIja baLI jaze ane dhAnya nahiM nIpaje' chatAM teNe mAnyuM nahiM ane potAnuM kArya cAlu rAkhyuM. bhAgyayoge varSA paNa sArI thaI chatAM bIjoM badhA dagdha thaI gaelA hovAthI dhAnya pAkyuM nahIM. pariNAme enI mahenata vRthA - niSphaLa nIvar3I. upanaya-- kheDUta te sAdhu, ukharabhUmi te bhraSTAcArI gaccha, bIja te cAritra ukharabhUmimAM dhAnyotpatti thAya nahiM tema bhraSTAcArI gacchamAM kadI cAritrazuddhi thaI zake nahiM. dazamuM dRSTAMta - bakarInI Doka pAse nAnA nAnA be stano hoya che. temAMthI dUdha jharatuM nathI. mAtra te zobhA pUratA ja hoya che. bhraSTAcArI gaccha paNa ajAgalastana jevo che. mAthI kI cAravizuddhirUpa dUdha prApta thaI zakatuM nathI. A badhA dRSTAMtodvArA rahasya jANIne unmArgagAmI gacchano hamezAM tyAga karavo joIe. unmArgagAmI sAdhuo sAthe AlApa-saMlApa paNa na karavo. zuddha samAcArImAM vartanArA, mUlottara guNa pALanArA, doSane AlovanArA munivaro je gacchamAM rahetA hoya te suvihita gaccha zuddha gaccha jANavo. AvA gacchamAM cAritranA khapI munivaroe nivAsa karavo yogya che, chatAM paNa jo koI unmArgagAmI gacchamAM vAsa kare to teo duHkhI thAya, tenuM saMsAraparibhramaNa vadhe. A saMbaMdhI hakIkata bIjI gAthAmAM darzAvatA karttA kahe che ke atthege goamA ! pANI, te ummagapaTThie / gacchamma saMvasittA NaM, bhamaI bhavaparaMparaM * // 2 // zrIgacchAcAra - payannA- 9
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ santyeke gautama ! prANina:, ye unmArgapratiSThite / gacche saMvasitvA, bhramanti bhavaparaMparAm // 2 // gAthArtha - he gautama! evA keTalAeka vairAgyavaMta jIvo hoya che ke jeo ajJAnapaNe ane jANapaNAnA mithyAbhimAnavaDe sanmArgane dUSita karavApUrvaka utsUtraprarUpaNA kare che temaja hiMsAdika pAMce Azravo jemAM pravartI rahyA che tevA unmArgagAmI gacchamAM vasIne cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTakyA kare che. vivecana - unmArgagAmI gacchamAM vasIne prANI bhavaparaMparAne vRddhiMgata kare che. durjanano saMga sajjanane-zIlavAnane paNa bhraSTa kare che. A saMbaMdhe nIcenI kathA samajavA yogya che. eka brAhmaNane atyaMta capaLa putra hato. nAnapaNamAM ja hamezAM te jugArI tathA laMpaTa puruSonI sobata karavA lAgyo. tenA pitAne te pasaMda na paDyuM. teNe nA kahyA chatAM paNa te javA lAgyo, tethI tenA pitAe caudamuM ratana zarU karyu arthAt tene mAravA mAMDyo. te samaye tenI patnI potAnA svAmIne kahevA lAgI ke - 'he svAmin ! putrane zA mATe mAro cho ?' brAhmaNe kahyaM ke - 'te cora loko ane luccAonI saMgatamAM rahe che.' strIe kahyaM - 'te hamaNAM zuM samaje ? putra hajI nAno che. moTo thaze tyAre ApameLe samajaze. hamaNAM tene svecchApUrvaka ramavA dyo.' brAhmaNe potAnI ajJAna strIne samajAvatAM kahyaM ke - 'he bhoLI ! jo tAro putra bhraSTAcArInA saMgamAM raheze to A saMsAramAM baMdIkhAnA, prahAra vigerenuM duHkha sahana karaze ane paralokamAM narakAdi duSTa gati pAmaze. jo sajjananI sobata karaze to sadvidyA prApta karI rAjasabhAne zobhAvaze temaja parabhavamAM paNa devagati vigere sadgati prApta karaze, kahyaM che keyadi satsaGganirato bhaviSyasi bhaviSyasi / athAsajjanagoSThISu, patiSyasi patiSyasi // 1 // jo satsaMgamAM rakta raheze to guNavAna, A lokamAM pUjApAtra ane sukhI banaze. jo duSTasaMgati ra to A lokamAM rAjAnA kedakhAnAmAM par3aze ane parabhavamAM paNa narakagatimAM par3aze.' brAhmaNanA A pramANe samajAvavAthI tenI strI samajI. A kathAno upanaya e che ke - sAdhu jo unmArgagAmI gacchano Azraya le to sAdhupaNAthI cyuta thAya- patana pAme ane saMghamAM AdarasatkArahIna bane. - A bIjI gAthAmA zrIgautamasvAmIne saMbodhana che eTale zrImahAvIrasvAmIe zrIgautamasvAmIne karela praznano javAba Apyo che ema jaNAya che. zrIgautamasvAmIno - 'he bhagavaMta ! kalyANabhAjana ! jJAnavAna ! he pUjya ! keTalAeka jIvo unmArgagAmI gacchamAM rahe to tenuM zuM thAya ?' AvI jAtano prazna gAthAmAM nathI chatAM zrIgautamasvAmIno evo prazna jANI levo; kAraNa ke prazna karyA vagarano uttara saMbhavI zakato nathI. vaLI AgaLa gAthAomAM paNa AvI rIte jANI levuM. eTale ke jevo jevo * A gAthAmAM NaM vAkyAlaMkAranA arthamAM che. bahuvacanamAM ekavacana ane dIrghapaNAdika prAkRta zailIne aMge che. A pramANe jyAM jyAM vibhaktino lopa, hsvano dIrgha, dIrghano hrasva tathA caturthInA sthAne chaTThI vibhakti Ave te prAkRta bhASAne aMge vaM. mAM doSa na samajavo. zrIgacchAcAra- payannA -- 10
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttara Ave tevo tevo prazna samajI levo. koI sthaLe prazna vinA paNa uttara saMbhave che, kAraNa ke keTaleka sthaLe ziSya pUche tyAre guru uttara Ape ane keTaleka sthaLe pUchyA vinA paNa uttara Ape. A payannAnA racanAra koNa ? A gacchAcAra - payanno racyo koNe ? evo ApaNane prazna thAya te svAbhAvika che. tenA khulAsAmA Aja payannAmAM AgaLa upara nIcenI gAthA jaNAve che ke mahAnisIhakappAo, vavahArAo taheva ya / sAhusAhuNiaTThAe, gacchAyAraM samuddhariaM // eTale ke mahAnizItha, bRhatkalpa, vyavahArAdika sUtromAMthI sAdhu-sAdhvIone mATe A gacchAcAra payanno udhdhRta karavAmAM Avyo che. A uparathI evaM anumAna thAya che ke kartAe zrIbhadrabAhusvAmInA racelA graMthomAMthI udhdhRta karIne A payanno racyo che. A uparathI e paNa sAbita thAya che ke zrIbhadrabAhusvAmI pachI koI pUrvadharAcArye A payannAnI racanA karI haze . Ama kema banI zake ? evI zaMkA thAya to jaNAve che ke - jyotiSakaraMDaka payanno paNa AvI ja rIte pUrvadhara AcArye racyo che. zrImalayagiri mahArAja jyotiSakaraMDakanI prathama gAthAnI TIkAmAM kahe che ke " ayamatra pUrvAcAryopadarzita upodghAtaH- ko'pi ziSyo'lpazrutaH kazcidAcAryaM pUrvagatasUtrArthadhArakaM vA labhya zrutasAgarapAragataM zirasA praNamya vijJapayati sma, yathA- bhagavan ! icchAmi yuSmAkaM zrutanidhInAmante yathAvasthitaM kAlavibhAgaM jJAtumiti, tata evamukte AcArya Aha-zRNu vatsa ! tAvadityAdi0" "koI alpa buddhivALo ziSya zrutanA sAgara samA pUrvadhara AcAryane praNAma karIne vinayapUrvake kahe che ke-'bhagavan ! zrutanA nidhAna tulya ApanI pAse huM kALanuM svarUpa jANavA icchaM chaM.' ziSye A pramANe kahyaM tyAre pUrvadharAcArya kahe che ke - 'he ziSya ! tuM sAMbhaLa, ityAdi." A vacanodvArA ApaNe jANI zakIe ke jevI rIte jyotiSakaraMDaka pUrvadhara mahApuruSano racela che tevI ja rIte A gacchAcAra payanno paNa pUrvagata sUtrArthane jANanArA pUrvAcAryapraNIta che. A uparAMta jyotiSakaraMDaka payannAnA bIjA prAbhRtanI TIkAmAM jyAM saMkhyAnaM varNana ApavAmAM AvyuM che tyAM te saMkhyA matAMtaravALI hoIne te saMbaMdhamAM khulAsA karatAM jaNAvyuM che ke - " iha skandilAcAryapravRttau duHSamAnubhAvako durbhikSapravRttyA sAdhUnAM paThanaguNanAdikaM sarvamapyanazat / tato durbhikSAtikrame subhikSapravRttau dvayoH saGkhyormelApako'bhavat / tadyathA-eko valabhyAM, eko mathurAyAm, tatra ca sUtrArthasaGghaTane parasparavAcanAbhedo jAtaH / vismRtayorhi sUtrArthayoH samRtvA saGghaTane bhavatyavazyaM vAcanAbhedo na kAcidanupapattiH, tatrAnuyogadvArAdikam idAnIm vartamAnaM mAthuravAcanAnugataM, jyotiSkaraNDakasUtrakartA cAcAryo vAlabhyaH, tata ihaidaM saMkhyAsthAnapratipAdanaM vAlabhyavAcanAnugatamiti nAsyAnuyogadvArapratipAditasaGkhyAsthAnaiH saha visadRzatvamupalabhya vicikitsitavyamiti / " arthAt " zrI skaMdilAcAryanA samayamAM duHSamakALanA mAhAtmyathI bhayaMkara duSkALa paDyo. duSkALane aMge sAdhuonuM paThana-paThana taddana alpa zrIgacchAcAra- payannA -- 11 -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI gayuM ane chevaTe teo bhaNyA hatA te paNa lagabhaga bhUlI javA lAgyA. evAmAM jyAre duSkALa dUra thaI sukALa thayo tyAre zAsananI rakSA mATe - bhulAI jatAM zrutanuM saMrakSaNa karavA mATe ve sthaLoe saMgha ekatra thayo: eka vallabhIpuramA (hAlanuM kAThiyAvADamAM Avela vaLA gAma) ane bIjo mathurA nagarImAM. vallabhIpuramAM adhyakSatA nAgArjunanI hatI jyAre mathurAmAM pramukhapada zrImAn skaMdilAcAryanaM hatuM. te oe bane teTaluM zrutanuM saMrakSaNa karyu. A bane AcAryo samakAlIna hovA chatAM parasparane maLI zakyA nahiM ane tene kAraNe teoe karelI vAcanAmAM matabheda rahI javA pAmyo. pAchaLathI jyAre zrImAn devarddhigaNi kSamAzramaNe Agamone pustakArUDha karyA tyAre A matabhedonuM spaSTIkaraNa karavA temaNe skaMdilAcAryanI vAcanA pramANe Agamo lakhAvyA ane * nAgArjuna vAcanAno viSaya TIkAmAM avatarita karyo. vismaraNa thayelA sUtrane saMgrahita karavAmAM Ave tyAre vAcanAbheda thAya te svAbhAvika che. atyAre upalabdha thatAM AgamagraMthomAM anuyogadvArAdi AgamasUtro mAthurIvAcanAnA che jyAre jyotiSakaraMDaka vallabhI vAcanAno graMtha che, eTale saMkhyA saMbaMdhI tenA varNananI sAthe anuyogadvAramAM darzAvela saMkhyA - varNana maLatuM na Ave e svAbhAvika che, kAraNa ke vAcanAbheda hovAthI tema banI jAya te kalpI zakAya tevI hakIkata che. A uparathI te vastu khoTI che eva zaMkA yA vicikitsA kadI paNa na karavI. ATalA vivecana uparathI ApaNe samajI zakazuM ke jevI rIte jyotiSakaraMDaka pUrvadharapraNIta che tema gacchAcAra payanno paNa pUrvadhararacita ja che. A viSayanI vizeSa puSTi karatAM zrImalayagirijI mahArAja bIjo dAkhalo Ape che. zrI malayagirijI naMdIsUtranI TIkAmAM kahe che ke - "tadevamabhISTadevatAstavAdisampAditasakalasauvihityo bhagavAn dUSagaNipAdopasevI pUrvAntargatasUtrArthadhArako devavAcako yogyavineyaparIkSAM kRtvA sampratyadhikRtAdhyayanaviSayasya jJAnasya prarUpaNAM vidadhAti - 'nANaM paJcavihaM paNNataM' ityAdi" arthAt " iSTadevanI stuti - prArthanAthI suvihitapaNuM prApta karanAra zrI dUSa gaNinA caraNanI sevA-upAsanA karanAra temaja sUtra tathA arthane jANanAra devavAcaka nAmanA AcArya yogya ziSyanI parIkSA karIne adhyayana viSayaka pAMca jJAnanI prarUpaNA kare che eTale ke dUSa gaNino ziSya huM devavAcaka naMdisUtranI racanA karuM chaM. temAM pAMca prakAranaM jJAna varNavavAmAM AvyuM che.... ityAdi." A pramANe naMdIsUtranA kartA tarIke zrI devavAcakanuM nAma maLI AvavAthI zrI malayagirijI mahArAje teno ullekha karyo che. A uparathI e siddha thAya che ke nAma maLe to kartAnuM abhidhAna jaNAve ane na maLe to na jaNAve. jema jyotiSakaraMDakanA kartAnuM nAma upalabdha thaI zakatuM na hovAthI te jema pUrvadhararacita che tema jaNAvyaM tevI rIte A gacchAcAra payanno paNa pUrvadhararacita ja jANI levo. vaLI A viSaya paratve zaMkA karatA koI prazna kare ke jo tame ema kahetA ho ke A gacchAcAra yugapradhAna nAgArjunanI adhyakSatAmAM vallabhI vAcanA thaI ane tene aMge nAgArjuna vizeSa prakhyAti pAmyA, vallabhI vAcanAne "nAgArjunI vAcanA" paNa kahevAmAM Ave che. "vAcanA" e zabda pAribhASika che ane teno artha " bhaNAvavuM te " thAya che.vI.ni.saM. 130mAM zrIbhadrabAhusvAmInA samayamAM pATalIputramAM vAcanA thaI hatI. tyArabAda A vallabhI temaja mAthurI vAcanA samakALe thaI hatI. nAgArjuna dhuraMdhara ne prabhAvika AcArya hatA ane vI.ni.saM. 899 mAM temano svargavAsa thayo hato. zrIgacchAcAra - payannA-- 12 *
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ payano pUrvadhararacita che te temAM zrIgautamasvAmInA prazna ane bhagavaMta zrI mahAvIrasvAmInA uttara ema kema ghaTI zake? A bAbatano khulAso karatAM TIkAkAra jaNAve che ke-A gacchAcAra payatro sUtramAthI uddharela che ane sUtronA vaktA tIrthaMkara paramAtmA ja hoya che; bIjA nahIM kAraNa ke A saMbaMdhamAM sUtra pracalita ja che ke-"atthaM bhAsai arahA" arihaMta paramAtmA ja arthanI prarupaNA kare, gaNadhara mahArAja tene sUtrarupe gUMthe. A rIte paNa gacchAcAra payannAnA kartA zrI tIrthaMkara paramAtmA ja kahI zakAya. bhagavAna zrImahAvIra ApaNA AsannopakArI ane cAlu covIzInA carama jinapati che ane zrIgautamasvAmI temanA mukhya gaNadhara che eTale zrIgautamasvAmInA prazna ane bhagavaMta mahAvIrasvAmInA pratyuttara-evI zailI gacchAcAra payannAnA kartA pUrvadhara mahApuruSe svIkArI temAMleza mAtra anucita nathI; paraMtu kharI rIte to te sUtramAthI uddharela che te vastunI sAbitIrUpa che. vaLI kartA puruSa jaNAve che ke A gacchAcAranI racanAmArI mati-kalpanAnusAra nathI karI paNa bhagavaMta zrImahAvIre zrIgautamasvAmIne jaNAvela tene anulakSIne ja graMtha-racanA karI che. zrI panavaNA sUtranA kartA Arya zyAmAcArye paNa zrIgautamasvAmInA prazna ane vIrabhagavaMtanA uttara-evI paddhati pramANe ja te sUtranI . racanA karI che. A ja pramANe zrI gacchAcAra payannAne aMge paNa samajI levU. . prakIrNaka saMbaMdhI vizeSa vRttAMta__ATalA spaSTa ne buddhigamya khulAsA pachI paNa prativAdI vizeSa samAdhAna mATe cAra prazna pUchatAM jaNAve che ke (1) prakIrNaka zabdano artha zaM? (2) prakIrNako kyA cha ? (3) ekeka tIrthaMkaranA samayamAM keTalAM prakIrNako thayA ane (4) prakIrNako racyA koNe? pahelA praznano javAba e che ke - prakIrNaka zabdano vyutpatti ane saMjJArtha ema be prakAre artha thAya che. je saMbaMdha cAlato hoya tenuM saMpUrNa varNana kare tenuM nAma vyutpatti. arihaMta paramAtmAe je zruta siddhAMtano upadeza karyo tene svIkArIne je sAdhuo racanA kare te sarva prakIrNaka kahevAya. eTale ke zrutamAthI uddharIne racanA kare te prakIrNaka athavA payanno samajavo athavA zrutano aMgIkAra karIne potAnI vidvatApUrvaka tene dharmadezanAdikamAM graMtha paddhati pramANe upadeze tene paNa prakIrNaka kahevAmAM Ave che. bIjA praznano uttara e che ke-zrI RSabhadeva paramAtmAnA samaye 84,000 zrI ajitanAthAdi bAvIza tIrthaMkaronA samaye saMkhyAtA hajAra ane zrI vIrabhagavaMtanA samayamAM cauda hajAra prakIrNako thayA. A saMbaMdhamAM keTalAka AcAryoM ema paNa kahe che ke-ekeka tIrthaMkaranA samayamAM asaMkhyAtA prakIrNako racAya che. cothA praznano javAba e che ke zrI RSabhadevathI prAraMbhIne zrI vIra paramAtmA paryaMtanA tIrthamA je je munivaro sUtraracanA karavA zaktizALI thayA teo badhAe payannA racyA. vaLI pratyekabuddha thayA temaNe paNa prakIrNako racyA. A hisAbe payannA asaMkhyAtA kahI zakAya, kAraNa ke keTalAka tIrthaMkaranA samayamA asaMkhyAtA sAdhuo thayA ane temanuM zAsana paNa asaMkhyAtA samaya sudhI cAlyu. AvI ja matalabano ullekha naMrdIsUtranA TIkAkAra zrI malayagirijI mahArAja jaNAvatAM kahe che ke-"ahavA taM samAsao duvihaM pannatam...ityAdi" arthAt zrutajJAna be prakAranuM che. (1) aMgamA raheluM jemake zrIgacchAcAra-payannA- 13
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMgAdi bAra aMgo, tene aMgapratiSThita kahIe ane aMgabAhya eTale bAra aMgothI juIM. te aMgabAhya be prakAranuM che: (1) Avazyaka ane (2) AvazyakathI bhinna AvazyakanA cha prakAra che: (1) sAmAyika, (2) cauvisathyo, (3) vaMdanaka,(4) pratikramaNa, (5) kAusagga ane (6) paccakkhANa. AvazyakathI vyatirikta (bhinna) paNa be prakAranuM che : (1) kAlika ane (2) utkAlika prathama porasI ane chellI porasI samaye ja vaMcAya arthAt divasa ne rAtrinA pahelA ane cothA pahoramAM je vaMcAya-bhaNAya te zrutane kAlika aMgabAhyaAvazyakavyatirikta jANavU. kALa (yogya samaya) varjIne game tyAre bhaNAya-vaMcAya te zrutane utkAlika jANavU. A utkAlika aneka prakAranuM che. dA. ta. 1 dazavaikAlika, 2 kappiyAkappiya (kalpyAkalpya), 3 culla (nAnu) kalpazruta, 4 mahAkalpazruta, 5 uvavAI,6 rAyapaseNI,7 jIvAbhigama, 8 pannavaNA, 9 mahApannavaNA, 10 pamAyappamAyaM, 11 naMdI,12 anuyogadvAra, 13 deveMdrastava, 15 taMdulavaicArika, 15 caMdAvedhyaka, 16 sUryapannatI, 17 porisimaMDala, 18 maMDalapraveza, 19 vijjAcaraNavinizcaya, 20 gaNivijjA, 21 dhyAnavibhakti, 22 maraNavibhattI, 23 Atmavizuddhi, 24 vItarAgazruta, 25 saMlekhaNAzruta, 26 vihArakalpa, 27 caraNavidhi, 28 AurapaccakhkhANa ane 29 *mahApaccakhkhANa vigere. 1. dazavaikAlika - temAM pAchale pahore adhyayana karavA yogya daza adhyayano che. A sUtra cothA paTTadhara zrIzayyaMbhavasUrie potAnA manaka nAmanA putra ane pAchaLathI dIkSita thayela te bALamuninA adhyayanArthe sUtronA sArarUpe racela che. A sUtramA sAdhujIvananA niyamo darzAvavAmAM AvyA che. mULa zloka 700, adhyayana 10. A sUtra Upara traNa TIkAo che. zrItilakAcAryanI 7000 zlokapramANa, zrIharibhadrasUrinI 6810 zlokapramANa temaja zrImalayagirinI 7700 zlokapramANa. laghuTIkA paNa traNa che. eka 3700 zlokapramANanI, bIjI somasuMdarasUrikRta 4200 zlokanI ane trIjI samayasuMdaragaNikRta 2600 zlokanI. cUrNi 7500 zlokanI ane niyukti 450 gAthAnI che. 2. kalpAkalpa-kalpa eTale AcAra. temAM sAdhunA tathA sthavirAdikanA AcAranuM varNana che. 3-4. culla (nAnuM) kalpazruta ane mahA (moTuM) kalpazruta - tene viSe sthavirAdikanA AcAranuM varNana che. kalpazruta be prakAranAM che.-1. cullakalpazruta ane 2. mahAkalpazruta. pahelAmAM zrImahAvIrasvAmInA ja kalpAcAranuM varNana che jyAre bIjAmAM covIza tIrthaMkaronA AcAranuM varNana che. 5. uvavAI (aupapAtika) -devagati, narakagati ane siddhigatimAM upajavAnA adhikAranuM varNana che. vAnIya nAmanA gAmanA IzAna khUNAmAM dvipalAsa nAmarnu caitya hatuM. tyAM te gAmano rAjA jitazatru ane zrAvaka AnaMda prabhu zrImahAvIranI dezanA sAMbhaLavA AvyA te prasaMgane lagatuM varNana che. vAnIyane keTalAka vaizAlI nagarI kahe che ane jitazatru zreNikano putra koNika hovAnuM anumAna ___ * pAkSika sUtramA 29 nAmane badale 28 jaNAvela che. temAM soLamuM sUryaprajJapti jaNAvela nathI; paraMtu te ja nAma kAlika zrutamAM jaNAvelache. zrIgacchAcAra-payannA-14
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che. mULa zlokasaMkhyA 1200 che ane tenA para zrIabhayadevasUrijInI 3125 zlokanI TIkA 6. rAyapaseNIya (rAjapraznIya) - jemAM prathama nAstika ane bAda guru saMsargathI Astika banela pradezI rAjAe karela prazno ane kezIkumAra gaNadhare Apela uttaronuM varNana che. pradezI rAjA mRtyu pAmIne sUryAbha nAmano deva thayo ane prabhu zrImahAvIrane vaMdana karavA Avyo te hakIkatanuM varNana che. mULa zloka 2078 che. zrImalayagirijIkRta TIkA 3700 zlokapramANa che. 7. jIvAbhigama-jIva, ajIvanuM vistArapUrvaka camatkArika varNana che. mULa zloka 4700 che. zrImalayagirikRta moTI TIkA 14000 zlokapramANa che jyAre laghuTIkA 11000 zlokanI che. cUrNI 1500 zlokanI che. 8. pannavaNA(prajJApanA) -jIva ane ajIva kone kahevAya? tene lagatuM varNana che. tenA 36 padamAM chatrIza vastuonuM varNana vistRta rIte karela che. mULa zloka 7787, zrImalayagirikRta TIkA 16000 zlokapramANa che jyAre zrIharibhadrasUrikRta laghuTIkA 3728 zlokanI che. 9. mahApannavaNA-jIva temaja ajIvane oLakhavAno jemA vistRta vRttAMta che. 10.pamAyappamAyaM-AmAMpramAda ane apramAdane lagatuM vivecana karavAmAM AvyuM che.je pramAda seve tene azubha vipAka-phala ane na seve tene zubha vipAka prApta thAya. pramAda e mAnava jAtano moTAmAM moTo zatru hobAthI tenA saMbaMdhe vizeSa vivecana karavAmAM Ave che. corAzI lAkha jIvayonimAM bhamato jIva koI punyayoge daza dRSTAMte durlabha manuSya janma prApta kare che ane evo ciMtAmaNi ratna tulya narabhavapAmIne paNa keTalAka prANIo pramAdanA vazavartIpaNAthI tene vRthA gumAvI bese che. pramAdanA pAMca kAraNo jaNAvatAM kA che ke majjaM visayakasAyA, niddA vigahA ya paMcahA bhaNiyA / ee paMca pamAyA, jIvaM pADeMti saMsAre // arthAt madya, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA- A pAMca prakAranA pramAdo prANIne bhramaNa karAve che--saMsAramA janmamaraNAdikanAM duHkhamAM nAkhe che. madya - madirA, bhAMga, gAMjo, aphINa pramukha nazAnA je padArtho hoya tene madya jANavU, athavA ATha prakAranA* madanA prasaMgathI paNa prANI dharmakarttavyathI patita bane che. rAtridivasa tenA paravazapaNAthI AraMbha-samAraMbhanI pravRttimAM racyopacyo rahe che ane pariNAme bhavodadhimAM bhaTakyA kare che. viSaya - zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza - e pAMca prakAranAM viSayo che. zabda - strIonA madhurA gIta tathA vArtAlApa sAMbhaLI tenA pratye udbhavatI Asaktine aMge *jAtimada, rUpamada, kuLamada, jJAnamada, baLamada, tapamada, Rddhi (aizvarya) mada ane lAbhamada-A ATha prakAranAM mado che, je prANIone dargatirUpI UMDI khAImAM dhakele che. zrIgacchAcAra-payannA-15
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA paricayanI, tenI sAthe bhogavilAsa mANavAnI abhilASA utpanna thAya che ane tenA pariNAme manuSya janma hArI javAya che. saMgIta ane vividha vAjitranA dhvanithI paNa Asakti vRddhiMgata thAya che. vINAvAdyamAM Asakta thayela mRga chevaTe pAradhInI jALamAM phasAI mRtyunuM duHkha vahorI le che. rUpa-rUpavaMtI strIonA darzanathI athavA manohara ane ramaNIya padArthoMnA avalokanathI tanamAM vikAra upaje che ane tenA pariNAme bhogavilAsanI AzA udbhave che. tenI prApti mATe ahoniza jhaMkhanA rahevA sAthe AraMbha-samAraMbha karato prANI prAMte saMsAra - samudramAM rajhaLe che. dIpakanA rUpa (prakAza) mAM mugdha banela pataMgIyuM temAM jhaMpalAvIne potAnA prANane kurabAna karI nAkhe che. rasa - miThAI athavA miSTa rasavALAM padArthoMne khAvAnI lolupatAthI, jihvAsvAdathI koI pa prakAranA bhakSyAbhakSyanuM bhAna rahetuM nathI temaja tevI vastunI prApti mATe asatyAdi pApasthAnakoM paNa sevAya che ane temAM ahoniza jhaMkhanA rahetI hovAthI dharmakAryamAM nyUnatA AvI jAya che. mAMsanI pezIne viSe Asakta thatuM matsya tenI sAthe lagADelA loDhAnA saLIyAnI tIkSNa aNIthI chevaTe mRtyune AMdhIna bane che. gaMdha - sugaMdhane viSe Asakta thaIne prANI tevA prakAranI suvAsa prApta karavAmAM aneka samAraMbho kare che ane temAM ja layalIna rahevAthI dharmakArya paNa tene sUjhatuM nathI. saheja paNa durvAsanA-durgaMdha tene duHkhadAyI thaI paDe che. tenAthI pariSaha sahana thaI zakatA nathI temaja jIva caMcaLa banI jAya che. bhramara gaMdha pratyenI tIvra Asaktine kAraNe kamaLamAM bIDAI jAya che ane chevaTe vinAza pAme che. sparza - strI AdikanA sukomaLa sparzane kAraNe mana vyagra banatAM kAmotpatti thAya che ane tenI zAMtine arthe prANI aneka prakAranAM durdhyAna kare che. hiMsAdikamAM pravRtta thatAM acakAto nathI temaja mAM rakta banIne chevaTe prANonI Ahuti ApI de che. hastI eTalo badho sparzapremI che ke kAgaLanI banAvela kRtrima hAthaNIne joIne paNa tenI utkaTa kAma icchA jora kare che, ane tene jhaMkhato te tenI pAchaLa aMdha banIne doDe che tevAmAM tene phasAvavA mATe khodelA khADAmAM paDI baMdhanamAM jakaDAya che. A pramANe eka eka iMdriyanA vazavartIpaNAthI jIvana nirarthaka bane che to pAMce indriyonI AsaktivALA manuSye to svayameva potAnI gatino temaja sthitino saMpUrNa vicAra karI levo. kharekhara eka kavie yathArtha ja kahyuM che ke - "kuraGgamAtaGgapataGgabhRGgA, mInA hatAH paJcabhireva paJca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyAt, yaH sevate paJcabhireva paJca // 2 // * arthAt mRga, hastI, pataMgIyuM, bhramara ane matsya eka- eka iMdriyane viSe atizaya gRddhapaNuM rAkhavAthI yamarAjane AdhIna bane che to pAMce iMdriyone AdhIna banIne je pramAdI jIvana vyatIta kare che te kema jIvana-sAphalyatA prApta karI zake ? kaSAya - kaSAyo cAra che-krodha, mAna, mAyA ane lobha. zrIgacchAcAra- payannA--- 16
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha-bIjA pratye tIvra-ugra pariNAmanA kAraNe mukhAdi avayavo tapAvavA tene krodha kahevAmAM Ave che, tethI koInA paratve gusso thAya, roSa Ave ane ArtadhyAna thAya temaja tene aMge hiMsAdi kAryamAM paNa pravarte. mAna - prApta athavA aprApta vastuno ahaMkAra te mAna. tenAthI potAnA jJAtapaNAnaM, vANijya-vicakSaNatA AdinuM abhimAna kare, dharmakaraNI na kare ane potAnI pratiSThA sAcavI rAkhavA aneka prakAranAM AraMbhasamAraMbha karavApUrvaka ArtadhyAna kare. mAyA-guptapaNe svArthavRtti siddha karavAnI vAMchA te mAyA. tethI kapaTa, chatarapIDI karI bIjAne vaMce, tene mUjhave, teno ayogya lAbha le ane e pramANe vartana karI ratnaciMtAmaNi sarakho mAnava bhava koDInI prApti mATe eLe gumAve. lobha- dhanAdi saMpatti ekaThI karI saMgraha karI rAkhavAnI manovRtti te lobha. tethI ahoniza parigraha vadhAravAmAM, vizeSa ne vizeSa saMpatti meLavavAmAM layalIna rahI dharmakaraNI bhUlI jAya. nidrA- rAtadivasa nidrA levAmAM vyatIta kare, athavA samaya maLe to bIjAnI niMdA karavAmAM pravRtta thAya paNa dharmakRtya na kare. vikathA-jenAthI AtmAne kaMI paNa lAbha na thAya tevI kathA-vArtA te vikathA. vikathA karanAra prANI nathI jANato ke punyayoge huM manuSyapaNuM pAmyo chu ane phogaTa vikathA karIza to dharmakaraNI vinA mAnavajanma niSphaLa jaze. yathAruci khAI-pIne phogaTa gAmagapATA mAravA te ja tene priyakara thaI par3e che. vikathA cAra prakAranI che-rAjakathA, dezakathA, strIkathA ane bhaktakathA. atyAre pravartatI sthiti tapAsazuM to mAnavIno moTo bhAga vikathA karavAmAM athavA to tene puSTi ApatAM vartamAnapatro vAMcavAmAM vyatIta thAya che, je kharakhara zocanIya che. mAnave potAnI paLe-paLano sadupayoga karatAM zIkhavU joie eTalA ja khAtara bhagavAna zrImahAvIre zrIgautamasvAmIne kA hatuM ke - 'samayaM goyama ! mA pamAyae' arthAt he gautama ! tuM eka samaya mAtra paNa pramAda karIza nahiM. rAjakathA- amuka dezano rAjA mahAzUravIra che, teNe siMhane ekale hAthe mArI nAMkhyo, tenI ghoDesvArI joI hoya to bhalabhalAne Azcarya utpanna thAya. tenI pAse hAthI, ghoDA tathA pAyadaLanI saMkhyA vipula che. tenA AbhUSaNo lAkhonI kiMmatanA che. teno rAjyabhaMDAra akhUTa khajAnAthI bharapUra che. te svabhAvano atyaMta krUra che ityAdi kathA te rAjakathA. - dezakathA - amuka dezamA ghaNI RddhisaMpatti che. loko ghaNA ja sukhI ane vilAsI che. te dezamAM bholavilAsanAM sAdhano, bAga-bagIcA vigere ghaNAM ja che. A uparAMta pRthvI paNa rasALa hovAthI vidhavidha prakAranAM dhAnyo ane phaLo prApta thAya che. te dezamAM gAmaDAo suzobhita, paheraveza suMdara ane khAnapAna miSTa ane rocaka che ityAdi vAto karavAmAM vakhata gumAve ane dharmakaraNI na kare te dezakathA. strIkathA - strIo saMbaMdhI vidhavidha vArtAlApa karI tenA guNadoSa, pRthakkaraNa karyA kare. zrIgacchAcAra-payannA-17
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mogalajAtinI suMdarIo to khUbasUrata parI jevI hoya che, dakSiNI lokonI strIo suMdara caherAvALI ane nitya snAna karanArI hoya che, nAgara lokonI strIo atyaMta sughaDa hoya che. evI vidhavidha dezanI suMdarIonA varNana kare. A uparAMta strIonAM zRMgAra, avayavo vigerene lagatI vAta kare strIkathA. bhaktakathA - (bhojanakathA) koInA jamaNavArane lagatI vAta kare ke amukanA jamaNavAramAM miSTAnna sAruM thayu hatuM, zAka tama-tamATavALaM hatuM, peMDA ghaNA ja sArA hatA vigere vigere vAta kare te bhaktakathA. UparanI cAre kathAo paratve viparIta bole eTale ke niMdA kare te paNa vikathA ja kahevAya; jeke rAjA to pApI che, nirdaya che, viSayI che; amuka deza to kliSTa che, loko durAcArI che; amuka strI to AcAra vagaranI ne viSayalaMpaTI che, kaMkAsI temaja krodhI che; amuka bhojana to asvAdiSTa che, mIThAI to gaMdhAI gayelI che, zAka saDeluM che. ityAdi ityAdi vArtAlApo karavAmAM racyopacyo rahe te paNa vikathAno ja prakAra che. . AvI rIte pramAdanAM pAMce prakAronuM je sevana kare che te karmarUpI agnimAM harahameza baLyA kare che, tene roga-saMtApAdi paritApa upaje che, maraNAdika mahAbhaya rahe che ane saMsArarUpI kArAgAranA baMdhanamAM jakaDAvuM paDe che. AvI ghora viTaMbanAmAMthI mukta karAvanAra jo koI hoya to zrIkevaLI bhagavaMte upadezela dharma ja che, tethI prakhara zatru sadRza pramAdano parityAga karI dharmasevana karavuM joIe.' pramAda seve che tene narakAdi mahAduHkho, mahAyAtanAo sahana karavI paDe che, mahAbhayaMkara tADa, pizAcAdikanuM rUpa jovuM paDe che, zaba, hADakAM pramukhanI durgaMdha sahana karavI paDe che, atikaDavo kaSTadAyI AhAra karavo paDe che, pharasI tathA talavAra jevA tIkSNa zastra parathI cAlavuM par3e che, atyaMta zIta tathA atyaMta uSNatA sahana karavI paDe che, atyaMta bojo- asahya bhAra upADavo paDe che-AvA AvA kaSTo pramAdanA paravazapaNathI sahana karavA paDe che. pramAdanuM AvuM bhayaprada svarUpa samajIne je koI mahAvratanuM pAlana kare, iMdriyone dame, manane kAbUmAM rAkhe, zrAvaka dharma pALe, zuddha samakitadhArI bane te manuSya maraNa pAmIne devalokamAM jAya ane tyAMthI cyavIne paNa sukha-saMpatti bhogavI, dharmArAdhana karI chevaTa akSayasukhano bhoktA thAya. AvI rIte pramAda sevavAthI azubha phaLa ane pramAdano parityAga karavAthI devalokAdikanI prAptirUpa zubha vipAka - phala thAya tene lagatuM jemAM varNana che te dazamuM pamAyAppamAyaM jANavuM. 11. naMdI - temAM mahAmAMgalika mati, zruta, avadhi, mana: paryava ane kevaLajJAnae pAMca prakAranA jJAnanuM svarUpa che. A sUtra devarddhigaNi kSamAzramaNakRta che. mULa zloka 700. zrImalayagirikRta TIkA 7735 zlokapramANanI ane zrIharibhadrasUrikRta TIkA 2312 zlokanI che. cUrNi 2000 gAthAnI che, TippaNa 3000 zlokanuM che. 12. anuyogadvAra - cAra prakAranAM vyAkhyAna karavAnI paddhati - rItinuM temAM varNana che. vaLI zrIgacchAcAra - payannA-- 18
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ naya-nikSepAnuvarNana ane siddhi darzAvavAmAM Avela che. zloka 1800 che. maladhArI hemacaMdrasUrikRta vRtti 6000 ane zrIharibhadrasUrikRta laghuvRtti 3500 zlokanI che. zrIjinadAsagaNi mahattaranI cUrNi 3000 zlokanI che. 13. deviMdatyao (deveMdrastava) - devonA svAmI iMdre je stavanA-stuti karI te. temAM iMdronA svarUpa- kathana che. gAthA 200. 14. taMdalaveyAliya-jIva garbhamAM Ave tyAre kevaDo hoya ane krame krame keTalo vRddhi pAme tene lagatuM temaja janmathI mAMDIne maraNa sudhI-vRttAMta che. gAthA 400. 15. caMdrAvedhyaka - caMdramAnI gatinuM pramANa. jema rAdhAvedhamAM caturAIthI putaLInI AMkha bIMdhavAmAM Ave che tema caMdranI gati anusAre aNasaNa sAdhavAnI kriyA- varNana. 16.sUryaprajJapti-sUryanI gati tathA mAMDalAdikanuM varNana. mULa zloka 2200,malayagirikRta TIkA 9000 zlokapramANa ane cUrNi 1000 zlokanI che. 17. porisImaMDala - zaMku temaja puruSanA zarIranA pramANa jeTalI chAyA thAya tyAre porisI thAya arthAt je je vastuo che te te vastuonA potAnA zarIrapramANa chAyA thAya tyAre porisI kahevAya. A pramANa uttarAyaNanA aMtamAM ane dakSiNAyananI AdimAM samajavU. A porisIpramANa eka divasa hoya che, pachI to ATha AMgaLanA ekasaTha bhAga karIe ane tenA eka bhAga jeTalo dakSiNAyane potAnI chAyA Upara vadhe ane uttarAyaNamAM teTalo ghaTe tema samajavU. AvI rIte mAMDale-mAMDale porisInuM pramANa je graMthamA ApyuM che te porisImaMDala. 18. maMDalapraveza- dakSiNa tathA uttara dizAnA maMDalone viSe cAlatA sUrya tathA caMdrano eka eka maMDala mUkIne bIjA maMDalamA praveza karavo tene lagatuM varNana te maMDalapraveza. 19. vijjAcaraNavinizcaya - vidyA eTale jJAna, samakita yukta te cAritra. tenuM je phaLa - vinizcaya tene lagatuM varNana arthAt vidyAcAraNAdikano vRttAMta. 20. gaNividyA - bAla, vRddha sAdhuono samudAya te gaNa kahevAya, te gaNano nAyaka-adhiSThAtA te gaNi athavA AcArya kahevAya. tenI vidyA te gaNividyA. A vidyAdvArA jyotizcakrAdInuM jJAna thAya, jethI amuka zubha vAra, nakSatra, tithi, muhurta joIne dIkSA Adi dhArmika kriyA karAvI zakAya. 21. dhyAnavibhakti- Artta, raudra, dharma ane zukladhyAna-A cAra dhyAnane lagatuM temA varNana 22. maraNavibhakti-maraNa eTale prANatyAga karavo, te be prakAre thaI zake- eka sArI rIte, bIjo duSTa adhyavasAyathI. Ane lagatuM varNana karavAmAM AvyuM che. 23. AyavisohI (Atmavizuddhi) -AtmAne koI paNa dhArmika kriyA karatAM agara to bIjI rIte bhaMga paDyo hoya tene mATe AloyaNa-prAyazcita vigere laI AtmAne zuddha karavo tene lagato adhikAra A graMthamAM che. zrIgacchAcAra-payannA-19
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. vItarAgazruta - rAgIpaNuM tyajI daIne vItarAga-rAgarahita kema thavAya ? tene lagatuM AmAM varNana che. 25. saMlekhanA zruta - dravya tathA bhAvathI saMlekhanA karavAno adhikAra dravya saMlekhanA eTale cAra varSa sudhI vividha-judI judI jAtano tapa kare arthAt chaTTha, aThThama, cAra upavAsAdika tapa kare, varSa sudhI navI kare, pachI ekAMtare AyaMbila kare, pachI cha mahinA sudhI upavAsa kare, pachI pramANa sahita AyaMbila kare, jo mukhabhaMga thAya eTale tapazcaryAmAM bhAMgo paDe to vaLI cha mAsa sudhI kare. tyArapachI koTisahita tapa kare eTale upavAsa tathA ekAsaNa ekaekane pAraNe kare. bhAvasaMlekhanA eTale krodhAdika kaSAyo ghaTADe-tyAge. 26. vihArakalpa - sthavirakalpI pramukhanA vihAranA AcAranuM varNana. 27. caraNavidhi - jemAM cAritra pALavAnI vidhinuM varNana che. 28. AurapaccakkhANa - rogotpatti thAya - vyAdhi thAya tyAre paccakhkhANa karAvavAnI vidhinuM varNana che. dhyAna ane jANavA yogya 63 vastuonuM varNana AmAM karavAmAM AvyuM che. gAthA 134. 29. mahApaccakkhANa sthavirakalpI tathA jinakalpI aMtakAle bAra varSanI je saMlekhanA kare tene lagatI vidhinuM varNana. gAthA 84. kAlikazruta paNa aneka prakAranuM che. jemake - 1 uttarAdhyayana, 2 dazAzrutaskaMdha, 3 bRhatkalpa, 4 vyavahArasUtra, 5 nizItha, 6 mahAnizItha, 7 RSibhASita, 8 jaMbUdvIpaprajJapti, 9 dvIpasAgaraprajJapti, 10 caMdraprajJapti, 11 khuDDiyA ( kSudrikA [ nAnI ] ) -vimANavibhakti, 12 mahalliyA ( mahatI [ poTI ]) vimANapratibhakti, 13 aMgacUlikA, 14 vargacUlikA, 15 vivAhacUlikA, 16 aruNopapAta, 17 varuNopapAta, 18 garUDopapAta, 19 dharaNopapAta, 20 vaizramaNopapAta, 21 velaMdharopapAta, 22 deveMdra papAta, 23 utthAnazruta, 24 samutthAnazruta, 25 nAgaparijJAvalikA, 26 niryAvalikA, 27 kappiA (kalpikA), 28 kappavaDiMsiyA (kalpAvataMsaka), 29 pupphiyA (puSpitA), 30 pupphacUliyA ane 31 vahnidazAMga * ityAdi. w - 1. uttarAdhyayana - - je sUtramAM badhA adhyayano nyUna nathI, zreSTha che te. tenA adhyayana 36 che. sAdhuone saMyamamArgamAM sthira rAkhavAne upadezarUpe aneka dRSTAnto sahita suMdara saMvAdo ApyA che. mULa zloka 2000, vAdIvetAla zrIzAntisUrikRta moTI TIkA 18000 zlokapramANa che jyAre vikrama saMvat 1129 mAM zrInemicaMdrasUrie laghuTIkA 13600 zlokanI banAvI che. zrIbhadrabAhusvAmIkRta niryukti 607 gAthAnI che. cUrNi 6000 zlokanI che. 2. dazAzrutaskaMdha A sUtramA daza adhyayana che. A sUtranA AThamA adhyayanamAMthI uddhRta karI zrIkalpasUtranI racanA karavAmAM AvI che. mULa zloka 1835, niryukti 118 ane cUrNI 224 zlokapramANa che. * pAkSika sUtramAM AzIviSabhAvanA, dRSTiviSabhAvanA, cAraNabhAvanA, mahAsvapnabhAvanA ane taijasanisarga-ATalA nAmo vizeSa jaNAvyA che. 27 thI 31 sudhInA pAMca nAmo niryAvalikA sUtranA vibhAgarUpa ja che. zrIgacchAcAra- payannA- 20
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.bRhatkalpa-jemAM sthavirakalpa ane jinakalpa pALavAno AcAra che. uddeza 34 che. mULa zloka 473. vi. saM. 1332mAM bRhacchAkhIya zrIkSemakIrtisUrikRta TIkA 42000 zlokapramANa che. bRhadbhASya 12000 ane laghubhASya 8000 zloka, che. cUrNi 14525 zlokapramANa che. 4. vyavahArasUtra-AloyaNa-prAyazcita saMbaMdhI adhikAra che. uddezA 10, mULa zloka 600, zrImalayagirijIkRta TIkA 33625 zlokapramANa che. bhASya 6000 ane cUrNI 10361 zlokapramANa che. 5. nizItha-je munio sAdhvAcArathI cyuta thAya tenI zikSA saMbaMdhI A sUtramA adhikAra che. uddezaka 20, mULa zloka 815, moTuM bhASya 12000 zloka-ane laghubhASya 7400 zlokache. cUrNI 28000 zlokapramANa che. 6. mahAnizItha - jinamaMdira tathA jinapratimA, achAI mahotsava, anukaMpA vigerene lagatA zikSA- upadeza saMbaMdhI moTA sUtronuM savistara varNana che. adhyayana 13, mULa zloka 4500. matAMtare tenI traNa prakAranI vAcanA che. laghuvAcanA4200, madhyamavAcanA 4500 ane bRhadvAcanA 11800 zlokapramANa che. 7. RSibhASita- zrIneminAthanA samayanA 20, zrIpArzvanAthanA samayanA 15 ane zrImahAvIra paramAtmAnA samayanA 10-kula 45 RSionuM varNana che. 8. jaMbUdvIpaprajJapti - jaMbUdvIpa saMbaMdhI bhaugolika varNana che. mULa zloka 4146, zrImalayagirijIkRta TIkA 12000 zlokanI ane cUrNI 1860 zlokanI che. 9. caMdraprajJapti-caMdrano cAra (gati) ane mAMDalA saMbaMdhI adhikAra che. mULa zloka 2200. zrImalayagirijIkRta TIkA 9411 zlokanI che jyAre laghuTIkA 1000 zlokapramANa che. 10.dvIpasAgaraprajJapti-temAM aneka dvIpa ane samudra saMbaMdhI varNana che. A uparAMta mAnuSyottara parvata, naMdIzvaradvIpa, rucakadvIpa ityAdi para rahela jinamaMdironuM varNana ApavAmAM AvyuM che. 11. kSudrikAvimAnapravibhakti -jemAM samazreNie rahelA vimAna ane chUTA vimAnanuM alpasUtrArthadvArA varNana karela che. 12. mahatIvimAnapravibhakti- jemA uparyukta vimAnonuM vistRta sUtrArthathI vivecana karavAmAM AvyuM che. 13. aMgacUlikA- AcArAMgAdi je aMgo che tenI cUlikA te aMgacUlikA, A cUlikAmAM aMgamAM je kA che teno temaja je kahela nathI te sarvano saMgraha che. 14. vargacUlikA - varga eTale adhyayana. AmAM aSTavargAdika adhyayanano saMgraha karavAmAM Avyo che. 15. vivAhacUlikA-zrIbhagavatI sUtranI (vivAhaprajJaptinI) cUlikA che. zrIgacchAcAra-payannA- 21
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. aruNopapAta, 17. varuNopapAta, 18. garuDopapAta, 19. dharaNopapAta, 20. vaizramaNopapAta, 21. velaMdharopapAta ane 22. deveMdropapAta-jenA adhyayanathI te te nAmanA deva pratyakSa thAya ane smaraNa karanAranI stavanA-stuti karI temanI kAryasiddhi kare. aruNa, varuNa vigere devono jemAM saMbaMdha che te aruNopapAta, varuNopapAta ityAdi sUtro jANavA. 23. utthAnazruta - jenA adhyayanathI gAma, nagara, kula ane rAjadhAnI vigere ujjaDa thAya te. jyAre koI sAdhu-munirAja krodhAvezamAM Ave tyAre A zrutano eka vAra pATha kare tyAre sarvatra loka bhayabhrAnta thaI jAya ane bIjI trIjI vAra bhaNe tyAre sarva grAma-nagarAdika choDIne cAlyA jAya-nAzI jAya. .. 24. samutthAnazruta - jyAre uparyukta krodhI munirAjanuM kArya thaI javAthI temanA cittanI zAMti thAya-prasannacitta thAya tyAre pArcha samutthAnazruta bhaNe ne tenA eka be-traNa vAranA pAThathI nAzI gayelA loko pAchA maMgalanI icchAthI AvIne grAma nagarAdikamAM nivAsa kare. 25. nAgaparijJAvalikA-nAgakumAra devanI parijJA. cUrNikAra jaNAve che ke- jyAre sAdhu A adhyayana bhaNe tyAre saMkalpa karyA vinA paNa nAgakumAra deva potAnA sthAnamA rahyA chatAM te sAdhu-munirAjane vAMde ane saMgha para koI paNa saMkaTa AvI paDyuM hoya to tenuM nivAraNa kare. 26.nirayAvalikA-temAM narakAvAsAnuM varNana che. narakamAMjanArA manuSya ane tiryaMcoM vigerenuM paNa varNana ApavAmAM AvyuM che. 27. sUtrakalpika - saudharmAdi devalokanA kalpa saMbaMdhI varNana che. 28. kalpAvataMsa-vimAnanA zikharAdinuM varNana. cUrNikAra ema paNa kahe che ke saudharma tathA IzAna devalokane viSe je vimAno che temAM atyaMta tapazcaryA dvArA je devapaNe upaje tene lagatuM varNana Apela che. 29. puSpikA- gRhasthAvAsano tyAga karI je saMyamabhAvamAM sthira thayA eTale sukhiyA thayA tene lagato adhikAra che. ___30. puSpacUlikA- gRhasthapaNAno tyAga karI sAdhutva svIkAryA bAda pAsatthApaNe vicaravA saMbaMdhI adhikAra. 31. vahnidazAMga-aMdhakavRSNi rAjAnA kuLamAM utpanna thaIne jeo mokSe gayA teone lagato adhikAra. A pramANe utkAlika ane kAlika zrutanI saMkhyA gaNAvatA pAra Ave tema nathI. ApaNe pUrve jANI gayA te pramANe zrIRSabhadevanA samayamA 84 hajAra, bAvIza tIrthaMkaranA samayamAM saMkhyAtA hajAra ane zrImahAvIra paramAtmAnA samaye cauda hajAra prakIrNako racAyA che. bhagavAna zrIRSabhadevanA corAzI hajAra sAdhuo hatA mATe temanA samayamAM kAlika ane utkAlika zrutanI saMkhyA corAzI hajAranI thaI, kAraNa ke bhagavaMte upadezela zrutano aMgIkAra karIne je racanA kare te sarva prakIrNaka zrIgacchAcAra-payannA- 22
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya athavA to potAnI kuzaLatA darzAvavApUrvaka zrutane anusAre upadezane avasare racanA karI bole te paNa prakIrNaka kahevAya. A pramANe zrIRSabhadevanA samayamA 84 hajAra, bAvIza tIrthaMkaranA samayamA saMkhyAtA hajAra ane zrIvIraparamAtmAnA samayamAM cauda hajAra prakIrNakonI racanA thaI. Upara jaNAvela hakIkatanA saMbaMdhamAM keTalAka AcAryono matabheda paNa che. keTalAka AcAryo ema paNa jaNAve che ke - zrIRSabhadevane AzrayIne je sAdhu saMkhyA kahI che te sUtra racavAnI zreSTha zakti dharAvanArA sAdhuonI samajavI. bIjA sAmAnya sAdhuo to ghaNA thayA che. vaLI keTalAka ema paNa jaNAve che ke - zrIRSabhadevanI vidyamAnatAmAM ja jaNAvI teTalI sAdhusaMkhyA thaI, paNa temanA nirvANa pachI je je sAdhuo temanA zAsanakALamAM thayA ane temAM paNa je zreSTha zAstra racavAnI zaktivALA thayA teonA racelA graMtho ja sUtramA adhikRta karelA jANavA. ane tevA nAma ja zrInaMdIsUtramA sUcavela che. AvA prakArano matAMtara darzAvavA mATe ja 'ahavA' zabda sUtramA mUkavAmAM Avyo che. zrIRSabhadevAdika tIrthaMkaranA samayamAM temanA je ziSyo (1) utpAtabuddhi, (2) vaineyikI, (3) kArmaNakI ane (4) pAriNAmikI - A cAra buddhinA dharanAra hatA temanA racelA je payannA te prakIrNako jANavA. pratyekabuddha paNa teTalA ja jANavA. A saMbaMdhamAM koI AcArya ema kahe che kedareka tIrthaMkaranA samayamA asaMkhyAtA payannA racAya che, paNa ahIM to phakta pratyekabuddhanA racelA ja prakIrNako jANavA. A kathana paratve koI zaMkA karatAM kahe ke pratyekabuddhane ziSya to na hoya to tamAruM kathana satya-vyAjabI jaNAtuM nathI. A zaMkAnA saMbaMdhamAM khulAso karatAM gItArtha jaNAve che ke - paramAtmAnA zAsanarahita kALamAM je pratyekabuddha thAya tene ziSyano abhAva hoya che, parantu je paramAtmAnA zAsanakALamAM pratyekabuddha thAya che tene ziSya karavAno niSedha nathI. A saMbaMdhI nIceno mULapATha darpaNa sarakho spaSTa che. "iha titthe aparimANA painnagA paiNNagasAmiaparimANattaNao, kiM tu iha sutte patteyabuddhapaNIyaM painnagaM bhANiyavvaM, kamhA jamhA paiNNagaparimANeNa ceva patteyabuddhaparimANaM kIrai bhaNiyaM 'patteyabuddhA vi tattiyA ceva tti coyaga Aha-naNu patteyabuddhA sissabhAvo ya virujjhae? Ayario Aha-titthagarapaNIyasAsaNapaDivannattaNao tassa sIsA havantIti" arthAt "tIrthamAM parimANa rahita-saMkhyA rahita payannAnI racanA thAya che, kAraNa ke payannAnA racanAranI saMkhyA parimANa rahita hoya che; parantu ahIM to pratyekabuddhanA ja racela payannAnI saMkhyA ja sUtrakAra kahe che. A saMbaMdhamAM zaMkA thatAM ziSya pUche che ke - 'pratyekabuddhane to ziSyano abhAva hoya che.' A zaMkAnuM samAdhAna karatAM AcAryabhagavaMta kahe che ke-'mahAnubhAva ! tIrthaMkara bhagavaMtanA zAsanakALamAM je pratyekabuddha thAya tene ziSya karavAno niSedha nathI." sadAcArI gacchamAM nivAsa karavAnuM phala - A pramANe Avazyakavyatirikta zrutanuM svarUpa jANavU ane sAthosAtha prakIrNaka saMbaMdhI samajutI paNa vicArI levI. asadAcArI-bhraSTa gacchamA rahevAthI saMsAra-paribhramaNa vadhe tema jaNAvyu, have sadAcArI-sArA gacchamAM vAsa karavAthI je phAyadA - lAbha thAya te saMbaMdhI varNana traNa gAthAdvArA kare che. zrIgacchAcAra-payannA-23
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAmaddhajAmadigapakkhaM, mAsaM saMvaccharaMpi vA / sammaggapaTThie gacche, saMvasamANassa goamA! / / 3 // lIlAalasamANassa, nirucchAhassa vImaNam / pikkhavikkhai annesi, mahANubhAgANa sAhUNam // 4 // ujjamaM savvathAmesu, ghoravIratavAiaM / lajja saMkaM aikamma, tassa vIriaMsamucchale // 5 // [yAmArddha yAmaM dinaM pakSaM, mAsaM saMvatsaramapi vA / sanmArgaprasthite gacche, saMvasamAnasya gautama ! // 3 // lIlAlasAyamAnasya, nirutsAhasya vimanaskasya / pazyata: anyeSAM, mahAnubhAgAnAM sAdhUnAm // 4 // udyamaM sarvasthAmeSu, ghoravIratapAdikam / . lajjAM zaGkAmatikramya, tasya vIryaM samucchalet // 5 // ] gAthArtha - he gautama! ardha prahara, eka prahara, divasa, pakSa, mAsa ke varSa paryanta sanmArgagAmI-sadAcArI gacchamAM rahenArA sukhazIla-ALasu, nirudyamI, vimanaska-zUnya cittavALo sAdhu paNa bIjA prauDhaprabhAvI sAdhuone sarva kriyAomA prayatnazIla, ghora tapasvI, duSkara vaiyAvaccAdika karaNI karavAmAM tatpara joIne potAnI lajjA-zarama-saMkoca ane zaMkA sarvathA tyajI daIne dharmAnuSThAna karavAmAM utsAhavaMta bane cha, arthAt 'hu~ paNa jinokta kriyA karUM jethI duHkharUpI dAvAnaLathI mukta thAuM' evI bhAvanA tene sphure che. 3-5 vivecana - zrIvIraparamAtmA zrIgautamasvAmIne uddezIne kaheM che ke - 'he gautama ! je sAdhu sadAcArI gacchamAM rahe che tenuM ALasupaNuM, nirutsAhapaNuM ane mana- zaithilya dUra thaI jAya che. pratikramaNamAM UThavA-besavAnI kriyAne aMge ALasa AvatI hoya agara to paDilehaNAdi kriyAmA mandatA AvatI hoya te bIjA sadAcArI sAdhunA avalaMbanathI dUra thAya che. eka gAmathI bIje gAma vihAra karavo, adhyayana karavU vigere kriyAthI nirudyamIpaNuMpaNa dUra thaI jAya che. vaLI dIkSA lIdhA pachI cAritrapAlanamAM kaThinatA nIhALI mana DAmADoLa thAya, manamA 'have zuM karIzaM? jyotiSa, jaMtra, maMtra ane taMtrAdi karI AjIvikA calAvU'vigere vicAra kare chatAM paNa tenuM mana dRDha thaI jAya; kAraNa ke sanmArgagAmI gacchamAM rahenArA sAdhuonuM yathAsamaye kriyApUrvakanuM AcaraNa nIhALe, grAmAnugAma vihAra, upavAsa, chaThTha, aThuma, pAsakhamaNa tathA mAsakhamaNAdi ugra tapazcaryA jue, A uparAMta ekAsaj, AyaMbila tathA nivi Adi tapazcaryA vAraMvAra nIhALe, jJAnavRddhanA vinayAdika jue, vaiyAvaccAdika pravRtti jANe, AhAra-pANI lAvI devA, paga cAMpavA ityAdi kriyA nIhALe, kevalIbhASita dharmamAM lezamAtra paNa azraddhA na nIrakhe, bhUlacUkano micchAmidukkaDaM (mAphI) mAge, AloyaNa-prAyazcita grahaNa kare ityAdi vividha zuddha karaNI joIne sukhazIla-ALasu sAdhu vicAre ke-'A paNa manuSya zrIgacchAcAra-payannA- 24
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ane huM paNa mAnava chu to zA mATe mArAthI zuddha cAritrapAlana na thaI zake?' AvI jAtanI vicAraNAthI te udyamavaMta bane ane manamAM AvelI nabaLAI dUra karavApUrvaka vIryollAsapUrvaka saMyamadharmanuM samyak prakAre ArAdhana kare. A bAbatamAM tarka uThAvatAM koI prazna kare ke-ghora tapazcaryA agara to ugra kriyA karanArA sAdhuone joI kAcopoco sAdhu to nAzI jAya arthAt vratabhaMga kare. A bAbatanuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke je duHkhagarbhita vairAgyavAsita AtmA dIkSA grahaNa kare te to kadAca patita thaI jAya. je saMsAranI asAratA yA to anityatA nIhALI ni:spRhI banIne cAritra aMgIkAra karavA pachI kusaMgI thaI jAya, pAsatthAdikanA pAsamAM paDyo rahe to te paNa sukhazIliyo banIne pAsattho banI jAya ane tenuM nirvedapaNuM cAlyuM jAya; parantu jo te zuddha gacchamAM raheto hoya to zubha yoga ane zubha karaNI joIne temAM rakta bane ane zuddha cAritra pAlavA paNa udyamavaMta thAya. A saMbaMdhamAM zrIjJAtAsUtranA pAMcamA adhyayanamAM Apela zelakAcAryanuM dRSTAMta pUrNa prakAza pADe che. zelakAcAryanI kathA - dvArikAnagarIne viSe zrIkRSNavAsudeva rAjya karatA hatA. te nagarInA IzAna khUNAmAM raivatagiri - raivatAcala (hAlatuM giranAra tIrtha) nAmano parvata che. te parvata naisargika sauMdaryathI ati ramaNIya ane aneka prakAranA vRkSa-latAothI cittAkarSaka che. te parvatanI najIkamAM ja naMdanavana nAmarnu udyAna hatuM, je kharekhara iMdranA naMdanavanane paNa bhulAve tevaM hatuM. te dvArikA nagarIne viSe thAvacca nAmano gAthApati-gRhastha vasato hato. te atyaMta dhanika ane nAgarika janone viSe pratiSThApAtra hato. temane thAvaccA nAmano rUpAdi - guNasaMpanna putra hato. tene zreSThIe eka ja divasamAM raMbhA sarakhI rupavaMtI batrIza kanyAo sAthe paraNAvyo. thAvaccAkumAra te ramAonI sAthe bhogavilAsa bhogavato ane svarganA sukhono anubhava karato divaso. vyatIta karI rahyo hato, tevAmAM zrIneminAtha bhagavaMta naMdanavanamAM potAnA aDhAra hajAra sAdhuo ane cAlIza hajAra sAdhvIonA parivAra sahita padhAryAM. naMdanavanane viSe rahelA surapriyanAmanA yakSacaityamAM temaNe vAsa ko. A hakIkata vanapAlake zrIkRSNa vAsudevane jaNAvI eTale atyaMta harSa pAmI, vanapAlake vadhAmaNI ApI atIva ADaMbarapUrvaka zrIneminAtha bhagavaMtane vAMdavA nIkaLyA. thAvaccA putrane A samAcAra maLatAM te paNa potAne yogya ADaMbarapUrvaka prabhune vAMdavA gayo ane vAMdIne yogya sthAnake beTho eTale zrIneminAtha bhagavaMte bhavya jIvono uddhAra karanArI rocaka dezanA ApatAM kA ke-"he bhavya prANIo ! A saMsAra asAra che. tene viSe je sukhopabhoga jovAya che te mRgajaLanI mAphaka vRthA che. mAtA, pitA, bhAI, bahena, strI ane putrAdi svajana saMbaMdhI sarve svArthanA ja sagA che. svArtha pUrNa thatAM teo zatrusvarUpa banI jAya che. vaLI viSayasukha to viSa-jhera sadRza che. viSa bhakSaNathI to prANIno eka ja bhava bagaDe che paNa 1. A sUtramA trIjA ArAnA prAMtabhAgathI pAMcamAM ArAnI zarUAta sudhImAM eTale zrImahAvIrasvAmInAM jIvanakAla paryaMta thayela jainadharmanI mahAn vibhUtio, Adarza satIo ane prabhAvika puruSonuM varNana ApavAmAM AvyuM che. adhyayana 19, zloka 5500 ane zrIabhayadevasUrikRta TIkA 4252 zlokapramANa che. zrIgacchAcAra-payannA- 25
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasukha to bhavaparaMparA vadhArI de che; mATe teno tyAga karI *cAra mahAvratarUpa dharmanuM AcaraNa karo. bhagavaMtanI AjJA pramANe je tenuM yathArtha pAlana karaze te zivalakSmInA sukhane prApta karaze. je viSayasukhamAM rAcImAcI raheze te corAzI lAkha jIvAyonimAM paribhramaNa karavApUrvaka janma-maraNAdika aneka prakAranAM kaSTo sahana karaze. anaMta bhavoM pachI mahApuNyanA prabhAvathI A durlabha mAnavadeha maLyo che to pramAdano parityAga karIne tene sArthaka karI lyo." A pramANe dezanA sAMbhaLI parSadA to svasthAne gaI, paraMtu laghukarmI thAvaccA kumArano AtmA vairAgyavAsanAthI Ardra banyo. tene paramAtmAnI amRta-vANImAM parama satyanuM darzana thayuM ane te ja samaye bhagavatI dIkSA aMgIkAra karavAno dRDha nizcaya karI bhagavaMtane potAnI icchA jaNAvI. bhagavaMte jaNAvyuM ke - " asAra saMsAramAthI sAra grahaNa karavArUpa tamAro vicAra prazaMsApAtra che. uttama kAryamAM kadApi DhIla na karavI." paramAtmAnuM preraka kathana sAMbhaLI thAvaccAkumAra svamaMdire Avyo ane mAtAne potAnI dIkSAbhilASA darzAvI. thAvaccAkumAranI vAta sAMbhaLatAM ja mAtA dharaNI para DhaLI paDI ane mUrcchita banI gaI. tarataja vAyu ane zItaLa jaLano upacAra karatAM te alpa samaye saceta thaI tyAre rudana karatI karatI potAnA putrane uddezIne kahevA lAgI ke -" he putra ! mAre to tuM ekano eka ja lADakavAyo putra che. vaLI hamaNAM ja tane ati ramaNIya batrIza kanyAo sAthe paraNAvyo che. te strIo tAruM smaraNa karIne mRtyune vaza thaze, mATe tAre dIkSA levAnI vAta ja na uccAravI. ApaNA gRhamAM vipula dhana che, kamAvAnI kaI paNa ciMtA karavA jevuM nathI mATe A devAMganA sadRza ramaNIo sA yathecchita bhogavilAsa bhogava. saMtAnAdika thayA pachI ane A maLela bhogavilAsanI sAmagrIno upayoga karyA pachI tuM sukhapUrvaka saMyama svIkAraje. huM paNa teTalA samayamAM svargavAsI thaI jaIza, tane koI niSedha nahI kare mATe pachI zrIneminAtha bhagavaMta pAse pravrajyA grahaNa karaje. dIkSA levAnI vAta karavI ane te pALavI te bane vacce mahad aMtara che. tArI vaya laghu che. cAritra khAMDAnA dhAra jevuM che ane temAM paNa kezanuM locana Adi kriyA kAyakleza upajAvanArI che, mATe he putra ! tuM dIkSAno vicAra mulatavI rAkhI manuSyajIvanano bhogavilAsa bhogavavArUpa lahAva grahaNa kara." mAtAnuM AvuM snehALa kathana sAMbhaLI thAvaccAkumAre kahyaM ke-- "he mAtA ! tame je sukha bhogavavAnuM kaho cho te badhuM asAra ne anitya che. te sukhanuM phaLa narakaprApti che. vaLI AyuSyanoM vizvAsa nathI. vaLI koI jANI zakatuM nathI ke koNa pahelAM ane koNa pachI mRtyu pAmavAnA che. dhana to caMcaLa hovAthI koI paNa sthaLe sthira rahetuM nathI. jyAM puNyarUpI sAmagrI pUrI thaI ke dhana paga karIne cAlyuM jAya che mATe he mAtA ! mArA pratyenI mamatA ane mohano tyAga karI mane mokSaprAptinA nimittarUpa saMyama svIkAravA AjJA Apo." * zrI RSabhadeva ane mahAvIrasvAmI sivAyanA bAvIza tIrthaMkarane samaye cAra mahAvrata hoya che; jyAre pahelA ane chellA tIrthaMkarone samaye pAMca mahAvrata hoya che. pAMca mahAvratanA nAma A pramANe - 1 prANAtipAtaviramaNa, 2 mRSAvAdaviramaNa, 3 adattAdAnaviramaNa, 4 maithuna viramaNa ane 5 parigraha sarvathA tyAgarUpa. zrIgacchAcAra - payannA- 26
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ - putrano AvA prakArano sadAgraha jANI mAtAe vicAryuM ke - 'putra kharekharA saMyamaraMgathI vAsita thayo che mATe tenA bhavya dIkSA mahotsavanI taiyArI karUM.' ema vicArIne kRSNa vAsudeva pAse gaI ane sarva hakIkata jaNAvI kahyaM ke - "he mahArAja ! putranA A mahotsava prasaMge tame mane chatra, cAmarAdi uparAMta rAjyasAmagrInI sahAyatA karo." kRSNe kahyaM ke - "he sArthavAhinI ! tame lezamAtra ciMtA na karo. tamArA putrano dIkSA mahotsava huM karIza.' A pramANe kahIne kRSNa vAsudeva potAnI caturaMgiNI senA sAthe thAvaccA putranA AvAse AvyA. kRSNane thAvaccA putranA saMyamaraMganI parIkSA karavAnuM mana thayuM eTale AvIne temaNe kahyaM ke--"he kumAra ! tame AvA komaLa vayamAM zA mATe duSkara saMyama svIkAro cho ? dIkSApAlana eN to mINanA dAMtothI loDhAnA caNA cAvavA jevuM duSkara che, tame saMsAra saMbaMdhI sukho bhogavo. ame tamArI rakSA karazuM." thAvaccAkumArano saMyamanA raMga kaI pataMgano raMga jevo asthAyI ke vinazvara na hato ke jethI kRSNanA pralobhanathI te calita thAya. te raMga to temane majIThanA raMganI mAphaka hADohADa vyApI gayo hato eTale kRSNane javAba ApatAM teNe jaNAvyaM ke-- "he mahArAja ! tamai kaho te ThIka che paNa mAruM mRtyu Avaze tyAre tame mAruM rakSaNa karavA samartha ho to huM tame kaho tema karavA taiyAra chu" kRSNe javAba Apyo ke - "maraNasamaye koI paNa koInuM rakSaNa karI zakato nathI: to huM tAruM rakSaNa kema karI zakuM ? cakravartI ane tIrthaMkara jevAne paNa kALa AdhIna banavuM paDe che to bIjAnI vAta zA mATe karavI joIe ?" tyAre thAvaccA kumAre kahyaM - "he rAjan ! Apa zA mATe ema kaho cho ke 'hu tAruM rakSaNa karIza.' huM janma-maraNarupI bhayathI bhayabhIta banyo chu ane temAMthI mukta thavA A pravajyA aMgIkAra karuM chaM." tenuM A pramANenuM dRDha mantavya jANI kRSNa vAsudeva atyaMta harSita thayA ane potAnA sevakane bolAvI Adeza Apyo ke--"A dvArikA nagarImAM jAhera udghoSaNA karAvo ke - 'je koIne thAvaccAkumAranI sAthe dIkSA levI haze teno sarva baMdobasta kRSNa mahArAjA svayaM karaze ane koInA kuTuMbane AdhAra nahI hoya to tenuM rAjA po pAlana karaze." A udghoSaNAne pariNAme eka hajAra puruSo thAvaccAnI sAthe dIkSA levA utsuka banyA. potAnI jJAtine bhojana ApI, snAna karI, sundara vastra tathA AbhUSaNa paherI, hajAra puruSo upADe tevI zibikAmAM besI sarva thAvaccAputranA AvAse AvyA. te samaye kRSNa vAsudeve ATha jAtinA kaLazadvArA thAvaccA putrano abhiSeka karI, svaccha vastro ane uttama AbhUSaNo paherAvyA. bAda hajAra puruSo upADe tevI zobhanIya zibikAmAM virAjamAna karI vAjiMtranA nAdapUrvaka zrIneminAtha paramAtmA jyAM virAjyA hatA tyAM AvyA. pAlakhImAMthI nIce UtaryA tyAre kRSNa vAsudeve temane AgaLa karyA ane pote tenI pAchaLa cAlyA. bhagavAna samIpe AvIne kRSNe kahyaM ke-- "he bhagavan ! A thAvacca sArthavAhano thAvaccA nAmano putra mane ati vallabha che. te janmamaraNarUpI bhayavALA A saMsArasAgarathI udvega pAmyo che ane ApanI pAse mokSanA paravAnArUpa pravrajyA aMgIkAra karavA icche che, mATe he svAmin ! Apa temanI vijJaptino svIkAra karo." eTale paramAtmAe kahyaM ke-- "jahAM sukkhaM" arthAt sukha upaje tema karo. prabhunI AjJA thatAM thAvaccAkumAre pote paherelA AbhUSaNo eka pachI eka utAravA zarU karyA tyAre te sarva tenI mAtAe potAnA vastranA pAlavamAM azru - jharatI AMkho sahita zrIgacchAcAra - payannA- 27
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNa karyA ane chevaTanI zikSArUpa be vacano bolatAM kahya ke-"he priya putra ! have tuM leza paNa pramAda karIza nahi. pharI vAra bIjI mAtA na karavI paDe tevI rIte cAritra pAlana karaje. jema siMharnu zizu ghaNA gheTAMothI paNa DaratuM nathI tema tuM puSkaLa parisahothI parAbhava pAmIza nahi." A pramANe upadeza-vacana sAMbhaLyA bAda thAvaccApuDhe hajAra puruSo sAthe paMcamuSTI loca karI dIkSA grahaNa karI. bAda paramAtmAnI mukhathI pAMca samiti tathA traNa guptinuM svarUpa jANIne te pramANe AcaraNa karatAM ane anya sthaviro pAse zAstrAdhyayana karatAM samaya vyatIta karavA lAgyA. upavAsa, chaThTha, aThThamAdika tapazcaryAo dvArA karmanI nirjarA karavA lAgyA. A pramANe adhyayana ane saMyamadharmanI ekaniSTha upAsanA karatAM anukrame teo caudapUrvanA pAragAmI banyA. thAvaccAputranI zakti have to ghaNI ja vRddhi pAmI. zrIneminAtha bhagavaMtane paNa temanI zakti mATe mAna utpanna thayu. ekadA thAvaccAputre bhagavaMtathI judA vicaravAnI vAta karI anya dezamAM dharmapracAra karavA javA mATe AjJA mAMgI. bhagavaMtanI AjJA maLatAM teo ugravihAra karatAM karatAM zelagapure AvI pahoMcyA. te sthaLe subhUmibhAga nAmanA udyAnamAM vAsa ko eTale te nagarano zelaka nAmano rAjA potAnA vicakSaNa paMthaka Adi pAMcaso pradhAno sAthe temane vaMdana karavA Avyo. nagarajano paNa vaMdanArthe AvyA ane moTI parSadA thaI. thAvaccA aNagAre upadeza ApI lokone saMsAranuM svarUpa yathArtha samajAvyu, sAthosAtha jIvAjIvAdi nava tattvonuM svarUpa samajAvI karmanA abAdhita niyamanuM paNa digdarzana karAvyu. AvI suMdara dezanA sAMbhaLI rAjA tathA prajAjano paNa atyaMta harSita thayA. rAjA zelake kA ke-"ugrakulanA, bhogakulanA, rAjanyakulanA tema ja senApati ane sArthavAha pramukha ghaNA dIkSA aMgIkAra karIne vicare che, paraMtu mArI evI zakti nathI mATe he gurudeva ! mane samakitamULa zrAvakanA vrata ApI zramaNopAsaka banAvo." thAvaccA munie tene pUratI samajaNa ApI zrAvakadharmanA bAra vrato uccarAvyA ane tenI sAthosAtha rAjAnA paMthaka pramukha pAMcaso maMtrIo paNa zramaNopAsaka banavA sAthe navatattvanA viSayanA jJAtA banyA. zelakarAjA svasthAne gayo ane thAvaccA aNagAra paNa pRthvI para vihAra karavA lAgyA. ___A bAju sogaMdhiyA nAmanI nagarImAM sudarzana nAmano mahAzreSThI vasato hato. te nagarImA ekadA cAra vedono jANa, mahAmithyAtvI ane tenA zAstrono pAragAmI, sAMkhya matavAdI zuka nAmano parivrAjaka potAnA hajAra ziSyo sAthe AvI pahoMcyo. te pAMca niyama yukta zaucadharmanI prarUpaNA karato hato, temaja kaSAyI vastra dhAraNa karato hato. parivrAjakanA AzramamAM tene utarela jANIne nagarInA loko ane sudarzana zeTha paNa temane vAMdavA gayA. te samaye upadeza ApatAM teNe sudarzana zeThane uddezIne kAM ke--"he zreSThI ! amAro mULa dharma zauca che. te be prakAre che- (1) dravyazauca ane(2) bhAvazauca. dravyazauca eTale pANI tathA mATIvaDe azuci hoya te dUra karavI ane bhAvazauca eTale tRNa ane maMtrAdikathI koI paNa malamUtrAdikanI azuci thaI hoya te dUra karavI. A pramANe 1. IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamiti ane pAriSThApanikAsamiti 2. managupti, vacanagupti ne kAyagupti. zrIgacchAcAra-payannA- 28
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci dUra karavAthI jIva vighna rahita svarga prApta kare che." A pramANe zuka parivrAjakano upadeza sAMbhaLI sudarzana zeTha atyaMta pramoda pAmyo ane parivrAjakano dharma svIkAryo, keTalAka samaya bAda zuka parivrAjaka anya sthaLe gayo ane thAvaccA aNagAra vicaratAM vicaratAM hajAra munio sAthe sogaMdhiyA nagarIe AvyA. tene nIlAzoka nAmanA udyAnamAM utarelA jANIne pauraloko sAthe sudarzana zreSThI paNa vaMdanArthe Avyo. traNa pradakSiNA ApI, munivarane vAMdI beTho ane dezanA sAMbhaLyA bAda prazna kayoM ke"he bhagavan ! tamAro mULa dharma zuMche?" thAvaccA aNagAre javAba Apyo ke-"he mahAnubhAva ! amAro mULa dharma vinaya che. tenA be prakAra che-(1) gRhasthano dharma pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata e pramANe bAra vratarUpa temaja agyAra uvAsagapaDimArUpa che ane (2) sAdhuno pAMca mahAvratarUpa, aDhAra pApasthAnakanA parityAgarUpa temaja bAra paDimArUpa vinaya dharma che. A baMne prakArano dharma seve te ATha* karmanI ekaso aTThAvana prakRtino vinAza karI zivasukhanI prApti kare." A pramANe kahIne thAvaccA aNagAre sudarzana zeThane prazna karyo ke-"he zreSThI ! tamAro mULa dharma zuM che?" tyAre zreSThIe kA ke-"mAro mULa dharma zauca che." eTale thAvaccA aNagAre kA ke-"he devAnupriya ! koI mANasa lohIthI kharaDAyelA vastrane puna: lohImA jhaboLI dhove to te zuM zuddha thAya?" sudarzana kA -"nA" eTale thAvaccA munie jaNAvyuM ke-"aDhAra pApasthAnakadvArA bAMdhela kone kAcA pANI pramukhanA jIvonI hiMsA karIne dUra karavAne icche te banI zake kharuM? lohIthI Ardra banelA vastrane jema svaccha jaLa athavA to kSArAdikathI dhovAmAM Ave to te zuddha bane tema aDhAra pApasthAnakavaDe upArjela karmano kSaya karavA mATe ahiMsAdika kriyA ane tapazcaryAdi karavA joIe. pANI to bahAranA maLane paNa pUrepUruM dUka karI zakatuM nathI to AtmAne lAgelA karmano nAza kevI rIte karI zake?" A pramANe thAvaccA aNagArano sacoTa upadeza sAMbhaLatAM sudarzanane potAnI bhUlanuM bhAna thayu. pote khoTe mArge prayANa karyu che ane tethI to sAdhyanI ulaTI ja dizA grahaNa karAI che tevo tene khyAla Avyo. pUrva dizAmAM gamana karavU hoya ane pazcimamAM cAlavAM mAMDe to te kadi paNa iSTa sthaLe pahoMcI zake nahIM tema vicArIne sudarzana zreSThIe viparIta mArgarUpa zuka parivrAjakanA paMthano tyAga karyo ane thAvaccA muni pAse kevalIbhASita jainadharmano svIkAra ko. samakitanA mULarUpa zrAvaka dharma grahaNa karyo ane jIvAjIvAdI nava tattva- svarUpa jANyu. A hakIkata zuka parivrAjakanA kaNe athaDAtAM te svayaM sogaMdhiyA nagarIe Avyo ane sudarzana zreSThIne AvAse gayo. zuddha samyaktvadhArI sudarzana zeThe teno Adara satkAra paNa na koM tema tene vaMdanA paNa na karI tyAre zuka parivrAjake tene kA ke- "he zreSThin ! pahelAM to tuM amArI atyaMta bhaktibhAvapUrvaka sevA-zuzrUSA karato ane tArAmAM A parivartana kema thaI gayuM ? zuM tane mAro dharma rucyo nahIM?" tyAre zeThe kAM ke "he parivrAjaka ! zrIneminAtha bhagavaMtanA ziSya thAvaccA ___ *jJAnavarNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra, Ayu ane aMtarAya-e pramANe ATha prakAranA kamoM che. tenA kSayathI prANI siddhigati prApta kare che. zrIgacchAcAra-payannA- 29
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAre mane vinayamULa dharmanuM satya svarUpa samajyAvyuM che. te hAlamA nIlAzoka udyAnamAM virAjamAna che. temaNe mane zuddha - niSkalaMka dharmanuM bhAna karAvatAM meM tamAro mithyA mArga tyajI dIgho che." A pramANe sAMbhaLI zuka parivrAjakane potAnA pAMDityanuM abhimAna pragaTyuM ane zeThane kAM ke- "cAlo, huM tamArA guru sAthe vAda karavA mAguM chaM. jo huM hArI jaIza to temane vaMdana karIza ane hito teno parAjaya thaze." A pramANe bolI zeTha sAthe te thAvaccA aNagAra pAse Avyo ane prazna pUchavA lAgyo -- "he bhagavan ! tamAre jAtrA che ? javaNijja che ? avyAbAdha che ? phAsu vihAra che ?" thAvaccA munie kahyaM ke-- "sarva che." zuke pUchyuM - "kevI rIte ?" munie javAba Ayo ke-" tapa, niyama karavo, chakAyanI jayaNA-rakSA karavI te amArI yAtrA che. pAMca iMdriya ane mana amAre vazavartI che te amAruM javaNijja che. amArA zarIramAM koI paNa prakAranA vyAdhinI pIDA nathI te avyAbAdha ane strI, pazu ane paMDaka (napusaMka) rahita ArAmAdi-udyAnAdika sthAnomA doSa rahita pITha-phalakAdika laIne vicaravuM te phAsu vihAra che." bAda zuka parivrAjake bIjo prazna karatAM pUchayuM - " he muni ! tame sarasava khAo cho ke nahi ? " muni bolyA - "khAIe chIe, ane nathI paNa khAtA.' Avo saMdigdha javAba sAMbhaLI zukane kaIMka acaMbI utpanna thayo. teNe kahyaM - "ema kema bane ?' munirAje javAba ApatAM jaNAvyaM ke- "sarasava be prakAranA che - (1) samAna vayanA te mitra sarasava ane (2) dhAna sarasava. mitra sarasava paMcendriya manuSyAdi mATe bhakSya nathI. vaLI dhAna sarasavanA paNa be prakAra che - (1) zastrAdikathI chedana - bhedana thayelA bhakSya ane (2) sacitta mAre abhakSya che ane zastrapariNata che tenA paNa be prakAra che - (1) eka beMtAlIza doSarahita ane (2) beMtAlIza doSasahita. doSasahita che te mAre abhakSya che ane je doSarahita bhakSya che tenA paNa be prakAra che - (1) eka mAMgelA ane (2) nahIM yAcelA. jAcyAnA paNa be bheda che - (1) eka maLelA ane (2) nahIM maLelA. nahIM maLelA mAre abhakSya che ane je maLyA te bhakSya che; mATe meM kahyaM che ke-bhakkheyA vi abhakkheyA viarthAt bhakSaNa karavA lAyaka ane nahIM bhakSaNa karavA lAyaka banne prakAra che." A pramANe sAMbhaLI zuke puna: prazna karyo ke--"kulattha be prakAranAM che--(1) strIkulattha ane (2) dhAnakulattha. temAM paNa strIkulattha traNa prakAranAM che (1) kulamAtA (2) kulavadhU ane (3) kulaputrI. A amAre abhakSya che. je dhAnakulattha che tenA sarasavanI mAphaka Upara jaNAvyA pramANe bheda jANI levA. chevaTa je maLyA te amAre kalpanIya che eTale meM kahyaM ke abhakSya ane bhakSya bane prakAra che." ' ATalA praznottarathI zukane saMtoSa na thayo tethI teNe vaLI paNa pRcchA karI ke " he sthavira ! mAsA bhakSya che ke abhakSya ?" aNagAre javAba Ayo ke - " khAvA lAyaka che ane nathI paNa." "ema kema ?" ema punaH pUchatAM munipuMgave pratyuttara Apyo ki- " mAsA traNa prakAranA che--- (1) kAlamAsA, (2) atthamAsA ane (3) dhannamAsA. kAlamAsA to zrAvaNa Adi bAra mAsa che te mAre abhakSya che. atthamAsA be prakAranA che (1) suvarNa tolavAnA ane (2) rUpuM tolavAnA- A bane prakAra amAre abhakSya che. dhannamAsA phAsu-eSaNIya maLe te mAre bhakSya che." A pramANe sarva praznono yuktisaMgata uttara ApavAthI zuka parivrAjaka vicAramAM paDI gayo ne ciMtavavA lAgyo ke- 'muni ekapakSI uttara Apaze eTale temane huM zrIgacchAcAra - payannA--- 30 d
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jItI laIza tevI mArI dhAraNA dhULamAM maLI che. teo nayanA jJAtA che mATe bolavAmAM to pakaDAze nahiM mATe bIjI yukti karUM. temaNe verAgyathI cAritra-grahaNa karyu che mATe teo AtmAne ekalo mAnatA haze ane tenA javAbamAM teo bhUlathApa khAI jaze mATe tevo ja prazna karUM.' ema vicArI teNe temane pUchyu ke-"he bhagavan ! tame eka cho ke be? aneka cho? akSaya cho? avyaya cho? avaTThiya cho? pUrve jevA hatA, atyAre jevA cho ane bhaviSyamAM thazo tevA cho?" zuka parivrAjakanA AvA praznathI thAvaccA aNagArane tenI yukti ane mUrkhAI bane para manamAM saheja hAsya utpanna thayuM khajuo sUryano parAbhava karavA icche te kema banI zake ? paraMtu temaNe gaMbhIra thaIne javAba Apyo ke-"he mahAnubhAva ! huM eka chu, be paNa chu, ityAdi te je prazno pUchayA te sarva chaM. tenuM kAraNa sAMbhaLa-dravyArthika nayanI apekSAe jIva dravya ekaluM che tethI huM eka chu. jJAna ane darzana e be jIvadravyathI judA nathI tethI hu be paNa chu. jIvadravya-asaMkhyAtapradezI che tethI huM aneka chu. koI paNa pradezano kSaya thato nathI tethI huM akSaya chu. koI pradezano vinAza nathI mATe avinAzI chu, jIva koI paNa divase nUtana-navo thato nathI tethI zAzvata-nitya chu. bhUtakALamAM aneka upayoga karyA che, vartamAnamAM karI rahyo chu ane bhaviSyamAM thaze tenI apekSAe tevo paNa chu." A pramANe thAvaccA aNagAranA yuktiyukta ane akATya pramANo sAMbhaLI zuka parivrAjaka to vicAramA ja garakAva banI gayo. teNe kadI Avo upadeza ke jJAna jANyuM ja na hatuM. temane potAnA atyAra sudhInA mithyA mArga mATe kheda upajyo ane munivarane vijJapti karI ke-"he bhagavan ! mane kevalIbhASita dharma saMbhaLAvo ke jethI mAruM ajJAnAMdhakAra nAza pAme." thAvaccA aNagAre tene pratibodha pAmelo jANI sarvajJaprarUpita siddhAMtoM ane tenuM svarUpa saMkSiptamA jaNAvyu jethI zuka parivrAjakane jainI dIkSAno zuddha mArga grahaNa karavAnI icchA thaI. teNe tarata ja potAnI jijJAsA munivarane jaNAvI. munizrIe kA ke-"jevI tamArI icchA. zubha kAryamAM vilaMba na karavo." tyArabAda potAnA geru jevA raMgavALA vastrano tyAga karI, kezano loca karI potAnA hajAra ziSyo sAthe dIkSA grahaNa karI. zuka parivrAjaka zAstrAbhyAsa karatAM cauda pUrvanA jJAtA thayA eTale thAvaccA aNagAre temane temanI sAthe dIkSA lIdhelA hajAra ziSyonA AcArya tarIke sthApyA. bAda potAno aMtima samaya najIka jANI thAvaccA aNagAra zrIsiddhAcaLa parvate AvyA ane tyAM eka mAsarnu aNazaNa karyu, aNazaNamAM ja kevaLajJAna prApta karI teo chevaTe mokSalakSmInA bhoktA banyA. A bAju zuka muni vicaratA vicaratA zelagapuranA subhUmibhAga udyAnamA rahyA tevAmAM zelaka rAjA ane nagaranA loko temane vaMdanArthe AvyA. zuka muninI vairAgyavAhinI dezanA sAMbhaLI zrAvakadharmI banela zelaka rAjA vizeSa vairAgyavaMta banyo ane teNe zuka munine kA ke-"mane saMsAra pratye udvega upajyo che tethI mane dIkSA levAnI bhAvanA udbhavI che." munirAje kA " sArA kAryamAM vilaMba na karavo." tyAre zelaka rAjAe kahyaM ke--"mAre mArA pAMcaso pradhAnone pUchayU~ joIe mATe tenI rajA laI AIM tyAM sudhI Apa sthiratA karo." A pramANe kahI rAjamaMdire AvI tAtkAlika sarva pradhAnone bolAvI kA ke-"he pradhAno ! mane zukAcAryano upadeza rucyo che ane saMsAranI zrIgacchAcAra-payannA- 31
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSama paristhitinuM mane kharekhalaM bhAna thayuM che tethI huM cAritra grahaNa karavA icchu chu. tamArI zI icchA che te kaho." tyAre paMthaka pramukha pradhAnoe kahyaM ke-"he mahArAja ! ame paNa saMsArathI bhaya pAmyA chIe. pahelA paNa tame ja amArA AlaMbanarUpa hatA to have paNa tame ja AdhArabhUta thAo. tame cAritra grahaNa karazo to sAthosAtha ame paNa saMyama dharma svIkAra\" pradhAnonI hakIkata sAMbhaLI rAjAe pharamAvyu ke-"jeo saMsArathI bhayabhIta thayA hoya teo potapotAnA putrone kuTuMbano bhAra soMpI, zibikAmAM besI mArI pAse Avo." A pramANe sUcana karyA bAda badhA pradhAno AvyA eTale rAjAe paNa potAnA maMDuka nAmanA putrane rAjyasiMhAsane besArIne, tenI AjJA laIne mahAmahotsavapUrvaka zukAcArya pAse pAMcaso pradhAno sahita pravrajyA lIdhI. sAdhupaNAno AcAra pALatA sAmAyikathI prAraMbhIne kramaza: teo agyAra aMganA jJAtA thayA. temane zaktizALI ane gaccha saMbhALavAne lAyaka jANI zukAcArye zelaka rAjAne paNa AcAryapadavI ApI zelaka rAjarSi banAvyA ane temane pAMcaso sAdhuono parivAra soMpI alaga vicaravAnI AjJA ApI. zukAcArya potAno aMtima samaya najIka jANI zrIzatrujaya tIrthe AvyA ane aMtagaDa kevaLI thaI zivasukhane pAmyA. A bAju zelaka rAjarSi paNa atyaMta kaThina tapazcaryA karavA lAgyA ane pAraNe paNa tuccha-lUkho AhAra karavA lAgyA. Ama karavAthI pariNAma e Avyu ke-pUrve rAjA hovAthI sukhapUrvaka rahelA ane miSTa temaja rasavALo AhAra karelo tene badale Avo rasa-kasa vinAno AhAra karavAthI zarIramAM vyAdhi utpanna thayo. dAhajvara tathA pItajvara thaI gayo ane tenI mahAvedanA thavA lAgI. AvI asahya vedanA sahana karatAM karatAM paNa zelaka rAjarSi pRthvIpITha para vicaravA lAgyA. vyAdhine kAraNe temanuM zarIra divase divase durbaLa banavA lAgyuM A pramANe vicaratA vicaratA teo zelagapura AvI pahoMcyA ane subhUmibhAga udyAnamAM AvI vAsa ko. pauralokonI sAthe maMDuka rAjA paNa temane vAMdavA Avyo. te samaye zelaka rAjarSinA atyaMta durbaLa dehane vyAdhigrasta joIne te vicAramAM paDI gayo. teNe temane vijJapti karI ke - "he bhagavaMta ! ApanuM zarIra vyAdhigrasta banyuM che. Apa jo ke tenI upekSA karI rahyA cho, paNa zarIra dharmAyatana che eTale tenI paNa mAvajata (hiphAjata) to karavI paDe mATe Apa mArI janazALAmAM padhAro. huM vaidyodvArA ApanI cikitsA karAvI nirdoSa ne pathya auSadhavaDe Apane nirogI banAvaM." A pramANe vinati karI maMDuka rAjA svAvAse gayA bAda tenA Agrahane vaza thaI zelaka rAjarSi paNa bIje divase sUryodaya thayA bAda, potAnA paMthaka pramukha pAMcaso ziSyo sAthe janazALAmAM gayA ane phAsu pITha, phalakAdi bhaMDopagaraNa laIne rahevA lAgyA. maMDuka rAjAe vicakSaNa vaidyone bolAvI kA ke--"zelaka rAjarSinI cikitsA karI, temanuM doSa rahita auSadha karo." vaidyoe rAjarSinA vyAdhi, nidAna karI kA ke-"jo tamo rasa-kasavALA AhAranA sAthe madirApAna karo to ja tamAro vyAdhi vinAza pAme." rAjarSie vaidyonA kathana mujaba vyAdhinA upazamanArthe AhAra sAthe te levA mAMDyu. A pramANenA surApAnathI temano vyAdhi nAza pAmyo ane zarIre paNa puSTa banyA, paraMtu A upacAranuM viparIta pariNAma e Avyu ke zelaka rAjarSi A pauSTika AhAra ane surApAnamAM Asakta banI gayA. karmayogathI dhIme dhIme temanuM atizaya rasalolupapaNuM jAgRta thayu. have tenAthI te choDAtuM zrIgacchAcAra-payannA-32
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. je rasaneMdriya atyAra sudhI kAbUmAM rAkhI hatI te have lagAma vinAnA azvanI mAphaka svataMtra banI gaI. dhIme dhIme zelakarAjarSi saMyama-pAlanathI paNa cyuta thavA lAgyA. pAsatthApaNAno aMza AvavA lAgyo. pramAda paNa tenAmA praveza karavA lAgyo. pITha, phalaka, zayyAsaMthAro samaya paripUrNa thaye pAchA ApavA joIe chatAM tema na karatAM te bhogavavA lAgyA. have to maMDuka rAjAnI paravAnagI vinA teo vihAra karavAne paNa asamartha banyA tyAre paMthaka sivAyanA bAkInA sAdhuo ekaThA thayA ane paraspara vicAravA lAgyA ke-"zelaka rAjarSie rAjya tyajI dIkSA lIdhI hatI paraMtu karmayoge pUrvavat pauSTika bhojana maLatAM teo temAM gRddha banI gayA che. vihAranI to vAta ja karatA nathI ane saMyama-pAlanamAM dUSaNa lAge tevU AcaraNa karI rahyA che mATe ApaNe tevo pramAda karavo ucita nathI. kAraNa ke karoDo ratna ApatAM paNa manuSya jIvananI paLa puna: prApta thAya tema nathI to tene pramAdarUpI dhULa mAtrathI zA mATe vyartha gumAvavI? ApaNe sarvee prAta:kALe zelaka rAjarSinI AjJA laI atrethI vihAra karavo, paMthaka munine temanI vaiyAvacca karavA mUkI javA ane ApaNI pAse jenA jenA pITha, phalakAdi che te temane pAchA soMpI devA." A pramANe nirNaya karI, sarva hakIkata zelaka rAjarSine jaNAvI, paMthaka munine temanI pAse rAkhI teo sarva bhavyajanone pratibodhArthe anya dezamA vihAra karI gayA. ___paMthakamunine pUrNa vizvAsa hato ke zelaka rAjarSine vaheluM moDuM paNa AtmabhAna thaze ane zuddha mArge Avaze. paMthaka muni zelaka rAjarSinI sArI rIte vaiyAvacca karavA lAgyA. temane AhAra lAvI Apavo, temanuM mAnu paraThavI devU, saMthAro karI Apavo ityAdi vaiyAvacca zuddha manathI karavA lAgyA. AhAra karIne jema siMha potAnI guphAmAM paDyo rahe tema have to zelaka rAjarSi atIva pramAdI thaI gayA. paDilehaNa, pratikramaNAdika Avazyaka kriyA paNa lagabhaga vismRta thavA jevI banI gaI. aMkuza vinAnA hastInI bIjI zI dazA thAya? evAmAM kArtika comAsuM Avyu, zelakarAjarSinI sAthe rahevA chatAM paMthaka muninA AcaraNamAM kadApi paNa skhalanA na thaI. teo to tana ane manathI vaiyAvacca karatAM ane saMyamArAdhanamAM tatpara rahetA. kArtika comAsAne divase cAre prakArano AhAra karI, surApAna karI zelaka rAjarSi to saMdhyAsamaye ja sUI gayA. caumAsI pratikramaNa karatAM paMthaka munie caumAsI khAmaNA khAmavAnA samaye nidrAdhIna banelA zelaka rAjarSinA caraNane potAnA mastakadvArA sparza karyo tevAmAM nidrAbhaMga thavAthI zelakAcArya atyaMta krodhI banIne bolyA ke-"koNe mArI nidrAno bhaMga kayoM? akALe mRtyune koNa vAMche che? Avo puNyahIna koNa che?" tyAre paMthakamunie atyaMta namratApUrvaka jaNAvyu ke-"he bhagavaMta ! huM Apano ziSya paMthaka ja chu. Aja caumAsI pratikramaNa karatAM Apane khamAvavA meM mArA mastakadvArA Apano caraNasparza karyoM che. Apano avinaya thayo hoya to huM mAphI mAMguM chu. pharI vAra AvaM kArya nahiM karUM." A pramANe kahIne paMthaka muni zelakAcAryane vAraMvAra khamAvavA lAgyA. paMthaka muninA ApramANenA kathanathI ane temanA atyaMta vinayazIlapaNAthI zelaka rAjarSino krodha zAMta thai gayo. temane potAnA avicArIpaNAnuM bhAna thayu. pote zuddha sthavirapaNAthI patita thaIne pAsatthApaNAne pAmyA tene mATe atyaMta paritApa thavA lAgyo. hastino zrIgacchAcAra-payannA- 33
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ garjArava sAMbhaLI susupta siMha paNa jAgRta thaI jAya tema zelaka saceta banyA. atyAra sudhInA potAnA pramAdIpaNAnuM bhAna thayuM ane nizcaya karyo ke prAtaHkAle maMDukanI paravAnagI laIne, pITha-phalakAdi pAchA soMpIne anyatra vihAra karIza. A pramANe anAcAra pALavo te mAre mATe yogya nathI. eka vakhata bhogavilAsono tyAga karyA pachI punaH teno bhogavaTo karavo te to vamana karelA bhojanano puna: AhAra karavA jevuM che. A pramANe potAnA manamAM makkama nirNaya karIne, maMDukane sarva vastu suprata karIne pote paMthaka muninI sAthe pUrvavat ugra vihAra karavA lAgyA. A vyatikara agAu cAlyA gayelA 499 ziSyonA jANavAmAM Avyo eTale teo paNa zelakAcAryanI pAse AvyA. zelakAcArye pUrvanI mAphaka ugra tapazcaryA zarU karI ane chevaTe zrIpuMDarIkagiri Upara AvyA. tyAM pAdapopagama aNazaNa karI, kevalajJAna prApta karI chevaTe mokSalakSmInA bhoktA thayA. A dRSTAMtano matalaba e che ke jema paMthaka pramukha udyamI, kriyAzIla ane cAritranA khapI munine joIne zelakAcAryane potAnA pramAdIpaNA pratye tiraskAra Avyo, potAnI bhUla samajAI ane pariNAme sukhazIlapaNuM tyajI daIne puna: saMyamadharmamAM sthira thayA. A pramANe sadAcArI gacchamAM vAsa karavAthI kadAca karmavazAt patita thavAno prasaMga prApta thAya to paNa saMsargathI ane bIjAne udyamavaMta dekhIne potAnA pramAdIpaNAno tyAga karavAnuM bane che, vIrya ullase che ane kriyA pratye ruci jAge che; paraMtu jo bhraSTAcArI gacchamAM vAsa hoya to nIsaraNInA pagathiyAMnI mAphaka eka pagathiyethI cUkyA ke tarata ja adha:patana thavA lAge che, mATe sadAcArI gacchanuM ja haMmezAM avalaMbana levuM. have vIryollAsa thavAthI zuM phalaprApti thAya te jaNAvatAM kahe che ke vIriNaM tu jIvassa, samucchalieNa goamA ! / jammaMtaraka pAve, pANI muhutteNa niddahe // 6 // [ vIryeNa tu jIvasya samucchalitena gautama ! / janmAntarakRtAni pApAni, prANI muhUrtena nirdahet // 6 // gAthArtha - he gautama! jIvano vIryollAsa vRddhi pAmatAM te jIva pUrvanA aneka bhavomAM upArjana karela jJAnAvaraNIya pramukha azubha karmone aMtarmuhUrta mAtramAM-be ghaDI jeTalA samayamAM bALIne bhasma karI nAkhe che. 6. - vivecana - ajJAnAdikane kAraNe A AtmA karmabaMdhana karyA kare che. A prANI saMyogAdhIna che, kAraNa ke kahAM paNa che ke A man is the creature of circumstances. anAdi kALathI moharAjA~e tene pramAdarUpI madirA pAI evo masta banAvyo che ke tene potAnA sArAsArapaNAnuM hitAhitanuM bhAtuM ja nathI. AvI ajJAnAvasthAmAM- bhogavilAsamAM rAjyomAcyo rahI te karmopArjana kare che ane pariNAme tenA mAThAM phaLa bhogave che. AvI rIte aneka bhavomAM karmasaMcaya vadhato jAya che, paraMtu teno AtmA jAgRta banI apUrva AtmollAsa - vIryollAsapUrvaka dharmAnuSThAnamAM rakta bane, dharmaraMga rage-raga vyApI jAya tyAre te AtmA aneka bhavanA saMgrahita karelA pAparAzine be ghaDI jeTalAja samayamA dagdha karI zakavA zaktimAna bane che. eTale dareka prANIe AtmavIrya gopavavuM zrIgacchAcAra - payannA--- 34
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahiM temaja dharmAnuSThAnamAM kadI paNa pramAdI banavU nahi. saMyamadharmathI patita thaI punaH gRhasthAvAsa svIkAranAra araNika munivare apUrva vIryollAsathI kevI rIte zivagati prApta karI te udAharaNa A hakIkata jANavA mATe atIva upayogI che. mAtAnA udbodhanathI temano patita thaI gayela AtmA punaH jAgRta banyo ane svakalyANa sAdhyu, araNika muninuM vRttAMta - tagarA nAmanI nagarImA datta nAmano vyavahArI vasato hato. tenI dhanadhAnyAdikanI samRddhi apAra hatI. bhogavilAsamAM paNa kazI kamI na hatI. tene bhadrA nAmanI ziyalavatI ane dharmazraddhALu patnI hatI. saMsArAvasthAnA phaLasvarUpa te daMpatIne araNika nAmano rUpa, guNa ane kalAsaMpanna devasadRza kAMtimAna putra hato. te traNe sukhapUrvaka rahetA hatA tevAmAM te nagarInA udyAnamAM zrI arhan mitrAcArya nAmanA munivara padhAryA. gAmaloko vaMdanArthe gayA tyAre datta zreSThI paNa potAnI patnI tathA putra sAthe dezanA sAMbhaLavA gayo. zrImitrAcArye dharmopadeza ApatAM jaNAvyu ke-"he bhavya prANIo ! A saMsAra svArthI che-koI koInuM nathI. A ni:sArabhUta saMsAramAthI sAra grahaNa karavo e ja A manuSya janmaprAptinuM phala che. bhogavilAso to alpa sukha ane atyaMta duHkha ApanArA che. narakagatimAM eka zvAsozvAsa pramANa samaya paryaMta sukha nathI, tyAM sAgaropama jeTalo kALa duHkha sahana karavAmAM gALavo paDe che. AvA kaMpArI chUTe tevA duHkhamAMthI bacaq hoya to dharmanuM samyak prakAre AcaraNa karo. AyuSya DAbhanI aNI para rahelA jalabiMdunI jema asthira che ane lakSmI paNa vidyutanI mAphaka caMcaLa che. zAzvata sukha denAra koI paNa hoya to te sarvajJabhASita-vItarAga prarUpita jainadharma ja che mATe tenuM mana, vacana ane kAyAthI yathAzakti pAlana karo ke jethI janma-maraNanA duHkhamAMthI chUTakAro thAya." A pramANe vairAgyarasathI bharapUra dezanA sAMbhaLI datta zreSThIne vairAgya upajyo. teNe potAnI manobhAvanA bhadrAne jaNAvI, eTale pati e ja jeno prANa che evI bhadrAe paNa patino mArga svIkAravA- kabUla karyu paNa vicAravAno prazna rahyo nAnA araNikano. haju te umaralAyaka thayo na hato. vicArane pariNAme eq nirNIta thayuM ke aMraNikane paNa A pavitra mArgano pathika banAvavo ane tenI sArasaMbhALa sAdhu datte rAkhavI. zubha muhUrte dabadabApUrvaka traNe jaNAe dIkSA lIdhI ane potAnI saMpattino dharmamArgamAM sadvyaya kayoM. datte siMhanI peThe cAritra grahaNa karI tenuM siMhavat pAlana karavA mAMDyu. dhIme dhIme zAstrAbhyAsa zarU karyA parantu jJAnAvaraNIya karmanA prabhAva smaraNazakti maMda banI gaI. teNe vicAryu ke - 'have pAkA ghaDAe jema kAMThA na caDe tema vRddhavaye zAstrAbhyAsa nahIM thAya.' teNe araNikane zAstrAdhyayana zarU karAvyuM ane tenI paDilehaNAdi kriyA paNa pote karavA lAgyA. tenA pratyenA mamatvabhAvanA kAraNe gocarI paNa pote laI AvatA. temAM paNa tene mATe modaka, peMDA Adi miSThAnna lAvatA. koI paNa prakAra- kaSTa araNikane na pahoMce tevI saMpUrNa kALajI rAkhatA. ApramANe araNika sAdhupaNAmAM paNa sukhazIlapaNe ucharavA lAgyo. tenuM sukumArapaNuM vadhatuM gayu. bhadrA sAdhvI paNa vAraMvAra AvI samAcAra meLavI jatI. dattanI sAthenA bIjA sAdhuo datta munine koI koIvAra kahetA zrIgacchAcAra-payannA-35
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke-- "he dattamuni ! A araNikane tame have gocarI jatAM zIkhavo. te AcAra nahIM zIkhe to bhaviSyamAM zuM karaze ? tamArI tapazcaryAne divase to gocarI mATe tamAre tene ja mokalavo." AnA javAbamAM datta muni putra pratyenA snehathI kahetA ke-- "he pUjyo ! haju te nAno che. hamaNAM tene zAstrAbhyAsa karavA do. gocarImA haju zuM samaje ? gocarI vigere mATe to huM ja jaIza." kALAMtare dattamuni aNazaNa karI kALadharma pAmyA tyAre araNika muni rudana karatAM karatAM kahevA lAgyA ke-- "he pUjya pitAjI ! tame kema Aje kaMI bolatA nathI ? have mane 'putra' kahIne koNa bolAvaze ? sAraM sAraM miSTa bhojana koNa lAvI Apaze ? mArI sArasaMbhALa koNa karaze ? tamArAM sivAya mAro saMyamanirvAha kema thaze ?" A pramANe vilApa karavA lAgyA tevAmAM bhadrA sAdhvI tyAM AvyA ane tene samajAvatAM kahyaM ke-- " vatsa ! tAre Ama rudana karavuM ucita nathI. A saMsAranI lIlA ja AvI che, mATe tAre mohamAM muMjhAvuM nahIM. koI sadAkALa jIvaMta rahetuM nathI, mATe have svastha thaIne zuddha cAritra pAlana kara" A pramANe bhadrA sAdhvInI zikhAmaNathI araNika kaMIka svastha thayo ane cAritra pAlana karavA lAgyo. ekadA gocarI janArA munioe araNikane sAthe lIdho ane kahyaM ke-- "cAlo, gocarI kema grahaNa karavI te tamane samajAvuM." araNika sAthe cAlyo paNa tenuM sukomaLapaNuM tene duHkhadAyaka thaI paDyuM. tenI gati maMda banI gaI. bIjA sAdhuo AgaLa cAlavA lAgyA ane araNika ekalo teonI pAchaLa pAchaLa javA lAgyo. bIjA sAdhuoe vicArya ke araNika hamaNAM bhego thaI jaze. eTa teoe gati cAlu rAkhI. sukumAra araNika maMda gatie cAlato hato. mastaka ane caraNa ughADA hatA. mAthe jyeSTha mAsano prakhara tApa tapato hato. araNikane samagra zarIre prasveda thaI gayo. tenAthI tApa sahana na thayo eTale eka gokhanI nIce chAMyo hato tyAM alpa samaya vizrAma levA Ubho rahyo. bhAgyAnuyoge banyuM evaM ke te havelI eka dhanADhya zreSThInI hatI. te zreSThI paradeza gayela ane tenI navayauvanavatI strI te havelImAM rahetI hatI. te virahAtura banelI hatI. tenI najare rAjakumAra jevA araNika muni caDyA. potAnA gokhanI ja nIce tene UbhA rahela joI teNe aneka saMkalpavikalpa karyA. teNe munine potAnI jALamAM phasAvavAno vicAra karI potAnI dAsIne samajAvIne tenI pAse mokalI. dAsIe AvIne namratAthI ka "he sAdhupuruSa ! padhAro, amAruM AMgaNuM pAvana karo. mArI zeThANI Apane bhojana vahorAvavA icche che. Apane sUjhato AhAra vahorAvaze, mATe padhAro." araNike tarata ja te kathana svIkArI lIdhuM, kAraNa ke have Agala vadhavAne tenA caraNo AnAkAnI karI rahyA hatA. sUryano pracaMDa AtApa paNa tenI becenImAM vadhAro karI rahyo hato. jevo araNike havelImAM paga mUkyoM ke dAsIe dvAra baMdha karI dhA. munine joI te vyavahArI AnI strIe kahyaM ke-- "padhAro munirAja ! ATalI nAnI vayamAM A cAritra kema grahaNa kartuM ? hajI to tamAre saMsAropabhoga karavAno samaya che. Avo, ane A sarva aDhaLaka saMpattino yatheccha upabhoga karo. dharmakaraNI e to vRddhAvasthAnuM kartavya che. A UgatI yuvAnImAM Avo veSa tamane zobhe ? huM, mArA dAsa-dAsI vigere tamArI sevAmAM hAjara ja chIe mATe zrIgacchAcAra - payannA- 36
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI sAthe saMsAra saMbaMdhI bhogavilAsa bhogavo ane pachI pAchaLathI yathAvasare cAritra svIkArajo. dharma karavAnA divaso kyAM ochA che?" A pramANe pralobhana ApI, te yuvatI hAvabhAvapUrvaka ceSTA karavA lAgI. kAmadevanA tAtA tIra jevA potAnA netrakaTAkSa muni prati pheMkavA lAgI. bhogAvalI karmanA udayathI araNika munivara A prema-pAzamAM phasAyA. cAritrapAlana temane khAMDAnI dhAra para cAlavA jevaM viSama jaNAtuM hatuM. temaNe manane calita karyu ane vyavahArIAnI strI sAthe gRhasaMsAra zarU ko. potAnI pAsenA rajoharaNAdi sAdhu cihno tyajI daI gRhasthano veza aMgIkAra kayoM. ___ A bAju pelA sAdhuo gocarI vahorI jevAmAM araNikanI tapAsa kare che to teno patto ja na maLe. teo vicAramAM paDI gayA. amuka amuka sthAnoe tapAsa karI paNa gRhasthI banelA araNikano patto kyAthI maLe ? temaNe AvI gurune vAta karI. gurue paNa zodha karAvI paNa taruNInA prema-piMjaramAM pUrAyelA araNikanI prApti na ja thaI. bhadrA sAdhvIne paNa A samAcAra maLyA. samAcAra sAMbhaLatAM ja te ghelI banI gaI. teno susupta rahelo putra prema uchaLI Avyo. teNe koI paNa bhoge putrane pAcho meLavavAno mana sAthe makkama nirNaya ko. paNa have teno putra ghera ghera bhikSArthe bhaTakato bhikSu na hato. tenI jIvanadizA palaTAI gaI hatI. teno putra to havelImAM besIne bhogavilAsa mANI ro hato tenI tene kyAM khabara hatI. dhIme dhIme tenI ghelachA vadhavA lAgI. te nagarInI zerIe zerIe bhaTakavA lAgI ane 'araNika araNika' ema pokAra karavA lAgI. nagaranA bALako tene gAMDI samajI tenI mazkarI karavA lAgyA. chokarAo tene ThagavA lAgyA. 'ahIM tamAro araNika che' ema kahI eka zerImAthI bIjI zerImA doDAvavA lAgyA. chokarAone mana A ramatano viSaya thaI paDyo paNa vizALa tagarA nagarImAM araNikano patto na maLyo te na ja maLyo divaso para divaso pasAra thavA lAgyA. bAra varSa vyAtIta thaI gayA. daivAnuyoge ekadA araNika gokhamAM besI potAnI priyatamA sAthe zetaraMja khelI rahyo hato tevAmAM teNe mAtAne potAnA nAmano pokAra pAr3atI ane jANe potAne na jovAthI gAMDI banI gaI hoya tevI joI. jotAM ja tene potAnI pUrvAvasthA- bhAna thayuM tene potAnI jAta ne kArya mATe dhikkAra upajyo. kSaNika sukha mATe teNe potAno AtmA vecI nAkhyo hato tevU tene AtmabhAna thayu. ciMtAmaNino parityAga karI tenA badalAmAM kAcanA TukaDAthI pote saMtoSa mAnyo hato tema paNa jaNAyu. vadhAre vicAra karavAno avakAza na hato. tarata ja gokhathI nIce UtarI potAnI mAtAnA caraNamAM namaskAra ko. araNikane jotAM ja bhadrAnI ghelachA dUra thaI gaI. atyaMta vAtsalyathI teNe putrane paMpAlyo ane kA ke-"putra ! tane A ucita nathI. bhagavaMtano zreSTha mArga maLyA pachI A kaSTamaya kArAvAsamA rahevAnuM tane kema pasaMda paDe che? cAla, karmAnuyoge thavAnuM hatuM te thaI gayu. have cAritra svIkArI le ane A gaMbhIra bhUlanuM prAyazcita grahaNa kara. gurumahArAja jarUra tane kSamA ApI sanmArge caDhAvaze." araNike kA ke--"mAtA ! mArAthI dIrghasamaya cAritra pAlana nahIM thaI zake mATe bIjo rasto batAo. kaho to huM aNazaNa svIkArI pApapuMjane dagdha karI nAkhaM." mAtA tene samajAvI gurumahArAja pAse lAvI ane tene aNazaNa svIkArAvyu jyeSTha mAsanA tApane je araNika sahana nahI karI zakatA te ja araNika muni agni jevI dhagadhagatI pattharanI zilA Upara pAdapopagama zrIgacchAcAra-payannA-37
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNazaNa svIkArI kAusagga dhyAnamAM sthita rahyA jema agni AgaLa ghRta pIgaLI jAya tema sukumAra zarIravALA araNikano deha aMgArA jevI zilA Upara ogaLI gayo ane araNikano AtmA zubha dhyAnanI zreNIe caDhI, kALa karI devaloke gayo. . ___ A kathAno sArAMza evo che ke - jema uSNa parisaha sahana karI araNike potAnA vIryollAsapUrvaka svazreya sAdhyaM tema dareka prANIe vIryollAsa karavo. je gacchamAM sAdhu AvA AtmollAsapUrvaka kriyA kare te sugaccha jANavo. A mATe zuM karavU te saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che ke tamhA niuNaM nihAleuM gaccha sammaggapaTThiaM / vasijja tattha AjammaM, goamA ! saMjae muNI / / 7 / / [tasmAnipuNaM nibhAlya, gacchaM sanmArgaprasthitam / / vasettatra Ajanma, gautama ! saMyato muniH // 7 // gAthArtha - [sadAcArI gacchamAM vasato pramAdI ziSya paNa jAgRta banI aneka bhavasaMcita pApapuMja dagdha karI nAkhe che] mATe he gautama! jJAnacakSudvArA jANI jemAM AtmakalyANa sadhAya tevA sanmArgapratiSThita gacchanI parIkSA karI saMyamamArgamA prayatnazIla sAdhue jIvana paryaMta tevA suguNI gacchamAM ja vAsa karavo. je satkriyApAtra hoya che teja sAdhu- muni che.7 vivecana- mumukSu AtmAe potAnI Atmonnati mATe sadAcArI gacchamAMja vAsa karavo ucita che. jo unmArgagAmI-bhraSTAcArI gacchamAM vAsa kare to tenuM sAdhupaNuM rahetuM nathI, pAsatthAdikanA prasaMgathI cAritrapAlanamAM zithilatA AvI jAya che ane badhA sarakhA ekatra maLavAthI koI koIne jAgRta karI zakato nathI, paraMtu jo sadAcArI gacchamAM nivAsa hoya ane potAmAM kaMI paNa pramAdano aMza pragaTe to potAnI sAthe rahelA anya sAdhuonI kriyAtatparatAthI, temanI vaiyAvaccAdika kriyAthI pramAdI banatA sAdhune saceta banavU paDe che ane chevaTe lajjALapaNAthI paNa saMyamamAM dRDha rahevU paDe che, mATe sugacchamAM vAsa karavo e ja yogya che. have sugacchanI tapAsa kema karavI? te prazna upasthita thAya che. dareke dareka munivaronI kaI parIkSA karI zakAtI nathI, tethI zAstrakAramahArAjA pharamAve che ke gacchanA AdhArabhUta AcArya che, mATe je AcArya sadguNI, kriyApremI ane zAsanonnatinI dhagazavALA hoya teno gaccha sugaccha ja hoya, mATe tevA gacchamAM vAsa karavo. have sAma AcAryanI parIkSA kevI rIte thaI zake te mATe jaNAvatAM kahe che ke meDhI AlaMbaNaM khaMbhaM, diTTI jANaM suuttamam / sUrI jaM hoi gacchassa, tamhA taM tu parikkhae / / 8 // [medhirAlambanaM stambho-dRSTiryAnaM sUttamam / sUriya'smAd bhavati gacchasya, tasmAttaM tu (eva) parIkSeta / 8 / zrIgacchAcAra-payannA- 38
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha - AcArya mahArAja gacchane mATe meDhIbhUta, avalaMbanasvarUpa, staMbhanI mAphaka AdhArabhUta, netra-dRSTinI jevA upayogI ane chidra vagaranA zreSTha jahAjanI jevA hoya che. je gacchamAM AvA AcArya hoya te sugaccha jANavo mATe AcAryanI parIkSA uparyukta sAdhano dvArA karavI.8 vivecana-suguptimAna uttama AcAryanAM lakSaNa batAvatAM zAstrakAramahArAjA jaNAve che ke te meDhI jevA hoya. meDhI eTale kASTha khetaramAM dhAnya pAkI gayA pachI tenA khaLA karavAmAM Ave che. te khaLAmAM DuMDAomA rahelA dhAnyane tenAthI chUTA pADavA mATe vRSabho pAse kacarAvavAmAM Ave che. A samaye khaLAnI madhyamAM eka kASTha UbhuM karavAmAM Ave che ane tenI sAthe vRSabhonI rAza bAMdhI levAmAM Ave che eTale vRSabho AghA-pAchA jaI zakatA nathI ane potAnuM kArya kare che. A UbhuM karela kASTha te meDhI kahevAya che. jevI rIte A kASThathI vRSabho maryAdAmAM ja cAle, AghA-pAchA thaI na zake tema AcAryanI AjJArUpa rAzathI baMdhAela ziSyasamudAya potapotAnA AcAramAM-maryAdAmAM ja magna rahe che. AcAryano bIjo guNa avalaMbana che. jema koI puruSa khADA vigeremAM paDI jatA hoya tene hastAdinuM avalaMbana ApavAmAM Ave to tenI rakSA thAya che ane paDato bacI jAya che tema AcArya paNa bhavarUpa gartAmAM paDI jatAM gacchane bacAve che. temano trIjo guNa che staMbhabhUta. prAsAda vigerene AdhArabhUta staMbho che, te na hoya to mahela, havelI vigere makAno TakI zake nahi tema AcArya paNa gacchanA staMbharUpa che. temanI gerahAjarImAM gaccha TakI zake nahIM. vaLI AcAryane netra samAna kahyA tenuM kAraNa e che ke jema dRSTi jIvane zubhAzubha batAvanAra che tema gacchane bhAvI zubhAzubha darzAvanAra AcArya che. temane chelluM vizeSaNa ApyuM che zreSTha yAna-jahAja. chidra vinAnuM yAna-nAva jema samudrano pAra pamADe che tema AcArya saMsArarUpI samudrathI pAra pahoMcADavAne zaktimAna che. AvA AcArya je gacchamAM hoya te sugaccha jANavo ane tevA gacchamAM vAsa karavo te ja hitakArI che. A graMthamAM (1) AcAryasvarUpAdhikAra, (2) sAdhusvarUpAdhikAra ane (3) sAdhvIsvarUpAdhikAra-e pramANe traNa adhikAra AvavAnA che. temAM prathama AcAryAdhikAra jaNAve che. sadAcArI AcArya, lakSaNa batAvyu tyAre ziSya prazna karatAM pUche che ke-" unmArgagAmI AcAryane kevI rIte jANI zakAya? tenAM lakSaNa kyA kyA cha ? " teno khulAso jaNAvatAM kahe che ke bhayavaM! kehi liMgehi sUriM ummaggapaTTiyam / viyANijjA chaumatthe, muNI taM me nisAmaya / / 9 / / [bhagavan ! kaili., sUrimunmArgaprasthitam / vijAnIyAt chadmastha:, mune ! tanme nizAmaya // 9] gAthArtha - he pUjya ! jJAna-darzana rahita chAstha jIva kayA kayA lakSaNa-vaDe sUri-AcAryane unmArgagAmI thayelA jANI zake te tamo mane saMbhaLAvo- kaho. 9 vivecana-UparanI AThamI gAthAmAM sanmArgagAmI - sadAcArI AcAryanAM lakSaNa jaNAvyA tenI sAthe arthAntaranyAsathI unmArgagAmI AcAryanAM lakSaNo paNa jANavA Avazyaka che, kAraNa ke tyAre zrIgacchAcAra-payannA-39
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ te banne mukAbalo (tulanA) thaI zake. chadmastha jIva keTalIka vakhata khoTA anumAno bAMdhI le che mATe tene dizAsUcana karAvyuM hoya to te bhUlane pAtra na bane. A kAraNathI bhraSTAcArI AcAryanAM lakSaNa jANavAnI jijJAsA darzAvavAmAM AvI che. nIcenA 10-11 zlokathI te hakIkata jaNAvavAmAM Ave che. sacchaMdayAriM dussIlaM, AraMbhe supavattayam / pIDhayAipaDibaddhaM, AukkAyavihiMsagam // 10 // mUluttaraguNabbhadvaM, sAmAyArIvirAhayam / adinnAloyaNaM nicvaM, niccaM vigahaparAyaNam // 11 // [ svacchandacAriNaM duHzIla- prArambhe supravartakam / pIThakAdipratibaddha, apkAyavihiMsakam // 10 // mUlottaraguNabhraSTaM, sAmAcArIvirAdhakam / adattAlocanaM nityaM nityaM vikathAparAyaNam // 11 // gAthArtha - (1) svacchaMdAcArI- potAnI marajI mujaba vartanAra, (2) durAcArI, (3) AraMbha-samAraMbhamAM pravartAvanAra, (4) pATa-pATalAdi vagara kAraNe vAparanAra, (5) apkAya jIvono aneka rIte ghAta karanAra, (6) ahiMsAdika mULaguNa ane piMDavizuddhi pramukha uttaraguNothI bhraSTa thala- tenuM paripAlana na karanAra, (7) daza prakAranI sAmAcArInI virAdhanA karanAra, (8) potAnA pApanI guru pAse AlocanA nahIM karanAra tema ja (9) rAjakathA Adi cAra vikathAomAM rakta rahenAra AcAryane unmArgagAmI jANavA. 10-11 vivecana - (1) svachaMdAcArI - jinarAMjanI AjJA pramANe na vartatAM potAnI marajI mujaba vartana kare te svacchaMdAcArI kahevAya. svachaMdAcArI kadI paNa sAcA mArgano svIkAra karI zakato nathI temaja potAmAM tevI sthiti nahIM hovAne kAraNe tevA satya dharmano upadeza paNa ApI zakato nathI eTale tevA AcAryanA avalaMbanathI svazreyasiddhi thaI zakatI nathI. (2) durAcArI - jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra-A paMcAcArano virAdhaka, tenuM yathArtha pAlana na karanAra temaja udbhaTa veSa dhAraNa karavA uparAMta viparIta kriyA karanArane durAcArI jANavA (3) AraMbhAdikamAM rakta -- AraMbha, saMraMbha ane samAraMbha - e traNa prakAra che. pRthvIkAyAdikane viSe pravRtti kare te AraMbha kahevAya. jemake- sacitta mATI- pRthvI AdithI potAnA hAtha dhove, makAna caNAve, khetI karAve; ap (kAcA sacitta pANI) thI snAnAdi kare, vastrAdi dhove; teu- agninA dIvA bALe, dhUpa kare; vAu-vAyu, pavana mATe paMkhA rAkhe, cAmara vIMjhAve, potA pAse rahela muhapattivaDe pavana khAya, ughADe mukhe bole, mukhavaDe phUMka mAre; vanaspati-lIlotarI khAya, dAtaNa kare, tAMbUla khAya, gAya, ghoDA pramukhane ghAsa carAve, temaja gaMDola, jaLoka, aLasIyAdika beiMdriya, makoDAdika zrIgacchAcAra- payannA- 40
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ teiMdriya, mAkhI, macchara pramukha cauriMdriya, menA, popaTa pramukha tiryaMcapaMcendriya, temaja gADA rAkhe, ghoDA rAkhe, nokara-cAkara dAsa-dAsIvarga rAkhe, gRhastha pAse bhAra vahana karAve ityAdika trasakAya vigereno AraMbha kare. Upara varNavelI sarva kriyAne viSe pravRtti karavAno vicAra kare te saMraMbha kahevAya ane vicAra karyA bAda te-te jIvone kaSTa thAya, paritApa upaje tevU kArya kare te samAraMbha kahevAya. A pramANe pote kare athavA anyane preraNA kare temaja AvI pravRtti karanArane sAro mAne arthAt tenI anumodanA kare to tevA lakSaNavALAne unmArgagAmI AcArya jANavo. A AraMbhAdika pApapravRttinuM mULa che. kA che ke-"saMkappo saMraMbho, paritAvakaro bhvesmaarNbho| AraMbho uddavao, suddhanayANaM tu savvesiM // 1 // " arthAt jIvAdikane haNavAno vicAra karavo te saMkalpa, jIvo paritApa upajAvavo te samAraMbha ane jIvonI ghAta thAya evaM kArya karavU te AraMbha jANavo. sarva nayono je jJAtA che eTale ke je tattvajJa che te traNe prakAra- barAbara svarUpa jANIne ja pravRtti kare. (4) pITha-phalakAdi vAparanAra - cAturmAsa vyatIta thayA chatAM paNa pITha, phalaka ane saMthArAdika kAraNa vinA vApare. cAturmAsamAM te te vastuono upayoga karavAnuM ane te sivAyanI RtumAM kAraNe-prayojana hoya to ja vAparavAnuM zrIjinezvara bhagavaMtoe upadezyuM che, chatAM paNa teno bhogavaTo kare to AjJAbhaMga thAya. A mATe nizIthasUtranA bIjA uddezAmAM kA che ke-"je bhikkhU uDubaddhiyaM sejjAsaMthArayaM paraM pajjosavaNAo uvAiNei uvAiNitaM vA sAijjai ti| nizIthasUtranA cUrNikAra paNa kahe che ke-"uDubaddhagahitaM sejjAsaMthArayaM pajjosavaNarAtIo paraM uvAtiNAvei tassa mAsalahu pacchittaM / " arthAt je koI sAdhu comAsA pahelA gRhasthe arpaNa karela zayyA ane saMthArA paryuSaNAkalpa pachI eTale ke kArtikI pUrNimA pachI paNa rAkhe athavA grahaNa karI rAkhanArane sahAya kare to tene mAsalaghu prAyazcita Ave. zayyA ane saMthArA saMbaMdhI bheda paNa jANavA jevo che. je sarva zarIrapramANa hoya te zayyA ane aDhI hAtha pramANa hoya tene saMthAro kahevAya. agara je cAle nahIM te zayyA ane cAle te saMthAro athavA jo tatpuruSa samAsa laIe to zayyA e jasaMthAro thAya. saMthArAnA be bheda che-(1) parisADI-saMthAro karatAM jemAMthI kaMI paNa paDe-khare te ane bIjo (2) aparisADI- jemAMthI kaMI paNa paDe nahIM. parisADI saMthArAnA paNa be bheda che-(1) jhusira ane (2) ajhusira. sAlano, parAla Adino polo te jhusira ane bIjo DAbha, tRNa vigereno polo nahIM te ajhusira. aparisADInA paNa be bheda che- (1) ekAMgika ane (2) anekAMgika. ekAMgikanA paNa be prakAra che-(1) asaMghAtima ane (2) saMghAtima. asaMghAtima eTale eka pATiyAno sAMdhyA vagarano ane saMghAtima eTale be pATiyAno bhego sAMdhelo. anekAMgika eTale vAMsa pramukhano, aneka kAMbIo (kAMThA)no banAvela. ATalA prakAra saMthArAnA batAvyA te paikI koI ekano koI paNa prakAre samaya vyatIta thayA pachI upayoga kare to te sAdhu mithyAtvI unmArgagAmI kahevAya. kAraNa ke kA che ke-"ete sAmaNNayaraM, saMthAruDubaddhi gehae jo u| so ANAaNavatthaM, micchattavirAhaNaM pAve // 1 // " arthAt saMthArAnA je je prakAro darzAvyA te paikI koI paNa marajImAM Ave te saMthAro Rtu samaya vyatIta thayA chatAM paNa rAkhe, lAve ane lAvanArane sAro mAne to te sAdhu-muni jinezvara zrIgacchAcAra-payannA- 41
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavaMtanI AjJAnuM ullaMghana kare che, maryAdAno lopa kare che, mithyAtvane seve che ane potAnA saMyamadharmanI paNa virAdhanA kare che. nirNIta karelA samaya uparAnta jo saMthAro rAkhavAmAM Ave to tenI gaveSaNAdikane kAraNe sajjhAyano vyAkSepa thAya, vaLI saMthArAmAM dIrghakALe jIvotpatti paNa thAya ane tene samyak prakAre jove nahIM to saMjamavirAdhanA thAya. kadAca jIvotpattinI saMbhAvanA jANI saMthAro arpaNa karanAra gRhastha kahe ke te mane pAcho soMpajo, huM bIjo ApIza to paNa te bIjAnI gaveSaNAdikane kAraNe svAdhyAyamA skhalanA thAya, mATe zeSa kALamAM saMthAro svIkAravo ja nahI. jo svIkAre to Upara jaNAvela doSApatti Ave. kadAca koIne ajJAnatAmAM teQ kArya thaI gayuM hoya to tene mATe zikSA jaNAvatAM kahe che ke parisADI ajhusira saMthAro lAve tene eka laghumAsano daMDa, parisADI jhusira, ekAMgika saMghAtima, ekAMgika asaMghAtima ane anekAMgika-A cAra prakAra paikI koI paNa jAtano saMthAro grahaNa kare, bIjA pAse grahaNa karAve temaja grahaNa karanAranI anumodanA kare to tene laghu cAramAsI daMDa (prAyazcita) Ave. A bAbatamA prativAdI tarka uThAvatAM prazna kare che ke-"tame Upara jaNAvela sUtramA to paryuSaNa pUrve grahaNa karela saMthArAne paryuSaNa pachI zeSakALa rAkhavAthI daMDa jaNAvela che ane tame to zeSa kALamAM lAvavAno daMDa jaNAvo cho to te kema ghaTI zake?" A bAbatano spaSTa javAba ApatAM sUtrakAra bhagavaMta kahe che ke-"e sUtra to kAraNane AzrayIne kahela che. koI sAdhu glAna hoya, aNazana karavAno abhilASI hoya ane bhUmi zaradIvALI hoya to tevA kAraNone aMge comAsA uparAMta paNa saMthAro rAkhavo paDe to paNa pUrve grahaNa karela saMthAro to na ja rAkhavo, bIjo lAvavo ema sUtrano bhAvArtha che. zeSa kALamAM paNa saMthAro lAvavo evo teno artha ja nathI. A pramANe pITha, phalaka ane saMthArAdikanuM je svarUpa kA te pramANe vartana na kare tene unmArgagAmI jANavA. (5) sacitta apakAyano virAdhaka paNa unmArgagAmI jANavo. (6) mULa tathA uttaraguNano virAdhaka-A uparAMta mUla tathA uttaraguNano virAdhaka hoya tene paNa bhraSTAcArI AcArya jANavo. sarvathakI prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa, maithunaviramaNa, parigrahano tyAga ane rAtribhojanaviramaNa e cha mULaguNa che ane pAMca samiti, traNa gupti tathA snAna na karavU, mukha tathA hastAdi na dhovA, zarIranI zobhA na karavI, vastra dhovA temaja raMgavA nahI, betAlIza doSa rahita gocarI lAvavI, gRhastha pAse kAma na karAvavaM vigera vigere uttaraguNa che. A banne prakAranA guNothI je rahita hoya tene unmArgagAmI jANavA. (7) sAmAcArIdUSaka - paMcAMgImAM vaLI sAdhuone rAtri temaja divasamAM je kriyA karavAnI kahI che, je maryAdA bAMdhI che te pramANe na kare, AdhIpAchI kare, ochI-vadhatI kare te sAmAcArInA virAdhaka kahevAya ane tene paNa unmArgagAmI jANavA. (8) AloyaNa nahIM lenAra-pote je pApavRtti karI hoya athavA to niraMtara je doSa lAgatA hoya te guru samakSa prakaTa karI guru je AloyaNa-prAyazcita Ape te svIkArI levU joIe. prAyazcitane aMge je tapazcaryAdi karaNI karavAnI kahe te karavI joIe, chatAM paNa te pramANe na kare tene bhraSTAcArI zrIgacchAcAra-payannA-42
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavA. atre AloyaNano prasaMga hovAthI tene lagatuM varNana vyavahAravRtti tathA jItakalpa pramukha graMthane anusAre karatAM kahe che ke AloyaNa ApanAranA * be prakAra che- (1) AgamavyavahArI ane (2) zrutavyavahArI. AgamavyavahArI cha prakAranAM che-(1) kevalajJAnI, (2) mana:paryavajJAnI, (3) avadhijJAnI, (4) caudapUrvI, (5) saMpUrNa dazapUrvI ane (6) navapUrvI. A badhA pratyakSa jJAnavALA che eTale je prANIne jevo aticAra lAgyo hoya te saMpUrNa jANe. temanI pAse AvI koI paNa vyakti potAne lAgelA aticAro paikI koI aticAra kahetAM bhUlI jAya agara to chupAve te samaye te pote vicAre ke-Ane huM tenI bhUla kahIza ane te svIkArIne AloyaNa leze to tene tenI bhUla kahe ane AloyaNa Ape. vaLI vicAre ke-A potAnI bhUla kabUlaze nahI ane satya bolaze nahI, to tevI vyaktine kAMI paNa kahe nahI temaja AloyaNa paNa na Ape. bIjA zrutavyavahArI che te chedAdi graMthane jANanArA hoya che. potAnI pAse AloyaNa levA AvanArane teo traNa vakhata pUchIne khAtrI kare che ke teNe kaMI kapaTa to karyu nathIne. AloyaNa lenAra kahe meM sAMbhaLyuM paNa avadhAryu nathI. bIjI vAra kahe sAMbhaLyu, paNa nidrAno samaya thayo hovAthI barAbara upayoga rahyo nathI tyAre trIjI vAra pUche ane upayogapUrvaka barAbara kahe tyAre chedAdigranthane anusAre tene AloyaNa Ape. jo AloyaNa lenAra kapaTa rAkhe, bhUlacUka ke mAyAprapaMca kare to tene samajAvavA nizIthacUrNInA vIzamA uddezAnuM nIce pramANe dRSTAMta kahI saMbhaLAve koI rAjAne sarva lakSaNayukta eka azva hato. te doDavAmAM atyaMta vegavALo ane nadI, parvata Adi ullaMghana karavAmAM atyaMta catura temaja zaktizALI hato. te ghoDAnA AvA guNa-sAmarthyathI anya koI paNa rAjA A rAjAne jItI zakavA samartha thato nahI. ulaTuM A rAjAe bIjA aneka rAjAone jItI khaMDiyA rAjA banAvyA, ane temanI pAse potAnuM kArya karAve. koI paNa rAjAnI A rAjA sAme thavAnI ke tenI AjJAnu ullaMghana karavAnI himmata cAlatI nahI. AvI paristhitithI khaMDiyA rAjAo hRdayamAM ghaNo ja paritApa pAmavA lAgyA. koI paNa hisAbe A duHkha nivAraNa karavAno nirNaya ko. eka rAjAe sau sAmanta rAjAone ekaThA karI teno upAya pUchyo tyAre keTalAke kA ke-"jo azvano vinAza karavAmAM Ave to ApaNI manasiddhi thAya, kAraNa ke te azvanA uttama lakSaNone aMge ja te rAjA ApaNo parAbhava kare che, paraMtu te azvano ghAta karavo te saraLa ke sugama kArya nathI; kAraNa ke te azvane to killAmAM pUrI rAkhavAmAM Ave che ane te koTanI pharatAM ghaNA ja mANasono pahero rahe che tethI A atyaMta kaThina kAma koI karI zakaze nahi." tevAmAM eka bahAdura puruSa rAjA samakSa AvIne kahevA lAgyo ke-"he rAjan ! te azvane to koI rIte tyAMthI dUra karI zakAya tema nathI, paraMtu jo tame AjJA karo to haM tene mArI nAkhaM." dveSI rAjAe kA-"bhale tema karo. ema karavAthI paNa ApaNo hetu saraze. te ghoDo teno paNa nahIM rahe ane bIjAnA upayogamAM paNa nahIM Ave mATe koI paNa prakAre teno ghAta karavAno udyama kara." rAjAjJA sAMbhaLI te puruSa azvanA svAmI rAjAnI pAse gayo ane tenI sevAbhakti karavA lAgyo. tenI atyaMta sevAbhakti, suhRdayatA ane AjJAMkitapaNuM joI rAjAne paNa tenA para vizvAsa Avyo eTale tene yogya vetana ApI nokarImAM * Aja graMthamAM AgaLa pAMca prakAra paNa darzAvela che. zrIgacchAcAra-payannA- 43
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhI lIdho. have te puruSa potAnI kAryasiddhi mATe jhINA-jhINA kAMTA jevA tIra banAvyA ane te tIrone teNe nAnA bANadvArA ghoDAne gupta rIte mAryA. te badhA tIro jhINA kAMTAnI jema azvanA aMgamA praveza karI gayA tethI ghoDAne zalyanI mAphaka duHkha thavA lAgyuM duHkha divase divase vadhavA lAgyu gupta vedanA sahana na thavAthI te durbala banavA lAgyo. sajAe ekadA tapAsa karI to azvanI kAMti ane aMgasauSThavamA parivartana joDe. teNe rAjavaidyane bolAvI kA ke-"hamezAM A azva lIlA javarnu bhakSaNa kare che chatAM durbala kema banato jAya che? mATe tenI vyAdhinI parIkSA karI tenI barAbara cikitsA karo." vaidye upacAra karavA mAMDyA paNa mULa vyAdhi barAbara na samajavAthI tenA badhA auSadhopacAra niSphaLa nIvaDyA. vicakSaNa vaidya vicAramAM paDI gayo. teNe potAthI bane teTalA upAyo ajamAvI joyA. bAda manamAM nirNaya ko ke-"azvane dhAtuvikArano vyAdhi to nathI ja, icchAno vyAdhi che. tenA zarIramAM jarUra zalya hovU joIe." chevaTe teNe chello upAya ajamAvyo. azvanA samagra zarIre lIlI mATI, vilepana karAvyu eTale je je sthaLe jhINA tIranuM zalya hatuM te te sthAno ekadama aMdaranI USmAne kAraNe sukAI gayA; eTale vaidye te te sthaLoe jarA jarA khodI, tyAMthI jhINA jhINA tIra bahAra kheMcI kADhyA ane pachI rohiNI auSadhIdvArA te badhA vraNa rUjhAvI dIdhA. ApramANe yuktithI vaidye azvane nirogI-ni:zalya banAvyo. AvI jarIte bIjA azvano paNa vRttAMta jANavo. temAM vizeSa e ke-tenA zarIramA rahela jhINA tIra nIkaLyA nahIM ane aMte te azva vedanAyukta maraNa pAmyo. A dRSTAMtano upanaya A pramANe samajavo-cetanarUpI rAjA che. teno manarUpI azva che. te cAritrarUpI lakSaNothI yukta che. tenA prabhAvathI moharAya cetanane jItI zakatA nathI. ulaTuM cetanarAja moharAjAne duHkha devA lAgyA ane zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzAdi je moharAjAnuM rAjya che te ujjaDa karavA lAgyA. vaLI tenA soLa kaSAya ane nava nokaSAyarUpI sAmaMtone paNa herAna karI mUkyA. samakitamoha, mithyAtvamoha ane mizramoharUpI traNe parAkramI putrone paNa haNI nAkhyA. AthI moharAjA atyaMta kopAyamAna thayo paraMtu lakSaNayukta azvanA prabhAvathI tenuM kaIM paNa jora cAlyu nahIM. pachI moharAye sarva subhaTone ekaThA karyA ane potAnuM duHkha kAMhI saMbhaLAvyuM tyAre eka subhaTe kA-"he mahArAja ! te azvane to nava koTI paccakkhANarUpa killAmAM pUryo che mATe tenuM koI paNa rIte apaharaNa thaI zake nahIM, chatAM tamArI AjJA hoya to hu~ tene mArI nAkhuM." moharAjAe tevI AjJA karavAthI te subhaTa cetanarAjano sevaka banyo ane guptapaNe mULaguNa tathA uttaraguNanA aticArarUpa jhINA-jhINA tIra mAravA lAgyo. AthI azva zalyavaMta banyo. cetanarAje vicAryu ke-"huM tapa-japarUpI aneka lIlA java azvane ApuM chu chatAM te durbaLa kema bane?" tethI cetanarAje AcAryarUpa vaidyane batAvyo ane temaNe paNa parIkSA karI kA ke-"tene mithyAtvarUpa mohano vyAdhi nathI paNa aticArarUpa zalya che." pachI traNa vakhata pRcchA karavArUpa AloyaNa ApI ane zalya kADhI nAkhyu temaja je vraNa paDyA hatA te taparUpa auSadhavaDe rUjhAvI dIdhA. AthI manarUpa azvaM punaH nirogI thayo ane tenA prabhAvathI cetanarAya para moharAjAnuM kaI paNa jora cAlI zakyuM nahI. AvI ja rIte bIjA azvanA zalya nIkaLyA nahI tethI te mRtyu pAmyo arthAt cAritra naSTa thayuM eTale zrIgacchAcAra-payannA-44
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetanarAyane moharAjAe corAzI lAkha jIvayonimAM bhaTakAvyo. he sAdhu ! jo tuM paNa kapaTa rAkhIza-zalya rAkhIza to tArA manarUpI azvane lakSaNa rahita banAvIne moharAjA marAvI nAkhaze, tArAthI mokSaprApti thaI zakaze nahI, janmamaraNAdika duHkho bhogavavA paDaze mATe samyakprakAre AlocanA kara-prAyazcita svIkAra. AlocanA konI pAse levI ? __ Upara potAne lAgelA aticAra saMbaMdhI prAyazcita levAnI AvazyakatA darzAvI. have AlocanA konI pAse levI te bAbata jaNAvatAM kahe che ke-AloyaNa potAnA gacchanA AcArya pAse levI. kA che ke-"AyariyAi sagacche, saMbhoiyaiyaragIapAsatthe / sArUvIpacchAkaGa-devayapaDimAarihasiddhe // 1 // " arthAt (1) svagacchanA AcAryAdika pAse, (2) eka ja sAmAcArIvALA anya gacchanA AcAryAdika pAse, (3) gItArtha pAsatthA pAse, (4) gItArtha sArUvI pAse, (5) gItArtha pacchAkar3a pAse,(6) deva pAse,(7)jinapratimA pAse ane chevaTe,(8) arihaMta, siddhabhagavaMtanI sAkSIe AloyaNA levI. zrIvyavahArasUtranI TIkAmAM A saMbaMdhI vizeSa varNana ApavAmAM AvyuM che. temAM te saMbaMdhe kA che ke-AloyaNA svagacchanA AcArya pAse levI. tenA abhAvamA upAdhyAya pAse, te na maLe to pravartaka pAse, te na maLe to sthavira pAse ane te paNa na maLe to gaNAvacchedaka* pAse AloyaNa levI ucita che. Ama pAMce anukrame levA. AcArya hovA chatAM upAdhyAya pAse, ane upAdhyAya hovA chatAM pravartaka pAse prAyazcita grahaNa na karAya. daivAnuyoge svagacchanA Upara jaNAvela pAMca paikI koIno paNa sahayoga na hoya to potAnA gacchanI sAmAcArI pALatA bIjA AcAryAdikanI pAse AloyaNa levI. temAM paNa prathama AcArya, tenA abhAvamA upAdhyAya ityAdika pAMce prakAro samajI levA. A pramANe anya gacchano paNa saMyoga na thAya to gItArtha pAsatthA pAse AloyaNA levI. te paNa na maLe to gItArtha sArUvI pAse levI. liMgamAtra svIkArIne gRhasthapaNe je rahela hoya tene gItArtha sArUvI kahevAya. teno paNa abhAva hoya to gItArtha pacchAkaDa pAse levI. jeNe prathaNa cAritra svIkArya hoya ane pachI mUkI dIdhuM hoya, gRhasthapaNe rahelo hoya temaja zAstrano bodha hoya tene gItArtha pacchAkaDa kahevAya. jo gItArtha pAsatthA ke gItArtha sArUvI pAse AloyaNa levAno prasaMga Ave to temano AdarasatkAra karavo tathA vAMdaNA devApUrvaka sarva maryAdA sAcavavI, chatAM paNa pAsatthAdika pote manamAM ema vicAra kare ke - mArAmAM to koI paNa prakArano guNa nathI mATe huM zA mATe vaMdAvU? ane tema vicArIne vAMdavAno niSedha kare to teone besavA mATe Asana ApI, praNAma karI AloyaNA levI. gItArtha pacchAkaDa pAse AloyaNa levI paDe to tene thoDA samayanI sAmAyika uccarAvIne, sAdhuveSa paherAvIne vidhipUrvaka AloyaNa levI. kadAca pAsatthAdi vaMdAvavAnI abhilASA kare to temane ekAMtamAM vaMdana karavU, paNa janasamUha dekhatAM vaMdana karavU nahIM kAraNa ke __ * gaNanA amuka vibhAga (thoDA sAdhuo)ne laIne gacchanI puSTi mATe tathA upadhinI gaveSaNA nimitte vicare tene gaNAvacchedaka kahevAmAM Ave che..... . x vartamAna kALe gItArtha pAsatthA, sAruvI ke pacchAkaDa vigere pAsethI prAyazcita grahaNa karavAnuM pracalita jaNAtuM nathI. zrIgacchAcAra-payannA-45
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tema karavAthI zAsananI hIlanA thAya. ___ have Upara kahyo tevo koI paNa yoga na maLe to deva pAse AloyaNa levI. koraMTakAdika caitya, guNazIlAdika caityamAM bhagavAn munisuvratasvAmI tathA zrIvarddhamAnasvAmI pramukha tIrthaMkara agara to gaNadharabhagavaMto samavasaryA hoya ane teoe sAdhuone je prAyazcito ApyA hoya te tyAMnA caityanA adhiSThAyaka deve sAMbhaLyA hoya tethI tevA deva pAse paNa AloyaNA levI. te samakitI devanI ArAdhanArthe aThThama tapa karavo ane tapazcaryAnA prabhAvathI Asana calAyamAna thavAthI jyAre te pragaTa thAya tyAre tene potAno aticAra jaNAvIne je prAyazcita Ape te grahaNa karavU. kadAca te adhiSThAyaka deva cyavI gayo hoya ane tene sthAne bIjo deva utpanna thayo hoya to aThThama tapa karavAthI te Ave ane kahe ke--"hu~ mahAvideha kSetramA tIrthaMkara bhagavaMtane pUchIne AvaM." pachI AjJA laIne mahAvidehamAM jAya ane tIrthaMkara bhagavaMte je AloyaNa darzAvI hoya te sAdhune jaNAve ane te pramANe AcaraNa kare. A pramANe paNa na bane to arihaMta paramAtmAnI pratimA pAse eTale ke jinacaityamA jaI, potAnA pApa prakAzI, pote prAyazcita ApavAnuM jANato hoya to ApameLe sUtrokta vidhipUrvaka aMgIkAra kare. paraMtu jinacaitya paNa na hoya to arihaMta yA siddhanI sAkSIe AloyaNa le eTale ke pUrvadizA agara to uttara dizA sanmukha Ubho rahI, potAnA pApa prakAzI, sUtrAnusAra prAyazcita svIkAre. A paddhati bhaNelAe grahaNa karavAnI che. pote jANakAra hoya ane Upara darzAvela AcAryadikano yoga hovA chatAM ApameLe kapaTa rAkhI AloyaNa svIkAre to te mithyA jANavI, kAraNa ke kapaTapUrvakanI kriyA niSphaLa ja che. vaLI AloyaNanI mahattA darzAvatAM kahe che ke-"salluddharaNanimittaM, khittaMmi a sattajoaNasayAiM / kAleNa bAravarisA, gIyatthagavesaNaM kujjA // 1 // " arthAt potAnA pAparUpI zalyane nirmULa karavAne mATe sAtaso yojana sudhImA AcAryAdika to hoya tyAM jAya ane bAra varasa paryaMta tevA gItArthanI rAha jue. AvI rIte zAstrokta vidhithI je AlocanA kare te zuddha AloyaNa kahevAya. (9) vikathA-rakta - have navamuM lakSaNa darzAvatA kahe che kete hamezAM vikathA karavAmAM Asakta rahe. cAra prakAranI zubha kathA che, ane tenAthI viparIta vikathA sAta prakAranI che. sthAnAMgAdi sUtromAM tenuM varNana karavAmAM AvyuM che."cauvvihA kahA pannatA, taMjahA-akkhevaNI 1, vikkhevaNI 2, saMveyaNI 3, nivveyaNI 4 / vItarAga paramAtmAe cAra prakAranI kathA kahelI che. (1) akkhevaNI, (2) vikkhevaNI, (3) saMveyaNI ane (4) nivveyaNI. (1) akkhevaNI-AkSepaNI kathA eTale ja kathAthI zrotA saMsAra paratveno moha tyajI daI tattvanI vAta grahaNa kare-tattvanI vAtamA layalIna bane te. (2) vikkhevaNI-vikSepaNI kathA eTale je kathA sAMbhaLavAthI zrotA- mana-citta kumArgathI pArcha haTe-kumArga choDI devA tatpara bane te. (3) saMveyaNI - saMvedinI kathA eTale je kathA sAMbhaLavAthI zrotAne mokSanI abhilASA thAya te. (4) nivveyaNI-nirvedinI kathA eTale zrotAnuM mana saMsAra parathI utarI jAya te. have te pratyeka kathAonA bhedo darzAvatAM prathama AkSepaNI kathAnA prakAra kahe che ke-"AyAre 1 vavahAre 2, pannatI 3, ceva zrIgacchAcAra-payannA-46
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ diTThIvAe ya4 / esA caubvihA khalu, kahA u akkhevaNI nAma // 1 // " AkSepaNI kathAnA cAra bheda che--AcAra, vyavahAra, prajJapti ane dRSTivAda. AcAra eTale zrotAne sAdhuono AcAra batAvavo, eTale ke sAdhue loca karavo, ughADe page vihAra karavo, joI-tapAsIne (IryAsamitipUrvaka) cAlavU, ughADe mukhe na bolavU, prANa jAya to paNa sacitta pANI na pIyU~ ityAdi AcAra darzAvavo te. A pramANe kahevAthI zrotA samyakattva pAme ane bIjA mithyAtvInA pAzamAM na phasAtAM AvI kriyAvALA zuddha guru hoya tene ja vAMde. bIjo bheda vyavahAra eTale sAdhuno vyavahAra darzAve ke-koInI soya mAMgI lAvyA hoya ane pramAdathI devI bhUlI javAya ane rAta rahI jAya to ekamAsIno daMDa Ave, koI gRhasthAdi pAse paga caMpAve agara to masalAve to nizIthasUtramA kahela cAramAsI daMDa Ave, evI ja rIte gRhasthanI bhASA bole agara to gRhastha pAse bojo vahana karAve to paNa daMDa Ave-A pramANe kahevAthI zrotAnuM mana mithyAtvathI utarI jAya ane zuddha saMyamanA pAlaka sAdhu pratye anurAga pragaTe. trIjo bheda pannatI che, eTale ke koI zrotAnA manamA zaMkA upaje ane te gurune pUche to tene madhura vacanathI javAba Ape, tene jIvAjIvAdi tattvomAM zraddhA upaje ane manamAM evo nirNaya thAya ke sAdhu hitakAraka kahe che ane manamAM lezamAtra paNa roSa nathI. A pramANenA vartanathI zrotAjana vadhu dRDha bane che. cotho bheda dRSTivAda che eTale ke zrotA samaju-jJAnavaMta hoya to tene jIvAjIvAdika tattvonuM sUkSma varNana samajAve-kahe jethI zrotAnA manamAM Azcarya utpanna thAya ke AvaM sUkSma-talasparzI jJAna vItarAga paramAtmA sivAya koNa kahI zake? A pramANe tene samakita pratye dRDha anurAga thAya. A cAra bhedo AkSepaNI kathAnA che. keTalAka AcAryoM A cAra bhedonA artha te te nAma pramANenA satro kahe che. AcArAMga vyavahArasatra. prajJApanA ane daSTivAda. Adi zabdathI bIjA paNa bhedo jANavA, paraMtu mukhyapaNe A cAra bheda kahyA che. have AkSepaNI kathAno rasa varNavatAM kahe che ke-"vijjAcaraNaM ca tavo, purisakkAro ya smiiguttiio| uvaissai khalu jahiyaM, kahAi akkhevaNIi raso // 1 // " arthAt bhAvarUpa aMdhakAra-ajJAnano nAza karanAra jJAna te vidyA, saMcita karmanI nirjarArthe je tapazcaryAdi karavAmAM Ave te tapa, karmarUpI zatrune haNavA mATe je udyamazIlapaNuM te puruSArtha, pAMca samiti ane traNa gupti-AvA prakAranI je kathA karavI - upadeza Apavo te AkSepaNI kathA- rahasya che. vikSepaNI kathAnA cAra bheda darzAvatAM kahe che ke "pubbi sasamayaM kahittA parasamayaM kahei, sasamayaguNe dIvei parasamayadose uvadaMsei esA paDhamA 1 / pudi parasamayaM kahittA tasseva dose uvadaMsittA puNo sasamayaM kahei guNe uvadaMsei esA biiyA 2 / micchAvAyaM kahittA sammAvAyaM kahei, parasamayaM kahittA tesu ceva parasamaesuje bhAvA jippaNIehiM bhAveMhi saha viruddhA asaMtA ceva viappiA te puTvi kahittA dosA ya tesiM bhaNiUNa puNo jiNappaNIyabhAvasArisA ghuNakkharamiva kahavi sobhaNA bhaNiyA te kahei ahavA micchAvAo natthittaM sammAvAo asthittaM, tattha puvvi nAhiyavAINa diDIo kahittA pacchA atthittapakkhavAINaM diTThIo kahei esA taiyA 3 / sammAvAyaM kahittA micchAvAyaM kahei sovi zrIgacchAcAra-payannA-47
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM ceva navaraM puTiva sobhaNe kahei pacchA iyare tti cautthA 4 / " arthAt potAno dharma saMbhaLAvIne tenA guNa- varNana kare ke-A jainamata jevo bIjo koI paNa zreSTha dharma nathI. te ahiMsAmaya che, te vinayamULa dharma che, enI sadupAsanA karanAra svarga ane prAMte mokSalakSmIno bhoktA bane che ityAdi. A pramANe prathama svadharmanI zreSThatA darzAvI paramatanA doSa darzAvavApUrvaka kahe ke-jainadharma sivAyanA bIjA dharmo doSayukta che. paradharmIo kAcA-sacitta pANIvaDe snAna karI asaMkhyAtA jIvone haNI nAkhe che, paMcAgni tapa karI temAM teukAyanA aneka jIvono saMhAra kare che. tapazcaryA kare che paNa te ajJAna kaSTa che, kAraNa ke anaMta jIvonA sthAnabhUta anaMtakAya-kaMdamULa ane abhakSya phaLo khAya che temaja rAkSasanI peThe rAtribhojana paNa kare che. evI rIte anya darzanonA dUSaNo dekhADI svadharmanI puSTi kare te prathama bheda. pubvi parasamayaM..... anya matonI vAta karI tenuM mithyApaNuM siddha karI batAve. viSNumArgI kahe che ke - viSNue ja A jagata racyu-utpanna karyu. jagatanA jIvone te utpanna kare che ane mRtyu paNa e ja pamADe che parantu A kathana vRthA che. jo viSNu prathama jIvone janmAvI sukho Ape ane pAcho mRtyu pamADato hoya to tene bALahatyA-janahatyAno doSa lAge. bALahatyA-janahatyA karanAra to A lokamAM mahApAtakI-mahAghAtakI gaNAya che. evI vyaktinaM nAma paNa kema levAya? ane tenI pUjanAdi kriyA saMbhavI ja kema zake? viSNunuM jagatkartRtva kadI ghaTI zakatuMja nathI. AvI rIte viSNu matano nirAsa karyA pachI brahmavAdI saMbaMdhI kahevU ke-sarva jIvAjIva brahmasvarUpa che te paNa khoTuM che, kAraNa ke tema mAnavAthI tapa-japAdika kriyA ane dhArmika karaNI niSphaLa bane che. jo badhA ja brahmasvarUpa hoya to sarvanI sarakhI buddhi hovI joIe ane eka -bIjI vyaktinI vacce je bhinnatA-vicArabheda ane asaMgatatA jovAmAM Ave che te kadI hoI zake nahIM. A rIte brahmamatane mithyA jaNAvI, sAMkhya, mImAMsakAdi darzanonu niSphaLapaNuM darzAvI svamata-jainamatanI puSTi karavI. syAdvAda siddhAMtanI apUrvatA jaNAvavI ane svamatanuM avisaMvAdapaNuM pragaTa karavU-A bIjo bheda. micchAvAyaM kahittA sammAvAyaM kahei.... mithyAvAdanuM kathana karIne pachI samyagvAdanuM nirupaNa karavU. paradarzananI vAta karIne temAM je je sthAne doSApatti hoya te darzAve ane tenI sAthosAtha jainadarzanamAM jaNAvela viziSTatA dekhADe. dAkhalA tarIke bhAgavatamAM eka evo ullekha che ke paMDita loka dhanika loko pAse zA mATe jAya? vastra levA mATe. tyAre jaNAvavAmAM Ave che ke zuM vastro rastAmAM nathI maLatAM ke dhanika varga pAse javU paDe? rastAmAM je vastranA TukaDA paDyA hoya te grahaNa karI, tene dhoI, tenI kaMthA banAvIne paheravI. A hakIkatano jaina siddhAMtAnusAra virodha darzAvavo ke rastAmAM paNa paDelA vastro grahaNa karavAthI adattAdAnano doSa lAge, vastra dhovAthI jIvahiMsA thAya ane kaMthAmAM jIvotpatti thavAthI tenI jayaNA na rahe. ApramANe doSa dekhADI tene anurupa jaina-AmnAya samajAvavo. jaina sAdhuo vastrAdi mAMgavA mATe jatA nathI te tenuM ni:spRhapaNuM jANavU. A kAraNathI vastrAdinI bhikSA mATe gRhasthavarga pAse javAnuM varNya gaNyuM che. AvI rIte mithyAmatanuM varNana karI, tenI nirupayogitA darzAvI Astika matanI siddhi kare te trIjo bheda. zrIgacchAcAra-payannA- 48
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAvAyaM kahittA micchAvAyaM kahei..... pahelA samyagvAda kahIne pachI nAstika mata kahe. tenI hakIkata UparanA trIjA bhedanI jevI ja samajavI, paraMtu pahelA jaina matanu zreSThapaNuM darzAvI pachI bIjA darzanonI vAta kare temaja doSasthAna varNave-A cotho bheda. saMvedanI kathAnA cAra bheda che - (1) AyasarIrasaMveyaNI - A zarIra azucijanya che. te zarIra zukra ane rudhira AdithI baMdhAyela che. vaLI A zarIrane viSe paNa mAMsa, carabI, meda, hADakA, majjA, cAmaDI, naso, romAvali, nakha, dAMta, AMtaraDA vigere durgaMdhamaya avayavo che. vaLI A zarIrane viSe maLa, mUtra bharelA che. AvA zarIrane dhovAthI paNa zuM te zuddha thAya? hADakAne vAraMvAra dhovAthI jo te zuddha thAya to A zarIrane vAraMvAra dhovAthI zuddha thAya paNa te asaMbhavita che, kAraNa ke hADakuM kadApi zuddha thatuM nathI. AvI rIte varNana karI zrotAnI zarIra pratyenI ruci ochI kare. zarIra saMbaMdhI AcArane ja zreSTha mAnatA hoya to te bhramaNA TALI, saMvega upaje tevI kathA karavI te prathama bheda. (2) parasarIrasaMveyaNI - jevI rIte potAnA zarIra- azucimaya varNana karyu tevI rIte pArakAnA zarIranI vAta karavI. mRtyu pachInA zaba viSe varNana karatAM sAMbhaLanArane saMvega upaje tevaM varNana karavU te bIjo bheda. (3) ihaloyasaMveyaNI- A manuSyonA zarIra asAra che, anitya temaja adhruva che. keLanA thaMbha sarakhI A kAyAnI zobhA zA mATe karavI? koI hameza mATe rahevAnunathI to evA nAzavaMta zarIranI vibhUSA zI? A pramANe vAta karI saMvega upajAvavA prayatna karavo te trIjo bheda. (4) paraloyasaMveyaNI-paraloka saMbaMdhI duHkha-darzana karAvI zrotAne saMvega upajAvavo. devone paNa paraspara IrSyA hoya che, teo eka-bIjAno utkarSa sahana karI zakatA nathI. vaLI krodha, mAna, mAyA ane lobhane vaza paDIne duHkhI thaI rahyA che. lobhane vazIbhUta banIne aneka prakAranI ciMtAo kare che ane mananI samAdhi rahetI nathI. devagatimAM paNa AvA prakAracaM duHkha che to bIjI traNa gatinI to vAta ja zI karavI? manuSya ane tiryaMcagatinA pratyakSa duHkha najare jovAI rahyA che. A banne gatimA sukha, bindu paNa nathI. vaLI narakagatinA duHkhanuM to varNana ja zA mATe karavU? naraka eTale to duHkhano sAgara. A rIte kathA kahIne zrotAne saMvega-jJAnagarbhita vairAgya upajAvavo te cotho bheda. nirvedanI kathA paNa cAra prakAre che. (1) ihaloe ducciNNA kammA ihaloe ceva duhavivAgasaMjuttA bhavanti - A lokamAM je kupathagAmI bane che agara to duSkarma kare che tene te te azubha karttavyo A ja lokamAM saMtApadAyaka thAya che. jema koI corI kare, parastrIgamana kare athavA viSayalaMpaTI bane to tene lagatA azubha pApathI A ja lokamAM duHkhavipAka bhogavavo paDe che, kAraNa ke rAjA zikSA karI kArAgRhamAM nAkhe, loko apamAna-tiraskAra kare, apakIrti prasare, anyano vizvAsa ocho thaI jAya ane dhanahAni thAya. A pramANe zrotAne samajAvI pApakAryathI pAcho vALe, pApakRtya karavAthI bhavabhIru banAve te prathama bheda. (2) ihaloe ducciNNA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti-A bhavamAM karelA akRtyo paralokane viSe atizaya duHkhadAyaka thAya che. AvA prakAranA pApodayane kAraNe jIva narakamAM paDe. narakanAM mahAduHkho sAMbhaLatAM paNa zarIre kamakamATI chUTe to te duHkho sahana to zI rIte thaI zake ? narakamAM krUra, jaMgalI pazuo phADI khAya, zrIgacchAcAra-payannA- 49
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ UMdhA TAMge, paramAdhAmI devo karavatathI kApe, tRSAnI icchA thAya tyAre ukALeluM tapta zIsuM pIvarAve, zItanI icchA thAya tyAre karavata jevA pAMdaDAvALA vRkSa nIce laI jAya. parastrIgamana karanAra zakhsane tapAvelA lohastaMbha sAthe AliMgana karAve, A pramANe paralokanA duHkhadAyI svarUpanuM varNana karI zrotAne pApakAryathI nivRtta kare te bIjo prakAra. (3) paraloe ducciNNA kammA ihaloe duhavivAgasaMjuttA bhavanti - pUrvabhavamAM karelA duSTa pApakArI kAryothI A lokamAM duHkhaparaMparA prApta thAya che, tiryaMco keTaluM kaSTa bhogave che? game teTaluM duHkha thAya to paNa vAcAdvArA kahI zake cha ? mAlIka ochu-vadhatuM khAvApIvAnuM Ape agara to vizeSa paDato bojo vahana karAve to paNa koInI pAse phariyAda karI zake che ? sadaiva parAdhIna dazAmAM ja rahevU paDe che. A uparAMta keTalAka manuSyo janmathI ja vyAdhivALA, TuMThA, lUlA, laMgaDA ane pAMgaLA thAya che te paNa pUrvabhavanA pApakRtya- ja pariNAma che. caMDAlAdi nIca kuLamAM janma thavo, daridrI avasthA prApta thavI, Adara-satkAra na maLavo, bhUkha agara to tRSAnuM duHkha sahana karavU vigere vigere varNana karI zrotAne pApakAryathI pAcho vALavo te trIjo prakAra. (4) paraloe ducciNNA kammA paraloe eva duhavivAgasaMjuttA bhavanti - pUrvabhavamAM ekatra karela pApapuMja paralokamAM atyaMta kaSTakAraka thAya che. bAMdhelA pApakarmane yoge jIva narakamAM jAya, tyAM narakabhUminAM akathanIya ane asahya saMkaTo sahana kare, krUra pakSIo dehane pholI khAya, kuMbhIpAkamAM pakAve, vaitaraNI nadImAM utAre, dhagadhagatA agnikuMDamAM pheMke, jherI pazuonA DaMkha devarAve, zarIranA sarasava jeTalA TukaDA karI nAkhe-A pramANe avarNanIya duHkha sahana karIne paNa Ayu pUrNa thaye pAcho tiryaMca yonimAM janme, tyAM paNa pArAvAra kaSTa sahana karI dharma bhAvanAnA abhAvamAM pAcho durgatimAM jAya. jo tene dharmabhAvanA sphure nahIM agara to puNyasaMcaya na thAya to A bhavaparaMparA cAlu ja rahe. A pramANe varNana karI zrotAne vairAgyavAsita banAve te cotho prakAra. A varNanamAM kathana karanAra vyaktinI apekSAe ihaloka ane paraloka samajavA prarUpaNA karanAra-vyAkhyAtA manuSya hovAthI manuSyaloka te ihaloka ane bAkInI traNe gati (deva, tiryaMca ane naraka) paraloka samajavI. Upara varNavelI cAre prakAranI kathAo prarUpanAranI apekSAe (1) akathA, (2) kathA ane(3) vikathA thaI zake che. te kevI rIte saMbhavI zake ? te saMbaMdhamAM jaNAvatAM kahe che ke-"micchataM veyanto, annANI jaM kahaM parikahei // liMgattho vAgihI vA, sA akahA desiyA samae // 1 // " arthAt mithyAtvamohanIyanA udayavALo eTale ke mithyAtvI temaja ajJAnI evo koI paNa liMgadhArI eTale ke sAdhuno veSa dhAraNa karyo hoya paraMtu samakita jene spayuM nathI te temaja gRhastha je kaMI paNa kathA kare-kahe tene siddhAMtane viSe akathA kahela che. dravyaliMgI-mAtra veSadhArI kone kahI zakAya? te samajavAne mATe aMgAramardakAcArya- kathAnaka zAstrakAra mahArAja jaNAve che. aMgAramardakAcArya- dRSTAMta koI eka nagarane viSe eka AcArya mahArAja potAnA ziSya-parivAra sAthe sthiratA karI rahyA hatA tevAmAM eka divase temanA eka ziSyane rAtrisamaye svapnu AvyuM svapnAmAM teNe joyu ke-eka zrIgacchAcAra-payannA- 50
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAzUkaranI pAchaLa pAMca so hastio cAlyA Ave che. ziSya A svapnanuM rahasya samajI zakyo nahIM. teNe A svapnano artha samajavA svayaM ghaNo vicAra karyo paraMtu tenI buddhi tAratamya samajavA niSphaLa nIvaDI. chevaTe teNe te hakIkata potAnA gurune jaNAvI tenuM rahasya pUchayu. vicakSaNa gurue tAtkAlika javAba ApatAM jaNAvyaM ke - "" he sujJa ziSya ! Aje A nagaramAM pAMca so ziSyanA parivAra sAthe eka AcArya Avaze. pAMca so ziSya te hastio sadRza jANavA ane mahAzUkara samAna AcArya jANavA. pAMca so ziSyo bhavya che, jyAre teono guru AcArya abhavya che." gurumahArAje svaziSya A pramANe jaNAvyA bAda gocarInA samaye pAMca so ziSyanA parivArayukta aMgAramardakAcArya te nagaramAM AvI pahoMcyA. tenI raheNIkaraNI, kriyAcustatA ane vidhi-vidhAna najare dekhI pelA svapnavALA ziSyane manamAM vicAra Avyo ke AvA cAritradhArI ane kriyAzIla guru abhavya ma hoI zake ? teNe temanA AhAra-vihAra vigere pratyeka kriyAnuM sUkSma rIte nirIkSaNa karavA mAMDyaM chatAM paNa tene teno koI paNa doSa yA to aticAra mAlUma paDyo nahIM. teNe potAnA hRdayanI vAta svagurune jaNAvI pUchyuM ke - "guruvarya ! temano AcAra-vicAra to zuddha saMyamArAdhaka sAdhu jevo che to temane abhavya kaI rIte kahI zakAya ?" gurune potAnA ziSyanI A vAta sAMbhaLI, bAhya dekhAva parathI anumAna bAMdhavAnA tenI utAvaLa mATe manamAM kaMIka hAsya AvyuM parantu tene dabAvI daI gurue tene kahyaM ke-- "he vijJa ! tAre jo kharekhara khAtrI ja karavI hoya to huM huM ma kara. e pramANe karavAthI taoNrI bhramaNA ne zaMkA badhI dUra thaI jaze. keTalAka kolasA lAvI tene rAtri samaye gupta te sthaMDila - mAtaruM karavAnA mArgamAM pAtharI de. pachI jAgRta rahI thAya tenuM barAbara nirIkSaNa karaje." ziSya gurunA A kathanano sArAMza samajI zakyo nahIM, kolasA mAtrathI parIkSA kevI rIte thaze ? te paNa samajAyuM nahIM; chatAM paNa gurukathana para pUrNa vizvAsa rAkhI teNe te pramANe karyu. alpa rAtri vyatIta thatAM aMgAramardakAcAryanA ziSyo paikI eka ziSya laghunIti (pezAba) karavA uThyo. AgaLa cAlatAM kolasA para paga paDyo eTale kolaso dabAvAthI caraDa evo zabda thayo. dhvani thatAM ja te ziSye vicArya ke A bhUmi jIvavyApta jaNAya che. AgaLa cAlIza to vizeSa jIvahiMsA thaze mATe jIvahiMsA karavA karatAM laghunItinuM kaSTa sahana karavuM te ja zreyaskara che. Ava vicAra karI te ziSya pAcho vaLI gayo ane laghunIti karyA sivAya ja sUI gayo. bAda thoDo samaya pasAra thatAM bIjo ziSya jAgRta thayo ane pUrvanA ziSyanI mAphaka AgaLa jaI, kolAsAno dhvani sAMbhaLatA ja pahelA ziSyanI mAphaka vicAraNA karI, pAcho AvI sUI gayo. A banAvane thoDo samaya pasAra thayo haze tevAmAM aMgAramardakAcAryane laghunIti karavAnI zaMkA thaI. tene UbhA thatAM joI pahelA svapnavALA ziSyanA karNa vizeSa sAvaceta banyA ane zuM bane che te ekAgratApUrvaka jovA lAgyo. -aMgAramardakAcArya AgaLa cAlatAM kolasA para paga paDyo ane caraDa-caraDa evo avAja thavA lAgyo eTale je temanA hRdayamAM hatuM te vANIdvArA bahAra AvI gayuM. caraDa-caraDa avAja sAMbhaLI teo bolyA ke-- "bApaDA A jIvo to A pramANe ja mRtyune vaza thavA lAyaka che." A vacana pelA zrIgacchAcAra - payannA- 51
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSye sAMbhaLyA. aMgAramardakAcArya to mAtaruM karI AvI nizciMtapaNe sUI gayA. pelA svapnavALA ziSyane khAtarI thaI ke A AcArya kharekhara abhavya ja che. gurue kahyaM hatuM te akSaraza: satya ja nIvaDyuM A AcArya dravyathI badhI kriyA kare che ane vidhividhAna sAcave che paNa bhAvathI kazuMpaNa karatA nathI. temanuM hRdaya magazeliyA pASANa sadRza anArdra ja jaNAya che. AvA AtmAno kadI uddhAra na ja thaI zake. tene pUrepUrI sAbitI thaI cUkI ke A AcArya abhavI che. te pote potAnA ziSyono uddhAra karIzakaze nahIM. pASANanA jahAjano nAyaka potAnA sAthIone tAre ke DabADe? Ama vicArI paropakAra bhAvanAthI te ziSye rAtrino sarva vyatikara aMgAramardakAcAryanA ziSyasamUhane jaNAvyo. ziSyoe bIje divase paNa pUrvanI peThe parIkSA karI, potAnA gururnu AvU dayAvihIna pASANa hRdaya nirakhI ziSyasamudAya cetI gayo. tarata ja temano tyAga karI te sarva pelA svapnavALA ziSyanA gurunA ziSyo thaIne rahyA. AvA aMgAramardakAcArya jevA dravyaliMgI paNa mithyAtvI ja jANavA. temanI koI paNa prakAranI kathA akathA ja jANavI. zrIAvazyakasUtranI cUrNImAM paNa "bAvanna daMzaNA khalu / " e padanA vivaraNamAM jaNAvyu cha ke-pAsatthA paNa mithyAdRSTI ja jANavA. teo liMgamAtra dhAraNa kare che paraMtu temanuM hRdaya vairAgyarasathI lepAyela hotuM nathI. tenA dvArA kahevAyela pUrvokta cAre prakAranI-AkSepaNI, vikSepaNI, saMvedanI tathA nirvedanI-kathAo paNa akathA ja jANavI. gRhasthane mATe jaNAvatAM kahe che ke brAhmaNAdi itara jAtIya gRhasthe kahela kathA paNa akathA jANavI. . have prativAdI A bAbatamAM zaMkA karatAM prazna kare che ke-"tame Upara kahela vyaktinI kathAne akathA zA mATe kaho cho?" zAstrakAra teno javAba ApatAM jaNAve che ke-"viziSTaphalAbhAvAt" arthAt kathAnA viziSTa phaLano abhAva hovAthI. kathA- phaLa che saMvega-vairAgya. je kathA sAMbhaLavAthI vairAgya udbhave, saMsAranI asAratA jaNAya, dravyAdi saMpattinI kSaNabhaMguratA samajAya to te kathAne sAcI kathA kahI zakAya. dravyaliMgI pAsatthAdikanA kathanathI vairAgya pragaTato nathI, kAraNa ke jeo pote pattharanA nAvamAM besIne taravAnI AkAMkSA rAkhe che te anyane kaI rIte tArI zake? have bIjo kathA saMbaMdhI bheda darzAvatAM kahe che ke-"tavasaMjamaguNadhArI, jaM caraNarayA kahanti sabbhAvam / savvajagajjIvahiyaM, sAu kahA desiyA samae / / 2 // " cha bAhya ane cha AbhyaMtara-e pramANe bAra prakAranA tapa, AcaraNa karanAra, sattara prakAranAM saMyama- pAlana karanAra temaja saMyamane viSe rakta evo koI paNa sAdhu, vizvanA samagra prANione hitakAraka-paropakAraka je kathA kahe te kathAne zrutasAgarane viSe kathA kahelI che. A pramANe kathA kahevAthI temaja sAMbhaLavAthI karmanI nirjarA thAya che, prANI samyag bodha prApta kare che ane upadezadAtA sAdhu paNa zuddha AcArI hovAthI zrotAjanane te pramANe samyag anukaraNa karavAnuM mana thAya che. ___have trIjo vikathAno bheda darzAvatAM kahe che ke-"jo saMjao pamatto, rAgaddosavasago parikahei / sA u vikahA pavayaNe, pannattA dhIrapurisehiM // 3 // " koI rAgadveSayukta (madhyasthatA vinAno) pramAdI sAdhu je kathA kahe tene tIrthaMkara paramAtmAoe pravacana viSe-siddhAntane viSe vikathA zrIgacchAcAra-payannA-52
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja kahelI che. A pramANe traNe prakAro samajI te pramANe AcaraNa karavA prayatna karavo. A saMbaMdhamAM vizeSa eTaluM jANavU ke-kathAno upadezaka ke sAMbhaLanAra jo rAga-dveSathI yukta hoya to te kathAMtara banI jAya che eTale kathA paNa vikathArUpe banI jAya che. ahIM prasaMgopAtta jaNAvela gAthAo zrIdazavaikAlika niyuktinI che. ___ ApaNe pUrve joI gayA chIe ke AcArya jo vikathA kare to te unmArgagAmI kahevAya. have te vikathAnuM svarUpa ane prakAro saMbaMdhI varNana karatAM jaNAve che ke-"vikahA sattahA pannatA taMjahA-itthikahA 1 bhattakahA, 2 desakahA 3 rAyakahA 4 miukAluNiyA 5 daMsaNabheiNI 6 carittabheiNI 7 // ' vikathA sAta prakAranI che- 1. strIkathA, 2. bhojanakathA, 3. dezakathA, 4. rAjakathA, 5. mRdukAruNikI, 6. darzanabhedinI ane 7. cAritrabhedinI kathA. 1. strIkathA - strI saMbaMdhI kathA karavI. strInI prazaMsA karatAM kahe ke amuka jAtinI strI to atizaya rupavaMtI hoya che, teno deha keLanA sthaMbha jevo ghATIlo ane pAtaLo che, zarIra puSpa jevU sukomaLa che, caMdranA maMDaLa sarakhaM tenuM kAMtimAna mukha che, kamaLanA patra jevI agara to mRganA netra jevI tenI AMkho che, jeno kaTipradeza siMhanI keDa jevo pAtaLo che, stana kaLaza jevA unnata-UMcA ne puSTa che, vilAsI hAthInI jevI maMdagati che. A pramANe strInI prazaMsA kare to paNa te vikathA che. prazaMsA na karatAM niMdApUrvaka kahe che ke- A strInI gati to UMTa jevI vakra che, kAgaDAnI mAphaka vANI karkaza che, gardabha jevo azubha svara che, kadarUpA svarUpavALI che, AvI apazukaniyALa strImukha koNa jue? A pramANe niMdA kare to paNa te vikathA ja che. ____ ApramANe strIkathA karavAthI potAne temaja sAMbhaLanArane mohanI pragaTe, kAmavikAra jAgRta thAya che, mananI lAgaNIo caLa-vicaLa bane. vaLI anya koI sAMbhaLe to tene vicAra thAya ke sAdhu saMsArano tyAga karI vairAgI banyA chatAM strIkathA kare che, strInI vArtAmAM Asakti dharAve che mATe A sAdhu kuzIla jaNAya che. vaLI AvI kathA karavAthI vizeSa samaya temAM vyatIta thavAne kAraNe svAdhyAyanI hAni thAya, saMyamanI hAni thAya ane brahmacaryanI* nava vADamAM paNa bhaMga paDe. sAMbhaLanAranuM paNa mana viparIta mArge prerAya to tenA doSanA bhAgIdAra thavAya mATe strIkathAno sadaMtara tyAga karavo. * jema udyAna agara bagIcAnuM rakSaNa karavA mATe kAMTAnI agara to bIjI koI vADa karavAmAM Ave che tema zAstrakAroe brahmacaryarUpI upavananA rakSaNa mATe nava prakAranI vADo (gupti) kahI che, te A pramANe 1 strI, pazu ke napuMsakano nivAsa hoya tyAM vasavATa na karavo-rahevaM nahIM. 2 strInI kathA na karavI agara to strInI sAthe ekAMtamAM vAta na karavI. 3 strIonA Asana para eTale zayana, Asana, pATa-pATalA Upara jyAM strI beThI hoya te sthAna para be ghaDI jeTalo samaya vyatIta thayA pahelAM besabuM nahIM. 4 strIonAM aMgopAMga jovA ke ciMtavavAM nahIM. 5 bhIta, paDadA ke khapeDAnA othe strI-puruSa kAmakrIDA karatA hoya tyAM besavaM nahIM. 6 pUrve karela kAmabhoganu-kAma-krIr3A, smaraNa na karavU. 7 snigdha-rasakasavALo AhAra na karavo. 8 kSudhA zAMta thAya tethI vizeSa AhAra karavo nahIM.. 9 zarIranI vibhUSA - zobhA karavI nahIM, zrRMgAravaDe TApaTIpa karavI nahIM. zrIgacchAcAra-payannA-53
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. bhojanakathA - cAra prakAranA AhAra che. azana, pAna, khAdima ane svAdima. tene lagatA guNa athavA avaguNa varNave te bhojanakathA; jemake khIramAM khAMDa ane ghI pUratA pramANamAM nAkhyA hoya to amRta samAna svAdiSTa lAge che. pUraNapoLImAM aMbarasa tathA masAlo sAro nAkhyo hoya to teno svAda kadI bhUlAto nathI. kaLInA lADu, mesuba tathA mohanathALa vigerenA z2amaNamAM be-cAra zAka ane judA judAM rAyatAM karyAM hoya to zreSTha bhojana gaNAya che. ghevara tathA mAlapUDAnuM bhojana, uttama che. A pramANe vidhividha pakavAnonA nAmanirdezapUrvaka prazaMsA kare agara to niMdA karatAM kahe ke - amuka vyaktinA jamaNavAramAM kAMI majA ja nahIM, svAda vinAnuM jamaNa, maracA, mIThaM ane masAlo pUratA pramANamAM nahIM, kaDhImAM khaTAza ja nahIM, caTaNI, rAyatuM vigere karyA ja nahIM A pramANe niMdA kare te paNa vikathA ja che. sAdhuo jo A pramANe bhojanakathA kare to AhAranI lAlasA vadhe, rasaneiMdriya vadhu saceta thAya, chakkAyanI virAdhanAnA anumodaka thAya temaja svAdhyAya-hAni ke saMyamahAni thAya te vadhArAmAM. A uparAMta lokomAM apavAda thAya te judo. sAMbhaLanAra loka kahe ke 'sAdhu thayA che paNa khAvAnI - pIvAnI tRSNA zamI nahIM. svAdiSTa bhojana karavA mATe ja sAdhuno bhekha lIdho jaNAya che. ityAdi ityAdi. ' svahita icchuka sAdhuoe A bhojanakathAno paNa parityAga karavo. 3. dezakathA - koI paNa dezanI prazaMsA athavA apabhrAjanA na karavI. mAlava deza to manohara che, sArA sArA dhAnya tyAM nipaje che. kaDaMba dezanA lokonuM zuM varNana karavuM ? te loko to mahAbuddhinidhAna ne DAhyA che. gurjaradezanA loko to udbhaTaveSadhArI che, kapaTI che, lATa dezanA . loko to pazu jevA jaDa che, kAzmIra dezanA loko bahu sukhI ane sauMdaryazALI hoya che, kAmaru dezanA loko atyaMta rUpavALA hoya che-A pramANe deza nA guNAvaguNa kahevA nahIM. sAdhu jo A pramANe dezakathA kare to potAnA parivAramAM te te deza nA sAdhuo hoya tene kharAba lAge, athavA te te deza nA loko sAMbhaLe to AvI vAta karanAra sAdhu Upara dveSa utpanna thAya, teonuM mana temanA UparathI utarI jAya, arasparasa ekabIjA dezavALAne kleza thAya mATe A vikathAna tyAga karavo. 4. rAjakathA- rAjAnI prazaMsA athavA niMdA na karavI. A rAjA to parAkramI che. bhIma jevuM to tenuM bAhubaLa che. prajA para yudhiSThiranI mAphaka vAtsalya dharAvanAra che. zatru loko temaja corone daMDa ApavAmAM atIva kuzaLa che. tenuM teja indra jevuM che, rAjanItimAM vicakSaNa che. agara to niMdA karatAM kahe ke - A rAjA to duSTa che, parastrIlaMpaTa che, prajA pAsethI kara-verA le che, tenuM mukha to kAgaDA jevuM zyAma che, zarIra kadarupuM che. zatrune Avato sAMbhaLIne killAmAM bharAI jAya che, kAyara che, kAcA kAnano che, viSayAsakta che vigere vigere. A pramANe bolavAthI loko jANe ke A sAdhu rAjAnA chidra jonAra che, koI rAjAno A gupta . carapuruSa che. vaLI rAjA jANe to kopAyamAna thAya. kadAca A pramANe rAjAnuM vRttAMta sAMbhaLIne rAjasukha icchuka koI paNa vyakti para bhavamAM rAjA thavAnuM niyANuM paNa kare. sAcI khoTI vAta thavAthI zrIgacchAcAra- payannA- 54
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabaMdha paNa thAya mATe A vikathAne to sadaMtara dezavaTo ja devo. 5. mRdukAruNikI kathA-mRdu karuNA upajAve tevUna bolavU. jemake he mahApuruSa ! tamo amAro kema tyAga karo cho? ame to anAtha chIe, tamAre Azraye AvyA chIe. tamArA sivAya amAro koI uddhAra nahIM kare. ame to baLatA agnimAM paDyA chIe. he putra ! he vatsa ! tuMkyAM gayo? tuM amArI sAra-saMbhALa le. A pramANe karuNAjanaka vacano bolavA te vikathAno pAMcamo prakAra che. A pramANe karuNAjanaka kahevAthI anya loko hAMsI kare che, ApaNA manamAM nirbalatA ghara karI jAya ane puruSArtha karavAno prayatna manamAM na thAya. AvA nAnA baccA tulya vacano kadApi uccAravA nahIM. 6. darzanabhedinI kathA- darzana eTale samakita. zuddha deva, guru ane dharma Upara avicala zraddhA tenaM nAma bodhibIja athavA samyaktva. teno ghAta karanArI kathA te darzanabhedinI kathA. koI kutIrthI agara to mithyAtvIno camatkAra dekhI vyAmohita thaI javaM, tenI prazaMsA karavI, koI anyamati nyAyazAstranuM alpa adhyayana karIne vAcALatApUrvaka vAta karato hoya to tethI vismaya pAmI vicAre ke-'jainazAstramA to AvU kazuM varNana nathI. A to koI mahApaMDita jaNAya che. tenA zAstramA to tattvonI sUkSma sUkSma hakIkato varNavI jaNAya che', jina vacanamA zaMkA karavI, itara darzanano prabhAva agara to camatkAra nihALI teno svIkAra karavAnI bhAvanA udbhavavI, mithyAtvIono saMsarga karavo-A badhAM kAraNo samakitanA ghAta karanArA che. A pramANe vartavAthI samakitanA aticAra lAge ane chevaTe anAcAra paNa Adare. valI laukika vAsanAo vadhe ane sanmArgathI adha:patana thAya mATe chaThThI vikathAthI pUrepUrA sAvaceta rahevU. 7. cAritrabhedinI kathA-je kathA sAMbhaLavAthI cAritranA pariNAma naSTa thAya te cAritrabhedinI kathA kahevAya. jemake koI kahe ke-'A pAMcamA ArAmAM to cAritra pALavU ghaNuM kaThina che.' vaLI koI kahe ke-"kevalimaNohicoddasa-dasanavapuvvIhiM saMpayaM rahie. suddhamasuddhaM caraNaM, ko jANai tassa bhAvaM vA // 1 // " sAMpratakALe kevaLajJAnI nathI, mana:paryavajJAnI nathI, avadhijJAnI paNa nathI temaja cauda pUrvadhara ke daza yA nava pUrvadhara mahApuruSa paNa nathI to koNa jANI zake tema che ke sAdhu zuddha cAritra pAlana kare che ke azuddha ? vaLI tenA aMtargata bhAva kevA che te paNa koNa jANI zake che? paraMparAnuM cAritra keyU~ hatuM ane atyAre kevUche ? teno taphAvata paNa koNa samajAve? kAraNa ke ghaNA gaccho ane aneka mato pracalita thaI gayA che mATe AmAM sAcA yA jUThAnI khabara paDI zake tema nathI. vaLI svamaMtavyanI vizeSa puSTi karatAM kahe ke -" jaha maMcAo paDiyassa, dehapIDA suthoviyA hoi / girisiharAo mahatI, tahaNaMtabhavo tao bhaTThA // 2 // kAle pamAyabahule, daMsaNanANehiM vaTTae tittham / vucchinnaM ca carittaM, to gihidhammo paraM kAuM // 3 // " arthAt pUrve kahelA kAraNothI zuddha cAritra to pALavAnA nathI ane chatAM cAritrathI patita thAya to anaMtA bhavamAM bhramaNa karavU paDe, kAraNa ke koI eka zakhsa mAMcA (khATalA) UparathI paDI jAya to tene ochu vAge-alpa pIDA thAya, paNa jo koI parvatanA zikhara UparathI paDI jAya to prANaghAtaka duHkha sahana zrIgacchAcAra-payannA-55
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavU paDe. vaLI A pAMcamA ArAmAM pramAda vizeSa che ane darzana te samakita ane jJAna-mati ane zruta e be jJAnavaDe pravarte che. zrImahAvIrasvAmIvaDe prarUpita cAritra hamaNA pALI zakAtuM nathI to tevA cAritra karatAM gRhasthadharma uttama che, kAraNa ke Upara kA tema mAMcA parathI paDanArane alpa kaSTa thAya che ane girizikhara UparathI paDanArane atizaya kaSTa thAya che tema gRhastha dharmathI jo patita thavAya to alpa aticAra lAge ane jo sarvaviratithI cukAya to anaMta bhava paryaMta saMsArasAgaramAM paribhramaNa karavU paDe. DhUMkamAM samajavAnuM eTaluM ke A kALamAM to zrAvakanA vrata pALavA teja uttama ane zreSTha mArga che. tenAthI devalokanI prApti thAya che. __ A pramANe kahevAthI koI cAritra levAno jijJAsu hoya to te nAzI jAya, pUrve koIe dIkSA lIdhela hoya to paNa te caMcaLa cittavALo thAya ane vicAre ke-cAritramA doSa to bahu lAge che mATe te karatAM to dIkSA choDI devI sArI. A pramANe UMce caDhavAno prayatna karato prANI paNa adha:patana pAme. Avo vicAra ajJAnIne Ave. jo jJAnI hoya to te vikathA karanAranI jALamAM na sapaDAya. te to zrIbhagavatIsUtranA pAThano vicAra kare. zrIbhagavatIsUtramA kA che ke bahusaniyaMTTho- te doSIlo ja hoya arthAt je doSane Alove, pApanI gardA kare te sAdhu cAritrapAtra ja gaNAya. parantu je ajJAnI, asthira manavALo ane duHkhagarbhita vairAgyavALo hoya te A cAritrabhedinI kathAthI viparIta mArge vaLI jAya mATe tevI kathA kadApi paNa na karavI. he gautama ! A sAta prakAranI vikathA karato prANI vRthA karmabaMdha kare che, rAga-dveSathI jakaDAya che, aneka prakAranI vAto karatAM potAnA maMtavyanI puSTi karavA mATe sadA tatpara rahe che ane potAnuM kartavya cUkI jAya che. AvA lakSaNavALAne tAre unmArgagAmI jANavo. guNavaMta AcArye paNa paranI sAkSIe potAnA aticArAdika doSonI AloyaNA levI, potAnA pApa prakAzI zuddha tharbu te nIcenI gAthAthI spaSTa thaze. chattIsaguNasamaNNA-gaeNa teNavi avassa kAyavvA / parasakkhiyA visohI, suTThavi vavahArakusaleNa / / 12 / / [SaTtriMzadgaNasamanvAgatena tenApi avazyaM karttavyA / parasAkSikA vizodhiH, suSThvapi vyavahArakuzalena // 12 // gAthArtha - chatrIza guNa yukta temaja atizaya vyavahArakuzaLa AcArya mahArAjane paNa anya AcAryonI sAkSIe svadoSanI niHzalyapaNe AlocanArUpavizuddhikaravI-prAyazcita grahaNa karavU. 12 vivecana - AcAryanA chatrIza guNa kahelA che. tevA guNayukta ane pAMca prakAranA vyavahAramA vicakSaNa AcArye paNa bIjA AcArya athavA gItArtha pramukha pAse potAnA pApa, prakAzana karI AloyaNA grahaNa karavI. AvA guNa yukta AcAryane paNa prAyazcita grahaNa karavAnuM vidhAna che-zAstrAjJA che to sAmAnya sAdhunI to vAta ja zI karavI? AcAryanA chatrIza guNa varNavatAM kahe zrIgacchAcAra-payannA-56 .
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha ke "desa 1 kule 2 jAti 3 rUvI 4 saMghayaNI 5 dhiijuo 6 aNAsaMsI 7 / avikatthaNo 8 amAI 9, thiraparivADI 10 gahiavakko 11 // 1 // jiapariso 12 jianiddo 13, majjhatyo 14 desa 15 kAla 16 bhAvannU 17 |aasnnlddhpibho 18, nANAvihadesabhAsannU 19 / / 2 / / paMcavihe AyAre 20-24 jutto, suttatthatadubhayavihinnU 25 / AharaNa 26 heu 27 uvaNaya 28-nayaniuNo 29 gAhaNAkusalo 30 // 3 / / sasamayaparasamayaviU 31, gaMbhIro 32 dittimaM 33 sivo 34 somo 35 // guNasayakalio 36 juggo, pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // 1. deza - sADApacavIza je Arya kSetra kahevAya che temAM janmelo hoya-Arya dezamA janmyo hoya to te AcArya lokone pratibodha thAya evaM varNana karI zake. Arya dezanI bhASA jANe ane tevI ramya vAgdhArAthI janasamUhane rIjhavI vairAgyavAsita banAvI zake. 2. kula- zreSTha kulavALo hoya. pitAno je vaMza te kula kahevAya. uttama kuLamAM utpanna thayela prANI potAne zire je bojo Ave tene saralatAthI ne sahanazIlatAthI vahana kare tema AcArya jo uttama kulamA janmela hoya to AcAryapaNAmAM gacchanI sArasaMbhALarUpI je bhAra tene samyak prakAre vahana kare. 3. jAti- uttama jAtivALo hoya. mAtAnuM gotra te jAti kahevAya. uttama jAtinI mAtAnI kukSImAM janma dhAraNa karavAthI-jAtivaMta hovAthI vinaya, viveka, saralatA Adi guNo svAbhAvika ja prApta thAya ane zAsananuM rUDI rIte pAlana kare. 4. rUvI - rUpavaMta hoya. pAMce iMdriyo sarasa ane dekhAvaDI hoya. hAtha, paga ane udarAdika avayavo kAMtivALA tathA ghATIlA hoya. rUpavata vyaktimAM AdeyavacanapaNuM hoya che eTale loko tenuM kathana zIghra svIkAre che. rupavaMtamAM naisargika rIte ja guNasamUha hoya che. 5. saMghayaNI - dRDha saMghayaNavALo hoya. zarIrano bAMdho jo majabUta hoya to vyAkhyAnAdi devAmAM, ugra vihAra karavAmAM temaja dhArmika mahotsavomAM glAni na anubhave, pramAdane paravaza na paDe ane uttama prakAre zAstrAdhyayana karI sArI vAcanA ApI zake. 6. dhRtivaMta - cittanI sthiratAvALA hoya. zAstranA gahana tattvo athavA artho na samajAya to paNa temAM bhrAMti na lAve, temAM potAnI alpabuddhine kAraNabhUta mAne. 7. anAkAMkSI - koI paNa prakAranI koI paNa pAsethI vAMchA na rAkhe. jema anya matAvalaMbIo-dvijo vigere potAnA bhaktajana yA to yajamAna pAsethI suMdara bhojana ane vastrAdinI apekSA rAkhe che tema AcAryamahArAja kazI paNa tRSNA na ja rAkhe. 8. avikatthaNo-bahu na bole. vAcALatA na dAkhave. pArakI vAto vizeSa na kare. A pramANe vartavAthI loko para temanI pramANikapaNAnI suMdara chApa paDe. 9. amAyI-kapaTa na rAkhe. mAyA prapaMcane dUra kare. koInA kAvatrAmAM-mAyAjAlamAM yA to SaDyaMtramA-rAjasaMbaMdhI daMbhamA sAmela na thAya. A pramANe vartavAthI lokono savizeSa vizvAsa thAya ane tene kAraNe zAsanodyotanAM aneka kAryo nirvighne paripUrNa thAya. 10. sthiraparipATI-jeTaluM jeTaluM pote zAstrAvagAhana karyu hoya teTaluM teTaluM upasthita-sthira hoya. zrIgacchAcAra-payannA- 57
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI paNa vyakti sUtrArthano game tevo prazna kare to zIghra javAba ApI tenA mananuM samAdhAna kare. 11. gRhItavAkya-temanI AjJA sarva mAne, teno paDyo bola sarva jhIle tevA samartha hoya-pratibhAzALI hoya. 12. jitaparSadA-parSadA sabhAne jItanAra hoya. rAjA pramukhanI sabhAmAM javAno prasaMga prApta thAya to manamAM kSobha na pAme. 'huM zuM kahIza?' tevo vicAra na lAvatAM dharmacarcA karI rAjAne pratibodhavAne samartha hoya. agara to vyAkhyAnAdi kaLAmAM evA kuzaLa hoya ke samagra sabhA raMjita thAya ane AcAryanA guNAnuvAda kare. vAdavivAda karavAno prasaMga prApta thAya to paNa kSobha na pAme ane zAstravacana ke yukti-prayuktiothI satya dharmanuM sthApana karI prativAdIne parAsta kare. 13. jitanidrAalpanidrAvALA hoya. ApaNAmAM zvAnanidrA vakhaNAya che. zvAnane alpa ja nidrA hoya che. lezamAtra avAja thAya ke taraja ja zvAna zIghra jAgrata banI jAya evI rIte AcAryanI nidrA paNa alpa ja hoya. sUtrAdikanI arthagaveSaNAmAM citta rAkhe, tenuM vAraMvAra parizIlana karyA kare eTale paNa alpa nidrA hoya. 14 madhyastha-taTastha vRtti dhAraNa karavAvALA hoya. sarva ziSyo paratve samabhAva rAkhI sarvenI sArasaMbhALa sarakhI rIte ja rAkhe. 15 dezajJAtA marudhara, mevADa ane gurjarAdi rASTro saMbaMdhI saMpUrNa jJAna dharAvanAra hoya. te te dezane anulakSIne sAdhuone vicaravAnI AjJA Ape. 16.kAlajJa-samayane jANanAra hoya. A varSamA comAsAmAM dharmonatti yAvarSA thaze te zAstrajJAnathI jANe ane tene anusarIne svaparIvArane vicaravAnI anumati Ape. 17. bhAvajJa-sAmA mANasanA abhiprAyane jANanAra hoya, athavA kSayopazamAdi bhAvanA paNa jANanAra hoya. A guNane AdhAre sukhapUrvaka deza-videzamA vihAra karI zake. 18. hAjarajavAbI - koI anyatIrthI parIkSArthe prazna kare to tene hRdayasparzI sacoTa javAba Ape tevA buddhimAna hoya. 19. aneka dezabhASAone jANanAra-judA judA dezonI bhASA jANe. mAravADI, gujarAtI, hiMdI ityAdika bhASA jANanAra hoya. vihAra daramiyAna aneka bhavyaprANIone dIkSA ApI hoya eTale te te dezonA ziSyone saralatAthI zAstrAdhyayana karAvI zake temaja te te dezomAM vicaravAnA prasaMge te te lokonI bhASAmAM upadeza ApavAthI anekaguNo lAbha thAya. 20-24. paMcAcArayukta - pAMca prakAranA AcAra yukta hoya. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra-e pAMca AcAra che. jJAnAcAra eTale jJAnasamyak prakAre ArAdhana kare, darzanAcAra eTale zuddha rIte samakita pALe, cAritrAcAra eTale pAMca samiti ane traNa gupti e aSTapravacanamAtAnurUDI rIte pAlana kare-aticAra na lagADe, tapAcAra eTale cha abhyaMtara ane cha bAhya e bAra prakAranA tapanuM sArI rIte ArAdhana kare ane vIryAcAra eTale saMyamayogya dharmakriyAmA potAno puruSArtha dAkhave, pramAda na seve, Avazyaka kriyA umaMgapUrvaka kare. ApramANe paMcAcAra yukta AcArya, vacana grahaNIya bane che. 25. sUtrArthatadubhayajJAtA-sUtrano, arthano ane tadubhaya eTale sUtrArtha baneno jJAtA hoya. sUtrano uccAra tathA paraMparAmujaba artha-esarva hakIkatanA jJAtA hoya. A uparAMta utsarga ane apavAda e banne mArganA prarUpaka hoya. 26. AharaNaka-dRSTAMta ApavAmAM vicakSaNa-kuzaLa hoya. ekalA tattvanI vAtathI lokone gaLe bodha utarI zakato nathI, zrIgacchAcAra-payannA- 58
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAna nirasa jaNAya che paraMtu tenI sAthosAtha kathA-vRttAMta kahevAmAM Ave to lokone manaraMjana thavA sAthe jJAna paNa thAya che. sarasa pratipAdaka zailI sAthe kathA-nirUpaNa thAya to lokone vyAkhyAna ke upadeza zravaNano utsAha vadhe che. dRSTAMtapUrvaka samajAvavAthI alpa prayAse lokonA hRdayamAM suMdara asara upajAvI zakAya che. 27. hetu- hetupUrvaka samajAve-upadeza Ape. hetu be prakAranA che-(1) kArakahetu ane (2) jJApakahetu. ghaDAno banAvanAra kuMbhAra che, eTale je ghaDA ghaDe te kuMbhAra athavA prajApati kahevAya, ema kAraNa darzAvI samajAve te kArakahetu kahevAya. andhakAramA rahela ghaTAdikane jaNAvanAra dIpaka che, dIpaka tene pragaTa kare che tevI rIte hetuone samajAve te jJApakahetu kahevAya. 28. upanayajJa-koI paNa prakAranI kathA-vArtA kahIne teno upanaya ghaTAve-sarakhAmaNI karI batAvI sArAMza-rahasya samajAve. 29. nayanipuNa naigamAdi sAta nayonA jJAtA. nayajJa hoya to ekAMta vAta na kare, anekAMta - syAdvAdanuM svarUpa yathArtha samajAvI zake. ane nayanA bhedone AzrayIne vyAkhyA karavAthI temano koI paNa prakArano doSa na kADhI zake. chavIzamA guNathI prAraMbhI ogaNatrIzamA guNa sudhI je guNo darzAvyA tenAthI zrotAjanane jema jJAna thAya tevI rIte varNave. prathama dRSTAMta kahe, pachI teno hetu samajAve, pachI teno upasaMhAra kare eTale saMkSepamA sArAMza samajAve ane kathAmA prasaMga Ave tyAre nayanuM suMdara svarUpa samajAvI tene kathAnA pravAhamAM ghaTAve. 30. sthApanAkuzaLa-je vAta kare tenI sthApanA karavAmAM, tene spaSTa samajAvavAmAM ane zrotAjananA gaLe utarAvavAmAM kuzaLa hoya. 31. svaparasamayavijJa-potAno mata-jainamata ane anya mato-paratIrthika mato, te sarva matanA jANanAra hoya. potAnA siddhAMtanuM svarUpa suMdara rIte varNavI zake temaja cArvAka, bauddha, sAMkhya, mImAMsaka ane vaidika matavAdIo potAno mata pUche to paNa tenA matanuM paNa svarUpa kahI zake arthAt SaDdarzananA jJAtA hoya. 32. gaMbhIra-gaMbhIra hRdayavALA hoya. tuccha svabhAvano tyAga kare. koI paNa vyakti game tevo prazna kare, to paNa kaSAya na karatAM, Akroza na karatAM zAMtithI dhairyapUrvaka javAba Ape. 33. dIptimAna-atyaMta tejasvI hoya. temanuM bhavya mukha jotAMja vAda karavA AvanAra agara to anya matavAdIo kSobha pAmI jAya. A vyaktine nahIM jItI zakAya ema manamAM nirNaya karI le ane gupacupa thaI anya vAto karavA lAge. 34. zivakara-mahAmArI, bhUta-pretAdikano upadrava, zAkiNI DAkiNInA vighnono vinAza karavAmAM zaktimAna hoya, janasamUharnu kalyANa karavAvALA hoya. 35. saumya-zAMta dRSTie jonAra, vairIjana pratye paNa zAMtithI-snehathI nihALanAra temaja AcAryane jotAM paNa sAmA zakhsane prema utpanna thAya. 36. guNazatakalita-udAra, sahanazIla, zAstrajJa, kRtajJa, zAstrAvagAhanarakta ityAdi ityAdi seMkaDo guNothI vibhUSita hoya. AvA prakAranA chatrIza guNovaDe yukta AcArya pravacanano sAra eTale rahasya yathArtha kahI zake, AvA guNa sahita AcAryamahArAje paNa potAnA pAparnu-aticAranuM anya gItArtha AcArya mahArAja pAse prakAzana karI prAyazcita grahaNa karavaM. zrIgacchAcAra-payannA-59
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryanAM chatrIza guNa darzAvyA bAda temanA bIjA vizeSaNa- pAMca prakAranA vyavahAranA jJAtAnuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke " Agama 1 suya 2 ANA 3 dhAraNA 4 ya jIyaM 5 ca hoi vavahAro / kevalimaNohicoddasa-dasanava-puvvI a paDhamattho // 1 // * 1 AgamavyavahArI, 2 zrutavyavahArI, 3 AjJAvyavahArI, 4 dhAraNAvyavahArI ane 5 jItavyavahArI - A pAMca prakAranA vyavahArI hoya che. kevaLajJAnI, mana:paryavajJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI temaja navapUrvI- e prathama eTale AgamavyavahArI kahevAya che. teo pratyakSa jJAnavALA hovAthI prAyazcita levA AvanAra vyaktine jevo aticAra lAgyo hoya te jANIne jevo ghaTe tevo daMDa-prAyazcita Ape che. zrutavyavahArI chedagranthono jJAtA hoya athavA vartamAnakALamAM jeTaluM zruta vartatuM hoya teno pAragAmI hoya tevA AcAryanI pAse AloyaNa svIkAre. AjJAvyavahArI eTale gItArtha bIjA dezamAM vicaratA hoya to tenI pAse sAdhune mokalIne, gupta rIte AloyaNa maMgAvIne te pramANe prAyazcita grahaNa kare. dhAraNAvyavahArI- pUrve kahelA traNenA abhAva hoya ane AlocanA levAnI hoya tyAre gItArtha pAse rahela, tenI vaiyAvacca karela, aneka zakhsone AlocanA apAyela hoya te sAMbhaLela hoya tevA sAdhune kahe ke- 'mane AloyaNa Apo.' te je prAyazcica jaNAve te gItArthe ApyA barAbara dhArIne tapazcaryAdika Alocana kare te dhAraNAvyavahAra athavA to koI vRddha sAdhu hoya, dIrgha cAritraparyAyavALo hoya ane gItArtha pAse rahIne aneka zakhsone AloyaNa ApatAM samaye te avadhArI lIdhuM hoya tevA muni samIpe paNa AloyaNa levI te dhAraNAvyavahAra jItavyavahAra-kALano prabhAva jANI ugra tapazcaryA karavA asamartha evA sAdhuone maryAdAmAM ja-te pALI zake tevI rIte AloyaNa ApavI ke jethI tenI sAdhupaNA viSenI zraddhA TakI rahe. kALaprabhAvathI cAritramAM doSo to ghaNA lAge ane ugra tapazcaryA thaI zake nahIM eTale sAdhu vicAre -- " doSApatti to vadhu thAya che, tapa, japa thato nathI mATe have cAritra pAlavaM zA kAmanuM ? AvI vicAraNAthI anAcAramAM pravarte ane sarvathA cAritrano tyAga karavA prerAya mATe AcArye sAdhune nabaLA jANIne tene ucita AlocanA ApavI athavA to zrIjinabhadragaNikSamAzramaNe jItakalpa racyo che temAM je pramANe tapazcaryA karavAnuM vidhAna darzAvavAmAM AvyuM che tene anusaravuM te paNa jItakalpavyavahAra kahevAya. AvI rIte Upara jaNAvela pAMce vyavahAranA jJAtA hoya, pote aneka prANione prAyazcita ApyuM hoya tevA AcArye paNa anya gItArtha pAse potAnA doSoaticAronuM prAyazcita grahaNa karavuM joIe, karaNa jo koI vaidyane vyAdhi thayo hoya to te anya vaidya pAse auSadhopacAra karAve che ane tema karavAthI teno roga paNa nAza pAme che tevI rIte doSita thayela AcArya anya vaidya sadRza anya gItArtha pAse prAyazcita grahaNa kare tyAre tenuM pAparUpI zalya vinAza pAme che. ahIM je vaidyanuM dRSTAMta ApyuM tene puSTa karavA mATe sUtrakAra mahArAja jaNAve che ke jaha sukusalo vi vijjo, aNNassa kahei attaNo vAhiM / vijjuvaesaM succA, pacchA so kammamAyarai // 13 // [ yathA sukuzalo'pi vaidyo 'nyasya kathayati Atmano vyAdhim / vaidyopadezaM zrutvA, pazcAt sa karma Acarati // 13 // ] zrIgacchAcAra - payannA--- 60
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha-jevI rIte atizaya kuzaLa vaidya paNa potAno vyAdhi bIjA vaidyane jaNAve che ane te anya vaidye darzAvela vyAdhinA pratikArarUpa karmane Acare che tevI rIte AlocanA grahaNa karanAra sUri paNa potAnA pAparnu anya AcAryamahArAja pAse prakAzana kare ane temaNe jaNAvela tapazcaryAdi kriyA vidhipUrvaka aMgIkAra kare. vivecana-vaidya vicakSaNa hoya, vaidakazAstrAdikamAM pravINa hoya, aneka prakAranA auSadho-bhasma, avaleha, cUrNa vigeremA pravINatA dharAvato hoya, aneka vyaktionA vyAdhio, nivAraNa karyu hoya, anubhavI hoya, vRddha vayano hoya, cikitsA karavAnI praNAlikAmAM pAraMgata hoya, nidAna karavAmAM nipuNa hoya-Avo kuzaLa vaidya paNa jo bImAra paDe, mAMdo thAya to te tarata ja anya vaidyanI salAha le che, potAnA vyAdhino sarva vyatikara kahIne teno upAya pUche che ane potAnI pAse vividha prakAranAM uttama auSadho hovA chatAM paNa tenI pAsethI ja auSadha le che ane pariNAme pUrvavat svAsthya prApta kare che tema jJAnavaMta, AloyaNa ApanAra, zAstrAdikamAM kuzaLa evA AcArye paNa potAne lAgelA aticAranI AloyaNA anya gItArtha pAse ja levI e ja hitakara ane AtmakalyANano mArga che. have sadgurunu svarUpa darzAvatAM kahe che ke desaM khittaM ta jANittA, vatthaM pattaM uvassayaM / saMgahe sAhuvaggaM ca, suttatthaM ca nihAlaI // 14 // [dezaM kSetraM tu jJAtvA, vastraM pAtraM upAzrayam / saMgRhaNIta sAdhuvargaM ca, sUtrArthaM ca nibhAlayati // 14 // gAthArtha-deza, kSetra, dravya, kALa ane bhAvane jANIne vastra, pAtra ane (strI, pazu ke paMDaka-napuMsaka vagarano) upAzraya saMgrahe tathA sAdhu-sAdhvInA samUhanuM sArI rIte saMrakSaNa kare temaja sUtrArthanu citavana kare tene sArA-mokSamArgavAhI AcArya jANavA. vivecana-sArA AcArya deza, kSetra, dravya, kALa ane bhAvane sArI rIte jANe, ane jANIne vastra, pAtra, vasati tathA sAdhu-sAdhvInA samUhane saMgrahe-tenuM paripAlana kare. mALavAdi dezonuM svarUpa jANe. kSetra saMbaMdhI vicAra kare ke kSetra lukhaM che ke rasALa eTale ke sarva prakAranI vastuo maLI zake to rasALa ane na maLe to lUTuM samajavaM, athavA to jainadharma pratye zraddhALu che ke azraddhALu te paNa jANe. vividha kSetramA bauddha, sAMkhyAdika kayA kayA dharmano vizeSa pracAra che tenuM jJAna dharAve. glAnAdika sAdhuone vasavA lAyaka che ke nahIM agara to glAnAdikane yogya Avazyaka padArtho prApta thaI zakaze ke nahIM te jANe. vaLI dravya eTale AhArAdi vastuo maLI zakaze ke nahIM teno vicAra karanArA hoya. kALa saMbaMdhI vicAraNA karatAM sukALa ke duSkALano vicAra kare-jANe bhAva eTale bhinna bhinna kSetravAsI jano udAra che ke kRpaNa, sAdhuone joIne raMjita thAya tevA che ke mukha maraDe tevA che te saMbaMdhI jJAna dharAve. Upara jaNAvela vyatikaranA jJAtA AcArya vastra, pAtra ane upAzraya (sAdhuone yogya nivAsasthAna) saMgrahI rAkhe-tenI vyavasthA karI mUke koI kSetramA vastrAdika maLe, zrIgacchAcAra-payannA-61
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI kSetramA na paNa maLe tyAre teno saMgraha karI rAkhyo hoya to sAdhuone upayoga mATe ApI zakAya. jo A pramANe vyavasthA na karI hoya to sAdhu sIdAya. dezasvarUpanA jJAtA AcArya zIta zarIravALA sAdhune saurASTrAdi zItapradhAna dezomAM na mokale. marudharAdi dezomAM mokale. vaLI vAyupradhAna dehavALAne mevADa dezamA vicaravAnI AjJA na Ape kAraNa ke te dezamAM makAI ane cokhAno AhAra maLato hovAthI vAyuprakRtivALA sAdhune mAphaka na Ave, tevA zarIravALAne mAlavadezamAM mokale. kSetra saMbaMdhI vicAraNA kare ke ujjainI nagarImAM anya matanuM prAbalya vizeSa che, mATe tyAM ochA pAMDityavALA ziSyane na mokale, kAraNa ke tema karavAthI zAsananI laghutA thAya. tevA alpajJa ziSyone mAravADa, gurjara, saurASTra Adi dezomAM mokale. sUMTha pramukha dravyAdikanA jANakAra hoya. glAnAdikane A vastunI jarUra che, A vastu temane upayogI thaI paDaze tema jANe. vaLI sAdhu sthULazarIrI hoya to temane ghRtAdika puSTi karanArAM dravyo vizeSa na Ape. evI rIte dravyanA paNa vicAraka hovA joIe. amuka dezamAM sukALa thaze ke duSkALa paDaze te paNa jANanAra hovA joIe, kAraNa ke duSkALavALA dezamAM vicare to gocarI paNa na maLe, saMkaTamAM sapaDAvaM paDe ane dharmasAdhana ke svAdhyAyAdi na thAya. evI rIte kALane vicArIne ziSyAdika parivArane vicaravAnI AjJA Ape. sAdhu pratye lokonA svabhAva-zraddhAne jANI te pramANe vihAranI anumati Ape. dUranA sthaLomAM vihAra thoDo karAve parantu gurjara, saurASTrAdi dezomAM sAdhuo pratye atyanta prItibhAva ke bahumAnabhAva hoya tevA sthaLamAM sAdhuone vicaravAnI AjJA Ape. A pramANe suguru pAMca prakAranA yathAsthita jJAtA hoya. vastra, pAtrAdikano saMgraha kare paNa te pracchanna-gupta rAkhe; gRhasthane na jaNAve. AnuM kAraNa darzAvatAM kahe che ke-bhadrika-bhoLo gRhastha hoya to ema paNa kadAca vicAre ke-sAdhu pAse ghaNA vastra-pAtrAdika hoya to temAM doSa nahIM hoya parantu vicakSaNa gRhastha to samaje ke ATalA badhAM vastra-pAtranA upakaraNa rAkhe che to sAdhu zA mATe thayA? ATalA badhA parigrahadhArIne sAcA sAdhu kaI rIte kahI zakAya? AvI azraddhA utpanna na thAya mATe zAstrakAra mahArAja kahe che ke AcArye A saMgraha gupta rAkhavo. A hakIkata pratye zaMkA darzAvatAM prativAdI prazna kare che ke-"AcArye Avo saMgraha gupta rAkhavo tevo koI paNa zAstrAdhAra che?" teno javAba ApatAM zrIsthAnAMgasUtranA sAtamA sthAnakanI TIkAno ullekha karI jaNAve che ke -"AyariyauvajjhAyANaM gaNaMsi sattasaMgahaThANA paM. taM.-AyariyaujjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA samma pauMjittA bhavati 1, AyariyauvajjhAe gaNaMsi ahArAiNiAe kitikammaM veNaiaMsamma pauMjittA bhavai 2, AyariyauvajjhAe gaNaMsi je suaejjavajAe dhAreti te kAle kAle samma aNuppavAettA bhavai 3, AyariyauvajjhAe gaNaMsi gilANasehe veAvaccaM abbhuTThittA bhavati 4, AyariyauvajjhAe gaNaMsi ApucchittacArI Avihavai No aNApucchittacArI 5, AyariyauvajjhAe gaNaMsi aNuppannAiM uvagaraNAI sammaM uppAettA bhavai 6, AyariyauvajjhAe gaNaMsi puvvappaNNAiM uvagaraNAiM samma sArakkhittA saMgovittA bhavati 7 // " zrIgacchAcAra-payannA-62'
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha- AcAryaupAdhyAyanA gaNamAM- gacchamAM jJAnAdi saMgrahanA sAta hetuo darzAvelA che, te pramANe - 1 - AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM rUDI rIte AjJA tathA dhAraNA kare eTale ke- 'he sAdhu ! A pramANe tame karajo' evI rIte gurunA AdezathI te pramANe ja kare tema ja 'he sAdhu ! AvAta na karavI' ema AjJA Ape tene dhArI rAkhe-te pramANe ja varte. 2 - AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM jeo guNa athavA to dIkSAparyAyamAM jyeSTha hoya tenA pratye vAMdaNAM vinayAdi ucitatA jALave eTale ke temane vidhipUrvaka vaMdana kare, vaiyAvaccAdika kare. 3- AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM je sAdhuo sUtra bhaNavAne yogya thayA hoya teone avasare sUtra saMbaMdhI zikSA Ape, adhyayana karAve, samaya pramAdamAM vyartha vyatIta thavA na de. 4 - AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM vyAdhithI pIDita glAna sAdhu ho agara to laghu ziSya hoya to tene gocarI lAvI devI, hAtha-paga dAbavA, auSadhopacAra karavo ityAdika prakAre vayAvacca karanAra hoya. 5 - AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM ziSyane bahAra gocarI, sthaMDila tathA vihArArthe javuM hoya to AjJA laIne gurunI saMmatipUrvaka ja jAya paraMtu pUchyA vinA eka pagaluM paNa bhare nahIM. 6 - AcAryaupAdhyAyanA gacchamAM na maLe tevA vastra, pAtrAdika upakaraNone samyak prakAre lAve, jyAM tyAMthI meLavIne ekatra kare ane AcAryane soMpe. 7 - AcAryaupAdhyAyanA viSe pUrve prApta karela vastra, pAtrAdika upakaraNonuM corAdikathI sArI rIte rakSaNa kare ane sArI rIte gopave. A chevaTe jaNAvela sAtamA prakAranI gacchAcAranI TIkAmAM jaNAvyuM che ke- 'sArakkhittA' - saMrakSayitopAyena caurAdibhyaH, 'saMgovittA' - saMgopayitA'lpasAgArikakaraNena malinatArakSaNena ceti / arthAt cora pramukha corI na jAya tema upakaraNone sArI rIte sAcavavA agara to koI coravA, toDavA ke phADavA devA nahIM temaja gRhastha dekhI na jAya tevA prakAre gopavIne rAkhe ane tene jema tema vAparIne malina na kare. I A rIte zrIsthAnAMgasUtranA pAThathI sAbita thayuM ke AcArye gRhastha joI zake temaja jANI na zake tevI rIte vastra. pAtrAdika upakaraNo gupta rAkhavA. have vastrano prasaMga AvyAthI vastra saMbaMdhI vizeSa vivecana kartuM che. vastra saMbaMdhI vivaraNa - je vastra prApta thAya te vastranA prathama traNa bhAga kalpe eTale traNa puTa barAbara kare, pachI eka-eka puTamAM traNa traNa bhAga kalpe eTale ke evI rIte nava vibhAga thAya. te je nava khUNA thayA te paikI cAra khUNAnA cAra bhAga deva saMbaMdhI jANavA, ceDAnA be bhAga manuSyane lagatA jANavA, Upara nIcenA je be bhAgo asura saMbaMdhI jANavA ane madhyamAM je eka bhAga bAkI rahyo rAkSasane lagato jANavo. teno sthApanA yaMtra nIce pramANe jANavo. deva asura deva manuSya rAkSasa manuSya deva asura deva Upara jaNAvela hakIkatano saMbaMdha darzAvanArI gAthA nIce pramANe che " cauro divviA bhAgA, duve bhAgA ya mANusA / AsurA yaduve bhAgA, majjhe vatthassa rakkhaso // 1 // " eTale ke-devonA cAra, manuSyanA be, asuranA paNa be ane rAkSasano madhyano eka ema nava vibhAgo jANavA. A nave vibhAga zyAma varNa, aMjana tathA zrIgacchAcAra - payannA-- 63
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAdavathI kharaDAyela hoya, UMdare karaDyA hoya, kaMsArIe khAdhA hoya, agnithI baLI gayA hoya, tUTI gayA hoya, dhobIvaDe dhovAtA chidra paDI gayA hoya, jIrNa (jUnA) thaI gayA hoya, athavA jADo dhAgo (doro) AvI gayo hoya to tenA zubha yA azubha vividha prakAranAM phaLanI prApti thAya che. tenA phaLa-svarUpanuM digdarzana karAvatAM jaNAve che ke-"divvesu uttamo lAbho, maNussesu amajjhimo / asuresu a gelannaM, majjhe maraNamAise // 1 // " artha - deva saMbaMdhI vibhAgamAM jo vastra aMjanAdivaDe kharaDAyu hoya agara to UMdara vigerevaDe karaDAyuM hoya to (cAritrapAlanano) zreSTha lAbha thAya, manuSya saMbaMdhI vibhAgamAM te pramANe banyuM hoya madhyama-alpa lAbha thAya ane asuranA vibhAgavALA vibhAgamAM te pramANe banyuM hoya to vyAdhi udbhave, bImArI Ave, aneka prakAranAM rogo thAya. jo madhyano rAkSasavALo vibhAga te pramANe kharaDAyo ke karaDAyo hoya to te vastra pAse rAkhavAthI avazya mRtyu ja thAya. eTale sAdhue nava bhAga paikI asuranA be ane rAkSasano eka ema traNa bhAgathI dUSita vastra grahaNa na karavU. kadApi koI sAdhu Aq vastra svIkAre to tene saMpUrNa cAramAsI-prAyazcita Ave, kAraNa ke tevo sAdhu AtmAnI virAdhanA karanAro temaja zrIjinezvara bhagavaMtanI AjJAno bhaMga karanAro thAya che, mATe nirdoSa, zuddha ane sulakSaNavALu vastra ja grahaNa karavU. vastra saMbaMdhI vizeSa samajaNa ApatAM zAstrakAramahArAjA puna: jaNAve che ke-AkhaM vastra na grahaNa karavaM. kRtsna (Alu) vastra cAra prakAra- kaheluM che, te A pramANe - 1 dravyakRtsna, 2 kSetrakRtsna, 3 kALakRtsna ane 4 bhAvakRtsna. 1. dravyakRtsna-baMne bAjunA cheDA dazIyukta eTale saMpUrNa temaja pramANathI adhika hoya. 2. kSetrakRtsna- je kSetramA vastra ati kiMmatI temaja durlabha hoya. 3. kALakRtsna- amuka amuka kALamAM mAgyuM vastra na maLe athavA to durlabha hoya. jemake unALAmAM kASAyika-raMgeluM vastra durlabha hoya. zIta RtumAM kaMbala-dhAbaLAdika durlabha hoya temaja varSARtumAM kezaramizrita-raMgita vastra durlabha hoya. 4 bhAvakRsnanA be prakAra cha (1) varNa ane (2) mUlya. varNa eTale pAMca prakAranA varNavALu; jemake mayUranI grIvA-Doka sarIkhaM zyAmavarNI, popaTanI pAMkha sarakhaM nIlavarNI, iMdragopakanI jevU raktavarNI, suvarNa sarakhaM te pItavarNI ane zaMkha sarakhaM te zvetavarNI A pramANe jo varNakRtsna ane dravyakRtsna vastra sAdhu svIkAre to te sAdhune utkRSTa cAra laghumAsI, madhyama eka laghumAsI ane jaghanya pAMca kalyANakonuM prAyazcita Ave. mUlyakRtsnanAM paNa traNa prakAra che- (1) jaghanya, (2) madhyama ane (3) utkRSTa aDhAra rupiyAnI kiMmatanuM hoya te jaghanya, eka lAkha rupiyAnI kiMmatanuM hoya te utkRSTa ane te baMnenI vacagALAnuM eTale ke aDhAra rupiyA karatAM vadhAre ane lAkha rupiyA karatAM nyUna kiMmatanuM hoya te madhyama jANavU. have Arupiyo kevA prakArano jANavo te saMbaMdhe jaNAve che ke-dvIpa saMbaMdhI be rupiyAno uttarApathano eka rupiyo jANavo. e rupiyo pATaliputrano jANavo. dakSiNApathanA be rupiyAnA kAMcIpurInA eka rupiyo thAya ane kAMcIpurInA be rupiyAno pATalIputrano eka rupiyo thAya. A rupiyA AzrayIne kiMmatano saMbaMdha jANavo. have A pramANe ochI-vadhatI kiMmatanuM vastra sAdhu svIkAre to tene keTalo keTalo daMDa Ave te jaNAvatAM kahe che ke aDhAra rupiyAnI kiMmatanuM vastra sAdhu svIkAre to laghumAsa prAyazcita Ave, vIza rupiyAnuM le zrIgacchAcAra-payannA- 64
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ to cAra laghumAsI prAyazcita Ave, eka so rupiyAnuM grahaNa kare to cAra gurumAsI daMDa Ave, aDhIso rupiyAnI kiMmatavALu vastra grahaNa kare to cha laghumAsa prAyazcita Ave, pAMcaso rupiyAnI kiMmatavALu svIkAre to cha gurumAsa prAyazcita Ave, hajAra rupiyAnI kiMmatavADhu vastra le to tene cheda ' Apavo, daza hajAra rupiyAnI kiMmatanuM vastra grahaNa kare to mULa daMDa karavo eTale ke puna: navu cAritra Apaq, jo pacAsa hajAra rupiyAnI kiMmatavALu vastra grahaNa kare to anavasthApyano daMDa karavo ane jo lAkha rupiyAnI kiMmatanuM vastra grahaNa kare to pArAMcita nAmarnu prAyazcita Apaq. prativAdI A prAyazcita paratve zaMkA uThAvatAM kahe che ke-kiMmatI AkhA vastra mATe ATalo badho daMDa zA mATe? teno javAba ApatAM zAstrakAra kahe che ke-jo kiMmatI vastra dekhavAmAM Ave to corane corI karavAnuM mana thAya, AtmavirAdhanA thAya, parigraha-mamatAbhAva vRddhigata thAya ane vItarAganI AjJAnuM ullaMghana karyu kahevAya. A saMbaMdhamAM eka rAjAnuM nIce lakhela dRSTAMta vizeSa prakAza pADe che__koI eka rAjAne eka AcAryano suyoga thayo. AcAryanA hRdayaMgama upadezathI rAjAnI dharmaruci vadhI. krame krame rAjA samyaktvInI koTimAM Avyo. ekadA rAjAne bhAvanA thaI ke- "gacchanA dareka sAdhuone ratnakaMbala vahorAvU." A pramANe vicAra thatAM ja teNe AcArya samIpe jaI ratnakaMbala vahorAvavAno potAno vicAra jaNAvyo. AcArya rAjAne niSedha ko ane jaNAvyu ke-"mUlyavAna vastra-ratnakaMbala grahaNa karavAno amAro AcAra nathI." AcArya- AkuMkathana chatAM paNa rAjAe atIva Agraha ko eTale eka ratnakaMbala rAkhyuM A pramANe ratnakaMbala laIne jatAM eka core joyu. te coranuM 1thayelA aparAdhanI zuddhi karavI te prAyazcita, athavA vizeSa prakAre cittanI vizuddhi karavI tenuMnAma prAyazcita. prAyazcita daza prakAranAM che. 1 AlocanA, 2 pratikramaNa, 3 mizra, 4 viveka,5 kAyotsarga,6 tapa,7 cheda,8 mULa,9 anavasthApya ane 10 pArAMcita. AlocanA eTale karelA pApano guru Adi samakSa prakAza karavo. pratikramaNa prayAzcita eTale thayela pApa puna: nahIM karavA mATe 'micchA mi dukkaDaM' devo. mizra eTale karela pApano guru samakSa prakAza karavo temaja mithyA duSkRta paNa Apaq. viveka prAyazcita eTale akalpanIya annapAnAdi vigereno vidhipUrvaka tyAga karavo. kAyotsarga eTale kAyAnA sAvadha vyApArano parityAga karI zubha dhyAna karavU. tapa: prAyazcita eTale karela pApanA daMDarUpe nIvI,AyaMbila, upavAsAdi tapa karavo. cheda eTale mahAvratano ghAta-khaMDana thavAthI cAritraparyAyano cheda karavo. jemake koI eka sAdhune cAritra grahaNa karyA bAda paMdara vIsa varSano samaya vyatIta thaI gayo hoya ane te sAdhu prAyazcittano bhAgI thAya to tenA amuka varSanA dIkSAparyAyano daMDa kare eTale ke ghaTADI nAMkhe tene cheda AloyaNa kahevAya. dAta. paMdara varSanA dIkSA paryAyane badale ghaTADIne bAra, dasa, ATha varSano, jema AloyaNa ApanArane yogya lAge tema, dIkSAparyAya ocho kare mULa prAyazcita eTale aparAdha thavAthI cAritrano saMpUrNa cheda karI puna: nUtana cAritra Apaq te. 2 anavasthApya-karelA aparAdhamuMprAyazcita grahaNa na kare tyAM sudhI mahAvrata na uccarAvavA. AprAyazcita upAdhyAyane ja hoya. upAdhyAye koI paNa prakArano mahAaticAra lagADyo hoya to AAloyaNA svIkAravI paDe eTale ke upAdhyAyapadethI dUra karI, sAmAnya gRhastha banAvI, AcAryanA manamAM Ave teTalo samaya tevA gRhasthaveSamA rAkhe ane pachI yogya samaye nUtana dIkSA Ape te anavasthApya prAyazcita kahevAya. 3 pArAMcita-sAdhvInA zIlano bhaMga karavAthI, rAjarANI sAthe anAcAra sevavAthI athavA zAsanane upaghAtaka kAryanA daMDa mATe A prAyazcita apAya che. A prAyazcita AcAryane ja hoya che. utkRSTamAM utkRSTa prAyazcita A che. A prAyazcitamAM gupta veSe bAra varSa sudhI gaccha bahAra rahI, veSano tyAga karI koI paNa tIrthano uddhAra yA to samartha rAjavIne pratibodha pamADavArnu, zAsanaprabhAvanA karavAnuM kArya bajAvavAnuM hoya che. bAda puna: dIkSA laI gacchamAM Ave. zrI. siddhasenadivAkarasUrie A prAyazcitanA pAlanarupe ujjainanA mahAkALa tIrthano uddhAra kayoM hato ane vIra vikramAditya nRpane pratibodha pamADyo hato. na zrIgacchAcAra-payannA-65
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana ralakaMbala pratye lalacAyuM ane koI paNa prakAre te corI levAno manasUbo ko. madhya rAtrino samaya thayo ane sarva loko nidrAvaza thaI gayA hatA tyAre cora vasatimAM Avyo ane AcAryane kA ke-"ratnakaMbala Apo, nahIM to mArI nAkhIza." tyAre AcArye kA ke-"te ratnakaMbalanA to be TukaDA karI nAkhyA che." corane A vAta para vizvAsa na AvatAM teNe kA ke-"dekhADo." AcArye bekakaDA dekhADyA tyAre core pharI kA ke-"e bane kakaDA sAMdhIne Apo, nahIM to tamAro ziraccheda karIza." mRtyubhayathI AcArye te ratnakaMbalanA baMne TukaDA sAMdhI ApyA ane cora te laIne cAlato thayo. A pramANe bahu mUlyavALU vastra pAse rAkhavAthI maraNAMta upasarga utpanna thavAno bhaya rahe che. A pramANe aneka kaSTanA kAraNabhUta jANIne tIrthaMkara paramAtmAe aDhAra rupiyAthI vizeSa kiMmatanuM vastra rAkhavAno sAdhune mATe niSedha kayoM che A pramANeno adhikAra zrIsomaprabhasUrikRta 'yatijItakalpa' nAmanA prakaraNa Upara zrIsAdhuratnasUrie racela TIkAmAM jaNAvela che. vastragaveSaNA - gacchavAsI eTale sthavirakalpI sAdhu vastranI gaveSaNA kaI rIte kare? te saMbaMdhI vidhi darzAvatAM jaNAve che ke - jyAre koI paNa sAdhune kAMbalI pramukha koI paNa vastranI jarUrata hoya tyAre te sAdhu gacchamAM rahelA pravartakane kahe ke-" mAre amuka prakAra, vastra joIe chIe." A hakIkata sAMbhaLI pravartaka AcAryamahArAjane jaNAve ke-"amuka sAdhune vastranI jarUrata che." A pramANe sAMbhaLI AcArya gacchamAM abhigrahadhArI je sAdhu hoya tene bolAve ane jarUriyAtanI vastu sUcavI te lAvavA mATe sUcana kare. "je koI paNa sAdhune vastra, pAtrAdika vastunI jyAre jarUrata hoya tyAre mAre lAvI ApavI." A pramANe je sAdhu abhigraha dhAre tene abhigrahadhArI sAdhu kahevAya. kadAca gacchane viSe tevA abhigrahadhArI sAdhu na hoya to AcAryamahArAja bIjA sAdhune kahe ke- "amuka sAdhu mATe amuka vastra lAvI Apo." A abhigrahadhArI athavA to anya sAdhu kaI rIte vastra-yAcanA kare te saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che ke- sUtrapaurUSI ane arthapaurUSI karIne gocarI mATe jAya. gocarI arthe jatAM ja vastranI gaveSaNA kare. gocarImAM vastra na maLe to bIje pahore arthapauruSImAM levA jAya. te samaye paNa na maLe to sUtrapaurUSImAM paNa levA jAya eTale ke sUtrapaurUSIno samaya thaI javA chatAM te na kare ane vastra levA jAya. A samaye paNa kadAca vastrAdikanI prApti na thaI to AcAryamahArAja sarva saMghADAne uddezIne kahe ke-"tame gocarI arthe jAo tyAre vastra mAMgIne lAvajo." A pramANe alaga-alaga saMghADAoe yAcanA karavA chatAM paNa vastrAdikanI prApti na thAya tyAre AcArya sarva sAdhuone ekatra karIne kahe ke- "tume gocarI arthe jAo tyAre vastranI yAcanA karajo." A pramANe eka pachI eka upAyano AcAryamahArAja upayoga kare parantu pote yAcanA karavA na jAya. jo jAya to cAra gurumAsI prAyazcita Ave ane te uparAMta zrIvItarAga paramAtmAnI AjJAbhaMga Adi aneka doSApatti Ave. lokavyavahAramA paNa AcAryanI laghutA thAya. bIjA sAdhuo jo gItArtha hoya to zrIgacchAcAra-payannA-66
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva vastra arthe jAya paraMtu jo eka ja gItArtha hoya ane bIjA sAdhuo agItArtha hoya to gItArtha agresara-mukhya banAvIne vastra levA jAya. kadAca mAno ke eka mAtra AcAryamahArAja sivAya bIjA badhA sAdhuo agItArtha hoya to agItArthane viSe paNa je labdhisaMpanna hoya eTale vAkkalAmAM kuzaLa hoya, sAmA mANasanA bhAva pArakhanAra hoya tene AcAryamahArAja kahe ke--"he sAdhu ! tame A pramANe nipuNatAthI bolIne vastranI yAcanA karajo." evI rIte agItArthane paNa vastra yAcavAnI AjJA Ape paraMtu AcAryamahArAja svayaM vastranI yAcanA karavA kadApi na jAya. vastra yAcanA saMbaMdhI A vidhi vistRta che paraMtu graMtha vistAranA bhayathI ahIM saMkSepamAM ja jaNAvI che, vistArapUrvaka vidhi nizIthacUrNInA pAMcamA uddezAmAM varNavela che tyAMthI joI levI. je sthAne cAturmAsa rahyA hoya tyAM cAturmAsa pUrNa thayA bAda be mAsa paryanta vastrAdika upakaraNo mAMgavA nahIM. kadAca tyAMthI vihAra karI anyatra gayA hoya to paNa be mAsa sudhImAM yAcanA karavI nahIM. vaLI je sthAnamAM zuddha cAritrapAtra kriyAzIla munivaranuM cAturmAsa thayuM hoya tevA kSetramAM temaja pote karela cAturmAsanA sthAnathI pAMca gAunA vistAramAM je kSetra hoya tyAM paNa vastrapAtrAdikanI yAcanA karavI nahIM; kAraNa ke agatyanA kAraNa sivAya tevI yAcanA karavAno zAstrakAro niSedha karela che. Ama chatAM paNa je sthaLe pAsatthAdika cAturmAsa rahyA hoya tyAM upakaraNonI yAcanA karavAna niSedha pharamAvela nathI. cAturmAsa sivAyanA zeSa kALamAM je sthAne mAsakalpa kartuM hoya te sthaLe paNa khAsa prayojana sivAya be mAsa paryantanA samayamAM upagaraNo na grahaNa karavA. A saMbaMdhI vizeSa varNana jANavAnA icchuke zrInizIthasUtranA caudamA uddezAnI cUrNI jovI. utsargamArga pramANe te vastrane thIgaDuM na devAnuM pharamAvyuM che kAraNa ke kahyaM che ke - "je bhikkhU vatthassa egaM paDiANiaM dei dentaM vA sAijjai / " arthAt je sAdhu vastrane eka thIgaDuM Ape agara to anya muni thIgaDuM deto hoya tenI anumodanA kare to tene doSApatti thAya. sAdhue sutaranA be ane UnanuM eka-ema traNa vastro rAkhavA. varSARtumAM UnanuM vastra vAparatuM parantu varSARtu sivAyanA zeSa samayamAM phakta ekaluM UnanuM vastra na vAparavuM. aMdara eka sutaranuM vastra paNa sAthe rAkhavuM ane tenI Upara UnanuM vastra oDhavuM. A pramANe jo sAdhu na varte to avidhino doSa Ave, kAraNa ke phakta ekalA UnanA vastranA paridhAnathI zarIra Upara thatA prasvedathI agara to zarIranA saMlagnapaNAthI jUM vigere jIvanI utpatti thAya ane pariNAme doSotpatti saMbhave. sAdhunuM vastra jo phATI jAya to kAraNaprasaMge traNa thIgaDA devAya parantu jo te uparAnta cothuM thIgaDuM Ape to prAyazcita Ave. zrInizIthasUtramAM kahyaM paNa che ke- "je bhikkhU vatthassa paraM tiha paDiANiANaM dei dentaM vA sAijjai / " arthAt je bhikSu - sAdhu vastrane traNa thIgaDA uparAMta cothuM thIgaDuM Ape agara to denAranI anumodanA kare - protsAhana Ape to prAyazcita Ave. A saMbaMdhamA vizeSa hakIkata jaNAvatAM kahe che ke AvI ja rIte vastrane raMge temaja dhove to paNa AloyaNa Ave. kAraNavazAt raMgavAnuM agara dhovAnuM bane to traNa khobA jeTalA jaLano upayoga karavo, parantu tethI vizeSa jaLa vApare to prAyazcita Ave. zrIgacchAcAra - payannA-- 67
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ "je bhikkhU avihIe vatthaM sivvai, sivvaMtaM vA sAijjai, je bhikkhU vatthassa egaM phAliaM gaMThiaMkarei kareMtaM vA sAijjar3a, je bhikkhU vatthassa paraM tiNhaM phAliagaMThiyANaM karei kreN| vA sAijjai, je bhikkhU vatthaM avihIe gaMThei gaMThetaM vA sAijjai, je bhikkhUvatthaM atajjAeNa gaMThei je bhikkhU airegaM vatthaM gavesai gavasaMtaM vA sAijjai je bhikkhU airegagahiaM vatthaM pareNa divaDDAo mAsAo dharei dhareMtaM vA saaijji|" [nizIthasUtraprathamoddezake] - arthAt je sAdhu avidhipUrvaka vastrane sIve agara to sIvanArane sAro jANe to tene AloyaNa Ave. jevI rIte gRhastho vastranA baMne paDakhAne meLavIne sIve che tevI rIte sIve to avidhipUrvaka sIvyu kahevAya. tevI rIte na sIvavaM. je sAdhu vastra phATyA pachI tene vizeSa phATatuM aTakAvavA mATe phATelA cheDAnI gAMTha vALe agara to gAMTha vALanAranI anumodanA kare to paNa prAyazcita grahaNa karavU paDe. Ama chatAM paNa apavAda mArga jaNAvavAmAM Avyo che ke- kAraNavazAt bIjaM vastra upalabdha na thAya to nirupAye traNa gAMTha vALI zakAya, parantu te uparAMta cothI gAMTha vALIne rAkhe to doSa lAge. vaLI je sAdhu avidhie vastranI gAMTha vALe ane gAMTha vALanAranI anumodanA kare to tene aticAra lAge. je sAdhu zveta vastranI sAthe raktavarNa vastra sIve agara to navI navI jAtanA - vastronI sAthe sIve to paNa daMDa lAge. je sAdhu potAnI jarUrIyAta karatAM vadhAre vastra yAce agara to yAcanAranI prazaMsA kare to paNa tene doSa lAge. kadAca koI sAdhue vizeSa vastra grahaNa karyAM hoya -rAkhyAM hoya to teNe te vastro potAnI pAse doDha mAsa karatAM vizeSa samaya na rAkhavA. rAkhe agara to rAkhanArane sAro kahe to AjJAbhaMgano doSa lAge. Upara jaNAvela AjJAno amala na karatAM bhaMga kare to eka mAsano gurudaMDa Ave. A vastra saMbaMdhI vizeSa hakIkata zrInizIthasUcanA prathama uddezAmAM jaNAvela che. pAtravivaraNa - jo sAdhu eka rupiyAthI te traNa rupiyAnI kiMmatanuM pAtra grahaNa kare to 'laghumAsa' nuM prAyazcita Ave ane cAra rupiyAnI kiMmatathI prAraMbhI aDhAra rupiyAnI kiMmata sudhInuM svIkAre to 'gurumAsa'nI AloyaNA Ave. A uparAMtanI kiMmatanuM pAtra grahaNa kare to jema jema vizeSa kiMmata tema tema daMDa prAyazcita paNa vizeSa samajI levU. pAtronA prakAro varNavatAM kahe che ke - "tuMbayadAruamaTTia- pAyaM ukkosamajjhimajahannaM / upparivADI gahaNe, cAummAsA bhave lahugA // 1 // " arthAt pAtro traNa prakAranAM che - (1) tuMbaka -tuMbAnA, (2) dAruka-kASThanA (lAkaDAnA) ane (3) mRttika-mATInA. A traNa prakAranA paNa traNa traNa bhedo cha- (1) utkRSTa, (2) madhyama ane (3) jaghanya. A pAtrone viparIta rIte grahaNa karavAthI cAra laghumAsI prAyazcita Ave. kASThanu utkRSTa pAtra naMdipAtra, madhyama mAtraka ane jaghanya Topparaka jANavU. mATInuM utkRSTa pAtra goLo, madhyama pAtra ghaDo ane jaghanya pAtra kulaDu (kuMDu) jANavU. A pramANe tenA nava bhedo thayA. A pratyekanA paNa traNa traNa bhedo che. (1) yathAkRtaM, (2) alpaparikarma ane (3) bahu parikarma. (1) yathAkRtaM-je- mukha pUrve karela hoya tene lepAdi karIne kRtrikArupe maLe tathA paDimAthI nivRtta thayela koI paNa zrAvaka athavA to nihnave karela hoya ane zrIgacchAcAra-payannA-/
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ te Ape te yathAkRtaM kahevAya. (2) je pAtranuM mukha ardhAMgula pramANa chedavuM paDe te alpaparikarmita kahevAya ane (3) jenuM mukha ardhAMgulathI vizeSa chedavuM paDe tene bahuparikarmita kahevAya. AvA prakAranA je pAtro che tene viparIta prakAre grahaNa kare to cAra laghumAsInuM prAyazcita Ave. upalakSaNa laghumAsa tathA pAMca ahorAtrinuM prAyazcita paNa jANavuM. pAtra kaI rIte grahaNa karavuM ? yathAkRta pAtra grahaNa karavAne mATe jAya tyAre tenI gaveSaNA nimitte traNa vAra paribhramaNa karavuM joIe. AvuM pharamAna chatAM tema na vartatAM alpa parikarmita utkRSTa pAtra grahaNa kare to caumAsI laghudaMDa Ave, agara jo bahuparikarmita pAtra prathamathrI ja svIkArI le to paNa caumAsI laghudaMDa Ave. yathAkRta pAtrane mATe traNa vAra paryaTana karavA chatAM paNa upalabdha na thAya to alpaparikarmita pAtranI gaveSaNA kare ane te samaye prathama ja bahuparikarmita pAtra maLI jAya ane te grahaNa karI le to paNa cA laghudaMDa Ave. AvI ja rIte madhyama pAtranA saMbaMdhamAM jANavuM paraMtu daMDa paratve cAra mAsI laghudaMDa badale traNa laghu mAsa daMDa jANavo. AvI ja rIte jaghanya pAtra paratve paNa jANavuM, paraMtu daMDa pAMca ahorAtrino jANavo. pAtra saMbaMdhI ATaluM vivaraNa jaNAvyA paMchI kahe che ke-- je prakAranuM pAtra levA nIkaLyA hoya ane tene badale bIjA pAtranuM grahaNa kare to paNa nIce jaNAvyA mujaba prAyazcita Ave. utkRSTa pAtra gaveSaNA arthe nIkaLyA bAda tenA saMbaMdhI gaveSaNA karyA vinA ja madhyama pAtra grahaNa kare to ekamAsI daMDa ane jaghanya grahaNa kare to pAMca ahorAtrino daMDa Ave; madhyama pAtra levA nIkaLyA bAda traNa vakhata gaveSaNA karyA vinA ja utkRSTa pAtra grahaNa kare to cAra laghumAsI ane jaghanya pAtra grahaNa kare to pAMca ahorAtro daMDa Ave; jaghanya pAtra levA nIkaLyA bAda gaveSaNA karyA vinA ja utkRSTa pAtrano svIkAra kare to cAra laghumAsa daMDa Ave ane jo madhyama pAtra svIkAre to cAra laghumAsa daMDa Ave ane jo madhyama pAtra svIkAre to eka mAsI prAyazcita lAge. A saMbaMdhe vizeSa adhikAra zrIyatijItakalpa prakaraNanI TIkAmAM darzAvela che. utsargamArgane aMge zrInizIthasUtra A saMbaMdhe vizeSa zuM jaNAve che te paNa saMkSepamAM tapAsI jaIe. "je bhikkhU pAyassa egaM tuDiaMtaDDei, taDDetaM vA sAijjai / je bhikkhU pAyassa paraM tiNhaM tuDiANaM taDDe, tataM vA sAijjai / " je sAdhu pAtrAne eka thIgaDI Ape agara to ApanArane sAro kahe tene AjJAbhaMgano doSa lAge. je muni pAtrAne traNa uparAMta thIgaDI Ape agara to ApanAranI anumodanA kare tene paNa prAyazcita Ave. utsargamArgathI pAtrAne eka paNa thIgaDI lagAvavAno adhikAra nathI paraMtu apavAdamArgathI kAraNavazAt traNa thIgaDI lagAvavAnuM pharamAna che, paraMtu te uparAMta cothI thIgaDI lagADI zakAtI nathI. jo lagADe to AloyaNa Ave. A AjJAbhaMganA doSamAMthI bacavA mATe zAstrakAra mahArAja pharamAve che ke- parikarmita pAtra grahaNa ja na karavA, zeSa bIjA prakAranAM grahaNa karavA; kAraNa ke tene raMgavA paDatA nathI temaja thIgaDI paNa devAnI jarUriyAta paDatI nathI chatAM paNa zrIgacchAcAra-payannA-- 69
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathAkRta pAtranA abhAvamA parikarmita pAtra grahaNa karavA paDe to ja grahaNa karavA ane apavAdarUpe traNa vAra thIgaDI lagAivI ane lepa karavo. te uparAMtane mATe niSedha samajavo. AhArAdi grahaNa karatI vakhate pAtra pAtaLa hoya ane bhAMgI paDavAno bhaya raheto hoya to bIjAnuM pAtra mAMgIne te samaye calAvaq paraMtu tenu pAtra puna: pAchu ApI devU. je pAtramA thoDo AAra samAya te laghu pAtra samajavU. kadAca koI dezamAM tuMbAnuM tathA kASThanuM pAtra maLatuM hoya paraMtu tyAM javAno mArga viSama-bhayAvaha hoya to potAnA bhAMgela pAtrane thIgaDI daIne rAkhaq. __ have thIgaDI devAno adhikAra jaNAvatAM kahe che ke - "je bhikkhU pAyaM avihIe baMdhai baMdhetaM vA sAijjai je bhikkhU egeNaM baMdheNaM baMdhai, baMdhetaM vA sAijai, je bhikkhU pAyaM paraM tiNhaM baMdhANaM baMdhai baMdhetaM vA saaijji|" eTale ke je sAdhu pAtrAne avidhie bAMdhe agara to bAMdhanArane sAro jANe tene doSa lAge. je sAdha eka baMdha (thIgaDI) thI bAMdhe agara to bAMdhanArane anumode tene AloyaNa Ave. je sAdhu pAtrAne traNa karatAM vadhAre thIgaDI lagAve agara to lagADanAranI anumodanA kare to tene doSa lAge. svastikabaMdha ane stenabaMdha e avidhi cha; jyAre mudrikA tathA nau (jahAja) baMdha e vidhipUrvakano baMdhache. baMdha na karavo paDe evaM pAtra grahaNa karavaM, ane te na maLe to eka thIgaDI lagAvavI paDe tevU pAtra svIkAravU. tevU pAtra paNa na maLe to be agara traNa baMdha bAMdhavA gaDe tevU grahaNa karavU paraMtu tethI vadhAre baMdha bAMdhe to AjJAbhaMgano doSa lAge ane prAyazcita svIkAravU joIe. A saMbaMdhamAM apavAda mArganuM sUcana karatAM kahe che ke-"je bhikkhU airegabaMdhaNaM pAyaM divaDAo mAsAo pareNa dharai dhareMtaM vA sAijjai / " arthAt kAraNavazAt traNa baMdha uparAMtanuM pAtra rAkhaq paDyu hoya to tene doDha mAsathI (45 divasathI) vizeSa samaya rAkhavU nahIM. jo rAkhe to anya upakaraNono nAza thAya, jJAnAdikanI virAdhanA thAya, zarIrane pIDA upaje ane bhikSA-gocarI na maLe, vaLI cAritravirAdhanA thAya ane maraNAMta upasarga paNa AvI paDavAno bhaya rahe mATe samacorasa agara to goLa pAtra grahaNa karavaM, je bhUmi para rahI zake. vaLI A vastra tathA pAtra sAdhue keTalA keTalA rAkhavA ane keTalA moTA rAkhavA te saMbaMdhI vizeSa varNana zrInizIthasUtranI cUrNInA soLamA uddezAmAM, bRhatkalpanA trIjA uddezAnI TIkAmAM tathA oghaniyuktimA jaNAvela che, mATe vizeSa jANavAnA jijJAsue tyAMthI joI le. vasati saMbaMdhI vivaraNa - jyAre muni samudAya vizeSa hoya ane vasati (upAzraya) sAMkaDI hoya tyAre eka, be agara to traNa vasati paDilehavI. cAturmAsamAM paNa traNa vasati paDilehavI. have kevI vasati zodhavI agara to pasaMda karavI te saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che ke-"mUluttaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiyaM vshiN| sevejja savvakAlaM, vivajjae huMti dosAo // 1 // " mULa ane uttaraguNathI zuddha, strI, tiryaMca ane napuMsakathI rahita hoya evI vasatimAM ja hamezane mATe nivAsa karavo, tenAthI viparIta-mULa ane uttaraguNathI rahita ane strI, tiryaMca tathA napuMsakavALI vasatimAM jo rahe to doSotpanna thAya. AvI zrIgacchAcAra-payannA- 70
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSavALI vasatimAM sAdhue rahevU nahIM. mULa guNavaDe azuddha sAta prakAranI vasati varNavatAM kahe che ke-"piTTIvaMso 1 do dhAraNIu 2-3, cattAri mUlabelIo4-7 / mUlaguNe huvaveyA, esA ahAgaDA vasahI // 2 // " 1 pRSTivaMza - madhyavalaka eTale ADavalo (tATI), 2-3 dhAraNI - vaDIvelI (vaLIo) eTale ADavalane dhAraNa karanArI, 4-7 mULaveLI gharane cAre bAju lagADe che te vala arthAt sthaMbha A pramANe sAta prakAranI vasatI sAdhune mATe kare-caNAve to te AdhAkarmI vasati jANavI. sAdhue AvI vasatino tyAga karavo. uttaraguNa vasati be prakAranI che -1 mUlottaraguNavasati ane 2 uttarottaraguNavasati. mUlottaraguNavasatinA sAta prakAra che. "vaMsaga 1 kaDagu 2 kkaMbaNa 3, chAyaNa 4 levaNa5 duvAra 6 bhUmIya7 / parikammavippamukkA, esA mUluttaraguNesu / / 3 // " 1 vaMsaka - vAMsa (dAMDA), 2 kaTaka - gharane cAre tarapha kaMtAna lagADIne karAtI bhIta, 3 kaMbaNa - vAsanI Upara bAMdhavAnI kAMbIo, 4 chAyaNa - kAMbInI Upara chAyA mATe tRNa agara to kelunu AcchAdana kare te, 5 lepaNa - chANa, gAro vigerevaDe karela lIpaNa, 6 duvAraka - gharanA bAraNAM moTA kare agara to bIjA kare. bAraNuM moTuM hoya to nAnu kare, nAnu hoya to moTuM kare athavA to eka bAraNAnA be bAraNA kare. 7 bhUmika - bhUmikarma kare eTale gharanI jamIna UMcI-nIcI hoya to sarakhI kare, khADA paDyA hoya to pUre, TekarA jevU hoya to khodI nAkhIne sarakhaM kare- A pramANe sAdhune nimitte kare-caNAve to tevI vasati sAdhune kalpe nahIM. A pramANe Upara jaNAvela pRSTivaMza vigere sAta ane vaMzaka vigere sAta-e pramANe cauda doSavarjita vasati sAdhue zodhavI pasaMda karavI. have uttarottaraguNavasatinA upaghAto jaNAve che ke-"dUmiyadhUviyavAsiya-ujjoviyabalikaDA avattA y| sittA sammaTThAvi ya, visohikoDIgayA vasahI // 4 // " 1 dUmiya - khaDI pramukhathI bhIta vigerene dhoLa karAve, ghaThArI maThArI zobhAyamAna kare, 2 dhUviya - dhUpita eTale vasatine dhUpadvArA suvAsita kare durgaMdhamaya vasati jANI dhUpa, agarAdi ukhevIne suvAsita karavI. 3. vAsita - puSpa pramukha patharAvIne - bIchAvIne durgaMdhI dUra karavI, 4. ujjoviya- vasatimAM aMdhakAra jANI prakAza karavA mATe dIpaka vigere sthApana kare agara to prakAza mATe navA jALiyA karAve, 5 balikaDA - prathama vasati bhogavanArane bhAtano bali arpaNa kare ane pachI vasatimAM vAsa kare, 6 avyakta-chANa, mATI, jaLa agara to gArAvaDe AMgaNAne liMpe agara to pavana Avato hoya tene aTakAvavA mATe sacitta vastuo bAMdhe,7 sittAdhULa na uDe te mATe pANIno chaMTakAva karAve, 8 sammaTThA - kacaro kADhIne sApha karI hoya sanmArjita thayela hoya agara to jALA thayela hoya te sAdhu nimitte sApha karAvela hoya- A ATha prakAro sAdhune nimitte je vasatimA karyA hoya te vasatimAM sAdhue nivAsa na karavo. A pramANe cauzAlAdika vasatine viSe paNa mUlottara guNano vicAra jANavo. vasatine aMge Upara jaNAvyA te dUSaNo uparAMta zrIAcArAMgasUtrane viSe kAlAtikrAMta vigere doSo darzAvyA che, je- saMkSipta svarUpa nIce pramANe che- "kAlAikkaMta 1 uva-TThANa 2 abhikkaMta 3 aNabhikaMtA 4 ya / vajjA5 ya mahAvajjA 6, sAvajjA 7 maha 8 ppakiriyA 9 ya // 1 // "1 kAlAtikrAnta-je sthAne cAturmAsa rahyA hoya tathA bAkInA samayamAM (zeSa kALamAM) je vasatimAM zrIgacchAcAra-payannA-71
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsakalpa karyo hoya te vasatimAM sAdhue na rahevuM eTale ke cAturmAsa karela sthAnamAM cAturmAsa uparAMta eka divasa paNa na rahevuM, jo rahe to kAlAtikrAnta vasatino bhogavanAra bane ane daMDa-prAyazcita Ave. AvI ja rIte mAsakalpa uparAMta eka divasa vadhu rahe to paNa te doSa lAge. 2 upasthApanA - je vasatimAM cAturmAsa karela hoya te vasatimAM ATha mAsa varjyA vinA temaja mAsakalpa kartuM hoya te vasatimAM be mAsa pahelA Ave to upasthApanA doSa lAge eTale ke je sthAnamAM comAsuM kartuM hoya te sthAnamAM ATha mahinA vyatIta thayA pUrve Ave to vAsa na karavo temaja mAsakalpa karyu hoya to be mahinAno samaya pasAra thayA bAda AvavuM. A pramANe na varte to upasthApanA doSa lAge ane AloyaNa Ave koI koI AcArya ema kahe che ke- je vasatimAM cAturmAsa karela hoya te sthAnamAM be cAturmA jeTalo bIjo samaya vyatIta thaI javA bAda rahevuM. te pramANe na varte to paNa upasthApana doSa lAge. 3 abhikrAMta - jeTalI vasatinuM bIjAe sevana karela hoya te abhikrAMta vasati kahevAya, tevI doSavyApta vasatimAM sAdhu rahe to te abhikrAMta doSano bhAgI thAya 4. anabhikrAnta AdhAkarmI doSavALI vasatimAM bIjA koIe vAsa karela hoya te. 5. vajjA - koI gRhasthe potAnA nimitte makAna caNAvyaM hoya te sAdhune vasati mATe Ape ane pote potAnA mATe navuM caNAve to te vasatimA rahenAra sAdhu vajjA doSa lAge agara to koI gRhasthe potAne mATe taMbU Ubho karAvyo hoya ane te taMbU sAdhu vasati mATe ApyA pachI potAne mATe bIjo navo taMbU Ubho karAve to paNa sAdhune A doSa lAge. 6 mahAvajjA anyatIrthika, sanyAsI, bAvA, pAkhaMDI nimitte AraMbha karIne je vasati caNAvI hoya tevI vasatimAM sAdhu jo vAsa kare to A doSa lAge, 7 sAvadya - koI paNa eka sAdhune nimit . karela vasatimAM rahe to A doSa lAge, 8 mahAsAvadya - sarva sAdhuone mATe karela vasatimAM pote ekalo ja rahe to A doSa lAge, 9 alpakriyA-je vasatimAM pUrve kahI gayela mULaguNa, mULottaraguNa ane uttarottaraguNanA je doSo varNavyA te na hoya, temaja kAlAtikrAMtAdi doSa rahita hoya ane gRhasthe potAne mATe banAvIne temAM sAdhu nimitte kaI paNa AraMbha samAraMbha na karyo hoya agara to kaI paNa vastu aghI - pAchI na karI hoya, kAjo paNa na lIdho hoya tevI vasati alpakriyA vasati jANavI. AvI vasatimAM nivAsa karatAM sAdhune koI paNa prakArano doSa na lAge. ahIM 'alpa' zabda abhAvavAcaka che, eTale alpakriyAno artha kriyArahita agara to sarva doSa rahita vasati jANavI. A jaNAvela nava prakAranI vasati paikI chellI navamI 'alpakriyA' vasatinI pasaMdagI karavI. A vasati maLe tyAM sudhI ATha prakAranI vasatino upayoga paNa na karavo. A pramANe utsargamArga jANavo. - - have apavAdamArga darzAvatAM kahe che ke alpakriyA nAmanI navamI vasati na maLe to prathama kAlAtikrAMta vasati grahaNa karavI, te prathama vasati paNa na maLe to bIjI upasthApanA vasati svIkAravI. te bIjI na maLe to trIjI, trIjI na maLe to cothI, cothI na maLe to pAMcamI, pAMcamI na maLe to chaTThI, chaTThI na maLe to sAtamI ane sAtamI na maLe to AThamI vasati grahaNa karavI; parantu pramAda rAkhI vasatinI gaveSaNA karyA vinA rahe to daMDa Ave - prAyazcita levuM paDe. je AcArya AvA prakAranI vasatino saMgraha kare tene sadAcArya jANavA. zrIgacchAtcAra--payannA-- 192
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyArapachInuM navaM vizeSaNa jaNAvatAM kahe ke-sAhuvaggaM. sAdhuonA samudAyane saMgrahe eTale ke AcAravaMta, kriyApAtra, saMyamapremI sAdhuo hoya tene rAkhe, tenuM rakSaNa kare, tenI gocarI, pAtra tathA vastrAdikanI sArasaMbhALa rAkhe, auSadha vigerenI tapAsa rAkhe parantu je hInAcArI hoya, saMyamathI patita thayelA hoya tevA sAdhune na rAkhe. phakta potAnI pratiSThA ke vAhavAhane mATe jyAMtyAM jevAtevA ziSyono samudAya vadhAryA na kare. have sadAcArya- chelluM vizeSaNa jaNAvatAM kahe che ke - sUtrArthaneM citavana kare eTale ke-AcArAMga, suyagaDAMgAdi sUtronA artha, niyukti, bhASya, cUrNI, saMgrahaNI, vRtti tathA TippanAdika je pUrvAcAryoe racelA che tene avadhAre-jANe-sUtrArtha ciMtave ane ziSyaparivArane paNa te Ape-samajAve, parantu durvinIta ziSya hoya tene na bhaNAve-na zIkhave. AvA lakSaNavALA je AcArya hoya te sadAcArya eTale ke mokSamArgavAhI jANavA. AnAthI viparIta rIte vartanArA anAcArI jANavA. tevA bhraSTAcArI sUri ziSyanA vairI-zatru samAna jANavA. zatru sadRza AcAryanAM lakSaNo kevA hoya begAvalaDe darzAvatAM kahe che ke saMgahovaggahaM vihiNA, na karei ajo gaNI / / samaNaM samaNiM tu dikkhittA, sAmAyAriM na gAhae / / 14 bAlANaM jo u sIsANaM, jIhAe uvliNpe| na sammamaggaM gAhei, so sUrI jANa verio / / 16 // [saMgrahopagrahaM vidhinA, na karoti ca yo gnnii| zramaNaM zramaNIM tu dIkSitvA, sAmAcArI na gAhayet // 154 / bAlAnAM ya: puna: ziSyANAM, jihvayA upalimpet / / na samyagmArgaM grAhayati, saH sUrirjAnIhi vairI / / 16 // ] gAthArtha: - je AcArya Agamokta vidhipUrvaka jJAnAdika upakaraNo temaja ziSyano temanA saMrakSaNapUrvaka saMgraha na kare, temane AhArapANI pramukha ke jJAna pramukhanI prApti thAya tevo Azraya na Ape, sAdhu-sAdhvIone dIkSA ApI temane aSTa pravacanamAtA- pAlana karavAnI samajaNa paDe tevI sAmAcArI ni:svArthapaNe na zIkhave, vaLI bALa-ajJa-abodha ziSyo pratye, gAya jema vAcharaDAne jIbhavaDe cATe-cuMbana kare tema mohapUrvaka cumbanAdika ceSTA kare, yathArtha mokSamArga na batAve- na samajAve ane koI sAdhu zikhavatA hoya to tenuM nivAraNa kare-AvA lakSaNavALA sUri-AcAryane jainazAsananA zatru jANavA. AvA AcAryo mokSamArgabhaMjaka hoya che. 15-16 vivecana - sArA AcAryanA lakSaNo jANyA tema bhraSTAcArInA paNa jANavA ucita che, kAraNa ke to ja kanaka ane pItaLa vacce rahelo taphAvata samajAya. bAhya dekhAva parathI koI paNa prakArasAcuM anumAna na thaI zake, tene mATe to temanI raheNIkaraNI ane anuSThAnonI bArIka tapAsa karavI joIe. AvA mokSamArganA bhaMjaka AcAryanA pAzamAM paDanAra vyaktinA AtmAno uddhAra thaI zakato bhasA-bhA. zrIgacchAttAra-payannA-193
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI, kAraNa ke loDhAno goLo gaLe bAMdhI taravAnI AzI rAkhIe te kyAthI pAra paDe? loDhAno goLo pote DUbe che ane potAnA AzrayabhUtane paNa DubADe che. duHzIla AcArya ziSyAdino saMgraha na kare, tenuM saMrakSaNa na kare, AgamamAM darzAvyA pramANe AhAra-pANInI sArasaMbhALa na rAkhe temaja sUtra-siddhAntanuM adhyayana paNa na karAve. artha na zIkhave, sAdhu-sAdhvIne tathA * pratIcchaka gaNIne dIkSA ApIne sAmAcArI potAnA gacchanI rItabhAta, AcAra-vicAra temaja paMcAMgImAM darzAvela mArga, rAtri saMbaMdhI kriyA, divasa saMbaMdhI kriyA-anuSThAno na zIkhave. vaLI bAlaziSyo-laghuziSyone lADa laDAve, potAnA mohanIyakarmanA udayathI tenA mastaka tathA komaLa hAtha pramukhane, jema gAya potAnA vAcharaDAne cATe tema, cuMbana kare. A uparAMta tene jJAna, darzana, cAritrarUpa mokSamArga na darzAve eTale ke tenA pratye vAtsalya rAkhe, tene lADa laDAve, ramata karAve paNa zuddha mArga na dekhADe, zAstra paNa bhaNAve nahIM. AvA AcAryane ziSyAdikano zatru jANavo; kAraNa ke sAdhu thavA chatAM, saMsArasAgara taravAno hetu pAra paDato nathI temaja bhavabhramaNa vadhe che ane ubhaya AtmAnuM akalyANa thAya che. - ahIM koI zaMkA karatAM prazna kare ke-"bAlAdikane dIkSA devAno zAstramA niSedha che ane tame to bAlaziSyanI vAta karA te kaI rIte ghaTI zake? A zaMkA- samAdhAna karatAM zAstrakAra jaNAve che ke-"zAstramA bAla dIkSA devAno niSedha karyo che te ATha varSathI ochI vayanI dIkSA mATe jANavo eTale ke cha-sAta varSanI vayano hoya to tene bAla jANavo, ATha ke tethI vizeSa ummarano hoya to tene bAlaziSya na jANavo. ahIM bAlaziSya eTale ATha varSa karatAM vizeSa vayano jANavo. Ama chatAM paNa zAstramA apavAda tarIke cha-sAta varSanI vayanA bALakane paNa dIkSA devAno adhikAra darzAvela che. ahI prasaMgane lagatuM vizeSa varNana karatAM jaNAve che ke-"bAle 1 vuDDhe 2 napuMse ya 3, jaDDe 4 kIve ya 5 vAhie 6 / teNe 7 rAyAvagArI ya 8, ummate 9 ya adaMsaNe 10 // 1 // dAse 11 duDhe ya 12 mUDhe ya 13, aNatte 14 juMgie 15 iya / obaddhae ya 16 bhayae 17, sehanipheDiyA 18 iya // 2 / / gubviNI sabAlavacchA, pavvAveuM na kppe| kAyavvA dupayasaMjuttA, eesi tu parUvaNA // 3 // " 1 bAlaka, 2 vRddha, 3 napuMsaka, 4 klIba, 5 jaDa, 6 vyAdhigrasta, 7 stena-cora, 8 rAjadrohI, 9 unmatta-yakSa vigeranA doSathI gAMDo banela, 10 aMdha, 11 dAsa, 12 duSTa, 13 mUDha-viveka rahita, 14 RNAta, 15 juMgita (halakA kuLano), 16 avabaddha - RNAdikathI paravaza paDela, 17 bhRtya ane 18 ziSyaniSpheTikA-mAtApitAdinI AjJA vinA-A aDhAra prakAranA puruSone dIkSA na ApavI. strIomAM A aDhAra prakAra uparAMta be bheda (ogaNIza tathA vIza) vizeSa jANavA. 19 garbhavaMtI ane 20 stanapAna karatAM bALakavALI. temane paNa dIkSA na devI; chatAM kAraNavazAt * bIjA gacchamAthI sUtrArtha jANavA mATe Avela sAdhu. 1.traNa prakAranA ja che. bhASAjaDa, zarIrajaDa ane iMdriyajaDa 2. dRSTivihIna athavA to styAnardhi udayavALo paNa jANavo. 3.traNa prakAranA muMgita che. jAtihIna, karmahIna ane aMgahIna, cAMDAlAMdi aspRzya te jAtihIna, kasAI, mAchImAra vigere karmahIna ane avayavathI hIna te aMgahIna jANavA. zrIgacchAcAra-payannA-74
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA devI ja paDe to apavAda tathA utsargamArgano vicAra karavo. 1 bAlaka - cha sAta varSano hoya te bAlaka kahevAya. AvA laghubALane dIkSA Ape to jainazAsananI hIlanA thAya saMyamavirAdhanA thAya svAdhyAyanI hAni thAya temaja AtmaghAtI paNa bane. bALasvabhAvasulabha caMcaLa cittanA kAraNe vizeSa halana-calanathI agara to AvA-jAvAthI jIvonI virAdhanA thAya, saMyamanI paNa virAdhanA thAya, lokamAM paNa apabhrAjanA-niMdA thAya. loko kahe ke-"AvA laghu bAlakane dIkSA ApI paNa te bAlaka temAM zuM jANe? khAvA-pIvAthI A bAlaka duHkhI thAya to paNa A sAdhuone dayA AvatI nathI. A sAdhuo to nirdaya banIne potAnA svArthane mATe ziSyonu jUtha vadhAre che." lokaniMdAnA bhaya uparAMta dIkSita bAlakanA mAtapitA tenI pAse Ave tyAre paNa te tenA putrane pralobhana ApatAM nathIne? evI zaMkAthI te laghuziSyanI barAbara tapAsa rAkhavI paDe, ane tene pariNAme svAdhyAyanI hAni thAya. jo bAlakanA mAtA-pitA roSAvezamAM AvyA hoya to dIkSA - gurune haNavAno - mAravAno paNa prayatna kare ane tethI AtmavirAdhanA paNa thaI jAya. A badhA doSono vicAra karI bAladIkSA na ApavI te ja ucita che. A saMbaMdhamAM bAladIkSAnA himAyatI koI kaheze ke-"atimuktane cha varSanI umare ane zrIvajrasvAmIne paNa laghuvayamA ja dIkSA kema ApI?" Ano pratyuttara e che ke-"temane dIkSA ApanArA AcArya AgamavyavahArI tema ja jJAnI hatA. koI bAlakane zreSTha lakSaNavaMta jANI, tenA dvArA zAsananI prabhAvanA udyota thaze ema vicArI zreSTha AcArya dIkSA Ape to temAM doSa na jANavo e apavAda mArga che kAraNa ke tevo ullekha paMcakalpabhASya tathA cUrNImAM karela che. koInI dekhAdekhIthI bAladIkSA na ApavI e utsargamArga che. aimuttA muni tathA zrIvajrasvAmInu saMkSipta vRttAMta nIce pramANe cheatimuktaka kumAranI kathA bhAratavarSanA vizALa nagaromA polAsapuranuM sthAna mahattva- gaNAtuM. rAjavI zrIvijaya ane rANI zrImatI potAnI prajAne svasaMtAna sadRza jANIne tenuM sArI rIte pAlana karatAM. vazaparaMparAthI cAlyA AvatA jaina dharmanA saMskAra ubhaya daMpatImAM eTalA badhA sudRDha hatA ke zAsananI prabhAvanA nimitte avAranavAra dhArmika mahotsavo yojAtA. dIna ke daridra najare paDatAM ke tenuM zravaNa thatAM ja rAjavI tenA dAridraYa nivAraNano mArga yojato ane e rIte samagra prajA rAjavInI rAjyapraNAlikAthI saMtuSTa rahetI. polAsapuranI yaza-patAkA. paNa deza-dezAMtaramA vijayadhvajanI mAphaka, rAjavInA guNagAna gAtI pharapharavA lAgI hatI. ___ A saMskArasaMpanna daMpatInA jIvanamA samagrarIte sukha hovA chatAM eka mAtra khAmI hatI. 'sonAnI thALImAM loDhAnI mekha' e uktinI mAphaka saMsArasukha bhogavatAM bahu varSoM vyatIta thaI javA chatAM saMsArasukhanA phalasvarUpa saMtAna temane prApta thayuna hatuM. karmanA agama ne acaLa siddhAMtonA jANakAra teo hatA, tethI na to glAni anubhavatA ke ciMtAmagna rahetA. UlaTuM pratidina teonI dharmabhAvanA ne dharmakaraNI vRddhigata bhAvane prApta thatI. karmarAjA kevA kevA tamAsA yoje che ane parAdhIna jagajjIvo zrIgacchAcAra-payannA- 75
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ naTanI mAphaka A saMsAra-raMgabhUmi Upara kevA nAca-nRtya kare che te samabhAvapUrvaka ubhaya nihALatA. saMtasamAgama ane temanA upadezanuM zravaNa e paNa temanuM ahoniza Avazyaka kartavya banI gayuM hatuM. chevaTe bhAgya yoge temanA saMsArajIvananI UNapa-kamI paNa dUra thaI. rANI zrImatI e divya kAMtivALA putraratnane janma Apyo. putrajanmanI vadhAmaNImAM rAjavIe dravyane jaLapravAhanI mAphaka vahetuM mUkyuM rAjAne pitAvat gaNanArI prajAe paNa pUrNa utsAhathI A AnaMda-prasaMgamAM potAno sAtha pUryo. rAjakumAranuM nAma atimuktaka rAkhavAmAM Avyu. zuklapakSanI dvitIyAnA caMdranI mAphaka te pratidina vRddhi pAmavA lAgyo. bAlasulabha kAlI-ghelI vANIthI ane vividha krIDA-kutuhaLathI te rAjakumAra sau koIne AnaMda upajAvI potA pratye AkarSI leto. ___ bhAgyavAna AtmAnI pUrva tayArI ja anerI hoya che. temanA AcAra-vicAra ane vartana vilakSaNa rIte bhinnabhinna najare paDe che. ekAdo prasaMga sAMpaDatAM teo potAnuM ucca kakSAe caDavAnuM adhUruM rahekheM kArya puna: zuru kare che ane sarpa jema kAMcaLIno tyAga kare tema saMsArasukhabhogono kSaNa mAtramA tyAga kare che. dArugoLAthI bharapUra topane eka mAtra cInagArInI ja jarUra rahe che, cInagArI prApta thatAM ja te potAnuM kArya zarU karI de che tema pUrvajanmanA saMskArI AtmAone nimitta maLatAM ja potAnuM mokSamArga pratinuM prayANa laMbAve che. bALavaya e nirIkSaNa vaya che. A vayamAM bALaka dareke dareka padArthonuM nirIkSaNa karI temAMthI zikSaNa grahaNa kare che, amuka prakAra- tenuM valaNa nizcita banI jAya che eTale ja lokokti che ke-"kumaLA choDane jema vALIe tema vaLe." atimuktaka kumAranI vaya have cha varSanI thavA AvI hatI, chatAM tenI nipuNatA, cAlAkI ane vAkkuzaLatA dIrghaanubhavI vRddha puruSa jevI hatI. ekadA te potAnI ummaranA bALako sAthe krIDA karI rahyo hato tevAmAM gaNadhara zrIgautamasvAmI maMda maMda pagalAM bharatAM IryAsamitipUrvaka te bAju ja AvI rahyA hoya tema jaNAyu. zrIgautamasvAmI najIka AvatAM ja teNe bhAvapUrvaka namaskAra ko. ubhayanA netro maLatAM ja atimuktakathI sahasA bolAI javAyu ke-"he bhagavan ! huM tamArA jevo thaIza." pUrvabhavanI taiyArI vinA, kudaratanA koI agamya saMketa vagara AIM kathana zuM zakya cha ? kharekhara jJAnInA rahasyapUrNa vacano ane karmarAjanI gahanatA ajJa janathI parakhAtI nathI. bALakanI icchAno javAba ApatAM zrIgautamasvAmIe kA ke-"vatsa ! tArI haju laghuvaya che. cAritra to khAMDAnI dhAra jevU ugra che. cAritrapAlana eTale mINanA dAMtathI loDhAnA caNA cAvavA jevU che." kumAre pratyuttara ApatAM kA ke-"bhagavan ! jo ke hu~ zizuM chu chatAM mAro Atmadhvani kahe che ke - huM jarUra tamArA jevo thaIza. Apa mAre tyAM gocarI arthe padhAro. Apane anukULa annapAna taiyAra che. ApanA punita pagalAM karI mArA prAsAdane ane sAthosAtha mArA hRdayarUpI AvAsane pavitra banAvo." atimuktakanA AgrahathI zrIgautamasvAmI tenI sAthe gayA ane ucita AhAra vahorI paMthe paDyA . zrIgautamasvAmI gaNadhara mahArAjanA gamana bAda atimuktakanA hRdayamAM maMthana zarU thayu. vicAradhArA vegapUrvaka zaru thaI gaI. eka ja mAtra lakSyabindu temanI najara sAme taravaravA lAgyu- huM zrIgacchAcAra-payannA- 16
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamasvAmI jevo kaI rIte barnu ? zreSTha paMktinA vicAro karavAmAM kaIM muzkelI nathI, havAI taraMgo to mana kalpyA ja kare che paraMtu teno amala karavAmAM ja mAnavanI mahattA che. zrIgautamasvAmI jevA banavAno vicAra karavAmAM kaIM muzkelI nahotI paraMtu cAritra svIkArI, zuddha rIte tenuM pAlana karI, sAdhujIvananA parISaho sahana karI temanA jevA thaq e kaI nAnIsUnI vAta nahotI. paraMtu makkama mana zuM nathI sAdhI zakatuM ? mananA Avega ne AvegamAM atimuktaka Ubho thayo ane zIghra gatie zrIgautamasvAmInI pAchaLa gayo. temane potAnI cAritra svIkAranI manobhAvanA jaNAvI. zrIgautamasvAmI tene prabhu zrImahAvIra samIpe laI gayA. prabhue mAta-pitAnI saMmati laI AvavA kaoN. atimuktake mAtapitA pAse AvI sarva hakIkata jaNAvI potAnI mAgaNI mUkI ke-"mane paramAtmA zrImahAvIra deva pAsa pravrajyA apAvo." / ___ mAta-pitAne mana atimuktakanI mAgaNI dharatI kaMpanA AcaMkA jevI hatI. vidyutpAta kSaNamAtramAM bALIne bhasma karI mUke tema rAjakumAranA A vicArathI rAjadaMpatIno AzA - mahela bhAMgIne bhUkko thaI jato hato. ekanA eka lADakavAyA putra para temaNe keTalAya manoratha-mahela caNyA hatA; jyAre putranI dizA to anokhI ja mAlUma paDI. saMskArasaMpanna rAjavIne AnA kAnI karavAnuM kaIM kAraNa nahotuM, UlaTuM putranA Asannasiddhitva ane pUrvasaMskAritvamATe mAna upajyuM hRdaya prasannatA anubhavavA lAgyuM chatAM putrano saMyama-raMga pataMganA raMgajevo kSaNajIvI che ke majIThanA raMga jevo dRDha che te tapAsavA mATe temaNe kAM ke ___ "vahAlA putra ! A tuM zuM bole che ? aMdhapuruSanI lAkaDI samAna ane nirAdhAranA AdhAra tulya tuM amAro lADakoDamAM ucharelo ekano eka ja putra che. tuM to amArI AMkhanI kIkI. kIkI naSTa thaI jatAM jema AMkha nirupayogI thaI jAya che tema tArA vinA amane paNa A rAjyavaibhava nakAmA thaI paDaze. amArI vRddhAvasthAmAM paNa tArA sivAya amArI sArasaMbhALa koNa leze? A vizALa rAjya ame kone suprata karazuM? dIkSAgrahaNano samaya amAro che ke tAro? teno to jarA vicAra kara. amArA keza zveta thayA che ane tuM to vikAsa pAmatA kusuma sarakho che mATe utAvaLa na kara. A rAjavaibhava bhogavIne pachI tAruM manovAMchita sAdhaje." ___ "vahAlA janaka tathA jananI ! viziSTa jJAna vagara kema jANI zakAya ke tame vRddha cho ane huM bALaka chu ? zuM yamarAja keza- zvetapaNuM nirakhI AmaMtraNa mokale che? cakSu sAme ApaNe joI rahyA chIe ke paga jenA zaktihIna thaI gayA che, netra jenA vahI rahyA che ane gAtra jenA gaLI javA lAgyA che evA vRddhane paDato mUkI, jene saMsArane nihALyA pUrA pAMca comAsA paNa nathI thayA, are ! jenA kezanI kALAza paNa manoharatAne dhAraNa karavA lAgI hoya che ane je haju duniyA kaI ciDiyAnuM nAma che e jANato paNa nathI evA arbhakane zuM yamarAja nathI upADI leto? mATe ja nAnA-moTAnA ke vayanA vicAra nakAmA che. vaLI pUjya pitAzrI ! vicAro ke koNa putra che ne koNa mAtA ke pitA che ? saMsArabhramaNamAM A jIvane evA keTalAya saMbaMdho thaI gayA tenI kaIM noMdha che ? A je mAtA che te bhUtakALamAM pitA, zrIgacchAcAra-payannA- 11
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhrAtA ke putranA saMbaMdha thI keTalI ya vAra joDAI cUkela che. karmarAjanI jALamAM saMbaMdhanI sarakhAI zodhI paNa jaDe tema nathI. vItarAganA vacana mujaba sarve AtmA pathika tulya che, e sivAya na to mAtA ke na to pitA, nathI to priyA ke nathI to saMtAna, ane tevI ja rIte to na bhAI ke na to bahena zaraNa ApanAra thaI zake che. jyAM pote ja parAdhIna che tyAM bIjAne zaraNabhUta thAya paNa kevA prakAre? raMka AtmA koTi dravyanuM dAna kyAthI karI zakavAno? zaraNa to te mahAtmAnuM levU ghaTe ke jeNe traNa lokamAM parama aizvaryatA sAdhI che. evI aizvaryatAnI sAdhanA arthe he zirachatra ! huM ApanI anujJA cAhuM chu. ApanA hArdika AzIrvAda vagara mAru Ipsita kArya sadhAya tema nathI, tethI Apa ubhaya rAjIkhuzIthI mane rajA Apo. tame sArI rIte samajo cho ke Apa vaDilonI anujJA vinA bhagavaMta iMdrabhUti mAro svIkAra kare tema nathI. vaLI vinaya pradhAna jainadharmamAM mArA jevAnuM svacchaMdI vartana talamAtra cAlI zake tema paNa nathI. ema karavU te mAro putra tarikeno dharma paNa nathI; mATe Apa aMtaranA umaLakAthI harSapUrvaka mane anujJA Apo." ____ mAtapitA paNa arihaMtadevanA upAsaka hatA. saMsAranI paristhitine samajanArA hatA tethI teoe mahotsavapUrvaka putrane zrImahAvIrasvAmIne haste pravrajyA apAvI. kumAra paNa gurujI- bahumAna karavApUrvaka zAstranA adhyayanamA tema ja kriyAkalApamA tadrUpa banyo. aMtaranA ullAsathI sAdhudharmapAlana karavA lAgyo. vayamAM bALa chatAM jJAnathI abALa (paMDita) banyo, skhalanA vagara cAritradharmamAM divasAnudivasa vizuddhine dhAraNa karI guru sAthe viharavA lAgyo. Ama chatAM bALasvabhAvasulabha keTalIka skhalanAo-truTIo thaI jatI. ___ ekadA prAta:kALamAM kSudhAtura thavAthI koI zreSThInA gharamAM atimuktaka muni gocarI levA gayA. jyAM 'dharmalAbha' zabdano uccAra karI UbhA tyAM zeThanI putravadhUe hAsya karatAM prazna kayoM ke-"he kSullaka munivara ! ATalI jaldI utAvaLa kema karI?" tenI AvI apUrva ne mArmika vANI sAMbhaLI camatkAra pAmelA kumAre javAba Apyo ke-'yajjAnAmi tanna jAnAmi zeThanI putravadhUne A vAkyamuM rahasya na samajAyuM eTale teNe puna: prazna ko-"Ape zuM kA ? mane barAbara samajAvo." "bhaginI ! tamArA praznano Azaya to e hato ke 'mane ATalI nAnI vayamAM dIkSA levAnI utAvaLa kema thaI AvI ?' meM jaNAvyu ke 'yajjAnAmi' eTale mRtyu game te samaye jarUra AvavAnuM che e vAta huM jANuM chaM paraMtu 'tanna jAnAmi' phakta je nathI jANato te eTaluMja ke e kaI avasthAmAM Avaze? bAlyakALa ene mAphaka Avaze ke vRddhAvasthAne te pasaMda karaze? ane jyAM A sthiti hoya tyAM pachI utAvaLano prazna ja kevo? mArI pAse evaM koI viziSTa jJAna nathI ke jethI mRtyunA AgamananI cokkasa tithi vAra avadhArI zakAya tethI utAvaLa kahevAya paNa kema?" zeThanI putravadhUe bALasAdhunA A rahasyapUrNa vacano zravaNa karI samyaktvamULa bAra prakAranA vratayukta zrAvakadharma grahaNa karIne zuddha annapAnAdikathI munizrIne pratilAbhyA. ekadA varSARtumAM dharatI para cotarapha jaLa patharAI rahyaM che, vijaLIonA camakAra ne vAdaLAnA garjArava pachI muzaLadhAra varasAda varasI rahyo che, jANe sRSTisuMdarI harSabharyu snAna karI rahI hoya tevU zrIgacchAcAra-payannA- 78
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra najara sanmukha khaDuM thAya che. janatA potAnA AvAsamAMthI varSAkALanaM A hRdayaMgama dRzya nihALI rahI che. pauSadhazALAnA makAnamAMthI bALasAdhu atimuktakanI dRSTi paNa A tarapha svAbhAvika khecAya che. ghaDIbhara svAdhyAya bAju para mUkI upAzrayamAMthI nIce utare che ane pANInA vahyA jatAM pravAha para najara maMDAya che. varasAda aTakatAM jANe kArAgRhanA baMdhanamAMthI chUTyA hoya ema nAnI vayanA keTala ya bALako gharamAthI bahAra AvI, pANInA nAnA nAnA khAbocIyAmAM kAgaLanI hoDIo banAvI sAgaramAM vahANa haMkAryA tulya AnaMda mANI rahyAM che. A dRzya jotAM ja atimuktaka munivara paNa bALavayanI Urmi jAgRta banatAM ja samAna vayanA zizuonI sAthe zarata karI kAcalInI hoDI tarAvavAmAM lIna bane che. pote kaI kakSAmAM varte che, pote sacittanA tyAgI sAdhu che e vAta taddana smRti bahAra jAya che. A samaye jJAnI sivAya, koNa jANI zake tema che ke jaLamAM kAcalInuM nAva tarAvanAra A bALasAdhu alpa kALa pachI saMsArasAgaramA Atma- nAva tarAvI Atmasiddhi prApta karanAra che ! ajJAnI janatA to ughADI AMkhe joI rahI che ke - munipaNAne na chAje, emAM dUSaNa lAge tevuM atimuktakanuM vartana che. upAzrayanI bArIethI joI rahelA zrIgautamasvAmInI dRSTi akasmAt A laghu ziSya para paDI. tarata ja teozrI tyAM jaI pahoMcyA. guruzrIne jotAM ja atimuktaka zaramAyA. ubhaya prabhu zrImahAvIradeva samIpe gayA. jyAM praveza karI IryApathikI paDikamavA lAgyA tyAM atimuktaka sAdhue 'dagamaTTI dagamaTTI' e padanA arthamA puSkaLa vicAraNA karI. pote sAdhu jIvananA sUtrone abharAI Upara caDhAvI, nAva tarAvavAmAM hamaNAM ja pANI tathA mATInA jIvAne je kilAmaNA pahoMcADI che e AkhuM ya dRzya cakSu sAme khaDuM karI enI sAcA manathI kSamApanA AraMbhI. kharUM ja kahyaM che ke- 'mana eva manuSyANAM, kAraNaM baMdhamokSayoH / ' karmabaMdha ke muktinuM kAraNa manuSya mAtrane potAnuM eka mana ja che. 'dagamaTTI' nI vicAraNAmAM ne vicAraNAmAM ja atimuktaka muni layalIna banI gayA. vicAradhArA vI ekAgra banI gaI ke potAnI AsapAsa zuM cAlI rahyaM che tenuM paNa temane bhAna na rahyaM pazcAttApano pAvaka vizeSa pradIpta thayo ane e pAvakanI jvALAmAM karmasamUha dagdha thavA lAgyo. chevaTe kSapakazreNInuM avalaMbana grahaNa karI, sakala karmano kSaya karI alpakALamAM kevaLajJAna prApta karyu. samIpastha devoe temano kevaLajJAna mahotsava karyo. je tIvra karmoM koTi janma sudhInA tIvra tapathI bALI zakAtA nathI te ardhI kSaNamA AtmabhAvanArUpI tIvra tapabaLa ne samatAnuM avalaMbana laI bALI zakAya che. bAda atimuktaka kevaLIe pRthvItaLa para vihAra karI, ghaNA bhavya jIvone upadezavArithI siMcita karI, adhogatimAM paDatAM aTakAvI teono uddhAra karyo. AvI rIte vicaratAM vicaratAM, judA judA gAma-nagaromAM pharatAM pharatAM sUryapura samIpa AvI te nagaranA bahAranA udyAnamAM samavasaryA. jitazatru rAjA zreSTha jana samUhayukta AvI, pradakSiNA daI, vaMdana karI, dharmazravaNa karavA beTho muninA mukhadvArA upadezadhArA vahevA lAgI- "jyAM lagI A deha svastha che ane vRddhAvasthA AvI nathI temaja iMdriyo zrIgacchAcAra - payannA- 79
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zithila thaI nathI ne AyuSyano aMta Avyo nathI tyAM sudhImAM AtmakalyANa arthe he bhavyo ! jarUra yatna karo. Aga lAgyA pachI kUvo khodavo jema mUrkhatAnuM kAraNa che tema A sthiti palaTAyA pachI-bAjI hAthamAMthI gayA pachI-udyama zuM kAmano? jene tamo potAnA mAno cho te tamArA rahevAnA nathI. lakSmI caMcaLa che, kSaNabhaMgura che, AyuSano bharoso nathI, deha vyAdhigrasta kyAre banaze te jANI zakAya nahIM, putra patnI Adi parivAra paNa svArthaparAyaNa che. AvA asAra saMsAramAthI sArarUpa saMyamarnu ja grahaNa karavU te sarva zreSTha che." __ pratiSThAsaMpanna ane atizayatAne varelA atimukta kevaLInI dezanA phaLavatI bane emAM zuM Azcarya? keTalA ya bhavyAtmAoe sAdhudharmano svIkAra ko. bIjAoe bAra vratayukta zrAvakadharmano svIkAra ko. AtmakalyANanI AvI keTalI ya paraMparA pravartAvI prAMte atimuktakumAre muktipurImAM pagalAM karyA. zrIaMtakRtdazAMga sUtranA chaThThA vargamA emano 15mo adhikAra che. temAM aMtakRtakevaLI thaIne mokSe gayAnu kaheluM che. tattva kevaLIgamya. bAlavayamAM bhAgavatI dIkSA svIkArI, iriyAvahI paDikkamatAM ja jemaNe kevaLajJAna prApta karyu te mahAtmA atimuktakumArane anekaza: vaMdana ho ! zrIvajrasvAmInuM vRttAMta suprasiddha mAlava dezamAM tuMbavana nAmanuM nagara hatuM. te nagarane viSe dhana nAmano vyavahAravicakSaNa ane zraddhALu zrAvaka vasato hato. tene dhanagiri nAmano sadguNI putra hato. satsamAgamane kAraNe dhanagirinuM mana prathamathI ja vairAgya prati DhaLeluM hatuM paraMtu yuvAvasthAnA AMgaNAmAM praveza karatAM ja pitAnA AgrahathI sunaMdA nAmanI suzIla sukanyA sAthe pANigrahaNa karyu. sunaMdAnA bhAI Arya samite saMsAranI vilakSaNatA nihALI saMyama svIkAryu hatuM. "kAryeSu maMtrI karaNeSu dAsI" nI mAphaka baneno saMsAra sukhapUrvaka cAlavA lAgyo. dhanagiri sAthe saMsArasukha bhogavatA sunaMdA sagarbhA banI. tiryagnuMbhaka devano (je deve aSTApada parvata para zrIgautamasvAmInA mukhadvArA puMDarIka adhyayana sAMbhaLyuM hatuM teno) jIva cyavIne sunaMdAnI kukSimAM avato. uttama garbhanA prabhAvathI sunaMdA dharmakaraNImA atizaya Asakti dharavA lAgI. tene uttama prakAranA dohado upajavA lAgyA, je sarva dhanagirie pUrNa karyAM. potAnI bhAryAne sagarbhA nihALI dhanagirino atyAra sudhI suSupta rahelo vairAgyabhAva jAgRta banyo. ekadA prasaMga joI teNe potAnI priyAne kA ke-"he sulakSaNI ! tAruM ane tArA garbhanuM kalyANa thAo. tArA jIvananA AdhArarUpa saMtAnanI tane prApti thaI cUkI che. huM have mArUM Atmahita sAdhavA tArA bhAI Aryasamitte jemanI pAse dIkSA grahaNa karI che te zrIsiMhagiri pAse sarvavirati svIkArIza." sunaMdAe ghaNA AgrahapUrvaka AjIjI karI chatAM amRtapAnanI icchAvALo dhanagiri teNInA vacanarasamAM Ardra na banyo. patnIne vizeSa samajAvatAM chevaTe teNe anumati ApI ane dhanagirie cAritra grahaNa karyu. zrIgacchAcAra-payannA-80
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya samaye sunaMdAe eka suMdara arbhakane janma Apyo. pUrvajanmanA saMskArane yoge tenI deha-kAMti deva sarakhI dedIpyamAna hatI. putramukhanuM avalokana karI sunaMdA atizaya harSa pAmI. ghaDIbhara te potAnA patinuM viyogaduHkha paNa bhUlI gaI. kuLanA vibhUSaNarUpa Atmajane nirakhI kaI mAtAne harSAzru na Ave ? paNa bhAvInA garbhamAM zuM chupAyuM che tenI sAmAnya mAnavIne zuM khabara paDe che? sunaMdA potAnA saMtAnaprAptinA sukha Upara manorathanA killA caNavA maMDI paDI paNa tene khabara na hatI ke likhitamapi lalATe projjhituM kaH samarthaH ? agara to vidhireva tAni ghaTayati yAni pumAn naiva cintayati / janmasamaye pAse rahelI koI eka sakhIe tene uddezIne kahyaM ke-- " vahAlA tanuja ! tArA pitAe jo saMyama na svIkAryuM hota to tAro janmotsava eka rAjakumAranA janma jevo ujavAta." A zabdo karNapaTa para athaDAtAM ja zizu camakyuM. sakhIe uccArelA zabdo para vizeSa UhApoha karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. potAno deva-bhava smRtipaTamAM Avyo. basa, bALakanI manovRtti tarata ja badalAI gaI. deva saMbaMdhI divya sukho jeNe bhogavyA hoya tene A saMsAra asAra ja jaNAya ne ? tene devasukha AkarSaNa karavA lAgyuM paraMtu saMyamapAlana vinA devasukha kyAMthI prApta thAya ? vicAraNAne aMte teNe cAritra-grahaNano nirAdhAra karyo parantu janma dhAraNa karyAne mAtra gaNatrInA ja divaso vyatIta thayA hatA.. A sthitimAM zIghra cAritra svIkAra kaI rIte thaI zake ane eka mAtra AdhArarUpa potAne mAtA rajA paNa kema Ape ? AkAzapuSpanI mAphaka tenI AzA manamAM ne manamAM ja zamI gaI. teNe vicAryuM ke mAtAne kaMTALo ApuM to te nakkI mAro tyAga karaze, nahIM to ekanA eka putra paratveno teno mohabhAva ghaTaze nahIM. teNe bAlocitta rUdana zarU karyu. rudana sAMbhaLI sunaMdA tenuM raMjana karavA lAgI, tene chAno rAkhavA vidhavidha prayatna karavA lAgI, parantu bALakanuM rudana baMdha na thayuM. jANI joIne rudana karatuM hoya te kyAMthI samaje ? bALaka thoDI vAra zAMta thatuM paraMtu pArchu tenuM rudana zarU thaI jatuM. sunaMdA A jAtanA pratidinanA kalpAMtathI kaMTALI gaI. dhIme dhIme bALaka cha mahinAno thayo, paraMtu teTalo samaya sunaMdAne to cha varSa jeTalo dIrgha thaI paDyo. bhAgyAnuyoge zrIsiMhagiri potAnA dhanagiri tathA Aryasamiti pramukha ziSyo sAthe Aja nagaramAM AvI caDhyA. gocarIsamaya thatAM dhanagirie guru AjJA mAgI. jJAnAtizayathI bhAvI jANI guru dhanagirine jaNAvyuM ke--"Aje tamone je gocarI prApta thAya te lAvajo. sacitta ke acittano vicAra na karazo." dhanagiri muni gocarI mATe paribhramaNa karatA karatAM sunaMdAnA gRhe ja jaI caDhyA. sunaMdA potAnA pratidina rudana karatAM putrathI paritApa pAmI hatI. dhanagirine jotAM ja teno svAbhAvika krodha pragaTI nikaLyo ane kahyaM ke-- "huM to tamArA putrathI kaMTALI gaI chu. have tame tene laI jAva ane pALo-pokho" A pramANe bolIne Aveza ne AvezamAM teNe putrane vahorAvI dIdho. dhanagiri tarata ja guru pAse AvI pahoMcyA. putranA vajanathI dhanagirino hAtha namI jato hato te joI gurue kahyaM "A putra vajra jevo majabUta ne zaktizALI thaze mATe tenuM vajrasvAmI evaM nAma rAkho." lAlanapAlana mATe gurue tene sAdhvIone soMpyo ane sAdhvIoe paNa zayyAtarIo (upAzraya ApanAra zrAvikAo) ne soMpyo. teo putravat tenuM lAlanapAlana karavA lAgI ane kramaza: vajrasvAmInI vaya traNa varSa lagabhaganI 7 zrIgacchAcAra - payannA- 81
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI. sAdhvIo agiyAra aMganI AvRtti karatI tene ekAgra cittathI avadhArI levAthI vajrasvAmI paNa tIvra prajJAzaktinA prabhAve agiyAra aMganA jJAtA banI gayA. kharekhara kA che ke -'buddhiryasya balaM tsy|' amuka samaya pasAra thayA bAda zrIsiMhagiri pramukha sAdhuo pAchA te ja nagaramAM AvI caDhyA. putra soMpatA to soMpAI gayo parantu tyArabAda sunaMdAnA pazcAtApano pAra na rahyo. koI paNa hisAbe putrane pAcho meLavavA teNe mahenata karavA mAMDI paNa pANI vaLovavAnI mAphaka te sarva vRthA thayuM chevaTe guru sanmukha AvI potAno putra pAcho mAgyo. saMgha pAse paNa vAta mUkAI ane temAM niSphaLa nIvaDatAM chevaTe sunaMdAe rAjadarabAramA paNa phariyAda karI. rAjavIe yogya toDa kADhatAM pharamAvyu ke-"rAjasabhA bharavI ane temAM putrane baMne vacce Ubho rAkhavo. je tarapha putra jAya teno kabajo jANavo." sunaMdAne A pasaMda paDyuM kAraNa ke te jANatI hatI ke - laghu - ajJa putrane miSTa bhojana ke dravya AdinA pralobhanathI te potA tarapha AkarSI leze ane potAnI dhAraNA pAra paDaze. sunaMdAe tarata ja vividha tarehanAM suMdara ramakaDAM ane anya managamatA padArthoM darzAvI pralobhana ApavAmAM kazI kacAza na rAkhI chatAM vajrasvAmIe tenI sAme najara sarakhI paNa karI nahIM. gajendra para ArohaNa karanAra zuM gardabha para bese? chevaTe dhanagirie phakta rajoharaNa batAvatAM te tarata ja temanA tarapha doDI gayo ane rAjavIe siMhagirinI tarapheNamAM abhiprAya Apyo. sunaMdAe paNa chevaTe samajI jaI dIkSA lIdhI. dhIme dhIme vaya vadhavAnI sAthe zAstrAbhyAsa karatAM, vajrasvAmI paNa vyAkaraNa, kAvya, siddhAnta ane tarka vigeremAM ghaNA ja niSNAta thayA. ___ vajrasvAmI ekadA gocarI levA jatA hatA tyAre tenA eka mitra deve temanI buddhinI parIkSA karI. rastAmAM deve sUkSma deDakIo vikurvI. pote sArthavAhanuM rUpa dhAraNa karI potAnI parNakuTImAM vahoravA padhAravA mATe Agraha ko. vajrasvAmI IryAsamitipUrvaka gayA ane joyuM to sArthavAhanA paga bhUmine sparzatA na hatA, netro paNa nirnimeSa hatA. buddhizAlI vajrasvAmIne mAlUma paDyu ke - A sArthavAha nathI, paNa koI deve A badhI jALa racI che. temaNe tarata ja zAMta zabdomAM kA ke-"mahAnubhAva amane devapiMDa na kalpe." zrIvajrasvAmInU kathana sAMbhaLI deva atyaMta vismita thayo ane svasvarUpe pratyakSa thaI vajrasvAmIne vaikriyalabdhi ApI. AvI ja rIte bIje prasaMge ghevara saMbaMdhI parIkSA karatAM deve prasanna thaI AkAzagAminI vidyA ApI hatI. ekadA vajrasvAmImA rahela javAhIra gurunI najare caDhyuM. vAta ema banI ke teo sthaMDilabhUmi gayA hatA ane anya sarva ziSyo gocarI gayA hatA. vajrasvAmI badhA upakaraNone kramabaddha goThavI pote vacamAM beThA ane samarthazAstravettA guru svaziSyone vAcanA Ape tema moTe sAde agiyAra aMganI vAcanA upakaraNone uddezIne ApavA lAgyA. gurumahArAja vasati najIka AvyA tevAmAM temaNe megha jevo gaMbhIra dhvani sAMbhaLyo. sAMbhaLatAM ja temanAM karNo camakyA. chidradvArA jotAM zrIvajrasvAmInU ukta AcaraNa nirakhI atyaMta harSa pAmyA. bAlamuni zrIvajrasvAmI kSobha na pAme te mATe temaNe dIrgha svare nisIhi uccArI zabda sAMbhaLatAM ja vajrasvAmIe zIghra sarva upakaraNo jema hatA tema goThavI zrIgacchAcAra-payannA-- 82
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIdhA ane bahAra AvI gurumahArAjanI caraNaraja dUra karI. vajrasvAmInI AvI prajJAzakti ane vinayazIlapaNuM joI A bAlasAdhunI koI avajJA na kare temaja temanI zaktino anyane khyAla Ave te mATe temaNe eka upAya zodhI kADhyo. keTalAka ziSyone bolAvI kA ke-"amo AsapAsanA gAmaDAmAM vicarIe chIe. alpa samayamAM pAchA AvazuM, mATe tamo sarva atre raho ane dharmadhyAnanI vRddhi karo." ziSyoe prazna kayoM ke-"ApanI gerahAjarImAM amane vAcanA koNa Apaze?" gurue zAMta rIte javAba Apyo ke "zrIvajrasvAmI tamane vAcanA Apaze." guru satya kahe che ke ApaNo zravaNabhrama che ema vicArI teoe puna: puchyuM chatAM gurue prathamanI mAphaka ja javAba ApavAthI sarva koI AzcaryanA sAgaramAM lIna banI gayA. vajrasvAmInI vaya kyAM ane kyA vAcanA ApavA jevU bhagIratha kArya ? kyA dIrgha cAritraparyAyavALA sAdhuo ane kyAM eka bAlasAdhu ? AvI zaMkA dharAvatA chatAM gurue kahela mithyA na hoya tevI bhAvanAthI teoe te saMbaMdhI vizeSa pRcchA na karI. prabhAte zrIvajrasvAmIe evI umadA rIte vAcanA ApI ke maMda buddhivALA sAdhu paNa sahelAIthI samajI zake. zrIvajrasvAmI vAcanA ApatA tyAre ziSyone evo bhrama thaI gayo ke gurumahArAja vAcanA ApavA mATe pAchA AvyA ke zaM? ziSyo zrIvajrasvAmInI mukta kaMThe prazaMsA karavA lAgyA. alpa samayabAda jyAre zrIsiMhagiri AvyA tyAre teoe kA ke -"havethI hamezAM zrIvajrasvAmI ja amone vAcanA Ape tevo baMdobasta karo. temanI samajAvaTI jema meghAgamana samaye mayUra nRtya kare tema amArA hRdayarUpI mayUro harSabharapUra bane che." __vajrasvAmIno abhyAsa vadhatAM vadhatAM pUrvono thaI gayo. te samaye daza pUrva sudhInuM zAstrAdhyayana zeSa rahyaM hatuM ane tenuM saMpUrNa jJAna zrIbhadraguptasUrine hatuM. ekadA zrIsiMhagirine vicAra sphUryo ke-zrIvajrasvAmIne bhadraguptasUri pAse mokalIe ane sakala zAstrapAraMgata banAvIe. guru AjJA thatAM ja teoe vihAra ko ane rAtri thaI jatAM teo nagara bahAra rAtavAso rahyA. A bAju bhadraguptasUrine svapna Avyu ke temanA hAthamAMthI dUdhapUrNa pAtra koIe laI lIdhuM ane tenuM pAna karI pramoda anubhavyo. zrIvajrasvAmIe Agamana-hetu darzAvI abhyAsa karyo ane alpa samayamAM ja pAraMgatapaNuM prApta karI guru samIpe AvI pahoMcyA. gurue daza pUrvamAM niSNAta thayA jANI AcAryapada ApI gacchano bhAra paNa temanA zire nAkhyo. ekadA vajrasvAmI vihAra karatAM karatAM pATalIputra nagare AvyA. tyAM vidyAprabhAvathI kadarUpI kAyA banAvI sundara dezanA ApI. dezanA sAMbhaLyA bAda nagarajano TIkA karavA lAgyA ke dezanAne anukULa rUpa nathI. bIje divase kAmadeva sadRza rUpa banAvI dezanA ApI. A vyatikara sAMbhaLI te nagaranA dhanazreSThInI rukmiNI nAmanI kanyAe manathI niradhAra karyo ke "paraNuM to vajrasvAmIne ja; nahIM to kASTabhakSaNa (mRtyu) zreSTha che." dhanazreSThIne A vAta kAne AvatAM ja temaNe zrIvajrasvAmIne kA ke-"huM Apane eka karoDa ratna kanyAdAnamAM ApIza mATe mArI AjIjI svIkAro." bAda zrIvajrasvAmIe rukmiNIne samajAvI ane potAnA sAdhvIsaMghamAM eka lAyaka vyaktino umero kayoM. __ekadA te pradezamAM bhayaMkara duSkALa paDyo. prANIo duHkhI thavA lAgyA ane sakala saMgha paNa zrIgacchAcAra-payannA-83
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkhamarA temaja aneka Apattione kAraNe trAsI uThyo. sAdhu-samudAyamAM paNa bhUkhamarAe sthAna jamAvyuM A AphatamAMthI bacAvavA mATe zrIsaMghe vajrasvAmIne vijJapti karI. zrIvajrasvAmIne svavIrya phoravavAno prasaMga prApta thayo. temaNe tarata ja potAnI zaktithI vizALa paTa vikuyo ane tenA Upara sakala saMghane besADI mahApura nAmanA nagaramAM pahoMcADyo.. -.. mahApura nagaramAM bauddhonuM sAmrAjya cAlatuM hatuM. bauddha loko jainonI sArI rIte nindA tathA IrSyA karatA. dhIme dhIme te nagaranA rAjAnA karNamAM jhera reDavAmAM AvyuM ane koI paNa prakAre jainone herAna karavAno manasUbo ko. paryuSaNa parva AvatAM rAjavIe mAlIone gupta rIte kahevarAvyu ke "jainone eka paNa phUla na Apazo." paryuSaNa jevA pavitra divasomAM eka paNa puSpa na maLavAthI zrIsaMgha, mana saMtApa anubhavavA lAgyu. zrIsaMghe vajrasvAmIne A vRttAMta jaNAvyo. zAsanaprabhAvanA arthe zrIvajrasvAmI AkAzamArge mAhezvarI nagarIe gayA. ane tyAM temano mitra taDiga nAmano mALI raheto hato teNe vIza lAkha puSpa te ja samaye arpaNa karU. kSudrahimavaMta parvata parathI lakSmIdevIsahasrapatravALu kamaLa jinapUjA mATe lAvyA. A camatkAra joI bauddha loko jhaMkhavANA paDI gayA ane rAjA paNa jaina dharmAvalaMbI banyo. A pramANe teozrIe jainazAsananI mahAprabhAvanA karI. ___ ekadA vajrasvAmIne zleSma roga thayo. tethI suMThano kaTako upayogamA laI, temAMthI thoDo vAparI bAkIno sAMje vAparavA mATe kAnanA bhAga para rAkhI mukyo. daivayoge tenI vismRti thaI gaI. sAMje paDilehaNa karatAM muhapatti dvArA te kakaDo nIce paDyo. sujJa vajrasvAmI samajI gayA ke have potArnu AyuSya ochu che. ____ evAmAM bIjo bhayaMkara dvAdazavarSIya duSkALa paDyo. zrIvajrasvAmIe aNazaNa karavAno vicAra karyo ane eka parvata para gayA. aNazaNa karI svarge saMcaryA eTale temanA pratyenA bhaktibhAvathI iMdramahArAja tyAM AvyA ane potAnA rathane cAre tarapha pheravI vRkSa tathA gahana vanane sarakhA karyA. te parvatarnu nAma tyArathI rathAvarta paDyuM che. atyAre dakSiNa mAlavAmAM vidizA (bhelsA)nI pAse A parvata Avyo hovAnuM manAya che. __ temanA svargagamananI sAthosAtha ja (1) dazapUrva (2) cothu saMhanana ane (3) cothu saMsthAna-e paNa vastuo viccheda pAmI. temanAthI vajrazAkhA zarU thaI. temano samaya saMyamapradhAna hato ane puSpanI khAtara temaNe kamara kasI te parathI phalitArtha e thAya che ke caityapUjA e dharmarnu ati Avazyaka aMga 2. vRddha - jenI vaya 70 varSa uparAMtanI hoya tene vRddha kahevAya. keTalAka AcAryo ema paNa kahe che ke jenI iMdriyo zithila-nirbala-zaktihIna thaI gaI hoya te 60 varSa uparAMtanI ummaravALo hoya to paNa vRddha jANavo. tenI vaiyAvacca karavI paDe, te sAdhu AcAranuM sArI rIte pAlana karI zake nahIM. vaLI tenAmA svAbhAvika rIte huMpada-abhimAna hoya ke huM vRddha chu, bIjA to laghu che, teone huM kema namaskAra karUM? ityAdi ityAdi. Ama chatAM paNa koI dRDha majabUta saMghayaNavALo hoya ane zrIgacchAcAra-payannA-84
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunA AcAra-vicAra barAbara pAlI zake tema jaNAtuM hoya to apavAdarUpe tevA vRddhane paNa dIkSA ApI zakAya. A saMbaMdhamAM vizeSa varNana paMcakalpabhASyamAM jaNAvela che. 3. napuMsaka - je puruSamAM paNa na hoya ane strImAM paNa na hoya tene napuMsaka jANavo. te bIjA sAdhuone durAcArI banAve, saMyamanI virAdhanA kare, lokomA hAMsI karAve mATe tevA napuMsakane dIkSA na ApavI. kadAca ajANatAM apAI gaI hoya to tene kADhI mUkavo. kadAca te svayaM na cAlyo jAya to tene bhoLavIne-samajAvIne paNa kADhavo. kadAca te napuMsaka rAjA pAse potAne kADhI mUkyA saMbaMdhI phariyAda kare ane rAjA teno pakSa laI tene gacchamA rAkhavA Agraha kare tyAre sujJa AcArye agara to munirAje rAjAne samajAvavA mATe kahevU ke-"ApanA kozAgAramAM koI duSTa mANasa hoya to Apa tene mATe kevAM pagalAM bharo? rAjA javAba Ape ke tene tarata ja kADhI mukuM. rAjAno Avo javAba sAMbhaLI sujJa sAdhu kahe ke A napuMsaka amArA jJAna, darzana ane cAritrarUpI bhaMDArane lUTanAra-doSita karanAra cha mATe tene amAre bahiSkRta karavo ja joIe." A pramANe chevaTe rAjAne paNa samajAve. kadAca vaiyAvaccAdika koI kAraNa prasaMgane aMge napuMsakane dIkSA devI paDe to kArya sadhAya tyAM sudhI rAkhe, paNa tene kriyA-kalApa kaI paNa na zIkhave. pachI kADhI mUke. na cAlyo jAya to yogIno veSa paherAvI anyatra mUkI Ave. A saMbaMdhI vizeSa vivaraNa Avazyaka cUrNImAM tathA vRttimAM 'pAridvAvaNiyAnA adhikAramA ApavAmAM Avela che. 4. klIba- strInA nimaMtraNathI, strInA aMgopAMgAdinA darzanathI, strIo sAthenA miSTa vArtAlApathI jene kAma utpanna thAya, strI sAthe bhoga bhogavavA tIvra abhilASA udbhave, kAmanA vegane rokI zake nahIM-vihvala banI jAya parantu kAmabhogane bhogavI zake nahIM te klIba jANavo. te strIonI pAchaLa aMdha thaIne pharyA kare, zAsananI helanA karAve, lokomA nidAnu pAtra bane mATe tevA klIbane dIkSA na ApavI. kadAca apavAda tarIke dIkSA ApI hoya to paNa kADhI mUkavo. 5.jaDa-traNa prakAranA jaDa che-1 bhASAjaDa, 2 zarIrajaDa ane 3 karaNajaDa. (1) je bhASA barAbara na bolI zake te bhASAjaDa kahevAya. tenA paNa traNa bheda che-(a) jalamUka (A) manmanamUka ane (i) elakamUka jaLamAM koI DUbavA mAMDe tyAre jevo valavala' dhvani thAya tenI mAphaka bole te jalamUka. je bolatA thakAM vacce habakI khAIne - khaMcakAI bole tene manmanamUka jANavo. tema ja je bakarAonI mAphaka avyakta bole, tenuM vacana na samajAya, phakta zabda mAtra kare tene elakamUka jANavo. AvA jaDane dIkSA na ApavI. kadAca vaiyAvaccAdine kAraNe dIkSita karyA hoya to paNa tene kADhI mUkavo. A saMbaMdhI vizeSa svarUpa paMcakalpabhASyamAM ane Avazyaka sUtranI vRttimAM ApavAmAM Avela che. (2) zarIrajaDa-zarIre vizeSa sthUla hoya, hRSTapuSTa hoya, tathA vAMkAcUMkA avayavavALo hoya to te vihAramAM jaldI cAlI zake nahIM, gocarI lAvavAmAM paNa upayogI na nIvaDe tema ja Avazyaka kriyA karatAM vAMdaNAM devAnA samaye UTha-beTha na karI zake mATe tevA zarIrajaDane dIkSA na ApavI. pote ekalA hoya ane sahayogI tarIke bIjA sAdhunI jarUra ja hoya teve samaye tene dIkSA Ape parantu kArya pUrNa thaye tene kADhI mUkavo. (3) karaNajaGa-sAdhunA AcArane aMge je je kriyA batAvIe te zrIgacchAcAra-payannA-85
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUlI jAya, smaraNamAM na rahe, paDilehaNa na karI zake, pratikramaNAdi Avazyaka kriyA vAraMvAra bhUlI jAya, batAvIe tyAre lakSa na rAkhe-AvA zakhsane dIkSA na ApavI. kAraNavazAt ApI hoya to kAryanI samApti thaye tene kADhI mUkavo. ... 6. vyAdhigrasta - atisAra, bhagaMdara, koDha, zULa, dIrghajvara, jIrNajvara ityAdi vyAdhivALAne dIkSA na ApavI. tethI saMyama tathA svAdhyAyAdidanI hAni thAya. 7.stena(cora) - corI kare,mArgamAM lokonA khIsA kAtare tevA stena (cora)ne dIkSA na ApavI, chatAM koI cora potAnuM vyasana mUkI de, corI na ja kare, corI na karavAnI pratijJA kare to tene kAraNavazAt dIkSA Ape paraMtu jenuM corI karavAnuM vyasana na ja chUTe tene kadApi dIkSA na ApavI. 8. rAjadrohI - rAjAno gunhegAra hoya, rAjAno bhaMDAra lUTyo hoya, rAjAno ghAta ko hoya, rAjaputrano droha karanAra hoya, agara to koI paNa prakAre rAjadaMDane pAtra hoya tene dIkSA na ApavI. 9. unmatta - jenA zarIramAM bhUta, preta agara to yakSAdikano praveza thayela hoya athavA mahAmohanIyano jene udaya hoya, mithyAdRSTi hoya, jenuM mana paravaza-parAdhIna hoya tene dIkSA na ApavI. 10. aMdha - je aMdha hoya, thINaddhI nidrAvALo hoya, kANo hoya, luTho hoya, nakaTo hoya tene dIkSA na ApavI. thINaddhI nidrAnA udayathI hastI pramukhanA dAMta kheMcI kADhe, jIvonI hiMsA kare, sAdhuono paNa ghAta karI nAkhe. vaLI AMdhaLo hoya te jIvadayA na pALI zake, lokamAM niMdA thAya. apavAdathI thINaddhI nidrAvALAne dIkSA ApI hoya to tene dUra karavo-kADhI mUkavo. apavAda mArge kANAne dIkSA ApI zakAya parantu AMdhaLAne to sarvathA dIkSA na ja ApI zakAya. jo Ape to virAdhaka gaNAya. A saMbaMdhI vizeSa hakIkata paMcakalpabhASya vigere graMthodvArA jANavI. 11. dAsa-dAsIno putra hoya, koIe vecAto lIdho hoya, bAna (jAmIna) tarIke rAkhelo hoya agara to koIno rokela hoya tevA dAsa-cAkarane dIkSA na ApavI. kadAca dAsano mAlIka kahe kedIkSA Apo to dIkSA ApavI paNa te apavAda mArga jANavo. 12. duSTa - be prakAranAM duSTa cha- (1) kaSAyaduSTa ane (2) viSayaduSTa. mahAkrodha kare, abhimAnI hoya, mAyA - prapaMcamAM pUro hoya te kaSAyaduSTa jANavo. A saMbaMdhamAM eka saMkSipta dRSTAMta Ape che. koI eka AcAryane eka kaSAyaduSTa ziSya hato. eka vakhata gocarI mATe jatAM te ziSyane sarasavanI svAdiSTa bhAjI maLI. gocarI laI pAchA vaLatAM teNe manamAM vicAra karyo ke - Aje to A bhAjI huM ja khAIza. sAdhunA niyama pramANe. upAzraye AvI teNe lAvela sarva gocarI gurune batAvI. gurue te sarasavanI badhI bhAjI potAnA AhArArthe laI lIdhI. te samaye to ziSyathI kaMI paNa bolI zakAya nahIM paNa te krodhI ziSye manamAM saMkalpa karyo ke A gurue mArI lAvelI svAdiSTa gocarI ArogI che mATe tenA dAMta pADI nAMkhuM to ja hu~ kharo. A pramANe mAnasika pratijJA karI te gurune herAna karavAnAM chidra jovA lAgyo, paraMtu dAMta pADI nAkhavAno prasaMga prApta na thayo. dhIme dhIme A ziSyanI hIlacAla ane tenA manobhAva gurunA jANavAmAM AvyA. teNe potAnI pAse bIjo ziSya rAkhyo ane tene zrIgacchAcAra-payannA-86
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhalAmaNapUrvaka kahyaM ke-pelA kaSAyaduSTa' ziSyane mArI samIpe na ja AvavA devo. evAmAM gurue aMtasamaya najIka jANI pote aNazaNa svIkAravAno niradhAra karyo ane pAse rahelA anya ziSyane sUcanA ApI ke-"huM jIvuM tyAM sudhI te kaSAyaduSTa ziSyane mArI pAse na lAvavo temaja na AvavA devo." A pramANe kahIne guru to sUI gayA. A bAju pelo kaSAyaduSTa ziSya koI kAraNa prasaMge bIje gAma bIjA saMghADAmAM gayo. A samaya daramiyAna guru kALadharma pAmI gayA. ziSyo manA dene vosirAvI AvyA. pelo ziSya AvatAM teNe A samAcAra jANyA. tenA udvegano pAra na rahyo. tene gurunA svargavAsano zoka nahoto thato, mAtra potAnI pratijJA adhUrI rahI gaI teno zoka thato hato. koI paNa hisAbe potAnI pratijJA pUrNa karavAnA niradhArathI teNe anya ziSyane puchyaM ke-- "kyA sthaLe gurunI kAyAne vosarAvI che ? " bhayabhIta banelA ziSyoe je sthAne gurunA zarIrane vosirAvyuM hatuM te sthAna darzAvyaM eTale kaSAyaduSTa ziSya zIghra te sthaLe gayo ane gurunA zarIra ne dAMta zodhI kADhIne pADI nAMkhyA ane potAnI pratijJA pUrNa karI-AvA kaSAyaduSTane dIkSA na ja ApavI. (2) je parastrImAM laMpaTa hoya, viSayAsakta hoya te viSayaduSTa kahevAya, tevAne dIkSA na ApavI. 13. mUDha - ajJAnI hoya, paravaza hoya, vastune vastusvarUpe na jANe, atizaya sneha rAkhe, zUnyamanaska hoya tene dIkSA na Ape. 14. RNArtta - je koI rAjAdikano devAdAra hoya, jene mAthe ghaNAonaM devuM hoya tene dIkSA na ApavI. AvI vyaktine dIkSA ApavAthI loko niMdA kare ke- devALiyo thaI gayo, gharamA khAvAnuM kaIM na rahyaM eTale have dIkSA lIdhI. vaLI ghaNA leNadAra zakhso ekatra thaIne veSa jhuMTavI le, hAMsI kare mATe dIkSA na ApavI. 15. juMgita - traNa prakAranA juMgita che. 1 jAtijuMgita, 2 karmajuMgita ane 3 zarIrajuMgita (1) je halakI-nIca jAtinA hoya te jAtijuMgita kahevAya. bhaMgI, caMDAla, koLI, camAra, vaNakara, bhIla, darajI vigere. (2) karmajuMgita - strInA poSaka bhaDavA pramukha, mayUra, kukaDAdinA pAlaka-poSaka, vAMsa Upara caDhIne nRtya karanAra, zikArI kUtarA pramukha rAkhanAra temaja vAgurI- jALa nAkhanAra vigere. (3) zarIrajuMgita- hAtha, paga, nAka tathA kAnarahita temaja pAMgalA, kUbaDA, ThIMgaNA tathA kAMNA, TuMThA vigere. dazamA bhedamAM nakaTAno paNa ullekha karela che eTale ahIM jaNAvela nathI, paraMtu te paNa samajI levo. jAti tathA karmajuMgita banene dIkSA na devI, kAraNa ke halakA kuLanA hovAthI lokamAM niMdA thAya, AhArAdika na maLe temaja tenA kAraNe zreSTha jAtinA ziSyo prApta na thAya. trIjo prakAra to sarvathA niSedhane pAtra ja che. 16. avabaddha - koI vidyA bhaNavA agara to zAstra jANavA tathA amuka samaya paryanta udarapUrti ravA mATe guru kahe - huM amuka samaya paryaMta dIkSA laIza ane zAstrAdhyayana karIza, pachI cAritra mUkI daIza. AvA dhanArthIne paNa dIkSA na ApavI kAraNa ke AvA dekhAvathI loko bhramamAM paDe ke . sAdhuo to AvA ja vartanavALA haro, lokone niMdA karavAnuM kAraNa maLe. zrIgacchAcAra - payannA- 87
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. bhRtya - je koI rupiyAne mATe dhanika gRhasthanI nokarI karato hoya tene dIkSA na ApavI. teno svAmI AjJA Ape to ApavI. 18. ziSyaniSpheTikA - mAta pitAnI AjJA sivAya nasADIne je dIkSA apAya te ziSyaniSpheTikA (ziSyanI corI ne apaharaNa) kahevAya, AvI rIte ziSya corI karI dIkSA Ape to zAsanahIlanA thAya, saMyamathI patita karAve, saMyamanI virAdhanA thAya, rAjadarabAramA phariyAda thatAM bhaya utpanna thAya, AtmavirAdhanA thavAno paNa prasaMga Ave mATe ziSya apaharaNa karI dIkSA na devI. apavAda tarIke ziSyaharaNa karavU paDe to tenI vidhi zrInizIthacUrNI pramukha granthamAM che. AvA prakAranI ziSyaniSpheTikA tosaliputra AcArye AryarakSitasUrinI karI hatI je saMbaMdhI saMkSipta vRttAMta nIce pramANe che. zrIAryarakSitasUrinuM vRttAMta - dazapura nAmanA sarva RddhisiddhisaMpanna nagaramA udAyana nAmano samartha ane pratApazALI rAjavI rAjya karato hato. tene paMDita-ziromaNi ane vyavahArajJa somadeva nAmano purohita hato. somadevane suzIla ane saMskArI rudrasomA nAmanI sadguNI patnI hatI. jenA dvArA tene AryarakSita ane phalgurakSita nAmanA putraratnonI prApti thaI hatI. janmathI ja buddhizAlI A baMdhubelaDIne suzikSita banAvavA somadeve pUro prayatna karyo ane potAmA rahela sarva jJAna tene viSe ThAlavyuM, paraMtu jJAnasAgaramAM taravAnI icchAvALA AryarakSitane ATalA mAtrathI tRpti na thaI. teNe mAtApitAnI saMmati meLavI vizeSa vidyAbhyAsa mATe pATalIputra nagare prayANa karyu. __pATalIputra te samaye AryavartanA prathama paMktinA zaheromAM agrasthAne hatuM. SaDdarzananA jJAtA vidvAna paMDito tyAM rahetA. atyAre je sthAna kAzInuM che tevUsthAna te samaye pATalIputranuM hatuM. sArA AcAryanA hAtha nIce rahI AryarakSite vedopaniSadano abhyAsa karyo ane potAnI utkRSTa prajJA temaja zIghra grAhyabuddhithI teNe potAnA sahAdhyAyIo temaja AcAryano paNa cAha meLavI lIdho. abhyAsa saMbaMdhI kArya pUrNa thatAM te svajanmabhUmi pratye pAcho pharyo. somadevane mana A prasaMga mahotsavarUpa hato. eka to potAnoM putra ane vidyAbhyAsa karI pAcho Avato hato. tenA bahumAnane mATe tene lAgaNI utpanna thaI. rAjAne A samAcAranI jANa thatAM potAnA purohitaputranA AdarasatkArArthe rAjA paNa hAthI para besI sAme gayo ane bahumAnapurassara rAja-riyAsata sAthe teno nagara praveza karAvyo. AryarakSitane mATe paNa jIvanamAM A amUlya paLa hatI. somadeva purohita hato chatAM rudrasomA jainadharmAnuyAyI hatI. sAdhvI samUhanA saMsargathI jainamata mATe apUrva sadbhAva upajyo hato. dhIme dhIme abhyAsa karatAM teNI jIvAjIvAdika tattvonA svarupane samajanArI zrAvikA banI hatI. somadeva A jANato hato chatAM te paNa sarvadharma pratye samabhAvavALo hovAthI vacce na Avato. AryarakSitano pura-praveza thayo tyAre te sAmAyika laIne beThI hatI. AryarakSite svagRhe AvIne mAtAne vinayapurassara praNAma karyo paraMtu sAMsArika vyApArano tyAga karI zrIgacchAcAra-payannA-88
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyikamAM beThela rudrasomA to potAnA eka dhyAnamAM jalayalIna rahI. AryarakSitane mAtAnA AvA vartanathI kaMIka kheda upajyo. tene vicAra thayo ke - mArA pAMDityane kAraNe rAjAe ane paurajanoe mAro savizeSa Adara satkAra karyo tyAre mAtA mArA mATe potAnA mukhamAMthI AzIrvAdano eka akSara sarakho paNa uccAratI nathI. tene khabara na hatI ke sAmAyika eTale sAvadha vyApArano tyAga. eka mAtra dharmadhyAna sivAya temAM vyavahAropayogI kAryano niSedha hoya che. sAmAyika pUrNa thavA bAda yogya samaye AryarakSite mAtAne harSa nahIM thavAnu kAraNa pUchyuM. rudrasomAe jANyu ke putrane sanmArge caDhAvavAno A ucita samaya che eTale namra vANImAM kA ke - "putra ! durgatidAyaka tArA abhyAsathI ke pAMDityathI huM zI rIte saMtuSTa thAuM?" mAtAnA A vacano sAMbhaLatAM ja AryarakSita camakyo. tene mAtAnA kathanamAM kaMI UMDo marma samajAyo. vizeSa pRcchA karatAM rudrasomAe kA ke-"putra ! A bhautika jJAna tane bahumAna apAvaze, tArI kIrti phelAvaze paraMtu sAcuM jJAna to te ja che ke je AtmAnI unnati kare. AtmAne sanmArganA paMthe vALe, jainadarzananA abhyAsa vinA tAruM jJAna apUrNa ja rahevAnaM. jema jaLa vinAnaM sarovara zobhe nahIM tema dRSTivAda vinAnuM tAruM jJAna zobhaze nahIM." dRSTivAda e zuM kahevAya tema pUchasAM mAtAe kA ke-"ApaNA nagarane viSe tosalIputra nAmanA jainAcArya che, tenI pAse jaje ane te tane sarva vastu samajAvaze." "prAta:kALe jaIza" ema kahIne mAtAno Adeza AryarakSite mastake caDhAvyo. ___mAtA sAthenA vArtAlApa pachI AryarakSitanuM mana cakaDoLe caDhyu. teNe vicAryu ke-"ATalA varSonI vidyAprApti mATeno parizrama mAtAnI dRSTie to vRthA ja nIvaDyo. kaI mAtA potAnA putranA hitane mATe utkaMThita na hoya? kharekhara mAtAe mane sanmArge lAvavAja A prayAsa karyo che, kAraNa ke mAtA kaDavU oSadha bALakane pIvaDAve che te tenA svAsthyane mATe ja. mAtAe jaNAvela tosaliputra AcArya pAse javU ane tenI pAse avazya abhyAsa karavo. paNa tosaliputra pAse kevI rIte javU? kema bolavU? jainAcAryanAM zuM AcAra-vicAro ne vidhipraNAlikA haze?" A pramANe vicAra-maMthanamAM ja teNe ardhI rAtri vyatIta karI ane te ja vicAramA tene nidrA paNa AvI gaI. prAta:vidhi ATopI laIne jevAmAM gRhamAMthI bahAra nikaLe che tevAmAM potAnA mitrano mitra zeraDInA sADAnava sAMThA laIne sAmo maLyo. A zubha zukana thayA jANI AryarakSita AgaLa vadhyo ane upAzraya pAse AvI pahoMcyo. kevI rIte Upara javU ane zuM karavU? teno vicAra kare che tevAmAM DhaDhDara nAmano zrAvaka gurune vaMdana nimitte Avyo ane tenI pAchaLa-pAchaLa AryarakSita paNa gayo. DhaDhDaranI mAphaka teNe paNa tosalIputra AcAryane vaMdana karyu, navo AgaMtuka jANI AcArye tene tenuM nAma, gotra ane kuLa saMbaMdhI pRcchA karatAM jaNAyuM ke rAjAe jeno bahumAnapurassara nagara-praveza karAvyo hato te ja A purohita putra AryarakSita che. bAda tenA Agamana- kAraNa pUchatAM AryarakSite mAtA sAtheno saMpUrNa vArtAlApa kahI saMbhaLAvI dRSTivAda bhaNAvavA mATe prArthanA karI. tosalIputra AcArye paNa A sAMbhaLI jJAnopayoga dIdho. jJAnadRSTi dvArA temane jaNAyuM ke zrIvajrasvAmI pachI zrIgacchAcAra-payannA-89
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryarakSita prabhAvaka AcArya thaze eTale tene zAMta vANI dvArA jaNAvyu ke-"AryarakSita ! tAro utsAha prazaMsApAtra che. tArI tejasvitA paNa A abhyAsanI lAyakAta puravAra kare che, paraMtu amArI / zAstrAjJA pramANe je jainI dIkSA svIkAre tene ja dRSTivAdano abhyAsa karAvI zakAya." ___ AryarakSitane to koI paNa prakAre vidyAbhyAsanI laganI lAgI hatI ane tenI pachavADe pUjya mAtAnI preraNA hatI eTale vizeSa vicAra karyA vagara teNe gurune potAnI dIkSA levAnI saMmati darzAvI. AcAryazrIe vicAryu ke-"AryarakSita hamaNA ja pATalIputrathI supaMDita padavI laI Avela che,prajAno paNa tenA paratve pUrepUro cAha che. purohitaputra che ane tene kAraNe rAjavIne paNa bahumAnya che. eTale jo tene dIkSA ApIne ahIM ne ahIM rAkhIza to tenA pratye prema dharAvanArA vighnakAraka thaze." A pramANe vicArI teNe AryarakSitane te vAta jaNAvI kA ke-"dIkSA laIne ApaNe ahIMthI gupacupa anyatra vihAra karavo paDaze." AryarakSite te paNa svIkAryu ane yogya muhUrtamAM AryarakSita saMsArI maTI mokSamArganA musAphara banyA. jainazAsanamAM A pramANe A pahela-vahelI ja ziSyaniSpheTikA banI.. jANe pUrva taiyArI ja hoya tema AryarakSite alpa samayamAMja pUrvono abhyAsa avadhArI lIdho. vizeSa vidyAbhyAsa mATe tosalIputre temane zrIvajrasvAmI pAse mokalavAno vicAra ko ane AjJA paNa ApI. AbAja zrIvajrasvAmIne svapna Avya ke-pAyasathI bharelapAtradvArA meM koI paNa atithine pAraNu karAvyu paraMtu pAtramA zeSa alpa ja pAyasa bAkI rahya. AryarakSita temanI sevAgAM hAjara thayA ane abhyAsa karAvavA mATe prArthanA karI. zrIvajrasvAmIe taimane adhyayana karAvatAM teo navapUrvanA jJAnI banyA. ___ A bAju AryarakSitanA cAlyA javA bAda nagaramAM sheja khaLabhaLATa macyo paraMtu AryarakSitanI saMmatithI ja A banAva banela hovAthI teno vizeSa UhApoha na thayo. rudrasomAe putravAtsalyathI dRSTivAdano abhyAsa karavA kahI nAkhyuM paraMtu lAMbA samayanA virahathI tenuM vAtsalya AryarakSitanI jaMkhanA karI rahyaM hatuM. rudrasomAne AryarakSitane maLavAnI utkaMThA thaI eTale phalgurakSitane temane teDavA mATe mokalyo. ___ phalgurakSite AvI AryarakSitane mAtRsnehanu smaraNa karAvyu. AryarakSite jaNAvyu "A kSaNabhaMgura saMsAramA sneha ne moha kevA? hAthie bahAra kADhelA dAMta zuM pAchA aMdara jAya che? A saMsAra ja AvI vicitra bInAothI bharapUra che. moharAjA A jIvane vividha rUpe nacAve che ane ApaNe naTanI mAphaka A saMsAra-raMgabhUmi Upara nAcIe chIe." bAda phalgurakSitane paNa pratibodhI pravrajyA grahaNa karAvI. nava pUrvano abhyAsa to saraLatAthI karyA bAda AryarakSite dazamA pUrvanI zarUAta karI, paraMtu atyAra sudhI na jaNAyela tevo zrama have temane jaNAvA lAgyo. kaThina bhAMgAo, durgama gamaka, duSkara paryAya ane samAna zabdonA artha zIkhatAM temanI buddhi have thAkavA lAgI, chatAM paNa dRDha manobalathI adhyayana zarU rAkhyaM parantu kaMTALo pratidina vadhavA lAgyo. ekadA temaNe zrIvajrasvAmIne ekAMtamAM pUchyuM ke-"he bhagavan ! haju mAre keTaluM adhyayana karavU zeSa rahyaM che?" vajrasvAmIe temano hRdayagatabhAva jANI laI eTaluMja kA ke-"teno vicAra na karo, abhyAsa zarU rAkho. manane caMcaLa zrIgacchAcAra-payannA- 90
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ na banavA dyo." A pramANe keTaloka samaya vyatIta thayA bAda puna: pUchyuM tyAre zrI vajrasvAmIe zAMtavANI dvArA jaNAvyu ke "hajusarasava pramANa bhaNyA cho ane meruparvata pramANa bAkI che. adhyayanamA kaMTALo na lAvo." lajjAne lIdhe AryarakSite adhyayana zarU to rAkhyuM parantu mana pArcha haThatuM jatuM jaNAyu. chevaTe mAtAne maLavA javAnA AzayathI temaNe zrIvajrasvAmI pAse vihAra karavAnI AjJA mAMgI. zrIvajrasvAmIe jJAnadRSTithI joyuM to temane jaNAyu ke AryarakSita have vizeSa abhyAsa karI zakaze nahIM, kAraNa ke svapna phaLa mithyA na thAya. samagra pAyasamAMthI zeSa bAkI rahya hatuM eTale AryarakSita samagra daze pUrvano mArA dvArA lAbha prApta karI zakaze nahIM. mAjhaM AyuSya have ati alpa che ane AryarakSita puna: A sthaLe Avaze te pahelAM to huM kALadharma pAmI jaIza." bhAvibhAva jANI zrIvajrasvAmIe temane AjJA ApI. AryarakSita vihAra karI pATalIputra AvyA ane dIkSAguru tosalIputra AcAryane malyA. tyAMthI vihAra karI janmasthAna dazapura AvyA. rAjAra atyaMta bahumAnapUrvaka sAmaiyuM karyu. keTalAka samayanI sthiratA daramiyAna temaNe potAnA mAtA, pitA, svajanasaMbaMdhIvarga tema ja keTalAka bhavya prANIne pAramezvarI dIkSA ApI. zrIvajrasvAmInA kALadharma pAmyAnA samAcAra AryarakSitane maLatAM temane potAnA apUrNa rahI gayelA abhyAsa mATe pazcAtApa thayo, paraMtu jyAre pote prathama vAra ja tosalIputra AcAryane maLavA jatA hatA tyAre ja sADAnava zeraDInA sAMThA maLyA tenuM tAratamya have temane samajAyuM sADAnava sAMThA e sUcana karatA hatA ke sADAnava pUrva paryaMtanuM jJAna tamane prApta thaze. pUrvanA abhyAsane lIdhe AryarakSitanI zakti aneka dizAomAM vistRta thaI hatI. temanuM jJAna-baLa aneka zaMkAnA samAdhAna karavA zaktimAna nIvaDatuM. ekadA mahAvideha kSetramA zrIsImaMdharasvAmIne vaMdana karavA gayela zakeMdre prabhune pRcchA karI ke-"he svAmin ! ApanA jevU nigodanuM sUkSma svarUpa bharatakSetrane viSe koI jANe che?" paramAtmAe zrIAryarakSitasUrinuM nAma ApyuM, eTale temane jovAnI icchAthI iMdra vRddha brAhmaNarUpa dhAraNa karI mathurAnagarImAM AvyA ane guru samIpe jaI nigodanuM svarUpa pUchyuM eTale bhagavaMtanA kathana mujaba ja sUrizrIe yathAsthita nirUpaNa karyu, iMdra temanI AvI zaktithI atyaMta raMjita thayo. bAda vizeSa parIkSA mATe temane sva AyuSya saMbaMdhI pRcchA karI tyAre guruzrIe cihna, AkRti ane lakSaNa vigere jJAnathI jANIne sAgaropamanuM Ayu jaNAvyu. A sAMbhaLI atyaMta harSa pAmelA zakraMdre zrIsImaMdharasvAmIe kahela sarva vyatikara temane saMbhaLAvyo ane potAnA AgamananI nizAnI tarIke vasatinuM dvAra pheravI dIdhuM. bahAra gayelA ziSyo jyAre AvyA tyAre teo vismaya pAmyA ane upAzrayanuM dvAra zodhavA lAgyA tyAre gurunA darzAvavAthI ziSyoe praveza karyo. jyAre gurue teone iMdra-Agama saMbaMdhI vyatikara kahI saMbhaLAvyo tyAre ziSyonA AtmAmAM AzcaryanI avadhI ja na rahI. temanA jIvananuM sarvazreSTha kArya te zAstrajJAnane cAra anuyogamA vibhakta karavU-dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga*.zrIAryarakSitasUrinA samaya pUrve sAdhuo sAdhu pAse ane sAdhvIo sAdhvI pAse AlocanA grahaNa karatI paraMtu tyArabAda * A cAra anuyogane vibhakta karavAnI tema ja nigodanA satya svarUpa saMbaMdhI hakIkata keTalAka AcAyoM zrIkAlakAcAryanA nAme caDhAve che. te tattva kevaligamya che. zrIgacchAcAra-payannA-91
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIoe paNa sAdhu pAse ja prAyazcita grahaNa karavAno niyama karyo. zrIAryarakSitasUri zAsanaprabhAvanA karI svarge saMcaryA. temanA ziSyo paikI durbalikApuSpamitra, phalgurakSita ane viMdhyamuni vigere mahAprAjJa ane vilakSaNa munivaro hatA. / A aDhAra prakAro puruSane dIkSA devA saMbaMdhI vicAravAnA che. Upara jaNAvela aDhAra prakAranAM puruSone dIkSA na ApavI. A aDhAra prakAro strIsaMbaMdhI paNa jANavA, paraMtu strI napuMsaka kone jANavI te saMbaMdhI jaNAvatAM kahe che ke-te puruSa napuMsakane seve tathA sevAve temaja puruSano veSa dhAraNa karI seve tema ja sevAve tene strI napuMsaka jANavI. te strIveda tathA napuMsakaveda ema baMne vedanI vedanArI hoya che. strIone mATe Upara jaNAvela aDhAra bheda uparAMta bIjA paNa be bheda hoya che, je nIce pramANe 19. garbhavaMtI- garbhavaMtI strIne dIkSA na devI kAraNa ke asatIpoSaNano doSa lAge, bALakane tyajI devU paDe temaja UMcA udarane joIne loko niMdA kare. 20. savatsA- je strIne bALaka dhAvatuM hoya tene dIkSA na ApavI. aMtarAya doSa lAge, loko avarNavAda bole. have napuMsaka saMbaMdhI varNana karatAM zAstrakAra jaNAve che ke- napuMsako soLa prakAranA che, te paikI dIkSA mATe daza yogya nathI, jyAre cha yogya che. je daza ayogya che te nIce pramANe jANavA "paMDae 1 bAie 2 kIbe 3, kuMbhI 4 IsAlue 5 ttiyA-sauNI 6 takkammasevI ya 7, pakkhiyApakkhie 8 iya // 4 // sogaMdhie a9 Asatte 10, dasa ee napuMsagA / saMkiliTTha tti sAhUNaM, pavvAveuM akappiyA // 5 // 1 paMDaka, 2 vAtika, 3 klIba, 4 kuMbhika, 5 IrSyALu, 6 zakunI, 7 tatkarmasevI, 8 pAkSikApAkSika, 9 saugaMdhika ane 10 Asakta - A daza prakAranA napuMsako azubha pariNAmavALA hovAthI dIkSA ApavA yogya nathI. 1.paMDaka-je puruSa puruSAkAra liMgadhArI hoya paraMtu jeno hAvabhAva, gati vigere strI jevo hoya te paMDaka-napuMsaka kahevAya. tenA cha bheda che- (a) mahilA svabhAva- cAlavAnI gati maMda hoya, cAlatAM cAlatAM pArcha vALI jue, zaMkApUrvaka cAle, zItaLa ane komaLa zarIra hoya, strInI mAphaka hAtha halAvavA pUrvaka bole, strInI peThe hAthanA laTakA-maTakA-cenacALA kare, peTa Upara ticcho jamaNo hAtha rAkheM, tathA DAbA hAthanI koNI peTa Upara sthApana karI, hathelI Upara mukha rAkhI Ubho rahe, potAnA vastrane vAraMvAra hAthathI sparza kare, zarIre vastra dhAraNa na karela hoya to hAthavaDe chAtI, hRdaya vigere DhAMke, bolavAnA samaye AMkhanA dhruvAM UMcA-nIcA kare, strInA ghareNAM paheravAnuM vizeSa mana kare, puruSonI sabhAmAM besatAM bhaya pAme-saMkoca thAya, strInI sabhAmAM bese to AnaMda pAme, strInA kAma jevA ke-rAMdhavU, pIrasavaM, khAMDavaM, sAMdhavaM vigere kArya karavAmAM kuzaLa hoya te mahilAsvabhAva (A) svarabheda-strI jevo agara to puruSa jevo svara na hoya.(i) varNabheda - strI tathA puruSathI bhinna varNa hoya zrIgacchAcAra-payannA- 92
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (I) puruSacinha moTu tathA jADu hoya (u) strI sarakhI komaLa vANI hoya ane (U) strInI mAphaka pezAba kare eTale ke 'charachara' dhvani karatA strInA pezAbanI mAphaka mAtaruM kare temaja tenA pezAbamAM phINa na hoya- A cha prakAra paMDaka-napuMsakanA lakSaNa jANavA. . 2. vAtika-je- liMga kAraNe agara to vagara prayojane paNa stabdha-zAMta hoya, strInI sAthe bhoga bhogavatAM dIrgha samaye maithuna karma karavA lAyaka thAya. 3. klIba-tenA cAra prakAra che. (1) nagna strIne nirakhIne jenaM mana kSobha pAme, manano vega rokI na zake te dRSTiklIba, (2) je strIno dhvani mAtra sAMbhaLI manano vega na rokI zake te zabdaklIba, (3) je strIno sparza sahana na karI zake te azliSa klIba ane(4) strIe bolAvyA mAtrathI je maithunanA manorathavALo te AmaMtrita klIba. 4. kuMbhika - jene mohanIyanA prabala udayathI dhAtu nikaLavAnA samaye liMga tathA aMDa bane kuMbhanI mAphaka phUlI jAya-vikAravaMta banI jAya te. 5. IrSyALu- koI bIjAne strI sAthe bhoga bhogavato joIne tenI IrSyA kare. 6.zakunI- cakalA, pArevAnI mAphaka vAraMvAra maithuna sevana karyA kare tema ja hamezAM viSayamAM ja Asakta rahe. 7. tatkarmasevI - potAnA liMgamAMthI vIrya nikaLyA pachI, jevI rIte kRtaro potAnA liMgane cATe che tenI mAphaka svaliMgane cATe. 8. pAkSikApAkSika-zuklapakSamA kAma bhogano tIvra abhilASa hoya. paraMtu kRSNapakSamAM zAMta hoya agara to kRSNapakSamAM bhadrakAmecchAvALo hoya paraMtu zuklapakSamAM zAMta hoya eTale ke eka pakSamAM napuMsaka ane eka pakSamA puruSa arthAt je pakSamA udaya te pakSamA atyaMta vedodaya hoya te pAkSikApAkSika vaLI keTalAka mAsa tathA cha mAsamAM be pakhavADiyA strI tathA puruSavedanA udayavALA hoya che, temaja nasakavedanA paNa hoya che te pAkSikApAkSika. 9. saugaMdhika - potAnA liMgane sAraM jANIne temaja liMgane AMgaLI lagADIne sUMghe te. 10. Asakta - bhoga bhogavatAM vIrya skhalita thaI gayu, have bIjI vAra bhoga karavAnI zakti nathI tyAre pote strIne AliMgana ApIne rahe. A daze prakAranA napuMsako dIkSA ApavAne lAyaka nathI. koI zaMkA karatAM kahe che ke- puruSamAM paNa napuMsaka kahyA ane ahIM paNa napuMsaka kahyA to te banne vacce zo taphAvata che? Ano javAba jaNAvatAM kahe che ke pUrve to puruSanA jevI AkRtinA napuMsaka kahyA che ane ahIM to napuMsaka jevI AkRtinA napuMsako varNavyA che. striyo saMbaMdhI paNa ema ja jANI levaM. have dIkSAne lAyaka cha napuMsako jaNAvatAM kahe che ke-"vaddhie 1 cippie 2 ceva, zrIgacchAcAra-payannA-93
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtaosahiuvahae 3-4 / isisatte 5 devasatte 6, pavvAvejja napuMsae // 6 // " 1 varddhitaka, 2 cippika, 3-4 maMtrauSadhisamupahata, 5 RSizApita ane 6 devazApita - A cha prakAranAM napuMsakone pravrAjita karavA. 1. varddhitaka- rAjAnA aMta:puramAMcokI karanAra (kaJcakI) nI bALavayamAMthI ja aMDagolakane chedI nAkhavAmAM AvyA hoya te kRtrima napuMsako varddhitaka jANavA. 2.cippika- janmatAM thakAMja jenA aMDa AMgaLIvaDe masaLI nAkhyA hoya te. A bane jaNAvela bhedamAM cokkasa napuMsakavedano udaya thAya to zAmATe dIkSA ApavI joIe? e zaMkAnA nirasana mATe kahe che ke- teomAM keTalAkane upazama thaI jAya che eTale teo kRtrima napuMsaka che paNa saMkliSTa (azubha) pariNAmI nathI mATe dIkSAne lAyaka che. 3-4. maMtrauSadhisamupahata - maMtranA prabhAvathI puruSaveda haNAvAne kAraNe napuMsakaveda thayo hoya. evA keTalAka maMtra, jaMtra hoya che jenA yogathI kulaDI pramukha jamInamA dATe to liMga ni:sattva banI jAya ane kRtrima napuMsaka bane. evI ja rIte auSadhI khavarAvIne paNa napuMsaka banAvyo hoya. A baMne prakAranA napuMsako dIkSAne lAyaka che. 5. RSizApita-koI tapasvI RSie zrApa ApatAM kA hoya ke-"mArI tapazcaryAnA prabhAvathI tuM napuMsaka thaI jA." e pramANe je napuMsaka banela hoya te paNa pravrajyA laI zake che. 6. devazApita - deve zrApa ApIne napuMsaka banAvela hoya. A rIte vicAratAM aDatALIza bhedo dIkSA devAne yogya nathI. A saMbaMdhamAM apavAda ane utsargamArga jANavo hoya to nizIthacUrNI, paMcakalpabhASyacUrNI, vyavahAracUrNI pramukha paMcAMgInA sUtro tathA graMtho jovA. je AcArya sAmAcArI na bhaNAve te zatru samAna jANavA. AcArya jihvA dvArA celAne cATe, lADa laDAve tene paNa vairI sadRza ja jANavo. te saMbaMdhe vizeSa vRttAMta jaNAvatAM kahe che jIhAe vilihato, na bhaddao sAraNA jahiM natthi / daMDeNa vi tADaMto, sa bhaddao sAraNA jattha / / 17 / / [jihvayA vilihan, na bhadraka: sAraNA yatra nAsti / daNDenApi tADayan, sa bhadraka: sAraNA yatra // 17 // gAthArtha-je AcArya ziSyone snehapUrvaka cuMbana kare che, paraMtu hitamArgamA pravRtti karAvanAra tathA svakartavyanu smaraNa karAvanAra sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNA na karAve-na samajAve te AcArya zreSTha nathI-kalyANakArI nathI; paraMtu je sadguru samIpe rahetA chatAM sAraNA, vAraNAdika thatA hoya ane kadAcane daMDa AdivaDe tADanA kare to paNa te zreSTha- hitakArI che. 17 vivecana - suvarNanI zRMkhalA zA kAmanI? zRMkhalA sonAnI hovA chatAM paNa te baMdhanakAraka ja che. koI AcArya ziSya pratye game teTalo vAtsalyabhAva dharAvatA hoya, snehabhAva rAkhatA hoya, zrIgacchAcAra-payannA-94
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mastaka para cuMbanAdivaDe prema darzAvatA hoya chatAM paNa jo te ziSyane saMyamamArgamAM pravartAve nahIM, sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNArUpa dharmakRtya samajAve nahIM to te AcArya zubhecchaka na gaNAya. sAraNA, vAraNA ityAdika kriyA jo na thAya to sAdhu pramAdI bane, sukhazIliyo thAya ane dhIme dhIme adha:patananA mArge AgaLa vadhe. sAraNA hitakArI kAryamAM pravartAve, upadeza Ape ke- 'tAre gamana karatI vakhate IryAsamitipUrvaka cAlavuM, A kArya teM khoTaM kartuM, tenuM smaraNa rAkhaje ane pharI tevuM akArya na karIza.' vAraNA - viparIta mArgathI nivartavArUpa 'he sAdhu ! AvuM azubha kArya havethI karo nahIM, A kArya tamAre karavA lAyaka nathI, A kAryathI tamAruM ahita-akalyANa thaze.' A pramANe pApakArI kAryathI pAcho vALe te vAraNA. coyaNA - ' tamArA jevAne Ama karavuM ayukta che' ema je kahevuM te coyaNA. dA. ta. 'he sAdhu ! AvuM akArya na karazo, ema meM kahyA chata karyaM to tame doSanA bhAgI thayA, cAritramAM skhalana thayuM, aticAra lAgyo, tamArA jevAe to A akArya-azuddha AcaraNa na karavuM joIe.' A pramANe vAraMvAra karAtI preraNA te paDicoyaNA. - AvI cAre prakAranI praNAlikA je gacchamAM nathI te AcArya hitasAdhaka na jANavA. vaLI je AcArya daMDe-tADana-tarjanAdi kare paraMtu sAraNA, vAraNAdika kare te AcArya sArA jANavA. te tADanAdika kare che te paNa ziSyanA hitane mATe, vaLI cAritramAM virAdhanA thavA detA nathI. tADana- tarjana kare to paNa sAraNAdika karatAM hoya tevA AcArya samIpe rahevuM paraMtu lADa laDAvatAM hoya, ramata karAvatA hoya paraMtu cAritranA AdhArarUpa sAraNAdika na hoya to tevA AcAryanI pAse na rahevuM e A gAthAno bhAvArtha che. Upara paMdara tathA soLamI gAthAmAM AcArya ziSya- zatru kyAre kahevAya te jaNAvyaM, have ziSya guruno vairI kevI rIte bane ? te jaNAve che: sIso vi verio soDa, jo guruM na vibohae / pamAyamairAghatthaM, sAmAyArIvirAhayam // 18 // [ ziSyo'pi vairI satu, yo guruM na vibodhayati / pramAdamadirAgrastam, sAmAcArIvirAdhakam / / 18 / / ] gAthArtha - nidrA, vikathAdika pramAdarUpI madirAvaDe jenuM jJAna AvRtta thaI gayuM che tevA temaja sAmAcArInA virAdhaka gurune hitopadeza dvArA je dharmamArgamAM sthApana na kare te ziSya paNa zatru sadRza ja che. 18 vivecana - paMdara tathA soLamI gAthAmAM zatrusadRza AcArya saMbaMdhI varNana kartuM, have A gAthAmAM ziSya zatru jevo kyAre bane - ziSyane zatru kyAre jANavo ? te saMbaMdhI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. AcArya athavA guru nidrA, vikathAdika pAMca prakAranI pramAdarUpI madirAmAM Asakta hoya, temAM jaracyApacyA rahetA hoya to tene sAco upadeza Apavo, jJAnamArganI preraNA karavI temaja zrIvItarAga paramAtmAe prarUpela sAmAcArInuM yathArtha pAlana na kare to tene paMcAcAra, pratikramaNa ane paDilehaNAdi kriyAmAM pravartAvI, bIjAne paNa pravartAvavA preraNA karavI - A pramANe jo ziSya gurune sanmArge na lAve zrIgacchAcAra - payannA- 95
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ to te ziSya zatrusadRza jANavo. ApaNe A ja graMthamAM zelakAcAryanI kathAmAM (pR. 25 thI 34) joI gayA chIe ke pramAdI ane kriyAzUnya banelA zelakAcAryane temanA paMthaka nAmanA ziSye puna: saMyamamArgamAM sthira karyA hatA. jo A pramANe ziSya svagurune puna: sthira na kare to te ziSya paNa zatrusadRza ja manAya. mAtA-pitAno pratyupakAra kadI karI zakAto nathI tema dIkSAguru ke vidyAguruno paNa pratyupakAra koI paNa prakAre karI zakato ja nathI. mAtra jo gurune svadharmamAM sthira kare, tene patita thatAM aTakAve ane mokSamArganA pathika banAve jo ja kaIMka aMze temanA upakArano badalo vaLI zake. zrIsthAnAMgasUtramA (sthA. 3, uddezo 1, sU. 135) A saMbaMdhI vivecana karatAM jaNAvyu che ke"tiNhaM dappaDiyAra samaNAuso! taM.-ammApiuNo 1, bhaTTissa 2, dhammAyariyassa 3, saMpAto'vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAgasahassapAgehiM tillehiM abbhaMgettA surabhiNA gaMdhavaTTaeNaM uvvaTTittA tihiM udagehiM majjAvittA savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAvajjIvaM piTTivaDeMsiyAe parivahejjA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM hvi|" traNa jaNA duSpratikAra che eTale te traNano pratyupakAra karavo te ati kaThina che. 1 mAtapitAno, 2 bhartA-svAmI-mAlIkano, ApaNane sukhI kare teno ane 3 dharmapitA-dharmaguruno, jeNe ApaNane samakita pamADyuM hoya teno. . (1) koI puruSa potAnA mAtapitAnuM sahasrapAka telavaDe mardana kare, ema karIne teno saMtApa-kaSTa dUra kare, pachI sugaMdhI padArthavaDe uvaTTaNa kare-pIThI kare, pachI zuddha sugaMdhI jaLavaDe traNa vakhata snAna karAve, pachI uttama AbhUSaNo ane zreSTha vastro paherAve, pachI manapasaMda paDe tevo svAdiSTa aDhAra vyaMjana (padArtha) yukta bhojana karAve, temanI jiMdagI paryaMta pagacaMpI ityAdika veyAvacca kare, potAnA skaMdha para besADI cAle arthAt temane lezamAtra paNa duHkhI na thavA de chatAM paNa zAstrakAra bhagavaMta kahe che ke te putra mAtapitAnA upakArano badalo vALI zake nahIM. paraMtu jo te putra mAtapitAne kevaliprarupita dharma samajAve, temAM sthira kare, dharmakriyAmAM anumodana Ape to te putra mAtapitAnA karela upakArano badalo vALI zake, kAraNa ke kA che ke- dharmasthApanasya mahopakArakatvAt ! arthAt dharmaprApti karAvavAthI mahAupakAra thAya che. A prathama duSpratikAra jANavo. __ (2) koI eka zreSThI potAnA daridrI gumAstAne-nokarane potAnI saMpattithI dhanavaMta banAve, pachI te bhRtya krame krame aneka prakAre dhanaprApti karI atula samRddhivALo bane ane vividha prakAranA bhogavilAso bhogave. tyArabAda je prathama zreSThI hato te karmaprabhAve nirdhana-daridrI banI jAya ane vicAre ke-'mAro nokara vipula dhanarAzivALo thayo che mATe te mane kaIMka Apaze' - A pramANe dhAraNA karIne potAnA pUrvanA gumAstA pAse jAya. tyAre te nokara vicAre ke-'huM daridrI hato tyAre A zeThanA ja pratApathI dhana-saMpattivALo thayo chu mATe A sarva saMpatti temane ApI dauM?' A pramANe vicArI sarva sAhibI zeThane arpaNa karI de to paNa potAnA zeThanA upakArano badalo na vaLI zake. paraMtu jo te zeThane zrIjinezvarabhagavaMtabhASita dharma pamADe, tene samakitI banAve to tenA upakArano zrIgacchAcAra-payannA-96
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ badalo vALI zake AvI jarIte strI potAnA patine dharma pamADe, pradhAna rAjAne dharma pamADe ityAdika bIjo duSatikAra jANavo... (3) koI zuddha cAritrapAtra, kriyAtatpara, pAMca mahAvrato, yathArtha pAlana karanAra sAdhu hoya, tenI pAse koI paNa bhavya prANI AvI caDhe ane temanI pAsethI vItarAga dharmanuM vacana sAMbhaLIne, tenI saddahaNA karIne, teno rUDI rIte svIkAra karIne, tenuM yathArtha rIte pAlana karIne temaja potAnA AyukSaye mRtyu pAmIne cAra nikAya paikI (bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika) koI paNa eka nikAyamAM deva tarIke upaje. bAda avadhijJAnathI jotAM tene jaNAya ke-mArA dharmaguru amuka kSetramA che, paraMtu tyAM duSkALa varte che eTale potAnA gurune lezamAtra kaSTa na paDe te mATe temane tyAMthI upADIne subhikSasukALavALA dezamAM mUke athavA to bhayaMkara aTavImAM bhUlA paDyA hoya tyAMthI upADIne vasativALA sthAnamAM mUke agara to temanA zarIramAM ghaNA samayano vyAdhi hoya te dUra karIne temane nirogI banAve to paNa te dharmAcArye karelA upakArano badalo vaLI zake nahIM; paraMtu kadAca te dharmaguru saMyamathI patita thayA hoya, temanI dharmazraddhA ochI thatI jatI hoya, unmArga- sevana karI rahyA hoya tyAre devalokathI AvIne, kevalIbhagavaMtaprarUpita dharma kahIne temAM temane puna: sthira kare to pUrve karelA temanA upakArano badalo vaLI zake. .... A saMbaMdhamAM vizeSa bInA jaNAvatAM kahe che ke-mAtApitA vigereno pratyupakAra thaI zake che paraMtu dharmaguruno to A loka ane paralokamAM paNa pUrepUro pratyupakAra thaI zakato nathI, eTale ke A sarvamAM guru savizeSa duSpratikAraka che. zrIumAsvAti vAcaka-mahAzaye zrIprazamarati graMthamAM kA che ke :- "duHpratikArau mAtA-pitarau svAmI guruzca loke'smin| tatra gururihAmutra ca, suduSkaratarapratIkAraH / " eTale ke mAtApitA, poSaNa karanAra zeTha tathA dharmaguru A lokane viSe duSpratikAra che, temAM paNa dharmaguru to A loka ane paralokamAM paNa duHkhe karIne pratikAra karavA yogya che arthAt mAtApitA vigerene jo dharmamA sthApana karIe to A lokamAM anRNI thavAya paraMtu gurunA anRNI A loka ne paralokamAM paNa thaI zakavU muzkela che. ___ ATalA mATe ja AaDhAramI gAthAmAM kA che ke- jo AcArya unmArgagAmI thayA hoya,viparIta kriyA karatA hoya to tenA ziSye temane puna: dharmamArgamAM sthApana karavA, temane sthira na kare to tevA celAne vairI-zatru sadRza jANavo. A aDhAramI gAthAmAM gurune pratibodha ApavAno ziSya mATe nirdeza kayoM, paraMtu ziSye potAnA pramAdI gurune kevI rIte samajAvavA te mATe nIcenI gAthA darzAvatAM kahe che ke tumhArisA vi muNivara !, pamAyavasagA havaMti jai purisA / teNanno ko amhaM, AlaMbaNa hujja saMsAre ? // 19 // [yuSmAdRzA api munivara !, pramAdavazagA bhavanti yadi puruSAH / tenA'nyaH ke 'smAkamA-lambanaM bhaviSyati saMsAre ? // 19 // ] zrIgacchAcAra-payannA- 97
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha-he svAmin ! he gurudeva ! ApanA jevA puruSa paNajo pramAdavaza thaI jAya to pachI A apAra saMsArasAgaramAM paDatAM maMdabhAgI evA amane naukA sarakhA Apa sivAya bIjA kono AdhAra? arthAt amane bhavaduHkhamAMthI koNa choDAvaze? vivecana - ApaNAmAM kahevata pracalita che ke -"jeno nAyaka AMdhaLo tenuM kaTaka (sainya) kUvAmAM" A ukti barAbara pramAdI gurune lAgu paDe che. jo uttama puruSa-gacchanAyaka puruSa pramAdavaza thaI jAya tyAre temano bodha kazuM paNa phaLa nipajAvI zake nahIM ane temanA AcAravicAra joI keTalAka zithila banatAM ziSyo paNa vizeSa patita thAya, mATe sArA ziSyanI e pharaja che ke teNe gurune pratibodhavA-samajAvI puna: zuddha mArgamAM sthApita karavA. samajAvavAnA prasaMge ziSya kahe ke-"he gurudeva ! tamo to A cAra gatirUpa agAdha bhavasAgaramAMthI amAro uddhAra karavAmAM jahAja samAna cho. jahAja ja samudramA avalaMbanarUpa che. jo jahAja tUTe agara DUbe to tenA Azraye rahelA pathiko paNa pIDA pAme agara to DUbI jAya evI rIte jo Apa pramAdavaza banazo to pachI amAre konuM zaraNa svIkAravU? " A pramANe vividha miSTa vacanathI gurune pratibodhavA prayatna karavo paraMtu kaThina ke kaDavU vacana na kahevU. stuti ke prArthanApUrvaka kahevAmAM Ave to tenI guru pratye zIghra sArI asara thAya che. temanI stuti kevI rIte karavI agara to gurunA kevI rIte guNa darzAvavA te saMbaMdhI varNana karatAM kahe che ke - puDhavIviva savvasahaM, merubva akaMpiraM ThiyaM dhamme / caMduvva somalesaM, taM AyariyaM pasaMsanti // 1 // apparisAvaM Alo - yaNArihaM heukAraNavihinnum / / gaMbhIraM duddharisaM, taM AyariyaM pasaMsaMti // 2 // kAlannu desanna, bhAvannu aturiaM asaMbhaMtam / / aNuvattayaM amAyaM, taM AyariyaM pasaMsaMti // 3 // loiyasAmaiesuM, satyesuM jassa natthi vakkhevo / sasamayaparasamayammi a, taM AyariyaM pasaMsaMti // 4 // bArasahi vi aMgehiM sAmAiyamAipuvvanibaddhe / laddhaddhaM gahiyaTuM, taM AyariyaM pasaMsaMti // 5 / / AyariyasahassAiM, lahai ajIvo bhavehi bahuehiM / kammesu ya sippesu ya, dhammAyaraNesu no kahavi // 6 // je puNa jiNovaive, niggaMthe pavayaNaMmi AyariyA / saMsAramukkhamaggassa, desagA te hu AyariyA // 7 // devA vi devaloe, niggaMthaM pavayaNaM aNusaraMtA / accharagaNamajhagayA, Ayarie vaMdayA iMti // 8 // zrIgacchAcAra-payannA- 98
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha dIvo dIvasayaM, paippae dippaI va so dIvo / dIvasamA AyariyA, appaM ca paraM ca dIvanti // 9 // devA vi devaloe niccaM divvohiNA viyANaMtA / AyariyamaNusaraMtA, AsaNasayaNANi muJcanti / / 10 / / arthAt pRthvInI peThe sarva prakAranA mAnApamAna sahana kare, dharmane viSe meruparvatanI mAphaka akaMpita-aDaga-dRDha rahe, caMdranI sarakhI saumyatA-zItaLatA apeM, koInI paNa rahasyamaya vAta anyane na kare, AloyaNa devA yogya zrIjainazAsananA sUtrane viSe darzAvelA hetu tathA kAraNo jANe agara to saMyama ArAdhananI vidhi jANe, sAgaranI samAna gAMbhIrya guNadhAraka hoya, pAkhaMDI-mithyAtvIone durdhara eTale ke paravAdI jo vAda karavA Ave to jItI zake nahIM, pUrvecarNavela sukALa agara to duSkALa vigerene jANanAra hoya, vividha dezone jANe, manuSyanA bhAvo jANe, vagara vicAryu kArya na kare, bhrAnti rahita hoya, zrItIrthaMkaraparamAtmAnI AjJAmAM pote vartatA hoya ane pArakAne vartavA preraNA karatA hoya, mAyA-kapaTa rahita hoya, laukika sarva vyavahAra temaja svazAstra ane paradarzananA jANanAra hoya, sAmAyikAdi caudapUrva saMyukta dvAdazAMgIzrutanA jJAtA hoya ane tenA arthane jANanAra temaja paraMparA pramANe pRcchA karIne arthano nirNaya karanAra hoya-AvA prakAranA guNavALA AcAryanI zrItArthaMkara paramAtmA paNa prazaMsA kare che. anya prakAranA AcArya eTale zilpAcArya, karmAcArya ema botera kalA ziNavADanArA tathA luhArIkAma, sutArIkAma vigere hunara zikhavADavAvALA AcAryo to hajAro bhavomAM bhame che paraMtu dharmAcArya eTalA badhA bhavomAM bhramaNa na kare. zrIjinezvaraprarUpita nigraMtha mArga- prarUpaNa karanAra hoya eTale ke evo upadeza ApanArA hoya; jema ke-koI hiMsAdi pAMca AzravomAM rakta raheze te saMsArAbdhimAM DUbaze ane pAMce Azravono je tyAga karaze temaja bhagavaMtanA pharamAna mujaba tapa ane dharmAnuSThAna karaze te mokSamArganI prApti karI zakaze. vaLI apsarAonI madhyamAM sukhavilAsa bhogavatAM devo paNa nigraMtha pravacananI prazaMsA kare che ke - A vItarAgabhASita dharmanA anusaraNathI ame AvI divya deva-Rddhi pAmyA. A uparAMta AcAryano potA pratye thayela upakAra jANI jyAM AcArya vicaratA hoya tyAM saparivAra AvIne temane te deva vAMde che ane e rIte zAsanaprabhAvanA kare che. AvA guNazALI Apa AcArya cho. vaLI Apa jaLahaLatA dIpaka samAna cho. jema eka dIpaka anya sekaDo dIvAne prakAzita kare tema Apa pote dIpo cho ane ziSyasamudAyane dipAvo cho. arthAt A lokamAM jainadharmane prakAzIne dIpo cho ane paralokamAM devagati prApta karo cho tevI rIte anya bhavya prANiono uddhAra karI paralokamAM temane devagatinA bhAjana banAvo cho. vaLI deva avadhijJAna yukta hoya che ane jyAre tenA vicAravAmAM agara to dekhavAmAM upakArI AcArya Ave tyAre te potAnA siMhAsanAdino tyAga karI, sAta-ATha DagalA AgaLa cAlI vaMdana kare che tevA samartha zaktizALI AcAryapadamAM Apa virAjo cho mATe Apa jevA svaparaupakArIe pramAdavaza banavu ucita ja nathI. he prabho ! jo Apa pramAdAcaraNa karazo to amAro uddhAra koNa karaze? (1-10) A daza gAthA caMdrakavedhyaka prakIrNakanI che. A pramANe madhura vANIthI ziSye pramAdI banatAM AcArya, zithilapaNuM dUra karAvavaM. zrIgacchAcAra-payannA- 99
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ have uttama AcArya ane adhama AcArya vaccenA taphAvatanuM varNana bAra gAthAo dvArA darzAvavAmAM Ave che. nANammi daMsaNammiya, caraNammi yatisu vi samayasAresu / coe jo ThaveDaM, gaNamappANaM ca so a gaNI // 20 // [ jJAne darzane caraNe ca, triSvapi samayasAreSu / nodayati yaH sthApayituM, gaNamAtmAnaM ca sa ca gaNI // 20 // ] gAthArtha - zrIjinazAsanamAM pradhAna zreSTha svarUpa jJAnAcAra, darzanAcAra tathA cAritrAcAra temaja tapAcAra ane vIryAcArane viSe potAnA sAdhusamUhane, potAne temaja zrotAsamUhane sthira karavA khaMbharI preraNA kare tene ja zrItIrthaMkara tathA gaNadhara pramukha Aptajanoe AcArya kahela che. - vivecana - ATha prakArano jJAnAcAra che, darzanAcAra paNa ATha prakArano che, 'ca'kAra zabdathI bAra prakArano tapAcAra paNa samajavo, ATha prakArano cAritrAcAra ane bIjA 'ca'kAra zabdathI chatrIza prakArano vIryAcAra jANavo. A pramANe AcAra to pAMca thayA ane mULa gAthAmAM to 'tisu vi' zabdathI traNanI ja saMkhyA darzAvI che to koIne zaMkA udbhave ke traNane badale pAMcanI saMkhyAnuM grahaNa kema kartuM ? A zaMkAno uttara e che ke-graMthakAre traNanI aMtargata ja tapAcAra ane vIryAcArane jaNAvyA che: alaga pADyA nathI mATe mULa gAthAmAM jaNAvela zabda 'tisu' traNavAcaka barAbara ghaTita ja che. AvA traNa prakAranA siddhAMtanA sArabhUta eTale jainadarzanamA jenA karatAM vizeSa koI nathI vA prakAromAM je potAnA AtmAne, potAnA sAdhusamudAyane temaja 'ca' zabdathI zrotAsamUhane. paNa pravartAve preraNA karI AcaraNamAM utsAhavaMta banAve tevA AcAryane tIrthaMkara bhagavaMtoe uttama AcArya jaNAvela che. " have prathama jJAnAcAranuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke - "kAle 1 viNae 2 bahumANe 3, uvahANe 4 taha anihnavaNe 5 / vaMjaNa 6 attha 7 tadubhae 8, aTThaviho nANamAyaro // 1 // " 1. kALe - aMgapraviSTa ane anaMgapraviSTa 'ema be prakAranaM je sUtra che tenI sajjhAya mATe je kALa jaNAvyo hoya te samaye ja svAdhyAya karavo paraMtu akALe sajjhAya na karavI. jo akALe svAdhyAya karavAmAM Ave to prAyazcita lAge. A saMbaMdhamAM zaMkA karatAM koI kahe ke - "jJAnanuM paThana-pAThana karavAmAM kALa-akALano vicAra zA mATe karavo ? e to pratidina paThana karavA yogya ja che eTale tene mATe kALa-akALano pratibaMdha na hoI zake." AnA javAbamAM jaNAvavAmAM Ave che ke - akALe karela svAdhyAya niSphaLa nIvaDe che. varSARtumAM kSetra kheDyuM hoya to te kSetra sAro pAka niSpanna karI zake paraMtu varSARtumAM pramAdI banI, kheDUta kArtika mAsamAM kSetra kheDavA mAMDe to tene kazo lAbha na thAya te akAle karela sajjhAya paNa niSphaLa ja nIvaDe. A uparAMta akAle svAdhyAya karavAthI mithyAtvI deva chaLa kare, buddhibaLa ghaTe, vidyA phaLa na Ape, AyuSya ochaM thAya, tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJAno bhaMga thAya ityAdi doSApatti Ave. A saMbaMdhamAM eka saMkSipta dRSTAMta jaNAvatAM graMthakAra kahe zrIgacchAcAra - payannA--- 100
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ - che ke- eka sAdhu hatA. temaNe zAstrAbhyAsa ThIka karyo hato paraMtu teo haMmezAM akAle ja svAdhyAya karatA. ekadA nagaranI devIne A hakIkatanI jANa thatAM teNe vicArya ke koI mithyAtvI deva Ava jo to sAdhune pIDA karaze mATe temane samajAvavA joIe, paraMtu sAdhu spaSTa kahevAthI mAnaze nahIM ema vicArI nagaradevIe eka bharavADaNanuM rUpa dhAraNa kartuM ane saMdhyAsamaye chAzanuM vAsaNa mastaka para laI jyAM AgaLa pelA sAdhu sajjhAya karI rahyA hatA te sthAnanI AsapAsa " koI chAza lyo, koI chAza lyo" e pramANe UMce svare bolI paribhramaNa karavA lAgI A pramANe vAMravAranA zabdoccArathI sAdhunA svAdhyAyadhyAnamAM vyAghAta thavA lAgyo eTale temane svAbhAvika krodha udbhavyo. temaNe AkrozapUrvaka pelI bharavADaNane kahyaM ke- "hamaNAM tArI koNa chAza leze ? zuM A saMdhyAsaMmaya chAza vecavAno kALa che ? chAza kyAre vecAya tenuM paNa tane bhAna nathI ? atyAre tane koNa grAhaka maLaze ? tArI mahenata vRthA jaze." A pramANe sAMbhaLI devIsvarUpa bharavADaNe kahyaM ke - "hamaNAM tame adhyayana karavA mAMDyuM che to zuM te yogya che ? adhyayana karavAno A samaya hoI zake ? zuMA akAle karAtI sajjhAyanuM phaLa maLaze ?" sAdhune potAnI bhUla samajAI. devIe tarata ja pratyakSa thaIne sAdhune samajAvatAM kahyaM ke - "huM nagaradevI chu. tamane samajAvavA mATe mAre A rUpAMtara karavuM paDyaM. akAle svAdhyAya karavAthI mithyAtvI devanA upadravano bhaya rahe che, akAle maraNa paNa thAya che, mATe havethI akAle sajjhAya na karazo." sAdhu devI-vacanathI samajyA ane tyArabAda kAle ja svAdhyAya dhyAna zarU rAkhyuM. 2. vinaya - je zruta-siddhAMtanuM adhyayana karAve te guruno vinaya karavo, te Ave tyAre UbhA thavuM. teonuM pAda- prakSAlana karavuM, temanI AjJAno tara ja amala karavo ityAdi. 3. bahumAna - je sUtra bhaNAve tene potAnA hRdayagata bhAva jaNAvI, temane ucca Asane besArI zAstrAbhyAsa zIkhavo. te pramANe karavAthI vidyA tathA vidyAdAtA gurunuM paNa bahumAna thAya che ane tene pariNAme sukhapUrvaka vidyA prApta thAya che. 4. upadhAna upadhAna tapa karavo. sUtro bhaNavA mATe je je prakArano tapa zAstramAM jaNAvela hoya te tapa karIne bhaNavu tenuM bIjuM nAma joga paNa kahevAya che. je je zAstrAdhyayanone mATe AgADhajoga ane anAgADhajoga kahyA hoya te te adhyayanonA paThana nimitte joga karIne pachI sUtra bhaNe - zIkhe to tenuM jJAna jaldI prApta thAya che. upadhAna karyA vinA abhyAsa kare to virAdhaka thAya. 5. anihnava - gurune oLavavA nahIM. jemanI pAse zAstrAbhyAsa karyo hoya tenuM ja nAma grahaNa karavuM paraMtu bhaNyA hoIe koIkanI pAse ane nAma laIe anya koInuM to doSa lAge, mATe gurunuM satya nAma jAhera karavu. 6. vyaMjana - zAstrAbhyAsamAM agara to zrutamAM je akSaro hoya teno bheda-pheraphAra na karavo. je pramANe bhASAbaddha hoya te pramANe ja uccAra karavo paraMtu temAM parivartana na karavuM dRSTAMta tarIke 'dhammo maMgalamukkiTaM' evo pATha che tene badale tevA ja bhAvavALo pATha pheravIne bole ke 'puNNaM kallANamukkosaM' to doSa lAge. eTalA mATe Avo vyaMjanono pheraphAra kadApi na karavo. 7. artha - arthabheda na karavo eTale sUtrano je artha thAya tethI viparIta-UlaTo artha na karavo. dRSTAMta svarupe zrIAcArAMgasUtrano pATha che ke - "AvaMtI (yAvaMtI) logaMsi vipparAmusantIti" - arthAt keTalAeka pAkhaMDI loko chakkAyanA jIvone aneka prakAre zrIgacchAcAra -- payannA- 101
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ haNI rahyA che, eTale ke jeTalA pAkhaMDI mithyAtvI loko che teja chakkAyanA haNanArA che. A pramANe A sUtrano artha hovA chatAM teno viparIta artha karatA kahe ke - avaMtIdezamA je loko che te ekabIjAthI dUra rahe che. A pramANe UlaTo artha kare to doSa lAge. 8. tadubhaya - sUtra ane artha baneno viparIta artha kare. dA. ta. dharmo maGgalamutkRSTaH, ahiMsAparvatamastaka- eTale dharma e utkRSTa maMgala che ane ahiMsA te parvatamastaka (zikhara) che. AmAM baneno bheda (pheraphAra) kaI rIte thayo te ApaNe tapAsIe. prathama to pAda prAkRta hovA chatAM tene pheravIne saMskRtamA kA ane artha paNa zuddha saMskRta kahevAthI pAThabheda thayo. bIjA pAdamAM pAThabheda ane arthabheda baMne che mATe kadApi A pramANe pheraphAra na karavo; kAraNa ke vyaMjanano pheraphAra thAya eTale akSara pharI jAya, akSara pharI jAya eTale artha pharI jAya ane A pramANe arthabheda thAya to kriyAbheda paNa thAya, kriyAmA parivartana thatAM mokSano abhAva thAya, mokSano abhAva thatAM saMyama - grahaNa niSphaLa nIvaDe. A pramANe paraMparAe AcArahIna banI javAya, kevalibhagavaMtabhASita mArganA lopaka thaI javAya ane mahApAtaka lAge mATe kadApi artha tathA sUtrano bheda na karavo. darzanAcAra paNa ATha prakArano kahyo che-"nissaMkiya 1 nikkaMkhiya 2 nivvitigicchA3 amUDhadiTThI a4 / uvavUha 5 thirIkaraNe 6, vacchalla7 pabhAvaNe 8 aTTha // 2 // " 1. ni:zaMkita - dezazaMkA ane sarvazaMkA rahita. dezazaMkA eTale jIva to badhA sarakhA che, to sUtramA bhavya ane abhavya ema ve prakAranA jIvo kema kahyA ? sarakhA svarUpamAM bheda na hovo ghaTe-A pramANenI je zaMkA te dezazaMkA kahevAya. zAstrakAra kahe che ke - A dezazaMkA na karavI, kAraNa ke jIvanuM lakSaNa to eka ja che paraMtu svabhAvanuM vicitrapaNuM hovAthI bhavya ane abhavya bane prakAra ghaTI zake che. strIo ghaNI hoya paraMtu keTalIeka vAMjhaNI hoya che jyAre keTalIeka saMtAnavALI hoya che. sarvazaMkA eTale zuM? te darzAvatAM kahe che ke-jainasUtro to badhA prAkRta bhASAmAM che mATe koNa jANe koNe te banAvyA haze? ThaMDA praharanA gapATA lAge che. zAstramA jaNAvela aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganuM zarIra, samayapramANa ityAdika buddhimAM na utare tevI hakIkata che-AvI zaMkA te sarvazaMkA kahevAya. AvI zaMkA kadApi na karavI, kema ke tema karavAthI jainazAsana paratveno prema alopa thaI jAya che. vaLI vicAravaM ke-gaNadharamahArAjAo paropakArI ane eka mAtra parahita sAdhavAmAM tatpara hatA. temane aMzamAtra paNa svArtha na hato. temaNe jANyu ke saMskRta bhASA bAlajanone, strIvargane, maMdabuddhivALA temaja alpabuddhivALA prANione samajavAmAM kaThina paDaze-AvaDaze nahIM mATe sugama evI prAkRta bhASAmAM ja sUtragraMthone guMphita karyA. saMskRtabhASAnA to teo pAraMgata hatA paraMtu A upakAraka buddhi lakSamA rAkhIne ja teoe prAkRtabhASAmAM ja sUtraracanA karI che. vaLI dezazaMkA ane sarvazaMkA bIjI rIte paNa jaNAvatAM kahe che ke-pANImAM asaMkhyAtA jIva kahyA che te haze ke nahIM ? evI zaMkA te dezazaMkA ane jainadharma A ja che ke bIjo paNa haze? evI zaMkA te sarvazaMkA jANavI. A bane prakAranI zaMkAo rahita jIva arihaMta paramAtmAnuM zAsana pAmIne darzanAcAra- zuddha rIte AcaraNa karI zake zrIgacchAcAra-payannA- 102
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ che-A pramANe samakitI ane samyaktvano abheda darzAvyo. 2. niSkAMkSita-anya matanI vAMchA rahita. vAMchA-kAMkSA be prakAranI che-(1) dezakAMkSA ane (2) sarvakAMkSA. dezakAMkSA eTale buddhadharma paNa sAro jaNAya che; kAraNa ke temAM paNa dayAdharmarnu prarUpaNa karavAmAM Avyu che-A pramANenI icchA te dezakAMkSA. sarvakAMkSA eTale vedadharma, zivadharma, buddhadharma ityAdi sarva dharmo sArA che kAraNa ke badhA dharmamAM mokSamArga kahyo che-A sarvakAMkSA jANavI. A baMne prakAranI kAMkSA rahita vartana rAkhavU. vaLI vicAravU ke-kevaLI bhagavaMtanA mArga (jainadharma) sivAya koI bIjA matamAM mokSa nathI ja. paMdara prakAre je siddha thayA che te sarva samabhAvabhAvita AtmA thaIne muktisthAnamA virAjyA che ane tevA samabhAvabhAvita AtmAe upadezelo dharma te phakta jainadharma ja che mATe te sivAyanA anya sarvakoI dharmoM mithyAtvI mArga che. 3. nirvicikitsA- dharmaphaLanA saMdeha rahita, tathA sAdhu - sAdhvInA malina gAvanI dugaMcchA na karanAra. pratikramaNa, paDilehaNAdika dhArmika anuSThAna karUM chu. paraMtu te kriyA kaThina che ane tenuM zuM phaLa prApta thaze? phaLa prApta thaze ke nahIM? kAraNa ke paralokathI AvIne koI ema kahetuM nathI ke amuka kriyAnA phaLathI mane AvI zubha gati prApta thaI. bIjA dharmamAM paNa pApa karanArA loko sukhI jaNAya che ane ApaNe to AvI kaSTa kriyA karIe chIe chatAM sukha bhAsatuM nathI. vaLI ATalA varSI sudhI A paDilehaNa, pratikramaNAdika kriyAo karI chatAM tenuM kazuM phaLa prApta thA jaNA nathI-A pramANe phaLano saMdeha kadApi na karavo. temaja sAdha yA sAdhvInI 'A to snAnAdika karatA nathI tethI malina gAtravALA che, daMtadhAvana paNa karatA nathI tethI temanu mukha durgaMdhavALu hoya che' A pramANe temanI durgacchA paNa kadApi na karavI te nirvicikitsA. 4. amUDhadRSTi-mithyAtvInA ajJAna tapasyAdika kaSTa tathA camatkAra dekhI vyAmohita na thanAra. anya matanA koI bAla tapasvIne ugra tapazcaryA (ajJAna kaSTa) karato nihALI tenA pratye AdarabhAva na dAkhave temaja tevA koI saMnyAsI, bAvA ityAdikanA maMtra-taMtranA camatkAra dekhI vyAmohita na thAya eTale ke svadharmamAM ja sthira rahe. 'A itara dharma paNa sAro che mATe ApaNe tenuM paNa anukaraNa karIe. A itara dharma prabhAvavALo jaNAya che to tAtkAlika phaLanI apekSAe te dharma- sevana karavU sAruM che.' ema paNa na vicAre. jo te pramANe svadharmamAM sthira na rahe to samakita cAlyuM jAya. anyadharmI tapasvIonI tapasyA e kharekhara samajaNapUrvakanI tapazcaryA nathI, te to ajJAna tapa mAtra che. tathA prakAranA dehadamanapUrvaka jo vItarAgamArga- anukaraNa kare to ajJAna tapadvArA thatI siddhi karatAM anekagaNuM puNya upArjana kare. ajJAna tapa ane jayaNApUrvakanA tapa vacce meru ane sarasava jeTaluM aMtara che. 5. upabRMhaka- sarakhA dharma pALavAvALA sAdharmika baMdhunA guNanI prazaMsA karavI. koI paNa sAdharmika baMdhue aSTAhnika mahotsava koM hoya, sArI tapazcaryA karI hoya, pratiSThAdi mahotsava AraMbhyo hoya, sAdharmika vAtsalya karyu hoya, dIkSAmahotsava yojyo hoya- AvA AvA dhArmika zubha prasaMgoe te te kRtya karanAranI prazaMsApUrvaka kahevU ke-"dhanya che tamane. tame tamArI saMpattino AvA puNyakAryamAM sadupayoga ko. tamArA jevA mahAnubhAvathI.ja zAsanazobhA vadhe che.' A pramANe guNAnuvAda karavAthI te te kRtya karanAranI bhAvanA vRddhi pAme che tathA hRdaya praphullita bane che. zrIgacchAcAra-payannA- 103
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. sthirIkaraNa-sAdharmIbaMdhune dharmamAM sthira karavo. koI dIna mANasa AjivikA calAvI zakato na hoya ane duHkhane kAraNe bIjo dharma pAluM to sukhI thaIza-mane madada maLaze.' evI AzAthI svadharma tyAgato hoya to tene dhaMdho-rojagAra ApI, sahAya ApI svadharmamAM sthira karavo. Adhunika jamAnAmAM ghaNA loko svadharmano tyAga karI muslIma agara to krizciyana dharma svIkAre che temane tema karatA aTakAvI svadharmamAM sthira karavA athavA to koI zaMkA karIne dharmano tyAga karavA icchato hoya to tene paNa upadeza ApIne samyaktvamA dRDha banAvavo.7. sAdharmika vAtsalya- sAdharmI baMdhu pratyenI prItithI potAnI zakti pramANe tenA para upakAra kare, bhojana karAve, paherAmaNI Ape, bakSIsa Ape, sahAya Ape. 8. prabhAvanA - dharmanA upadezadvArA, dharmakathAdvArA dharmano pracAra kare, lokone satya dharma samajAve, rathayAtrAdi mahotsavo yoje, tIrthanI sthApanA kare ityAdika prakArothI samyakatvane dipAve. A jaNAvela ATha prakAro paikI prathama cAra abhyaMtara darzanAcAra cha jyAre challA cAra bAhya darzanAcAra che. cAritrAcAra paNa ATha prakArano darzAvyo che-"paNihANajogajutto, paMcahiM samiihiM tihiM guttihiM / esa carittAyAro, aTThaviho hoI nAyavvo // 3 // " praNidhAna eTale cittanI caMcaLatA rahita ane joga eTale AhArAdika vyApAra arthAt AhArAdika kArya karavAmAM caMcaLatA rahita vyApAravALo. A bAbatamAM zaMkA darzAvatAM kahe che ke AvI vyakti to aviratasamyagdRSTi paNa hoya. A doSApatti TALavA mATe kahe che ke-1-5. pAMca samiti ane 6-8 traNa gupti yukta hoya. 1. IryAsamiti-mArgamAM jatAM-AvatAM jIvonI rakSA arthe sADAtraNa hastapramANa AgaLa najara rAkhIne upayogapUrvaka cAle. 2. bhASAsamiti-niravadya-pAparahita, koI paNa jIvane duHkha na thAya tema vicArapUrvaka bole, jematema avyavasthita na bole temaja ughADe mukhe na bole. 3. eSaNAsamitibeMtAlIza doSa rahita gocarI le, vastra, pAtra paNa vidhipUrvaka grahaNa kare. 4. AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamiti-vastra-pAtrAdika jagyA joI, pramArjI le-mUke. 5. pAriSThApanikAsamiti-laghunIti tathA vaDInIti temaja zleSmAdika zuddha jagyA joIne paraThave.6.manogupti - manane aMkuzamAM rAkhavU. pApakAryanA vicArathI manane gopavaq.7. vacanagupti-vinA kAraNe niravadya vacana paNa na bolavU. 8. kAyagupti-kAyAne gopavavI arthAt yatanApUrvaka jagyA pUMjI-pramArjI UThavU, besavaM, javaM, Avaq ityAdi. ___ bAra prakArano tapAcAra kahela che-"bArasavihammi vi tave, sabbhitarabAhire kusaladiDhe / agilAi aNAjIvI, nAyavvo so tavAyAro // 4 // aNasaNa 1 mUNoariyA 2, vittIsaMkhevaNaM 3 rasaccAo 4 / kAyakileso 5 saMlINayA ya 6, bajjho tavo hoI // 5 // " zrItIrthaMkara paramAtmAoe cha prakArano bAhya ane cha prakArano abhyaMtara ema bAra prakArano tapa upadezelo che. te tapa glAni rahita ane AjIvikAnA doSa rahita karavo. bAhya tapanA cha prakAra A pramANe jANavA. 1. aNazaNa-cAre prakAranA AhArano tyAga. aNazaNa be prakAra- che-1 itvara ane 2 yAvatkathika, itvara aNazaNa eTale keTaloka kALa AhArano tyAga karyA pachI AhAra kare te. zrIgacchAcAra-payannA-104
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtramAM kahyaM che ke - " ittariyamaraNakAlA ya, aNasaNA duvihe bhave / ittariyA sAvakaMkhA, niravakaMkhA vitijjiyA || 1 || " arthAta be prakAranA aNazaNa kahela che-1 itvara ane 2 yAvatkathika. itvara te sAvakAMkSa che ane bIjuM niravakAMkSa che itvara aNazaNa navakArazIthI prAraMbhIne (zrIRSabhadevasvAmInA samayamAM) eka varSa paryaMtanA upavAsavaDe thAya che. yAvatkathika eTale jiMdagI paryaMtanuM aNazaNa. te traNa prakAranuM darzAvyuM che. (1) pAdapopagamana, (2) iMgitamaraNa ane (3) bhaktaparijJA. (1) pAdapopagamana cAre prakAranA AhAranA tyAga karavApUrvaka, hAtha-paga ityAdika halAvavAnI ceSTA rahita, AMkhanuM maTakuM paNa mAryA vagara ane zarIranA pratIkAra sivAya eTale ke koI pAse zarIra masaLAvavuM ityAdika veyAvaccanI kriyA rahita, jevI rIte vRkSanI zAkhA bhUmi para paDI hoya tenI mAphaka ceSTA rahita paDyA rahevuM te pAdapopagamana aNazaNa kahevAya. tenA be bheda che - (1) savyAghAta ane (2) nirvyAghAta, siMha, vyAghra sarpa ityAdika hiMsaka prANiono upadrava thaye chate pAdapopagamana aNazaNa grahaNa karavuM te savyAghAta jANavuM. sUtra ane arthanA jJAtA, jeNe ghaNA ziSyone saMlekhanA karAvI hoya tevA munirAja pote saMlekhanApUrvaka cAre AhArano tyAga karIne je pAdapopagamana aNazaNa svIkAre te nirvyAghAta samajavu. A saMbaMdhamAM e hakIkata dhyAnamA rAkhavI saMlekhanA vinA A aNazaNa na karavuM. kadAca kare to ArttadhyAna thavAno bhaya rahe. (2) iMgitamaraNa - bhUmipradezanuM pramANa bAMdhIne je aNazaNa karavuM te. 'ATalI bhUmimAM mAre rahevuM,' e pramANe niradhAra karIne saMhanananI apekSAe rahevu. pAdapopagamana aNazaNa karavAne je azakta hoya te ANaNa svIkAre che, kAraNa ke prathama pAdapopagamana aNazaNamAM zarIrapratikriyA na karI zakAya, jyAre A bIjA aNazaNamAM to jo potAnA zarIre kaMIpaNa bAdhA - upadrava thAya to svahaste telamardanAdi thAya, paraMtu bIjA pAse tevI kriyA na karAvAya. A aNazaNamAM paNa cAre AhArano tyAga karavAmAM Ave che. (3) bhaktaparijJA - iMgitamaraNa svIkAravAne asamartha ane zreSTha saMhananahIna tivihAra athavA covihAravaDe A aNazaNa kare. A aNazaNa karanAra sapratikarmA hoya che eTale zarIrane viSe vyathA thatI hoya to bIjA pAse veyAvacca karAve, telamardanAdi karAve. Ane bhaktaparijJA kaho ke bhaktapaccakkhANa kaho-baneno artha eka ja che. A traNe prakAranA aNazaNo nihArima ane anihArima ema be prakAranA hoya che. kALadharma pAmyA pachI je dehane upADIne jaMgalamAM vosarAvavuM paDe te nihArima ane je zarIrane na vosarAvavuM paDe te anihArima jANavuM. je aNazaNa karavAne azakta hoya tene mATe 2. UNodarikA kahe che. UNodarikA RNa prakAranI che. zrIsthAnAMgasUtramAM kahyaM che ke - "tivihA omoyariyA paM. taM. uvagaraNomoyariyA 1, bhattapANagomoyariyA 2, bhAvomoyariyA 3 / ' arthAt traNa prakAranI UNodarikA kahelI che. (1) upakaraNa-UNodarikA, (2) bhattapANa (AhAra) UNodarikA ane (3) bhAva-UNodarikA TIkAkAra A saMbaMdhamAM jaNAve che ke (1) pahelI upakaraNaUNodarikA jinakalpI sAdhuone ja hoya, kAraNa ke 9/12 agara to mAtra be ja upakaraNa rAkhe to temane cAle paraMtu sthavirakalpIne A UNodarikA na hoya. jo sthavirakalpI zAstrokta upadhi na rAkhe to tenAthI cAritrapAlana kaThina bane, eTale temane cauda upakaraNo rAkhavA paDe, parantu tethI vizeSa zrIgacchAcAra-- payannA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ na rAkhavA te upakaraNa-UNodarikA. (2) bIjI UNodarikA bhattapANaUNodarikA-AhArapAnImAM kamI karavI te. tenA pAMca prakAra che" appAhArauvaDha, dubhAgapattA taheva kiMcUNA / aTTha duva solasa, cavIsa tahikkatIsA ya // 1 // " (1) alpAhAra-eka kavaLathI prAraMbhIne ATha kavaLa sudhI AhAra kare te alpoNodarI. eka kavaLanI jaghanya alpoNodarI, be kavaLathI sAta kavaLa sudhInI madhyamoNodarI ane ATha kavaLanI utkRSToNodarI. (2) apArddhaUNodarI-navathI bAra kavaLa sudhI AhAra karavo te. (3) dvibhAgaUNodarI- terathI soLa kavaLa sudhI AhAra karavo te. (4) prAptaUNodarI-sattara kaLavathI covIza sudhI AhAra karavo te. (5) kiMcinyUnodarI - pacavIza kavaLathI ekatrIza kavaLa sudhI AhAra karavo te. A baMdhA prakAromA jaghanya tathA madhyama bhedo svamatianusAra samajI levAM. batrIza koLiyA levA te pramANopetabhojana kahevAya, tethI vadhAre eka paNa kavaLa le to te atimAtrAhArI kahevAya. ekatrIza kavaLa sudhI ja UNodarikA jANavI. AvI ja rIte pANI pIvAmAM paNa ochraM pIvuM te pANaUNodarikA. (3) bhAvaUNodarikA-krodha, mAna, mAyA ane lobha vigereno udaya samaye tene vaza na thatAM teno tyAga karavo. 3. vRttisaMkSepa vRttino saMkSepa karavo. je dravyAdika rAkhyAM hoya temAM ghaTADo karavo, cauda niyamAdika dhAravA - A zrAvakane mATe samajavu. sAdhune mATe to gaucarInI vRtti che tethI teno ja saMkSepa karavo. zrIuvavAisUtramAM kahyaM che ke- "bhikkhAyariyA aNegavihA paM.taM. davvAbhiggahacarae, khettAbhiggahacarae, kAlAbhiggahacarae bhAvAbhiggahacarae / ' bhikSAcaryA aneka prakAranI kahelI che- (1) dravyAbhigraha, (2) kSetrAbhigraha, (3) kAlAbhigraha ane (4) bhAvAbhigraha. (1) dravyAbhigraha- dravyano abhigraha - karavo te-lepakRta dravyanuM pramANa karavuM eTale lepa lAgelA bhAjanavaDe Ape to levuM; ghI AdithI kharaMTita (lepa lAgela) levuM; bIjuM na levuM temaja akharaMTita levuM ityAdika abhigraha te dravyAbhigraha. (2) kSetrAbhigraha-kSetranA abhigrahapUrvaka gocarI karavI, amuka saMkhyAnA ghare ja vahoravA mATe javu, tethI vizeSa saMkhyAvALA ghare bhikSArthe na javaM ityAdika vividha prakAre kSetranA abhigrahapUrvaka gocarI grahaNa karavI te. (3) kAlAbhigraha - kALano abhigraha karavo te. bIjA pahora pahelAM maLe to AhAra levo tathA trIjA pahore maLe to ja AhAra levo e rIte manamAM ciMtavelA samaye AhAra maLe to grahaNa karavo, paraMtu te samaya vyatIta thaI gayA bAda AhAra grahaNa na karavo te kAlAbhigraha. (4) bhAvAbhigraha-evo abhigraha karavo ke saMgIta karato thako, agara to hasato thako, agara to rudana karato chato koI paNa manuSya agara to tathAprakAranI strI AhAra vahorAve to ja grahaNa karavo. athavA to koI saubhAgyavatI strI, AbhUSaNa paherelI strI agara to tilakavALI strI AhAra vahorAve to ja grahaNa karavo ityAdi vividha prakAre abhigraha dhAraNa karI tenI pUrti thAya tyAre ja AhAra grahaNa karavo te bhAvAbhigraha. A bhAvAbhigraha caramajinapati zrImahAvIra paramAtmAe karyo hato ke rAjakumArI hoya, hAthapagamAM beDI hoya, rudana karatI hoya, traNa divasanI bhUkhI hoya, mastake muMDana karela hoya tevI strI aDadanA bALA vahorAve to ja AhAra grahaNa karavo ane ApaNe jANIe chIe tema caMdanabALAe paramAtmAno te zrIgacchAcAra- payannA- 106
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvAbhigraha pUrNa karyo hato. 4 rasatyAga - vigayAdi rasano tyAga karavo. A rasatyAga aneka prakArano che. zrI aupapAtika sUtramAM kahyaM che ke - " Nivvittie paNIyarasapariccAI AyaMbilie AyAmasityabhoI arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre luhAhAre / " nivi, AyaMbila, arasAhAra, virasAhAra, aMtAhAra, paMtAhAra, lUkhAhAra ityAdi cIkaNA rasano tyAga karavo te nivi, AyaMbilamAM jaLamAM boLIne AhAra karavo te AyaMbilaAyAmasitthabhojana, rasarahita te arasAhAra, jeno rasa bagaDI gayo hoya te virasAhAra, chelluM baLyuM-jaLyuM tathA kharaDAyeluM bhojana karavuM te aMtAhAra, tuccha AhAra levo te lUkhAhAra. 5. kAyakleza- kAyAne kaSTa upaje tevI kriyA, vIrAsane tathA ubhaDaka besavuM, eka ja Asana para sthira, kAyotsargamAM, taDakAmAM, ThaMDImA ane vastravihIna rahevuM, kharaja AvyAM chatAM khaNavuM tathA thUkavuM nahIM, loca karavo, zarIranI koI paNa prakAranI zuzrUSA na karavI ityAdika kAyakleza jANavo. 6. saMlInatA - iMdriyAdikane gopavavI. tenA cAra prakAra che- 1 iMdriya saMlInatA - pAMce iMdriyAMnA trevIza viSayomAM rAga-dveSa na kare. prazaMsAtmaka niMdAtmaka zabda sAMbhaLI, svarUpavAna yA kadarUpaM rUpa joIne, kaDavo yA mITho rasa cAkhIne, sugaMdha durgaMdha suMghIne, zIta tathA uSNa sparza karIne tene sArA nArA na kahe temaja kharAba paNa na kahe, tene viSe harSa yA to zoka dhAraNa na kare. 2 kaSAyasaMlInatA - krodha, mAna, mAyA ane lobhAdinA prasaMge - udayasamaye tene upazamAve. 3 jogasaMlInatA - azubha kAryamA mana, vacana tathA kAyAnA yogane roke paraMtu zubha kAryamA yogone pravartAve. 4 vivaktacaryA saMlInatA - ArAma, udyAna, upavana, caitya pramukha jyAM strI, pazu ke napuMsaka na hoya tevA ekAMta sthAnamA rahe temaja zayyA-saMthArAdikanA doSo dUra kare. - A pramANe cha prakArano vAhya tapa jANavo. A tapa karanArane anya loko jANI zake che mATe tene bAhya tapa jANavo. A tapa anyatIrthika paNa kare che, paNa viparItapaNe kare che - vidhipUrvaka karatA nathI. have cha prakArano abhyaMtara tapa kahe che ke - " pAyacchitaM 1 viNao 2, veyAvaccaM 3 taheva sajjhAo 4 / jhANaM 5 ussaggo 6 vi ya, abbhitarao tavo hoi || 6 || " 1. prAyazcita - je aticAra lAgyA hoya te dUra karavA mATe gurue kahela tapa karavo te. 2. vinaya - gurune vAMdaNAdika devArUpa vinaya tapa, tethI karma-maLa dUra thAya che. 3. vaiyAvacca - vinayazAlI hoya. te ja veyAvacca kare. bhAta-pANI lAvI ApavA, pagacaMpI karavI, gurupramukha vaDIla jananA kArya karavA. 4. sajjhAya - zubha manathI zAstrapAThono svAdhyAya karavo. 5. dhyAna- dharma tathA zukladhyAna dhyAvatrA dhyAna dhyAvavAthI tyAgabuddhi thAya che. 6. kAyotsarga - kAyAne vosarAvavI arthAt kAyA paratve mamatvabhAva dUra karavo. A cha prakArano zabdArtha jaNAvyA pachI have tenuM vivecana karatAM TIkAkAra jaNAve che ke-- . prAyazcita - prAyazcitta daza prakAranAM che. "AloyaNArihe 1 paDikkamaNArihe 2 tadubhayArihe 3 vivegArihe 4 viussaggArihe 5 tavArihe 6 chedArihe 7 mUlArihe 8 aNavaTTappArihe 9 pAraMciyArihe 10 / " 1 AlocanA-prAyazcitta- gocarI AdimAM je doSo lAgyA hoya te mananI zuddhipUrvaka zrIgacchAcAra- payannA- 107
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurumahArAja samakSa jAhera karavA ane guru je AlocanA pharamAve te karavI. 2. pratikramaNaprAyazcita - jaM aticArgAdaka dApo lAgyA hAya ta zuddha manathI guru samakSa prakAzavA ane guru kaha ke 'micchAmi dukkaDaM' Apo tyAre zuddha hRdayI mithyA dupkRta ApavA. 3 tadubhayaprAyazcitta- AlocanA paNa karavI ane pratikramaNa paNa karavaM te. 4 vivekaprAyazcitta - azuddha bhAta-pANI pramukhanA tyAga karavA. 5 kAyotsargaprAyazcitta - kAyotsarga karavo te. 6 tapaprAyazcitta - Upara jaNAvelAM pAMca prakArothI je dopAnI zuddhi na thAya te mATe gurumahArAja tapaprAyazcitta Ape che. te pramANe tapa kare to lAgelA doSo dara thAya. tapamA nivi agara AyaMbila karavAnA hoya che. 7 chedaprAyazcitta-tapazcaryAdvArA paNa jo doSonI zuddhi na thAya to tene mATe pAMca divasanA cheda Ape eTale dIkSAparyAyamAM eTalA divasa AchA kara. 8 mULaprAyazcitta - cheda prAyazcittI paNa jyAre doponuM nirasana na thAya tyAre navI ja dIkSA Ape ana navadIkSitanI mAphaka tenA cAritraparyAya gaNAya eTale ke pUrva garma teTalo dIkSAparyAya pALyA hoya te sarva niSphaLa bane. 9 anavasthApya-prAyazcitta - jyAM sudhI Apela AloyaNano tapa pUrA na kara tyAM sadhI vratapAlana na gaNAya te. 10 pArAMcikaprAyazcitta-pUrva kahalA prAyazcittAthI paNa zuddhi na thAya to challuM pArAMcikaprAyazcitta ApavAmAM Ave che. A prAyazcittamAM bAra varSa sudhI gupta veza rahI zAsanaprabhAvanAnuM mahAkArya karavAnuM agara to rAjAne pratibodhavAnuM hoya che. koI AcAryanA ghAtakane, rAjAne haNanArane agara to utsUtraprarUpakane A jAtanuM prAyazcitta ApavAmAM Ave che. 2. vinaya-pRjya vyakti, tarapha mana, vacana ane zarIrathI namra bhAva darzAvavo. vinaya sAta prakAranA che.. "NANaviNae 1 daMsaNa 2 caritta 3 maNa 4 vaya 5 kAya 6 logovayAraviNae 7 / " 1 jJAnavinaya, 2 darzanavinaya, 3 cArivinaya, 4 manavinaya, 5 vacanavinaya, 6 kAyavinaya ane 7 lokApacAravinaya (1) jJAnavinaya pAMca prakArano che- 1 matijJAnano, 2 zrutajJAnano, 3 avadhijJAnano, 4 mana:paryavajJAnanA ane 5 kevaLajJAnano vinaya A pAMce prakAranA jJAnanuM viparIta varNana na karavU te jJAnavinaya. (2) darzanavinaya ve prakArano che- 1 zuzruSAvinaya eTale ke samakitI jIvanI zuzrUSA karavI, samakitInI sAma jaIne Adara ane sanmAna Apaq, hAtha joDI praNAma karavA, uThIne jAya tyAre sAta-ATha DagalA vaLAvavA javU ityAdi aneka prakAre jANavU. 2 anAzAtanAvinaya- te pistAlIza prakArano che, te A pramANe-1 arihaMtanI AzAtanA karavI, 2 arihaMte kahela dharmanI, 3 AcAryanI, 4 upAdhyAyanI, 5 sthaviranI, 6 kulanI, 7 gaNanI, 8 sAdhunI, 9 kriyAvAdInI, 10 saMbhogI eka sAmAcArInI, 11 matijJAnanI, 12 zrutajJAnanI, 13 avadhijJAnanI, 14 mana:paryavajJAnanI ane 15 kevaLajJAnanI- A paMdarenI AzAtanA TALavI ane bhakti karavI. bhakti eTale bAhyapratipatti arthAt UbhA thavAdika vinaya sAcavavo, e ja pramANe e paMdarenuM bahumAna karavU eTale ke nirjarAne arthe prItipUrvaka kriyA karavI, tevI ja rIte e paMdareno varNavAda-tenI prazaMsA karavI, kIrti phelAvavI. A pramANe pIstAlIza prakAre bIjo bheda jANavo. (3) cAritravinaya pAMca prakArano che, te A pramANe-1 sAmAyika, 2 chedopasthApanIya, 3 parihAravizuddhi, 4 sUkSmasaMparAya ane 5 yathAkhyAta cAritrano vinaya karavo. A zrIgacchAcAra-payannA- 108
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMce cAritranI viparIta prarUpaNA na karavI te teno vinaya kyoM kahavAya che. (4) manavinaya ve prakAranA che- 1 aprazastamanavinaya anaM 2 prazastamanavinaya aprazastamanavinaya bAra prakArano kahela che-'je ya maNe sAvajje, 1 sakirie 2 sakakkase 3 kaDue 4 niThure 5 phase 6 aNhayakare 7 cheyaMkare 8 bheyakare 9 paritAvaNakare 10 uddavaNakare 11 bhUtovaghAie 12 tahappagAraM maNaM nopadhArejjA, se taM appasatthamaNaviNae / / " 1 sAvadyahiMsAdikamAM mana varte te, 2 sakriya-kAyikAdika pAMca kriyAmAM mana varte te, 3 karkaza kaThora, 4 kaTuka-bIjAne tathA potAne kaDavaM lAge, 5 niSTara- komaLa nahIM tevuM 6 paruSa - sneha vinAnuM 7 azubha karmAzravamAM rakta, 8 chedaka- hastAdika cha~dana karavAnuM mana, 9 bhedaka-nAsikAdinu bhedana karavAnuM mana, 10 paritApakAraka-jIvone saMtApa - saMkaTa upajAvavAnuM mana, 11 upadravakArI- koIne mAraNAMtika kaSTa upajAtratruM agara to dhana haraNa karI upadrava karavAnuM citta ane 12 bhUtopaghAta-prANionA vana icchA. AvI rIte asaMyatanI mAphaka je mana te aprazastamanavinaya kahevAya ane A bAra prakAra rahita jenuM mana hoya te bIjo prazastamanatrinaya jANavo. (5) vacanavinaya - Upara mana saMbaMdhe je vAra prakAro darzAvyA te yathAlikhita vacanavinaya saMbaMdhI paNa jANI levA. (6) kAryAvinaya ve prakAre che- 1 aprazasta kAyavinaya ane 2 prazastakAryAvinaya aprazastakAyavinaya sAta prakArano che.- " aNAuttaM gamaNe 1, aNAuttaM ThANe 2, aNAuttaM nisIdaNe 3, aNAutaM tuyaTTaNe 4, aNAutaM ullaMghaNe 5, aNAuttaM pallaMghaNe 6, aNAutaM savviMdiyakAyajogajuMjaNatA 7, se taM appasatthakAyaviNAe / " 1 upayoga vinA jematema cAle, 2 jyAM tyAM UbhA rahe, 3 besavAnI jagyAe pUMjyA - pramArjyA vinA bese, 4 paMjyA vinA zayana kare, 5 upayoga rahita ullaMghana kare yA phALa mArIne jAya, 6 vAraMvAra A pramANe ullaMghana kare ane 7 iMdriyoMne viSayAdikamAM pravartAve - A pramANe aprazastakAyavinaya kahavAya. Aja sAta prakAraMno barAbara upayoga rAkhI pravRtti kare te prazastakAyavinaya kahevAya. (7) lokopacAravinaya sAta prakArano che - " abbhAsavattiyaM 1, parachaMdANuvattiyaM 2, kajjaheuM 3, kayapaDikiriyA 4, attagavesaNayA 5, desakAlaNNuyA 6, savvatthesu appaDilomayA 7 // ". 1 abhyAsavartitA- samIpa rahetuM te, 2 parAbhiprAyavartana-bIjA sAdhuno je pramANe abhiprAya hoya te pramANe vartavuM (evI ja rIte gRhastha saMbaMdhI paNa samajI leveM). 3 kAryahetu-jJAnAdhyayanAdi kArya nimit AhAra- pANI vahorAvavA te 4 kRtapratikriyA AmaNe mane jJAnadAna ApyuM che evI buddhithI AhAra-pANI vahorAvavA te. 5 ArttagaveSaNA- duHkhI jANIne vArtA saMbhAre. 6 dezakAlajJa - jevo deza hoya tene avasarocita vartana rAkhe 7 sarva avasare sarva prayojanAne viSe saMbaMdhIone anukULapaNe vartIne rahe. 3. veyAvacca-AhAra- pANI vigere lAvI ApavA, vyAdhiprasaMge zarIra cAMpa, coLavu vi. daza prakAre kahela che. "AyariyaveyAvacce 1, uvajjhAya 2, seha 3, gilANa 4, tavassi 5, thera 6, sAhampiya 7, kula 8, gaNa 9, saMghaveyAvacce 10 / " 1. AyariyaveyAvacca - AcAryanI, 2 upAdhyAyanI, 3 nUtana dIkSA lenAra ziSyanI 4 glAna, rogI, nirvaLa temaja apaMga sAdhunI, 5 zrIgacchAcAra- payannA- 109 n
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThThamAdika tapasvInI ane 6 sthaviranI veyAvacca sthavira traNa prakAranA che- (a) vayasthavira - vRddha (ba) cAritrasthavira eTale vIza varSa jeTalA cAritraparyAyavALA ane (ka) zrutasthavira eTale zrIsthAnAMgasUtranA jJAtA. 7 sAdharmika- eka sAmAcArI pALatA sAdhu-sAdhvInI veyAvacca. kAraNa prasaMge bIjA sAmAcArIvALA sAdhu-sAdhvInI paNa veyAvacca karavI. 8 eka AcAryanA samudAyanI, 9 aneka AcAryono samudAya eTale ke gaNa tenI ane 10 ghaNA gaNono samudAya te saMgha tenI veyAvacca karavI. A daza prakAre veyAvacca jANavI. A pramANe veyAvacca karavAthI karmanI sArI rI nirjarA thAya che. koI sthaLe caityaveyAvacca paNa jaNAvela che eTale ke jinapratimAnI veyAvacca karavI. 4. sajjhAya-pAMca prakAre kahela che - vAyaNA 1, paDipucchaNA 2, pariyaTTaNA 3, aNuppehA 4, dhammakahA 5 / " 1 vAcanA- navIna navIna zAstrapATha kare, 2 pRcchanA - temAM udbhavelI zaMkA pUche, 3 parAvartana - karela abhyAsanuM vAraMvAra punarAvartana kare, 4 anuprekSA-pote je zAstrAbhyAsa karyo hoya teno artha (rahasya) vicAre ane 5 dharmakathA - pote samajela zAstra bIjAne samajAve - vyAkhyAnAdika vAMce ane pratibodha pamADe. 5 dhyAna - cAra prakAre che. " aTTajjhANe 1, ruddajjhANe 2, dhammajjhANe 3, sukkajjhANe 4 / / " 1 ArttadhyAna- zoka, duHkha, AkraMda ane vilApa karavo te. ArttadhyAnanA cAra prakAra che. 1 aniSTasaMyogArttadhyAna- potAne game nahIM tevAno saMyoga thAya tyAre tene dUra karavAno vicAra karyA karavo. strI kubhAryA maLI hoya, putra kuputra nIvaDyo hoya, te pratidina duHkha Apato hoya tyAre vicArIe ke 'A duHkhamAMthI huM kyAre chUTIza ?' athavA to kharAba gAmamAM vasavATa thayo hoya agara to zabdAdi pAMca viSayono azubha saMbaMdha malyo hoya tyAre teonA viyogano vicAra kare te. 2 iSTaviyogArttadhyAna-strI, putra, grAma temaja zabdAdi viSayo sArA prApta thayA hoya tyAre vicArakhuM ke 'A sarvano viyoga na thAya to sAruM' ane bhAgyayoge viyoga thaI gayo to tenuM smaraNa karyA karavuM eTale ke 'mArI bhAryA sulakSaNI hatI, putra vicakSaNa ne kamAu hato' te pramANe yAda karyA karavuM te dhyAna bIja prakAra che. 3 rogacittArttadhyAna- vAta, pitta ane zleSmanA saMnipAtarUpa nimittathI utpanna thatI zULa, mastakapIDA, jvara, atisAra, saMgrahaNI ityAdi aneka prakAranA rogo thayA hoya tyAre 'A rogo kyAre zamI jaze ? kayA kayA auSadhopacArathI A vyAdhio nAza pAmaze ? A rogo mane kyAMthI thayA ityAdi prakAre ciMtA karyA kareM te trIjo prakAra 4 agrazocArttadhyAna-kAmAdikathI vyAkuLa banelA prANio devendra, cakravartI vigerenI Rddhi bhavAMtaramAM prApta karavAnA hetupurassara niyANuM bAMdhe, bhaviSyamA paudgalika sukha maLe te mATe nidAna kare te cotho prakAra ArttadhyAnanA cAra lakSaNa che- 1 kaMdaNayA- moTo pokAra kare, 2 soyaNayA- dIna thaIne besI rahe, 3 tippaNayA-rudana karyA kare ane 4 vilavaNayA vilApa karyA kare, kliSTa bhASaNa kare, aTTahAsya kare ityAdi. raudra dhyAna - mahAazubha pariNAma tenA paNa cAra prakAra che 1-hiMsAnubaMdhIraudradhyAna-prANionA vadha, baMdhana, paritApa-kaSTa saMbaMdhI athavA amuka prANIne mArI khuM to mArI kAryasiddhi thAya tema vicAra karyA karavo. 2 mRSAnubaMdhI raudradhyAna-asatya bolIne zrIgacchAcAra - payannA-- 110 -
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjAne phAMsAmAM phasAvavAno, pArakAnuM dhana harI levAno vicAra karyA karavo. 3 adattAnubaMdhI raudradhyAna- dravyanI yA anya padArthanI corI karavAno satata vicAra karyA karavo. lobha kaSAyanA udayane kAraNe vyagra cittathI dhana-prAptinA vicAro karyA karavA. 4 rakSaNAnubaMdhI raudradhyAna- prApta thayela dravyAdika vastuonA saMrakSaNano vicAra karyA karavo. 'cora jo mAruM dhana corI jaze to mArI nAkhIza, bIjA koI lUMTI jaze to phariyAda karIza' ityAdi vicAra karyA karavo. A raudradhyAnanA cAra prakAra A pramANe che-- " osannadose 1 bahudose 2 annANadose 3 AmaraNaMtadose 4 / " 1. AsannadoSa-ghaNuM karIne hiMsA, asatya, steya vigeremAM rakta rahyA kare, 2. bahudoSa ghaNA hiMsAdika kAryamAM vartato rahe, 3 ajJAnadoSa - kuzAstranA sAMbhaLavAthI, zIkhavAthI hiMsAdika adharma pa dharmabuddhithI kare. dAkhalA tarIke azvamedhAdi yajJomAM hiMsAnuM sAmrAjya hovA chatAM tene dharma jANI kare. 4 AmaraNAMtadoSa-kAlakasUriyA kasAInI mAphaka jiMdagI paryaMta je hiMsAdika kAryamA layalIna rahe, manamAM lezamAtra paNa dayA na rAkhe. A bane prakAranA (Artta ane raudra) dhyAnano tyAga karavo, kAraNa ke te baMne agAdha saMsAra-sAgaramA prANIne paribhramaNa karAve che. A dhyAnano tyAga sAdhu to dharma ane zukladhyAnanuM ja avalaMbana levu. A saMbaMdhamAM zaMkA karatAM prativAdI kahe che ke-'tame Artta ane raudrane dhyAna zAmATe kaho cho ? tene dhyAnanA bhedamAM zA mATe gaNAvyA ? abhyaMtara tapamAM to dhyAna karavAnuM jaNAve che to Artta ane raudrano to tyAga karavAno hovAthI teno samAveza ahIM zA mATe karyo ?' Ano javAba ApatAM zAstrakAra jaNAve che ke dhyAna eTale cittanI ekAgratA. Artta, raudra temaja dharma, zukla e cAremAM cittanI ekAgratA thAya che mATe dhyAna zabdanI vyAkhyAnusAre tene gaNavA to joIe, paNa prathamanA be azubha hovAthI te tyAjya che. vaLI keTalAka maMdabuddhivALA prANio dhyAnane viSe rahela taphAvata jANI zakatA nathI. vaLI anyamativA dhyAnavALA prANiomAM dharma jANI temanI sevA kare che temanA bodhane mATe paNa vivecana karavuM paDyuM che. have dharmadhyAnanuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke dharmadhyAnanA cAra prakAra che. " ANAvijae 1, avAyavijae 2, vivAgavijae 3, saMThANavijae 4 / " 1 AjJAvicaya- jinarAjanI AjJAnuM rahasya vicAravuM, tenA guNonI prazaMsA ciMtavavI. dA. ta. kharekhara jinezvara paramAtmAe asAvadya nivRtti ghaNI ja rUDI rIte darzAvI, jainadharma jevo utkRSTa koI dharma nathI, tenA AgamagraMtho kharekhara zreSTha ane satya tattvothI bharapUra che, ityAdi. agara to vItarAga paramAtmAnI AjJA te ja dharma che evI bhAvanApUrvaka temanI AjJAono vicAra karavo. 2 apAyavicaya- gArava, vikathA, pramAda, parISaha ityAdikathI patita na thavAya te mATe ciMtana karyA karavuM. athavA mithyAtvathI AvRtta thayelA prANio tevA unmArgathI kevI rIte dUra rahe teno vicAra karavo te. 3 vipAkavicaya- zubhAzubha karmanuM phaLa bhogavyA sivAya chUTako nathI te saMbaMdhI vicAra karavo te ane saMsthAna- vicaya-cauda rAjalokano AkAra teja dvIpa samudronuM svarUpa ciMtavavuM te. dharmadhyAnane oLakhAvanArA cAra lakSaNo che, te A pramANe- " ANAruI nisaggaruI 2 uvadesaruI 3 suttaruI 4 // " 1 AjJAruci - sUtra, niryukti, bhASya ityAdi paMcAMgImAM zrIgacchAcAra - payannA- 111
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahela tattvanI zraddhA, 2 nisargaruci-jene svabhAvathI ja tattvanI zraddhA pragaTI eTale ke upadeza vinA ja tattvajJAna thayu, 3 upadezaruci- munirAja samIpe dharmopadeza sAMbhaLIne tattvanI zraddhA thaI te ane 4 zrutarucisUtro vAMcavAthI, tattvanI pratIti thaI te. have dharmadhyAnanA cAra AlaMbana darzAvatAM kahe che ke-"vAyaNA 1, picchaNA 2, pariyaTTaNA 3, dhammakahA 4 / " AnaM varNana agAu AvI gayaM che. jema mahela para caDhavA mATe AlaMbananI jarUra paDe tema muktirUpI mahelamAM javA mATe A cAre AlaMbano che. have dharmadhyAnanI cAra anuprekSA eTale vicAraNA jaNAve che-"aNiccANuppehA 1 asaraNANuppehA 2 ekattANuppehA 3 sNsaaraannuppehaa4|" 1 anityAnuprekSA- dharma vinA sarva anitya che, 2 azaraNAnuprekSA- saMsAramA jainadharma sivAya bIjA koInuM zaraNa sAcuMnathI. 3 ekatvAnuprekSA-A jIva ekalo ja che, saMsAramA enuM bIjaM koI nathI. 4 saMsArAnuprekSA - A jIva saMsAramA anAdikALathI paribhramaNa kare che athavA A saMsAra cAra gatirUpa che. have jIva je zukladhyAna kare che tenuM varNana karatAM kahe che ke-te zukladhyAna paNa cAra prakAre che. "pahattaviyakke saviyArI 1, egattaviyakke aviyArI 2, suhumakirie appaDivAI 3, samucchinnakirie aniyaTTI 4 / " 1 pRthaktvavitarkasapravicAra zukladhyAna-cauda pUrvanA zruta saMbaMdhI artha, vyaMjana ane yoganA paraspara saMkramaNa paratve vicAra karavApUrvaka dravya, paryAya ane guNonA saMcAra saMbaMdhI vicAra arthAt parano Azraya lIdhA sivAya nirmaLa ane zuddha AtmasvarUpanuM satata ciMtana athavA jIva ane ajIvanA svabhAva temaja vibhAvane pRthak pRthak karavApUrvaka dravya ane paryAyano bhinna bhinna vicAra karatAM paryAyano guNamAM ane guNano paryAyamA saMkramaNa karavArUpa satata vicAra. DhUMkamAM kahIe to dravyAnuyogamAM ja jemanA mana pramukha rakta rahe te. 2 ekatvavitarkapravicAra-arthathI vyaMjanamAM ane vyaMjanamAthI arthamAM athavA mana, vacana ane kAyAnA yogamAMthI eka-bIjAmAM nahIM javArUpa dhyAna. arthAt pavana na lAgatA dIpakanI peThe sthira thavArUpa dhyAna. 3 sUkSmakriyAapratipAtI-mana ane vacanano saMpUrNa rodha karI phakta kAyavyApAranuM je dhyAna te. vegathI cAlatA cakrane koI aTakAve to jema kiMcit calanasvabhAva rahe che tema kiMcit kAyayoga rahe che. apratipAtI zabda lagADavAno hetu e che ke-pAchA paDavAno svabhAva nathI. A dhyAna mokSe javAnA avasare ja prApta thAya che. 4 samucchinnakriyAanivRtti-kAyAnI je sUkSma zvAsozvAsarUpa kriyA hatI te ruMdhIne, jema parvata niSpakaMpa rahe che tema traNe yoga ruMdhIne zailezI avasthAne prApta thaIne a, i, u, R ane lu e pAMca hrasva svaro bolatAM jeTalo samaya lAge teTalA kALa paryaMtanuM dhyAna. zukladhyAnanA cAra lakSaNoM che-vivege 1, viussagge 2, avvahe 3, asammohe 4 / " 1 viveka-AtmAne zarIrathI bhinna jANavo ane sarva saMyogathI vimukta mAnavo. 2 vyutsarga-AtmAne koIno saMga nathI ema vicArIne deharUpI upAdhino tyAga. 3 avyathA- devAdikano upasarga thAya to paNa caLAyamAna na thAya ane 4 asaMmoha-devAdikanA mAyA-prapaMcathI sUkSma padArthanA viSayamA zaMkA lAvIne mUDha na thaI jAya. have zukladhyAnanA cAra AlaMbana jaNAvatAM kahe che ke-"khaMtI 1, muttI 2, ajjave 3, maddave 4 / " 1 kSamA, 2 nirlobhatA, zrIgacchAcAra-payannA-112
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 saralatA-mAyA rahita paNuM ane 4 mAna rahita hoya. evI ja rIte cAra anuprekSA jaNAve che ke- " avAyANuppehA 1, asubhANuppehA 2, aNaMtavattiyANuppehA 3, vipariNAmANuppehA 4 / 1 apAyAnuprekSA - hiMsAdika pApakRtyathI karmabaMdha thAya, tethI jIvane kaSTa thAya che, 2 azubhAnuprekSA - saMsAra mithyA che, 3 anaMtavRttitAnuprekSA- saMsAranI paraMparAno pAra nathI arthAt jIva A saMsArarUpI udadhimAM anaMtA bhava kare che ane 4 parINAmAnuprekSA-je vipadArthoM che te kSaNakSaNa palaTana-svabhAvavALA che evo sadA vicAra karavo te. 6. kAyotsarga-karmakSayArthe zarIrano tyAga arthAt deha parathI mamatvabhAva tyAga karavo te be prakArano che - 1 dravyavyutsarga ane 2 bhAvavyutsarga cAra prakAre kahela che. " sarIraviussagge 91, gaNaviussagge 2, uvahiviussagge 3, bhattapANaviussagge / " 1 zarIrano ane 2 gacchano tyAga karavo eTale sthavirakalpIpaNAno tyAga karI jinakalpIpaNuM grahaNa karavuM, 3 upadhino tyAga kare eTale jinakalpIpaNuM svIkAra ane abhigraha paNa kare ane 4 bhAta-pANIno tyAga kare. bhAvavyutsarga traNa prakArano che. "kasAyaviussagge 1, saMsAraviussagge 2, kammaviussagge 3 / " 1 cAra prakAranA krodhAdi kaSAyono tyAga, 2 cAre gatino tyAga eTale nAraka gatinA heturUpa mithyAtvAdikano tyAga karavo, tiryaMcagatinA heturUpa kAraNano tyAga, manuSyapaNuM prApta thAya tevA nimittono tyAga temaja jenAthI devagati prApta thAya tevA puNyakarmano paNa tyAga te saMsAravyutsarga jANavo. 3 jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya-e ATha prakAranA karmoM bAMdhavAnA heturUpa kAraNono tyAga. bhAvavyutsarganA A traNa bheda paikI koI zaMkA karatAM pUche che ke bIjo saMsAravyutsarga ane trIjo karmavyutsarga zA mATe judA judA darzAvyA ? saMsArano vyutsarga karavAthI ApoApa karmavyutsarga thaI jAya che athavA karmavyutsarga thavAthI svayameva saMsAravyutsarga thaI jAya che. A zaMkAnA samAdhAna mATe zAstrakArabhagavaMta jaNAve che ke-te bane bhedo alaga darzAvIne kArya tathA kAraNanuM bhinnapaNuM darzAvyaM che. A pramANe abhyaMtara tapa cha prakArano darzAvyo. lokonA jANavAmAM A tapa Avato nathI, mithyAtvI-anyatIrthiko AvA prakAranA tapanuM sevana karI zakatA nathI temaja mokSaprAptinA aMtaraMga kAraNabhUta hovAthI tene abhyaMtara tapa kahevAmAM Ave che. have vIryAcAranA traNa bhedo kahe che- "aNigUhiyabalavIrio, parakkamai jo jahuttamAutto / juMjai ya jahAthAmaM, nAyavvo so vIriyAyAro // 7 // " potAnuM bala eTale zarIranuM sAmarthya ane vIrya eTale manano utsAha yA to bAhya sAmarthya ane abhyaMtara sAmarthyane gopavyA vinA tIrthaMkara paramAtmA upadezela chatrIza prakAranA AcAramAM (jJAnAcAra 8, darzanAcAra 8, cAritrAcAra ane tapAcAra 12 = 36) potAnI zakti pramANe pravarte, udyamazIla rahe, upayogavaMta rahe, cetanane Agho- pAcho na thavA de te vIryAcAra jANavo. A pramANe chatrIza prakAranA AcAramAM potAnuM (1) bala ane (2) vIrya gopavyA vinA (3) yathAzakti pravartana e traNa prakAro thayA. A pAMca prakAranA AcArane pote pALe ane bIjAne zrIgacchAcAra - payannA -- 113
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ paLAve te suAcArya jANavA. A pAMca prakAranA AcAramA je cAritrAcAra kahyo te zuddha piMDAdikanA grahaNathI thAya che, mATe tenuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke piNDaM uvahiM sijjaM, uggamauppAyaNesaNAsuddham / cArittarakkhaNaTThA, sohiMto hoi sa carittI // 21 // [piNDamupadhiM zayyAM, udgamotpAdanaiSaNAzuddham / cAritrarakSaNArtha, zodhayan bhavati sa cAritrI // 21 // gAthArtha- cAra prakArano piMDa upadhi (saMyama-cAritra pALavAmAM upayogI upakaraNo) ane zayyA (vasati) - A traNe vastune udgama, utpAdana ane eSaNAvaDe zuddha, cAritranI rakSA mATe grahaNa kare te ja sAco cAritravAna che. ___ vivecana - 1 azaNa, 2 pANa, 3 khAdima ane 4 svAdima-e cAra prakArano piMDa che. upadhinA be prakAra che-(1) audhika ane (2) aupagrahika. audhika upadhi traNa prakAre che- 1 jaghanya, madhyama ane utkRSTa. 1 muhapatti, 2 pAtrAnI pUMjaNI te pAtrakesarikA, 3 gucchaka eTale pAtra Upara bAMdhavAno vastrakhaMDa ane 4 pAtrane mUkavAno vastrakhaMDa- A pramANe jaghanya upadhi jANavI. madhyama upadhi cha prakAre che, te A pramANe-1 paTala, 2 rajasrANa-pAtrA rAkhavAnI jhoLI, 3 pAtrAne bAMdhavAnI jhoLI, 4 coLapaTTo, 5 mAtraka eTale naMdipAtra ane 6 rajoharaNa - ogho. utkRSTa upadhi cAra prakAre che-1 pAtrA ane 2-4 traNa vastro (ve sUtaranA ane eka Una). A prakAranI aughika upadhi sthavirakalpI munine hoya. bIjI aupagrahika upadhi paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa e pramANe traNa prakAranI che. 1 pITha-pAchala rAkhavA- pATiyu, 2 pAdaproJchana, 3 daMDaka-pramArjana, 4 Dagala (mATInu), 5 soya, 6 nakhaharaNI (nakha kApavAnI naraNI) ane 7 karNazodhanI-kAnamAMthI mela kADhavAnI kAnakhotaraNI-A sAta prakAranI jaghanya jANavI. madhyama nava prakAranI che, te A pramANe-1 saMthAro, 2 saMthArA Upara pAtharavAno uttarapaTTa, 3 dAMDo, 4 mAtaruM karavAnuM bhAjana, 5 sthaMDilanuM bhAjana, 6 malazleSmanuM bhAjana, 7 yogapaTTa-upadhi Upara bAMdhavAnuM vastra, 8 sannAhapaTTa-zarIre bAMdhavAnuM vastra ane 9 cilamilI-maccharAdikathI rakSA karavAno paDado. utkRSTa aupagrahika upadhi be prakAranI che -1 sthApanAcArya ane 2 pAMca prakAranA pustako. Ane lagatuM vizeSa varNana bRhatkalpa temaja yatijItakalpanI TIkAdvArA jANavU. je upadhi pAse ja rahe, gRhasthanI mAMgelI levI-devI na kalpe te audhika upadhi ane jarUra paDye gRhastha pAsethI mAMgI le ane pachI pAchI paNa Ape te aupagrahika upadhi jANavI. zayyA-vasati-rahevAnuM sthAnaka. A 1 piMDa, 2 upadhi ane 3 zayyA udgama, utpAdana ane eSaNAnA doSa rahita svIkAravA. udgamanA soLa doSa che ane te gRhasthathI utpanna thAya che, utpAdanamA paNa soLa ane te sAdhuthI ja utpanna thAya che ane eSaNAnA daza doSa to sAdhu ane gRhastha baMnethI thAya che. A daza doSa paikI be zaMkita ane apariNata sAdhathI lAge che ane bAkInA ATha gRhasthathI lAge che. A pramANe betAlIza doSa rahita piMDa, upadhi ane vasati grahaNa kare te AcArya zrIgacchAcAra-payannA-114
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritravaMta jANavA. have betAlIsa doSa kayA kayA te jaNAve che soLa udgama doSa -"AhAkampu 1 desiya 2, pUikamme 3 ya mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6, pAoyara7 kIya 8 pAmicce 9 // 1 // pariyaTTie 10 abhihaDu 11 - * bbhinne 12 mAlohaDe ya 13 acchijje 14 / aNisiTTha 15 jjhoyarae 16, solasa piMDuggame dosA // 2 // * 1. AdhAkarma - kevaLa sAdhune mATe ja chakAya jIvanI virAdhanAvaDe azanAdika AhAra taiyAra karavAnI kriyA. A pramANenI pApakriyAthI taiyAra thayela AhAra doSa ane doSavAnanI abheda vivakSAe dUSaNa. pramANe AgaLanA dareka doSomAM paNa samajI levu. 2. auddezika sarva sAdhuone uddezIne karavAmAM Avela. 3. pUtikarma - zuddha AhAramA azuddha AhArano saMyoga, zuddha AhAramA AdhAkarmika AhArano eka paNa kaNa mizra thAya to te pUtikarma thaI jAya. 4. mizrajAta - zarUAtI ja gRhastha ane sAdhu banene mATe bhego banAvela. 5. sthApanA - keTaloka samaya sAdhune arthe AhArAdi rAkhI mUkavA. 6. prAbhRtikA - sAdhuno lAbha levA mATe vivAhAdino kALa AgaLa-pAchaLa rAkhavo. 7. prAduSkaraNa- sAdhune vahorAvavAnA sthAnamAM vastune pragaTa karavA mATe dIpaka kare, bArI-bAraNA hoya to ughADe. 8. krIta-sAdhu vahorAvavA nimitte dravyAdithI vastuo kharIdavI. 9. prAmitya-vahorAvavA mATe vastu udhAra lAve. 10. parivartita - sAdhune vahorAvavA nimitte vastuno adalA-badalo kare. 11. abhyAhRta-sAdhune vahorAvavA nimitte jyAM sAdhu vasatA hoya tyAM sAmo AhAra laI jAya athavA bIjA gAmathI maMgAve, eka sthAnathI bIje sthAne laI jAya. 12. udbhinna- mATI vigerethI chAMdela ghaDAne kholIne AhAra Ape. 13. mAlAhata - bhoMyarAmAMthI, koThAramAthI agara to mALa UparathI lAvIne Ape. 14. Acchedya - potAnA putrAdikanI sAdhune vahorAvavAnI anicchA chatAM tenA pAthI baLajabarIthI grahaNa karIne Ape. 15. anisRSTa koI eka padArthanI mAlIkI ghaNAonI hoya chatAM onI anumati vinA Ape ane 16. adhyavapUraka- gRhasthe potAnI rasoInI zarUAta karyA pachI 'sAdhu Avaze' ema vicArI sAdhune nimitte vizeSa rasoI rAMdhavI. utpAdana soLa doSa - " dhAI 1 dUI 2 nimitte 3, AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA 6 ya / kohe 7 mANe 8 mAyA 9, lobhe 10 ya havanti dasa ee // 1 // puvvipacchAsaMthava 11, vijjA 12 maMte ya 13 cunna 14 joge 15 ya / uppAyaNAidosA, solasame mUlakamme 16 ya / / 2 / / " 1. dhAtrI-bALakane ramADIne AhAra levo. 2. dUtI - eka bIjAnA saMdezA paraspara kahIne AhAra levo. 3. nimitta- bhUtakALa tathA bhaviSyakALa saMbaMdhI nimitta kahevuM. 4. AjIvikA - dAtAra puruSanI pAse potAnI jAtyAdikano prakAza karavo. 5. vanIpaka- anya bhikSukanI mAphaka lokane gamatI prazaMsA kare yA dAtAra vyaktine je sAdhupuruSa pUjya hoya teno pote bhakta che tema darzAve. 6. cikitsA - koI paNa prakAranI vyAdhi dUra karIne azanAdi svIkAre. 7. krodha - ghebarIyA * sAdhunI mAphaka krodha * hastIkalpa nagaramA eka muni mAsakSamaNane pAraNe gocarI mATe nIkaLyA. pharatAM pharatAM eka brAhmaNane tyAM mRtyubhojana . hatuM tyAM jaI caDhyA. mRtyubhojanamAM ghebara karavAmAM AvyA hatA. munie tyAM jaI 'dharmalAbha' Apyo paraMtu jainamuni pratyenA dveSathI dvije temane AhAra vahorAvyo nahIM eTaleM muni krodhapUrvaka bolyA ke" kAMI nahIM, bIjI vAranA mRtyubhojana samaye vahorAvaje." zrIgacchAcAra- payannA- 115
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ karIne AhAra grahaNa kare. 8. mAna- saMviyA kSullaka sAdhunI mAphaka mAna abhimAna karIne AhAra svIkAre. 9. mAyA- ApAdAbhUtinI + mAphaka kapaTa karIne AhAra le. 10. lobha # siMhakesariyA muninI mAphaka sArA AhAranI icchAthI gRhastha zrImaMta lokonA ghare gocarIe jAya. 11. pUrvapazcAtsaMstava - AhAra grahaNa karyA pUrve ane AhAra grahaNa karyA pachI paNa dAtAra puruSanI prazaMsA kare ke - " tumane dhanya che. tame sAdhuonI rUDI bhakti karanArA cho. ityAdi. 12. vijjA - vidyA zIkhavA mATe sAdhanA batAve. 13. maMtra - devAdhiSThita maMtra zIkhave. 14. cUrNa netrAMjanAdika cUrNa daI * AhAra svIkAre. 15. yoga- abhyudaya karanAra, sukha arpanAra evo dravyasamUha prApta karavA mATeno yoga darzAtre ane 16. mUlakarma daza prakAranA prAyazcito paikI AThamuM mULa nAmanuM prAyazcitta jethI prApta thAya te. garbhapAta karAvavA mATe auSadha kare athavA vanaspatinuM chedana karI lokone Ape ane 'A mULiyAnA jaLathI snAna karavAthI saMtAnaprApti thAya' tevo upadeza Ape tene A prAyazcita prApta thAya che. - A pramANe ropapUrvaka kahane muni cAlyA gayA. thoDA divasAne AMtara te ja brAhmaNane tyAM bIjuM maraNa thayuM ane tenA mRtyubhojana samaya daivayoge teja muni AvI caDhyA, paraMtu te samayaM paNa te dvije temana AhAra bahorAvyo nahIM eTale vizeSa kruddha bhaI tamage kahyaM ke--"kAMI nahIM, trIjA mRtyubhojana samaye vahAMrAvaje." bhAgyavazAt banyuM evaM ke te dvijane tyAM trIjuM maraNa paNa thayuM ane nA~ mRtyubhojana samaye punaH te ja muni acAnaka tyAM AvI caDhyA te samaye paNa te dvije temane AhAra behorAtryA nahIM eTale ropapUrvaka muni pAchA jatA hatA evAmAM dvArapALanI tamanA para najara par3I taMga barAbara munine oLakhI lodhA, tarata ja potAnA mAlIka pAse jaI kahA ke "A sAdhu te ja muni che, jemanA kathana pramANe barAbara mRtyu yA kare mAtama mana vara ApI saMtoSI." dvije dvArapAlanu kathana mAnyuM ane bahumAnapUrvaka munine pAchA bALIne vara bahorAvyA. A prakAra krodha karIne piMDa grahaNa karavI te dUSita che. vara barakhAne aMga te muni ghevarIyA' muni tarIke prasiddha thA. X kozaladezanA giripuSpita nagaramAM koI eka utsava nimittaM gRhe gRha sevanuM bhojana thayuM hatuM. te samaye te nagaramA rahelA sAdhuAMe vicArya ke "Aje gocarImA seva maLaze, paNa koI sAdhu pAtAnI zaktithI ghI, sAkara vigerethI yukta seva veLAsara lAvIne AhAra karAve to te zreSTa gaNAya." A vAta sAMbhaLI eka kSullaka sAdhue abhimAnapUrvaka pratijJA karI ke "huM ghRta- sAkArathI mizrita secanI AhAra lAvI hahmaNAM ja tamane bhojana karAvaM chu." bAda te pharatA pharatA iMdradatta nAmanA zeThane ghara yA. tyAMnI priyaMgumatI nAmanI strIe kazuM vahorAvyaM nahIM tyAre sAdhue tene mAnapUrvaka kahAM ke " tAre gherathI AhAra grahaNa kayeM chUTako." priyaMgumatIe strIhaThapUrvaka kahAM ke "AhAra na vahorAtuM to ja huM strI jAti kharI." A pramANe vAta vI usai kSullaka sAdhue kahAM ke "huM kharo sAdhu haIza to tAre tyAMthI ja ghI-sAkarayukta saMvanuM yatheccha bhojana grahaNa karIza." ta pramANe kahI te sAdhu ghara bahAra cAlyAM gayA. tapAsa karatAM iMdradatta sabhAmA cha tetrA samAcAra malyA. sabhAmA jaIne sAdhue pRchyu ke - " ahI koI iMdradatta zreSThI cha ? " tyAM hAjara rahela anya vyaktioe kahya ke " te kRpaNanuM zuM kAma che ? " kRpaNa zabda sAMbhaLI bALamuni camakyA paraMtu pratijJAnuM pAlana to karavuM ja hatuM, eTale punaH kahya ke "mAra temanuM kAma che, paraMtu AghAtajanaka cha adhama puruSa jevo na hoya to tenI pAsa mAMgaNI karU." bIjAAe kahya ke "te tevo ja che" A pramANe potAnI pratiSTAnuM lIlAma dhatuM nIhALI iMdradattanecAnaka caDI eTale ekadama muni samIpa AvI kahyaM ke-" huM tame kaho ta karIza, parantu prathama tame mane cha prakAranA adhama puruSonI bAta karo. " kSullaka munie 1. zvetAMgulI, 2. bA~DDAyI 3. tIrthasnAtaka, 4. kiMkara, 5. hRdanaka ane 6. gRdhAvarikhI-e cha prakAranA dRSTAMta kahyA eTale iMdradattane potAnI zreSThatA sAbita karavA icchA jAgRta thaI ane te muni sAthai gRha prati cAlI nIkaLyo mArgamAM kSullaka munie tenI strI sAthe thayela sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. iMdradatte teno yogya rasto zodhI kADhyo gRha pAse AvI pahoMcatAM munine bahAra rAkhI, gharamA dAkhala thaI potAnI trIne kAM ke " jaldI thI ghI, sAkara vigere meDA parathI lAva."trI jevI nIsaraNI mukI mer3A para caDhI ke tarata ja iMdradate nIsaraNI laI lodhI. A bAju munie praveza karI ghI sAkara yukta sevanI AhAra grahaNa karyo. evAmAM strI jue che to je munine zrIgacchAcAra-payannA- 116
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ pote niSedha kayoM hato te ja munine AhAra vahorAvatAM dekhI teNe iMdradattane navahorAvavA Agraha kayoM eTale bALamunie potAnI nAsikA para AMgaLI mUkI cupa rahavA sucavyaM ane sAthIsAtha garbhita rIte sUcana paNa karyu ke-meM tAruM nAka kApyaM che. A pramANe mAnapUrvaka AhAra grahaNa karavo te dUSita che. seva vahorI lAvavAthI te muni tyArathI seviyA muni'tarIke prasiddhi pAmyA. + rAjagRhImAM koI AcAryanA parivAranI sAthe ASADhAbhUti muni paNa vihAra karatA karatAM AvI caDhayA. ekadA gocarIsamaye ASADhAbhUti vizvakarmA nAmanA naTanA gharamAM dAkhala thayA ane 'dharmalAbha' kahI UbhA rahyA. gocarImA modaka maLyA. te laI bahAra gayA pachI temane vicAra thayo ke-'A modaka to AcArya grahaNa karaze' eTale bIjA modakanI icchAthI rupa parivartana karI, eka AMkhe jANe kANA hoya tevo dekhAva dhAraNa karI punaH AvyA ane bIjo modaka grahaNa ko. bahAra nikaLI vicAryu ke-'A to upAdhyAya grahaNa karaze' eTale bIjA modakanI icchAthI kubaDAnuM rUpa dhAraNa karI AvyA ane trIjo modaka vahoryo. vaLI 'A to saMghATaka grahaNa karaze.' ema vicArI rUpa parivartana karI cothI vAra AvyA ane modaka vahoryo, A badhuM dRzya gokhamAM beThelA vizvakarmA naTe nIhALaMyu. tene vicAra Avyo ke-Avo mANasa jo naTa thAya to mane sArI dravyaprApti thAya, eTale temane phasAvavAnI icchAthI te ekadama nIce Avyo, puna: Agraha karIne badhA modaka vahorAvI dIdhA ane vAraMvAra potAnA ghare lAbha devAno Agraha karyo. munirAjanA javA bAda naTe temanI kuzalatAnA vakhANa karI potAnI patnI tathA be putrIone kA ke-"koIpaNa upAye tame tene vaza karajo." vAraMvAranA ASADhAbhUtinA AvAgamanathI ane putrIonA AdarasatkArathI chavaTe ASADhAbhUti sAdhu-mArga cUkyA ane naTa-putrIo sAthe saMsAra-vyavahAra zarU ko. temanI kuzalatAthI vizvakarmAne sArA dravyanI prApti paNa thaI. rAjA pAse paNa ASADhAbhUtinuM mAna atyaMta vadhI gayu. vizvakarmAe potAnI patrIone cetavaNI ApI hato ke-"tame kadi madirApAna karazo nahIM, nahIM to ASADhAbhUti tamAro tyAga karaze." ekadA banyu evaM ke-ASADhAbhUtine rAjasabhAmAM nATaka karavAnuM AmaMtraNa malyuM te prasaMgano lAbha laI baMne naTaputrIoe yatheccha surApAna karyu tenA ghenamAM vastravihIna banIne mALa Upara jaIne sUI gaI.A bAju rAjasabhAmAM pararASTrano dUta AvavAthI vikSepa paDyo ane nATaka-samAraMbha multavI rahyo. ASADhAbhUti gRhe AvatAM potAnI patnInI sthiti joI AzcaryamAM garakAva thaI gayo. tene potAnI muni avasthA yAda AvI, potAnI bhUla samajAI ane pote cAlI nIkaLyA. vizvakarmAne A hakIkatanI khabara paDatAM ja teNe potAnI putrIone Thapako ApatAM kA ke-"jAva, ane ASADhAbhUti pAse jIvananirvAha mATe dravyanI yAcanA karo." ASADhAbhUti pAse kAI hatuM ja nahIM, paraMtu patnIonI mAgaNI svIkAryA sivAya chUTako na hato. chelle eka nATaka bhajavI tenI upaja strIone ApavAno vicAra karI temaNe bharata cakravartInuM nATaka bhajavavA nirNaya koM. rAjA pAse pAMca so rAjaputronI mAMgaNI karI, nATakanI zarUAta suMdara karI ane prekSako herata pAmI gayA. chevaTa bharata mahArAjAnA ArisAbhuvanamAM AvatAM AMgalImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM je bhAvanA bhAvI hatI tevIja bhAvanA bhAvatAM ASADhAbhUtine tatkSaNe kevaLajJAna utpanna thayaM pAMcaso rAjaputrone paNa kevaLajJAna upajyu. devoe ASADhAbhUtino kevaLajJAna-mahotsava kayoM, AvI rIte mAyAthI AhAra grahaNa karavo te paNa duSita che. # caMpAnagarImA AvelA koI eka munie ekadA gocarIsamaye manamA abhigraha kayoM ke jo Aje siMhakesariyA modaka maLe to ja grahaNa karavA.' A pramANe nirNaya karI eka gRhathI bIje gRhe paribhramaNa karavA lAgyA paraMtu vAMchita bhikSA maLI nahIM. siMhakesarIyA modaka meLavavAnI eka mAtra tallanItAne kAraNe keTalo samaya pasAra thaI gayo che tenuM paNa temane bhAna na rA. saMdhyAsamaya thaI javA Avyo chatAM temane manovAMchita gocarI prApta na thaI. koIeka sujJa zrAvake temanI AvI sthiti nIhALI manamAM nirNaya koM ke-munie modakano abhigraha ko jaNAya che ane te prApta na thavAthI samayanA paNa jJAna vagara teo eka gharathI bIje ghera bhamI rahyA che. zrAvake tarata ja siMhakesarIyA modaka taiyAra karAvI munine potAne gRhe AmaMtraNa Apyu. muni paNa chevaTe modaka maLavAthI harSita thayA. vicakSaNa zrAvake temane samayanuM bhAna karAvavA mATe kA ke-"munirAja, purimur3hanA paccakkhANane keTalo samaya che?" A zabda sAMbhaLatAM ja munie AkAza pratye dRSTi karI to caMdra ane tArA gaganapaTamAM prakAzita thaI gayA hatA. rAtri par3I gaI hatI. have ja temane potAnI vihvala sthitinuM sAcuM bhA modaka paraThavavo ja rahyo. tarata ja te modaka laI paraThavavA gayA ane paraThavatAM paraThavatAM AtmaniMdA karatAM kevalajJAna prApta karyu. A pramANe lobhathI paNa bhikSA grahaNa karavI te paNa dUSita che. ... zrIgacchAcAra-payannA- 117
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSaNAnA daza doSa-"saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3- pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDiya 10, esaNadosA dasa havaMti // 1 // " 1. zaMkita - AdhAkarmAdika doSanI zaMkAvALA azanAdi svIkAre. 2. mrakSita-sacittAdithI kharaMTita (lIMpAyela). 3. nikSipta-sacitta padArtha para sthApana karela.-4. pihita-sacittAdikathI DhAMkela. 5. saMhRta-sacittavastuvALA bhAjanamAMthI te sacita padArtho bIjA bhAjanamAM kADhI nAkhI prathamanA bhAjanadvArA AhAra vahorAve te. 6. dAyaka-zAstramA dAna ApavA mATe niSiddha karAyela bALaka, garbhavatI strI, sacitta padArthavALI, khAMDatI, daLatI, kAMtatI evI strI uThI dAna Ape te athavA to AMdhaLI, kaMpatI strI uThI dAna Ape te. 7. unmizra-sacitta vastuo yukta. 8. apariNata-acitta nahIM banela. bhAvathI to sRtakAdi hoya agara to dAtAra potAnA bhAva vinA Ape te paNa apariNata jANavU. 9. lipta-lepadravyathI kharaDAyela bhAjana agara hastadvArA apAya te ane 10. chardita-AhAra vahorAvatI vakhate dAtAranA hAthamAthI chAMTo bhUmi Upara paDyo chatAM svIkAre to A doSa lAge. ____ have prasaMgathI grAsaiSaNAnA paNa pAMca doSo darzAve che-"saMjoyaNA 1 pamANe 2, iMgAle 3 dhUma 4 kAraNe 5 pddhmaa| vasahibahiraMtare vA, rasaheDaM davvasaMjogA // 1 // " 1. saMyojanA-rasanI lolupatAthI koI dravyamAM rasa vadhAravA mATe bIjU dravya nAkhe. dA.ta. dUdhano rasa vadhAravA temAM sAkara nAkhe. 2. pramANa-batrIza kavaLathI vizeSa khAya. 3. iMgAla-rAgapUrvaka AhAra kare. 4. dhUmra-AhAra dveSapUrvaka khAya ane 5. kAraNika-kAraNa vinA eTale ke veyAvacca pramukha cha kAraNa sivAya bhojana kare. prathama bheda saMyojanA ke prakArano che. 1. aMtarasaMyojanA ane 2. bahir saMyojanA. upAzraye AvIne saMyojanA kare te aMtarasaMyojanA ane vasati bahAra dUdha maLyA pachI sAkaranI icchAthI paribhramaNa karyA kare te bahir saMyojanA A pramANe suDatAlIza doSonuM vizeSa vivaraNa piMDaniyuktinI TIkA vigeredvArA jANavaM. jevI rIte A doSo piMDane AzrayIne jaNAvyA tevI jarIte upadhi temaja vasatinI apekSAe paNa jANI levA. ___ have A suDatAlIza doSa paikI kayA kayA doSa moTA ane laghu che te darzAve che-mULakarma sauthI mahAdoSa che, tenuM prAyazcita 180 upavAsadvArA thAya. anya graMthamAM navI dIkSA paNa jaNAvela che. tenAthI ochA doSavALA-AdhAkarma auddezikanA bhedo paikI chellA traNa, mizranA chellA be bhedapAsaMDamizra ane gharamizra, bAdaraprAbhRtikA, sapratyayaapAyaabhyAhRta, lobhapiMDa, anaMtakAyamA nikSipta, pihita, saMhRtamizra, apariNata, chardita, saMyojanA, aMgAra, vartamAna tathA bhaviSyakALa saMbaMdhI nimitta, Anu prAyazcita mUla prAyazcitathI upavAsa paryaMta jANavU. tenAthI ochA doSavALA-karmoddezikano pahelo bheda, mizrano prathama bheda, dhAtrI, dUtI, bhUtakALanuM nimitta, AjIvikA, vanIpaka, bAdara cikitsAkaraNa, krodha tathA mAnano piMDa, saMbaMdhI saMstava, vidyA, cUrNa, be prakAranaM prakaTIkaraNa, dravyakrIta, bhAvakrIta, laukika prAmitya, parAvartita, bIjA gAmathI lAvela te pratyapAya, pihitaudbhinna, kapATaudbhinna, utkRSTa mAlApahRta, sarva prakAracaM Acchedya, sarva prakAraceM anisRSTa, purakarma, pazcAtkarma, sUtaka saMbaMdhI garhita, saMsaktamrakSita, pratyeka vanaspatimA nikSipta, pihita, saMhRtamizra, apariNata, chardita, pramANa rahita bhojana, zrIgacchAcAra-payannA- 118
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadhUma, kAraNa vinA bhojana kare- AnuM prAyazcita upavAsathI AyaMbila paryaMta jANavuM tenAthI ochA doSavALA-adhyavapUrakanA chellA ve bheda, kRtakanA cAre bhedo, bhaktapAnapUrtika, mAyApiMDa, anaMtakAyavyavahita, nikSipta, pihita vigere AnuM AyaMbilathI ekAsaNa paryanta prAyazcita jANavu. tenAthI ochA doSavAlA - audezika uddiSTanA cAra bheda, upakaraNapUtikA, ghaNA kALanI sthApanAnuM prakaTakaraNa, lokottara parAvartita, aprAmitya, parabhAvakrIta, potAnA gAmathI sAme lAvela AhAra, dardarodbhinne, jaghanyamAlApahRta, prathama adhyavapUraka, sUkSmacikitsA, guNasaMstavakaraNa, mizrakardama, lavaNa tathA khaDIthI prakSita, alpa dAyaka doSa, pratyeka vanaspatimAM paraMpara rahela, mizramA aMtara rahela-AnuM prAyazcitta ekAsaNAthI purimaDDa paryanta jANavuM, tenAthI ochA doSa vALA- cAra prakAra sthApanA, sUkSmaprAbhRtikA, sniggha sahajamrakSita, pratyeka mizramA paraMpara rahela-AnuM prAyazcitta purimaDDI vigayanA tyAga paryanta jANavuM. haju paNa AcAryanA guNo darzAvatAM kahe che ke apparissAvI sampaM, samapAsI ceva hoi kajjesu / so rakkhar3a cakkhuM piva, sabAlavuDDhAulaM gaccham / / 22 / / [ aparizrAvI samyak, samadarzI caiva bhavati kAryeSu / sarakSati cakSuriva, sabAlavRddhAkulaM gaccham // 22 // ] gAthArtha - anyanI guhya vAtane prakAzita na karanAra temaja Agama vyAkhyAnAdika sarva kAryomAM samadRSTi rAkhanAra AcAryamahArAja, jema cakSu khADAdikamAM paDatAM jIvone bacAvI zake che tema bALa tathA vRddha sAdhuothI yukta gacchane durgatirUpI khADAmAM paDatAM rAkhI zake che. vivecana - jevI rIte potAnuM guhya koI kahe nahIM tema bIjAe kahela rahasya prakAzita na kare. jevI rIte jalanA drahanI caturbhaMgI zrIAcArAMga sUtramAM kahI che tenA trIjA bhaMga tulya AcArya bhagavaMta jANavA. te caturbhaMgI A pramANe samajavI - 1. zItA - zItodAno draha jemAM pANI Ave che ane pANI bahAra vahe paNa che, jethI nadI nIkaLe che. 2. padmadraha jemAM navIna pANI AvatuM nathI paNa bahAra nIkaLe che. 3. lavaNasamudra ke jemAM pANI Ave che paraMtu bahAra nIkaLatuM nathI ane 4. manuSya lokanI bahAra rahela samudro ke jemAM bahArathI pANI AvatuM paNa nathI ane temAM rahela pANI bahAra jatuM paNa nathI. A caturbhaMgI AcArya AzrayIne A rIte ghaTAvI zakAya. 1 sUtrane AzrayIne prathama bhaMga sarakhA kAraNa ke pote zruta bhaNe ane bIjAne paNa bhaNAve. 2. kaSAyanI apekSAe bIjA bhaMga tulya kAraNa ke kaSAyano udaya na hoya tyAre karmagrahaNano abhAva hoya che ane kAyotsargAdika tapazcaryAthI karmano kSaya kare che. 3. AlocanAnI apekSAe trIjA bhAMgA sarakhA kAraNa ke pote AlocanA jANe che paraMtu bIjAne jaNAvatA nathI temaja 4. kumArgane AzrayIne cothA bhaMga sarakhA kema ke temane kumArgamAM javAno ane nikaLavAno abhAva ja che. kevaLa sUtrane AzrayIne paNa cAra bhAMgA ghaTAvI zakAya. 1. sthavirakalpI. . 2. tIrthaMkara bhagavaMto. 3. yathAlandika (jeone koI vAtano nirNaya na thayo hoya to AcAryAdikane pUchIne nirNaya kare te) ane 4 pratyekabuddha- temane koIne kAMI kahevuM paNa nathI (upadeza Apavo nathI) ane koIne kAMI pUchavApaNuM paNa nathI. vaLI sArA AcArya sarva kAryoMne viSe yathAsthita dekhanArA zrIgacchAcAra - payannA- 119
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya. vyAkhyAna, sAdhuonI bArIka tapAsa ityAdika zAstrokta kAryomA pote pravarte ane anyane pravartAve. jema netra vinA potAnuM temaja paranuM rakSaNa na thaI zake tema bAla, vRddha, glAna tapasvI ityAdika sAdhuothI vyApta gaccharnu rakSaNa karavAmAM suAcArya netra sarakhA che. A pramANe sArA AcAryasvarUpa darzAvI have adhama AcArya- varNave che. kAraNa ke pItaLanI dhAtu ja jo na hota to suvarNanI kiMmata kaI rIte AMkI zakAya? sIyAvei vihAraM, suhasIlaguNehiM jo abuddhIo / so navari liMgadhArI, saMjamajoeNa NissAro // 23 / / [sIdayati vihAraM, sukhazIlaguNairyo'buddhikaH / sa navari ligDadhArI, saMyamayogena nissAra : // 23 / / ] gAthArtha - sukhazIlapaNuM tathA zithilapaNuM Adi guNovaDe je navakalpI temaja gItArtharUpa vihArane zithila kare che te AcArya saMyamayogavaDe ni:sAra ane kevaLa dravya liMgadhArI che. vivecana- tattvajJAna rahita ane AcArano anabhijJa AcArya sAdhvAcArathI bhraSTa thAya che ane pAsatthAdikanA sukhazIlapaNAthI navakalpI temaja gItArtha pramukhano vihAra karato nathI. zrIbRhatkalpasUtramA vihAranuM varNana jaNAvatAM kA che ke-"se gAmaMsi vA jAva puDabheyaNaMsi vA saparikkhevaMsi abAhiriyaMsi kappai niggaMthANaM hemantagimhAsu ekkaM mAsaM vatthae / " je gAma, nagara yAvat zabdathI pura, pATaNa ityAdika killAyukta hoya ane killAnI bahAra vasati na hoya tevA gAma-nagarAdikamAM ziyALAmAM (mAgazara, poSa, mAha ane phAgaNa) temaja unALAmAM (caitra, vaizAkha, jeTha ane asADa) phakta eka mAsa paryaMta ja sthiravAsa karavo kalpe; tethI vizeSa samaya rahedUM kalpe nahIM. "se gAmaMsi vA jAva rAyahANiMsi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu domAse vatthae, aMto ekkaM mAsaM bAhiM ekkaM mAsaM, aMtovasamANANaM aMtobhikkhAyariyA bAhiMvasamANANaM bAhibhikkhAyariyA / " je gAma, nagara yAvat rAjadhAnI pramukhane pharato killo hoya ane te killAnI bahAra paNa vasati hoya to te gAma-nagarAdikamAM ziyALA temaja unALAmAM sAdhuone be mAsa paryaMta rahe, kalpe. eka mAsa killAnI aMdara ane eka mAsa killAnI bahAra rahe. vaLI je mAsamAM killAmA rahyA hoya te mAsamAM killA aMdaranI vasatimAM gocarI kare, bahAra na jAya; ane bahAra rahyA hoya tyAre tyAM ja gocarI kare, killAnI aMdara gocarI levA na jAya. paraMtu eka mAsamAM killAnI aMdara temaja bahAra baMne sthaLe gocarI karI hoya to te gAma-nagarAdikamAM eka mAsaja rahedUM kalpe; vizeSa nahIM. sAdhvI saMbaMdhI paNa ziyALA temaja unALamAM A pramANe jANavU. vizeSa e ke-jenI bahAra vasati na hoya tevA koTavALA nagaramAM be mAsa ane bahAra paNa vasati hoya to be-be mAsa eTale cAra mAsa rahedUM kalpe ane gocarI paNa be mAsa koTamAM ane be mAsa koTa bahAranI vasatimAM kare."kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA puratthime NaM jAva aMgamagahAo ettae 1, dakkhiNe NaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva kosaMbIo ettae zrIgacchAcAra-payannA-120
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2, paccatthime NaM jAva thUNAvisayAo ettae 3, uttare NaM jAva kuNAlAvisayAo ettae 4, etAvatA va kappar3a ettAvatA va Ayariyakhette No se kappar3a eto bAhiM teNa paraM jattha NANadaMsaNacarittAiM ussappaMti / " sAdhu yA sAdhvIne pUrva dizAmAM aMga tathA magadhadeza sudhI vicarakuM kalpe, dakSiNa dizAmAM kauzAMbI nagarI sudhI, pazcima dizAmAM thuNAnI sIma sudhI ane uttara dizAmAM kuNAlAnI sIma paryaMta vihAra karavI kalpe. ATaluM ja AryakSetra hovAthI temAM vicaratuM, parantu tethI vizeSa kSetramAM nahIM kAraNa ke te anAryakSetra che. apavAdamArgathI to jaNAvyuM che ke jo jJAna, darzana ane cAritranI vRddhi thatI hoya to AryakSetra uparAMta paNa vihAra karavo. A pramANe bRhatkalpasUtranA pahelA uddezAmAM jaNAvela che. A bAbatamAM zaMkA karatAM koI kaheze ke-A mAsakalpI vihAra to cothA ArAmAM hato, hamaNA to nathI. tene javAba ApatAM zrIharibhadrasUrijI mahArAjA potAnA paMcastu graMthanI TIkAmA 'niraMtaranI kriyA' nAmanA dvAramA paDilehaNa tathA pramArjanAnA adhikAramAM jaNAve che ke- "avalaMbiUNa kajjaM, jaM kiMci samAyaranti gIatthA / thovAvarAhabahuguNa, savvesiM taM pamANaM tu / / 1 / / " AgamanA jJAtA gItArtha AcArya koI mahAkAryane aMge alpa doSa ane bahu guNano saMbhava jANIne je AcaraNa kare te sarva jinamatAnuyAyIoe pramANabhUta mAnavuM joIe. kahevAno Azaya e che ke-koI eka gacchamAM vidvAn sAdhu bhaNavAnA udhamavALA che. have jo te mAsakalpI vihAra kare to tenA adhyayanamAM aMtarAya paDe tethI gItArtha AcArya tene mAsa uparAMta rahevAnI anujJA Ape. A AcaraNamAM doSa alpa che ane guNa vizeSa che eTale tene pramANabhUta mAnavuM; kAraNa ke zrIjinezvara bhagavaMtano mArga to utsarga temaja apavAdarUpa che; paNa teno artha evo nathI ke mAsakalpI vihAra na karavo. apavAda to kAraNarUpa che; ane tene je te gItArtha vAraMvAra aMgIkAra karyA kare to te joIne anya gItArtho paNa tenuM anukaraNa kare ane utsargamArganuM utthApana thAya. A UparathI sAbita thAya che ke-zrIharibhadrasUrijInA samayamAM (svargavAsa vI. saM. 1055) paNa mAsakalpI vihAra hato. have gItArthanizrAe vihAra karavA saMbaMdhI varNana karatAM kahe che ke- "gIattho ya vihAro, bIo gIyatthanissio bhaNio / itto taiyavihAro, nANunnAo jiNavarehiM / / 1 / / " 1. gItArtha jeNe sUtrano artha rUDI rIte jANyo che te jinakalpI munino potAnI icchAmAM Ave te pramANe vihAra, 2 gItArtha nizrita eTale AcArya, upAdhyAya AdinI AjJAmAM rahIne, gacchamAM vasIne karavAno vihAra. A bane prakAranA vihAra uparAMtano trIjo eTale svacchaMdAcArI, agItArtha, pAsatthAdikanI jema vicare te vihArano zrIjinezvarabhagavaMtoe niSedha karela che. niyuktinI gAthAdvArA gItArtha vigerenuM svarUpa varNavaMtA kahe che- "gIaM muNitegahUM, vidiyatthaM khalu vayaMti gIyattha / gIeNa ya attheNa ya, gIyatyo vA subaM gIyaM // 1 // " gIta ane muNita zabdano artha ekaja che eTale je chedasUtrAdino artha samyakU prakAre jANe te gItArtha kahevAya, athavA gIta ane arthathI je yukta hoya te gItArtha. gIta eTale zuM ? zruta-sUtra. " gIeNa hoi gII, asthI attheNa nAyavvo / gIeNa ya attheNa ya, gIyatthaM taM vijANAhi / / 1 // / " AnA rahasyArtha saMbaMdhamAM caturbhaMgI jaNAve che - 1. sUtrane jANe che paNa artha zrIgacchAcAra - payannA -- 121
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANato nathI, 2. arthana jANe che paNa sUtrane jANato nathI, 3. sUtrane paNa jANe che temaja arthane jANe che ane 4. sUtra temaja artha banene jANato nathI. A cAra bhAMgAmAM cotho bhAMgo to zUnya che, vastusvarUpa nathI. je trIjA bhAMgAne dhAraNa kare che te ja gItArtha che. ekaluM je sUtra bhaNe che te gItI kahevAya, je ekalo artha jANe te arthika kahevAya ane je sUtra temaja artha bane jANe te gItArtha kahevAya. gItArtha ane gItArthanizrita vihAra saMbaMdhI kahe che ke- "jiNakappio gIyattho, parihAravisuddhio vi gIyattho / gIyatthe iDridugaM sesA gIyatthanIsAe // 1 // " jinakalpI, parihAravizuddhi cAritravALA, 'api' zabdanA grahaNathI paDimAdhArI temaja yathAlaMdakalpI kAraNa ke teo jaghanyathI nava pUrvanI AcAra nAmanI trIjI vastu paryaMtanA jJAtA hoya che, ane gacchamAM RddhimaMta eTale AcArya tathA upAdhyAya-ATalAne gItArtha vihAra hoya che, bAkInA sAdhuone gItArthanizrita vihAra hoya. che. "AyariyagaNI iDDI, sesA gItA vi honti tnniisaa| gacchagayaniggayA vA, ThANaniuttA'niuttA vA // 1 // " AcArya ane upAdhyAya gacchamAM RddhimaMta-zreSTha che ane bAkInA sAdhuo gItArtha hoya to paNa temaNe AcArya-upAdhyAyanI AjJAmAM ja vicara. bAkInA sAdhuo koNa te saMbaMdhI gAthAnA trIjA tathA cothA pAdamAM jaNAve che ke-gacchamAM rahela, koI kAraNe gacchamAMthI bahAra nikaLI ekalA vicaranArA, koI kAraNe pravartaka, sthavira, gaNAvacchedaka ityAdi padavIdhara sAdhuone AcArya upAdhyAye sthAnakamA rAkhyA hoya te temaja padavI vinAnA sAdhuo-A sarva AcArya-upAdhyAyanI AjJAmAM ja vicare. teo kevI rIte vicare ? te saMbaMdhamAM jaNAve cha ke- "AyArapakappadharA, coddasapuvvI a je ya taM mjjhaa| tannIsAi vihAro, sabAlavuDassa gacchassa // 1 // " 1. AcAraprakalpadhara-nizItha adhyayananA jANakAra te jaghanyagItArtha, 2. caudapUrvI-cauda pUrvanA jJAtA te utkRSTagItArtha ane 3. A jaghanya tathA utkRSTagItArthanI madhyanA te madhyamagItArtha, teo vyarahArasUtra, dazAzrutaskaMdhanA jJAtA hoya che-A traNa prakAranA gItArthonI nizrAmAM bAla tathA vRddha sAdhuvALA gacche vihAra karavo kalpe. A traNa prakAranA gItArthone paNa svacchaMdapaNe vihAra karavo yogya nathI. AcAryanI nizrAe ja vihAra zAmATe karavo? te zaMkAnA samAdhAnamA jaNAve che ke"egavihArI ajjAya-kappio jo bhave cvnnkppe| uvasaMpanno maMdo, hohii vosaTTatiTThANo // 1 // " ekalavihArI agItArtha jANavo temaja tene cAritrathI bhraSTa thavAne aMge jJAna, darzana tathA cAritra e ratnatrayIne tyajI devAno bhAva thAya che ane pAsatthAdikapaNe vicaravAthI buddhihIna paNa bane che. A gAthA niyuktinI che tethI tenA para vivaraNa karatAM kahe che ke- "muttUNa gacchaniggaya, gIyassa vi ekkagassa mAso u| avigIe caugurugA, cavaNe lahugA ya bhaMgaTThA // 1 // " gacchathI nikaLelA jinakalpI sAdhu sivAyanA gItArtha jo ekalA vicare to eka mAsa laghudaMDa, agItArtha ekalo vicare to cAramAsI gurudaMDa ane je manamAM pAsatthAdikapaNe vicaravAnI icchA mAtra kare tene cAramAsI laghudaMDa Ave, arthAt A gAthAmAM gacchanI nizrA sivAya vicaravAno sadaMtara niSedha ko che. A saMbaMdhamAM bRhatkalpavRttinI pIThikAnI gAthA 'gIatyo a vihAro.' ana teno artha (pR. 124) Upara jaNAvI gayA chIe. vaLI oghaniyuktimAM paNa tenI teja zrIgacchAcAra-payannA-122
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA jaNAvI vizeSa jaNAvyaM che ke- "saMjamaAyavirAhaNa, nANe taha daMsaNe caritte ya / ANAlova jiNANaM, kuvvai dIhaM ca saMsAram // 2 // " ekalA vicaravAthI saMyama temaja AtmAnI virAdhanA thAya, jJAna, darzana ane cAritra e ratnatrayI- khaMDana thAya, tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJAno lopa thAya temaja dIrgha kALa paryanta saMsAra paribhramaNa vadhe. A sarva kaI rIte thAya? "saMjamao chakkAyA, AyA kaMThadvijIragelanne / nANe nANAyAraM, daMsaNacaragAivuggAhe // 3 // " ekalavihArIne upayoga sarakho na rahe tethI chakkAyanA AraMbha lAgavAthI saMyama virAdhanA, iMdriyo baLavattara banavAthI koI sthaLe mAra khAya, lobhathI vadhAre paDato AhAra karavAthI ajIrNa thAya, vyAdhigrasta thAya to koNa upacAra kare ? vaLI anartha karato hoya to koNa aTakAve? A prakAre AtmavirAdhanA thAya, vaLI ATha prakArano jJAnAcAra rUDI rIte na pALe, caraka, parivrAjakAdi mithyAtvIo bhramita banAvIne samakitathI bhraSTa kare tethI darzanAcAra paNa zuddha na rahe ane cAritra to zuddha paLe ja nahIM, mATe kadApi ekalA na vicaravaM. sukhazIliyo sAdhu kevo hoya? tenA lakSaNa saMbaMdhI upadezamAlAnA cothA zatakamAM vistArathI kA che ke- "bAyAlamesaNAo, na rakkhaI dhAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiMkhAi // 1 // sUrappamANabhoI, AhAreI abhikkhamAhAram / na ya maMDalIi bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDaI alaso // 2 / / kIvo na kuNai loyaM, lajjai paDimAi jllmvnnei| sovAhaNo ya hiMDai, baMdhai kaDipaTTyamakajje // 3 // gAma desaM ca kulaM, mamAyae pIThaphalagapaDibaddho / gharasaraNesu pasajjar3a, viharai sakkicaNo rikko||4|| naharaMtakesarome, jamei ucchodhoyaNo ajo| vAhei a paliyaMkaM, aregapamANamaccharai // 5 // sovai ya savvarAI, nIsaTumaceyaNo na vA sri| na pamajjaMto pavisai, nisIhiAvassiyaM na kare // 6 // pAya pahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavidagaagaNimAruya-vaNassaitasesu niravikkho // 7 // savvaM thovaM uvahiM na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheyatattillo // 8 // khittAIyaM bhuMjar3a, kAlAIyaM taheva avidinim| giNhai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM // 9 // ThavaNakule na ThaveI, pAsatyehiM ca saMgayaM kunni| niccamavajjhANarao, na ya pehapamajjaNAsIlo // 10 / / riyaI ya davadavAe, mUDho paribhavai taha ca raaynnie| paraparivAyaM giNhai niThurabhAsI vigahasIlo // 11 / / vijjaM mantaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM c| akkharanimittajIvI, AraMbhapariggahe ramai // 12 / / kajjeNa viNA uggaha-maNujANAvei divasao suyai / ajjiyalAbhaM bhuMjai, itthinisijjAsu abhiramai // 13 / / uccAre pAsavaNe, khele siMghANae annaautto| saMthAragauvahINaM, paDikkamai vA sapAuraNo // 14 // na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei pribhog| carai aNubaddhavAse, sapakkhaparakkhaomANe // 15 // " eSaNAnA baMtAlIza doSa rahita AhAra na le. sAdhunA soLa doSa paikI prathama je dhAtrIpiMDa te khAya, zayyAtarano piMDa khAya, vAraMvAra vigayano AhAra kare, rAtrine viSe cAra prakArano AhAra rAkhIne khAya, sUryodayathI prAraMbhI sUryAsta sudhI vAraMvAra AhAra kare, sAdhunI maMDalImA AhAra karavA bese nahIM, kAraNa ke temAM to jevo AhAra Ave tevo khAvo paDe, ALasane zrIgacchAcAra-payannA- 123
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMge gocarIe na jAya, loca karatAM duHkha thase ema jANI loca na kare, zaramathI kAusagga na kare, mela utAryA kare, pagamAM mojaDI mojAdika pahere, vinA kAraNa kaTisUtra bAMdhe, deza, gAma, kula mArA che evI jAtano mamatvabhAva dharAve, zeSa samayamAM paNa pATa-pATalAdika seve, gRhasthAvasthAmAM bhogavela bhoga yAda karI prasanna thAya, sonuM-rUpuM ityAdika parigraha rAkhe, nakha, dAMta, keza, zarIranA roma tathA zarIrane barAbara sAphasupha rAkhe, aMgAdika masaLe, snAna kare, gRhasthanI mAphaka bhogavilAsa kare, saMthArA uttarapaTTA uparAMta zayyA pAthare ane zayyA paNa pramANathI moTI pAthare, samagra rAtri sUI rahe, pramAdI banIne niSkarma besI rahe, vasatimAMthI nikaLatAM 'AvassahI' ane praveza karatAM 'nisIhi' na kahe, gAmamAM ke vasatimAM pesatAM paga pramArje nahIM, iryAsamitipUrvaka (dhUMsarA pramANa AgaLa dRSTi rAkhIne) na cAle, pRthvI, ap, teu, vAu, vanaspati ane trasakAya - e chakAyanA jIvanI rakSA na kare, upadhinI thoDI paNa paDilehaNa na kare, svAdhyAya na kare, vikAle eTale rAtrie athavA akAle UMce svare svAdhyAya kare, kalahakaMkAsa kare jethI anyane svAdhyAyamAM aMtarAya thAya, gacchane viSe bheda paDAvavAmAM huziyAra, be gAuthI vizeSa dUra AhAra levAno niSedha che chatAM jAya, pahelI porasImAM lAvelo AhAra cothI porasImAM vApare, aNadIdho AhAra le, sUryodaya thayA agAu AhAra temaja upakaraNa vahore, sthApanAgharamA rahe nahIM, pAsatyAno saMga kare, niraMtara duSTa vRtti rAkhe, pUMjavA - pramArjavAmAM pramAdI rahe, utAvaLo cAle, mUrkha hoya, AcAryAdikano parAbhava kare - temanI AjJAmAM na rahe, pArakAnI niMdA kare, kaMkAsa-kleza kare, kaThora bhASA bole, vidyA, maMtra, taMtra, cUrNa tathA cikitsA kare, kAmaNa- TUmaNa kare, cIThI dorA kare, chokarA bhaNAve, nimitta joI Ape, AraMbha - parigraha kare, kAraNa vinA avagraha mAMge, divase paNa zayana kare, sAdhvIe lAvI Apela AhAra kare, jyAM strI beTI hoya tyAM be ghaDI thayA agAu bese, sthaMDila, mAtaruM, baDakho (kapha) tathA zleSma vigere jayaNA rahita paraThave, saMthArA upadhi Upara beTho beTho kriyA kare agara zarIra DhAMkI pratikramaNa kare, mArgamAM cAlatAM jayaNA na pALe, pagarakhAM paherI cAle, varSAkALamAM paNa vihAra kare, eka ja gAmamAM vAraMvAra comAsA kare, potAnA yA pArakA pakSa para mamatva rAkhe, -A badhA lakSaNo pAsatthAnA che. AvA prakAranI navakalpInI temaja gItArthanI vihAramaryAdAne je AcArya pAlato nathI te kevaLa veSadhArI sAdhu ja che. jema cAvIne nAkhI dIdhela zelaDI ni:sattva banI jAya che tema AvA AcArya saMyamabhraSTa hovAthI ni:sAra che. haju paNa tevA AcAryanA vizeSa lakSaNo darzAvatAM kahe che ke-- kulagAmanagararajjaM, payahiba jo tesu kuNai hu mamattaM / so navari liMgadhArI, saMjamajoeNa nissAro // 24 // [kulagrAmanagararAjyaM, prahAya yasteSu karoti hu mamatvam / sa navari liGgadhArI, saMyamayogena nissAraH // 24 // ] gAthArtha-je kuLa (ghara), gAma, nagara ane rAjyasAhyabI tyajI daIne punaH tene viSe ja zrIgacchAcAra - payannA-- 124
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamatvabhAva dharAve-'te sarva mArAM ja che' ema mAne to te AcArya saMyamayogavaDe ni:sAra - zUnya che; mAtra sAdhuveSane ja dhAraNa karanAra che. vivecana- kuLa eTale ghara, rahevAnuM sthAna, jemAM kara Apavo paDe athavA buddhine hIna kare te gAma, jemA aDhAra prakAre kara na levAya te nagara, jemAM rAjA rahe temaja jyAM saptAMga hoya te rAjya kahevAya. A uparAMta TIkAkAra bIjA paNa jaNAve che ke-dhULanA killAvALU te kheTaka, khoTuM nagara te karbaTa, jenI cAre bAju aDhI gAu sudhImAM bIjaM gAma na hoya te maDaMba (kRtrima), jaLamAM thaIne je sthaLe javAtuM hoya te jaLapattana (dvIpa), sthaLamAM thaIne mArga jato hoya te sthala pattana, loDhA pramukha dhAtuonI jyAM khANa hoya te Akara, jemAM sthAna temaja jaLamArge javAya te droNamukha, jyAM vizeSa vaNika vasatA hoya te nigama, A sarvano tyAga karIne sAdhu thayA bAda tenA viSe mamatvabhAva-Asakti rAkhe to tevA AcAryane paNa dravyaliMgI ja jANavA. have sArA AcAryanA lakSaNo darzAvatAM kahe che ke vihiNA jo u coeDa, suttaM atthaM ca gAhaI / so dhanno so a puNNo a, sa baMdhU mukkhadAyago // 25 / / [vidhinA yastu codayati, sUtramarthaM ca grAhayati / sa ca dhanya: sa ca puNya eva, sa baMdhurmokSadAyakaH // 25 // ] gAthArtha - je AcArya ziSyasamUhane karavAlAyaka sAraNA vAraNAdikamAM preraNA kare che temaja sUtra ne artha bhaNAve che te ja AcArya dhanya, pavitra, baMdhu samAna ane muktidAyaka che. vivecana- sUtrokta vidhivaDe ziSyAdikane preraNA karavI. te vidhi kaI ? te mATe kahe che ke-"dhammamaiehi aisuMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto amaNaM, sIsaM coei Ayario // 1 // " dharmabuddhithI miSTa bhASAvaDe ziSyAdikanA manane harSa upajAvIne preraNA kare-zuddha dharmakriyA karavA kahe. sUtra bhaNavAnI vidhi vyavahArasUtranA uddezAmAM A pramANe jaNAvI che-"No kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDagassa vA khuDDiyAe avaMjaNajAyassa AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe uddisittae 1, kappati NiggathANaM vA NiggaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA vaMjaNajAyasya AyArapakappe nAma ajjhayaNe uddisittae 2... vIsavAsapariyAe samaNe niggaMthe savvasuANuvAdI bhaktItyAdi // jene mUMcha, dADhI ke kAkhamAM roma nathI tevA laghu ziSyane temaja jene stana upasyA nathI tevI laghu sAdhvIne AcArAMga sUtra na bhaNAvavaM. jene traNa varSano dIkSAparyAya thayo hoya tevA suyogya ziSyane AcArAMga bhaNAvaq. cAra varSanI dIkSAvALAne suyagaDAMga, pAMca varSavALAne dazAkalpa ane vyavahArasUtra, ATha varSavALAne sthAnAMga ane samavAyAMga, daza varSavALAne bhagavatI, agiyAra varSavALAne khuDDiyAvimAnapravibhakti, mahalliyAvimAnapravibhakti, aMgacUliyA, vaMgacUliyA ane vivAhacUliyA, bAra varSavALAne aruNopapAta, varuNopapAta, garuDopapAta, dharaNopapAta, vaizramaNopapAta ane velaMdharopapAta, tera varSavALAne utthAnazruta, samutthAnazruta, zrIgacchAcAra-payannA-125
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ deveMdropapAta, nAgapariyAvalikA, cA~da varSavALAne mahAsumiNabhAvanA, paMdara varSavALAne cAraNabhAvanA, soLa varSAvALAne AzIviSabhAvanA, sattara varSavALAne dRSTiviSabhAvanA, ogaNIza varSavALAne dRSTivAda aMga ane vIsa varSanA cAritraparyAyavALAne sarva sUtra bhaNAvavuM. A to sUtra bhAvavAno samaya kahyo paraMtu te saMbaMdhI upadhAna- joganI je vidhi kahelI che te pramANe yoga vahana karAvIne sUtra bhaNAvavuM. A pramANe sUtrAbhyAsa karAvyA pachI anukrame niryukti, bhASya, cUrNI, saMgrahaNIvRtti ane TippanikA-e paMcAMgI pramANe artha bhaNAve, paraMtu potAnI matikalpanAthI na bhaNAve. je paMcAMgIne na mAne te mithyA dRSTi gaNAya. zrIbhagavatIjInA pacIzamAM zatakanA trIjA uddezAmAM kahyaM che ke - 'suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio a niravaseso, esa vihau hoi aNuoge // 1 // ' prathama sUtrano artha vaMcAve, bIjo niyukti yukta vaMcAve ane trIjo vAkInA eTale bhASya, cUrNI ane TIkA sahita bhaNAve. vaLI zrInaMdisUtra temaja AvazyakaniryuktimAM jaNAvela vidhi pramANe bhaNAve. AvA je AcArya hoya te ja dhanya, punyavaMta- pavitra, kumatinuM nivAraNa karI sumatimA joDanAra baMdhu temaja zivasukhanA kAraNabhUta jJAna, darzana ane cAritra ane cAritranI prApti karAvanAra hovAthI mokSadAtA paNa che. haju paNa lakSaNa-guNa saMbaMdhI vizeSa varNana karatAM jaNAve che ke sa eva bhavvasattANaM, cakkhUbhUe viAhie / daMsei jo jiNuddinaM, aNuTThiNaM jahadviaM // 26 // [ sa eva bhavyasattvAnAM, cakSurbhUto vyAhataH / darzayati yo jinoddiSTa - manuSThAnaM yathAsthitam / / 26 / / ] gAthArtha - zrIjinezvara paramAtmAe prakAzita ratnatrayI anuSThAna yathAsthita darzAve che te ja AcArya bhavya prANione cakSu samAna kahela che. vivecana - netrahIna ne sarva vizva aMdhakAramaya bhAse che, tene satpatha sUjhato nathI. sarva kAryomAM sarvaprathama netranI ja jarUra paDe che eTale badhI iMdriyomAM tene agrasthAna maLyuM che. suAcArya tIrthaMkara paramAtmAnA samyagdarzana, jJAna ane cAritrarUpI ratnatrayInA darzAvanArA hovAthI temane cakSunI upamA ApI che. have nIcenA zlokamAM be pAdavaDe guNI AcAryane tIrthaMkara sadRza ane bAkInA be pAdamAM AjJAbhaMgI AcAryane nIca puruSa-kApuruSa sadRza darzAve che titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM aikkamaMto so, kAuriso na sappuriso // 27 // [ tIrthaMkarasamaH sUriH, samyag yo jinamataM prakAzayati / AjJAmatikrAman sa, kApuruSaH na satpuruSaH // 27 // ] gAthArtha - je AcArya jinezvara mata anekAMta darzana prakAze che te tIrthaMkara samAna che ane je (jamAlInI mAphaka) paramAtmAnI AjJAnuM ullaMghana kare che te adhama puruSanI gaNanAmAM Ave che. vivecana- guNo yukta AcAryane tIrthaMkara sadRza zA mATe kahyA ? tIrthaMkara paramAtmAne to cotrIza zrIgacchAcAra-payannA-- 126
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ atizaya hoya che. temanI atula RddhinI koI kalpanA paNa thaI zakatI nathI to AcAryane temanI upamA kaI rIte ApI zakAya ? AvI zaMkA karanArane zAstrakAra kahe che ke jema tIrthaMkara artha prakAze tema ja AcArya artha kahe che, vaLI kevaLajJAna prApta thayA pachI jema tIrthaMkara gocarIe jatA nathI tema AcArya paNa bhikSArthe jatA nathI ityAdi aneka prakAronI sAmyatAthI AcAryane tIrthaMkara tulya kahI zakAya. zrImahAnizItha sUtranA pAMcamA adhyayanamAM bhAvAcAryane tIrthaMkara sadRza kA che - " se bhayavaM ! kiM titthayarasaMtiaM ANaM nAikkamijjA, udAhuAyariyasaMtiaM ? goyamA ! cavvihA AyariyA bhavaMti, taM0 - nAmAyariyA ThavaNAyariyA davvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMtiaM ANaM nAikkamejja" tti. he bhagavan ! tIrthaMkara saMbaMdhI AjJA na ullaMghavI ke AcArya saMbaMdhI ? he gautama! nAmAcArya, sthApanAcArya, dravyAcArya ane bhAvAcArya ema cAra prakAranA AcArya kahyA che te paMkI bhAvAcArya tIrthaMkara sadRza hoI temanI AjJAnuM kadApi ullaMghana na karavuM; kAraNa ke tevA AcArya sAta naya, cAra nikSepa, utsarga ane apavAdamArganA jJAtA tathA nizcaya ane vyavahAranA jANa hoya che. sAvadyAcAryanI kathA je tIrthaMkaranI AjJAnuM ullaMghana kare te A lokamAM to adhama puruSa kahevAya che ane paralokamAM paNa duHkhadAyaka sthiti bhogavavA uparAMta tene anaMta saMsAramA paribhramaNa karavuM paDe che. A saMbaMdhamAM mahAnizIthanA pAMcamA adhyayanamAM sAvadyAcAryanuM vRttAMta jaNAvela che, te A pramANe - gautamasvAmI zrImahAvIra paramAtmAne pUche che ke-'he bhagavaMta ! sAvadyAcArya saMsAramA anaMtA kALa sudhI zA mATe bhamyo ?' paramAtmA teno vRttAMta jaNAvatAM kahe che ke 'he gautama! zrIRSabhadevathI prAraMbhI je vartamAna covIzI chetenI pUrva anaMtI covIzIo thaI gayela che. tevI koI anaMtamI covIzImA dharmazrI nAmanA covIzamAM tIrthaMkara barAbara mArA jevA thayA. temanA tIrthamAM sAta Azcaryo thayA, temAM asaMyatinI pUjA paNa eka Azcarya thayuM. asaMyatio zrAvakone upadeza ApI, dravyavyaya karAvI jinacaitya karAve ane pachI temAM pote vasavATa kare. sAdhuoe jinacaityamAM vAsa karavo ucita nathI, kAraNa ke tethI mahAAzAtanA thAya. vyavahAra tathA kalpabhASyamA jaNAvyuM che ke - sAdhuoe utkRSTa caityavaMdana karavA jeTalo samaya ja caityamAM gALavo, tethI vizeSa samaya rokAvuM nahIM. temanA samayamAM ghaNA asaMyatio caityavAsI banI gayA. A bAju grAmAnugrAma vihAra karatAM karatAM ghaNA ziSyonA parivArayukta kuvalayaprabha nAmanA ugra vihArI ane tapasvI AcArya tyAM AvI caDhyA, eTale caityavAsIoe temane vaMdana karIne vijJapti karI ke-'Apa ahIM cAturmAsa karo, tethI atIva upakAra thaze. tamArA upadezathI ghaNA nUtana caityo baMdhAze.' AcArya kahyaM ke 'A sAvadya kArya che. temAM huM vacana mAtrathI paNa saMmati na ApuM to upadeza devAnI vAta ja zI karavI ?' he gautama! ApramANe kahevAthI te kuvalayaprabhAcArye tIrthaMkaranAmakarma upArjana karyu, ane eka bhava jeTalo ja temano saMsAra zeSa rahyo. badhA caityavAsIoe A kathana sAMbhaLIne te AcAryanuM nAma "sAvadyAcArya" rAkhyuM. zrAgacchAcAra- payannA- 127
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAvadyAcAryane tethI leza mAtra paNa dveSa na thayo ane tyAMthI vihAra karI gayA. ekadA te vezadhArI caityavAsIomAM sUtrArtha saMbaMdhamAM paraspara vivAda udbhavyo. eTale eke kahyaM -'zrAvaka na hoya to sAdhu caityanI saMbhALa rAkhe, samarAve temaja caityamAM kAMI karavA yogya hoya te karavAmAM tene doSa nathI.' bIjAe kahyaM----A pramANe karavAthI mokSaprApti nathI. zuddha saMyamanA ArAdhanathI ja mokSa maLe che.' trIjAe kahA~-'pUjA, satkAra, balividhAna ane vaidyAdi cikitsA karIne caityanI upaja vadhAravI ane tethI ja mokSaprApti thaze.' A pramANe vivAdano aMta na Avyo tyAre sarvee nakkI karyaM ke-Apa sAvadyAcAryane bolAvavA ane teo je kahe te pramANa mAnavuM. sAvadyAcArya te samaye dUra dezamA hatA chatAM teonA AgrahathI sAta mAsa paryaMta ugra vihAra karIne tyAM AvI pahoMcyA. caityavAsIo sAme gayA ane bahumAnapUrvaka vaMdana karyu. e samaye eka sAdhvIe paNa pradakSiNA ApIne sAvadyAcAryane vaMdana karyaM tevAmAM tenuM mastaka temane aDI gayuM. caityavAsIoe A saMghaTTAno doSa najare nihALyo. 1 ekadA caityavAsIonI parSadAmAM sUtrArtha karatAM te sAvadyAcArye mahAnizIthanA pAMcamA adhyayananI A - "jatthitthIkarapharasiM, aMtariyaM kAraNe vi uppanne / arihA vi karijja sayaM, taM gacchaM mUlaguNamukkaM // 1 // " gAthAnI vyAkhyA karatAM pUrve vicArya ke mane vaMdana karatAM sAdhvIno ghaTTa thayo che ane te A sarva caityavAsIoe najare nihALyo che. A gAthAno jevo artha che tevo ja artha kahIza to pUrve to mane sAvadyAcAryanuM upanAma ApyuM che paNa have to bIjuM ja kaMI upanAma Apaze. jo jevo che tevo artha kahIza nahIM to arihaMtaparamAtmAnI AjJAbhaMgano doSa lAgaze, to have mAre zuM karavuM ? chevaTe teNe nirNaya karyo ke-je thavAnuM hoya te thAya paNa khoTo artha to na ja karavo. bAda teNe artha karatAM kahyaM ke-- 'mahAkAraNa AvI paDye chate paNa je gacchamAM sAdhu strInA hastano sparza kare che te gaccha mUlaguNa rahita (bhraSTa) jANavo.' A kathana sAMbhaLI caityavAsIoe kahyaM ke-'he AcArya ! toto paNa mUlaguNa rahita ja cho, kAraNa ke sAdhvIe tamane vaMdana karatAM teno sparza thaI gayo che.' A sAMbhaLI sAvadyAcArye vicArya ke have zuM uttara Apavo ? AcAryapaNAmAMtraNa yoga traNa karaNavaDe koI paNa pApasthAnaka sevavuM ghaTe nahIM A pramANe temane vicAramAM paDelA joIne caityavAsIoe kahyaM ke--- ' kema bolatA nathI ? zuM vicAramAM paDI gayA cho ?' tyAre sAvadyAcArye manamAM vicArIne kahyaM ke-- ' ayogyane sUtrArtha na samajAvavo. Ame ghaDe nihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia siddhUntarahassaM, appAhAraM viNAsei // 1 // jema kAcA ghaDAmAM nAkheluM jaLa ghaDAno ja vinAza kare che tema alpabuddhivALA prANIne kahela sUtrArtha teno ja nAza kare che arthAt jaDa prANiyone sUtrArtha na samajAvavo.' A sAMbhaLIne caityavAsIoe kahyaM ke--'AvuM avyavasthita ne samaja vinAnuM zuM bolo che? satya hakIkata kaho, nahIM to ahIMthI cAlyA jAo.' potAno A pramANe apayazavAda thato jANIne sAvadyAcArye anaMtasaMsAranA hetubhUta vacana ucAryaM ke--' egaMtaM micchattaM, jiNANa ANA aNegattam / utsarga ane apavAda ema be prakArano jinAgama kahyo che. ekAMtavAdamAM mithyAtva che, jinezvarano Adeza to anekAMta che mATe ekAMta Agraha na karavo.' sAvadyAcAryanA A kathanathI caityavAsIoe mAnyuM ke-kharekhara ema ja haze. anekAMta dharmavALA jinAgamamAM sAdhvIzrIgacchAcAra - payannA-- 128
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghaTTAne mATe ekAMta niSedha nahIM hoya. teoe sAvadhAcAryanI AgamajJAtA tarIke ghaNI ja prazaMsA paNa karI paraMtu AcArye to eka mithyA vacana kahevAthI anaMtasaMsAra-paribhramaNa vRddhi pamADyu. tIrthaMkaranAmakarmane upArjana karanAra AcArya eka mAtra utsUtra-prarUpaNAthI anaMtasaMsAra bhame che, aho ! utsUtrIyatAnI bhayaMkaratA kevI ? bAda te doSane AlocyA vinA mRtyu pAmavAthI sAvadhAcArya marIne vyaMtara nikAyamAM upajyA. tyAMthI cyavIne vAsudevanA purohitanI vidhavA putrInI kukSimAM upajyA. kalaMkanA bhayathI purohite putrIne gharamAMthI kADhI mUkI. koI paNa sthaLe tene Azraya na maLyo eTale teNI kalpapAla (madya-mAMsa vecanAra) nA ghare dAsI tarIke rahI. tyAM tene garbha-prabhAvathI madya, mAMsa madirA pIvAno dohalo upajyo. madya-pAna pInArA ghaNA lokonA eThavADamAM AvatAM madya-mAMsa te khAvA lAgI chatAM tenI tRpti na thaI eTale zeThanA gharamAMthI vAsaNa tathA vastra corI-corIne tenA dravyadvArA mAMsabhojana karavA lAgI. A vAtanI tenA mAlikane khabara paDatAM teNe rAjAne phariyAda karI. rAjAe tene garbhavatI jANIne cAMDAlane soMpI ane kA ke - 'prasava thayA bAda tene mArI nAkhaje.' cAMDAla lokonI paNa e maryAdA che ke -garbhavatI strIne mAravI. nahIM. purohitanI putrI paNa putrane janma ApIne tyAMthI zIghra nAzI gaI. rAjAe cAMDAlane pAMcaso dravya ApIne putrane ucherAvyo. kAlakrame te cAMDAla mRtyu pAmatAM A bALakane tenA sthAna para niyukta ko. A pramANe cAMDAlano bIjo bhava thayo. (2) tyAMthI mRtyu pAmIne trIza sAgaropamanA AyuSyathI sAtamI nArakamAM upajyo. (3) tyAMthI nikaLI aMtIpamAM 'ekoruka' jAtimAM upajyo. (4) tyAMthI mRtyu pAmI pADo thayo. (5) tyAMthI chavvIsa varSano thayA bAda maraNa pAmI manuSya thayo. (6) tyAMthI marI vAsudeva thayo. (7) marIne sAtamI narake gayo. (8) tyAMthI nikaLI mAMsAhArI gajakarNa manaSya thayo. (9) tyAMthI sAtamI nArakanA pratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM upajyo. (10) tyAMthI marI pADo thayo. (11) tyAMthI bAlavidhavA baMdhakI' nAmanI brAhmaNInI kukSimAM upajyo. tyAM garbha pADavA mATe aneka auSadhopacAra karavAthI aneka rogothI vyApta ane koDhiyo thayo. zarIramAM kIDA paDI gayA. A pramANe mahAduHkhI thaI, sAtaso varSa, be mahinA ane cAra divasanuM Ayu bhogavI mRtyu pAmyo. (12) tyAMthI vyaMtaradeva thayo. (13) tyAMthI cAMDAlano svAmI manuSya thayo. (14) bAda sAtamI narake gayo. (15) tyAMthI bhADaM karavAvALAne ghare baLada thayo. (16) gADAno bhAra vahana karAvatAM tenI kAMdha saDI gaI tethI mAlike tene kADhI mUkyo. kAgaDA tene cuMTavA lAgyA, kIDAo khAvA lAgyA ane kUtarAo bacakA bharavA lAgyA. AvI du:khada sthitimAM ogaNatrIza varSa- Ayu pUruM karIne eka zreSThIne ghare mahArogI putra tarIke janmyo. (17) tyAM atizaya jhADA ane ulaTI AdinA duHkhane bhogavatAM manuSya bhava pUro ko. A pramANe cauda rAjalokamAM anaMto kALa paribhramaNa karyA bAda pazcima mahAvideha kSetramA manuSya tarIke upajyo. tyAM lokonI dekhAdekhIthI tIrthaMkaraparamAtmAne vAMdavA gayo. pratibodha pAmI cAritra svIkAryu ane cAlu covIzInA zrIpArzvanAtha tIrthaMkaranA samayamAM te siddha thayA.' A hakIkata sAMbhaLI gautamasvAmIe bhagavaMta mahAvIrane prazna koM ke-'he svAmin ! zAmATe sAvadhAcArye ATaluMbadhuM duHkha bhogavyu ?" "he gautama ! teNe utsarga ane apavAdathI AgamamArga che ema kA tethI. jo ke siddhAMtamAM apavAda ane utsargamArga anekAMta zrIgacchAcAra-payannA-129
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpe kahela che chatAM paNa (1) sacitta jaLa, (2) agnikAyano paribhoga tathA (3) maithunasevanano to ekAMta niSedha ja che. A AjJAnA bhaMgathI anaMta saMsArI thayo." "he bhagavaMta ! zuM sAvadyAcArye maithuna sevyu hatuM ?" "he gautama ! teNe maithuna sevyu nathI paraMtu sAdhvIno saMghaTTo thayo tyAre teNe potAno paga kheMcI lIdho nahIM, jema hato tema ja rAkhyo tyAre tethI te sevyA sadRza ja gaNAya." "he bhagavaMta ! sAvadhAcArye to tIrthaMkaranAmakarma upAyuM hatuM ane eka ja bhava bAkI hato to zA mATe ATalo anaMta saMsAra bhamyo?" "he gautama ! potAnA pramAdathI, kA che ke-coddasapuvvI AhAragA vi, maNanANivIyarAgA ya / huMti pamAyaparavasA, tayaNaMtarameva caugaiA // 1 // caudapUrvI, AhAraka zarIradhArI, cAra jJAnanA dhaNI ane vItarAga eTale upazAMtakaSAyI paNa pramAdanA paravazapaNAthI cAra gatimAM bhamyA che mATe AcArye to sadA apramattapaNe ja rahe." vaLI zrIbhagavatIsUtranA aDhAramA zatakanA sAtamA uddezAmAM maDDaA zrAvakane uddezIne kA che ke- "je NaM maDDaA ! aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTuM vA assuyaM pA aparinnAyaM vA bahujaNamajhe Aghavei paNNavei paruveidaMsei nidaMsei, uvadaMsei, seNaM arihaMtANaM AsAyaNAevaTTai, arihaMtapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, kevalINaM AsAyaNAe vaTTai kevalipaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai kevalINaM AsAyaNAe vaTTai kevalipaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vtttti| he mahuA zrAvaka ! je koI artha, hetu, prazna tathA ekavacana jANyA vinA, joyA vinA, sAMbhaLyA vinA, tenA saMpUrNa jJAna vinA bahu lokonI madhyamAM kahe, prakarSapaNe jaNAve, prarupe, 'A artha Ama ja che' tema dekhADe sAkSAt dekhADe te arihaMtanI, arihaMtaprarupita dharmanI, kevaLInI ane kevaLIprarupita dharmanI AzAtanA kare che." vaLI zrInaMdisUtramA kA che ke-"icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTisu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariaTuMti 2 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAurataM saMsArakatAraM aNupariyaTTissaMti 3 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMsu 4 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMti5 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaissaMti 6 // " dvAdazAMgInA bhaNanAra chatAM paNa AjJAnA virAdhaka thavAthI anaMta saMsAramA bhamyA 1, vartamAnakALamAM paNa AjJA-virAdhaka cAra gatimAM bhame che. vartamAna kALamAM saMkhyAtA ja hoya mATe mULamAM parittA zabda kahyo che 2, bhaviSyakALamAM bhamaze e bIjo bheda che 3, AjJApUrvaka bAra aMganuM adhyayana karatAM keTalAya bhavya jIvo mokSe gayA 4, vartamAnakALamAM paNa saMkhyAtA jIva ANAne ArAdhIne mokSe jAya che 5 ane bhaviSyakALamAM paNa anaMtA jIvo mokSe jaze. 6." arihaMtanI AjJA virAdhavAmAM keTaluM bhayaMkara jokhama raheluM che teno A zlokadvArA vicAra zrIgacchAcAra-payannA-130
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI mokSAbhilASI AcArya, upAdhyAya temaja pravartake Agamano artha yathArtha jaNAvavo paNa potAnI matikalpanAno upayoga na karavo. kevA AcArya bhagavaMtanI AjJAnuM ullaMghana kare te jaNAve chebhaTThAyAro sUrI 1, bhaTThAyArANuvikkhao sUrI 2 / ummaggaThio sUrI 3, tinni vi maggaM paNAsaMti // 28 // [ bhraSTAcAraH sUrirbhaSTAcArApekSakaH sUriH / unmArgasthitaH sUristrayo'pi mArgaM praNAzayanti // 28 // ] gAthArtha - jJAnAcArAdika AcAra jenA zithila thaI gayA che te bhraSTAcArI adhamAcArya, AcArabhraSTa thayelA sAdhu-sAdhvIonI upekSA karanAra maMdAcArya temaja unmArgamAM rahela - utsUtra prarUpanAra adhamAdhama AcArya A traNe prakAranA AcArya mokSamArgano vinAza karanArA che. vivecana - jenA nAyakamA ja zithilapaNuM hoya tenA Azrita janomAM svAbhAvika rIte ja maMdatA AvI jAya che. ApaNAmAM kahevata pracalita che ke - " jeno nAyaka AMdhaLo tenuM kaTaka kUvAmAM " eTale ke gacchanA agraNIe to jJAnAcArAdika AcAromAM satata prayatnazIla ja rahevuM joIe. temane kriyAvaMta joIne kaMIka maMda paDelA sAdhu-sAdhvIo paNa pharIthI svadharmamAM sthira thaI jAya che. A gAthAnA arthamAM ApaNane traNa prakAranA AcArya jaNAvyA. have tene sevanAranI zI sthiti thAya te jaNAvatAM kahe che ke-- ummaggaThie sammagga-nAsae jo u sevae sUrI / niameNaM so goama !, appaM pADei saMsAre // 29 / / [unmArgasthitAn sanmArga-nAzakAn yastu sevate sUrIn / niyamena sa gautama !, AtmAnaM pAtayati saMsAre // 29 // ] gAthArtha - unmArgagAmI ane sadmArgano nAza karanAra AcAryane je seve che temanA kahela anuSThAnone je kare che te he gautama! potAne A saMsArasAgaramAM rajhaLAve che. vivecana - sanmArganA lopaka AcArya pAsethI AtmakalyANanI kaI vAta saMbhaLAya ? te pote to patita thayelA ja che ane potAnI upAsanA karanArA, pAse rahenArAone paNa patita banAve che, mATe pattharanA jahAja tulya teo svayaM saMsArasAgaramAM DUbe che ane anyane paNa DubAve che. UparanI ja hakIkatanuM dRSTAMtadvArA samarthana karatAM kahe che ke-- ummaggaThio ekko vi, nAsae bhavvasattasaMghAe / taM maggamaNusaraMtaM, jaha kuttAro naro hoi // 30 // [ unmArgasthita eko'pi nAzayati bhavyasattvasaGghAtAn / tanmArgamanusarantaH, yathA kutAro naro bhavati // 30 // ] gAthArtha - jema nabaLo taravAvALo potAne temaja potAnA Azrita banelA janone nadI vigere zrIgacchAcAra - payannA -- 131
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLAzayamAMDUbADe che temakumata-kadAgrahathI bharapUra AcArya potAne anusaranArA bhavya prANione saMsArasAgaramAM rajhaLAve che. vivecana- je pUrepUruM taravArnu jANato na hoya te potAnI pAchaLa lAgelA prANiono vinAza kare che tema utsUtra bhASaNa karanAra, kadAgrahI AcArya potAnA Azrita sAdhuone temaja bhaktavarga zrAvakajanone anaMtA bhavomAM rajhaLAvavAnA hetubhUta thavAthI kharekhara tenA vinAzabhUta thAya che. unmArge gamana karanAra, zuM ahita thAya che? te darzAvatAM kahe che ummaggamaggasaMpaDhiANa, sAhUNa goamA! nUNam / saMsAro a aNaMto, hoi ya saMmagganAsINaM // 31 / / [unmArgamArgasamprasthitAnAM, sAdhUnAM gautama ! nUnam / saMsAsthAnanto, bhavati sanmArganAzinAm // 31 // ] gAthArtha-unmArgevartanArA anesanmArgano nAzakaranArAsAdhuone he gautama!jarUra saMsAramA anaMtI vAra paribhramaNa karavU paDe che. vivecana- gozAlAe prarupelo mata, digaMbaroe pravartAvela mata e unmArga kahevAya. tevA unmArge cAlanArA nihnavono saMsAramA bhamatAM bhamatAM paNa pAra Ave nahIM. ekalA paribhramaNa mAtrathI ja basa nahIM, paraMtu aneka prakAranAM duHkho-kaSTo sahana karavA paDe. zuddhamArganA chedanArA sAdhuo paNa anaMtasaMsArI thAya che. A saMbaMdhamAM zrImahAnizIthasUtramA kahela municaMdra muninuM vRttAMta jANavA yogya che. bhagavaMta zrImahAvIra gautamasvAmIne uddezIne kahe che ke-'he gautama ! AvA sAdhu AcAryo mAtra liMgadhArI-sAdhuvezane dhAraNa karanArA ja jANavA.' kadAca koI pramAdapaNAthI jinezvarabhASita kriyA na AcarI zake paraMtu jo bhavyajanone yathArtha jinamArga darzAve to te potAne kyA mArgamAM sthApe ? te jaNAvatAM kahe che ke suddhaM susAhumaggaM, kahamANo Thavai taiapakkhammi / appANaM iyaro puNa, gihatyadhammAu cukka tti // 32 // [zuddhaM susAdhumArga, kathayan sthApayati tRtIyapakSe / AtmAnamitaraH puno, gRhasthadhamod bhraSTa iti // 32 // ] gAthArtha- zuddha sAdhumArganI prarUpaNA karanAra potAnA AtmAne saMvijJapAkSika nAmanA trIjA (sAdhu ane zrAvakanI apekSAe) pakSamA sthApe che ane tethI viparIta - utsUtrabhASaka gRhastha ane sAdhu ubhaya dharmathI bhraSTa thAya che. vivecana- eka sAdhu dharma, bIjo gRhastha dharma ane trIjo saMvijJapAkSikano dharma che. pote zarIranI azaktithI athavA pramAdazIlatAthI zuddha anuSThAna, AcaraNa na karI zakatA hoya paraMtu te pratyenA aMtaraMga bhAvathI zuddha dharmanI prarUpaNA karatA hoya to tene trIjA pakSamAM gaNavo. tethI viparIta prarUpaNA zrIgacchAcAra-payannA-132
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanAra pAsattho jANavo. prasaMgavazAt traNe pakSanuM varNana karatAM kahe che ke-"sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai sussAvao vi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjhai saMviggapakkharuI // 1 // saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi, jeNa kamma visohaMti // 2 / / suddhaM susAhudhammaM, kahei nidaiya niyayamAyAram / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAiNio // 3 // vaMdai na ya vaMdAvai kiikammaM kuNai kArave neva / attaTThA na vi dikkhai, dei susAhUNa boheuM ||4||osnnnno attaTThA, paramappANaM ca haNai dikkhNto| taM chuhai duggaIe, ahiyayaraM buDDui sayaM ca / / 5 / / sAvajjajogaparivajjaNAu savvuttamojaI dhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhamaho // 6 // sesA micchaTThiI, gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / jaha tinni u mukkhapahA, saMsArapahA tahA tinni // 7 // " zuddha cAritrano dhAraka sAdhu, guNavAn zrAvaka ane karmanA udayathI caraNasittarI ke karaNasittarI pALavAmAM zithila thayela paraMtu zraddhAyukta zuddha prarUpaNA karanAra saMvijJapAkSika zobhe che. (1) saMvijJApAkSika lakSaNa saMkSepathI A pramANe kA che ke-je caraNa ane karaNasittarIthI patita thavA chatAM zuddha mArgano upadeza karavAthI karmakSaya karI rahyA che.(2) zuddha dharmano upadeza ApI potAnI niMdA karatAM kahe ke-'hu~ AcarUM chu te to mithyA mArga che, zuddha sAdhudharma mArAthI pALI zakAto nathI.' (3) vaLI pote na vaMdAve paraMtu zuddha sAdhune pote vAMde temaja svaupadezathI koI pratibodha pAmI dIkSAno abhilASI thAya to svayaM dIkSA na Ape paNa zuddha sAdhuone soMpe (4) kAraNa ke jo te pote potAnA svArthane aMge anyane pratibodha ApI dIkSA Ape to te saMvijJapAkSika tene saMsArarUpI mahAgartAmAM nAkhe che ane svayaM paNa saMsArasAgaramAM aneka vAra bUDe che. (5) sarva pApakArI kAryanA niSedharUpa 1 yatidharma sauthI uttama che. 2 gRhasthano dharma ane 3 saMvegapakSano mArga e traNa mokSamArga jaNAvela che. (6) A traNa mArgathI viparIta 1 gRhasthaliMgI, 2 carakAdi kuliMgI ane 3 pAsatthAdika dravyaliMgI mithyAdRSTi cha, saMsAramA paribhramaNa karAvanArA che. (7) chellA sAtamA zlokanA artha saMbaMdhI zaMkA karatAM pUche che ke-'gRhasthaliMgI ane kuliMgI to saMsAramA bhamADe te to ThIka paraMtu pAsattho to bhagavaMtano bhekha dhAraNa karanAra che te kema saMsAra vadhAre?" teno javAba ApatAM kahe che ke-"saMsArasAgaramiNaM, paribbhamaMtehiM svvjiivhiN| gahiyANi ya mukkANi ya, aNaMtaso dabbaliMgAiM // 8 // " saMsArasAgaramAM paribhramaNa karatAM sarva jIvoe (manuSya bhava pAmelA jIvo, avyavahArI jIvo nahIM) anaMtI vAra dravyaliMgo dhAraNa karyA ane mUkI paNa dIdhA; paraMtu jyAM sudhI samyaktvarUpI jahAja prApta na thayuM tyAM sudhI jIvono uddhAra thAya nahIM eTale pAsatthAno mArga e saMsAramArga che, mokSano mArga nathI. zaMkA-mokSanA traNa ane saMsAranA traNa ema cha mArga tame kahyA, paraMtu je prANi sAdhupaNe ghaNA kALa sudhI vicaryA bAda karmanA vazavartIpaNAthI zithila thaIne pAsatthApaNe rahe che tene kayA pakSamAM gaNavA? uttara-"sAraNacaiyA je gacchaniggayA ya viharaMti paastthaa| jiNavayaNabAhirA viya, te upamANaM na kAyavvA // 9 // " mArga, ullaMghana karIne je pAsatthApaNe vicare che te jinamArgathI bhraSTa thayelA jANavA, temanuM koI paNa vacana pramANabhUta na mAnavaM. A saMbaMdhamAM dRSTAMta ApatAM kahe che ke-killo, maMdira vigere aneka zrIgacchAcAra-payannA-133
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 ramaNIya sthAnothI zobhita tuMgiyA nagarImA kSamAvaMta, dayAvaMta, iMdriyone jItanAra, pAMca samiti tathA traNa guptinA dhAraka, aDhAra hajAra zIlAMganA dharanAra - brahmacarya pALanAra, mamatA ane kaMcana rahita, ekAMte rahenAra, mithyAtvagraMthIne chedanAra, Azravano rodha karanAra, pAparUpa lepa rahita, zaMkhanI mAphaka niraMjana - rAga rahita, jIva jema koI sthaLe na rokAya tema apramatta vihAra karanAra - A pramANe aneka guNovALA eka sAdhu madhyAhnasamaye gocarI arthe bhramatAM bhamatAM eka zrAvakane ghera gayA. munine AvelA jo zrAvikA ghaNo harSa pAmI ane vahorAvavA arthe AhAra levA rasoDAmAM gaI tevAmAM najara karatAM dvAra nIcuM joIne munivarya AhAra grahaNa karyA vinA ja cAlyA gayA. zrAvikA bahAra AvI jue che to sAdhu na maLe; tethI te ghaNo ja aphasosa karavA lAgI tevAmAM eka bIjA sAdhu AvI caDhyA. temane AhAra vahorAvIne zrAvikAe temane pahelA sAdhuno samagra vRttAMta kahI 'temaNe na vahoravAnuM ane vahoravAnuM' kAraNa pUchyuM. javAbamAM te bIjA sAdhue kahyaM ke-- 'jagatamA daMbhI loko ghaNA che. te o bhoLA lokone Thage che. A pramANe eka ghare vahore ane eka ghare na vahore eTale jagatamAM jaza prasare ke 'amuka sAdhu to ghaNA ja zuddha cAritrapAtra che,' paraMtu huM to DhoMgane tiraskAruM chaM eTale je sthaLe jevI gocarI maLe tevI grahaNa karI lauM chu' bIjA muninI AvI vAta sAMbhaLI zrAvikA ghaNI duHkhI thaI vicAravA lAgI ke - 'sAdhu-sAdhu vacce paNa saMpa nathI. eka bIjAnI niMdA kare che.' A pramANe vicAre che tevAmAM trIjA sAdhu AvI caDhyA. temane paNa gocarI vahorAvIne zrAvikAe uparyukta bane sAdhuonI hakIkata kahI kAraNa pUchyuM. javAbamAM trIjA munie kahAM ke - 'he zrAvikA ! tamArA rasoDAnuM dvAra nIcuM che ane prakAza Avato nathI tethI prathama sAdhue AhAra vahoryo nathI, kAraNa ke kahyaM che ke-"nIyaduvAraM tamasaM, koTThagaM parivajjae / acakkhUvisao jattha, pANA duppaDilehagA // 1 // " je gharamAM dvAra nIcuM hoya, aMdhakAra hoya, koThAra hoya te gharamA sAdhue gocarI mATe na javuM kAraNa ke tevA gRhamAM AMkhathI barAbara dekhAtuM na hovAthI jIvonI jayaNA thatI nathI.' zrAvikAe temane puna: pUchdhuM ke--'to pachI tamoe zAmATe AhAra grahaNa karyo ?' munie uttara Apyo ke-'huM to mAtra vezadhArI chu, mArAthI sAdhvAcAra paLAto nathI. mAruM jIvitavya niSphaLa che. prathama munine dhanya che ! te muninA AcAra pALe che ane mahAtapasvI paNa che.' A pramANe kahIne te trIjA sAdhu paNa gayA. Aja dRSTAMta dhanyakumAra caritramAM paNa Apela che paraMtu temAM phera eTalo ja che ke - Upara je bIjA sAdhu che te tyAM trIjA tarIke varNavyA che. A kathAno upanaya e che ke prathama sAdhu zuklapAkSika haMsa jevA che. haMsanI pAMkho bane bAju zveta hoya che tema zuklapAkSika sAdhu bAhya ane abhyaMtara nirmaLa hoya che. bIjA sAdhu kRSNapAkSika kAgaDA jevA che. kAgADAnI pAMkha bane bAju zyAma hoya che tema kRSNapAkSika sAdhu bAhya ane abhyaMtara malina hoya che. trIjA saMvijJapAkSika sAdhu cakravAka pakSI jevA hoya che. tenI pAMkha UparathI malina hoya che paNa aMdara zveta hoya che tenI jema sAdhu bAhyathI zuddhAcArahIna hoya che paNa tenuM aMta:karaNa nirmaLa hoya che. eTale ja graMthakAre A gAthAnA arthamAM tene trIjI koTimAM jaNAvela che. koIthI zuddha cAritra na pALI zakAya to teNe zuM karavuM ? te saMbaMdhI zrIgacchAcAra - payannA-- 134 -
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ hakIkata darzAvatAM kahe che ke jai navi sakkaM kAuM sammaM jiNabhAsiaM aNuTThANam / to sammaM bhAsijjA, jaha bhaNiaM khINarAgehiM // 33 / / [yadi nApi zakyaM kartuM samyag jinabhASitamanuSThAnam / tata: samyag bhASate, yathA bhaNitaM kSINarAgaiH // 33 // ] gAthArtha - kadAca koI sAdhu potAnI durbaLatAne aMge trikaraNa zuddhipUrvaka sarvajJabhASita kriyAkalApane AcarI na zake to paNa vItarAga paramAtmAe je satya kathana karyu che te pramANe samyak prakAre tattva- nirupaNa kare. vivecana-karmodayane kAraNe zarIrasaMpattinA abhAvathI pote cAritranuM trikaraNa zuddhipUrvaka pAlana na karI zakato hoya chatAM paNa kevaLI bhagavaMtoe prarUpela tattvasvarUpane kUDakapaTa rahita-mAyAbhAva vinA upadeze to paNa te svAtmakalyANa sAdhI zake che. paraMtu potAthI pAlana na thatuM hoya tethI potAnI mAnahAni thavAnA bhayathI potAne anukULa ja upadeza Ape to anaMtasaMsAranI vRddhi thAya. pote pramAdI hoya chatAM zuddha mArgano upadeza Apato hoya to te sAdhune zuM phalaprApti thAya? te jaNAvatAM kahe che ke osanno vi vihAre, kammaM sohei sulabhabohI ya / caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhito parUvito // 34 / / [avasanno'pi vihAre, karma zodhayati sulabhabodhizca / caraNakaraNaM vizuddhaM upabaMhayan prarUpayan // 34 // ] gAthArtha- sAdhu yogya kriyAkalApa karavAmAM pote zithila hoya chatAM nirdoSa caraNasittarI ane karaNasittarInI prazaMsA karanAra temaja aMzamAtra vAMchA rahita tenI zuddha prarUpaNA karanAra jJAnAvaraNIyAdi karmane pAtaLA kare che-kSaya kare che arthAt sulabhabodhi thAya che. vivecana-caraNasittarI ane karaNasittarInA bhedonI kramapUrvaka be gAthA-"vaya 5 samaNadhamma 10 saMjama 17, veyAvaccaM 10 ca baMbhaguttIo 9 / NANAitiyaM 3 tava 12 koha-niggahAi4 ya caraNameyam // 1 // piMDavisohI 4 samiI 5, bhAvaNa 12 paDimA 12 ya iMdiyaniroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3, abhimgahA4 ceva karaNaMtu // 2 // " 5 vrata, 10 yatidharma, 17 prakArano saMyama, 10 prakAranI vaiyAvacca, 9 brahmacaryanI gupti, 3 jJAna, darzana ane cAritra, 12 prakArano tapa, 4 krodhAdi nigraha-A pramANe caraNasittarInA 70 bheda thAya che. 4 prakAranI piMDavizuddhi, 5 samiti, 12 bhAvanA, 12 pratimA, 5 iMdriyono nirodha, 25 prakAranI paDilehaNa, 3 gupti, 4 abhigraha-A pramANe karaNasittarInA 70 bheda thAya che. have kramapUrvaka tenuM saMkSipta svarUpa kahe che-pAMca vrata-1. mana, vacana ane kAyAthI hiMsAno tyAga eTale pote na kare, na karAve temaja karanArane sAro na kahe te zrIgacchAcAra-payannA-135
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvathI prANAtipAtaviramaNa, 2. evI ja rIte mRSAvAdaviramaNa-jUTuM na bolavaM, 3. adattAdAnaviramaNa-corI na karavI. 4. maithuna-viramaNa-strIsaMsargano tyAga ane 5. parigrahaviramaNa-dhana, dhAnyAdikano tyAga. daza yatidharma-1. kSamA-krodhane jIte, 2. mukti-lobhana rAkhe, 3. Arjava-kapaTa na rAkhe, 4. mArdava-ahaMkArano tyAga, 5. lAghava-parigraha (adhika upakaraNa) no tyAga, 6. satya bole, 7. saMyama-jayaNApUrvaka varte, 8. tapazcaryA kare, 9. suvihita sAdhuone potAnA vastrAdika vahorAve ane 10. brahmacarya pALe. sattara prakArano saMyama-1. pRthvIkAyanI rakSA kare te pRthvIkAyasaMyama, 2-5. evI rIte apakAya(jaLa), teukAya (agni), vAukAya (pavana) ane vanaspatikAya (lIlotarI)nI jayaNA, 6-9. beiMdriya, teiMdriya, caureindriya temaja paMceMdriyanI jayaNA, 10. ajIvasaMyama-paMcapustaka tathA paMcacarmano upabhoga na kare, kadAca kare to jayaNApUrvaka kare athavA suvarNAdikano tyAga, 11. prekSA-UbhA rahetA, besatAM, zayana karatAM netradvArA tapAsavU - jovU, 12. upekSA-te be prakAranI che. (1) koI sAdhune cAritramA zithila dekhe to tene preraNA kare paNa tene azuddha kriyA karato joI upekSA na kare temaja koI gRhastha AraMbhaceM kArya kare to tene preraNA na kare, 13. pramArjanA-bhUminI, potAnA caraNanI tathA vasatinI pramArjanA, 14. pariSThApanA-azuddha gocarI AvI gaI hoya to tene temaja laghunIti ane vaDInItine vidhipUrvaka paraThave, 15-17. mana, vacana ane kAyAno saMyama-mithyA kAryamA mana na parove, pApakArI vacana na bole temaja AraMbhanA kAryamAM sahayoga na de. vAcakavarya umAsvAtivAcake zrIprazamarati graMthamAM kA che ke-"paJcAzravAdviramaNaM, paMJcendriyanigrahaH kaSAyajaya: / daNDatrayaviratizce-ti saMyama: saptadazabhedaH // 1 // " pAMca Azravano tyAga, pAMca iMdriyono nigraha, cAra kaSAyano jaya, manadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa-e traNa daMDano tyAga-e sattara prakArano saMyama che. paramArthathI to baMne prakAro sarakhA che. daza prakAranI vaiyAvacca-1 AcAryanI, 2 upAdhyAyanI, 3 sthaviranI, 4 tapasvInI, 5 glAna sAdhunI, 6 laghu athavA to nUtana dIkSitanI, 7 kulanI, 8 gaNanI, 9 saMghanI ane 10 sAdharmikabandhunI. nava prakAranI brahmacaryanI gupti-1 strI, pazu ane napuMsaka rahita sthAnamAM vasavU, 2 strI sAthe kathA na karavI, ekalI strIonI ja sabhA hoya to tevI sabhAmAM dharmakathA paNa na karavI, je je sthAne strI beThI hoya te te sthaLe be ghaDI pUrve na besavu, 4 strIonI iMdriyo jovI nahIM, 5 bhItane AMtare strI-puruSa kAmakrIDA karI rahyA hoya tyAM na rahevU, na sAMbhaLavaM6 gRhasthapaNAmAM pUrve bhogavelA bhogo yAda na karavA, 7 sadA cha vigayAdika snigdha AhAra na karavo, 8 ghaNo eTale batrIza koLiyA uparAMta AhAra na karavo, 9 zarIranI vibhUSA-TApaTIpa na karavI. traNa jJAnAdika-jJAna, darzana ane cAritra. bAra prakAre tapanuM varNana agAu pRSTha (107) para AvI gayela che. krodha, mAna, mAyA ane lobha-e cAra kaSAyono nigraha-A pramANe caraNasittarInA sittera bheda. have karaNasittarInA bhedo kahe che. 4 piMDavizuddhi-1. vastra, 2 pAtra, 3 vasati ane 4 cAra prakArano (azana, pAna, khAdima ane svAdima) AhAra doSa rahita grahaNa kare. pAMca samiti (IryA, bhASA, eSaNA, AdAnabhaMDamattanikSepaNA ane pAriSThApanikA) rUDI rIte pALe, bAra zrIgacchAcAra-payannA-136
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranI bhAvanA bhAve-1 anitya-saMsArane anitya vicAre, 2 azaraNa- saMsAramAM koI koInuM nathI, 3 saMsAra-anaMtA bhava karyAM ane azubha karmasaMcayathI karavA paDaze, 4 ekatva- huM ekalo Avyo chu ane ekalA javAnuM che, 5 anyatva - AbadhI dekhAtI vastuo anya che, mArI nathI, 6 azuci-saMsAramAM koI cipavitra sthAna nathI, 7 Azrava-pApathI jIvane karmabaMdha thAya che, 8 saMvara-pApane aTakAvavAnA mArganI vicAraNA, 9 nirjarA - karmonI kSaya karavAnI bhAvanA, 10 dharmasvAkhyAtatA-kevalibhASita dharmanuM svarUpa, 11 lokabhAvanA-cauda rAjalokanuM svarUpa ane 12 bodhibhAvanA - samakita saMbaMdhI bhAvanA. bhikSunI bAra pratimA - 1 ekamAsikI eka dAta AhAra ane eka dAta pANI levuM, 2 be mAsanI mAM bebe dAta, 3 traNa mAsanI temAM traNa traNa dAta, 4 cAra mAsanI, 5 pAMca mAsanI, 6 cha mAsanI, 7 sAta mAsanI, 8 pahelA sAta rAtridivasanI, 9 bIjA sAta rAtridivasanI, 10 trIjA sAta rAtridivasanI, 11 eka ahorAtrinI ane 12 eka rAtrinI. pAMce iMdriyone dame vaza kare ane tenA viSayo para rAga - dveSa na kare. pacIza prakAranI paDilehaNA - " diTThipaDileha egA, chauDDapakkhoDatigatigaMtariA / akkhoDapamajjaNayA, nava nava muhapattipaNavIsA // 1 // " 1 dRSTipaDilehaNA - muhapatti kholIne dekhavuM. 2-7 te muhapattine UMce pakaDI rAkhIne traNa vAra A bAju ane traNa vAra pelI bAju khaMkheravI - jhATakavI, 8-25. pachI hatheLIne aDe nahIM tevI rIte nava akkhoDA karavA ane pachI hathelIne sparzAne pramArjanA karatA nava pakkhoDA karavA - e pramANe muhapattinI pacIza pratilekhanA jANavI. zarIranI pacIza pratilekhanA A pramANe - "pAyAhiNeNa tiatia, vAmeyarabAhusIsamuhahiae / aMsuDDAhopiTThI, cauchappayadehapaNavIsA ||2 ||" DAbI bhujAnI traNa, jamaNI bhujAnI vraNa, mastakanI traNa, mukhanI tathA hRdayanI traNa-traNa, DAbA tathA jamaNA paDakhAnI babbe, DAbA tathA jamaNA panI traNa kula 25, traNa gupti - 1 managupti, 2 vacanagupti ane 3 kAyagupti, cAra abhigraha 1 dravyAbhigraha-dravyano niyama, 2 kSetrAbhigraha - kSetranuM pramANa, 3 kALAbhigraha - kALanuM pramANa ane 4 bhAvAbhigraha - anya vyaktinA bhAva (pariNAma) no vicAra karavo e prakAre karaNasittarInA sarva bhedo 70 thayA, have saMvijJapAkSikanuM karttavya darzAvatAM jaNAve che ke-- sammaggamaggasaMpaTTi ANa, sAhUNa kuNai vacchallam / osahabhesajjehi ya, sayamanneNaM tu kArei / / 35 / / [ sanmArgamArgasaMprasthitAnAM, sAdhUnAM karoti vAtsalyam / auSadhabheSajyaizca, svayaM anyena tu kArayati // 35 / / ] gAthArtha- saMyamamArganuM sAvadhAnapaNe sevana karatA sAdhujanonuM saMvijJapAkSika muni auSadha - bheSajavaDe vAtsalya pote kare ane bIjA pAse paNa karAve. vivecana- bhavabhIru mahAtmA puruSoe sevelA ane prakAzita karelA saMyama dharmane viSe je sAdhuo pravartamAna hoya tevA sAdhune karmavazAt koI paNa prakArano vyAdhi thayo hoya to temanI samAdhine mATe zrIgacchAcAra - payannA-- 137
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA 'zarIra dharmAyatana che' e hetune lakSamAM rAkhIne auSadha athavA bheSaja ApIne zAtA pamADe. eka dravyavALu auSadha kahevAya ane jemAM aneka dravyo mizrita thayAM hoya te bheSaja kavAya athavA bahAranA upayogamAM Ave te auSadha ane aMtaramAM bhojya vastu tarIke vaparAya te bheSaja kahevAya. e be to mukhya gaNAvyA, paraMtu taduparAMta aneka prakAre sAdhuoMne sAtA upaje tevA kAryoM kare. vaLI 'mahAmuninI bhakti karavAthI karmanI nirjarA thaze' e pramANe anyane paNa upadezI bIjA pAse paNa auSadhAdi karAve ane pote anumodanA kare. AvA prakAranuM aMtaraMga bhaktibhAvathI vAtsalya karanAra saMvijJapakSI jANavo, paraMtu AvI rIte pArakAnuM vAtsalya karanAra thoDA ja hoya che te darzAve che bhU asthi bhavissaMti, kei telukkanamiakamajualA / jesiMparahiakaraNikka- baddhalakkhANa volihI kAlo // 36 // [ bhUtAH santi bhaviSyanti, kecit trailyokyanatakramayugalAH / yeSAM parahitakaraNaika-baddhalakSANAM vyaticakrAma kAlaH || 36 / / ] gAthArtha - svarga, mRtyu ane pAtALavAsI lokoe jemanA caraNakamaLane namaskAra karela che evA keTalAka zreSTha jIvo bhUtakALamAM thaI gayA, vartamAnakALe vidyamAna che ane bhaviSyakALamAM thaze ke jeono kALa (samaya) mAtra anyanuM hita karavA mAtranA lakSapUrvaka vyatIta thAya che. vivecana- rAdhAvedha sAdhavAnI icchAvALAnaM ekamAtra lakSa jema UMce pharatI pUtaLInA halana-calanamAM ja magna hoya che, potAnI AsapAsa ekatra thayela vizALa sabhAsamUha pratye tenuM durlakSa hoya che tevI rIte anya prANionA hitamAM rakta banelA zreSTha sAdhupuruSonuM manamAtra paramArthamAM ja layalIna hoya che. pote dIkSAparyAyamA moTA hoya chatAM paNa ratnatrayInuM ArAdhana karavA ujamALa banelA alpaparyAyavALA muninI paNa vaiyAvacca nirabhimAnapaNe utsAhapUrvaka kare che, paraMtu AvA ni:svArtha bhAvavALI ane parahitAbhilASI vyaktio alpa saMkhyAmAM ja hoya che, keTalAka to evA sAdhuo hoya che ke jenAM nAmasmaraNathI paNa prANI duHkhane anubhave che. tI ANAgayakAle, keI hohiMti goyamA ! sUrI / jesiM nAmaggahaNe vi, hoi niyameNa pacchittam // 37 // 1 [ atItAnAgatakAle, kecid bhaviSyanti gautama ! sUrayaH / yeSAM nAmagrahaNe'pi bhavati niyamena prAyazcittam // 37 // ] gAthArtha he gautam ! bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALamAM evA keTalAka AcAryapada nAmadhAraka sAdhuo hoya che ke jemanA nAmasmaraNa mAtrathI prAyazcitta lAge arthAt temano paricaya karavAthI to prApta thatI duHkhaparaMparAnuM varNana zuM karavuM ? vivecana - zrImahAnizIthasUtranA pAMcamA adhyayanamAM kahya che ke - "itthaM cAyariyANaM, paNapaNNaM hoMti koDilakkhAo / koDisahasse koDI-sae ya taha ettie ceva // 1 / / saM zrIgacchAcAra - payannA -- 138
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ majjhAo, ege nibbuDDui gunngnnaainnnne| savvuttamabhaMgeNaM, titthayarassANusAriguru // 2 // " paMcAvana lAkha kroDa, paMcAvana hajAra kroDa, pAMca so kroDa ane paMcAvana kroDa eTalA AcAryoM paikI keTalAka AcAryoM A saMsArarUpI samudramAM DUbaze ane sarvarIte uttama evA tIrthaMkarabhagavaMtanA mArgane jeo anusaraze teo tarI jaze. evA tarI janArA AcAryone ja kharekharA guru jANavA. bIjA AcAryo to pote DUbanArA ane bIjAne DUbADanArA hovAthI tenuM nAmasmaraNa paNa pApakArI che to tevA AcAryono paricaya karAya ja kema? jao-sayarI bhavanti aNavikkhayAi jaha bhiccavAhaNA loe / paDipucchAhiM coyaNa, tamhA u guru sayA bhayai // 38 // [yata:-svecchAcArINi bhavanti anapekSayA, yathA bhRtyavAhanAni loke| pratipRcchAbhicodanAbhiH, tasmAttu guruH sadA bhajate // 38 // ] gAthArtha-jema nokara-cAkara tathA hAthI, ghoDA ane vRSabhAdika zikSA vinA svecchAcArI banI jAya che tema ziSya paMNa svacchaMdAcArI banI jAya che mATe gurue pratipRcchAdidvArA zikhAmaNa ApI temane hamezAM kAbUmA rAkhavA. vivecana- hastIne paNa aMkuzanI jarUra che. prANIno svabhAva ja evo che ke tene svacchaMdatA priya thaI paDe che, paraMtu tene sanmArge vALavAmAM Ave, keLavavAmAM Ave to te suMdara pariNAma nipajAvI zake che. ApaNe jANIe chIe ke-azva, vRSabha vigerene prathama paloTyA pachI ja vAhanamA joDe che, paraMtu taddana navIna ja baLada ke azvane joDyo hoya to te gADAne ke ghoDAgADIne avaLe mArge laI jaI bhAMgI nAkhe che. tenI mAphaka ziSyane paNa svecchAcArI vicaravA na devA. temane paNa pRcchA, pratipRcchAdikathI potAnA aMkuzamA rAkhavA ane hitazikhAmaNa ApavI. jo A pramANe AcArya na kare to ziSya unmArge caDhI jaI durgatimAM jAya ane tenA pApanA bhAgIdAra AcArya paNa bane. AvA prakAranI preraNA AcArya na kare to tevA AcAryane zuM phaLa prApta thAya? te jaNAve che-- jo upamAyadoseNaM, AlasseNaM taheva y| sIsavaggaM na coeDa, teNa ANA virAhiyA // 39 // [yastu pramAdadoSeNA-lasyena tathaiva c| ziSyavargaM na prerayati, tenAjJA virAdhitA // 39 // ] gAthArtha- je AcArya, upAdhyAya ane gaNAvacchedakAdika pramAda athavA ALasathI ziSyavargane saMyamAnuSThAna mATe preraNA karatA nathI te jinAjJAnA virAdhaka jANavA. vivecana-vaDIlavarganaM kArya hamezAM satkAryanI preraNA karavAnaM che. AcArya, upAdhyAya vigere gacchanI mukhya vyaktie potAnI nizrAmA rahela ziSyasamUhane sAraNA, vAraNA, coyaNA, paDicoyaNAdika preraNA karyA ja karavI jethI ziSyavarga pramAdI ke zithila na bane. paraMtu AcArya pramukha pramAda, ALasa, zrIgacchAcAra-payannA-139
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaya, zoka, kutuhala vigere tera kAThiyAnA pAzamA phasAIne preraNA na kare, bedarakArI darzAve to tevA AcArya pramukha jinAjJAnA virAdhaka hoIne anaMtasaMsArI thAya che. A pramANe gurunAM lakSaNo darzAvyA bAda teno upasaMhAra karI, have gacchanAM lakSaNa varNavatAM kahe che saMkheveNaM mae soma !, vatriyaM gumalakkhaNam / gacchassa lakkhaNaM dhIra !, saMkheveNaM nisAmaya // 40 // [saMkSepeNa mayA saumya !, varNitaM gurulakSaNam / gacchasya lakSaNaM dhIra !, sukSepeNa nizAmaya // 40 // ] gAthArtha - he saumya gautama ! A pramANe saMkSepathI meM gurunA lakSaNo kahyA. he dhIra ! have huM gaccharnu lakSaNa kahIza te tuM ekAgrapaNe sAMbhaLa. AcAryasvarUpanirUpaNa nAmano prathama adhikAra samApta. zrIgacchAcAra-payannA-140
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ // yatisvarUpanAmA dvitIyo'dhikAraH // gI atthe je susaMvigge, aNAlassI daDhavvae / akkhaliyacaritte sayayaM, rAgaddosavivajjie // 41 / / niTThaviaaTThamayaTThANe, sosiakasAe jiiMdie / viharijjA teNa saddhiM tu chaumattheNa vi kevalI // 42 // [ gItArtho ya: susaMvijJaH, anAlasyI dRDhavrataH / askhalitacAritraH satataM rAgadveSavivarjitaH // 41 // [niSThApitASTamadasthAnaH, zoSitakaSAyo jitendriyaH / viharettena sArdhaM tu, chadmasthenApi kevalI // 42 // ] gAthArtha - je gItArtha saMvegavAna, vaiyAvacca karavAmAM ALasa rahita udyamI, dRDhavratI, nirdoSa cAritravALA, niraMtara rAga-dveSa rahita, AThamada rahita, pAtaLA paDI gayela kaSAyavALA ane jitendriya hoya tevA chadmastha guNazALI sAdhunI sAthe kevaLI bhagavaMta vicare che. - vivecana - pahelA adhikAramAM AcAryanAM lakSaNo darzAvyA paraMtu AcArya hoya to ja gaccha kahevAya mATe have gaccha - yationA samudAyanuM varNana kare che. je chedasUtranA arthane barAbara jANe athavA sUtra temaja artha ubhayanA sArI rIte jJAtA hoya te gItArtha kahevAya. gItArthanI vizeSa samajaNa mATe zrI bRhatkalpabhASyapIThikAnI be gAthA "gIaM muNitegadvaM vidiatthaM khalu vayaMti gIyattham / gIeNa ya attheNa ya, gIattho vA suaM gIaM // 1 // gIeNa hoi gII, atthI attheNaM hoI nAyavvo / gaeNa ya attheNa ya, gIatthaM taM viANAhi // 2 // pR. 134 Upara darzAvAI gaI che. Avo gItArtha jo atizaya saMvegavALo, vaiyAvaccAdikamAM apramAdI, nizcaLa uttaraguNavALo, aticAra rahita cAritravALo arthAt zuddha mULaguNavALo, ATha * mada rahita, cAra kaSAya krodha, mAna, mAyA ane lobha tathA nava nokaSAya- hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, dugaMchA, strI, puruSa ane napuMsaka veda jemaNe pAtaLA- kSINa karI nAkhyA hoya, temaja pAMce iMdriyonA devIza viSayone jeNe jItyA hoya tevA prakAranA gItArtha sAdhu chadmastha hoya eTale kevaLajJAna prApta na kartuM hoya chatAM paNa temanI sAthe kevaLajJAnI muni vicare temaja vAsa kare. chadmastha sAdhu to kevaLI sAthe vicare temAM vizeSatA nathI * 1. . jAti - huM UMcI jAtino chu, 2. kula-huM zreSTha kuLamAM janmyo chu, 3. rUpa - mAruM sauMdarya atizaya ruDuM che, 4. baLahuM atizaya baLavaMta chu, 5. lAbha-mAre ghaNo lAbha che, 6. zruta- huM sarva zAstramAM pAragAmI banI gayo chu, 7. tapa-mArA jevo koI tapasvI nathI ane 8. aizvarya-mArI jeTalI koIne Rddhisiddhi nathI. A pramANe abhimAnanA ATha sthAnaka che. zrIgacchAcAra - payannA -- 141
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa je traNa jagatanA bhAvAne potAnI hathelImAM rahelA jaLabiMdunI jema samaye samaye jANe che tevA kevaLI bhagavaMta paNa uparyukta guNazALI gItArtha muni sAthe vicare te ja kharekhara AzcaryakAraka ghaTanA che. have kevA sAdhuo sAthe vihAra na karavo te jaNAve che je aNahI aparamatthe, goamA ! saMja tamhA te vi vivajijjA, duggaipaMthadAyage // 43 // [ ye'nadhItaparamArthA, gautama ! saMyatA bhavanti / tasmAttAnapi vivarjayet, durgatipathadAyakAn // 43 // ] gAthArtha - he gautama! saMyamamAM vartatAM chatAM jeNe zAstrano paramArtha jANyo nathI ane tene pariNAme je prANione durgatinA mArge dorI jAya che tevA agItArtha sAdhuthI sadaMtara vegaLA ja rahevuM. vivecana-- AgamanA rahasya keTalA prakAranA che te saMbaMdhI zrIAcArAMgasUtranA cothA adhyayanamAM kahyaM che ke-"je AsavA te parissavA 1, je parissavA te AsavA 2, je aNAsavA te aparissavA 3, je aparissavA te aNAsavA 4 / / " jenAthI ATha prakAranAM karmoM baMdhAya te Azrava kahevAya, ane kANA ghaDAmAMthI jema pANI jhare tema karma jhare tene parizrava kahIe. je Azrava che te parizrava che, 1, je parizrava che te Azrava che 2, je anAzrava che te aparizrava che 3 ane je aparizrava che te anAzrava che 4. teno paramArtha eche ke - (1) gRhastha jema mAlA, puSpa, caMdana, vilepana, strI temaja bhogopabhoganA padArthone sukhanuM kAraNa jANI temAM ja rakta rahe to te Azrava che, jyAre tattvanA jANArA karmabaMdhanAte ja kAraNo asArabhUta jaNAya che ane virakti pAme che eTale nirjarAnA sthAnaka thAya che. (2) jaina munino tapa, cAritra tathA dazavidha cakravAla sAmAcArI ityAdika nirjarAnA kAraNa che paraMtu koika azubha adhyavasAyavALAne azubha karmanA udayathI mithyA pariNAma thAya to te saMvara ghaNo kare che to paNa mana vyAkuLa hovAthI Azrava kare che. (3) jemAM anAzrava thAya - karmabaMdha na thAya tevA mahAvratAdikane viSe paNa azubha karmodayathI adhyavasAya badalAya tyAre te tene karmabaMdhanuM kAraNa thA. dRSTAMta tarIke- prasannacaMdra rAjarSi. prasannacaMdra rAjarSi kAussagga dhyAnamAM sthita rahyA che tevAmAM durmukha nAmano dUta tyAMthI nikaLyo ane bolyo ke-"tamArA bALaputranuM rAjya jhaMTavI levAmAM AvyuM che." A vacana sAMbhaLatAM ja potAnI muni avasthAnuM vismaraNa thaI javAthI tenI te sthitimA zatrurAjA sAthe mAnasika yuddha karavA lAgyA. A pramANe paMcamahAvratadhArI hovA chatAM azubha adhyavasAyathI temane karmabaMdha thayo. (chevaTe to pAchI vicAradhArA badalAI ane kSaNa mAtramA sakala karmano kSaya karI kevalajJAna prApta karyu.) (4) karmabaMdhanA kAraNa hovA chatAM karmabaMdha na thAya. dA. ta. zAsananI hIlanA aTakAvavA mATe kaNeranI kAmaDI pheravanAra laghu ziSya athavA zAsananI unnati karavA mATe karAto prayAsa. paraMtu temAM potAnI pUjyatA ke mahattAno aMza mAtra rahyo hoya to avazya pApabaMdha thAya. AvA prakAranA AgamanA rahasyane je jANe nahIM tene agItArtha jANavo. vaLI zrIgacchAcAra- payannA-- 142
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna i vA 1 vigame i vA 2 dhuve i vA 3 / A vipInA artha barAvara jANe utpatti cAra prakAranI cha-1 jAvI jIvanI utpatti, jama mAtApitAthI patranI utpAna, 2 jIvathA ajAvanA utpani, jAvatA mANasanA zarIrathI nakha, kezanI utpatti, 3 ajIvathI jIvanI utpatti, kApTa (lAkaDA)thI ghuNAnA utpatti athavA drAkSathI IyaLanI utpatti temaja 4. ajIvathI arjIvanI utpatti prayoga vaDa trAMvAmAMthI sonAnI utpatti. vinAza paNa cAra prakAranA cha. 1 jIvathI jIvanA vinAza, sarpaDaMsathI mANasanaM mRtyu, 2 jIvathI ajIvano vinAza-nALiyAnA saMcArathI dUdha athavA cIbhaTAnA yogI loTarnu viNasI javaM, 3. ajIvathI jIvano vinAza, jherathI prANI mRtyu pAme ane 4 ajIvathI ajIvano nAza, chAzathI dRdhanA nAza. dhruvapaNuMpaNa A pramANe jANavaM-sonAnA kaMkaNa bhAMgIne kayUra vanAvarAvyA tamAM kaMkaNano vinAza thayo, keyaranI utpatti thaI paraMtu sAna to dhruvapaNe rAM ja. chAzanA yogathI dRdhanaM dahI thay temAM dRdhano vinAza ne dahInI utpatti thaI paraMtu je snigdhapaNAnA pudgalA hatA te to dhruvapaNe rahyA ja athavA jIva. meruparvata, devalokanA vimAno vigerethI dravyAstika nayanA matathA dhruvapaNaM sAbita ja cha. A pramANe tripadIno gaMbhIrArtha che. have utsarga ane apavAda saMbaMdhA varNana karatAM kahe che ke-"ussaggasuaM kiMcI, kiMcI avavAiaM bhave suttaM / kiMcI tadubhayasuttaM, suttassa gamA muNeyavvA // 1 // " utsarga, apavAda ane tadubhaya eTale utsarga apavAda ane apavAda utsarga-e pramANe AgamanA cAra prakAra che. vaLI AgamanA keTalAka pado ve vAra na bolAya te mATe utsarga-utsarga ane apavAdApavAdika e ve bheda maLavatAM kala cha bheTa darzAva che. 1 gocarI karavA nikaLalA sAdhana va gharanI vacamA besabuM na kalpa te utsarga, 2 vraNa sAdhuAne vesavaM kalpa te apavAda, 3 rAtrine viSa athavA vikAle sAdhu sAvAne zayyA-saMthAro grahaNa karavA na kalpe paraMtu eka divasa pUrve jo te paDilehIne rAkhyo hoya to grahaNa karavo kalpe te utsargaapavAda, 4. keLA pramukha lAMbA-phala pAkA ne vidhipUrvaka chedana-bhedana karAyela hoya te kalpe paNa avidhie chedana-bhedana karAyelA na levA te apavAdautsarga, 5. prathama porasImAM grahaNa karela gocarI cothI porasI paryaMta na rAkhavI, kadAca rahI gaI hoya to tene pote khAya nahIM, bIjAne khavarAve nahIM ane khAnAranI anumodanA kare nahIM; kare to cAramAsI prAyazcita lAge. te utsargautsargika, 6. je sUtramA apavAda darzAvIne teone viSe vaLI arthathI AjJA thAya te apavAdApavAdika. A hakIkatane lagatuM vizeSa varNana zrIbRhatkalpanI vRttimAM jaNAvela che. vaLI A sUtranI cha bhaMgI nizIthacUNIMnA soLamA uddezAmAM paNa varNavela che. A pramANe gItArtha zAstra-rahasyanA jANa hoya. vaLI sAta nayanA gaMbhIrArthane paNa jANavAvALA hoya-"negama 1 saMgaha 2 vavahAru 3-jjusue4 ceva hoi bodhavve / sadde 5 asamabhirUDhe 6, evaMbhUe7 amUlanayA // 1 // " 1 naMgama-sAmAnya vizeSano bheda pADIne na bole. 2. saMgraha-sarva vastuone sAmAnya rUpe kahe. 3. vyavahAra-sarva dravyono bheda pADIne kahe. 4. RjusUtra-vartamAna kALamAM jevU che tevU kahe. 5 zabda-vartamAnamA je varte che tene ja pramANa mAne. 6 samabhirUDha-vastunuM vIjI vastumA saMkramaNa thAya. 7 evaMbhRta-zabdane arthavaDe vizeSa prakAre darzAve ane arthane zabdavaDe vizeSa varNave-A pramANe mULa zrIgacchAcAra-payannA- 143
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta naya che. tenA darekanA 100-100 bhedo eTale sAta so bheTo thAya che. bIjA mata pramANe pAMca so bheda jaNAvyA che-naMgama, saMgraha, vyavahAra ane RtusUtra - A cAranA so bheda tathA zabda, samabhiruDha a evaMbhUta etraNa eka hovAthI tenA so gaNatAM pAMcaso. vaLI cha so, cAra so ane baso bheda paNa darzAvelA che, te A pramANe saMgraha ane vyavahArane eka gaNavAthI cha so saMgraha, vyavahAra, RjusUtra ane zabda e cAra eka hovAthI 100 ane bAkInA traNanA traNa so kula 400. naigama, saMgraha, vyavahAra RjusUtra e cAra dravyAstika nayanA 100 ane zabda, samabhiruDha ane evaM bhUta paryAyAstika nayanA 100 kula 200. jyAre caraNa, dharma, saMkhyA ane dravya- A cAre anuyoga saMyukta hatA tyAre paraspara visaMvAda dUra karavA mATe A pramANe gaNatrI thaI zakatI; paraMtu jyArathI zrI AryarakSitasUri (vRttAMta mATe juo pR. 89) e anuyoga vibhakta karyA tyArathI zrotA AzrayathI naya-varNana karavuM. sarva nayono samAveza bemAM thAya che-vyavahAranaya ne nizcayanaya athavA dravyanaya ane bhAvanaya yA jJAna ane cAritra. A sarvanayonA prakArano sAra zuM ? te jaNAvatAM kahe che ke - " savvesi pi nayANaM, bahuvihavattavvayaM nisAmettA / taM savvanayavisuddhaM, jaM caraNaguNadvio sAhU // 1 // " sarva prakAranA nayo ghaNA prakAra che te sAMbhaLIne avadhArIne je cAritrapAtra sAdhu hoya tene ja sarva nayavizuddha jANavo, arthAt cAritranaya ane jJAnanayamAM ja sarve nayono samAveza thaI jAya che. zrI AvazyakaniryuktimA AsAta nayane samajAvatuM eka dRSTAMta ApyuM che. te A pramANe-devadatta nAmano koI puruSa kuhAr3I laIne aTavI pratye cAlyo tevAmAM tene koI anya puruSa maLyo. teNe puchdhuM 'kyAM jAo cho ?' devadatte javAva Apyo-'pAyalA (eka jAtanuM lAkaDAnuM mApa) mATe jAuM chaM.' A javAba te avizuddha naigamanaya jANavo. bAda aTavImAM lAkaDuM kApatAM bIjo koI pUche che -'zuM karo cho ? zuM chedo cho ?' te bolyo-'pAyalo kApuM chaM.' A vizuddhanaigama. bAda te lAkaDAne cholI rahyo che tevAmAM koIka trIjAe pUchayu - 'zuM cholo cho ?' teNe javAtra Apyo-'pAyalo choluM chaM.' A vizuddhatara naigama. vaLI koIka bIjAe tene pAyalo khodatA joIne pUchdhuM -'zuM khodo cho ? ' teNe javAba Apyo-'pAyalo khoduM chaM. ' A vizuddhatara naigama, pachI tene samAratAM dekhIne koIke pUchdhuM - 'zuM samAro cho ?' tyAre javAba ApatAM kaM ke-'pAyalo samAruM chaM.' A vizuddhatara naigama. A pramANe pAyalo taiyAra karIne te beTho che tevAmA~ koIke pUchyu-'zuM laIne beTA cho ?' teNe kahyaM-'pAyalo laIne beTho chu.' A pramANe nAmanirdezapUrvaka kahe te vizuddhatara naigama che. chello prakAra vizuddha che ane te prathama naya kahevAya A pramANe pAyalAne pAyalo jaNAvavo te bIjo vyavahAra naya che, eTale ke jyAMsudhI pAyalo na thayo hoya tyAMsudhI ne pAyalo na mAne paraMtu pAyalo thayA pachI ja mAne te bIjo naya. te pAyalo dhAnyathI bharela hoya agara to mApa mApavAnA kAmamAM Avyo hoya tyAre saMgrahanaya. pahelA be nayamAM to pAyalo thayo eTale pAyalo kahyo paraMtu saMgrahanaya to jyAre te pAyalAnuM kArya karato thayo eTale ke dhAnyAdikanuM mAna karyaM tyAre pAyalo kahe che. RjusUtra to je pAyalo che tene ane tenA dvArA apAtA dhAnyAdikane paNa pAyalo mAne che. chellA RNa zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta - e traNa naya to pAyalAno adhikAra zrIgacchAcAra- payannA -- 144 -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavAvALAne paNa pAyalo jaNAve che, A bhAvanaya che; vaLI zrIanuyogadvAra sUtramA jaNAvela bIjA dRSTAMtadvArA A ja viSaya jaNAve che - devadatta nAmanA puruSane koIe puchA ke-'tame kyA raho cho?' teNe jabAba Apyo-'lokamAM rahuM chu.' A avizuddhanaMgama. praznakAre puna: pUchyuM-'adholoka, ti loka ane Urdhvaloka-ema traNa loka che te traNamAM tuM vase che?' tyAre teNe kA - 'ti lokamAM rahuM chu.' A vizuddhatara naMgama. teNe pharI pRchA-'timalokamAM to jaMbUdvIpI prAraMbhIne svayaMbhUramaNa samudra sudhI asaMkhyAtA dvIpa samudra che te sarvamA tuM rahe cha ?' devadatte kA-huM jaMbUdvIpamA rahuM chu,' A vizuddhatara naigama. 'jaMbUdvIpamAM to bharata, airavata, mahAvidehAdi kSetro che te sarvamAM tuM vase che?' javAvamAM teNe kA ke-'hu~ bharatakSetramA rahuM chu.' vizuddhatara naigama. teNe vaLI pUchyuM- bharata to be che dakSiNArddha ane uttarArdha to te banemAM tuM rahe cha ? teNe kA-dakSiNArddha bharatamAM rahuM chu.' vizuddhatara naigama. teNe pharI pUchayu-dakSiNArddha bharatamA to aneka nagara, grAma tathA saMnivezAdi che te sarvamAM tuM rahe cha ?' teNe javAba Apyo- 'huM pATalIputra nagaramA rahuM chu.' vizuddhatara naigama teNe puna: pUchyuM 'pATalIputra nagaramAM to seMkaDo ghara che te sarvamAM tuM rahe che?' devadatte javAba Apyo-'devadattane ghare vasuM chu.' vizuddhatara naigama. praznakAra vaLI pUchyu- devadattanA gharamAM to aneka koThA(oraDA) che te sarvamA tuM rahe che?'devadatte javAba Apyo-'huM madhyagarbhamA rahuM chu.'A vizuddhatara naMgama naya jANavo. jenA gharamA vase te tenuM ja ghara hoya te vyavahAra, pUrve pUchyA tema sarva prazno pUchIne chevaTe pUche ke tArA gharamA tuM sarvatra vase che? tyAre javAbamAM te jaNAve ke-gAdItakiyA para ke DholiyA para besaM cha-A saMgrahanaya. RjasatradvArA to jeTalA AkAzapradezane avagAhIne rahyo hoya teTalA mAtramA ja vasato kahe. ane potAnA AtmabhAvamAM vasato kahe te bhAvanaya eTale zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta jANavA. e ja pramANe saptabhaMgInuM svarUpa jANe, te A pramANe-1. syAdasti-dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cAra potAnI apekSAe syAdasti, 2. syAnnAsti-pArakAnI apekSAe syAnAsti, 3. syAdastinAsti-banenI apekSAe, 4. syAdavaktavya-banenA eka kALanI apekSAe, 5. syAdasti avaktavya-eka pakSamAM asti che paNa kahevAmAM na Ave, 6. syAnnAstiavaktavya-ema ja nAsti che paNa kahI na zakAya ane 7 syAdastinAsti avaktavya-A pramANe sAta naya, saptabhaMgI, cAra nikSepA ityAdikanA rahasyane jANe te gItArtha kahevAya. have gItArthano upadeza sarvane hitakAraka thAya che te saMbaMdhe be gAthA darzAve che gIatthassa vayaNeNa, visaM hAlAhalaM pibe / nimvikappo ya bhakkhijjA, takkhaNe jaM samuddave // 44 / / paramatthao visaM to taM, amayarasAyaNaM khutaM / nivvigdhaM jaM na taM mAre, mao'vi amayassamo // 45 / / [gItArthasya vacanena, viSaM hAlAhalaM pibet / nirvikalpazca bhakSayet, tatkSaNe yat samudrAvayet // 44 / / zrIgacchAcAra-payannA-145
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramArthato viSaM na tada-mRtarasAyanaM khalu tadviSaM / nirvighnaM yad na tad mArayati, mRto'pi amRtasamaH // 45 // gAthArtha- gItArtha puruSanA vacanathI buddhimAna tarata maraNa nipajAvanAeM haLAhaLa jhera paNa ni:zaMkapaNe pI jAya ane tevo padArtha paNa khAI jAya kAraNa ke paramArthathI to te jhera jhera nathI paraMtu nirvighnakArI amRta samAna rasAyaNa ja hoya che kAraNa ke te viSa khAnArane mAratuM nathI, ane kadAca maraNa nipaje to paNa te amara ja manAya che. vivecana- gItArtha sAdhupuruSa halAhala tAlapuTa viSa vigere pIvAyU~ kahe to paNa zaMkArahitapaNe pI javaM. te jhera na jANavU paNa amRta jANavU kAraNa ke gItArtha to mahAupakArI che ane tenA upadezadvArA karAtI kriyA ajarAmarasthAnane-zAzvatasukhane ApanAra che. mATe tenA vacanamAM kadApi zaMkA na karavI. AvA gItArtha sAdhu ane saMvegA kevA hoya ? kevA lakSaNavALAne tevA jANI zakAya? tene mATe cAbhaMgI darzAva cha-"saMviggA nAma ege no gIatthA 1, no saMviggA nAma ege gIyatthA 2, saMviggA NAma ege gIyatyAvi 3, no saMviggA NAma ege no gIyatthAvi 4 // 1 // 1 cAritravAna che paNa gItArtha nathI, 2 gItArtha che paNa cAritrapAtra nathI, 3. cAritrapAtra che ane gItArtha paNa che, 4. gItArtha paNa nI ane cAritrapAtra paNa nathI. pahelo bhAMgo kAmano nathI, kAraNa ke kA che ke-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai svvsNje| annANI kiM kAhI, kiMvA NAhI seyapAvagaM // 1 // " pahelaM jJAna ana pachI dayA e pramANa saMyamamA varta. sAdhumArgano ajANa zuM hita sAdhI zakaze? jJAna thayA vinA jIvadayA kevI rIte pALI zakAya? jJAna hoya to ja saMyamamArgamA yatheccha rAte pravRtti karI zakAya mATe ja prathama jJAna ane pachI cAritra kahela che. vaLI "jo heuvAya.... siddhatavirAhago anno // 1 // " je hetu temaja parapakSane jANe tene Agamika-AgamajJAtA kahIe paraMtu je potAnA sUtranI prarUpaNA kare ane bIjo upAya na jANe tene siddhAMtano virAdhaka kahyo che, eTale ke jANyA vinA kriyA kare, tenI prarUpaNA kare paNa te saMbaMdhI jJAna na hoya to virAdhaka gaNAya. vaLI pUrve varNavelA cha prakAranA apavAdAdika sUtro na jANato hoya to te kevI rIte cAritranu pAlana karI zake ? vaLI "sAvajjaNa... desaNaM kAuM // 1 // " je 'A vacana sAvadyakAraka cha ane A niravadya che' te jANAM zakatA nathI to teo upadeza devAne-vyAkhyAna vAcavAne kaI rIte adhikArI thaI zake? mATe jJAna-prApti vinA bolavU-upadeza devo te sAdhune mATe vaya' che. AgamanA rahasyI ajJAta sAdhu gacchanA tyAga karIne vicare te pote saMsAramA DUbe che ane bIjA bhavya prANione paNa DUbADe che. bhavarUpI aMdhArA kRvAmAthI pote bahAra nikaLatA nathI ane bIjAne nikaLavA detA nathI. vizeSa zuM kahIe? cha-cha mAsanI ati duSkara tapazcaryA karavA chatAM paNa jo te agItArtha hoya to, viSano jema tyAga karIe tema teno tyAga karavo, sarpathI jema dUra nAsIe tema tenAthI dUra bhAgavU, luccA purupano saMsarga na karIe tema teno saMga na karavI. vaLI akulIna baMdhu, bhayaMkara zmazAna, mahAduSTa pizAca tathA baLatA araNyanI mAphaka teno tyAga ja karavo iSTa che. A prathama bhAMgo azuddha che- zrIgacchAcAra-payannA- 146
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - asvIkArya che. bIjA bhAMgo paNa niSphaLa che, kAraNa ke sUtra, bhaNe, artha jANe, nUtana adhyayana karyA kare paraMtu cAritra - pAlana vinAnuM te sarva niSphaLa che. kAraNa ke tethI to phakta kaMThazoSa ja thAya che. koI kaheze ke tethI annapANI to maLe che ne ? to zAstrakAra kahe che ke dharmanA nAme jenA gharanA AhAra- pANI vApare che tene tyAM UMTa, pADo vigere thaIne bhAra vahana karavo paDe che mATe cAritra vinA jJAna kaI paNa kAmanuM nathI. A saMbaMdhamAM kahyaM che ke- "jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaIe ||1 ||" gadheDo potAnI pITha para caMdanano bhAra vahana kare che paNa caMdananI zItaLatAno - sugaMdhano tene lAbha maLato nathI tema ghaNuM bhaNela hovA chatAM jyAM sudhI cAritrapAlana karato nathI tyAM sudhI te sadgatirUpI zItaLatAno lAbha meLavI zakato nathI. vaLI "AujjanaTTa... caraNahINo // " nAca-tAnamAM pravINa evI naTI jo jonAra lokone harSa na pamADI zake, potAnA avayavono hAvabhAva na darzAve ane nRtya tathA saMgIta na kare to te lokone rIjhave ke potAnI niMdA karAve ? tevI ja rIte sAdhu paNa naTInI mAphaka besI rahe, koI paNa Avazyaka kriyA na kare eTale cAritra na pALe to mokSasukhane prApta na kare paNa ulaTI potAnI, potAnA gacchanI niMdA karAve ane saMghanI hIlanA thAya. vaLI tariyo jANe che ke hAtha- paga halAvavAthI ja nadImAM tarI zakAya paraMtu nadImA paDyA pachI hAtha-paga na halAve to jema DUbI jAya tema saMsArarUpa nadInA pravAhamAM paDyA pachI cAritrapAlanarUpI kriyA (taravAnI kriyA) na kare to te gItArtha paNa saMsAra-nadImAM DUbI jAya, eTale paNa ekaluM jJAna kAma na Ave. sAthasAtha kriyA paNa joIe. jema mahAkaSTapUrvaka zAli nipajAvyA hoya, tene koThAramAM bharI mUkyA hoya, jo teno upabhoga na kare to teM saMgraha niSphaLa nivaDe tema jJAnavaDe heya, upAdeya ane jJeyane jANIne te pramANe Acare nahIM to jJAna paNa zAlisaMgrahanI mAphaka niSphaLa che. Avo saMvijJapakSI pote jo anya sAdhune vaMdAve nahIM paNa pote vAMde to bhaviSyamAM te sulabhabodhi thAya. trIjo bhAMgo zreSTha che. gaNadhara bhagavaMta caudapUrvadhArIo A bhAMgAmAM samAvezita thAya che. vartamAnakALe to jeTaluM jJAna che teno sUtrArtha jANyo hoya, tenuM grahaNa kartuM hoya, paramArtha jANya hoya tene gItArtha kahIe. 'pAMcamo Aro to dusama che, chevaTTaM saMghayaNa che mATe kema karIe ?' ema zithila banI vIryane gopave nahIM, paNa cAritramAM chatuM bala-vIrya phorave tene saMvijJa kahIe. kahyaM che ke- "ko, vA......... jaINa sayA // 2 // " tIrthaMkara paramAtmAe kahyA pramANe sarva karavAne azaktimAna hoya paNa yathAzakti (potAnA sAmarthya pramANe) cAritra pAlana kare eTale ke AhArapANI levAmAM ane ArogavAmAM zUro zarIre puSTa banavAmAM pravINa ane pratikramaNa - paDilehaNAdi kriyAo karavAmAM zithila na hoya paraMtu cAritra pAlana karavAmAM dRDha pratijJAvALo hoya, kALa pramANe jayaNApUrvaka varte, IrSyArahitapaNe udyamavaMta hoya ane lokadekhAva mATe kriyA na kare te ja sAcA yati-sAdhu che. jayaNA karatAM chatAM paNa kvacit pramAdanA yogathI, dusamakALa, hInabuddhi ane chevaTThA saMghayaNanA kAraNathI doSa lAgI jAya to paNa tene cAritrapAtra samajavA, paNa virAdhaka na samajavA; kAraNa ke potAnA baLavIrya pramANe cAritra pALe che, doSa lagADavAnA icchuka nathI, sUtrokta apavAda zrIgacchAcAra- payannA-- 147
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ seve che tene Alove che. A saMbaMdhamAM dRSTAMta jaNAvatAM kahe che ke kAMTAvALA mArgamAM cAlatA ghaNI ja sAvacetI rAkhe to paNa cUkI jAya tema cAritra mArga kaMTakavyApta che. koIka apavAdamArganuM paNa sevana karI zake che, kAraNa ke kAussagga UbhA UbhA karavAnuM kathana che chatAM asamartha hoya to besIne kare ane tema paNa karavAne azaktimAna hoya to sUtAM sUtAM paNa kare. A pramANe karavAthI te cAritrano virAdhaka gaNAto nathI. A saMbaMdhamAM vizeSa varNana zrAddhapratikramaNa cUrNImAM karela che. cotho bhAMgo liMgadhArIne ja hoya che, je veSamAtra dhAraNa karIne peTa bhare che tevA liMgiyAne guru mAnavAthI to mithyAtva lAge. A cAra bhAMgA paikI trIjA bhAMgAvALA ja sAdhu kharekhara gItArtha che ane temanA vacananuM maraNAMta kaSTa Ave to paNa pAlana karavuM ja. A pramANe gItArthanI mahattA jaNAvI, have agItArtha upadeza kevo duHkhadAyaka thAya che te jaNAve che-- agIyatthassa vayaNeNaM, amiyaMpi na ghuMTae / jeNa no taM bhave amayaM, jaM agIyatthadesiyaM // 46 // paramatthao na taM amayaM, visaM hAlAhalaM khu taM / na teNa ajarAmaro hujjA, takkhaNA nihaNaM vae // 47 // [ agItArthasya vacanenA-mRtamapi na pibet / yena na tad bhavedamRttaM yadagItArthadezitam ||46 // paramArthato na tadamRtaM, viSaM hAlAhalaM khalu tat / na tenAjarAmaro bhavet, tatkSaNAt nidhanaM vrajet // 47 / / ] gAthArtha - agItArthanA vacanavaDe koI amRta paNa na pIve kAraNa ke te pote ja doSita hovAthI te amRta vAstavika amRta hotuM nathI. paramArthathI to te amRta paNa halAhala viSa jevuM hoya che, jethI ajarAmara thavAtuM nathI temaja mRtyune paNa dUra haTAvI zakAtuM nathI- tatkALa mRtyu ja nipaje che. vivecana - UparanI gAthAmAM darzAvelA cAra bhAMgA paikI cothA bhAMgAvALo sAdhu agA jANavo. tenA dvArA upadezAtI tapazcaryAdi kriyA paNa, kharekhara to te amRtasvarUpa che to paNa, jhera sadRza ja bane che. tenA dvArA tapanuM paccakhakhANa paNa na levuM to pachI tenI pAse vratAdi uccaravAnI to vAta ja kyAMthI saMbhave ? dUdhano guNa to teno te ja hoya che, paraMtu jyAre te sarpanA udaramAM jAya che tyAre jherarUpe pariNAme che tema tapasyA, vrata ityAdika dhArmika anuSThAno to amRtasvarUpa che paraMtu jyAre te agItArthadvArA upadezAya che tyAre jhera sadRza banI jAya che. tenAthI ajarAmara pada-mokSanI prApti thatI nathI paraMtu anaMta saMsAramAM bhramaNarUpa mRtyu ja thAya che. zrIupadezamAlAmAM kahyaM che ke-- "jaM jayai agIyattho, jaM ca agIyatthanissio hoi / vaTTAvei ya gacchaM, aNaMtasaMsArio hoI // 1 // kahau jayaMto sAhU, vaTTAvei ya jo u gacchaM tu / saMjamajutto hoDaM, aNaMtasaMsArio bhaNio // 2 // davvaM khittaM kAlaM, bhAvaM purisapaDisevaNAo ya / na vi jANai agIo, ussaggavavAiyaM ceva zrIgacchAcAra - payannA-- 148
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 3 / / jahaThiyadavvaM na yANai saccittAcittamIsiyaM ceva / kappAkappaM ca tahA, jogaM vA jassa jaM hoi // 4 // " je agItArtha hoya ane potAno gaccha vadhAre te temaja agItArthanI nizrAe paNa je rahe te anaMtasaMsArI thAya che. gacchane vadhArato udyamavaMta agItArtha anaMtasaMsArI kema thAya? te praznanA javAbamAM kahe che ke-dravya, kSetra, kALa, bhAva, purisa, pratisevaNA (kAraNe doSa lagADavo) A cha prakAra agItArtha na jANe,temaja apavAda ane utsarga mArga na jANe, jevA dravya hoya tevA yathAsthita na jANe, sacitta, acitta ane mizra na jANe, 'A kalpe ane A na kalpe' te paNa na jANe, joga paNa na jANe-A pramANe te pote ja ajJAnI hovAthI svayaM anaMta saMsAramA paribhramaNa kare che ane potAnA Azritane paNa paribhramaNa karAve che. AvA agItArthano saMga na karavo te jaNAvatAM kahe che- agIyatthakusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire / mukkhamaggassime vigghe, pahammi teNage jahA ||48 / / [agItArthakuzalaiH, saGgaM trividhena vyutsRjet / mokSamArgasyeme vighnAH, pathi stenA yathA // 48 // ] gItArtha- mana, vacana ane kAyAthI agItArtha tathA kuzIliyAno saMga sadA tyajI ja devo, kAraNa ke cora athavA DAkuo jema musApharImAM vighnakAraka che tema te paNa mokSamArgamAM hAnikAraka che. vivecana- pAMca prakAranA agItArtha che. pAsattho, osanno, kuzIliyo, saMsakta ane yathAcchaMdanaka. jema trAjavAnI madhya dAMDI UMcI karatA ApoApa banne bAjunA trAjavA UMcA nIcA thAya ja che tema ahIM muLagAthAmA agItArtha kazIlamadhyamAM sucavavAthI svayameva pUrva ane pazcimanA be-be agItArtho grahaNa karAI ja jAya che. A pAMce prakAranA agItArthono saMga trividhe trividhe (mana, vacana, kAyAthI karavaM, karAvaq ane anumoda) kadApi karavo nahIM. zrImahAnizIthasUtranA chaThThA adhyayanamAM kA che ke-AMkho jenI phUTI gaI che tevI sthitimAM lAkha varSa rahevU sAruM paraMtu agItArthanI pAsa eka kSaNa (daza sekaMDa) ke aDadhI kSaNa paNa na rahe. koI zaMkA karavApUrvaka pUche ke potAnA guru pAchaLathI pAsatthA thaI gayA hoya to ziSye zuM karavU? A saMbaMdhamAM zrIupadezamAlAnI 376mI gAthAnI heyopAdeya nAmanI TIkAmAM kA che ke -"gIyatthaM saMviggaM, AyariyaM muyai valai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiMci vi dei giNhai vA // 1 // " mokSanA abhilASI saMvijJagItArtha AcAryane vinA kAraNa choDe, gacchano tyAga kare,temaja AjJA vinA kaMI paNa de agara to le to doSabhAgI thAya; paraMtu A agItArthano tyAga karavAmAM doSano lezamAtra saMbhava nathI. zrI sthAnAMgajInA trIjA sthAnakamAM paNa kA che ke-pramAdI AcAryano tyAga karavo. AvA agItArtha sAdhuone cora, lUTArA sarakhA jaNAvyA che. eka nagarathI bojA nagare jatAM rastAmAM DAkuo maLe to te vighna kare ane saMpatti hoya to lUTI le tema A alArtha sAdhurUpI coro mokSamArgarUpI nagaramAM pahoMcatA upadrava kare che ane zuddha dharmarUpI Ali pani lUMTI laI agAdha zrIgacchAcAra-payannA-149
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArasAgaramA rajhaLAve che mATe AvA vighnakAraka agItArthano saMga sadA varjavo. pajjaliyaM huyavahaM dadvaM, nissaMko tattha pavisiuM / attANaM niddahijjAhi~, no kusIlassa allie // 49 // [ prajvalitaM hutavahaM dRSTvA, niHzaGkaM tatra pravizya / AtmAnaM nirdahet, naiva kuzIlamAlIyet // 49 / / ] gIthArtha-- dhagadhagatI agni-jvAlAmAM ni:zaMkapaNe pravezIne potAnA dehane bhasmasAt karI nAkhavo sAro paraMtu kuzIla agItArthano saMga na ja karavo. -- vivecana- agnimAM pAta karavAthI eka ja vakhata mRtyu prApta thAya che jyAre kuzIliyA pAsatthAdikanA saMsargathI anaMta saMsAramAM anaMta vAra janma-maraNa karavA paDe che, atyaMta duHkha-kaSTaparaMparA sahana karavI paDe; mATe ja kahyaM che ke eka vAra maraNa pamADe tevo agni sAro. zrImahAnizItha sUtranA bIjA adhyayanamAM kahyaM che ke- "jIve saMmaggamAiNNe, ghoraM vIraM tavaM care / acayaMto ime paJca, kujjA savvaM niratyayaM // 1 // pAsatthosannahAchaMde, kusIle sabale tahA / diTThIe vi ime paMca, goyamAna nirakkhi // 2 // " he gautama ! koI vyakti sanmArgamAM rahIne tIvra tapazcaryAdi dharmakaraNa kare paraMtu jo te pAsattho, osanno, kuzIliyo, yathAcchaMdanaka ane saMsatto - e pAMcano saMsarga kare to tenI dharmakaraNI niSphaLa che. te pAMca prakAranA liMgiyo to dRSTimAtra thI jovA lAyaka nathI to tenA paricayanI to vAta zA mATe karavI ? kuzIliyAnA saMga saMbaMdhamA zrI mahAnizIthanA cothA adhyayanamAM bhagavaMta zrImahAvIrasvAmIe gautamasvAmIne sumatinuM jaNAvela dRSTAMta vicAraNIya che. ! agItArthanA saMgathI mahAviSama phala sumatinuM vRttAMta kuzasthala nAmanA nagaramAM nAgila ane sumati nAmanA be bhAIo rahetA hatA. teo jIvAjIvAdi nava tattvanA jJAtA hatA. banee saMpatti paNa sArA pramANamAM meLavI hatI, paraMtu koIka samaye aMtarAyakarmanA udayathI temanuM dhana nAza pAmyuM. Ama chatAM paNa teonI dharmazraddhA acala hatI. vyApAramAM kUDa kapaTa karatA nahIM, asatya bolatA nahIM, dAnAdika cAra prakAranA dharmanuM yathArtha pAlana karatA, matsara, dveSa, IrSyAdi kaMI karatA nahIM, svajana-saMbaMdhI one dharmopadeza ApatA- A pramANe vartana rAkhavA chatAM azubha karmanA udayathI temane dhana prApta na ja thayuM. AvI rIte keTalAka varSo vyatIta thaI gayA eTale strI-putrAdi paNa temano anAdara karavA lAgyA. temanA pratye kuTuMbIjanono satkAra paNa ocho thaI gayo. ekadA ekAMtamAM te bane bhAIo vicAravA lAgyA ke- "jA vihavo tA purisassa, hoi ANApaDicchao logo / galiodayaM ghaNaM, vijjulA vi dUraM pariccayai // 1 // " jyAM puruSa pAse dhana hoya tyAM sudhI tenI AjJA putra-parivArAdika mAne paraMtu dhanavihIna sthitimAM to tenI avajJA thAya. jema jaLayukta megha hoya to vIjaLI teno saMga kare che, paraMtu jaLa rahita sthitimAM te paNa zrIgacchAcAra - payannA -- 150
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA tyAga karI jAya che. vAda nAgile kAM--"puriseNa mANadhaNavajjieNa, parihINabhAgadhijjeNa / te desA gaMtavvA, jattha savAsI na dIsanti // 1 // " Adara bhAva tathA dhana rahita ane hInabhAgyavALA puruSa potAnA dezano tyAga karIne je dezamAM potAnA gAmano vasanAro koI na hAya tevA gAmamAM vasavATa karavo joIe. "A kathana sAMbhaLI sumatie kahyaM - "jassa dhaNaM tassa jaNo, jassatyo tassa baMdhavA bahave / dhaNarahio a maNUso, hoi samo dAsapesehiM // 1 // " jenI pAse dhana che tene ghaNo parivAra che, dhanavAnanA baMdhuo paNa ghaNA thAya che; paraMtu je dhana rahita che tene to sevAbhAva svIkAravo paDe che mATe ApaNa dezAMtara jaIe. jo saMyoga sArA maLaze to ThIka, nahIM to cAritra aMgIkAra karazaM." A pramANe parampara vicArIne vaMne bhAIo kuzasthaLanA tyAga karI cAlI nikaLyA. ___ mArgamA cAlatA temaNe pAMca sAdhu ane eka zrAvakane cAlyA jatAM joyA eTale nAgile kA-"bhAI ! sAdhuno sAtha malyo che to ApaNe temanI yAthe jaIe." samatie saMmati darzAvI. A pramANe cAlatAM hI eka mukAma pUrNa thayo nahIM tevAmAM nAgile sumatine kA ke-"harivaMzanA tilakasamA vAvIzamA tIrthaMkara zrIaraSTanemie ekadA pharamAvyu hatuM te mujaba ApaNe jenI sAthe cAlI rahyA che tevA sAdhuo kuzIliyA hoya che. kuzIliyA sAdhune dRSTimAtrathI nirakhavA paNa yogya nathI to temano saMga to kema ja karAya? A sAdhuo kuzIliyA jaNAya che mATe ApaNAthI have zraNamAtra paNa temanI mAthe rahevAze nahIM." A pramANe kahIne, samatino hAtha kheMcIne nAgila tene vIjI vAju laI gayA. tyAM AgaLa zuddha bhUmi tapAsIna banna baiThA tyAra samatie jaNAvya ke-he bhAI ! garuna, mAtA, pitA, jyeSTha bhAI ane moTI bhaginIna unara na Apavo (sAmaM na bolava) evI AjJA che to he vaDIla baMdhu ! huM have tamane zuM kahuM ? Upara kahelA zakhyo je kahe tene (tahatti) pramANabhUta mAnavaM; te kharuM che ke khoTuM che ? te saMbaMdhI vicAra na karavo. Ama kahIne sumatine nAgila pratye kaMIka kahe hatuM chatAM bolI zakyo nahIM. iMgitAkAra jANavAmAM kuzaLa nAgile vicAryu ke-sumatine kaMIka kahevU che, paNa lajjAthI kahI zakato nathI ne vRthA kaSAya kare che. hamaNA teno krodha zAMta thavA do. hamaNA huM kaMI tene hita-zikhAmaNa ApIza to te mAnaze nahIM. vaLI vizeSa vicAra karatAM tene jaNAvyu ke-tenA mananI zaMkA hamaNA ja TALavI sArI che, kAraNa ke te bhoLA hadayano hovAthI pApakRtyane jANI zakato nathI. A pramANe vicArI teNe sumatine pharI kA ke-"bhAI ! huM tane doSa Apato nathI. karmano ja doSa che, kAraNa ke sagAbhAIne paNa zikhAmaNa ApatAM viparIta lAge che ane bodha paNa thato nathI. A sarva rAga, dveSa, ane mithyA Agraha-mithyAtvanI ja ceSTA che." nAgilanaM AvaM vacana sAMbhaLI sumatie kA-"bhAI ! tuM satyavAdI ane sUtrano sAMbhaLanAra che, paNa tuM te sAdhuonA avarNavAda kare che te yogya nathI. te sAdhuo to cha?, aTThama tathA mAsakhamaNAdi tapakriyA kare che, vIrAsana, utkaTukAsana pramukha kaprakriyA kare che. vaLI aneka prakAranA abhigraha kare che. AvA sAdhuone tu kuzIliyA kahe che to tAruM jJAna kerbujANavU?" nAgile javAbamAM kA-"bhAI ! evI bAhya tapasyAthI tuM ThagAIza nahIM. bAla tapa ane A utsUtraprarUpaNAmAM zo pharaka che? mAre zuM teonA zrIgacchAcAra-payannA- 151
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dveSa cha ke haM emanA avarNavAda bolU? tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJA mujaba ja huM kahuM chaM ke -AvA kuzIliyA jAvA yogya nathI." sumatie A pramANa sAMbhaLI kaIMka uzkarAIna kA-"javA tuM buddhihIna cha tama tane tevU kahanArA tIrthakara paNa buddhihIna haze." A kathana sAMbhaLatAM ja nAgile sumatinA mukha AgaLa pAtAno hasta ADo dharI bolavAno niSedha kayoM ane kA-"bhAI ! Ama na bola. tethI to tIrthaMkara paramAtmAnI AzAtanA thAya. mane tAre jema kahe hoya tema kahe paNa tIrthaMkaranI niMdA kadApi na karIza." A sAMbhaLI sumatie nAgilane puchyu-"A sAdhuo kuzIliyA hatA to jagatamAM koI suzIla sAdhu cha ke nahIM ?" A pramANe ropita sumatine zAMta karatAM nAgile kA-"bhAI ! ema na bola. tIrthakara paramAtmAnA zAsananI hIlanA na kara. jinezvara bhagavaMtanuM vacana kadApi laMghanIya nA. tamanA zAsanamAM to aneka zuddha cAritrapAtra munipuMgavo vidyamAna hoya che. te sAdhuo kAliyA hatA tenA kAraNa taM sAMbhaLa-adhika upakaraNa rAkhavA te parigraha che. sAdhuoe to parigrahaparimANa nAmanuM vrata svIkAreluM hoya che; chatAM A sAdhuoe bIjI muhapatti rAkhI che. eka muhapatti khovAI jAya agara to phATI jAya to bIjI upayogamAM Ave tevA vicArathI teoe rAkhI che; paraMtu zuddha saMyama-pAlana karanAra sAdhune kadI paNa upakaraNanI citA bhogavI paddhatI ja nathI. A temanuM unmArga AcaraNa che. baLI te hamaNA ja joyu ke moTA kezavALA te sAdhue loca karavA nimitte vahorAvyA sivAya ja bharama lIdhI. vaLI pelA saMghaTita kAnavALA munie sUrya na UgyA chatA sUryodaya thaI gayo, cAlo ApaNe jaIe' ema kahIne mRpAvAdanuM sevana karyu te to tuM jANe ja che. vaLI pelA sAdhue rAtrisamaye agnikAyanA jyotamAM kapaDo sAMdhyo, prAta:kALamAM lIlI vanaspati ane vIjo cApyA-A vadhI upayogazUnya kriyA ja temanI cAritrahInatA sUcabavA mATe paryApta che. suvihita sAdhue to chakkAyanA sUkSma bAdara jIvAnI jayaNApUrvaka cAlavU, sUq vigere kriyA karavI joIe. A sAdhuo paikI eka paNa tevA zuddhAcAravALo jaNAto nathI. chakkAya- mardana karanAra sAdhu karatAM kasAI paNa sAro, mATe he bhAI sumati ! AvA kuzIliyA sAdhune jANIne vaMdana karavAnI vAta paNa kema ghaTI zake? AvA sAdhunA saMsarga ke vaMdanathI ApaNuM paNa cAritra bhraSTa bane ane anaMta saMsArabhramaNa vadhe." A pramANe nAgile samajAvyA chatAM sumati bolyo ke-"mAre to temanI pAse dIkSA levI che. tuM jevo dharma kahe che tevo dharma Aje koNa pALI zake tema che ? mATe have mane roka nahIM." A pramANe kahIne sumati gayo ane dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhAne pAMca mAsa vyatIta thayA tevAmAM bAra varSano bhayaMkara dakALa paDyo ane AloyaNa, pratikramaNa karyA vinA te kazIliyA sAdhao kALadharma pAmIne vANavyaMtarajAtinA bhUta, yakSa, rAkSasa ane pizAcanA vAhana tarIke utpanna thayA. tyAMthI cyavIne mleccha thayA. tyAM mAMsAhAra karIne sAtamI narakamAM upajyA. tyAMthI nikaLIne trIjI covIzImAM samakita pAmaze. samakita pAmyA pachI bIje bhave cAra jaNA mokSe jaze paNa pAMcamo je te kAryamA agresara hato te ekAMta mithyAdRSTi ne abhavya hovAthI mokSa nahIM pAme. A pramANe sAMbhaLI gautamasvAmIe pachyu ke-"he bhagavan ! sumati marIne kyA upajyo?" bhagavaMte kA-"paramAdhAmI deva thayo." gautamasvAmIe puna: pUchA-"he bhagavaMta ! kyA kAraNathI zrIgacchAcAra-payannA- 152
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva paramAdhAmI deva tarIke upaje?" bhagavaMte ko-"je prANI tIvra rAga, dveSa temaja mahAmithyAtvanuM sevana kare che tathA zAstranA gaMbhIrArthane samajyA vinA utsthApanA kare che te paramAdhAmI deva thAya che. nAgile kazIliyA saMbaMdhI kahevA chatAM samatie kA-'te kazIliyA nathI, jo teo kazIliyA hoya to jagatamAM suzIla koNa hoI zake? mAre to tenI pAse dIkSA levI che' - A pramANe kA te utthApanA karI. vaLI teNe nAgilane kA ke-'tuM jevo nirbuddhi che tevA tIrthaMkara bhagavaMta paNa buddhihIna haze.' A pramANe AzAtanA karavAthI dIrgha tapazcaryA karavA chatAM paNa tenA cIkaNA karma chUTyA nahIM ane paramAdhAmI deva thayo. bAda gautamasvAmIe pUchyu ke-he svAmin ! sumati paramAdhAmI devamAMthI kyAM upajaze? bhagavaMte kA he gautama ! anAcAranI prazaMsA karavAthI ane sanmArgautthApana karavAthI te maMdabhAgI sumatie anaMta saMsAra upArjana ko. tenA janma maraNa no cheDo nathI. tenA keTalA kaSTo tane varNaq? anaMta pudgalaparAvarto sudhI te cAra gatirUpa saMsAramA rajhaLaze, chatAM paNa tane saMkSepathI kahuM chu te tuM sAMbhaLa-paramAdhAmI devamAMthI cyavIne te jaLamanuSya thaze. A jaLamanuSya kyA thAya che? tene kevA saMtApadAyaka kaSTo bhogavavAM paDe che te tuM dhyAnapUrvaka samajI le. A jaMbUdvIpanI pharato cAre bAju lavaNasamudra vITaLAyelo che. te lavaNasamudrane je sthaLe siMdhu tathA gaMgA nadI maLe che tenI dakSiNamAM paMcAvana yojana dUra vedikAnI madhyamAM hAthInA kumbhasthaLanA. AkAravALaM sADAbAra yojanapramANavALu paDisaMtApadAyaka nAmanuM sthAna che. te sthAnamA atyaMta bhayaMkara, aMdhakAravALI ane ghaDiyALanA jevA AkAravALI suDatAlIza guphAo che. te guphAmAM. niraMtara vAraMvAra jaLacArI manuSya rahe che. te manuSyo vajraRSabhanArAcasaMghayaNavALA, mahAbaliSTha, parAkramI, sADAbAra hastapramANa dehamAnavALA, saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA, madha, madirA ane mAMsanA atyaMta lolupI, strImAM Asakta, kharAba varNavALA, asnigdha UMcA zarIravALA, hastInA jevA mukhavALA, siMhanI jevI bhayaMkara dRSTivALA, yamarAjanA jevA bIhAmaNA, majabUta pIThavALA temaja atyaMta abhimAnI hoya che. teonI aMtaraMDagoLI (aMDajanI goLI) ne grahaNa karIne, te goLIne camarI gAyanA zveta vALathI guMthIne je mANasa potAnA karNamAM paherI rAkhe te samudranA agAdha jaLamAM jAya to paNa koI paNa magaramaccha, mahAmatsya, jaLaghoDA vigere zikArI prANiyo lezamAtra upadrava karI zake nahIM. te aMDagolakanA prabhAvathI te hiMsaka prANiyo najIka AvI zakatA nathI ane tethI te aMDagolakane dhAraNa karanAra mAnavI icchA pramANe jaLamAM vicarI jAtivaMta-ratna grahaNa karI zake che. A aMtaragolakanA kAraNe ja jaLamanuSyane atIva kaSTa bhogavaq paDe che. teo eTalA badhA parAkramI hoya che ke tenI pAsethI aMDagolaka sahelAIthI meLavI zakAtuM nathI eTale tene atIva kaSTamAM pADIne, tene zaktihIna karIne pachI tenA pAsethI aMDagolaka meLavI zakAya che. te samaye te jaLacara manuSyane nArakInA jevU ghora kaSTa bhogavaq paDe che. he gautama ! aMDagolakane koNa grahaNa kare te have tane jaNAeM chu. lavaNasamudrane viSe te paDisaMtApadAyaka sthAnathI eka so ekatrIza yojana dUra ratnadvIpa nAmano dvIpa che. temAM vIsa, ogaNIsa, aDhAra, ATha ane sAta dhanuSyanA pramANavALI, ghaMTInA AkAravALI yaMtrayukta vajrazilAo che. te zilAone ughADIne, pUrvasiddha kSetranA svabhAvathI tene siddha karIne, te zrIgacchAcAra-payannA- 153
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilAone mAMsa-madirA ane madhuthI lipta kare che. A jaLacara manuSyo mAMsa-madirAmAM atyaMta Asakta hoya che. tene kabje karavA mATe ratnadvIpavAsI loko mAMsa ane madirAnA kuMDA bharIne paDisaMtApadAyaka sthAnamA jAya che. jevAmAM jaLacara manuSyo ratnadvIpavAsI mAnavIone juve che ke tarata ja tene mAravA doDe che. ratnadvIpanA loko mAMsa-madirAnA kuMDA tyAM mUkI daIne ratnadvIpa tarapha pAchA vaLI jAya che. jaLacara manuSyo te kuMDAne joIne tyAM thaMbhI jAya che ane temAnA padArtha khAI jAya che. khAI lIdhA pachI paNa tarata ja ratnadvIpavAsI prANiyonI pAchaLa doDe che eTale teo pAchA mAMsa-madirAnA kuMDA mUkI dUra nAzI jAya che. A pramANe karatA karatAM teo ratnadvIpa samIpa jaLacara manuSyone kheMcI jAya che. te lokoe vajrazilAomAM paNa mAMsanA locA coMTADelA hoya che, mAchalio rAkhI mUkI hoya che, madhanuM cAre bAju lepana karela hoya che. ratnadvIpa pAse AvatAM ja A zilAo jaLacara manuSyanI najare paDe che eTale teo mAMsa-madirAnI AsaktithI te zilAmA dAkhala thAya che. A zilAono AkAra phADelA mukha jevo hoya che. jaLamanuSyo te mAMsa-madirAne joIne atyaMta prasannapaNe sukhapUrvaka temAM rahI Aroge che. A pramANe daza-paMdara divasa vyatIta thAya che tevAmAM ratnadvIpanA manuSyo bANa, khaDga, bhAlA pramukha zastrAstrothI sajja thaIne te zilAo pharatAM sAta-ATha vakhata vITaLAI vaLe che. bIjA keTalAka te zilAomAM rahelA jaLacara manuSyone ekatra karAve che. jo jaLacara manuSya paikI eka paNa vajrazilAnI ghaMTImAMthI chaTakI jAya to te ratnadvIpavAsI samagra prANiyono saMhAra karI nAkhe. bAda yaMtradvArA vajrazilAmaya ghaMTInA paDa ekaThA karIne te jaLacara manuSyone daLavA lAge. teonA hADa eTalA majabUta hoya che ke-A pramANe eka varSa paryaMta satata pIsAvA chatAM hAtha phATI jAya nahIM ke pIsAya paNa nahIM. zarIranA badhA sAMdhAo zithila thaI jAya tyAre ghaMTInI pAchaLa AMgaLInu hADakuM joIne ratnadvIpavAsI manuSyo atyaMta AnaMda pAme. pachI daLavAno parizrama choDI daI, ghaMTInI zilAo aLagI karI te jaLacara manuSyonA aMDagolaka laI le. pachI te aMDagolaka puSkaLa dravyavaDe vecI nAkhe. vajrazilAnI madhyamAM eka varSa paryaMta pIsAtA te jaLamanuSyone nArakIya bhayaMkara yAtanAno anubhava thAya che." A pramANe hRdaya-vidAraka varNana sAMbhaLI gautamasvAmI puna: bhagavaMtane pUche che ke-"he bhagavaMta ! A pramANe eka varSa paryaMta vajrazilAnI ghaMTImAM pIsAvA chatAM AhAra-pANI vinA te jaLacara manuSyo kema jIvI zake?" bhagavaMte javAba Apyo ke-"he gautama ! karelA karmanA svabhAvathI teone AvaM kaSTa sahana karavU paDe cha, arthAt karelA ko bhogavavA mATe teo eka varSa paryaMta jIvaMta rahe che." A saMbaMdhI vizeSa adhikAra praznavyAkaraNanI TIkAmAMthI jovo. vaLI gautamasvAmIe pachyaM ke "he bhagavaMta ! sumatino jIva jaLacara manuSyamAMthI marIne kyA kyA upajyo?" bhagavaMte kA ke-"jaLamanuSyapaNAmAM upArjelA karmone kAraNe tenA ja sAta bhavo karyA bAda teno jIva 1 zikArI zrani thaze, pachI 2 kAgaDAno bhava karaze, pachI 3 vANavyaMtara, 4 lIMbaDAnA vRkSamAM, 5 manuSyanI strI, 6 chaTThI nArakImAM, 7 koDhiyo manuSya, 8 yUthAdhipati hastI, 9 tyAM maithunamAM Asakta thaIne anaMtakAya (sAdhAraNa vanaspati), 10 bAda anaMtakALa paribhramaNa karIne naimittika, 11 sAtamI naraka, 12 zrIgacchAcAra-payannA- 154
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmatsya, 13 sAtamI naraka, 14 baLada, 15 manuSya, 16 vRkSa kAkila, 17 jaloga, 18 taMdula matsya, 19 sAtamI naraka, 20 gadheDo, 21 zvAna. 22 kIDo, 23 uMdara, 24 agnikAya, 25 kunthuo, 26 madhukAra, 27 cakalA, 28 udhai, 29 vanaspatikAya, 30 strIratna, 31 chaTThI naraka, 32 hastI. 33 vesAmaMDiya nAmanA nagaramA upAdhyAyanA ghara pAse lIvaDAnA vRkSarUpe vanaspatikAyamA upajaze, 34 kuJA strI, 35 napuMsaka manuSya, 36-37 daridrI mAnava, 38 pRIkAya, 39 manuSya, 40 manuSyabhavamAM bALatapasvI, 41 vANavyaMtara, 42 purohita, 43 sAtamI naraka, 44 matsya, 45 sAtamI naraka, 46 baLada, 47 manuSya tarIke mahAsamakitI avirati cakravartI, 48 pahelI naraka, 49 zreSThI, 50 sAdhu, 51 anuttara vimAnamAM deva, 52 cakravartI thaI, kAmabhogono tyAga karI dIkSA aMgIkAra karaze ane tIrthaMkara bhagavaMte upadezelA cAritra pramANa tena yathArtha pAlana karI mokSe jaze. he gautama ! A pramANe je sAdhu-sAdhvio tathA zrAvaka-zrAvikA pAkhaMDInI prazaMsA kare, nihnava athavA to utsUtraprarUpakanI puSTi kare, tevAnI sAthe bole-cAle, tevAne bhaNAve, teone vasati Apa, tavAe racelA zAstrane prarUpe, teonA kAyakleza, tapa, saMyama, jJAna ane vidrutAnA vakhANa kare te paNa samatinI mAphaka paramAdhAmI thAya." vizeSa vRttAMta mahAnizIthanA cothA adhyayana thI jANavU. A pramANe sumatinI bhavaparaMparA sAMbhaLI gautamasvAmIe nAgilanI gati saMbaMdhI pRcchA karI eTale bhagavaMte jaNAvyaM ke-"kuzIliyAno saMga tyajI daIne te nAgila siMha tathA vizALa vRkSothI vyApta te bhayaMkara aTavImA paramAtmAnA vacanane parama hitakArI samarjI jIva rahita pRthvIpITa para pAdapApagamana anazana svIkArIne rahyo. tanI tavA sthiti jANIne, tane bhavya jIva jANIne vAvIzamA tIrthaMkara zrIariSTanemi tenA para upakAra karavAnI vaddhithI AkarSAI tyAM padhAryA ane megha jevI gaMbhIra girAvaDe upadeza Apyo. te upadezane saddahato, zubha adhyavasAyapUrvaka kSapaka zreNIe caDhIne nAgila aMtakRtkevalI thayo ane mokSe gayo. he gautama ! kuzIliyA agara to pAsatthAno saMga ke bhavabhramaNa karAve che te sumati ane nAgilanA dRSTAMta parathI sArI rIte samajI zakAya che, mATe agnimAM jhaMpApAta karavA sAro paraMtu kadApi pAsatthAno paricaya na karavo." have kevA gacchane sAro gaccha na jANavo te sUcave che pajalaMti jattha dhagadhaga-ssa guruNA vi coie sIsA / rAgadoseNa vi aNu - saeNa taM goyama ! na gaccham / / 50 // | prajvalanti yatra dhagadhagAyamAnaM, guruNApi noditi ziSyA: / rAgadveSeNApi anuzayena, sa gautama ! na gacchaH // 50 // gAthArtha- he gautama ! 'tamArA jevAne Ama karavU ucita nathI' e pramANe gurue preraNA-sUcanA karyA chatAM paNa je gacchamAM ziSya rAgI, dveSI ane jAjvalyamAna agninI mAphaka krodhI hoya temaja dIkSA lIdhA saMbaMdhI pazcAtApa kare te gaccha vAstavika nathI. zrIgacchAcAra-payannA-155
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana- AcAryanI pharaja che ke-ziSya unmArge cAlato hoya, cAritranI zuddhi na jALavato hoya to tene sUcanA karavA-hizikhAmaNa ApavI paraMtu ziSya zikhAmaNa aMgIkAra na karatAM guru pratye dveSa kare, ulaTo krodhI vana ane manamAM vicAra ke-sAdhupaNuM to paLAtuM nathI, mAthu na muMDAvyaM hota to sAruM hatuM, sukhapUrvaka bhojana karata ane A pratikramaNa, paDilehaNa tathA vaiyAvaccAdika kaDAkUTa maTI jAta. AvA avicArI ziSyovALo gaccha sugaccha na kahevAya. potAnI bhUla hoya ane guru zikhAmaNa Ape to potAnI bhUla kabUla karI guruno upakAra mAnavo te ja suvihita ziSyanI pharaja che. pazcAtApa na karatA 'pote kyA dIkSA lIdhI ?' evo kuvicAra manamAM lAvavo e potAnI adhamagatinI nizAnI che. AvA roSI ane avinIta ziSyoM svapararnu hita sAdhI zakatA nathI, mATe tevA ziSyovALA gacchane sAro gaccha na samajavo. A saMbaMdhamAM koIka kahe ke-gacchamAM vasavUja nahIM, kAraNa ke krodhAdikanA prasaMgI karmabaMdha thAya mATe ekalavihArI tharbu zuM khoTaM che ? to teno javAba e che ke-kadAca vakrajaDanA kAraNI rAga-dvepa yA to krodha udbhave to paNa gacchano tyAga karavo ucita ja nathI, kAraNa ke ekalA vicaravAthI svacchaMdatA AvI jAya che, dravya cAritra paNa jatu rahe ane mahAanarthana kAraNa pragaTe mATe jo gacchamAM rahe to AloyaNAdikathI agara to hitazikhAmaNathI zuddhi thAya tI gacchano to kadApi tyAga na karavo paNa sArA gacchamAM ja nivAsa karavo. gacchamAM rahevAthI zuM phAyado thAya che te jaNAvatAM kahe cha ke gaccho mahANubhAvo, tattha vasaMtANa nijjarA viulA / sAraNavAraNacoaNa-mAIhiM na dosapaDivattI / / 51 / / .. [ gaccho mahAnubhAva-statra vasatAM nirjarA vipulA / smAraNAvAraNAcodanA - dibhirna doSapratipatti: // 51 // ] gAthArtha - gaccha mahAprabhAvazALI che kAraNa ke temAM nivAsa karavAthI mahAnirjarA thAya che temaja sAraNA, vAraNA ane preraNAdikavaDe navA doSonI utpatti thatI nathI. vivecana - savihita sAdhuono samudAya te gaccha kahevAya. parasparanA AlaMbanathI zuddha saMyama-kriyAmA citta saMlagna rahe eTale bahu nirjarA-karmakSaya thAya. vaLI niraMtara sAraNAdikathI paNa jAgRti rahe eTale navIna karmabaMdha na thAya. sAraNA eTale smaraNa karAvaq-svAdhyAya, pratikramaNa, paDilehaNa, caityavaMdana, dhyAna ityAdika na karyAM hoya to yAda karI ApavA. vAraNA-saMyamakriyAmA skhalanA karatA hoya tene uddazIne kahe ke-A kAma karavU tamane ghaTatuM nathI, mAtaruM pramukha barAbara paraThavajo-A pramANe kahevU te vAraNA. coyaNA-cAritra aMgIkAra karyA chatAM na karavA yogya kArya kare to tene upadeza Ape, kaThora temaja miSTa vacanathI samajAve ane paDicoyaNA- vAraMvAra samajAve ane vizeSamAM kahe ke-A pramANe jo tamAru anucita vartana raheze to prAyazcita Avaze, mATe mahAmUlyavaMta cAritradharma barAbara zuddhipUrvaka pALo. A pramANe guru AdikanA sAraNA-vAraNAdikathI saMyama-pAlanamAM jAgRti rahe ane karmabaMdha na thatAM karmanirjarA thAya te nirjarA kevA sAdhuone thAya zrIgacchAcAra-payannA-156
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ te saMbaMdhI cAra gAthA darzAvatAM kahe che ke guruNo chaMdaNuvattI, suviNIe jiaparIsahe dhIre / navi thaddhe navi luddhe, navi gAravie vigahasIle // 52 / / khaMte daMte gutte, mutte veraggamaggamallINe / dasavihasAmAyArI, AvassagasaMjamujjutte // 53 / / kharapharusakakkasAe, aNiTThaTThAi niTTharagirAe / nibbhacchaNaniddhADaNa-mAIhiM na je paussati // 54 / / je ana akittijaNae, nAjasajaNae nAkajjakArI a / na pavayaNuDDAhakare, kaMThaggayapANasese vi // 55 // [guro: chaMdAnuvartinaH, suvinItA jitaparISahA dhIrAH / nApi stabdhA nApi lubdhA, nApi gauravilA vikathAzIlA: // 52 // zAntA dAntA guptA, muktA vairAgyamArgamAlInA: / dazavidhasAmAcArI-AvazyakasaMyamodyatA: // 53 / / kharaparuSakarkazayA, aniSTaduSTyA niSTharagirA / nirbhatsananirdhATanA-dibhiH na ye pradvinti // 54 // ye ca nAkIrtijanakA, nAyazojanakA nAkAryakAriNazca / na pravacanoDDAhakarA:, kaNThagataprANazeSe'pi // 55 // ] gAthArtha- AcAryanA Azayane anusaranAra, vinayI, parISahane jItanAra, dhairyazAlI, nirabhimAnI, lolupatA rahita, gArava rahita, vikathAno tyAga karanAra, kSamAvAna, jitendriya, guptivaMta (brahmacArI), nirlobhI-saMtoSI, vairAgyavAsita, dazavidha sAmAcArI tathA Avazyaka karaNI temaja saMyamayogomAM sAvadhAna, khara (AkarI) , paruSa (kaThora) , karkaza(karavata jevI asahA) , aniSTa temajaduSTa vANI dvArA agara to tiraskAra ke gacchabAhya karavA chatAMje lezamAtra dveSa na kare, apakIrti na kare, akArya na kare temaja prANano saMzaya AvI paDe to paNa zAsananI hIlanA thAya tevU kArya na kare tevA ziSyo-sAdhuo nirjarA kare che. vivecana-bAvIza prakAranAM pariSaho che, tenA be vibhAga che. 1 zItaparISaha ane 2 uSNa parISaha. AcArAMgasUtranI niyuktimAM kA che ke-"itthIsakkAra-parIsahAya, do bhAvasIyalA ee| sesA vIsaM uNhA, parIsahA honti NAyavvA // 1 // " strI parIsaha ane satkAraparISaha e baMne parISaha zIta-ThaMDA che eTale te zarIrAdikane kaSTa upajAvatA nathI paraMtu cAritramA skhalanA pamADe che; jyAre bAkInA vIza parISaho uSNa che eTale te cAritra tathA zarIrane duHkha upajAve che. jo cAritrathI calAyamAna thAya to duHkha ane na calAyamAna thAya to duHkha nathI paraMtu zarIrane to duHkha cha ja. vaLI zrIgacchAcAra-payannA- 157
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ A saMbaMdhI bIjI gAthA darzAve che ke- "je tivvapariNAmA, parIsahA te bhavanti uNhAo / je maMdapariNAmA, parIsahA te bhave sIyA // 2 // " jenAthI rAga-dveSAdika adhika thAya te uSNaparIsaha ane jenAthI maMdakaSAya thAya te zItaparISaha. AvA parISahane jItanAra ziSya karma nirjarA karI zake che. gArava traNa jAtanAM che - 1 rasa, 2 Rddhi ane 3 sAtA. 'mArA prabhAvathI sarasa AhAra maLe che' tevuM gaurava karavuM te rasa- gArava, 'mArA upadezathI zrAvako bodha pAmyA, sAdhuonI saMkhyA vadha' kahevuM te RddhigArava ane 'mArA prabhAvathI zayyA, vasati saMbaMdhI sukha prApta thAya che' tevuM gaurava lebuM te sAtAgArava. AtraNa prakAranA gArava rahita muni karmakSaya karI zake che. vaLI 'skaMdakAcAryanA pAMca so ziSya agara to 'skaMdaka muninI jema kSamAzIla hoya, 'dhannA aNagAranI mAphaka iMdriyane jItanAra hoya, jJAtAsUtramAM varNavela kUrmanA dRSTAMtanI mAphaka iMdriyane gopAvavAvALA hoya, 'jaMbUsvAmI agara M 1. vIsamA tIrthaMkara zrImunisuvratasvAmI pAse skaMdaka nAmanA rAjaputre dIkSA lIdhI. alpakALamAM satata zAstrAdhyayanathI teo AgamajJa thayA. temane pAMca so ziSyonA AcArya banAvavAmAM AvyA. ekadA potAnA banevIne pratibodhavA mATe kuMbhArakaTanagare javAnI guru samakSa AjJA mAMgI. gurue jJAnabaLathI joI kahyaM ketyAM javAthI tamArA sarvano nAza thaze. skaMdakamunie punaH prazna karyo lAbha thaze ke hAni ? gurue kahyaM ke-tamArA sivAya sarvane lAbha thaze. svaziSyone lAbha jANI o vihAra karI kuMbhArakaTanagare AvyA. tyAMnA rAjA daMDakanoM pradhAna pAlaka pUrve jyAre skaMdaka rAjaputranI rAjadhAnImAM gayela tyAre kumAre tene vAdamAM parAbhava pamADyo hato tyArathI te temanA pratye roSe bharAyelo hato. skaMdakane saparivAra AvelA jANI verano badalo levAno teNe manasUbo karyo. je upavanamAM te utaravAnA hatA te udyAnamAM potAnA gupta mANasodvArA rAtrimAM ne rAtrimAM ja zastro bhUmimAM daTAvyA. bIje divase rAjavIne ulaTuM samajAvyaM ke-he rAjan ! A sAdhuo nathI paNa te sAdhuonA chupA lebAzanI nIce mahAsubhaTo che. teo prasaMga joI tamAruM rAjya grahaNa karavA icche che. jo te hakIkatanI khAtrI karavI hoya to teo jyAM utaryA che tyAM tapAsa karAvo. Apane saMtADelA zastro maLI Avaze. rAjAe te pramANe tapAsa karAvI ane sAdhuonaM AkArasthAna che ema samajI pradhAnane ucita zikSA karavAno hukama Apyo. pAlakane joItuM hatuM te maLI gayuM. teNe tarata ja ghANI maMgAvIne sAdhuone temAM pIlI nAkhavAno Adeza Apyo. khaMdhaka munine A samaye gurunA vacano yAda AvyAM. khaMdhaka muni pAlaka ka ke sauthI prathama mane pIlI nAkha jethI mAre mArA ziSyonuM duHkha jovuM na paDe. pradhAnane to temane ja vizeSa kaSTa Apa hatuM eTale ziSyone eka pachI eka temanI najara samakSa pIlavA mAMDyA. dareka ziSyo ajaba kSamA dhAraNa karI rAjahukamane mAna ApatA rahyA. 499 to pIlAI gayA. chellA eka bALasAdhu bAkI rahyA tyAre khaMdhakamunie punaH vijJapti karI - A bALasAdhu pahelA mane pIlI nAkha, temanuM duHkha mArI najare nahIM jovAya. pradhAne AvI najIvI mAMgaNI paNa nAmaMjura khaMdhakamunino atyAra sudhI zAMta rahelo krodha UchaLI Avyo. teNe tyAM ne tyAM ja niyANuM karyu. pradhAne bALasAdhune ane chevaTe khaMdhakamunine pIlI nAkhyA. niyANAnA prabhAve khaMdhakamuni agnikumAra nikAyamAM deva thayA. pUrvabhavanA dveSathI teNe samasta nagarI bALI dIdhI. Aje te daMDakAraNyanA nAme oLakhAya che. jIvananA prAMtabhAge khaMdhakamunino roSa zAMta na rahI zakyo, paraMtu temanA 500 ziSyoe to ajaba zAMti ane kSamA dhAraNa karI svahita sAdhyaM. 2. zrAvastI nagarInA kanakaketu rAjAnA teo putra hatA. vairAgyabhInA banI teoe saMyama svIkAryaM. dIkSA svIkAryAbAda skaMdhaka rAjakumAre pRthvI-paryaTana zaru karyA. vihAra karatAM karatAM teo potAnA bahena banevInA rAjanagara najIka AvI pahoMcyA. rAjA-rANI A samaye rAjamahelanI agAsImAM besI vArtA vinoda karI rahyA hatA. acAnaka rANInI najara potAnA bhAI Upara paDI. sAdhuveSamAM rahelA potAnA sALAne rAjA oLakhI zakyo nahIM. bhAI pratyenA vAtsalyathI rANInA netramAMthI AMsunA be-cAra bindu sarakI paDyA. rAjAe te jotAM ja tenA manamAM zaMkAe sthAna lIdhuM. rAjAe vAtano khulAso karyA sivAya ja mAnasika nirNaya karI lIdho ke sAdhunA veSamAM Avela A navIna AgaMtuka rANIno pUrvano premI haze sarva jhera karatAM premanuM jhera vizeSa kAtIla hoya che. AvezamAM ne AvezamAM tatkALa tyAMthI UbhA thaI rAjAe cAMDAlane bolAvyA ane skaMdaka muninI jIvatAM ja cAmaDI utArI levAno Adeza Apyo. cAMDAlo munirAja pAse gayA ane rAjAno Adeza sAMbhaLAvyo. kSamAzIla munirAja A hakIkata sAMbhaLIne lezamAtra khaMcakAyA sivAya bolyA- " tame tamAruM kArya khuzIthI bajAvo. kaho huM kevI rIte Ubho rahuM to tamane ochI mahenata thAya." cAMDAlo to muninI amRta jharatI vANI ane kSamAzIlatA joI AzcaryamAM garakAva thaI gayA. zrIgacchAcAra- payannA-- 158
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA vajrasvAmI (juo A ja graMtharnu pR. 81)nI mAphaka nilobhI hoya, temaja 'gajasukumAla athavA atimuktakumAranI (juo pR. 76) mAphaka vairAgyarasamAM bhInA hoya-AvA guNavALA ziSya svahita sAdhI zake che. zrIuttarAdhyayanasUtramA daza prakAranI sAmAcArI varNavI che, te A pramANe "AvassiyA nAmaM paDhamA 1, biiyA hoi nisIhiyA 2 / ApucchaNA ya taiyA 3, cautthI paDipucchaNA 4 // 1 / / temanA zastro paNa sthaMbhAI gayA hoya tema jaDavat sthira thaI gayA paraMtu rAjAno hukama alaMghanIya hato. temaNe potAnaM kArya pUrNa karya, manirAjane vedanAnI sImA nahotI. paraMtu pUrvakarmana prAbalya vicArI teAe samabhAvapUrvaka sarva vaMdanA sahI lIdhI. zubha dhyAnAruDha thatAM tamana kavaLajJAna thayuM ane tamanA AtmA zAzvatasthAnamAM cAlyo gayA. rANI A sarva ghaTanAthI bInavAkepha hatI paraMtu jyAre eka samaLIe A prakaraNa parano paDaTo UMcakyo tyAre rAjA temaja rANI ubhayanA pazcAtApano pAra na rahyo, vAta ema banI ke-cAMDAlo potAnaM kArya karIne cAlyA gayA bAda eka samaLIe lohIthI bhIMjAyelA oghAne mAMsano locA samajI potAnI cAMcamA pakaDyA, paraMtu vajana vizeSa hovAthI te lAbo samaya pakaDI zakI nahIM ane barAbara rAjamahalanI agAsI najIka AvatAM ja ta tanI cAMcamAthI sarakona ta agAsImAM paDyA. rANI A dRzya jAtAM javyAkula banI gaI. nagaramAM bIjAM koI munirAja AvyA ja nahotA. potAnA bhAIno ja A ogho cha ema nirNaya karI, A adhama kArya karanArane zikSA karavA mATe taNe rAjavI pAse phariyAda karI. rAjA A sarva ghaTanA sAMbhaLatAM ja zokanA sAgaramA DubI gayA. rANI AgaLa pAtAnA bacAva cAla tamana hato. taNa pAtAnaM sarva kRtya tana kahI saMbhaLAvyU.baMntrana atizaya khada thayA paNa have to nadInaM para vahI gayA pachI baMdha bAMdhavA jevaM nirrathaka hatuM. skaMdhaka munie ajaba kSamA dhAraNa karI potAnuM svahita sAdhyaM. 3.kAkaMdI nagarInA neo rahIza hatA. dhanyazreSThI tamannAma, bhagavAna mahAvIra pAse tamaNa cAritra lodhA vAda ugra tapazcaryA zA karI. kaThora tapazmani kAraNa temana zarIra kaza banI gayaM. ekadA bhagavaMta mahAvIrana zreNika.rAjAe prazna kayoM ka-he bhagavata :ApanA ATalA vizALa sAdhusamUhamA sAthI zreSTa koNa cha? bhagavane dhannA aNagAranaM nAma sUcavyU. zreNika tamane vaMdana karavA gayA ane joyaM to mAtra hAikAn hAipijara hAya tevo temanA deha hato, chatAM ajaba utsAha ane zraddhAthI teo pAtAnI iMdriyAna damana karI rahyA hatA. A dhannA kAkaMdI kavAya che, jenI paramAtmAe pote svamukhe prazaMsA karI hatI. zAlibhadranA banevI dhanyakumAra anya jANavA. 4. caramakavaLI jaMbUsvAmInuM vRttAMta to prasiddha ja che. eTale temanA vizeSa varNananI jarUra nI. navANaM kroDa sAnaiyAnA dAyajA sAthe patnIo AvavA chatAM te sarvanA pratye ni:spRhabhAva dAvI, strIAne samajAvI temaNe gaNadhara zrIsadhAsvAmI pAse pravajyA aMgIkAra karI hatI. zrI vajrasvAmI, vRttAMta A ja graMthamAM pRSTa 81 para Alekhela che. zreSThIe eka kroDa suvarNa ane potAnI kanyA ApavAnI icchA darzAvavA chatAM saMyamasAhelImA rakta, banelA zrIvajrasvAmIe teno anAdara kayoM, te ja tamanI nirlobhatAno purAvo che. 5. gajasukumAla rAjavI kRSNanA laghu baMdhu hatA, somila vipranI kanyA sAthe temanaM sagapaNa karya hataM. evAmAM bhagavAna zrIariSTaneminI dezanA sAMbhaLI gajaskumAlane vairAgya udbhavyo. vairAgyanI pracaratAmA saMsAravAsa kedakhAnA jaMvo jaNAyo jathI tamaNe dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA bAda bhagavaMtane kA ke-mane jaldI mokSa maLe tavA upAya darzAvo. bhagavaMte kA ke ekAMtavAsamA kAyotsarga dhyAnamA rahI ane mana, vacana tathA kAyAne pavitra vanAvo. gajaskmAle tarata ja zmazAnabhUminA rAha lIdho. zmazAnabhUmimA jaI, nirjIva sthAna joI kAyotsarga dhyAnamAM UbhA rahyA. bhAgyayoge tyAMthI temano sasaro somila nikaLyo. somilane potAnA jamAI gajasukumAlane manivezamAM joI atyaMta Azcarya thayaM. bAlakaddhi samajI teNe temane samajAvavA atIva prayAsa kayoM. vividha pralobhano ApyAM, potAnI kanyAnA rUparAzi ane saudaryanA vakhANa paNa karyA; paraMtu jene saMyamaraMga nase-nasamAM pariNamI gayo hoya tene koNa calAyamAna karI zake? chevaTa somile krodhAvaMzamAM AvI, mATInA ghaDAmA saLagatA aMgArA bharI temanA mastaka para mRkI dIdhA. tAjo ja keza-loca karelo hovAthI mastaka para agnino tIva dAha thavA lAgyo, gajasukumAla to kSamAnA sarovara hatA. temanoM deha jvalato hato chatAM manamA vicAravA lAgyA ke-sasaro to bahu bahu to pAghaDI paherAvI vizeSa dravya Ape agara atIva prasanna thayo hoya to rAjya Ape paraMtu mArA sasarAe to mokSamArgarUpI pAghaDI mane paherAvI. A pramANa zukladhyAnamA AruDha thaI teo tarata ja kALadharma pAmI zivagAmI thayA. Avo maraNAMta upasarga AvyAM chatAM teo potAnA vairAgya-raMgathI aMzamAtra paNa calita thayA nahIM. zrIgacchAcAra-payannA-159
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaMdaNA paMcamA hor3a 5, icchAkAro ya chaDao 6 / sattamo micchakAro ya 7 tahakkAro ya amo 8 / / 2 / / abbhuvANaM ca navamA 9, dasamA uvasaMpayA 10 / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAcArI pavediyA / / 3 / / " 1 AvazyakI sthaMDilAdika kArya apramattapaNe avazya karavA yogya che, mATe upAzrayathI bahAra nikaLatAM prathama AvazyakI kahevI. 2 nepedhikI- upAzrayamA praveza karatAM potAno pramAda pariharavA mATe bIjI naeNpadhikI kahevI, arthAt teno artha eche ke have mAre bahAra javAnuM khAsa prayojana nathI. 3 ApRcchanA-gocarIsamaye potAnA guru Adika vaDIla janane pUchIne AhAra karavI.. 4 pratipRcchA-potAnuM kArya paDatuM mUkIne bIjAnuM kArya karavuM hoya ane gurue bIjuM ja kAma sopyuM hoya to temane pharI pRcchA karavI. 5 chaMdanA (nimaMtraNA)- gocarI mATe paribhramaNa karatAM koI uttama padArtha maLyo hoya tyAre bIjA sAdhune 'Apa svIkAro' ema kahevu. 6. icchAkAra- potAnA pAtrA pramukhane lepa vigere karavo hoya tyAre bIjA sAdhune kahe ke- ApanI icchA hoya to A mAruM kArya Apa karI dyo agara to ApanI sammatipUrvaka huM karuM. 7 mithyAkAra - potAne dUSaNa lAgyaM hoya ane tenuM koI smaraNa karAve tyAre mithyA duSkRta devo ane manamAM 'mane dhikkAra ho !' ema citavabuM. 8 tathAkAra-gurumahArAja je kahe tene 'tahatti' kahI svIkArakhuM. 9 abhyutthAna- gurumahArAja Ave tyAre UbhA thaIne Adara Apatro, temanuM bahumAna karavuM temaja glAnAdika sAdhunI vaiyAvacca karavI, tene AhAra- pANI lAvI ApavA. 10 upasaMpat-potAnA AcArya pAsethI bIjA AcArya agara to upAdhyAya pAse rahetuM hoya to kahe 'huM ATalA samaya paryaMta ApanI pAse rahIza zrI uttarAdhyayanasUtramAM Upara pramANe daza prakAranI sAmAcArI jaNAvI he paraMtu paMcavastuka tathA pravacanasAroddhAra pramukha graMthomAM bIjI rIte paNa darzAvI che, te A pramANe- "paDilehaNA 1 pamajjaNa 2-bhikkhi 3 riyA 4 loya 5 bhuMjaNA 6 ceva / pattagadhuvaNa 7 viyArA 8, thaMDila 9 AvassyAiyA 10 ||1 || 1 paDilehaNA-vidhipUrvaka upadhinI paDilehaNA karavI. paDilehaNA saMbaMdhI vizeSa varNana karatAM jaNAve che ke - prAtaHkALamAM temaja cothA praharamA iriyAvahI kahIne muhapatti paDilehavI. pachI kAyA paDilehavI. bAda rajoharaNa tathA gurunA upakaraNa paDilehavA. bAda glAnasAdhu tathA navIna laghuziSyanA upakaraNa, potAnA vastro, uttarapaTTo, saMthAro, pachI guruno saMthAro-ema anukrame paDilehavA. A saMbaMdhamA cAra prakAra kahe che - (1) Urdhva-utkaTa Asane besI, nIcalA cher3A paryaMta vastra UMcA karIne paDilehavaM paNa vastrane bhUmi para sparza karavA devu nahIM. (2) sthira vastranA traNa bhAga karIne sthira dRSTithI jovaM. (3) tvarita - vastrane eka bAju tapAsI bIjI bAju tapAsatAM utAvaLa na karavI, kema ke tema karavAthI vAyukAyanI jayaNA na sacavAya. (4) sparza vastrane sarva bAju sparza karIne barAbara eka dhyAnathI tapAsavuM. A pramANe sArI rIte vastra na tapAse to kIDI, kuMthuA pramukha trasajIvano nAza thA jo jIvajaMtu mAlUma paDe to vidhipUrvaka pUMjI tene ekAMta sthAnamAM mUke. A pachI papphoDA karavA. temAM nIcenA cAra doSono tyAga karato. (1) aNaccAvia-vastrane cALavu nahIM temaja zarIrane halAva nahIM. (2)avalia-vastrane vALatuM nahIM. (3) ananubaMdhi-niraMtara eka bAju ja jovu nahI. (4) mokhali-ticche agara to UMcI saMghaTTI karatI nahIM. bAda cha purimA kare bane bAju traNa traNa vAra juve. zrIgacchAcAra- payannA - 160
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAda nava papphoDA kare tetraNa traNane AMtare hAtha Upara jhaTakA Ape-A pramANe hastanuM pramArjana karavAthI jIvanI rakSA thAya. A saMbaMdhamA cha doSa jaNAve che-(1) ArabhaDa-Upara kahela vidhi karatAM viparIta kare athavA papphoDAdika AghA-pAchA kare, eTale ke pahelA ogho paDilehe, vacce bIjuM paDilehe ane pArcha anya kArya kare. (2) saMmardanA-paDilehaNa karela vastra aNapaDilehelA vastra sAthe mUke, tenI Upara bese ane mardana kare. (3) asthAna-sthApanA-paDilehela upadhi gurunA avagrahamAM mUke. (4) prasphoTanA-dhULa vigerethI mizrita vastrane jhApaTe. (5) vikSipta-paDilehIne jyAM tyAM rAkhI mUke. (6) vedikA doSa-tenA pAMca bheda che, te A pramANe - (1) UrdhvavedikA-DhIMcaNa Upara hAtha rAkhI paDilehe, (2) ahovedikA-DhIMcaNa nIce hAtha rAkhI paDilehe. (3) ekavedikA-eka hAtha DhIMcaNanI madhyamAM ane eka bahAra rAkhI paDilehe. (4) duhau (ubhau) vedikA-bane DhIMcaNa vacce hAtha rAkhI paDilehe. (5) aMtoiyA (aMtarvedikA)-bane DhIMcaNane madhyamAM rAkhIne paDilehe. paDilehaNa saMbaMdhI bIjA paNa doSa darzAvatAM kahe che ke- (1) prasithala-paDileheNa vastrane kinArathI grahaNa na kare, (2) pralaMba - pachavADethI grahaNa kare, (3) lolA-bhUmie aDADe, bhUmi para mUke agara to hasta Upara mUke, (4) egA mosA - kheMcavA-mUkavAmAM, sAmAnya vastrane vITavAmAM traNa AMgaLIthI pakaDavAne badale eka AMgaLIthI pakaDe, (5) anekadhuNA-papphoDA karatAM vastrane dhujAve, ghaNA vastrane dhujAve, agara to eka ja vakhate ghaNA vastrone dhrujAve. (6) pramANApramANa-papphoDA karatAM zaMkA kare ke meM eka vAra karyA ke be vAra - A pramANenA pramAdathI zaMkA thAya ane gaNatrI kare. A badhA prakAranA doSa rahita paDilehaNa kare to ja te phaLavatI thAya. niyuktikAra kahe che ke -1 anyUna, 2 anAdhika ane 3 aviparyayaA tripadInA ATha bhAMgA thAya che, te paikI prathama bhAMgo zuddha ane bAkInA bIjA azuddha jANavA. tenI sthApanA nIce pramANe che. / - - sthApanAAvI lITI zuddha ane / AvI lIMTI azuddha samajavI. paDilehaNa kyAre karavI te saMbaMdhI judA judA mato che. eka kahe che-pratikramaNa karIne, bIjo kahe - sUryodaya thAya tyAre, trIjo kahe-prakAza thAya tyAre, cotho kahe-hastanI rekhA - dekhAya tyAre. A saMbaMdhamAM vRddhasaMpradAya evo che ke-sUrya dekhAya, hastanI rekhA dekhAya vigere hakIkato barAbara nathI. Avazyaka - - / karyA pachI je thoyo kahIe chIe tyAre paDilehaNano samaya Ave tevI rIte Avazyaka karavA. te samaye daza vastuo paDilehavI - | ane te paDilehaNa pUrNa kare tyAre sUryodaya thAya. daza vastuo nIce / / pramANe samajavI-1 muhapatti, 2 ogho, 3-4 baMne nizIthiyA, 5 colapaTTo, 6 saMthAriyu, 7 uttarapaTTo, 8-10 traNa kapaDA. keTalAka agiyAramo DAMDo paNa jaNAve che. A samaya karatAM vahelI-moDI pratilekhanA kare to aviparyaya doSa zrIgacchAcAra-payannA-161
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAge. puruSaviparyaya paNa na karavo, teno krama nIce pramANe che-1 prathama gurunA upakaraNa paDilehe, 2 tapasvInA, 3 glAna sAdhunA, 4 ane pachI ziSyAdikanA. A paDilehaNa-sAmAcArImA virAdhanA kare to tIrthaMkaranI AjJAno virAdhaka kahevAya mATe prathama paDilehaNa-sAmAcArI yathAyogya samajI levI. 2 pramArjanA-paDilehaNa karIne prabhAte vasati pUMjavI ane divasanA cothA prahare prathama vasati pUMjavI ane pachI paDilehaNA karavI. ApramArjanA cIkaNA DaMDAsanathI na karavI. pachI kAjo barAbara tapAsavo. jo A pramANe pramArjanA na kare to lokamAM niMdA thAya, jIvaghAta thAya, dhULanI vRddhi thavAthI kapaDA melA thAya ane prakSAlanano AraMbha vadhe vi. AtmavirAdhanA thAya. 3 bhikSA-vidhipUrvaka pAtrA paDilehIne gocarI arthe jAya. A vidhi paMcavastuka graMthamAM ApI che eTale te sthaLethI jANI levI. 4 IryApathikI-sUtranA uccArapUrvaka kAyotsarga kare. A saMbaMdhI paNa vizeSa vidhi paMcavastuka graMthamAM jaNAvela che. 5 Alocana-gocarI lAvyA bAda amuka amuka sthaLethI A bhikSA maLI che. te pramANe gurumahArAjane jaNAvaq. 6 bhojana-A viSaya to prasiddha ja che. 7 pAtrakadhAvana-pAtra vigere sApha karavA. 8 vicAra-sthaMDila vidhipUrvaka jAya. 9. sthaMDila-sthaMDila javA mATe jIvarahita temaja jyAM bIjAnuM anAgamana saMbhave tevI bhUmi pasaMda karavI. 10 Avazyaka-pratikramaNa vigere Avazyaka avazya karavAM Avazyaka saMbaMdhI savistara varNana paMcavastaka graMthanA bIjA drAramA jaNAvela che. Avazyaka eTale avazya karavA yogya kArya, athavA AtmAne guNathI vAsita kare. Avazyaka saMbaMdhI zrIanuyogadvAra sUtramA svarUpa varNavyuM che, te A pramANe-1 nAma Avazyaka, 2 sthApanA Avazyaka, 3 dravya Avazyaka ane 4 bhAva Avazyaka. 1 nAma Avazyaka-koI paNa jIva athavA ajIvana, ghaNA jIvonuM athavA ajIvonu, Avazyaka evaM nAma. 2 sthApanA AvazyakanA daza bhedo che. (1) kASTha (lAkaDA)ne korIne sAdhu pramukhanuM svarUpa darzAve, 2 citrakarma-sAdhu pramukhaD citra Alekhe, (3) potakarma-vastranA cheDA pramukha vALIne DhIMgalI pramukhano AkAra darzAve, (4) lepakarma-lepa karIne mUrti vigereno AkAra darzAve, (5) graMthima-caturAIthI guMthIne AkAra darzAve dAkhalA tarIke puSpanI ja mALA. (6) veSTima-puSpa vITIne agara to eka be yA traNa vastro vITALIne koI svarUpa darzAve. (7) pUrima-bharatacakravartI vigeree bharAvelI pItaLanI mUrti vigerenI sthApanA (8) saMghAtima-ghaNA vastranA TukaDA ekaThA karIne banavAyela kaMcuka (coLI)nI jema, (9) akSa-caMdanakanuM akSa evaM nAma sthApaq ane (10) varATaka-koDiyAnI sthApanA. A pramANe bIjA sthApanA AvazyakanA daza prakAra darzAvela che. matAMtare daMtakarma vigere sthApanA paNa jaNAvela che. A kASThakarma vigere bhedonI sanmukha sthApanA sthApIne je kriyA kare te saMbaMdhamAM sthApanA be prakAranI samajavI. 1 sadbhAvasthApanA ane 2 asadbhAvasthApanA, te A pramANe samajavu-kASTha pramukhamAM sAdhuno Abehuba-sAkSAt AkAra kotare te sadbhAvasthApanA kahevAya ane akSamA sAdhunA avayavonI AkAra nathI tethI te asadbhAvasthApanA kahevAya. have prativAdI pUche che ke-nAmaAvazyaka ane sthApanAvazyakamAM vizeSa taphAvata zo che? teno uttara e che ke-nAma to yAvatkathika eTale sarvakALa rahenAruM che ane sthApanA to alpa samayanI paNa hoya ane sarva kALanI paNa hoya. dAkhalA zrIgacchAcAra-payannA-162
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke-zAzvatI pratimA yAvatkathika kahevAya, ane caityamA rahelI jinapratimAno to kALAMtare vilaya thaI jAya. bIjU dRSTAMta-zrAvakAdika sthApanA sthApe te itvarika (alpa kALanI) ane sAdhu potAnA gurunI sthApanA sthApe te yAvatkathika kahevAya. have trIju dravyaAvazyaka jaNAve che-dravyaAvazyaka be prakAra- che-(1) Agama ane (2) noAgama. AgamadravyAvazyaka -Avazyaka sUtrathI prAraMbhIne kriyA sudhI sarva zIkhyo hoya, tene bhUle nahIM, hRdayamAM sthira thaI gayela hoya, anya koI pUche to tatkAla kahe, zloka, pada tathA akSaranI saMkhyA paNa jANe, AdithI aMta paryaMta ane aMtathI Adi paryaMta pATha karI zake eTale kramotkrama bhaNI zake, potAnA nAmathI koI bolAve to UMghamAM paNa jANe ke mAruM nAma koIe lIdhuM tema zAstra-pATha tenA hRdayamAM jAmI gayo. jyAre pUche tyAre javAba maLe, jevI rIte guru zIkhave tevI rIte ja barAbara grahaNa karI le, eka paNa akSara rahI na jAya temaja adhika paNa na bole, ekabIjAmAM ekabIjA akSara maLI jAya tema na bole, askhalita-dhArAbaddha rIte bole, sUtra bolatAM pada bhinna bhinna bole temaja sthAna ane virAmano barAbara khyAla rAkhIne bole, biMdu ke mAtrA paNa nyUna na thAya temaja artha adhyAhAra na rahe, ghoSapUrvaka pUrNa bole, spaSTa rIte bole arthAt mUMgo ke bALaka bole tema na bole, guru pAse vAMcanA laIne bhaNela hoya eTale ke koInuM sAMbhaLIne agara to potAnI meLe bhaNela na hoya, arthAta vAcanA, pRcchanA, pratipRcchanA, dharmakathA ane anuprekSA-e pAMca prakAradvArA zAstrAdhyayana karyu hoya. ahI anuprekSAno artha upayogapUrvaka bhaNaq te thAya che ane upayogapUrvaka paThana karavU te dravyaAvazyaka nathI, bhAvaAvazyaka cha to virodha nahIM Ave? A zaMkAno uttara ApatAM jaNAve che ke-upayoga vinA pUrve varNavyAM te badhA guNayukta bole che paNa upayoga nathI mATe tene dravyaAvazyaka jANavaM. saMbaMdhamAM sAta nayano prasaMga ghaTAvI te kathananI puSTi paNa kare che. 1 naigamanayanA mate to eka anapayogI te eka AgamadravyAvazyaka tevI rIte be, traNa anupayogI te betraNa AgamadravyAvazyaka. evI jarIte jeTalA anupayogI teTalAM AgamadravyAvazyaka AgamadravyAvazyaka jANavA. evI ja rIte jeTalA anupayogI teTalAM AgamadravyAvazyaka jANavA. 2 evI ja rIte vyavahAranayano paNa mata jANavo. 3 saMgrahanayano mata evo cha ke-eka hoya athavA ghaNA anupayogI hoya to paNa eka ja dravyAvazyaka mAne. 4 RjasUtra paNa eka ja kahe, tethI vizeSa na mAne. 5-7 zabda, samabhiruDha ane evaMbhUta e traNa nayo to AgamadravyAvazyaka mAnatA ja nathI, kAraNa ke tenuM kathana evaM che ke - je jANe che te anupayogI hoya ja nahIM. A pramANe AgamadravyaAvazyakanuM svarUpa saMkSiptamAM jANavU. have noAgamadravyAvazyakanuM svarUpa darzAve che. tenA traNa bheda che- (1) jANagazarIradravyAvazyaka, (2) bhavyazarIradravyAvazyaka ane (3) jANagazarIra bhavyazarIra vyatirikta (bhinna). 1 jANagazarIradravyAvazyaka-Avazyaka sUtro, sundara adhyayana karyu hoya tevU zarIra, A zarIra ketuM che? acetana-jIva vinAnu, zvAsocchvAsa rahita, aDhI hAthanI zayyA pramANavALaM, aNazaNa svIkArIne mokSe pahoMcela-AvA zarIrane joIne koI vicAre ke-paudgalika dehadvArA Atmahita sAdhI, karmanirjarA karI bhUtakALamAM A zarIramA rahelA jIve AvazyakasUtranuM adhyayana karyu ziSyane te sUtro zIkhavADyA paDilehaNAdika kriyA karI svaziSyone darzAvyu ziSya zrIgacchAcAra-payannA-163
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI artha na samajI zake to tenA pratye anukaMpA lAvI vAraMvAra tene samajAvyuM - AvA prakAra guNa A zarIrano svAmI Avazyakano jANa hato tema kathana karavuM te jANagazarIradravyAvazyaka jANavu. A saMbaMdhamAM dRSTAMta Ape che ke-madha ke ghI bharIne lAvelA ghaDAmAMthI madha ke ghI khAlI karyA pachI paNa je te madhano ke ghIno kahevAya che tema jIvarahita zarIra hovA chatAM Avazyakano jJAtA A dehamAM hato te nirupI zakAya che. 2 bhavyazarIradravyAvazyaka - 'A ghIno ane A madhano ghaDo thaze' ema ghaDAne joIne bhaviSyakALanI kalpanA karavAmAM Ave che tema A zarIra paNa Avazyaka jANanAra thaze tevo upacAra karavo. 3 jANagazarIrabhavya zarIravyatiriktanA traNa prakAra darzAvyAM che: (1) laukika-rAjA, koTavALa, mAMDalika rAjA, nagarazeTha, senApati, sArthavAhaka vigere suMdara ane ramya prabhAtakALa thaye chate mukhaprakSAlana kare, daMtadhAvana kare, keza samAre, dhUpa kare, puSpamALa pahere, suMdara vastro dhAraNa kare, vigere kriyAo karI rAjasabhAmAM, dehabhuvanamAM agara to upavanamA jAya-A laukika. (2) kuprAvacanika- 1 jamatAM jamatAM cAle te caraka, 2 mArgamAM paDelA vastranA kaTakAonI kaMthA paherIne cAle te cArikA, 3 cAmar3AnA vastra rAkhe te carmakhaMDikA, 4 bhikSA maLe te khAya temaja gAya pramukhanuM dUdha grahaNa kare te bhikSeDA, 5 zarIre bhasma coLe te pAmurAMgA, 6 nAnakaDA baLadane page lagADavuM vigere kaLA zIkhavIne lokonA citta vaza karI bhikSA mAge te gautamA, 7 gAya cAle tema cAle, tene anusare, gAya UbhI rahe to Ubho rahe, bese to besI jAya, gAya tRNa, patra-patrAdika khAya tote paNa tRNAdika khAya te gopratikA, 8 'gRhastha dharma ja sAro che' ema kahIne tenI prarUpaNA kare te gRhasthadharmI, 9 yAjJavalkyAdika RSioe banAvela dharmasaMhitA - pramANe vyavahAra calAve te dharmaciMtakA, 10 deva, rAjA, mAtA, pitA vigereno vinaya sAcave, te vainayika, 11 puNya, pApa, paralokAdika nahIM mAnanArA nAstika, 12 tApasa ityAdika bIjA paNa pAkhaMDIo pUrve kahyo tevo suMdara ane ramya prabhAtakALa thaye chate iMdra, rudra, zaMkara, vaizramaNa, nAga, vyaMtara, viSNu vigere devo temaja durgA vigere devIonI mUrti samIpe jaIne gaMdhodaka chAMTe, dhUpa kare, puSpamALA caDhAve vigere kriyA kare te kuprAvacanika. (3) lokottara - pravrajyA aMgIkAra karyA chatAM sAdhunA guNa rahita (pAsatthA), chakkAyanI anukaMpA rahita, lagAma vinAnA azvanI mAphaka unmArgagAmI, niraMkuza hastInI mAphaka svacchaMdAcArI, kezane tela tathA pANIthI mizrita karanArA, zItakALamAM phATI gayela oSThapramukha mAkhaNa lagAvanArA-AvA sAdhuo lokone dekhADavA mATe ja ubhaya TaMka Avazyaka kriyA kare paraMtu temane kharokharI rIte to AlovavAnuM hotuM nathI kema ke jinAjJAne mAnanArane AlocanA karavAnI hoya paraMtu A peTabharAone to lokone dekhADavA pUratI ja kriyA karavI che-AvI kriyA te lokottaradravyAvazyaka. have cotho bhAvAvazyaka jaNAve che, tenA paNa be prakAra che. - (1) Agama ane (2) noAgama. prathama AgamabhAvAzyaka AgamadravyAvazyakanI jema jANI levo eTale Avazyaka sUtrArthane jANavAthI vairAgya, saMvega, vizuddha pariNAmavALo bane che ane 2 no AgamabhAvAzyakanA paNa dravyAvazyakanI mAphaka ja traNa bheda che. (1) laukika- madhyAnha pahelAM zrIgacchAcAra - payannA-- 164
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbhArata vAMce ane madhyAnha pachI rAmAyaNa kahe, (2) kuprAvacanika- pUrva kahyA te carakAdika pAkhaMDiyo pUjA kare, homa kare, jApa kare, gAyatrIno pATha kare, valada jema gAje; tema mahAdevanI mUrti samakSa gAna-tAna ityAdika kriyA kare. (3) lokottara cAritrapAtra, tapasyA karanAra sAdhu pAse sAMbhaLe, ane zrIjinarAje prarupela paMcAMgImAM kahela zuddha sAmAcArI sAdhu pAse sAMbhaLe te zrAvaka ane zrAvikA. A pramANe caturvidha saMgha Avazyaka kriyAmAM ekacitta bane, zubha lezyA - pariNAmavALo bane, kriyA karatI vakhate kSaNe kSaNe AnaMdita thAya, zarIra thI jinamudrA vigere sAcatre, rajoharaNa (zrAvaka caravalA)thI pramArjanA kare, muhapatti moDhe rAkhIne bole vigere. ubhaya TaMka Avazyaka kare. A saMbaMdhamA prativAdI zaMkA karatAM kahe che ke AvI hakIkata to AgamadravyAvazyakramAM jaNAvI che to A noAgamanA prakAramAM puna: kema jaNAvo cho ? teno javAba eche ke mukhavastrikA paDile havI, rajoharaNathI saMDAsA karavA ityAdika kriyA karavAno je deza che te noAgamapaNuM che tethI noAgamAvazyakamAM A hakIkatano samAveza thAya che. Ane lagatI vizeSa hakIkata AvazyakacUrNI . tathA tenI TIkAmA vistArathI jaNAvI che, paNa graMthavistAranA bhayathI ahIM jatI karI che. A pramANe sAmAcArInuM svarUpa darzAvI saMyamanuM varNana karatAM jaNAve che- "paMcAsavaveramaNaM, paMcidiyaniggaho kasAyajao / tiyadaMDaviramaNAo, sattarasahA saMjamo hoi || 1 || " sattara prakArano saMyama che- pAMca Azravano tyAga kare, pAMce indriyono nigraha kare-dame, cAra kapAyone jIte ane traNa daMDa (mAnadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa) thI virame. AtrA prakAranA gacchamA rahela sAdhu nirjarA kare. vaLI gurumahArAja (1) soya lAgI jatAM jevI vedanA thAya tevI vedanA upajAvanArI khara vANI kahe. (2) vANa lAgyA jevI paruSa vANI (3) bhAlAnA prahAra jevI karkaza vANI (4) kAgaDAno zabda na game tevI rIte je vANI sAMbhaLavI na game tevI aniSTa vANI (5) krodhita thayela vAgha jevo bhayaMkara zabda kare tevI bhaya upajAvanArI duSTa vANI (6) patthara lAgavA jevI niSThara vANI- AvA prakAranI vANIvaDe nirbhachanA kare, tiraskAra kare agara to gacchamAMdhI bahAra kADhI mUkeM to paNa jAya nahIM manamA vicAre ke 'mArA Atmahita khAtara ja guru zikSAvacana kahe che' parantu ema viparIta na vicAre ke- 'A gaccha Upara kyA devu kartuM che, mane paNa bIje sthAne roTalA maLI raheze' tema manamAM na lAve. vaLI avarNavAda na bole, maraNAMta kaSTa Ave to paNa zAsanahIlanA thAya tevuM kArya na kare te ja suziSya karmanI nirjarA karI zake che. A pramANe suziSyanuM svarupa darzAvI have gacchanuM svarupa darzAve cha guruNA kajjamakajo, kharakakkasaduTThaniThuragirAe / bhaNie takatti sIsA, bhAMti taM goyamA gaccham ||56 / / [ guruNA kAryAkArye, kharakarkazaduSTaniSTharagirA / bhaNite tathoti ziSyAH, bhaNanti sa gautama ! gacchaH // 56 / / ] gAthArtha -karavA lAyaka agara na karavA lAyaka kAryomAM kaThora. karkaza, duSTa ane niSThara bhASAdvArA gurumahArAja jo kaI paNa kahe to "he prabho ! Apa kaho te vAstavika ja che" e pramANe zrIgacchAcAra- payannA -- 165
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM ziSyo vinayapUrvaka varte che te gaccha ja he gautama! kharokhara gaccha che. vivecana - A gAthA spaSTArthavALI hovAthI tenA vivecananI vizeSa jarUra nathI. khara, parupa vigere vANInA prakArano artha upayukta gAthAmAM AvI gayo che. AcAryanA Adeza sAme krodhAyamAna na thAya, roSa na lAve ane siMha. sUrinA ziSyAMnI mAphaka guruvacana 'tahati' kahIne aMgAkAra kare evA ziSyo je gacchamAM hoya te gacchane tIrthaMkara bhagavaMto tathA gaNadharAdiko sugaccha kahe che. gacchanuM vizeSa svarUpa darzAvatAM kahe che ke dUrujjhiya pattasu mamattae niSpihe zarIre vi / jAyamajAyAhAre bAyAlIsesaNAkusale / / 57 / / [dUrojjhitapAtradimamatvo niHspRhaH zarIre'pi / jAtAjAtAhAraH dvicatvAriMzadeSaNAkuzalaH // 57 // ] gAthArtha vastra pAtrAdikane viSe mamatva rahita, zarIrane viSe paNa spRhA vinAnA, eSaNAnA betAlIza doSa rahita zuddha AhAra maLe to ja grahaNa karanArA ane tenA abhAvamAM tapasyA karanAra hoya te je kuzaLa muni kahevAya che. vivecana cAritrapAlana karavAmAM kuzaLa muni to zarIra pratye paNa nirmohI hoya. AhAra to phakta 'dharmAyatanaM zarIram' e vAkya vicArIne tenA poSaNArthe ja grahaNa kare ane te paNa zuddha maLe to ja. "alabdhaM tapaso vRddhi-rlabdhaM dehasya dhAraNe / " zuddha gocarI na maLe to vicAre ke Aje tapamA vRddhi thaI, ane maLe to mAne ke deha haze to saMyama ghaNA kALa paryaMta pALI zakAMza, svAdhyAya paNa sukhe thaI zakaze. sAdhupurupane 32 kavala. sAdhvIne 28 ane napuMsaka sAdhune 24 kavalapramANa AhAra hoya. ATalo AhAra karavAthI te bhUkhyA na rahe. AdhI vizeSa AhAra levAno niSedha che. have kavala kone kahevA? te saMbaMdhI varNana karatAM kahe che ke kukaDonA iMDA pramANe eka kavala kahela che. kukkuTInA ve bheda che- (1) dravyakukkaTI ane (2) bhAvakukkaTI. dravyakukkuTInA paNa be vibhAga che- (1) udarakukkaTI ane (2) galakukkaTI. udarakukkaTI eTale je AhAra karavAthI sAdhunuM udara na nyUna rahe ke na vRddhi pAme arthAt sAdhune svodarapUrti pramANe ja AhAra hoya. galakukkuTI eTale kavala letAM saralatAthI gaLAmAM praveza karI jAya te, athavA bahu mukha phADIne nahIM temaja AMkha, bhRkuTI ke kapALa vikRti dhAraNa na kare te kavaLane galakukkuTI kahevAya. bhAvakukkuTI eTale je AhAra karavAthI na bhUkhyo rahe ke na to pramAda vadhe parantu udarane zAMti thAya, dehamAM nirbalatA na dekhAya temaja jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanAmAM umaMga rahe- teTalA pramANavALo je AhAra levAya tene bhAvakukkuTI kahevAya. A AhArano batrIzamo bhAga te aMDaka (kavala) kahevAya. zrIpiMDaniryuktinI zrImalayagirijIkRta TIkAmAM temaja zrIbhagavatIsUtranA sAtamA zatakanA prathama uddezAnI vRttimAM paNa kahyaM che ke "kukkuDiaMDagapamANamettANaM" kukaDInA iMDAnA pramANa jeTala AhAra te kukkuDIaMDagapramANa kahevAya. teno bIjo artha karatAM e paNa sUcatre che ke-kuTI eTale zrAgacchAcAra-payannA-- 166
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnI jheMpaDI. jhupaDI jema rahevAnA kAmamAM Ave che tema jIvane rahevAne mATe A zarIrarUpI jheMpaDI. 'ku' zabda kutsita artha sUcave che ke A deharupI jhaMpaDI maLa, mUtra tathA azucithI pUrNa che. A zarIrane iMDAnA pramANa jeTalA AhArathI popavuM te kukkuDI aMDaka kahevAya che. vaLa eka abhiprAya evo paNa che ke-je puruSane jeTalo AhAra hoya to tene teTalA AhAra vinA tRpti na thAya eTale tenA AhAranA batrIzamA bhAgane kavaLa kahevo. vaLI koI puruSa alpa khAto hoya, gaLe na utaratuM hoya ane maMda pAcanazaktithI adhika bhojana laI zakato na hoya tene tenA AhAranA pramANamAM catrIzamo bhAga kavala samajavA. agAU je kahya ke 'gaLAmA sarala rIte utare 'tene ja kavala kahevo' e vacana prAyika samajavaM. 3 jAyamajAyAhAre (jAtamajAtAhAra:) AnuM vizeSa svarUpa darzavatAM kahe che ke sAdhu jAtApAriSThApanikA ane ajAtApAriSThApanikAno jANa hoya. zrI AvazyakaniyuktimA kahA~ le ke"AhArammi ujA sA, sA duvihA hoi ANuputrIe / jAyA cetra mutrihiA, nAyavvA taha ajAyA ya / / 1 / / " AhArane viSe pAriSThApanikA ve prakAranI che. (1) sadoSa AhAgne vidhipUrvaka paravavAnI kriyA te jAtApAriSThApanikA ane (2) niravadya AhAra paraThavavAnI vidhi te ajAtApAriSThApanikA. jAtApAriSThApanikAnI vidhi jaNAve che ke- "AhAkamme e tahA, lohavise Abhiogie gahie / eeNa hoi jAyA, vocchaM se vihIr3a vosiraNaM // 2 // " AdhAkarmika lobhathI adhika grahaNa karelo. vipamizrita, makSikAdi paDela hoya tetro kAmaNadamaNavALI athavA anya rIte doSita AhAra hoya to tene vAsarAvavAnI vidhi nIce pramANe karavI. "egaMtamaNAvAe, accite thaMDile guruvai / choraNa akkamittA, tidvANaM sAvaNaM kujjA | 3 ||" jyAM strI. puruSanuM Agamana na hoya tevA ekAMta sthAnamA gurumahArAjanI batAvela acitta bhUmimA rAkhathI azana mizrita kare ane pachI 'AhAra amuka dopavALo che, mATe huM tene vosarAtuM chaM.' A pramANe traNa vAra uccAra kareM. A vidhi khAsa karIne vipamizrita ane kAmaNaTRmaNavALA. AhAra mATe karAya che. AdhAkarmAdika AhAra mATenuM varNana 72 mI gAthAmAM darzAtrAze. A pramANe jAtApAriThApanikA jANavI. have ajAtApAriSThApanikA jaNAvatAM kahe che ke- "Ayarie a gilANe, pAhuNae dullahe sahasalAbhe / esA u khalu ajjAyA, vocchaM se vihIi vosiraNaM ||4 ||" AcAryane artha, glAna sAdhune nimite athavA atithi mAdhunA nimitte vizeSa AhAra grahaNa karyo hoya, durlabha padArtha maLI jatAM badhAre lIdho hoya, viziSTa dravya vizeSa lIdhuM hoya to te adhika AhAra strI-puruSa rahita ekAMta sthAnamA trama-sthAvarAdika jIva rahita bhUmi zodhI tyAM zuddha AhAra hoya to tenA traNa puMja karavA. mULaguNadopita AdhAkarmAdika AhAra hoya to eka puMja karavo ane uttaraguNadRSita hoya to ve puMja karavA. pachI 'doSa rahita AhAra agara to AdhAkarmAdika dopavALo AhAra huM bosarAvaM chu' ema traNa vAra bolavaM. hAlamA to bhasmamAM mizrita karIne AhAra paravavAnI praNAlikA pracalita che. A ja pramANe vastra pAtra paraThavavAnI jAta-ajAtapAriSThApanikA jANavI. zrIgacchAcAra-payannA- 167 7
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSaNAnA baMtAlIza tathA grAsaiSaNAnA pAMca-ema muDatAlIza prakAranA dopa rahita AhAra grahaNa karavAmAM sAdhu catura hoya. epaNA cAra prakaranI che. 1 nAmaMSaNA-strI Adika vastunuM nAma. 2 ThavaNeSaNA-epaNAno jonAra sAdhu pramukha sthApe ke- 'A eSaNA che' te sthApanaMSaNA, 3 dravyaipa -sacita, acitta a. mizra ema traNa prakAra che, 4 bhASaNA-gaveSaNa, grahaNa ane grAsa-ema traNa prakAranI cha. gaveSaNA epaNAnA 32 bheda che-16 dAtAranA ane 16 lenAranA. A 32 dopArnu varNana A ja graMthamA agAU pRSTa 118 para AvI gayuM che. grAsaMSaNAnA saMyojanAdi pAMca doSo che. have prasaMgopAta denAra saMbaMdhI doSAnuM varNana karatAM kahe che ke-bAlAdika cAlIza jaNanA hAthathI AhAra levo kalpa nahIM. apavAdathI 24 nA hAthathI levo paraMtu paMdaranA hAthathI to levo ja nahIM, apavAdathI parcAzanA hAthI levAna kA temAM paNa bhajanA jANavI, te bhajanA A pramANe -1 bALaka pAse thI AhAra na vahoravo paraMtu bALaka catura hoya, tenI mAtAnI gerahAjarI hoya athavA tenI mA pAchaLa beThI hoya ane pota munine vahorAvatA hoya, vaLI AhAra thoDo hoya ane bIjAne khAvAno cha tenA vicAra vagara vahorAve tyAre sAdhu tene kahe tuM ATalo badho AhAra vahorAva nahIM, bIjAne AhAra karavAno haze te samaye tenI mAtA anukULa vacana bole ke-tamo AhAra vahoravA, AhAra ghaNo che. A pramANe badhI sAnukULatA dekhAya to ja gocarI levI kalpe, nahIM to na levI. 2 vRddhanA hAthI AhAra na levA, paraMtu zaktizALI hoya agara jo te dhUjato hoya ane tenA hAtha bIjAe pakaDyA hoya to levo. 3 je lezamAtra matta hoya paraMtu avihvala (mana ApArcha na hoya to) hoya ane koI anya gRhastha jAto na hoya to kalpe. 4 unmatta ane vAcALa pAsethI na levo paraMtu jo te zuddha ane bhadrikapariNAmI hoya to lavo kalpe. 5 zarIra-kaMpavALA pAse thI na levo paraMtu jo dRDha hastathI Ape to kalpe. 6 tAvavALA pAsa thI na levA paraMtu tAva utarI gayo hoya to kalpe. 7 aMdha pAse thI na levo paraMtu bIjAe tene pakaDyA hoya ane te zraddhAlu hoya to kalpe. 9 pagarakhA paherelo tyAM ne tyAM Ubho rahIne Ape to kalye 10 jenA paga baMdhAyA hoya agara to rogathI akarAI gayo hoya paraMta 3 javAmAM samartha hoya ane tethI pIDA na thatI hoya to levo kalpe. kadAca AghApAchA javAmAM azaktimAna hoya paraMtu tyAM veTho veTho ja Ape to paNa kalpe, paNa tyAM koI bIjo gRhastha na hovo joIe. baMne hAthe bAMdhelo to AhAra vahorAvI zake ja nahIM, temA pratibodha che-bhajanA nathI. 11. hAtha kApelo hoya paraMtu tyAM bIjo gRhastha na hoya to kalpe. 12. paga kApelA hoya teno AhAra levo na kalpe, jo te beTo thaIne Ape ane anya gRhastha hAjara na hoya to kalpe. 13. napuMsakano na kalpe paraMtu jo te liMga pramukhanuM sevana karanAra na hoya to kalpe. 14. garbhavatI strIne nava mAsa thavA AvyA hoya to na kalpe paraMtu sAta-ATha mAsano garbha hoya ane te sukhapUrvaka ApI zake tema hoya to sthavirakalpI sAdhuone kalpe. 15. jenuM bALaka stanapAna karato hoya tenA hastathI AhAra na kalpe paraMtu jo te bALaka AhAra paNa karatAM zIkhI gayo hoya to kalpe. jo dhAvatA bALakane tyajIne vahorAve to na kalpe. jinakalpI sAdhuono to caudamA tathA paMdaramA baMne prakArano AhAra levo kalpe nahIM. 16. strI jamavA beTI hoya paraMtu * khamAM koLiyo na nAkhyo hoya to tenA hAtharnu kalpe. 17. zrIgacchAcAra-payannA- 168
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI strI ghauM, caNA Adika zekatI hoya ane zekIne utArI nAkhyA hoya ane navA bIjA ghauM, caNAdika lIdhA na hoya tevAmAM sAdhu AvI pahoMce to tenA hAthano AhAra levo kalpe. 18. sacitta maga pramukha daLatAM daLatAM ghaMTI choDI dIdhI hoya ane te samaye sAdhu AvI pahoMcyA hoya to tene AhAra levo kalpe agara to acitta eTale bhIMjelA athavA zekelA maga pramukha daLatI hoya ane UbhI thaIne AhAra vahorAve to paNa kalpe. 19. khAMDavA mATe taiyArI karIne sAMbelu upADyuM hoya ane te sAMbelAne eka paNa kaNa lAgelo na hoya te vakhate te strI jIva rahita pradezamA sAMbelAne mUkI AhAra Ape to kalpe. 20. daLaNuM pUruM thaI rahyaM hoya agara to acitta daLaNuM karatI hoya to paNa kalpe. 21. soLa pahoranI aMdaranuM dahI valovatI hoya tevI strInA hastanuM kalpe. 22. kAMtatI vakhate tArane zveta karavAne mATe zaMkhanuM cUrNa hAthe lagADyuM na hoya ane lagADyuM hoya to paNa tene azuddha mAnyA vinA hAtha dhoyA vinA vahorAve to kalpe. 23 kapAsa loDhatI, 24 kapAsane chUTo pADatI ane 25 kapAsane pIjatI UbhI rahI hoya, tevAmAM sAdhu Ave ane hasta dhoyA vinA vahorAve to paNa kalpe. bAkInA paMdaramA chakkAyathI vyApta hastavALIno AhAra kadApi-khAsa apavAda mArga sivAya-vahoravo ja nahIM A pramANe grahaNa eSaNAnuM varNana karI have grAsaiSaNA saMbaMdhI kahe che beMtAlIsa doSa rahita AhAra lAvyA pachI tenuM bhojana karatAM grAseSaNAnA pAMca doSa varjavA. 1. saMyojanA, 2. apramANa, 3. iMgAla, 4. dhUma ane 5 akAraNa bhojana. A pAMca paikI saMyojanA tathA apramANa-e banenuM varNana kare che. 1. saMyojanA-atizaya svAdane mATe dUdha, dahI, bhAtamAM khAMDa, masAlo vigerenuM mizraNa karavU. tenA be vibhAga che-(1) vasatimAM kare te aMta:saMyojanA ane (2) vasati bahAra kare te bahirasaMyojanA. aMta:saMyojanA traNa prakAre jANavI.(1) pAtra-pAtrAmAM roTalI, ghI vigere meLavIne khAya, (2) vadana-mukhamAM koLiyo mUkyA pachI svAda mATe zAka, dALa vApare athavA mukhamAM roTalI pramukha mUkyA pachI goLa, sAkara- mizraNa karIne khAya. (2) bahirasaMyojanA dUdha maLyA pachI khAMDanI prApti mATe pharyA kare. upakaraNa saMyojanA AvI rIte jANavI-upakaraNane mATe paribhramaNa karatAM sAdhune colapaTTAdika maLyA bAda zobhAne arthe aMtarakapaDuM mAMgIne bhogave to te bahirasaMyojanA ane e pramANe vasatimAM AvIne te pramANe bhogAvaTo kare to antaraupakaraNasaMyojanA jANavI. A pramANe saMyojanAnuM svarUpa darzAvyu chatAM TIkAkAra kahe che ke-prasaMge to saMyojanA paNa svIkAravI paDe che. kA che ke-"rasaheuM saMjogo, paDisiddho kappae gilaannttttaa| jassa va abhattachaMdo, suhocio'bhAvio jo ya // 1 // " rasagRddhinI kAraNathI saMyojanAno niSedha che, paraMtu glAna sAdhune AhAranI ruci mATe karavI kalpe. jene bhAta khAvAnI Teva che tene tenA vinA ruci na thAya. vaLI koI rAjaputre dIkSA lIdhI hoya ane te sukhamAM ucharela hovAthI tene bhojananI ruci na thatI hoya to te saMyojanA kare. valI koI navIna dIkSita sAdhunI rucine arthe saMyojanA karavI kalpe paraMtu rasagRddhithI jo tema kare to karmabaMdha thAya. have bIjo apramANa doSa darzAve che-udaranA cha bhAga kalpavA. temAMtraNa bhAga jeTalo AhAra karavo, be bhAga jeTaluM pANI pIvaM ane eka bhAga vAyunA saMcAlana mATe khAlI rAkhavo. kALanI apekSAe temAM paNa pheraphAra karavo. atyaMta zItakALamAM pANIno eka bhAga, AhAranA zrIgacchAcAra-payannA- 169
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra bhAga ane eka bhAga khAlI. atyaMta uSNakALamAM be bhAga pANI, traNa bhAga AhAra ane eka bhAga khAlI ane madhyama uSNakALamAM be bhAga jaLa, traNa bhAga AhAra ane eka bhAga khAlI rAkhavo. A pramANe A sattAvanamI gAthAmAM kuzaLa muni nirdoSa AhAra svIkAre tema darzAvyaM paNa AhAra rUpa, rasa vigerenI vRddhi mATe karavAno nathI te mATe jANavo che ke taMpi na ruvarasatyaM, na ya vaNNatthaM na ceva dappatthaM / saMjamabharavahaNatthaM, akkhovaMgaM va vahaNattham // 58 // [ tamapi na rUparasArthaM, na ca varNArthaM na caiva darpArtham / saMyamabharavahanArthaM, akSopAGgamiva vahanArtham // 58 // ] gAthArtha - Upara kahyo nirdoSa AhAra paNa rUpa tathA rasane mATe nahIM, zarIranI kAnti vadhAravA mATe nahIM, kAma-viSayavAsanAnI vRddhi mATe nahIM paraMtu akSopAMganI mAphaka cAritrano bhAra vahana karavA nimitte zarIrane dhAraNa karavA mATe grahaNa kare. vivecana - AhAra karavAthI zarIranI kAMti vadhaze, iMdriyo sazakta thaze tevI icchAthI paNa nirdoSa AhAra na kare paraMtu zarIra zakti haze to IryAsamiti Adi pALI zakAze, saMyamanuM ArAdhana karI zakAze evI icchAmAtrathI AhAra kare. gADAnA paiDAnI madhyamAM nAbhinI dharImAM mAkhaNa agara to je tela mUkavAmAM Ave che tethI gADuM sukhapUrvaka cAlI zake che ane bhAra vahana thAya che tema A zarIrarUpa zakaTamA saMyama - bhAra vahana karavAne mATe mAkhaNa agara telarUpa AhAra svIkAryA vinA cAle nahIM. jo dehane AdhArarUpa AhAra na levAya to dazavidha sAmAcArI na paLAya, svAdhyAya dhyAna na thAya. A pramANe saMyamanA nirvAhArthe AhAra levo ucita che paraMtu rUpa, rasanI vRddhi mATe levo nahIM. have yA cha kAraNathI sAdhu AhAra svIkAre te kahe che veNa 1 veyAvacce 2, iriaTThAe ya 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiAe 5, chaTTaM puNa dhammaciMtAe // 59 // [vedanAvaiyAvRttye- ryArthaM ca saMyamArtham / tathA prANapratyayArtham SaSThaM puno dharmacintArtham / / 59 / / ] gAthArtha - kSudhAvedanA zamAvavA, guru, bAla, glAna, vRddha tathA tapasvI sAdhunI vaiyAvacca karavA, IryAsamiti jALavavA, saMyama nirvahavA, jIvitane rAkhavA tathA dharmacintana karavA mATe sAdhu AhAra grahaNa kare. vivecana-'nAsti kSutsadRzI vedanA' jagatamAM bhUkhanI vedanA jevI bIjI eka paNa pIDA nathI. kahyaM che ke - "paMthasamA natthi jarA, dAriddasamo a paribhavo natthi / maraNasamaM natthi bhayaM, chuhAsamA veyaNA natthi // 1 // taM natthi jaM na vAhai, tilatusamittaMpi ettha kAyassa / sannijjhaM savvaduhAi diti AhArarahiassa ||2 ||" cAlavu- paribhramaNa karavuM te samAna vRddhAvasthA nathI dAridraya samAna koI zrIgacchAcAra - payannA - 170
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAbhava nathI, mRtyu samAna koI bhaya nathI ane bhUkha samAna vIjuM koI duHkha nathI, AhAra raha zarIrane tila-tusa mAtra evaM kaI nathI je pIDA na upajAve arthAt bhRkhyAne sarva prakAranA duHkha thA che. AvA prakAranI kSudhAne nivAravA artha ja sAdhu AhAra kare, AhAra kare to ja svaguru, bALa sAdhu, glAna temaja tapastrI munirAja vigerenI vaiyAvacca karI zake. vaLI to ja IryAsamiti pagaLavApUrvaka sattara prakAre saMyama ArAdhI zaMke. AhAra levAya to ja prANo TakI zaMke ane svAdhyAyAdikamAM mana rakta rahe. bhUkhyA bhUkhyA smaraNazakti maMda thAya, dharmaciMtanamAM paNa mana Asakta na bane, A pramANe cha kAraNo mATe sAdhu nirdoSa AhAra kare. save prasaMgopAtta kayA cha kAraNathI sAdhu AhAra na svIkAre te paNa jaNAve che- "AyaMke ? uvasagge, titikkhayA 2 vaMbhaceraguttIsu 3 / pANidayA 4 tavaheuM 5, sarIravoccheaNaTTAe 6 / / 1 / / " 1 AtaMka - jvArAdika rogo AvyA hoya to na khAya, 2 upasargapotAnA kuTumbIjano, rAjA athavA deva, tiryacAdika siMhathI upadrava thaye chate te sahana karavA mATe AhAradikano tyAga kare. 3 brahmacaryagupti-brahmacaryanI nava vADa pALavA mATe AhAra na vApare 4 prANidayA-varSAda bahu varasato hoya, jhAkaLa- dhuMharI paDatI hoya, sUkSma DeDakIo upajI hoya, kuMAdikanI ghaNI utpatti thaI gaI hoya to tenI virAdhanA TALavA AhAra na kare, 5 tapazcaryAne nimitte AhAra na vApare ane 6 zarIrane vosarAvavA artha eTale ke Ayuno saMbaMdha jANI anazana svIkAre have gacchanuM ja vizeSa svarupa dekhADatAM kahe che ke 1 jat ya jigukaNiTTho, jANijjar3a jidruvayaNatrahumANo / divaseNa vi jo jiTTho, na ya hIlijjai sa goamA ! gaccho // 60 // [ yatra ca jyeSThaH kaniSTho, jJAyate jyeSThavacanabahumAnaH || divasenApi yo jyeSTho, na ca hIlyate sa gautama ! gacchaH ||60 / / ] gAthArtha - je gacchamAM nAnA-moTAno taphAvata jANI zakAya, moTAnA vacananuM bahumAna thAya temaja eka divase paNa dIkSAparyAyathI moTo hoya ane laghutara chatAM guNavRddha hoya tenI hIlanA na thatI hoya tevo gaccha hai gautama ! vAstavika gaccha samajavo. vivecana - nAnA moTA eTale vayamAM nAnA-moTA nahIM parantu dIkSAparyAye guru-laghu jANavA. be jaNA sAthe dIkSA letA hoya temAM prathama le te moTo ane pachI le te nAno samajavo. A pramANe vinaya- vivekAdivaDe nAnA-moTAno taphAvata jaNAto hoya temaja jyeSTha sthavira pratye bahumAnAdika jyAM karavAmAM AvatuM hoya te gaccha sugaccha jANavo. vaLI jema siMhagirinA ziSyo dIkSAparyAyamAM vRddha hovA chatAM alpa dIkSAparyAyI zrIvajrasvAmInuM bahumAna * karyu-temanI hIlanA na karI tema guNavAna chatAM laghuparyAyI sAdhu pratye AdarabhAva darzAvAto hoya te gaccha ja vAstavika kahevAya. have sAdhvIno paricaya na kare te gaccha-e hakIkata darzAvavA mATe kramazaH daza gAthA kahe che. * zrIvajrasvAmInA vRttAnta mATe juo pRSTha 89 zrIgacchAcAra- payannA- 171
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jattha ya ajjAkappo, pANaccAevi roradubbhikkhe | naya paribhujjar3a sahasA, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyam // 61 // [ yatra cAryAkalpaH prANatyAge'pi rauradurbhikSe / na ca paribhujyate sahasA, gautama ! gacchaH sako bhaNitaH // 61 // ] gAthArtha- bhayaMkara duSkALa hoya tevA samayamAM prANatyAga jevuM saMkaTa AvI paDe to paNa sAdhvIoe ANI Apela AhAra sAdhu vagaravicArye na vApare, tevA gacchane he gautama! meM vAstavika gaccha kahela che. u vivecana - mahAbhayaMkara duSkALa pravartato hoya, gocarI maLatI na hoya, kSudhA-vedanAthI prANa kaMThe AvI jatA hoya to paNa sAdhu vagaravicArya sAdhvI oe ANI Apale AhAra na svIkAre. sarva prakAre saMyamanI ja rakSA karavI kahI che. A saMbaMdhamAM oghaniryuktimA kahyaM ke-saMyamamAM bhaMga paDavA chatAM paNa jo AtmA rakSAto hoya to rakSavo- "savvattha saMyamaM saMjamA OM appANameva rakkhejjA / muccar3a ar3avAyAo, puNo vi sohI na yAviraI // 1 // " sarva prakAre saMyamanI rakSA karavI parantu koI kaSTa AvI paDaye saMyama tathA AtmA ubhayanI hAni thatI hoya to saMyamamAM dUSaNa lagADIne paNa AtmAnI rakSA karavI. saMyamahAnithI je doSa lAge te prAyazcitta levAthI dUra karI zakAya, parantu ema na vicAra ke-huM avirati thayo. manamAM to sarvaviratinA bhAva hovAthI bhAvacAritra to che ja ane dravyacAritramAM je doSa lAge te AloyaNadvArA dUra thAya. arNikAputra AcAryanI mAphaka nirupAye sAdhvIno lAvelo AhAra khAya parantu vagara kAraNe, potAthI banatuM hoya tyAM sudhImAM jo sAdhvIno lAvelo AhAra vApare to tene pAsattho jANavo. vaLI potAnA bacAvamAM aNikAputranuM dRSTAMta rajU kare tene paNa pAsa tho jANavo. arNikAputranuM vRttAMta nIce pramANe che arNikAputra AcAryanuM vRttAMta uttaramathurAmAM devadatta nAmano vaNika raheto hato. te vANijyArthe ekadA dakSiNamathurAmA gayo.. tyAM tene jayasiMha nAmanA vaNikaputra sAdhe mitratA thaI. jayasiMhe eka divase tene bhojana mATe AmaMtraNa Apyu. jamatI vakhate jayasiMhanI bahena annikA pIrasavA AvI, jenuM rUpa-lAvaNya jotAM ja devadatta nA pratye anurAgI thayo. vaLate divase devadate jayasiMha pAse tenI bhaginInI mAgaNI karI. jayasiMhe te kabUlatA pahelA eka zarata mUkI ke annikA mane prANa karatAM paNa adhika priya che. je paraNIne mArA gharane viSe rahe tene huM paraNAvavA icchu chu. devadatte te zarata kabUla karI ane zubha divase teo bane lagnagraMthIthI joDAyA. sAMsArika sukha bhogavatAM te daMpatInA divaso sukhapUrvaka vyatIta thaI rahyA che tevAmAM devadattanA vRddha pitAno tene te DAvavA saMbaMdhI patra Avyo. patra vAMcatAM ane sAthasAtha potAnI pratijJA saMbhAratAM tenA netramAMthI azrudhArA vahI nikaLI. atrikAe kAraNa pUchayuM paNa jayasiha javAba na ApI zakyA tyAre svayaM patra vAMcyo ane potAnA bhAIne samajAvavAnuM bIDaM jhaDapI patine AzvAsana Apyu. zrIgacchAcAra-paMyannA- - 172
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ anikAe potAnA bhAIne samajAvI zvazuragRhe javAnI anumati meLavI lIdhI ane zubha divase saparivAra prayANa paNa karyu. ___ anikA garbhavatI hatI. rastAmAM ja tene putraprasUti thaI. anikAe kA ke-putranuM nAma-mArA sAsu-sasarA pADaze parantu sAtheno svajanavarga to tene 'arNikAputra' evA nAmathI saMbodhavA lAgyo. zvasuragRhe AvI pA~cyA bAda teo AnaMdathI jIvana vyatIta karavA lAgyA. putranuM saMdhIraNa evaM nAma rAkhyaM paNa lokomAM to te 'arNikAputra' nA nAmathI vizeSa prasiddhi pAmyo. anukrame te yauvanavaya pAmyo. sadgurusaMyoge tenI dharmabhAvanA vizeSa vRddhi pAmI ane chevaTe bhoga vilAsAdinI tRSNAne tuccha mAnI saMdhIraNe jayasiMha nAmanA sUrivarya pAse saMyama svIkAryu. eka citte satata zAstrAbhyAsathI teo AgamajJAnamAM pAragaMta thayA. gurue temane AcAryapadavI ApI. temano ziSyasamudAya paNa vRddhi pAmyo. pRthvIpITha para paribhramaNa karI teo janasamAja Upara upakAra karavA lAgyA. have to temanI vRddhavaya paNa thaI gaI hatI tevAmAM teo vihAra karatAM karatAM gaMgAnadInA taTa para Avela puSpabhadra nagaramAM AvI pA~cyA ane tyAM ja rahyA. A nagarano rAjA puSpaketu hato ane tenI rANInuM nAma puSpavatI hatuM. puSpavatIe putra-putrInA eka yugalane janma Apyo. putra- puSpacUla ane putrI, puSpacUlA evaM nAma rAkhavAmAM AvyuM bane sAthe kriDA karatAM ane vayamA vRddhi pAmatAM. rupamAM paNa teo baMne eka ekathI caDhiyAtA hatA. teo parasparano eka kSaNamAtrano viyoga sahana karI zakatA nahIM. AvI sthiti nihALI rAjAe vicAryu ke jo puSpacUlAne bIje paraNAvIza to teo baMne eka-bIjAno viyoga sahana karI zakaze nahIM mATe te baMnA paraspara vivAha karyAM hoya to sAruM. A pramANe vicArI rAjAe bIje divase rAjasabhAbhAM paMDitone pUchyu ke- "aMta:puramAM je ratna utpanna thAya teno svAmI koNa?" rAjAnA gUDhAzayane nahIM samajanArA teoe javAba Apyo ke - "svAmin ! samagra dezanA ratnonA Apa svAmI cho to aMta:puranA ratno mATe to pUchavU ja zuM?" rAjAe tarata ja potAnA putra-putrInA vivAhano nizcaya jAhera ko. paMDito digmUDha jevA banI gayA. rANIe sakhta virodha jAhera kayoM parantu rAjavI pAse tenuM kazuM cAlyuM nahIM. rAjAnA tiraskArathI rANIe vairAgya pAmI dIkSA svIkArI. ugra tapazcaryA karI puSpavatI rANIno jIva svargane viSe devapaNe upajyo. kALakrame puSpaketu rAjA maraNa pAmyo eTale puSpacULa rAjA thayo. puSpavatIno jIva je deva thayo hato teNe avadhijJAnadvArA potAnA saMtAnona akRtya joI tene pratibodhavA mATe puSpacUlAne svapnamAM narakanuM nIce pramANenuM svarUpa darzAvyu, sAMkaDA mukhavALA kuMbhomAMthI paramAdhAmI devo, jema loDhAnA tArane yaMtramAthI kheMce tema, nArakajIvone kheMcatA hatA, keTalAka nArakIone kUTatA hatA, keTalAkanI chAtI para zilA mUkatA hatA, keTalAkane vajra sarakhA kAMTA bhoMkatA hatA, keTalAkanA paga pakaDI, dhobI jema zilA para vastra pachADe tema pachADatA hatA, jema zelaDI pIle ane ghANImAM tala pIle tema keTalAkane pIlatA hatA, karavatathI kASThane vere tema zrIgacchAcAra-payannA- 173
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAkane vidAratA hatA, keTalAkane tapAvelA loDhAnI strI sAthe Aligana karAvatA hatA, keTalAkanA dehane kUtarA pAse karaDAvatA hatA, keTalAka bhUkhyA thayelA nArakone dhagadhagatA aMgArA khavarAvatA hatA, keTalAkane tapAvelA telanI kaDAImAM bhajiyA puDInI mAphaka taLI rahyA hatA, jema pApaDa bhAMge tema keTalAkane mogaranA mArathI bhAMgI rahyA hatA, keTalAkane vaitaraNI nadImA DubADI rahyA hatA, te vaitaraNI nadI tapAvela tAMbu tathA sIsAnA uSNa rasa jevI pANIvALI hatI. - AvA AvA prakAranI ghora kaSTadAyaka yAtanAo ApatA hatA aMba vigare paMdara prakAranA paramAdhAmI devone alaga alaga kArya karavAnuM hoya che. 1 aMba-keTalAka nAraka jIvone doDAve, lAkaDI pramukhathI prahAra kare, daDAnI peThe AkAzamAM uchALe. 2 aMbarSI-nArakInA hoTha, cAmaDI vigere kAtarathI kApe, besArIne vidAre. 3. zyAma- nArakIone UMcethI nIce pachADe, temanA hAtha- paga bhAlAdikathI vIdhe. 4. sabaLa-AMtaraDAo kADhe, kALajUM talavArathI kApe, gadA, bhAlA pramukhathI haNe. 5. rudra-taravArathI mAthu kApe, gadAthI mAre, trizUlathI kApI soyanA kANAmAM praveza karAve. 6. uparudra-nArakInA hAtha, paga, pramukha aMgopAMga bhAMge, kAtarathI kApe 7. kALa-kumbhImAM pakAve. 8. mahAkALa-siMhAdikanurUpa dharIne khAya. 9. asi-hAtha, paga, jAMgha, bAhu, zira temaja aMgopAMgane chede. 10 asipatra dhanu-kAna, nAka, hoTa, paga vigere kApe, dAMta pADe, jAMgha chede. 11 kuMbha-kuMbhImAM nArakIone pakAve. lohImAM pacAvIne pachI ghAta kare-kApe. vaLI agnimAM paNa pakAve. 12 vAlu-nArakIone atyaMta uSNa retImAM pheMkI caNAnI jema zeke. vaLI AkAzamAM uchALIne pachADe. 13 vetaraNI-jemAM mAMsa, rakta, keza, hADakAM che ane tapAvelA sIsAnA uSNa rasa jevU pANI che tevI vaitaraNI nadImA DubADe, temAM snAna karAve. 14 kharasvara-karavatathI kApe, zAMbalI nAmanA vRkSa Upara caDhAvI tenA mahAkaMTakadvArA vedanA pamADe. ane paMdaramo 15 mahAghoSa-bhaya pAmIne nAsI jatAM nArakIone ghero ghAlIne roke, tene tarjanA karI bahu kaSTa pamADe. AvA prakAra- raudra svapna nihALI puSpacUlA rANI bhaya pAmatI jAgI uThI. teNe tarata ja puSpacUlane svapnanI vAta karI. puSpacUle zAMti nimitte dhArmika kAryo karAvyAM. deve to niraMtara tene nArakInA bhayaMkara duHkha dekhADavA zarU rAkhyAM eTale ekadA rAjAe sarva dharmanA AcAryone bolAvIne nArakInuM svarUpa pRchayuM koIke kA-garbhAvAsa jevU nArakInu duHkha che, koIe dAridraya jevU to koIe parataMtratA jevU kA A pramANe vidhavidha abhiprAyo darzAvyA parantu rANIe te sarva hakIkata sAMbhaLI potA- mukha macakoDyu-potAno AtmasaMtoSa darzAvyo nahIM. bAda arNikAputra AcAryane nArakIrnu svarUpa pUchatAM temaNe jaNAvyu ke-sAte narakane viSe kSetravedanA temaja praharaNa vedanA vinA zarIrathI thayelI anyonyakRta vedanA che. praharaNakRta vedanA to pahelI pAMca narakamAM ja che. pahelI traNa narakane viSe paradhAmIkRta, praharaNakRta, anyonyakRta ane kSetrakRta vedanA che. cothI tathA pAMcamI narakane viSe praharaNakRta, anyonyakRta ane kSetrakRta vedanA che tema ja chaThThI tathA sAtamI narakamAM anyonyakRta ane kSetrakRta vedanA che. pahelI narakamAM jaghanya dasa hajAra varSanI ane utkRSTI eka sAgaropamanI, bIjImAM jaghanya eka sAgaropamanI ane utkRSTI traNa sAgaropamanI, trIjImAM jaghanya traNa sAgaropamanI ane zrIgacchAcAra-payannA- 174
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTI sAta sAgaropamanI, cothImAM jaghanya sAta sAgaropamanI ane utkRSTI daza sAgaropamanI, pAMcamImAM jaghanya dasa sAgaropamanI ane utkRSTI sattara sAgaropamanI, chaThThImAM jaghanya sattara sAgaropamanI ane utkRSTI bAvIsa sAgaropamanI temaja sAtamI narake bAvIsa sAgaropamanI ane utkRSTI tetrIsa sAgaropamanI sthiti che. A uparAMta paramAdhAmI vigerenuM varNana paNa yathAsthita varNavI batAvyaM. guru naraka saMbaMdhI AvuM suMdara ne yathAsthita kathana sAMbhaLI rAjAe kahyaM le - "zuM Ape paNa svapnamAM naraka joI che ?" AcAyeM kahyaM - " meM svapna joyuM nathI, zrI jinezvara bhagavaMtanA AgamabhASita jJAnathI narakAdi svarUpa yathArtha samajAya che." bAda puSpacUlAe pUchayuM- "he bhagavan ! kayA karmathI narakagati pamAya ?" tyAre arNikA putra AcArya kahyaM - "mahAraMbhathI, mahAparigrahathI, gurunI niMdA karavAthI, paMceMdriya jIvanA ghAtathI, mAMsano AhAra temaja raudra dhyAna karavAthI jIva narakamAM jAya che." have deve puSpacUlAne devalokanuM svarUpa dekhADavA mAMDayuM maNimaya vimAnonI zobhAyamAna zreNiyo, zayyA, kalpavRkSono samUha vigere darzAvyA. vaLI kAnamA ratnanA kuMDalavALA, mastaka para mukuTavALA, kaMThamAM hIrAnA hAravALA, atizaya kAMtivALA, sarva dizAone prakAzita karatA, sadA suzobhita vastra sahita, nirnimeSa netravALA, na karamAya tevI puSponI mALA paherelA, devI onA parivAra zAthe vividha prakAranI lIlA-krIDA karatA, vidhavidha saMgItano lAbha lenArA, jaLakrIDA karanArA-A pramANe vividha viSayasukho bhogavatA devone paNa teNe svapnamAM dRzyamAna karyA. AvuM svapna joI puSpacUlA jAgI uThI ane pUrvanI mAphaka rAjAne jaNAvatAM teNe sarva darzananA paMDitone bolAvI puna: te saMbaMdhI prazna karyo, tyAre keTalAke kahyaM ke- miSTAnna AhAra karavo te svargasukha samAna che, keTalAke uttama paTakulAdinuM paridhAna, keTalAkai uttama Asana ke vAhanamAM besavuM ityAdi sAsarika sukhone svargasukhanI upamA ApI. A sAMbhaLI rANIe kahyaM ke "A sarva paMDito mithyA che." bAda arNikAputra AcAryane pUchatAM te oe rANIe svapnamAM je pramANe joyuM hatuM te ja pramANe sarva hakIkata jaNAvI eTale rANI atIva prasanna thaI. bAda rANIe devalokanI Rddhi ane tenI prApti saMbaMdhI prazna karatAM arNikAputre kahyaM ke- "pahelA saudharma devalokamA batrIza lAkha vimAna che, bIjA IzAnamAM aTThAvIsa lAkha, trIjA sanatkumAramAM bAra lAkha, cothA mAheMdramAM ATha lAkha, pAMcamA brahma devalokamA cAra lAkha, chaThThA lAMtakamA pacAsa hajAra, sAtamA mahAzukramAM cAlIza hajAra, AThamA sahastrAramA cha hajAra, navamA Anata ane dazamA prANata bannemA cAraso agiyAramA AraNa ane bAramA acyuta e bannemAM traNaso vimAna che. samyak prakAre ArAdhelA bAra vratarUpa zrAvakadharma ane pAMca mahAvratarUpa sAdhudharmanA pAlanathI svargasukhanI prApti thAya che. A pramANe vRttAMta sAMbhaLI rANI puSpacUlA pratibodha pAmI eTale teNe sva-svAmI puSpacUla pAse dIkSA apAvavA mATe vijJapti karI tyAre teNe kahyaM ke- "jo tuM dIkSA laIza to tAro viyoga huM 9 zrIgacchAcAra- payannA- 175
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNamAtra paNa sahana karI zakIza nahIM jo tuM dIkSA svIkArIne A ja nagaramA rahe to huM tane AjJA ApuM." rAjAnuM A vacana aMgIkAra karI teNe dIkSA lIdhI ane betAlIza doSa rahita AhAra grahaNa karavA lAgI temaja zuddha traNa yogathI nirdoSa saMyama pAlavA lAgI. arNikAputra AcArya have vRddhAvasthAnA zikhare pahoMcI gayA hatA. evAmAM temaNe jJAnadvArA jANyuM ke "mahAbhayaMkara dukALa paDaze." tarata ja temaNe potAnI azakti chatAM samagra ziSyasamUhane dezAMtara mokalAvI dIdho. puSpacUlA temane niraMtara zuddha AhAra ANI ApatI. gurunI uttama prakAranI niraMtaranI vaiyAvaccane kAraNe tene kevaLajJAna utpanna thayuM chatAM paNa teNe gurunI sevA tyajI nahIM. kevaLa jJAna utpanna thayuM che ema chadmastha na jANe tyAM sudhI kevalIe zuddha- AhAra- pANI lAvI ApI vinayAdi karavuM evI AgamAjJA che. sAdhvI puSpacUlA paNa A AjJAne anusarI AhArAdi lAvI ApatI. " ekadA muzaLadhAra varasAda varSato hato chatAM paNa puSpacUlA sAdhvIe AhAra ANi Apyo. tyAre arNikAputre temane kahyaM ke- "he zrutajJAne ! varasAda varasavA chatAM tame kema AhAra ANyo ?" teNIe kahyaM- "jyAM jyAM arcita apkAya (pANI) hatuM tyAMthI yatnapUrvaka huM AvI chu." gurue puna: pUchayuM"teM acitta pradeza kyAMthI jANyo ? " javAbamAM teNIe kahyaM - " ApanA prasAdathI." gurue vaLI pUchayuM"zuM tamane jJAna thayuM che ?" sAdhvIe kahyaM- "hAM, apratipAtI (kevaLajJAna) thayuM che." A kathana sAMbhaLI gurue zIghra UbhA thaI, mithyAduSkRta ApyuM ane AtmaniMdA karatAM kahevA lAgyA ke- " meM kevaLInI AzAtanA karI." bAda sAdhvIne temaNe pUchayuM ke- "huM siddhi pAmIza ke nahIM ?" sAdhvIe kahyaM"dhIraja rAkho, Apane gaMgA nadI utaratAM ja jJAna-prApti thaze." bAda AcArya ghaNA lokonI sAthai gaMgA nadI pAra karavA nAvamA beThA je je sthaLe teo besavA jAya che tyAM nAva nIce besI javA lAgyaM. loko DubavA lAgyA eTale lokoe temane uMcakIne pANImAM nAkhI dIdhA. temanI durbhAgI pUrvabhavanI strI je mRtyu pAmIne vyaMtarI thaI hatI teNe ja A saMkaTa UbhuM kartuM hatuM. pANImAM paDatAM ja te vyaMtarI mane zULImAM parovI lIdhA. temanA zarIramAMthI rudhiranI dhArA vahevA lAgI. potAne asahya vedanA thatI hatI tene lakSamAM na letAM teo vicAravA lAgyA ke- " aho ! mArA rudhirathI apkAyanA jIvonI virAdhanA thaze. huM kevo maMdabhAgI chu" A pramANe pazcAttApa ne AtmaniMdA karavApUrvaka teo kSapakazreNI para ArUDha thayA ane sarva karma kSaya pAmatAM kevaLajJAna thayuM. AyuSa pUrNa thatAM teo tarata ja aMtakRt kevaLI thaI mokSe gayA. devoe AvI temano kevaLajJAna mahotsava karyo. A kathAno sArAMza e thayo ke - kAraNe - apavAdamArge sAdhvIe ANI Apela AhAra karavo ucita che, parantu potAnI sagavaDanI khAtara kAraNa vinA sAdhvIe lAvI Apela AhAra le to tene pAsattho jANavo. vaLI sAdhu sAdhvI sAdhe saMbhASaNa na kare tene ja gaccha jANavo, te saMbaMdhI gAthA kahe che ke jattha ya ajjAhi samaM, therA vi na ullavaMti gayadasaNA / naya jhAyanti tthINaM, aMgovaMgAi taM gaccham // 62 // zrIgacchAcAra - payannA-- 176
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ yatra cAryAbhiH samaM, sthavirA api nollapanti gatadazanAH / na ca dhyAyanti strINA-maDgopAGagAni sa gacchaH // 62 // ] gAthArtha- vaLI je gacchamAM yuvAna to zuM paNa jemanA dAMta paDI gayA che evA vRddha munijano paNa sAdhvIonI sAthe niSkAraNa vArtAlApa karatA nathI temaja strIonA aMgopAMgane sarAga dRSTithI jotA nathI te jagaccha vAstavika che. vivecana-gAthArtha spaSTa che. aMgo ATha che- be bhujA, be sAthaLa, eka pITha, eka mastaka, eka hRzya ane eka udara (peTa). kAna, AMkha, nAsikA, AMgaLIo pramukha upAMgo kahevAya che. sugacchavAsI mokSArtha munijana sAdhvI sAdhe saMbhASaNa na kare tema tenA aMgopAMganuM smaraNa paNa na kare. strIonA smaraNathI citta vyAkuLa bane che ane svadharma ke svAdhyAyamA sthira rahI zakAtuM nathI. Aja saMbaMdhamAM vizeSa sAvacetI rAkhavA zAstrakAra pharamAve che ke vajjeha appamattA !, ajjAsaMsaggi aggivisasarisI / ajjANucaro sAhU, lahai akittiM khu acireNa // 63 // [ varjayatApramattA !, AryAsaMsargI: agniviSasadRzIH / AryAnucaraH sAdhu-rlabhate'kIrti khu acireNa // 63 // ] gAthArtha - are apramAdI munivaro ! tame agni ane viSa ( jhera) nI jevI anarthakArI sAdhvIono saMsarga tyajI dyo, kAraNa ke sAdhvIne anusaranArI sAdhu thoDA ja samayamA avazya sarvatra apakIrti pAme che. vivecana - apramAdI munione paNa sAdhvI-saMgano niSedha karyo che to pramAdI sAdhuonI to va jazA mATe karavI ? tene paNa saMpUrNatayA niSedha samajI ja levo joIe. jema agni potAne ane pAse rahenArane bALe che tema sAdhvIsaMsarga ubhayanA cAritrane dagdha kare che. jheranuM kadApi pArakhaM karavAmAM AvatuM nathI, kAraNa ke teno svabhAva ja mRtyu pamADavAno che tema strI-saMsargano dIrgha dRSTithI vicAra karIne ja zAstrakAroe niSedha karyo che. vaLI strIne vAgha ane sarpanI paNa upamA ApavAmAM AvI che. 'taMdulavaicArika prakIrNakamAM' kahyaM che ke- "jAo ciya imAo itthiyAo aNegerhi kaivarasahassehiM vivihapAsapaDibaddhehi kAmarAgamohehiM vanniyAo vi erisAo taM jahA - pagar3a visamAo, piyarUsapAo, piyavayaNavallarIo, kai avapemagistiDIo, avarAhasahassadharaNIo, prabhavo rogassa.... asalilappalAvo samuddarao ||" A pAThathI strIne bANuM vizeSaNo ApavAmAM AvyA che - 1 viSama-koIne khabara na paDe tevA svabhAvavALI, 2 manohara rusaNAvALI-roSa, krodha kare to paNa bhalI lAge tevI, 3 miSTa vacananI vela, 4 kRtrima premanI nadI, 5 hajAro aparAdhonI bhUmi, 6 rogonA kAraNabhUta, 7 baLano nAza karanArI, 8 puruSono vinAza karanArI hovAthI khATakI sadRza, 9 lajjAno nAza karanAra, 10 avinayano AvAsa, 11 kapaTanI khANa, 12 veranuM nimitta, 1 3 zokanuM sthAna, 14 amaryAdAno Azrama, 15 roganuM ghara, 16 duSTa cAritrI, zrIgacchAcAra- payannA- 177
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 mohAdikanI mAtA, 18 jJAnathI caLAvanArI, 19 zIlano nAza karanArI, 20 dharmamAM vighnakArI, 21 sAdhuonI zatru, 22 AcArazIla prANione dUSita karanAra, 23 karmarUpI rajanA bagIcA samAna, 24 mokSamArgamAM janArane rokavA mATe pATiyA samAna, 25 dAridraya, sthAna, 26 sarpa samAna atyanta jheravALI, 27 kAmadevane paravaza, 28 siMha jevI duSTa hadayavALI, 29 ghAsathI AcchAdita kUvo jema mAlUma na paDe tema apragaTa AzayavALI, 30 kapaTInI mAphaka seMkaDo baMdhanomAM bAMdhanArI, 31 kAcamAM paDela pratibiMba grahaNa na thaI zake tema agrAhya mAnasika vicAravALI, 32 baLatarIyA svabhAvavALI, 33 parvatanA mArganI peThe aneka sthaLe vicaranArA cittavALI, 34 khoTA hRdayavALI, 35 kRSNa sarpanI mAphaka avizvasanIya, 36 saMdhyAnA raMga jevI kSaNajIvI prItivALI, 37 samudranA taraMga jevI caMcaLa svabhAvavALI, 38 matsyanI mAphaka gupta chaLavALI, 39 vAnaranI mAphaka capaLa cittavALI, 40 mRtyunI mAphaka vizeSatA rahita, 41 yamarAjanI mAphaka niSkaruNa, 42 varuNadevanI jema baMne hastamA pAzavALI, 43 nadInA mAphaka adhogamana karanArI, 44 kRpaNa jevI, 45 narakanI jevI trAsadAyaka, 46 gadheDAnI jema duSTa AcAravALI, 47 duSTa azvanI peThe damanIya, 48 duSTa sarpanI mAphaka asthira aMta:karaNavALI, 49 aMdhakAramA jema pravezI na zakAya tema na praveza karI zakAya-jANI na zakAya tevA vicAravALI, 50 viSavelInI mAphaka asvAdanIya, 51 grAha nAmanA matsyavALI vAvamA praveza na karI zakAya tema agrAhya vicAravALI, 52 sthalabhraSTa rAjAnI jema aprazaMsanIya 53 kipAkanA phaLanI jema madhara paNa pariNAme da:khadAyaka. 54jama khAlI maThI bALakane mohita kare tema lobha pamADanArI, 55 mAMsanI pezInI mAphaka upadrava karanArI, 56 saLagatI masAlanI mAphaka ugra svabhAvavALI, 57 duSkara rIte rakSaNIya, 58 ghaNo vikhavAda karanArI, 59 dugaMcchA upajAvanArI, 60 khoTuM cAlanArI, 61 agaMbhIra, 62 azraddhanIya, 63 asthira, 64-65 duHkhapUrvaka rakhAya tevI temaja rakSaNa karAya tevI, 66 asAtAkAraka, 67 mahAkarkaza-kaThora, 68 dRDha vera rAkhanArI, 69 rUpa tathA saubhAgyane aMge unmatta, 70 sarpanI mAphaka vakragativALI, 71 aTavInI mAphaka viSama mArgavALI 72 sajjana tathA mitramA bheda paDAvanArI, 73 paradoSaprakAzaka, 74 kRtaghnI, 75 baLane zodhanArI tathA chaLane jonArI, 76 ekAMtamAM yamarAja sarakhI, 77 caMcaLa, 78 jAtibhraSTa karAvanAra, 79 kSaNamAM rAjI ne kSaNamA roSita, 80 vipattinuM sthAna, 81 puruSane mATe doraDA vinAno gaLAphAMso, 82 kASTha vinAnI aTavI jevI, 83 vaitaraNI nadI jevI, 84 apUrva vyAdhi, 85 nityanuM rudana, 86 adRzya upasarga, 87 kSaNamAtra rati-AnaMdane upajAvanArI, 88 cittano bhrama karAvanArI, 89 sarva prakAranA dAha svarUpa, 90 kAmane utpanna karAvanArI, 91 vajra jevI tIkSNa agni sadRza, 92 jaLa rahita samudranA ghoSa jevI bhayaprada.... vigere vigere keTalAka strIvAcaka zabdono artha paNa jANavA jevo hoI atre nirdezyo che- 1 nArI= na+ ari-kAma, bhoga ane sneharAgI puruSane vadha, baMdhana vigere kaSTa pamADe tethI tevI strI puruSane mATe ari eTale zatru sadRza che. 2 mahilA= zilpa vigere eneka prakAranI kalAo dvArA puruSone moha upajAve. 3 pramadA= puruSane madonmatta kare. 4 mahiliyA = atyaMta kalaha utpanna kare. zrIgacchAcAra-payannA- 178
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 rAmA = hAvabhAvadvArA puruSone ramakaDAnI mAphaka yatheSTa ramADe 6 aMganA = prANiyone potAnuM aMga dekhADI anurAga upajAve, 7 lalanA = strIne arthe yuddha kare, bhUkhe mare, taDake dAjhe ityAdika kaSTa sahana karavA chatAM rAjI na thAya. 8 yoSita = puruSone bhogavIne. vame-tyAje 9 vanitA = nAnA prakAranA bhAvodvArA puruSone vaMce- TaMge. A pramANe strIvALA zabdonA artha vividha rIte thAya che. zrIdazavaikAlika sUtramAM kahyaM che ke- "vibhUsA itthisaMsaggI, paNIaM rasabhoaNaM / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 1 // " vibhUSA - zarIra tathA vastronI zobhA karavI, strIsaMsarga-strIno paricaya karavo, tenI sAthe haLavuMmaLavu, rasabhojana-ghRta Adi vigayono AhAra karavo-A badhI kriyA jene AtmAnI gaveSaNA karavI che - Atmahita sAdhavuM che tevA prANIne mATe tAlapuTa jhera jevI che arthAt strIparicaya koI paNa rIte hitakAraka nathI ja. bIjA zAstrakAropaNa kahe che ke AvartaH saMzayAnAmavinayabhavanaM pattanaM sAhasAnAM doSANAM sannidhAnaM kapaTazatagRhaM kssetrmprtyyaanaam| svargadvArasya vighno narakapuramukhaM sarvamAyAkaraNDa, strIyantraM kena sRSTaM viSamaviSamayaM sarvalokasya pAzaH // 1 // no satyena mRgAGka eva vadanIbhUto na cendIvara - dvandvaM locanatAM gataM na kanakairapyaGgaSTiH kRtA / kiMtvevaM kavibhiH pratAritamanAstattvaM vijAnannapi tvaGmAMsAsthimayaM vapurmRgaddazAM matvA janaH sevate / / 2 / / yadetatpUrNendudyutiharamudArAkRtidharaM, mukhAbjaM tanvaGgyAH kila vasati yatrAdharamadhuH / idaM tatkimpAkadruphalamivAtIva virasaM, vyatIte'sminkAle viSamiva bhaviSyatyasukhadam || 3 || vyAdIrgheNa calena vakragatinA tejasvinA bhoginA, nIlAbjadyutinA'hinA varamahaM daSTo na taccakSuSA / daSTe santi cikitsakA dizi dizi prAyeNa puNyArthino, mugdhAkSI kSaNavIkSitasya na hi me vaidyo na vA'pyauSadham // 4 // saMsAra ! tava nistAra- padavI na davIyasI / antarA dustarA na syu-yadi re madire kSaNAH // 5 // nUnaM hi re kavivarA viparItabodhA, ye nityamAhurabalA iti kAminInAm / yAbhirvilolataratArakaddaSTipAtaiH, zakrAdayo'pi vijitAstvabalAH kathaM tAH || 6 || jalpanti sArdhamanyena pazyantyanyaM savibhramAH / hRdaye cintayantyanyaM, priyaH ko nAma yoSitAm ? // 7 // smitena bhAvena ca lajjayA bhiyA / parAGmukhairarddhakaTAkSavIkSitaiH / vacobhirIrSyAkalahena lIlayA samastabhAvaiH khalu bandhanaM striyaH / / 8 / / zaMkArUpI AvartavALu (jaLamAM jema Avarta - bhamara-vamaLa paDe che ane temAM koI prANI AvI jAya to cakkara khAIne DUbI jAya), avinayanuM sthAna, mahAsAhasanuM nivAsa, doSonA nidhAnarUpa, seMkaDo kapaTanA ghararUpa, avizvAsanA kSetrarUpa, svargalokamA jatAM vighnabhUta, narakanA daravAjArUpa, kapaTanA karaMDiyArUpa strIrUpI yaMtra ke je sarva jIvone mATe pAza-phAMsA samAna ane amRtamaya jhera (dekhAve amRta sadRza lAge parantu pariNAme viSa jevuM mRtyujanaka) jevuM che te koNe sarjju ? arthAt strI UparanA nava prakArodvArA duHkhakAraka che. (1) strInuM mukha kaMI candra jevuM nathI, tenA banne netro kamaLa samAna nathI temaja tenuM zarIra suvarNa sadRza paNa nathI-A to kavinI kalpanA mAtra che. te jANavA chatAM paNa mUDha mANaso cAmaDI, mAMsa ane hADakAvALA A strI-zarIrane sevI rahyA che te teono kharekhara zrIgacchAcAra- payannA- 179
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhrama che. (2) pUrNimAnA candranI kAMtine harI lenAra strInA mukhakamaLane viSe je adhara (oSTha) rupI madha che te kiMpAkanA phaLanI jema atyanta virasa che ane yauvanakALa athavA manuSyabhavarUpI kALa vyatIta thaI gaye chate jheranI mAphaka atyanta duHkhadAtA che. viSamizrita miSTAnna prathama svAdiSTa lAge parantu pariNAme prANaghAtaka nivaDe tema strI, mukhakamaLa ityAdi pariNAme narakadAyaka che. (3) atizaya lAMbo, capaLa netravALo, vAMkI gativAna tejasvI ane nIla kAMtivALo sarpa Dase to sAro parantu strInA cakSuthI DasAvU sAruM nahIM. sarpa Dase to koI paNa sthaLethI vaidya meLavI upacAra karI zakAya parantu A strI-netrathI vIdhAyelAne mATe koI paNa vaidya ke auSadha nathI. (4) A saMsArarUpI samudrane tarI javo e kaI muzkela nathI-jo vacamAM A strIrUpI dustara vighna na hoya to. (5) je kavio strIone abalA (baLa vinAnI) kahe che te buddhi vinAnA jaNAya che kAraNa ke strIoe potAnA capaLa netrakaTAkSathI iMdra jevAne paNa mahAta karyA che to tevI strIone abalA kema kahevAya ? (6) vaLI te koInI sAthe vAta karI rahI che, koInI sAthe vibhramavilAsapUrvaka dekhI rahI hoya che ane aMta:karaNamAM koI anya puruSa- ja ciMtana cAlI rahyaM hoya che-AvI strIne potAno vallabha koNa hoI zake ? (7) alpa hAsyathI, hAvabhAvathI, zaramathI, bhayathI, parAMgamukha banavAthI, netrakaTAkSathI, vacanathI, IrSyAthI, kalahathI, kriDAthI agara samasta prakAranA bhAvothI strI baMdhanarUpa nivaDe che. (8) AvI rIte strIonA aneka prakAranA durguNo vicArI sAdhupuruSe to tene nava gajanA namaskAra ja karavA. strInA paricaya mAtrathI * muni patita thayA. keTalAka puruSa paNa durguNI hoya che, tethI sAdhvIe paNa tevAthI sAvaceta raheQ A saMbaMdhamA + maNirathanuM dRSTAMta jANavA yogya che. A hakIkatanA bacAvamAM pAsatthAdika koI kahe ke-AvA doSo to je ajJAnI hoya tene lAge, paraMtu bahuzruta hoya, jene jJAna pariNamI gayuM hoya tene doSotpatti nathI, to tene javAba ApatAM graMthakAra kahe che ke .....___ * koIeka AcAryane avinayI ziSya hato. AcArya tene tenA vartana saMbaMdhI zikhAmaNa Ape to te ulaTo roSe bharAto. guru ekadA revatAcaLanI (uttarAdhyayanasUtramA zrIsiddhAcala kahela che) yAtrAe gayA tyAM paNa A ziSya yAtrALa strIo Upara kudRSTi karavA lAgyo. gurue tene nivAryoM eTale te krodhita thayo. potAne hitazikhAmaNa ApanAra guru Upara have tene pUro kaMTALo Avyo eTale temane yamarAja-sadanamAM mokalI ApavAno niradhAra karI teNe yAtrA karyA bAda pAchA vaLatAM gurumahArAja para pAchaLa rahIne eka pattharano moTo goLo gabaDAvyo. parantu bhAgyayogathI te pattharano goLo AcAryanA bane paga vacce thaIne nikaLI gayo. gurue tene upAlaMbha ApatAM kAM ke he durAtman ! A strIjAtithI ja tAro vinAza thaze. gurue nirbhartsanA karavAthI te tyAMthI cAlyo gayo ane strI rahita ekAMta sthAnanI zodha karato eka nadIne sAme kinAre jaI AtApanA levA lAgyo. tene koI paNa prakAre guru-kathana mithyA karavaM hatuM. tenI tapazcaryA tIvra hatI. tenA ugra tapanA prabhAvathI nadIno pravAha, tenI tarapha vaheto hato tene badale bIjI dizAmAM vahevA lAgyo eTale lokoe tenI 'kulavAluka' evA nAmanI prasiddhi karI. deva-prabhAvayI zreNika mahArAjane divyakaMDala, aDhAra sarano hAra, divya vastro ane secanaka hastInI prApti thayela te temaNe potAnA putra halla-vihallane arpaNa karela. kuNikanI patnI padmAvatI hamezAM tenI mAgaNI karyA karatI. zreNikanA mRtyu bAda kuNike halla-vihalla pAse tenI mAgaNI karI. kuNika sarvasattAdhIza hato eTale halla-vihalla potAnA mAtAmaha ceTaka (cer3ArAjA) nA Azraye cAlyA gayA. kuNike teone soMpI devA kahevarAvyu. ceTaka mahArAjAe zaraNAgata dohitrone soMpavAno inkAra kayoM, kaNike vizAlA nagarI para hallo kayoM bane bAju vipula sainyasamUha ekatra thayo. baMne mahArathI ane samartha rAjavI hoIne ekabIjAthI gAMThyA jAya tevA na hatA. ceTaka mahArAjAne devoe amogha bANa Apela, ke jenA prahArathI avazya mRtyu zrIgacchAcAra-payannA--180
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya ja, temane hamezAM eka ja bANa mUkavAnI pratijJA hatI. zaruAtanA daza divasanA yuddhamA hamezanA eka e pramANe ceTaka mahArAjAe kuNikanA kALa, mahAkALa vigere daza bhAIone haNI nAkhyA. A karuNa banAvathI zokagrasta banI kuNike aThThamatapadvArA saudharmendra ane camareMdranaM ArAdhana karya. teoe AvI kA ke ceTaka mahArAjA jaina hovAthI amArA sAdharmI che, ame temane mArI zakazuM nahIM parantu tamArA bacAvane mATe vajramaya kavaca karazuM. A pramANe kahIne tene zilAkaMTaka ane rathamUzaLa ApyA. teno prabhAva e hato ke zatrusainyamAM eka kAMkaro nAkhyo hoya to te moTI zilA jevo thaIne ane eka kAMTo zastrarUpa banIne saMhAra karato. tenA AvA prabhAvathI ceDA mahArAjAnA ghaNA subhaTo marI gayA. ceDA mahArAjAe jAte yuddhamAM AvI kuNika Upara bANa choDyuM paNa te vajramaya kavacane kAraNe niSphaLa gayuM bIje divase paNa temaja thayuM eTale trIje divase temaNe vizALA nagarInA daravAjA baMdha karAvyA. vizALA nagarIno gaDha kabje karavo te atyaMta duSkara kArya hatuM. kuNike ghero nAkhyo. bAra varSa sudhI ghero ghAlyo chatAM pariNAmamAM zUnya kuNika gahana vicAramA paDI gayo. tapAsane aMte jaNAyuM ke vizALA nagarImA je zrImunisuvratasvAmIno stUpa che tenA prabhAvathI vizALAnuM patana thatuM nathI, jo te stUpane jaDamULathI khodI kADhavAmAM Ave to ja vizALAnuM patana thAya. paNa A kArya koNa karI zake? lokonI zraddhAno geralAbhale tevo koI sAdhupuruSa hoya to ja A kArya banI zake, paNa samarabhUmi para sAdhu lAvavA kyAthI? teNe potAnA carapuruSone cAre dizAmAM tapAsa karavA mokalyA. tapAsane aMte tene kulavAluka muninI bAtamI maLI. tene patita karavA ane koI paNa hisAbe potAnI pAse lAvavA potAnI catura mAgadhikA nAmanI gaNikAne kA. mAgadhikA potAnA muzkela kAryathI ajANI nahotI. teNe sAdhune pAzamAM pakaDavA zrAvikAno svAMga sajyo ane je sthaLe kulavAlukamuni AtApanA laI rahyA hatA tyAM gaI. munine vaMdanA karI kahya ke he munivarya ! sthAne caityo tathA munione vaMdana karIne mAre bhojana levAno niyama che to Apa kRpA karI, nirdoSa AhAra-pANI svIkArI mane kRtArtha karo. kulavAluka munie tenI vinati mAnya rAkhI AhAra grahaNa karyo. caturAIthI mAgadhikAe modakanA AhAramA nepALAnA cUrNanI nAnI nAnI goLIo mizrita karI dIghI hatI tethI munine te ArogatAM atisAra (jhADA) no vyAdhi utpanna thayo. mAgadhikAnI yukti barAbara saphala thaI. teNe anya gaNikAodvArA kulavAluka muninI sevAzuzrUSA zarU karAvI. muni paNa jhADAnA vyAghithI atyaMta pIDAtA hatA te A gaNikAonA upacArathI pramoda anubhavavA lAgyA. pratidinanA A vyavasAyathI kulavAlukamuni cAritrathI bhraSTa thayA. pachI to te kuNika pAse gayA ane vizALAmAM kapaTathI stUpapaNa khodAvI nakhAvyo. vizALA- patana thayu. kulavAluka muni paNa durgatigAmI banyA. A saMbaMdhe vizeSa vRttAMta jANavAnI icchAvALAe upadezaprAsAda graMthanA prathama sthaMbha, caudamuM vyAkhyAna vAMcaq. + sudarzanapura nAmanA nagaramAM maNiratha rAjavI hato. tene yugavAha nAmano laghu baMdhu hato. te yuvarAjane rUpamAraMbhA sarakhI saundaryavatI madanarekhA nAmanI strI hatI. tenA atyaMta rUparAzithI mohita thayela rAjAe manamAM vicAryu ke- "A madanarekhAne mAre koI paNa prakAre grahaNa karavI. tenA sivAyano mAro janma ane rAjyasAhyabI vRthA che." teNe madanarekhAne potAmAM pAzamAM phasAvavA mATe eka vicakSaNa dAsIdvArA uttama tAMbUla, vastrAbharaNa, puSpa vigere mokalAvyA. madanarekhA rAjAno Azaya samajI zakI nahIM. teNIe rAjAno "prasAda" samajI te svIkArI lIdhuM thoDA divasa bAda rAjAe te dAsIdvArA potAnI madanAtura sthiti kahevarAvI.dAsInA vajrajevA kaThora vacana sAMbhaLI teNIe kahyaM ke "gaNikA pramukha strIonA baMdhujana paNa bhoga mATe teonI pAse javA samartha thatA nathI, to tArA rAjAne sundara aMta:pura chatAM te mUDha nArakI apAvanAra parastrImAM kema rAce che? rAjAe to parastrInI kadI paNa icchA na karavI; kemake vizvane viSe loko tenuMja anukaraNa kare che. jo kadAca rAjA mArA para balAtkAra karaze to huM mArUM zarIra ApavAne badale mArA prANa ja ApIza." dAsIe A sarva hakIkata rAjAne kahI. rAjA vizeSa kAmAtura thayo, parantu yugabAhunI haiyAtimAM te kaI karI zakavA samartha nahoto eTale te tene haNavAnA upAyo zodhavA lAgyo. ___ ekadA yugabAhu madanarekhA sAthe kriDA karavA udyAnamAM gayela. jaLakrIDA karI rAtrinA samaye te kadalIgRhamAM sUto evAmAM maNiratha paNa yugabAhune haNavAnI buddhithI khaDga laI tyAM Avyo. yugabAhu sAthe kRtrima vArtAlApa karI, prasaMga sAdhI tenA pratye teNe khaDgano prahAra karyo. yugabAhu ghAyala thaI nIce paDyo. madanarekhAnA hAhAkArathI pAsenA subhaTo doDI AvyA, paNa yugabAhue kahyaM ke are subhaTo ! mArA sahodarane haNazo nahIM. teno kaMI doSa nathI, mArA pUrva karmanuM ja A pariNAma che. maNiratha paNa potAna kArya siddha thayuM jANI harSita thaI ghare Avyo. tyAM tene akasmAt sarpa-DaMsa thayo. kA che ke atyanta ugra punya ke pApa- phaLa A lokane viSe jatraNa mAsa, traNa pakSa, traNa divasa ke traNa prahoramAM ja maLe che. maNiratha mRtyu pAmI cothI narake gayo. zrIgacchAcAra-payannA- 181
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ therassa tavassissa va, bahussuassa va pamANabhUyassa / ajjAsaMsaggIe, jaNajaMpaNayaM havijjAhi // 64 // kiM puNa taruNa abahussuo a, na ya vi hu vigiTThatavacaraNo / ajjAsaMsaggI, jaNajaMpaNayaM na pAvijjA // 65 // [ sthavirasya tapasvino vA, bahuzrutasya vA pramANabhUtasya / AryAsaMsargyA, janavacanIyatA bhavet // 64 // kiM punastaruNo'bahuzrutazca na cApi hu vikRSTatapazcaraNaH / AryAsaMsargyA, janavacanIyatAM na prApnuyAt // 65 // ] gAthArtha- vRddha tapasvI, bahuzruta ane sarva janane mAnya munirAjane sAdhvIno saMsarga lokaniMdAno hetu thAya che to pachI je yuvAna, Agamabodha vinAnA, vikRSTa (aThThama uparAMta) tapa nahIM karanArA vA muni lokaniMdAne pAtra kema na thAya ? vivecana-vidhavidha prakArAMnI ugra tapasyA karanAra, AgamanA jJAtA ane potAnA cAritra- pAlanathI temaja vyAkhyAnazailI Adi kuzaLatAthI bahumAnane yogya, pUjya evA sAdhu paNa jo sAdhvI sAthe paricaya rAkhe, teno ANelo AhAra vApare to loko niMdA kare che ke-teone paraspara meLa hovAthI kaMIka haze, snehanA kAraNa vinA koI saMbaMdha dharAve nahIM A pramANe kuzaMkAnA vamaLamAM paDI loko karmabaMdha kare che ane sAdhuo temAM nimittabhUta bane che. sAdhvIsaMgathI AgamajJAtA ane dIrghaparyAyI sAdhu jo niMdAne pAtra banI zakatAM hoya to taruNa ane nUtana sAdhunI to vAta ja zA mATe karavI ? A yugabAhune ghAyala thayela sAMbhaLI teno putra caMdrayazA paNa tyAM Avyo. teNe tathA madanarekhAe tene zAMtvana Apyu. aMtasamayanI ArAdhanA karAvI eTale zubha dhyAnapUrvaka mRtyu pAmI yugabAhu brahmadevalokamAM deva thayo. madanarekhAe vicAryaM ke have maNiratha mane choDaze nahIM, mATe gupta rIte te udyAnamAMthI ja chaTakI gaI te samaye te sagarbhA hatI. tyAMthI koI mahATavImAM jatAM putra - prasava thayo. tene ratnakaMbalamAM lapeTI, taru nIce mUkI sarovaramAM jatAM jaLahastIe tene AkAzamAM uchALI. koI vidyAdhare tene pakaDI lIdhI. te paNa tenA rUpathI mohita thayo chevaTe naMdIzvaradvIpe jatAM vidyAdhara pratibodha pAmyo. madanarekhAe dIkSA lIdhI. prasava thayela putrane padmaratha rAjA laI gayo. tenuM nami evaM nAma rAkhyu padmarathe dIkSA letAM nami rAjavI thayo. tenA pratApathI sarva rAjAo tene vaza thayA. ekadA teno hastI AlAnastaMbha ukheDI nAkhIne nATho tene caMdrayazAe kabje karI sudarzanapuramA rAkhyo. namie te soMpI devA kahevarAvyaM candrayazAe na mAnatAM baMne vacce aMtyata yuddha maMDAyuM. A vAtanI sAdhvI suvratA (madanarekhA) ne khabara maLatAM te yuddhamedAna para AvI ane bane bhAI one samajAvyA. chevaTe bane pratibodha pAmyA. namine rAjya soMpI candrayazAe saMyama lIghuM. A rIte nami vizALa rAjyano svAmI banyo. tene eka divasa dAhajvara thayo. tenA upazamana nimitte tenI rANIo caMdana ghasavA lAgI. valayano dhvani atyaMta thavA lAgyo, te karkaza jaNAtAM teNe teno niSedha karAvyo. chevaTe rANIonA hastamAM saubhAgyasUcaka eka ja kaMkaNa rahevA dIdhuM, eTale dhvani baMdha thayo. tevAmAM teNe punaH prazna karyo-zuM rANIo caMdana ghasatI nathI ? javAbamAM maMtrIe kahyaM ke-ghase che parantu eka ja valaya hastamAM hovAthI avAja thato nathI. nami rAjavI A kathana sAMbhaLI vicAravA lAgyA ke ekamAM ja zAnti che; enekamAM upAdhi che. jo huM vyAdhimukta thaIza to A sarva * upAdhino tyAga karI dIkSA laIza. bhAgyayoge Avo vicAra karatAM ja temane UMgha AvI gaI. ane jyAre jAgRta thayA tyAre vyAdhi nAza pAmyo hato. temaNe tasta ja saMyama svIkAryaM devoe temane rajoharaNa ApyuM, ane teo nami rAjarSi tarIke prasiddhi pAmyA. cAra pratyekabuddhomAM temano naMbara prathama che. A saMbaMdhI vizeSa vRttAMta jANavAnA icchake bharahesarabAhubalI vRtti bhASAMtaramAM 'madanarekhAnI kathA' temaja pratyekabuddha caritra vAMcavaM. zrIgacchAcAra - payannA- 182
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdhI vizeSa varNana jaNAvatAM kahe che ke jaivi sayaM thiracitto, tahavi saMsaggiladdhapasarAe / aggasamIve va ghayaM vilijja cittaM khu ajjAe ||66 || [ yadyapi svayaM sthiracittastathApi saMsargyA labdhaprasarayA / agnisamIpe iva ghRtaM, vilIyate cittaM khu AryAyAH ||66 // ] gAthArtha-kadAca sAdhu dRDha aMtaH karaNavALo hoya to paNa sAdhvIno saMsarga vadhavAthI, agni samIpe jema ghI ogaLI jAya tema temanuM citta jarura DagI jAya. vivecana - sAdhvI sAdhu pAse vAraMvAra Ave - jAya ke sAdhu sAdhvI pAse vAraMvAra Ave - jAya tyAre paraspara saMbhASaNa vadhe, eka bIjAnA avayavo jovAno prasaMga prApta thAya ane ubhayamAMthI koI paNa dRDha manabaLavALA na hoya to skhalanA pAmavAno prasaMga upasthita thAya. zAstrakAroe sarva vratomAM brahmavratane sarvazreSTha kahyaM che tenuM kAraNa paNa emaja che ke agni samIpe ghI mUkatAM tarata ja te pIgaLavA mAMDaze tema moharAjAnI dUtI samAna strI-saMsargarUpI agni pAse koI virala puruSanuM ja manarUpI ghI akSaya rahI zake. tevA puruSo to caramakevalI zrIjaMbUsvAmI, sthUlabhadrajI, zrIvajrasvAmI ityAdika AMgaLIne Terave gaNI zakAya teTalA ja hoya che. A saMbaMdhamAM rAjImatI ne ratheneminuM dRSTAMta sAruM ajavALaM pADI zake che. bAvIzamA tIrthaMkara zrI ariSTanemie saMyama svIkAryA bAda tenA vaDIla baMdhu rathanemi rAjImatI pAse potAnA pANigrahaNa saMbaMdhI prastAva mUke che. rAjImatI dRDha manobaLavALI hovAthI tene bhogavilAsanI bhAvanA jAgRta ja thatI nathI. rathanemi vAraMvAra rAjImatI pAse bhoganI icchA darzAvavA lAgyA eTale eka divase tene pratibodhavA mATe rAjImatIe eka upAya yojyo, miSTAnna AhAra karIne te beThI hatI tevAmAM rathanemi AvyA eTale madanaphaLa (mIDhoLa) suMghIne teNe tarata ja ulaTI karI ane rathanemine kahyaM ke- he diyara ! A anna tame snehapUrvaka Arogo. rathanemie ka ke-vamana kareluM dhAnya to kAgaDA - kUtarA khAya; bIjA to tenI icchAmAtra paNa na kare. A javAba sAMbhaLI rAjImatI bolI ke- mane tamArA bhAI ariSTanemie vamI che to tame zA mATe mane iccho cho ? rathanemi tarata ja pratibodha pAmyA ane banee bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. rathanemi dvArikAnagarImAM gocarI laI pAchA vaLatA hatA tevAmAM vRSTi thavAthI teo eka parvatanI guphAmA Azraya lIdho. rAjImatI paNa bhagavaMtane vAMdI vasatimAM pAchA pharI rahyA hatA tevAmAM temanA paNa vastra bhIMjAI javAthI tene sukavavA ane Azraya levA je guphAmAM rathanemi hatA te ja guphAmAM dAkhala thayA. utAvaLamAM koI che ke nahIM ? tenI tapAsa karyA vinA ja vastro utArIne sukavI nAkhyA ane pote nagna dazAmA rahyA. A dRzya jotAM ja rathanemino pUrvano suSupta rahelo kAma uchaLI Avyo. teoe tarata ja rAjImatI pAse bhoganI prArthanA karI. rAjImatI tarata ja zaramAI gayA. vastra paridhAna karI tebhaNe zAMta cittathI kahyaM ke- "ahaM ca bhogarAyassa, taM ca si aMdhagavahniNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMyamaM nihuo u cara // 1 // " huM bhogakuLamAM janmI chu, ugrasena jevA mArA pitA che, tuM samudravijayano putra che. AvA zrIgacchAcAra- payannA -- 183
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttama kuLamAM utpanna thaIne ApaNe gaMdhana sarpa jevA adhama na thavaM mATe nizcayatApUrvaka saMyamana pAlana karo. be jAtinA sarpa che-eka gaMdhana ane eka agaMdhana. gaMdhana jAtino sarpa koIne Dasyo hoya ane jo maMtravAdI upacAra kare to pAcho AvIne jhera cusI jAya ane agaMdhana jAtinA sarpa vAdI game teTalo maMtropacAra kare to paNa mRtyu pAmavaM pasaMda kare paNa jhera pArcha na cUse. tema he rathanemi ! tamoe pUrve je bhogavilAsA vamyA cha tene pharI vAra grahaNa karavAnI vAMchAmAtra paNa karavI ucita nathI. rAjImatInA AvA uttama bodhadAyaka vacanathI rathanemie paramAtmA pAse AvI prAyazcitta svIkArya, rathanemi jevA munIzvara paNa jyAM calAyamAna thaI gayA tyAM A kALanA sAmAnya sAdhuonI vAta ja zAmATe karavI? savvastha isthivaggaMmi, appamatto sayA aviisttho| nityarai baMbhaceraM, tabvivarIo na nittharai // 67 // savvatyesu vimutto, sAhU savvatya hoi appvso| sA hAi aNappavaso, ajjANaM aNucarato u // 68 // khelapaDiamappANaM, na tarai jaha macchiA vimoeuM / ajjANucaro sAhU, na tarai appaM vimoeuM // 69 / / [ sarvatra strIvarge'-pramattaH sadA avizvastaH / nistarati brahmacarye, tadviparIto na nistarati // 17 // sarvArtheSu vimuktaH, sAdhuH sarvatrAtmavazo bhvti| sa bhavatyanAtmavaza: AryAyA: anucaran tu // 68 // phleSyapatitamAtmanaM, na zaknoti yathA makSikA vimocayitum / AryAnucaran sAdhu-naM zaknotyAtmAnaM vimocayitum // 19 // gAthArtha- sarvatra strIvarganI aMdara hamezAM apramattapaNe vizvAsa rahita vartanAra sAdhu brahmacarya pALI zake che, viparItapaNe varte to brahmacarya gumAvI bese che. sarva padArthamAM mamatA rahita sAdhu svataMtra-svAdhIna hoya che parantu jo te sAdhvInA pAzamAM baMdhAya-sAdhvInA kathana pramANe anusare to te parataMtra-sevaka banI jAya che. jema maLa (zleSma) mAM coMTI gayela mAkhI chuTI thaI zakatI nathI tema sAdhvInA snehapAzamAM jhakaDAyela sAdhu temAMthI mukta thaI anyatra vihAra karI zakato nathI. vivecana-koI zaMkA karatAM pUche ke-strIno paricaya vadhavAthI strI puruSane zuM kare? teno javAba e che ke-strI pote to kaMI karatI nathI parantu puruSa tene dekhIne caLita thAya che. puruSanI lAgaNIo ane cittavRttio capaLa hoya che; jyAre strIne maithunanI abhilASA vizeSa hoya che temaja tene mohanIyakarmano udaya adhika hoya che mATe zAstrakAroe Dagale ne pagale sAvaceta rahevAno upadeza Apyo che. zrAvikA karatAM sAdhvInI sthiti UMcI ne AdarapAtra che. teNe jinezvara bhagavaMtano veSa dhAraNa zrIgacchAcAra-payannA-184
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyo che. tene bhraSTa karavAthI tIrthaMkaranI AzAtanArUpa mahAdoSa upaje che, samakitano nAza thAya che, saMsAra paribhramaNa vadhe che. jema khetaranuM rakSaNa karavA mATe tene pharatI vADa karavAmAM Ave che tema brahmacaryarUpI kSetrane surakSita rAkhavA mATe zAstrakAroe * nava vADa upadezI che. tenuM jo yathArtha pAlana karavAmAM Ave to vrataziromaNi brahmacaryathI kadI paNa patita na thavAya. zleSmamAM paDI gayela makSikA jema potAnI jAtane mukta karI zakatI nathI tema sAdhvImAM anurAgI banela sAdhu parataMtra banI jAya che. navakalpI vihAra ke doSa rahita AhAranI gaveSaNA karI zakato nathI temaja mokSamArga paNa sAdhI zakato nathI. mokSamArganA pathike to sadaiva sAdhvI-saMgane varjya ja gaNavo. A saMbaMdhamAM koI kaheze ke sAdhvI - baMdhanarUpa che to pachI tene dIkSA ja na devI, tene badho AcAravicAra zIkhavo cho, adhyayana arthe sAdhu pAse Ave, sAdhu tenI sAra-saMbhALa levA mATe vasatisthAnamAM jAya ityAdika kAraNomAM sAdhvI-saMsarga karavo paDe che to temAM zo lAbha samajavo ? teno javAba e che ke-vidhipUrvaka sAdhvI one rAkhavI. tenI sArasaMbhALa levI te to atIva nirjarAnuM kAraNa che. kahAM che ke 3 sAhussa natthi loe, ajjAsarisI huM baMdhaNe uvamA / dhammeNa saha Thavato, na ya sariso jeNa asileso // 70 // [ sAdhornAsti loke, AryAsadRzI hu bandhane upamA / dharmeNa saha sthApayato, na ca sadRzo jAnIhyazleSaH // 70 // ] gAthArtha-A jagatamAM sAdhvIne avidhie anusaranAra sAdhune tenA samAna bIjuM baMdhana nathI ane sAdhvIne dharmamArgamAM sthApana karanArane enA samAna bIjI koI nirjarA nathI. vivecana - sarva sAvadyanuM pratyAkhyAna karI sarvavirati svIkAranAra sAdhune A jagatamA koI paNa vastu baMdhanakAraka nathI; phakta eka sAdhvI ja baMdhanakartA che. jo tene na anusare ane dharmamAM sthira kare to sAdhune atIva nirjarAnuM kAraNa thAya. zrInizIthasUtranA paMdaramA uddezAnA bhASya tathA cUrNimAM kahyaM che ke- "puccha sahubhIapariso, caubhaMge paDhamage aNuNNAto / sesatige nANuNNA, gurugA pariyaTTaNe jaM ca // 1 // " ziSya pUche che ke-he guro ! sAdhu tathA sAdhvInA vargane bhinna bhinna kSetrama rAkhavAnuM AgamamAM pharamAvyuM che ke jethI doSa na lAge parantu sAdhvIo karIe ja nahIM to doSodbhava kyAthI thAya ? vaLI AgamamAM zrAvikAne dIkSA devAno niSedha karyo nathI to pachI teone saMbhALavI * zIlavratanI nava vADo A pramANe jANAvI. 1 strI, pazu ane napuMsaka rahita sthAnamA rahevuM 2. strInI sAthai sarAgapaNe kathA karavI nahIM, 3. strI beThI hoya te Asane puruSa be ghaDI paryaMta bese nahI temaja puruSa beTho hoya te Asane strI traNa prahora paryaMta bese nahIM, 4. sarAgapaNe strInA aMgopAMga jovA nahIM, 5. jyAM strI-puruSa sUtA hoya tathA kAmakrIDA viSe vAto karatA hoya tyAMta pramukha AMtare rahevuM nahIM, 6. pUrve svastrI sAthe bhogavelA kAmabhoga saMbhAre nahIM, 7. vikAra jAge tevo sarasa-snigdha AhAra kare nahIM, 8. nIrasa adhika AhAra le nahIM temaja, 9. zarIranI TApaTIpa - vibhUSA paNa na kare. zrIgacchAcAra - payannA -- 185
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaI rIte ? AcArya teno javAba ApatAM kahe che ke judA judA kSetramAM ja rAkhavA evo niyama nathI. dIkSA lIdhA bAda vidhipUrvaka pravartana kare to mahAnirjarAno lAbha ja che, jo avidhie pravartAve to mahAmohanIya karma baMdhAya ane saMsAramAM cirakALa paryaMnta bhame. kevo sAdhu saMbhALa rAkhI zake ? sAdhvInA pAlananI vidhi kaI che ? te saMbaMdhI huM tene saMkSiptamAM samajAvuM chu. sahU bhIyapariso-nA cAra bhAMgA thAya che. 1 sahU bhIyapariso, 2 sahU abhIyapariso, 3 asahU bhIyapariso ane 4 asahU abhIyapariso. prathama bhaMgano paramArtha e che ke- dhairyavaMta, baLavaMta, jitendriya, saMgrahazIla (vastra, pAtrAdikano saMgraha karavAmAM samartha), sthiracitta, alpAhArI, upadhikSetranA gaveSaka hoya te sahu kahevAya; temaja jenAthI sarva sAdhvIo bhaya pAme, Darane aMge kaI paNa akRtya na karI zake, tenI mukhapratibhAthI dhUjatI rahe tene bhIyapariso kahevAya. AvAM sAdhunA kabjAmAM sAdhvIo rahI zake, bAkInA traNa bhAMgAvALA sAdhuo sAdhvIonuM yathArtha pAlana karI zake nahIM. jo teo tene rAkhe to cAramAsI guru prAyazcitta Ave. bIjA bhAMgAvALA sAdhu pote dhairyavaMta vigere guNavALA che parantu sAdhvIone aMkuzamAM rAkhI zake nahIM, trIjA bhAMgAvALA pote ja samartha nathI-zuddha cAritrapAtra nathI to sAdhvIone kaI rIte aMkuzamAM rAkhI zake ? ane cothA bhAMgAvALA sAdhu to samartha nathI tema bhaya paNa upajAvI zake tema nathI eTale prathama bhAMga sivAyanA chellA traNe bhAMgAvALA zAdhuo sAdhvInI sArasaMbhALa rAkhI zake nahIM. pahelA bhAMgAvALA sAdhue yAvajjIva sAdhvIone rAkhavI joIe; jo na rAkhI zake to zake to cAramAsI guru daMDa Ave. pahelA prakAranA sAdhue sAdhvIne dIkSA ApyA bAda jo tenI icchA jinakalpIpaNuM svIkAravAnI thAya to anya gacchamAM tevA sAdhunI nizrAmAM sAdhvIne sopyA pachI ja grahaNa karI zake evo koI yogya sAdhu na hoya to zAstrakAra jinakalpIpaNuM svIkAravAno niSedha kare che. jinakalpIpaNAmAM je nirjarA thAya tenA karatAM adhika nirjarA sAdhvIonA saMrakSaNathI thAya che. kahyaM che ke- "jiNakappaTThiassa jA nijjarA tao vidhIe saMjatI aNupAleMtassa viulatarA NijjarA bhavati // " have praMsagopAtta zrInizIthasUtranA AThamA uddezAnA bhASya tathA cUrNimAM jaNAvela sAdhu sAthenA sAdhvIvihArane lagatuM varNana karavAmAM Ave che. eka kSetramAMthI bIjA kSetramAM sAdhvIone laI javI hoya ane mArgamAM bhaya ke upadrava thavAnI zaMkA na rahetI hoya to sAdhu pahelA te kSetramAM jAya athavA to amuka amuka AMtare mukAma kare. mArgamAM bhaya hoya to sAdhu AgaLa ane pAchaLa ema sarva prakAre vicare. sAdhvInA saMsArI pakSanA koI saMbaMdhIe dIkSA lIdhI hoya to tene sAthe rAkhIne AcArya bIjA * beNa sAdhuo sAthe vicare. vaLI vighnano bhaya hoya to sArthano Azraya le. sahastrayodhI subhaTe dIkSA lIdhela hoya to tene sAthe laIne jAya. koIka AcArya A saMbaMdhamAM ema paNa kahe che ke sAdhvIo AgaLa jAya te sAruM, kAraNa ke laghuzaMkAdinuM nivAraNa karavAmAM harakata na Ave. A to sAmAnya vihAranI vAta thaI; vizeSa vRttAMta to bRhatkalpanI TIkAnA pahelA khaMDanA prAMtabhAgadvArA jANavI. zrIsthAnAMgasUtranA pAMcamA sthAnakamAM kahyaM che ke pAMca kAraNe sAdhu-sAdhvI ekaThA rahe to paNa jinAjJAnuM ullaMghana thAya nahIM - 1. koI mahAaTavImAM sAdhu-sAdhvI sAthe rahe, bese, sUve tathA naiSedhikI zrIgacchAcAra - payannA-- 186
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare, 2. koI gAmamAM, nagaramAM agara to rAjadhAnImAM jatAM cAturmAsamAM sAdhuone rahevA vasatisthAna malyu hoya ane sAdhvIone na maLyuM hoya to sAthe rahI zake athavA sAdhvIone rahevA upAzraya malyo hoya ane sAdhuone na malyo hoya to sAthe rahe, bese, naiSedhikI ityAdi kare, 3. varSAda Avato hoya ane bIjI jagyA na maLI zakatI hoya to sAdhu-sAdhvI nAgakumAra tathA suvarNakumAranA maMdiramAM ekatra rahI zake, 4. sAdhvIonA vastro corAI javAno bhaya raheto hoya to sAdhu-sAdhvI ekaThA rahI zake, 5. sAdhvIone yuvAna tathA rUpavatI dekhI koI kAmI puruSa tenI sAthe maithuna sevananI abhilASA kare to banne ekatra rahI zake. A pAMca kAraNo mahAmunione sevavA ghaTe. sAMpratakALe to bhegA rahevaM mahAmoharnu kAraNa che tethI te praNAlikAno sarvathA niSedha karavAmAM Avyo che. jinakalpI muni(je vastrarahita hoya che te) pAMca prasaMgomAM vastra sahita sAdhvIonI sAthe rahI zake-temAM jinAjJAno bhaMga thato nathI. te kAraNo A pramANe-1. koI sAdhvI, cittabhrama thaI gayuM hoya, 2. kAmAtura hoya, 3. bhUtAdikano praveza thayela hoya, 4. unmAdI banI gaI hoya ane 5. koI sAdhvIne dIkSA ApI hoya ane bIjI sAdhvIo te sthaLe na hoya. A kAraNomAM jo kiMcitmAtra dUSaNa lagADe to mahAdaMDano bhAjana thAya. uparyukta vRttAMtanA anusaMdhAnamAM ja kahe che ke vAyAmitteNa vi jattha, bhaTThacariassa niggahaM vihinnaa| bahuladdhijuassAvI, kIrai guruNA tayaM gaccham // 71 / / [vADmAtreNApi yatra, bhraSTacaritasya nigraho vidhinA / bahulabdhiyutasyApi, kriyate guruNA sako gaccha: / / 71 // ] gAthArtha-vacanamAtrathI paNa cAritrabhraSTa thayela muni kadAca ghaNI jalabdhivALo hoya to paNa jyAM vidhipUrvaka teno nigraha karAya che tene ja kharekhara sadAcArI gaccha kahevAya. vivecana- zAstrakAra kahe che ke-ziSya game tevo zaktizALI yA to labdhidhArI hoya parantu jo te vratamAM dUSaNa lagADe to tenA pratye aMzamAtra sneha rAkhyA sivAya tarata ja teno tyAga karavo athavA ucita daMDa (zikSA) karavo. A saMbaMdhamAM eka kSullaka sAdhunuM dRSTAMta jANavA jevU che. vasaMtapuramAM devapriya nAmano zreSThI hato. tenI strI yuvAvasthAmAM ja mRtyu pAmI. evAmAM tyAM eka munirAja padhAryA. tenI dezanA sAMbhaLatAM tene vairAgya upajyo eTale zreSThiye potAnA ATha varSanA putra sAthe dIkSA lIdhI. saMyama-pAlana karatAM thoDA divaso pasAra thayA tevAmAM bAla (kSallaka) sAdhae pitAne kA ke-pitAjI ! huM pagarakhAM paheryA vinA cAlI zakato nathI, mArA pagamAM pIDA thAya che. tyAre pitAe kA ke-ThIka, tuM pagamAM pagarakhAM pahera. thoDA divasa bAda putre kA ke-huM tApa sahana karI zakato nathI. pitAe kahya-chatra dhAraNa kara. putre puna: kAM-huM gocarI levA jaI zakato nathI. pitAe gocarI lAvI ApavI zarU karI kSulleke vaLI kA-huM bhUmizayana karI zakato nathI. pitAe sUvA mATe pATiyuM lAvI Apyu, putre pArcha kA-huM loca karAvI zakato nathI. pitAe tenuM muMDana karAvyu pachI to te sacitta jaLathI snAna karavA lAgyo. malina vastro dhovarAvavA lAgyo. A pramANe zrIgacchAcAra--payannA- 187
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlI rahyaM hatuM vAmAM teNe eka divase tenA pitAne kahyaM ke huM strI vinA rahI zakato nathI, mane paraNAvo. pitAe jANyuM ke A ayogya che. tene have rAkha~vo ucita nathI, ema vicArI tene kADhI mUkyo. te paNa cAritra virAdhI, mRtyu pAmI pADo thayo. devapriya zreSThI cAritra pALI, svargalokamA gayo. avadhijJAnathI potAnA putranI sthiti jotAM tene pratibodhavA teNe sArthavAhanaM rUpa lIdhuM ane pADAne kharIdI laI tenA para atyaMta bhAra bharavA lAgyo. atizaya bhArathI pADAnI gati maMda par3I gaI, tene kaSTa thavA lAgyaM te samaye sArthavAha 'he pitA ! huM ughADe page cAlavA samartha nathI, huM gocarI levA jaI zakIza nahIM, huM kezaluMcana karAvI zakIza nahIM' vigere kSullakanA bhavanA zabdo vAraMvAra tene saMbhaLAvavA lAgyo, je sAMbhaLatAM ja pADAne jAtismaraNajJAna thayuM pachI te pAr3o pazcAttApa karI, aNazaNa svIkArI deva znayo. dRSTAMtano paramArtha e che ke pitAe putramoha na karatAM jema teno tyAga karyo tema zaktidhArI, labdhidhArI ziSyano moha na karatAM tevA samartha ziSyane paNa prAyazcitta Apa . ahIM prasaMgathI labdhionuM varNana karatAM kahe che ke AmosahI 1 vipposahi 2, khelosahi 3 jallaosahi 4 ceva / savvosahisaMbhitre 5-6, ohI 7 riu 8 viulamailaddhI 9 // 1 // cAraNa 10 AsIvisa 11 kevalI a 12, gaNadhAriNo a 13 puvvadharA 14 / arihaMta 15 cakkavaTTI 16, baladevA 17 vAsudevA 18 ya // 2 // khIramahusappiAsava 19- koTThayabuddhI 20 payANusArI ya / 21 / taha bIyabuddhi 22 teyaga 23 - AhAraga 24 sIyalesA ya 25 // 3 // veDavvidehaladdhI 26, akkhINamahANasI 27 pulAgA ya 28 / pariNAmatavavaseNaM, emAI hunti laddhio // 4 // 1. AmarSauSadhilabdhi-muninA hAtha, paga vigere avayavanA sparzathI rogInA sarva vyAdhio nAza pAme. A labdhidhArI munino sparza ja auSadhi jevo hoya che. 2. vipruDauSadhilabdhi- maLa-mUtranA sparzathI athavA vyAdhinA sthAne lagADavAthI sarva vyAdhio nAza pAme. 3. khelauSadhilabdhi- zleSma eTale thUka, baDakhA ke lIMTanA sparzathI sarva roga nAza pAme. 4. jallauSadhilabdhi-karNano, daMtano, nAsikAno, jihvAno tathA zarIrano mela te jalla, tenAthI vyAdhiyo vinAza pAme. 5. sarvoSadhilabdhi-keza, roma nakha Adi sarva zArIrika padArthadvArA rogo nAza pAme. labdhivaMta muninA keza, roma, rudhira vigere padArtho suMgadhI hoya che. kalikAlasarvajJa- zrImad hemacaMdrAcArye yogazAstranA prathama prakAzanI vRttimAM kahyaM che ke-"yoginAM kAyasaMsparzaH, siJcanniva sudhArasaiH kSiNoti tatkSaNaM sarva-nAmayAnAmayAvinAm // 1 // yoginAM yogamAhAtmyAt, purISamapi kalpate / rogiNAM roganAzAya kumudAmodazAli ca // 2 // tathAhi yogamAhAtmyA-dyoginAM kaphabindavaH / sanatkumArAdevi, jAyante sarvarucchidaH || 3 || malaH kila samAmnAto, dvividhaH sarvadehinAm / karNanetrAdijanyaiko, dvitIyastu vapurbhavaH // 4 // yoginAM yogasampatti-mahAtmyAd dvividho'pisaH / zrAgacchAcAra-payannA- 188
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ kastUrikA parimalo, rogahA sarvarogiNAm ||5 // nakhAH kezA radAzcAnya-dapi yogizarIragam / bhajate bheSajIbhAva-miti sarvauSadhiH smRtA // 6 // tathAhi tIrthanAthAnAM yogabhRccakravarttinAm / dehAsthizakalastomaH, sarvasvargeSu pUjyate ||7 ||" yogIpuruSano kAyasparza jANe amRtathI siMcyo hoya tevo hoya che. tenAthI sarva prakAranI vyAdhiyo nAza pAme che. (1) sAdhupuruSanA yoganA mAhAtmyathI temanuM sthaMDila paNa kamaLa jevuM sugaMdhI ane vyAdhivinAzaka banI jAya che. (2) vaLI yogaprabhAvathI kaphanA biMdumAtrathI * sanatkumAra cakravartInI mAphaka sarva rogo naSTa thAya che. (3) sarvadehadhArIone mala be prakArano hoya che-eka kAna tathA netrAdikathI utpanna thanAro ane bIjo zarIrathI utpanna thanAro (prasveda) chatAM paNa yogIono bane prakArano mala, yoga- prabhAvathI, kastUrI jevo suMgadhI ane vyAdhivinAzaka hoya che. (4-5 ) yogInA nakha, keza, dAMta ane bIjA paNa je avayavo che te auSadhibhAvane pAmelA hoya che. (6) tevI ja rIte dharmacakravartI tIrthaMkaronA asthiono samUha ekadA devasabhAmA nATaka thaI rahyaM hatuM devono rAjA iMdra tathA anya devo te joI rahyA hatA tevAmAM eka atyanta tejasvI deva tyAM Avyo. tene joIne bIjA devo aMjAI gayA. thoDI vAre te deva cAlyo gayo. tenA gayA pachI devoe iMdrane pUchayuM- Avo rupavaMta bIjo koI deva haze ? iMdre kahyaM sanatkumAra cakravartInA rupa AgaLa A sauMdarya zA hisAbamAM che ? iMdrakathananI sAbitI mATe be devo brAhmaNanuM rUpa laI martyailokamAM AvyA. hastinApura AvI, rAjAjJA maMgAvI teo rAjamahalamAM gayA. devo cakravartInuM rUpa joI cakita thaI gayA ane mastaka dhUjAvyuM. cakrIe temane tema karavAnuM kAraNa pUchyuM eTale teoe kahyaM ke vizvamAM tamAruM rUpa vakhaNAya che te jovA mATe ame AvyA hatA. kharekhara tamArA thatAM vakhANa karatAM paNa rUpa atyaMta manohara che. cakrIne A zabdo sAMbhaLI abhimAna udbhavyuM. garvanA atirekamAM ja teNe teone kahyaM - mAruM rUpa jovuM hatuM to atyAre zAmATe AvyA ? snAna karI, pozAka paherI huM rAja sabhAmAM jaIza tyAre mAruM kharekharuM rUpa jojo. snAnAdi vidhi pUrNa karI cakrI rAjasabhAmAM gayA. devo paNa AvyA parantu temanA vadana Upara ullAsane badale udAsInatA chavAI gaI. cakrI potAnI prazaMsA sAMbhaLavA iMtejAra banI rahyo hato tevAmAM teonA mukha Upara glAni chavAI gayela joI teNe ja sAmo prazna karyo- are brAhmaNo ! ghaDIka pahelA AnandamAM hatA ane hamaNAM udAsa kema thaI gayA ? brAhmaNoe spaSTa kahyaM-rAjan ! tamArA dehamAM acAnaka pheraphAra thaI gayo che, tamAruM rUpa ghaNuM ja vikRta thaI gayuM jaNAya che. amane lAge che ke tamA~rA dehamAM ghaNA rogo utpanna thaze. A pramANe kahIne devo cAlyA gayA. temanA gayA bAda sanatkumAre potAnA deha tarapha dRSTi pheMkI to zarIranI kAMti kSINa thayelI jaNAI. dehanI asAratA viSe vicAra karatAM kalAko pasAra thaI gayA. temane avizvAsI deha pratye kharekhara ghRNA upajI. ane saMyama svIkArI teo cAlI nikaLyA. saMyama-grahaNa bAda temaNe A dehano jeTalo lAbha levAya teTalo levA mAMDyo chaTTa Upara chaTTha karavA lAgyA ane pAraNAnA divase paNa mAtra caNA ne bakarInA dUdhanI chAza levA lAgyA. tapazcaryA e ja temano jIvana-maMtra thaI paDyo. ugra tapathI ane tuccha AhArathI temanA zarIramAM bhayaMkara sAta roga lAgu paDyA. AkhA zarIre khasa phUTI nikaLI, chatAM paNa temanuM ruMvADuM ya kaMpyaM nahIM. temaNe pUrvavat tapazcaryA cAlu ja rAkhI. AvA dRDha manobaLathI ane tapazcaryAthI temane aneka prakAranI labdhio prApta thaI. have pahelAnuM abhimAna osarI gayuM hatuM dhAre to temanA rogo labdhithI dUra karI zakata parantu A niHsAra deha pratye have temane mamatvabhAva nahoto rahyo. ekadA teo beThA hatA tevAmAM be vaidyo AvIne kahevA lAgyA ke- ame dharmavaidyo chIe, kaI paNa badalAnI AzA vagara maphata davA karIe chIe, ApanA A bhayaMkara rogonI ame cikitsA karavA mAgIe chIe, sanatkumAre temane snehabhAve javAba Ayo bhAI zenI vAta karo cho ? zarIranI ke AtmAnI ? zarIranA rogo to huM maTADI zakuM chu, AtmAnA rogono upacAra karI zakatA ho to karo. Ama kahI temaNe potAnI kohI gayelI AMgaLI para mAtra thUka lagADyu ke tarataja te AMgaLI kanakavarNI thaI gaI. vaidyo temanI zakti joI temanA caraNamAM namI paDyA. teoe kahyaM ke ame vaidyanA rupamAM devo chIe, pahelA ApanuM rUpa jovA ame AvelA ApanA jevA A jagatamAM koI viralA ja hoya~ che. A saMbaMdhamAM vizeSa vRttAMta jANavAnA icchuke triSaSTizalAkApuruSacaritra bhASAMtara parva 4 sarga 7 mo, pRSTha 176-193 paryanta jovuM. zrIgacchAcAra - payannA- 189
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ devalokane viSe paNa pUjAya che. te asthio puNya-paramANunA nipajelA hoya che tethI sarva devo tenI pUjA kare che ane upadrava thaye chate tenuM nhavaNajavaLa chAMTavAthI vighnopa zAMti thAya che. (7) vaLI kahe che ke-jema meghavRSTinuM jaLa nadInA jaLamAM maLavAthI jema nadIcaM pANI roga haranArUM thAya che tema sarva labdhidhArI muninA zarIrane sparzIne AvelA vAyudvArA paNa jherathI mUrchA pAmela prANI svayameva saceta thaI jAya che. viSamizrita AhAra najara sAme jovAmAM Avyo hoya to te anna paNa nirviSa thaI jAya che. vaLI koI paNa jAtano vikAra hoya ke vaira hoya te paNa turata zamI jAya che. have 6. sabhbhinnazrotaslabdhi-sAMbhaLavA- kArya karNa, che chatAM koI paNa iMdriyadvArA sarva indriyonA viSayo jANavAnI zakti. kA che ke- "sarvendriyANAM viSayAn, gRhnnaatyekmpiindriym| yatprabhAveNa sambhinna-zrotolabdhistu sA matA // 1 // " je labdhinA prabhAvathI eka iMdriyavaDe sarva iMdriyonA viSayone grahaNa karI zake te saMbhinna zrotas nAmanI labdhi jANavI. vaLI cAra yojanamAM paDelA cakravartInA sainyanA vistAramA sarva sthaLe eka sAthe vAjiMtro vAgatAM hoya te sarvane judA judA samajavAnI zakti paNa saMbhinnazrotaslabdhi kahevAya che. 7. avadhijJAnalabdhi-iMdriyonI ke mananI madada lIdhA vinA AtmA rUpI dravyone AtmasAkSAt jANe athavA dekhe. 8. Rjumatimana: paryavajJAnalabdhi-indriya tathA mananI sahAya vinA aDhI AMgula nyUna aDhI dvIpamA rahelA saMjJI paMceMdriya jIvonA manogata bhAvone jANe te mana:paryavajJAnalabdhi kahevAya paraMtu temAM je sAmAnyathI alpa paryAya jANe te Rjumatimana: paryavajJAnalabdhi kahevAya. aDhI AMgula utsedhAMgula samajavA. 9. vipulamatimana: paryavajJAnalabdhi-saMpUrNa aDhIdvIpanA saMjJI paMceMdriya jIvonA manogata bhAvo vizeSapaNe jANe. 10. dhAraNalabdhi AkAzamAM gamana karavAnI zakti, te be prakAranI che-(1) jaMghAcAraNa ane (2) vidyAcAraNa. vacce visAmo lIdhA vinA ja teramA rucaka dvIpa sudhI jaI, tyAM zAzvata caityane vaMdanA karI, pAchA vaLatAM eka visAme AtRmA naMdIzvara dvIpe AvI, tyAM zAzvata caityone vAMdI, bIjUM uDDayana karI svasthAne Ave te jaMghAcAraNa kahevAya. prathama uDDayane mAnuSottara parvate jaI, tyAM zAzvata caityonI vaMdanA karI, bIjA uDDayane naMdIzvaradvIpe jaI tyAM zAzvata caityone vAMde ane tyAMthI pAchA vaLatAM eka ja uDDayane svasthAne Ave. A pramANe ti gati saMbaMdhI jANavU. UrdhvagatimAM jaMghAcAraNa muni eka ja uDDayanavaDe meruparvatanA zikhara para rahela pAMDukavana sudhI jaI, zAzvata caityone vaMdanA karI, pAchA vaLatAM eka uDDayanathI naMdana vanamAM AvI, tyAM zAzvata caityone vAMdI bIje uDDayane svasthAne Ave. vidyAcaraNa to prathama uDDayane bhUmithI 500 yojana para AvelA meruparvatanA naMdanavanamAM jaI, tyAM zAzvata caityone vAMdI, bIjA uDDayanavaDe merunA zikhara para eTale naMdanavanathI 98500 yojana Upara rahelA pAMDukavanamAM AvI, zAzvata caityone vAMdI, pAchA utaratAM eka ja uDDayanathI svasthAne Ave. jaMghAcAraNa muninI gati jatIM vakhate vizeSa hoya che ane pAchA vaLatAM ochI hoya che tenuM kAraNa e che ke jaMghAbaLa prathama vadhAre pramANamAM hoya che ane pachI thAka lAge tethI ghaTI jAya che. vidyAcAraNone prathama vidyAbhyAsa alpa hoya che ane pachI jema jema vizeSa zrIgacchAcAra-payannA- 190
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jApa karavAmAM Ave tema tema vidyA vizeSa abhyasta (tAjI) thavAthI gati vadhe che eTale prathama gati visAmAvALI hoya che ane svasthAnaka tarata pAchA vaLatAM bIjI gati visAmArahita hoya che. vaLI padmAsanathI ke kAyotsargAsanathI zarIrane halAvyA vinA AkAzamA uDavAnI zaktivALA vyomacAraNa kahevAya che. A uparAMta bIjA paNa ghaNA bhedo che. kAM che ke- jala 1 jA 2 phala 3 puSpa 4 patra 5 zreNya 6 gnizikhA 7 dhUma 8 nIhArA 9 vazyAya 10 megha 11 vAridhArA 12 markaTakatantu 13 jyotIrazmi 14 pavanAdyalambanagatipariNAmakuzalAH 15 / (1)jaLacAraNa-vAva, nadI, sarovara ane samudra vigere jaLAzayomAM apkAyanI virAdhanA karyA vinA jema bhUmi Upara paga upADIne mUkIne cAle tema jaLamAM (jaLanI sapATI Upara) paga upADIne cAle. (2) jaMghAcAraNa-bhUmi Upara cAra AMgaLa UMcA rahIne cAlavAnI zakti. (3) phaLacAraNa-aneka prakAranAM vRkSo Upara rahelAM phaLone avalambIne cAlavA chatAM phaLanA jIvane aMzamAtra bAdhA na pahoMce. (4) puSpacAraNa-aneka vRkSAdikanAM phUlo Upara paga mUkIne cAlavA chatAM puSpanA jIvane kaMI paNa pIDA na thAya. (5) patracAraNa-patro (pAMdaDA) Upara paga mUkIne cAlavA chatAM kaSTa na thAya. (6) zreNicAraNa-cAra so yojana UMcA niSadha ane nIlavaMta parvatanI TaMkachinna zreNionA avalaMbanavaDe (viSama TekarIo ane mahAzilAone avalaMbIne) paga mUkIne caDhe temaja utare. (7) zikhAcAraNa agninI jvAlA para paga mUkIne AkAzamAM gamana kare to paNa agnikAyanA jIvane paritApa na thAya temaja munine dAha paNa na thAya.(8) dhUmacAraNa-dhUmADo UMco jAya, ticcha* jAya to paNa tene avalaMbIne AkAzamAM askhalita gati karI zake. (9) nIhAracAraNa-dhUmasa ke je jaLageM rUpAntara che tene avalaMbIne apkAyanA jIvane kilAmaNA karyA sivAya vicarI zake. (10) avazyAyacAraNa-jhAkaLanA pANIne avalaMbIne duHkha upajAvyA sivAya AkAzamAM vicarI zake. (11) meghacAraNa-AkAzamAM caDhI AvelA pANIvALA vAdaLAnA apkAyanA jIvone kaSTa upajAvyA sivAya AkAzamAM vicarI zake. (12) vAridhArAcAraNa-varasAda varasato hoya tyAre paNa jaLavRSTinA apakAyanA jIvane upadrava karyA sivAya vicarI zake. (13) markaTataMtucAraNa-vAMkA-teDA vRkSonA AMtarAomAM karoLiyA je jALa gUMthe che te jALa Upara paga mUkIne cAlavA chatAM teno eka tAMtaNo paNa tUTe nahi-tevI rIte AkAzamAM gamana karI zake (14) jyotirazmicAraNa-caMdra, sUrya, graha nakSatra ane tArA vigerenA kiraNonuM avalaMbana laI AkAzamAM vicarI zake. zrIgautamasvAmI A labdhiprabhAvathI aSTApada parvata Upara caDhyA hatA te prasiddha ja che.(15) vAyucAraNa-vAyu Urdhva vAto hoya, ticchoM vAto hoya, utkRTa gatie vAto hoya, sIdhI gatie vAto hoya ke koI paNa dizAmAM vAto hoya te dizAnI vAyuzreNine avalambIne vAyukAya jIvanI virAdhanA karyA vinA vicarI zake. zrIsamavAyAMga sUtramA kA che ke-cAraNa munio kaMIka adhika sattara hajAra yojana Urdhva gati karIne pachI tirchA gati kara. kA che ke-"imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sAiregAiM sattarasajoaNasahassAiMuDDhaM uppaittA tao pacchAcAraNANaM tiriyagatI pavattati tti0 10 11 AzIviSalabdhi muninA dAMta-dADhomAM jheranA jevI zakti utpanna thAya che. zrIgacchAcAra-payannA-191
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyane zikSA karavA mATe dAMtathI karaDatAM te mRtyu pAme che. 12 kevalajJAnalabdhi indriyo ane mananI sahAya vinA loka ane alokanA sarva padArthonA vartelA, vartatA ane vartanArA sarva bhAvane jANe. 13 gaNadharalabdhi-gaNadharapaNuM prApta thAya. 14 pUrvadharalabdhi- caudapUrvarUpa zrutajJAna prApta thAya. 15 tIrthaMkaralabdhi tIrthaMkarapadanI prApti thAya. 16 cakravartilabdhi cakravartIpaNuM prApta thAya. cha khaMDa rAjya, cauda ratno, navanidhi vigerenI prApti thAya. 17 baLadevalabdhi- baLadevapaNuM prApta thAya. 18 vAsudevalabdhi vAsudevapaNuM prApta thAya. cakra vagere sAta ratno tathA traNa khaNDa bhUminI prApti thAya. 19 kSIrAzravAdilabdhi- Alabdhi traNa prakAranI che. (1) kSIrAzrava, (2) madhvAzrava ane (3) ghRtAzrava zeraDIno cAro caranArI eka lAkha gAyone dohIne tenuM dUdha pacAsa hajAra gAyone pAya, tene pAchI dohIne tenuM dUdha pazIca hajAra gAyone pAya, tenuM dUdha pArcha sADAbAra hajAra gAyone pAya. ema artho ardhA krama karatAM chevaTa eka gAyane pAya ane tene dovAthI je dUdha prApta tenI miThAza ajoDa hoya che. A labdhinA prabhAvathI munijananuM Aq miSTa vacana thAya che eTale zrotA jo zArIrika ke mAnasika duHkha bhogavato hoya to te zIghra dUra thaI jAya che ane miSTAnna jamyA hoya tevo AnaMda udbhave che. evI ja rIte madhu jevA miSTa vacana jaNAya te madhvAzrava ane Upara jaNAvela gAyanI saMkhyAnA krame chevaTa eka gAyanA dUdhanuM ghI jema miSTa ane vIryavAn thAya che tema zrotAjana paNa zaktimAn ane santuSTa thAya che. upalakSaNathI ikSvAzrava ane amRtAzrava nAmanI labdhio paNa che jethI zeraDI ane amRta jevA madhura vacana lAge. vaLI muninA pAtramA paDelo tuccha AhAra paNa dUdha vigerenI jevo miSTa banI jAya te paNa kSIrAzravAdi labdhio kahevAya che. 20 koSTabuddhilabdhi dhAnya bharavAnA moTA koThAramA nAkheluM anAja jema varSo sudhI vinAza pAmatuM nathI ane tenI te ja sthitimA rahe che tema munie zIkhelA sUtrArtho varSo paryanta sthira rahe-bhulAya ja nahIM. 21 padAnusAriNI labdhi-tenA traNa prakAra che- (1) granthanI zarUAtanuM pada sAMbhaLIne saMpUrNa granthano bodha thAya te anuzrotapadAnusAriNI, (2) chellA padane sAMbhaLavAthI saMpUrNa granthano bodha thAya te pratizrotapadAnusAriNI ane (3) madhya padane sAMbhaLavAthI saMpUrNa graMnthano bodha thAya te ubhayapadAnusAriNI. 22 bIjabuddhilabdhi- jema sArA kSetramA vAvela bIja aneka bIja pragaTAve tema bIjabhUta evA eka ja arthapadane sAMbhaLIne bIjaM sarva zruta yathArtha jANI zake. koI kaheze ke to pachI padAnusArI labdhi ane A labdhimA taphAvata zo? teno javAba e che ke-padAnusArImAM to eka pada jANavAthI bIjA pada jANI zakAya jyAre bIjabuddhidhArI to eka padArthane jANavAthI aneka padArthono jJAtA thAya. A bIjabuddhi labdhi gaNadhara bhagavaMtone hoya che eTale tIrthaMkara bhagavaMtanA mukhathI "uppannei vA vigamei vA dhuvei vA" e tripadI sAMbhaLIne dvAdazAMgInI racanA karI zake che. 23 tejolezyAlabdhi atyanta krodhane lIdhe aneka yojana pramANa kSetramA rahela potAnA zatru vigere padArthone dagdha karI zake. agni jevA uSNa pudgalone pheMkavAnI zakti te tejolezyA. je sAdhu chaTThane pAraNe chaTTha kare ane pAraNAne divase paNa eka muThI aDadanA bAkaLA khAya ane eka culuka mAtra pANI pIe-AthI vizeSa khAya-pIve nahIM-A pramANe cha mahinA paryaMta tapazcaryA kare tyAre tejolezyA labdhi prApta thAya che. 24 AhArakalabdhi-cauda pUrvadhara zrIgacchAcAra-payannA-192
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni zrutazaMkA TALavAne arthe athavA jinezvaranI samavasaraNAdi Rddhi jovAne mATe potAnA zarIramAMthI eka hAtha pramANa zarIra vikurvI zake. kArya samApti thaye A dehaveM visarjana kare. eka bhavamAM be vakhata A pramANe thAya ane jo trIjI vAra kare to avazya mokSe jAya. 25 zItalezyAlabdhi- tejolezyAthI baLatA jIva pratye karuNA utpanna thaye chate A lezyA mUkavAthI baLatA jIvo agara to padArtho jaLanA siMcananI mAphaka zAMti prApta kare che. 26 vaikriyalabdhivividha prakAranI kriyAo karavAnI zaktivALaM vaikriya zarIra vikurvI zakAya. A labdhi aneka prakAranI zaktivALI che. (1) aNutva-atyanta sUkSma zarIra banAvI, kamaLanI nALanA chidramAM paNa dAkhala thaI tyAM cakravartInA jevA bhogo bhogavI zakAya.(2) mahattvameruparvata je eka lAkha yojana UMco che tenA karatAM paNa moTuM zarIra banAvI zakAya. (3) laghutva-vAyu karatAM paNa laghu eTale halakuM zarIra banAvI zakAya. (4) gurutva-vajra karatAM paNa atyaMta bhAre zarIra banAvI zakAya ke jene indrAdi devo paNa potAnA utkRSTa baLathI upADI zake nahIM. (5) prAptibhUmi Upara rahIne potAnI hasta eTalo badho laMbAve ke meruparvata UparanA zikharane sparzI zake. (6) prAkAmya-jaLamAM bhUmi para cAlavAnI mAphaka cAle temaja bhUmi para DubakI mAravAnI mAphaka DubakI mAratA cAlI zake. (7) Izitva tIrthaMkara, indra ane cakravartyAdikanI Rddhi vikurvI zake. (8) vazitva-sarva jIvone potAne AdhIna karI zake. (9) apratighAtitva-khullA mArgamAM jema askhalita gatie gamana karI zakAya, tema vacce parvatAdi vighno AvavA chatAM paNa askhalita gamana karI zake. (10) antardhAnatva-adRzya thaI jAya ke jethI koI paNa joI zake nahIM. (11) kAmarUpitva-eka sAthe aneka prakAranA vividha rupo banAvI zake. A pramANe vaikriyalabdhi aneka prakAranI samajavI. 27 akSINalabdhi koI paNa padArtha khUTe nahIM. tenA be prakAra che. (1) akSINamahAnasI-potAnA pAtramA alpa AhAra hoya to paNa A labdhinA prabhAvathI aneka jaNAne jamADe to paNa khUTe nahIM parantu chevaTe jyAre pote ja AhAra kare tyAre ja khUTe. zrIgautamasvAmIe aSTApadathI nIce utaratAM 1503 tApasone A ja labdhinA prabhAvathI pAraNuM karAvyu hatuM. (2) akSINamahAlaya parimita bhUmimAM paNa asaMkhya devo, tiryaMco ane manuSyo potapotAnA parivAra sahita ekabIjAne pIDA upajAvyA sivAya sukhapUrvaka besI zake. jemake zrItIrthaMkarAdikanA samavasaraNamAM asaMkhya devAdika samAI zake che. 28 pulAkalabdhi cakravartInA sainyane paNa cUrNa karI nAkhe. A pramANe aTThAvIza labdhionuM svarUpa jANavU bIjI paNa manalabdhi, vacanalabdhi, kAyalabdhi vigere labdhio atizaya zubha pariNAmathI ane tapanA prabhAvathI prApta thAya che. jJAnAvaraNIya tathA vIryAntarAya karmanA asAdhAraNa kSayopazamathI antarmuhUrta mAtramA sarva zrutasamudranuM avagAhana karavAnI zakti te manolabdhi. zrutajJAnanI sarva vastuone antarmuhUrta mAtramA uccAravAnI je zakti te vacanalabdhi. A labdhithI caudapUrva- parAvartana (AvRtti) thAya che athavA pada, vAkya ane alaMkAra yukta vacano moTA svare bolavA chatAM vANInI dhArA askhalita rahe, vacamAM eka paNa akSarAdi tUTe nahIM temaja prAraMbhamAM kaMTha jevo hoya tevo aMtaparyanta zrIgacchAcAra-payannA- 193
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktivALo rahe-hIna na thAya. vIryAntarAyanA asAdhAraNa kSayopazamathI bAhubalinI mAphaka varSa sudhI kAryotsargadhyAnamAM nizcaLa UbhA rahe athavA beThA hoya to paNa parizrama na lAge tevI zakti kAyalabdhi kahevAya. zrutajJAnAvaraNa ane vIryAntarAya karmanA utkRSTa kSayopazamathI pragaTelA asAdhAraNa mahAbuddhine aMge muni dvAdazAMgI ke cauda pUrva na bhaNyA hoya to paNa caudapUrvadharanI mAphaka durgama bhAvArtho jANI zake te prAjJazramaNa kahevAya. anya vizeSa bhaNela hoya ane pote alpa bhaNela hoya to paNa vidyAvegane kAraNe bIjAnA vazamAM na Ave te vidyAdharazramaNa kahevAya. Upara jaNAvela aThThAvIza labdhio paikI keTalI keTalI labdhi kone hoya te jaNAvatAM kahe che ke-bhavya puruSane aThThAvIza labdhio hoya. bhavya strIne (1) tIrthaMkara (2) cakravartI, (3) vAsudeva, (4) baLadeva, (5) saMbhinnazrotas, (6) cAraNa, (7) pUrvadhara, (8) gaNadhara, (9) pulAka ane, (10) AhAraka zarIralabdhi- pramANe daza labdhio na hoya, eTale aDhAra labdhi hoya che. anaMtakALe koI koI vakhata accherArUpe strI tIrthaMkara thAya che, jema ke cAlu covIzInA ogaNIzamA jinezvara mallinAtha, parantu tene AzcaryamAM gaNavAthI strIne tIrthaMkaralabdhi na hoya tema darzAvyuM che. abhavya puruSane 15 labdhi ja hoya che. Upara jaNAvela daza labdhio uparAMta (11) kevaLI, (12) Rjumatimana: paryavajJAna ane (13) vipulamatimana: paryavajJAna e tera labdhi sivAyanI paMdara hoya. abhavya strIne 14 cauda labdhio hotI nathI ane cauda hoya che. Upara kahela tera labdhio uparAMta (14) madhukSIrAzravalabdhi paNa hotI nathI. labdhionuM vizeSa svarUpa pravacanasAroddhAra temaja yogazAstranI TIkAmAMthI jANavuM. Ava labdhivALo ziSya paNa jo cAritramAM doSa lagADe to tene AcArya daMDa Ape. hajI paNa zikSApradAna ane sadguNavarNanavaDe gacchanuM svarUpa kahe che. jattha ya saMnihiukkhaDa - AhaDamAINa nAmagahaNe vi / pUIkammA bhItA, AuttA kappatippe // 72 // mau nihuasahAve, hAsadavavivajjie vigahamukke | asamaMjasamakaraMte, goarabhUmaTTha viharanti // 73 // ari nANAbhiggaha-dukkarapacchittamaNucaraMtANa / jAyai cittacamakkaM, deviMdANaM vi taM gaccham // 74 // [ yatra ca saMnidhyupaskRta- AhRtAdInAM nAmagrahaNe'pi / pUtikarmaNaH bhItA, AyuktAH kalpatrepayoH // 72 // mRdukA nibhRtasvabhAvA, hAsyadravavivarjitA vikathAmuktAH / asamaJjasamakurvantaH, gocarabhUmyarthaM (gocarabhUmyaSTakaM viharanti // munInAM nAnAbhigraha- duSkaraprAyazcittamanucarantAnAm / jAyate cittacamatkAro, devendrANAmapi sa gacchaH // 74 // ] gAthArtha-je gacchamAM rAtrie azanAdi rAkhavAmAM tema ja auddezika, abhyAhata, pUtikarma zrIgacchAcAra - payannA-- 194
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigere AdhAkarmI udgama doSonuM nAma letAM yA sparza thaI jatAM bhaya upajato hoya tema ja kalpa eTale pAtrA ne trepamAM-hastAdikane sApha karavAmAM sAvadhAna, vinayavAna, nizcaLa svabhAvI, hAMsI-mazkarIthI viramela, vikathAthI dUra rahenAra, vagaravicAryu nahIM karanAra, gocarI arthe paribhramaNa karanAra, vividha prakAranA abhigraha tathA duSkara prAyazcitta AcaranArA munijano hoya che te indrone paNa Azcaryayukta kare che. hai gautama! tathAprakAranAgacchaneja vAstavika gaccha jANavo. vivecana-sAdhu rAtrie potA pAse azanAdi rAkhI mUke te saMnidhi doSa kahevAya. A doSanA saMbaMdhamAM zrInizIthasUtranA agiyAramA uddezAmAM kA che ke-"je bhikkhU asaNaM vA pANaM vAkhAimaM vA sAimaM diyA paDigAhettA diyA bhuMjai 1, je bhikkhU asaNaM vA 4 diyA paDigAhettA rAo bhuMjai 2, je bhikkhU asaNaM vA 4 rAo paDigAhettA diyA bhuMjai 3, bhikkhU asaNaM vA 4 rAo paDigAhettA rAo bhujaMi 4 / causu vi bhaMgesu ANAdiyA ya dosA cauguruM ca pacchittaM tavakAlavisesiyaM dijjati / / " 1 je sAdhu-sAdhvI azanAdika cAra AhAra divase grahaNa karIne divase khAya, 2 divase grahaNa karIne rAtre khAya, 3 rAtre grahaNa karIne divase khAya ane 4 rAtre grahaNa karIne rAtre khAya-A cAra bhAMgAmA prathama bhAMgo zuddha che ane traNa rAtribhojananA doSathI dUSita che. A pramANe vartanArane jinAjJAbhaMgano doSa lAge, cAramAsI guru prAyazcitta lAge. vaLI paNa kahe che ke-"je bhikkhU pAriyAsiyaM pippaliM vA pippalicuNNaM vA miriyaM vA miriyacuNNaM vA siMgaberaMvA siMgaberacuNNaM vA bilaM vA loNaM ubbhiyaM vA loNaM AhArei AhArantaM vA sAijjai / / " je sAdhu-sAdhvI rAtrie rAkhela AkhI pIpara ke pIparanuM cUrNa, AkhA tIkhA ke tIkhAnuM cUrNa, sUMTha athavA sUMThanUM cUrNa, je dezamAM namaka (mIThu) na hoya te dezamAM khAro pakave che tenuM lUNa (mIThu) thAya che te, samudramA utpanna thanAruM lUNa (siMdhava) vigere cIjo rAtre rAkhIne bIje divase vApare agara to vAparanArane sAro jANe te AjJAbhaMgane pAtra thAya zrIbRhatkalpanA pAMcamAM uddezAmAM paNa kA che ke divase lAvIne rAtrie rAkhI mUkelo AhAra aMzamAtra kalpI zake nahIM. phakta apavAdarUpe vyAdhigrastane kalpI zake, parantu anyane to sarvathA niSedha ja jANavo. niyuktikAra A saMbaMdhamAM vizeSa ajavALu pADatAM kahe cha ke-azanAdika rAtrie rAkhelA joIne nUtana ziSya tathA koI zradvAvAn mithyAtva pAme tenA pApabhAjana sAdhu thAya. vaLI upahAsanu kAraNa thAya. jemake juo A niSparigrahI sAdhu rAtrie AhAra rAkhI mUke che pANInA ghaDA bharI rAkhe che, ghRtAdikano saMgraha kare che ane pAchA kahe ke ame to aparigrahI-saMcaya vinAnA chIe.' vaLI saMyamavirAdhanA tathA AtmavirAdhanA paNa thAya. rAtre AhAra rAkhI mUkavAthI oraNikAdi prANiyonI utpatti thAya, roTalI AdikamA lALiyA jIvo upaje, UMdaro tenA bhakSaNa mATe Ave, tene vaLI bilADI pramukha khAI jAya, vaLI jaLa rAkhI mUkyuM hoya to temAM kIDiyo DUbI marI jAya-A pramANe pApanA bhAgIdAra banavAthI saMyamavirAdhanA thAya. vaLI rAtrie AhAramA sarpa tathA UMdaro lALa nAkhI jAya-Avo jherI AhAra vAparavAthI AtmaghAta paNa thAya. A pramANe saMnidhi doSano vicAra karI teno tyAga ja karavo. have uddezakanuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke-tenA be bheda che. (1) oghauddezika ane (2) vibhAga-uddezika. potAne arthe rasoI pakAvatI vakhate koI Avaze tene ApavAne mATe kaMIka zrIgacchAcAra-payannA-195
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAranI kalpanA karI rAkhe te ogha-uddezika. bIjA vibhAga-uddezikanA traNa mULabheda ane bAra uttara bheda che. (1) uddiSTa, (2) kRta ane(3) karma e traNa mULabheda che. te darekanA uddeza, samuddeza, Adeza ane samAdezarUpa cAra-cAra bheda che eTale 1 uddiSToddeza, 2 uddiSTasamuddeza, 3 uddiSTAdeza, 4 uddiSTasamAdeza, 5 kRtoddeza, 6 kRtasamuddeza, 7 kRtAddeza, 8 kRtasamAdeza, 9 kamoddeza, 10 karmasamuddeza, 11 karmodeza ane 12 karmasamAdeza ema bAra bheda thAya. sarvane uddezIne je azanAdika karAya te uddeza kahevAya, te gRhastha, bhikSu ane pAkhaMDI vigerene nimitte karAyela. caraka, parivrAjakAdine nimitte karela azanAdika samuddeza kahevAya. nigraMtha, zAkya, tApasa, gairika, AjIvikone nimitte karela azanAdika Adeza kahevAya ane sAdhuone nimitte karela samAdeza kahevAya. have bAra peTAbheda varNavatAM kahe che ke-vivAhAdika sArA prasaMge snehI saMbaMdhIo sarva jamI gayA pachI azanAdika vadhe tyAre gRhastha manamA cintave ke- 'A sarva rAkhIne zuM kAma che? mikSu vigarene ApazuM' A pramANe vicArIne jo bhikSuone mATe rAkhe to (1) uddiSTAdezika, pAkhaMDIone mATe rAkhe to (2) uddiSTa samuddezika, sAdhuone devA mATe rAkhe to (3) uddiSTAdezika ane nirgranthone mATe rAkhe to (4) uddiSTasamAdezika kahevAya. AvI jarIte azanAdika vadhyA pachI modaka vigeremAM navo goLa bheLavavo paDe to bheLave, ghI bheLave, sekavU vigere kriyA kare, bhAtamAM dahIM vigere nAkhe ane pachI pUrvanI mAphaka saMkalpa kare tyAre A bhikSuone Apaq ema kahe te (5) kRtoddezika, pAkhaMDIone ApavAnuM kahe te (6) kRtasamuddezika, sAdhuone mATe kahe te (7) kRtAdezika ane nirgranthone arthe kahe te (8) kRtasamAdezika kahevAya. AvI ja rIte vivAhAdika zubha prasaMge azanAddika vadhyA pachI te vadhelA lADu, bhAta maga vigere padArthone agni para puna: tapAve, modakamAM goLa nAkhe, maga vagerene puna: rAya-jIrA-masAlAthI vaghAre ityAdi kriyA karIne pUrva pramANe saMkalpa kare tyAre bhikSuo mATeno saMkalpa te (9) karmoddezika, pAkhaMDIone mATeno (10) karmasamAdezika, sAdhuone mATe (11) karmAdezika ane nirgranthone mATe (12) karmasamAdezika kahevAya. ___ abhyAhRta doSanA be prakAra che- (1) AcIrNa ane (2) anAcIrNa. AcIrNa abhyAhRtanA traNa prakAra che. jaghanya, madhyama ane utkRSTa. moTA jamaNa samaye seMkaDo mANasa beThA hoya agara to moTuM ghara hoya athavA paMktibaddha traNa gharo sAthe hoya tevA prasaMge so hAthanI aMdaranA AMtarAmAMthI AhAra vahorAve te utkRSTa AcIrNa, eka hAtha pramANathI vahorAve te jaghanya ane te baMne vaccenuM pramANa te madhyama AcIrNa abhyAhRta jANavU. AtraNe prakAra kalpI zake kAraNa ke temAM upayoga rahevAno saMbhava che. anAcIrNa abhyAhRta to so hAtha uparAMta dUranA sthaLethI AhAra Avela hoya to kalpe nahIM; kAraNa ke temAM saMyamavirAdhanA ane AtmavirAdhanA bane thAya che. koI gRhastha anya grAmAdikathI azanAdika AhAra lAvatA thakA jaLamArgathI Ave to apkAyanI temaja chakkAyanI virAdhanA thAya. sthaLamArge Ave to paNa chakAyanI virAdhanA thAya, cora haraNa karI jAya, zikArI pazu khAI jAya, mArganA parizramathI jvarAdika rogodbhava thAya, A pramANe dUSita hovAthI anAcIrNa abhyAhRta AhAra kadApi grahaNa karavo nahIM. have pUtikarmanuM svarUpa jaNAve che-AdhAkarmI, uddezikanA chellA traNa bhAMgA, mizrajAta, zrIgacchAcAra-payannA-196
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyavapUraka, pRtibAdara ane prAbhRtika A badhA avizuddha koTinA che. jema kSIramAM mUtrano chAMTo paDI jatAM sarva kSIra azuddha thaI jAya, zuddha AhAramA avizuddha AhAra- eka biMdu jo AvI jAya to sarva zuddha AhAra paNa azuddha banI jAya te pUtikarma kahevAya che, tenA be bheda che(1)sUkSmapUtikarma-AdhAkarmI hIMga pramukha azanAdikanI gaMdha, AdhAkarmI agninI jvALA tathA dhUmADo zuddha AhArane lAge to te sUkSmapUtikarma kahevAya parantu te AcIrNa che-sAdhune vahoravA yogya che kAraNa ke A doSo azakyaparihAra che.(2) bAdarapUtikarmaka-tenA be prakAra che. eka upakaraNa-cUlo, kaDachI, tAvaDo, camaco vigere rasoI karavAnA sAdhano temaja ghaMTI, sAMbeluM vigere upakaraNo hoya temAthI prApta thayela azanAdika AhAra zuddha hoya to paNa dUSita che. bIjo bhaktapAnapUtikarma-AdhAkarmI vaghAra, hIMga, nimaka, jIruM vigerethI vyApta. A banne prakAra sAdhuone kalpe nahIM. have kalpano adhikAra darzAve che-bhojana karyA bAda pAtrA sApha karavA te kalpa. sAmAnyapaNe sAta vakhata dhovAno kalpa che. vizeSathI to tenA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa bheda darzAvyA che. (1) bhAta, roTalI, maga, vAla, goLa, caNA, tura vigereno AhAra pAtrAne vizeSa lepa na kare eTale te jaghanya kalpa. tamAM pAtrA traNa bAra dhovA, eka vAra aMdara, bIjI vAra bahAra ane trIjI vAra aMdara ane bahAra (2) maga tathA aDadanI dALa, kAMjI, dahI vigereno alpa lepa lAge te madhyama kalpa, temAM pAtrA pAMca vAra dhovA. ve vAra bahAra be vAra aMdara ane eka vAra aMdara ane bahAra. (3) dUdha, dahI, kSIra, ghI vigereno vizeSa lepa lAge te utkRSTa kalpa, temAM pAtrA sAta vAra dhovA. traNa vAra andara, be vAra bahAra ane ve vAra andara bahAra badhe. pa eTale hastane maNibaMdha (pahoMcA) sudhI jaLAdikathI dhovo. sthaMDila tathA mAtrAdika prasaMge hasta dhovo paDe tethI zrInizIthasUtranA cothA uddezAmAM A saMbaMdhI varNana karatAM jaNAvyu cha ke- "je bhikkhU 2 sANuppAe uccArapAsavaNabhUmi Na paDilehei na paDilihaMtaM vA sAijjai / je bhikkhU 2 tao uccArapAsavaNabhUmio Na paDilehei na paDilehaMtaM vA sAijjai / je bhikkhU 2 khuDDAgaMsi thaMDilaMsi uccArapAsavaNaM pariThavai pariThavaMtaM vA sAijjai / je bhikkhU 2 khuDDAgaMsi thaMDilaMsi uccArapAsavaNaM pariThavai pariThavaMtaM vA sAijjai // " sAdhu yA sAdhvIe divasanA cothA bhAganA cothA vibhAga jeTalo divasa rahe tyAre sthaMDila tathA mAtrAnI bhUmi pramArjavI. jo te pramANe na paDilehe ane na paDilehanAranI anumodanA kare to te prAyazcittane pAtra bane che. je sAdhu yA sAdhvI traNa uccArapAsavaNa bhUmi na pramAje temaja na paDilehanArane sAro kahe te paNa daMDane pAtra thAya che. je sAdhu yA sAdhvI kSullaka sthaMDilabhUmimAM uccArapAsavaNa vosarAve ane vosarAvanArane sAro kahe te paNa prAyazcittane yogya gaNAya. jaghanya, madhyama ane utkRSTa-ema traNa prakAra- sthaMDilapramANa che. trasAdika jIvathI rahita bhUmi te sthaMDilabhUmi. eka hAtha lAMbI-pahoLI ane cAra AgaMLa UMDI acitta sthaMDilabhUmi jaghanya kahevAya. A pramANathI eka AMgaLa nyUna bhUmimAM sthaMDila-mAtarUM paraThave to doSabhAjana thAya. A pramANa karatAM vizeSa bhUmi te madhyama mAna jANavU. utkRSTa sthaMDilapramANa bAra yojana- hoya, kAraNa ke cakravartInI senA bAra yojana vistAravALI hoya che. je sAdhu yA sAdhvI zrIgacchAcAra-payannA-197
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3m Thallo yA mAtaraM avidhipUrvaka paraThave to eka mAsI laghudaMDa ane AjJAbhaMganA dopapAtra bane tenI vidhi darzAvatAM kahe cha ke-gRhastha pramukhanI dRSTineM nivAraNa karavU ane te mATe Urdhva, adho ane tirchA sarva dizAmA avalokana karyA pachI Thallo mAtaraM paraThavaq. je loko te kArya karatAM jove to teo hAMsI kare ane AtmAne kalupitatA pragaTe. vaLI sthaMDila pramukha vosarAvIne vastranA kaTakAthI guhyAMga jo sApha na kare to prAyazcita lAge, paNa jo kASThathI, vAMsanA khapATiyAthI, athavA lAkaDAnI saLIthI sApha kare athavA sApha karanArane sAro mAne tene ekamAsI laghudaMDa Ave. vaLI jo koI sAdhu yA sAdhvI sthaMDila pramukha paraThavIne pachI jaLadvArA hasta sApha kare nahIM ke na karanArane sAro jANe to daMDapAtra bane. vaLI sthaMDila paraThavyAnI jagyAe sAdhu yA sAdhvIe Acamana na levU. Acamana le ke lenAranI anumodanA kare to prAyazcita lAge paraMtu so hAthanA AMtarAmA tama karI zakAya, tethI vizeSa dUra Acamana kare to paNa dopabhAgI thAya. sthaMDila-mAtaraM paraThavI traNa khovA pramANa jaLathI zuddhi karavI; vizeSa jaLa na vApara. vizeSa jaLa vaparAya to kIDI pramukha jAvAnI virAdhanA thAya, trasajIvane pIDA upaje, vRkSanA phUla-pAtrAdika temAM paDe ane pRthvIkAyAdikanI paNa virAdhanA thAya, keTalAka AcAryo ema paNa kahe che ke-aMjalinA traNa bhAga karavA, pahelA bhAgathI maLadvAra sApha kare, bIjA bhAgathI avayavo sApha kare ane trIjA bhAgathI sarva zuddhi kare. jene thoDe thoDe samayane AMtare sthaMDila javU paDatuM hogya, harasa' jevo vyAdhi hoya tevA ApavAdika mArgamAM vizeSa jaLa vAparI zakAya. saMkSiptamA eTaluM samajavAyU~ ke-durgaMdha na rahe. maLano lepa na rahe teTalA pramANamA jaLano upayoga karavo. kAraNaprasaMge mUtrathI paNa maLazuddhi karI zakAya che. bRhatkalpanA pAMcamAM uddezAmAM kA che ke No kappai niggaMthANa vA aNNamaNNassa moyaM Aiyattae vA Ayamittae vA NaNNattha gADhesu agADhesu vA rogAyaMkesu // sAdhu yA sAdhvIne parasparanA mUtrano upayoga karavo na kalpe paraMtu vizUcikA (ulaTI) thaI hoya, sarpa karaDyo hoya, jvarAdika rogodbhava thayo hoya to tevA anivArya prasaMgomAM mUtranuM Acamana levU yA maLazuddhi mATe grahaNa karavaM kalpe. A viSayamAM koI zaMkA karatAM kahe ke-A mUtranuM Acamana yA grahaNa azucikAraka na kahevAya? to tene javAba ApatAM graMthakAra kahe che ke - vaidyakazAstramA paNa mUtra-pAna upayogI jaNAvyuM che. vaLI gomUtra to pavitra manAya che ane auSadhamAM paNa vaparAya che. sAdhu to kAraNa vinA rAtrie pANI rAkhe ja nahIM, paraMtu koI nUtana dIkSita hoya, vivAhita na hoya tene mUtra grahaNa karavAmAM dugaMchA thAya mATe tene arthe rAtrie acitta jaLa rAkhe, paraMtu je mAtarAnI vidhino jANa hoya, sAdhupaNuM barAbara pariNamI gayuM hoya tene artha pachI pANI rAkhavAnI jarUra nathI. koI ziSya ghaNI vakhata sthaMDila jAya ane mUtrathI zuddhi karavAmAM azakta hoya tene mATe jaLa rAkhavU paDe kAraNa ke jo jaLa na rAkhavAmAM Ave to tevA ziSyane sthaMDilanI zaMkA thavA chatAM dugaMchAthI sthaMDila jAya nahIM ane maLano avarodha karavAthI paritApa pAme, mRtyu paNa pAme mATe tevA prasaMgamAM jaLano joga rAkhavo. koI koI AcArya kalpatrepano artha caitra mAsanI asajjhAya utaryA pachI karttavya karavAna sUcave che. koIka ema kahe che ke-A paraMparAgamya che ane sadaiva karttavya che. vaLI sAdhu vinayazALI hoya, nizcaLa-gaMbhIra svabhAvavALA hoya, jethI prAyazcittAdikano anya pAse prakAza kare nahIM zrIgacchAcAra-payannA-198
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAsya-bIjAno upahAsa na kare. cAra prakAranI vikathA (juo pRSTha 17)thI viramela hoya. gurunI AjJA zirodhArya gaNe-vagaravicArye svamatithI viruddha vartana na kare. vaLI gocarI arthe yogya bhUmimAM paribhramaNa kare. ATha prakAranI gocara bhUmi kahela che, te A pramANe- 1 RjvI, 2 gatvApratyAgatikA, 3 gomUtrikA, 4 pataMgavIthikA, 5 peTA, 6 arddhapeTA, 7 abhyaMtarazaMbUkA ane 8 bahiH zaMbUkA. valI aneka prakAranA abhigrahanA dhAraka temaja mahAkaThina prAyazcitane lagatI tapazcaryA karanArA hoya. AvA AcAra-parAyaNa ane saMyamI sAdhuvane joIne iMdra sarakhA paNa camatkAra pAme to anya jananuM zuM kahevuM ? abhigraha cAra prakAranA che. 1 dravyAbhigraha, 2 kSetrAbhigraha, 3 kALAbhigraha ane 4 bhAvAbhigraha. 1. dravyAbhigraha - Aja mAre lepavALA maga vigere athavA lepa (rasa) vinAnA vAla, caNA vigere maLe to grahaNa karavA, Aje roTalo ke teno mAMDo maLe to ja bhikSA grahaNa karavI, kaDachI, camaco athavA to bhAlAnI aNIdvArA koI vahorAve tyAre ja vahorAvuM. zrImahAvIrasvAmIe jema supaDAnA khUNAmAM rahela aDadanA bAkaLA grahaNa karyAM hatA tema vidhavidha prakAranA abhigraho dhAraNa karavA ane te pramANe ja jo bhikSA maLe to grahaNa karavI, te dravyAbhigraha kahevAya. 2 kSetrAbhigraha - pUrve kahI te ATha gocarabhUmimAM tathA je gAmamAM hoya temAM agara paragAmamAM amuka maryAdA bAMdhI gocarI grahaNa karavI te kSetrAbhigraha kahevAya. have ATha gocara bhUminuM vizeSa varNana karatAM jaNAve che ke - 1 RjvI eka dizAno abhigraha karIne upAzrayamAMthI nIkaLyA bAda sIdhe mArge samazreNImAM AvatAM gRhone viSe bhikSArthe jatAM te paMktinA chellA gRha sudhI jAya. teTalA gRhomAM jo ucita bhikSA maLI jAya to grahaNa kare ane na maLe to te ja gatie pAchA Ave. 2 gatvApratyAgatikA - eka paMktimAM bhikSArthe pharatAM tenA chellA gRha sudhI jAya ane tema karatAM ucita gocarI na maLe to pAchA pharatAM bIjA gharonI zreNImAM paribhramaNa kare. 3 gomUtrikA - jamaNA gharanI paMktimAMthI DAbI paMktimA ane DAbImAMthI pAchI jamaNI paMktimAM tema eka bIjI paMktimAM gocarI arthe pharavuM. cAlatI gAya ane baLadanA mUtranA AkAre A gocarI thatI hovAthI tene gomUtrikA kahevAya che. 4 pataMgavIthikA-traNa cAra ghara mUkIne vahore, vaLI traNa-cAra ghara AgaLa jaIne vahore. pataMgiyuM uchaLI uchaLIne anizcita gati kare che tenI mAphaka A gocarI thatI hovAthI tene pataMgavIthikA kahevAya che. 5 peTA-peTInA AkAre gocarI kare te peTA. peTInA cAra khUNAnI mAphaka cAre dizAnA gRhone viSe jAya paraMtu te dizAnA madhyamAM rahelA gRhone viSe na jAya. 6 arddhapeTA - cAra dizAne badale be dizAne nizcita karIne bhame paNa tenI madhyamAM AvatAM gRhomAM na jAya. 7-8. abhyaMtarazaMbUkA ne bahi:zaMbUkA - zaMkhanI peThe je gocarI karavI te zaMbUkA. * zaMkhanA madhya bhAganA AvartanI mAphaka gocarI karavI eTale madhya gharomAM bhamatAM bhamatAM kSetranA bahAranA bhAgamAM AvavuM te abhyaMtarazaMbUkA ane kSetranA bahAranA bhAgamAMthI gocarI grahaNa karatA karatAM madhya bhAgamA Ava te bahi:zaMbUkA. vaLI 'gharanA uMbarA mAtramAM hoya to mAre gocarI levI.' evI jAtano paNa abhigraha levo teno kSetrAbhigrahamA samAveza thAya che. zrImahAvIra paramAtmAe Avo abhigraha dhAraNa karyo hato ane eka paga uMbaramA ane eka paga bahAra rAkhela rAjaputrI vasumatI urphe caMdanabALAe A abhigrahaNa pUrNa karyo hato. vaLI potAnA gAma saMbaMdhI paNa dhAravuM ke mAre amuka saMkhyAnA gharamA zrIgacchAcAra - payannA - 199
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja gocarI mATe javaM, agara to bIje gAma bhikSArthe javaM A sarva prakAra kSetrAbhigrahanA jANavA. 3 kAlAbhigrahanA traNa prakAra che. Adi, madhya ane aMta. gocarInA samaya pahelA paryaTana karavU te Adi, bhikSA maLe tevA samaye gocarI karavA jaq te madhya ane gocarIno samaya vyatIta thaI gayA pachI vahoravA javU te avasAna-aMta. A saMbaMdhI guNa-doSa darzAvatAM kahe che ke-Adi ane aMta e be prakAranI gocarI arthe na javaM, kAraNa ke vakhata vina! Avela sAdhu mATe vahorAvanAra gRhasthAdikanI aprIti thAya. vaLI sAdhune pura:- karma ane pazcAtkarma ityAdi doSo paNa lAge mATe madhya kAlAbhigraha ja ucita che. 4 bhAvAbhigraha-je vAsaNamAM rAMdhyu hoya te bhojanamAMthI bIjAne mATe pUrve kADhIne rAkhela hoya tevo ja AhAra levo, amuka gaNatrIvALo ja AhAra levo, jenI sAme najara paDe te ja AhAra levo-AvI jAtano vividha prakArano abhigraha grahaNa karavo te bhAvAbhigraha kahevAya. athavA to gAyana gAto gAto vahorAve to levU, beTho beTho Ape to levU, AbhUSaNa paherela vyakti Ape to ja AhAra grahaNa karavo ityAdika abhigraha dhAravA te paNa bhAvAbhigraha ja che. tIrthaMkara bhagavaMtoe paNa AvA abhigraho dhAraNa karela che, mATe khapI-saMyamI sAdhue avazya abhigraho dhAraNa karavA. (A cAra prakAranA abhigrahanaM svarUpa prakArAMtare agAU pRSTha 109 Upara AvI gayaM che.) have daza prakAranA prAyazcittanuM svarUpa darzAve che-1 AlocanA-AhArAdika grahaNa karatAM, sthaMDila mA karatAM, dehare upAzraye jatAM, pIThaphalakAdika pAchA ApatAM, upAzrapathI so hAtha dUra jatAM je doSa lAge te gurune jaNAvI, teo je pramANe prAyazcita jaNAve te AlocanA. 2 pratikramaNa-micchAdukkaDaM ApavAdvArA doSathI chUTe te. akasmAt tathA upayogazUnyapaNe pAMca samiti tathA traNa guptine viSe pramAda thAya, guruAjJA-bhaMga thAya, icchAkArAdika daza prakAranI sAmAcArImAM dUSaNa lAge, laghumRSAvAda, adattAdAna tathA parigrahanI mUrchA thAya, avidhipUrvaka zvAsa le, chIMka khAya, bagAsuM khAya, hAsyAdika vikathA kare ityAdika je doSo lAge te mATe pratikramaNa karavU laghumRSAvAdanA paMdara prakAra zrInizIthasUtranI pIThikAmAM darzAvyA che. anikAcitapaNe (acokkasapaNe) bole te laghumRSAvAda ane nikAcitapaNe bole te bAdaramRSAvAda kahevAya. AjJA vinA tRNa, rAkha, lepa pramukha grahaNa kare te laghuadattAdAna ane kapaDA, sArA pAtrA, vasati, saMthAro ityAdikane viSe mamatvabhAva rAkhe te laghuparigraha kahevAya che. pratikramaNadvArA A doSo dUra thAya che. 3 tadubhaya-sahasAtkAra eTale acAnaka, anAbhoga-upayoga rahitapaNe, saMbhrama-bhUlathI temaja siMhAdikanA bhayathI vratamA je aticAra lAge temaja khoTuM ciMtavavAthI ane te pramANe khoTaM vartavAthI je prAyazcita lAge te AlocanA ane pratikramaNa ubhayadvArA nAza pAme mATe tadubhaya. 4 viveka-azana, pAna, khAdima ane svAdima e cAra prakArano AhAra, vastra, pAtra, upadhi, zayyA grahaNa karyA pachI 'A to azuddha che, kAlAkrAMta che eTale sUrya UgyA pahelA athavA to sUryAsta pachI grahaNa karela cha' ema vicArI te azana pramukhane yathAyogya sthaLe vosarAve te vinayaprAyazcita. 5 kAusagga-upAzrayathI so hAtha karatAM vizeSa dUra jAya ke Ave, nAvamAM bese, nadI pAra kare, sAvadya svapna dekhI jAgI uThe-A saMbaMdhI lAgela aticAra kAyotsargathI dUra thAya.6 tapa-cha prakArano bAhya ane cha prakArano abhyaMtara ema bAra prakAranA tapathI aticAra dUra thAya te tapa prAyazcitta (AnuM varNana agAU pRSTha 110 zrIgacchAcAra-payannA- 200
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Upara AvI gaela che.) 7 cheda- 'ATalo tapa karavo e zuM mAtra che ?' ema garvonmatta banelane athavA tapa karavAmAM asamartha sAdhune pAMca divasanI dIkSAno cheda karavo te. 8 mULa-paMcendriyano vadha kare, maithuna sevavAnI abhilASA kare agara to seve, abhimAnathI pAMce mahAvratono bhaMga kare tene pharIthI dIkSA ApavI. 9 anavasthApya - duSTa vartana kare, dravyAdikanI icchAthI aSTAMga nimitta prakAze, jyotiSa joI Ape, koIne vighna karavA athavA vighna hoya te dUra karavA, dhanAdikanI icchAthI maMtraprayoga kare tene A prAyazcita apAya che. A prAyazcittanA bhAgI upAdhyAya ja hoya che. jyAM sudhI Apela AlocanA pUrNa na kare tyAM sudhI teno cAritraparyAya na gaNAya 10 pArAMcitta - tIrthaMkara, AcArya, upAdhyAyAdikanI AzAtanA karanAra, rAjAno vadha karanAra, zrINaddhi nidrAvALAne, A dazamuM pArAMcita nAmanuM prAyazcitta hoya che. A prAyazcittanA bhAgI AcArya ja hoya che. anavasthApya ane pArAMcitta e ve prAyazcitto to vajraRpabhanArAca saMghayaNavALAne ane cAMdapUrvIne hoya che. hAlamA to tevo abhAva hovAthI viccheda samajavA. liMgakSetrakALa-anavasthApya ane liMgakSetrakALapArAMcita to jyAM sudhI zrI vIrazAsana pravartaze tyAM sudhI samajavA. A daza prAyazcittanuM svarUpa agAU prakArAMtare ame pR. 111 Upara jaNAvI gayA chIe. A pramANe je gacchamAM sAdhu svacchaMde na cAlatAM AcAryanA Adezane AdhIna rahI dUpaNa lAge to prAyazcitta aMgIkAra kare tevA gacchane ja sugaccha kahevo. prAyazcitta saMbaMdhI vizeSa varNana zrIjItakalpamAMthI jANavuM. have chakkAyanI rakSA saMbaMdhI zikSA ApatAM jaNAve che ke puDhavidagaagaNimArua - vAuvaNassaitasANa vivihANaM / maraNaMte vina pIDA, kIrai maNasA tayaM gaccham / / 75 / / [ pRthivIdakAgnimAruta - vAyuvanaspatitrasAnAM vividhAnAm / maraNAnte'pi na pIDA, kriyate manasA sako gacchaH / / 75 / / ] gAthArtha - pRthvIkAya, apkAya, agnikAya, vAukAya, vanaspatikAya ane beiMdriyAdika trasakAyane jyAM maraNAMte paNa manadvArA pIDA karavAmAM na Ave- sarva jIvone svAtmA samAna gaNavAmAM Ave tevA sAdhusamudAyavALo gaccha ja sugaccha che. vivecana- artha sugama che eTale tenA vizeSa vivecananI AvazyakatA nathI. cAritrano sAco khapI AtmA to trikaraNa trikaraNathI koI paNa jIvanI hiMsA ciMtave ja nahIM to kare kyAMthI ? yajJAdika hiMsaka kriyAkAMDa karanArA anya darzanIyo mATe A gAthA bodharUpa che. pASANa, ratna, pAro, sarva prakAranI mATI te pRthvIkAya, pANInA jIvo te apakAya, agni, taNakhA, vidyuta, aMgArA e teukAya, jhaMjhAvAta, maMdavAyu, udbhrAmaka vAyu vigere vAyukAya kahevAya che, vanaspatikAyanA be bheda che. sAdhAraNa ane pratyeka, eka zarIramAM anaMtA jIvo hoya te sAdhAraNa vanaspatikAya, komaLa phaLa, aMkura, gAjara, baTATA, mULAnI bhAjI vigere kandamULa sAdhAraNa vanaspati kahevAya che. eka zarIramA eka ja jIva hoya te pratyeka vanaspatikAya che, kASTha, phaLa, phUla, chAla, pAMdar3AM vigere. zaMkha, koDA, jaLo, aLasIyA vimere beiMdriya (sparza ane raseMdriya), kIDI, mAMkaDa, dhaneDA, iyaLa vigere teiMdriya zrIgacchAcAra- payannA- 201
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( sparza rasa ane ghrANendriya), vIMchI, bhamaro, mAMkhI, tIDa vigere caureMdriya (sparza, rasa, ghrANa ane netra) maja manuSya, nAraka, deva ane tiryaMco (gAya, vaLada, bheMsa, pakSI, sarpa, noLIyo, matsya) paMcendriya (sparza, rasa, ghrANa, netra ane zrotreMdriya) trasakAya kahevAya che. trasa eTale je potAnuM rakSaNa karavA halana calana karI zake te. pRthvIkAyAdika ekeMdriyo sthAvara kahevAya che, te sthira hoya che, te potAnuM rakSaNa karavA halana calana (gati) karI zakatA nathI. A prakAranA sarva jIvo viSe aMzamAtra vairabhAva na dAkhave tevA sAdhuvALo gaccha ja sugaccha che. vizeSa varNana karatAM kahe che ke khajjUripattamuMjeNa, jo pamajje uvassayam / no dayA tassa jIvesu, sampaM jANAhi goamA ! // 76 // [ kharjUrIpatrena muMjena, ya upAzrayaM pramArjayati / na dayA tasya jIveSu, samyag jAnIhi gautama ! // 76 / / ] gAthArtha - khajUrInI ke muMjanI sAvaraNIvatI je sAdhu upAzrayane sApha kare pramArje tene jIvo pratye bilakula dayA- anukaMpA nathI, ema he gautama! tuM barAbara samajI le. vivecana - munio mATe khajUrInI ke muMjanI sAvaraNI vAparavAno sadaMtara niSedha che, kAraNa ke tenI tIkSNa aNIthI trasajIvono ghAta thAya che. trasajIvonA saMrakSaNa mATe puMjaNIthI athavA to DaMDAsana (moTI DAMDIvALA lAMbA caravaLA) thI kAjo levo joIe ane te paNa pUrNatayA tapAsIne jyAM koIno vizeSa padarava - hAlacAla na hoya tevA ekAMta sthAnamAM jayaNAthI paraThavavo. jainonI AvIAvI pratyeka kriyA jIvo pratyenI anukaMpAno ane ahiMsA dharmano AviSkAra kare che. vaLI vizeSa jaNAve che ke jat ya bAhirapANia-biMdUmittaMpi gimhamAIsu / tahAsosiapANA, maraNe vi muNI na giNhanti // 77 // [ yatra ca bAhyapAnIya-bindumAtramapi grISmAdiSu / tRSNAzoSitaprANA, maraNe'pi munayo na gRhNanti // 77 / / ] gAthArtha - je gacchamAM grISmAdika Rtuone viSe tRSAthI pIDita thayelA munio prANAnte paNa taLAva, kUvA, vAva ke nadI pramukhanuM eka biMdumAtra sacitta jaLa kSullaka sAdhunI mAphaka grahaNa karatA nathI te ja gaccha sAco jANavo. vivecana - bAvIza parISaho paikI pipAsA - tRSA parISaha bIjo che. zAstrakAra kahe che - grISmaRtu hoya, madhyAhna thayo hoya, sUrya atyaMta tapato hoya, kaMThe zopa paDato hoya chatAM paNa sAdhu sacitta jaLanA biMdumAtranI paNa AkAMkSA na rAkhe-maraNAMta kaSTa Ave to paNa svaniyamathI calAyamAna na thAya tevA suvihita sAdhuvALo gaccha ja sadAcArI gaccha jANavo. kSullaka sAdhu Avo parISaha sahana karyo hato, tenuM vRttAMta nIce pramANe jANavu. zrIgacchAcAra- payannA- 202
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullaka sAdhunI kathA -- mAlavadezanI ujjainI nagarImA dhanamitra nAmano vyavahArI hato. tene dhanadharma nAmano putra hato. vyavahArInI patnI maraNa pAmatAM tene vairAgya upajyo. tevAmAM eka munivara tyAM AvyA, eTale temanI pAse putra sahita pravrajyA grahaNa karI. ekadA anya munivaronI sAthe vihAra karatAM teo elagattha nagaranA mArge cAlyA. madhyAhna samaya hato, sUrya potAnI saMpUrNa kaLAthI prakAzI rahyo hato, raNano pradeza hato, tRSA sarva munivarone pIDA upajAvI rahI hatI, atyaMta tRSAthI kSullaka dhanadharmanuM mukha karamavA lAgyuM, gati maMda paDI gaI ane vAraMvAra skhalanA thavAthI te kSullaka muni pAchaLa rahI javA lAgyA. dhanamitre jANyu ke putrane tRSA pUrepUrI satAvI rahI che, paNa thAya zuM? teo tenI sAthe rahevA lAgyA. bIjA munivaro dhIme dhIme AgaLa vadhatAM saheja AgaLa nikaLI gayA. dhanamitra ne dhanadharma maMda gatie pAchaLa pAchaLa cAlyA jAya che tevAmAM eka nadI AvI. nadI jotAM ja dhanamitrane putra pratye snehabhAva pragaTyo. putra paratvenA vAtsalyabhAvathI prerAI teNe tene kA-"he putra ! atyAra sudhI teM parISaha sArI rIte sahana ko che, paNa bhAgyayoge jaLa AvI maLyuM che to tuM nadImAMthI yatheccha jaLa pI le. jyAre rAjamArga cIkaNo thaI gayo hoya tyAre loko keDI (pagadaMDI) no Azraya le che. tuM sacitta jaLa pI le. prANa Takaze to cAritranuM pAlana thaze ane A vratabhaMganI AloyaNa paNa karAze." A pramANe dhanamitre putrane kA chatAM jyAre teNe nadInuMjaLa pIdhuM nahIM tyAre teNe vicAryu ke-mArI lajjAne kAraNe putra jaLa-pAna karatAM acakAya che tethI hUM dUra jato rahuM. A pramANe nirNaya karI, nadI utarI thoDe dUra jaI beTho paNa kSullaka sAdhue jaLapAna na karyu ane tyAM ja zubha dhyAnamA mRtyu pAmyo. keTalAko A saMbaMdhamAM ema paNa kahe che ke-dhanamitranA gayA pachI dhanadharme vicAryu ke pitAe kA te satya che. prANa haze to cAritra paLAze, prAyazcita paNa levAze ane anya dhArmika anuSThAno paNa thaze, mATe pANI to pIuM. Ama vicArI jaLano khobo bharyo ke tarata ja anya vicAra udbhavyo ke-mArAthI apkAyanA jIvono nAza kema karAya? eka jIvanA rakSaNa mATe asaMkhya jIvono vinAza karavo e koI paNa prakAre ucita nathI. zrItIrthaMkara bhagavaMtoe jeno niSedha karyo hoya tenuM AcaraNa mArAthI thAya ja kema? nyAyAt patha: pravicalanti padaM na dhIrA: / dhIrapuruSoe kadApi kALe svapratijJAthI aMzamAtra paNa calAyamAna na ja thaq. kA che ke-"ekkammi udagabiMdummi, je jIvA jiNavarehiM paNNattA / te pArevayamittA, jaMbuddIve na mAejjA // 1 // " pANInA eka biMdumAM jeTalA jIvo che teTalA jIvo pArevA jevaIM rUpa dhAraNa kare to samagra jaMbUdvIpamAM na samAya ema tIrthaMkara bhagavaMto jaNAve che. vaLI kA che ke-"jattha jalaM tattha vaNaM, jattha vaNaM tattha nicchao teuu| teU vAusahagao, tasA ya paccakkhayA ceva // 2 // tA haMtuNa parapANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM divasANaM, kaeNa nAsei appANaM ||3||"jyaaN jala hoya tyAM vanaspati hoya, vanaspatikAya hoya tyAM jarUra agnikAya hoya ja. agninI sAthe hamezAM vAyu hoya ja ane trasakAya to pratyakSa jaNAya che mATe sacitta jaLanA pAnathI virAdhanAno pAra ja na Ave. je chakkAyanA jIvone haNIne zrIgacchAcAra-payannA- 203
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnA AtmAne puSTa kare che teno AtmA paNa thoDA divasamAM ja vinAza pAme che. aho ! zuM huM asaMkhya jIvone haNIne mArA AtmAne saMsAramA bhamADaM? AtmAne mATe hiMsA karavI te atIva duHkhadAyI che. ahiMsA ja kharekhara bhagavatI-pUjya ane sukhadAtA che. te bhagavatI ahiMsAne aparimita jJAna-darzana dhAraNa karanAra, zIlavaMta, zuddha saMyama pAlaka 1 zrItIrthaMkara bhagavaMtoe ruDe prakAre joI che, 2 avadhijJAnIe bhalA prakAre jANI che, 3 RjumatImana:paryavajJAnIe joI che, 4 vipulamatimana:paryavajJAnIe rUDA prakAre jANI che, 5 caudapUrvadhare paThita karI che, 6 vaikriyalabdhidhArIe prarUpI che tema ja 7 matijJAnI, 8 zrutajJAnI, 9 mana:paryavajJAnI, 10 kevaLajJAnI, 11 Ama|SadhilabdhidhArI, 12 khellauSadhilabdhidhArI, 13 nallauSadhilabdhidhArI, 14 vipuDauSadhilabdhidhArI, 15 sauSadhilabdhidhArI, 16 bIjabuddhilabdhidhArI, 17 koSThabuddhilabdhidhArI, 18 padAnusArIlabdhidhArI, 19 saMbhinnazrotaslabdhidhArI, 20 zrutadhara, 21 manabalI, 22 vacanabalI, 23 kAyabalI, 24 jJAnabalI, 25 darzanabalI, 26 cAritrabalI, 27 kSIrAzravalabdhidhArI, 28 madhvAzravalabdhidhArI, 29 sarpiyAzravalabdhidhArI, * 30 akSINamahAnasalabdhidhArI, 31 cAraNalabdhidhArI, 32 * vidyAdhara, 33 caturtha bhakta (eka upavAsa) karanAra, 34 cha mAsI tapazcaryA karanAra, 35 utkSiptacara, 36 nikSiptacara, 37 aMtarcara, 38 paMtacara, 39 lUkhacara, 40 samudAnacara, 41 aglAna, 42 maunacara, 43 saMsattkakalpI, 44 tajjAtasaMsattvakalpI, 45 upaniSadyA, 46 zuddhaSaNaka, 47 saMkhAdattI, 48 dRSTalAbhI, 49 adRSTalAbhI, 50 puSTalAbhI, 51 AyaMbila karanAra, 52 purimaDDha karanAra, 53 ekAsana karanAra, 54 nivi karanAra, 55 bhinnapiNDacArI, 56 parimitapiNDacArI, 57 antAhArI, 58 pantAhArI, 59 arasAhArI, 60 virasAhArI, 61 lUkhAhArI, 62 antajIvI, 63 pantajIvI, 64 lUkhajIvI, 65 tucchajIvI, 66 upasantajIvI, 67 pasantajIvI, 68 viviktajIvI, 69 akSINamadhusapI, 70 amadyamAMsabhoktA,71 paThANA,72 primA sthApanArA, 73 eka sthAnake rahenArA,77 laMgaDAnI rahenArA, 75 niSadyAe rahenArA, 76 lAkaDInI mAphaka rahenArA, 74 vIrAsane rahenArA, 75 niSadyAe rahenArA, 76 lAkaDInI mAphaka rahenArA, 77 laMgaDAnI mAphaka sUnArA, 78 eka paDakhe sUnArA, 79 Atapa lenArA, 80 appA, 81 khaMkhAra (zleSma) nahIM karanArA, 82 khAja nahIM khaNanArA, 83 mastaka, dADhI, mUcha, kAkhalI vigerenA vALa na kapAvanAra tathA na dhonAra ityAdi aneka mahApuruSoe "ahiMsA" bhagavatIne rUDI kahI che, rUDI jANI che ane hiMsAne mithyA ja varNavI che to mArA alpa jIvitane mATe AvI ghora hisA huM kema karuM? A alpa jIvitavyane arthe hiMsA karI bhavobhava- paribhramaNa koNa vadhAre ? A pramANe vicArI, samabhAvI thaI, viziSTa vairAgyavaMta banIne hAthamAM grahaNa karela jaLa pArcha nadImAM mUkI dIdhuM. pachI nadI utarI, sAme kAMThe jaI, tRSAthI pIDita banIne aNazaNa svIkAryu ane navakAra mantranA ekamAtra smaraNapUrvaka kALa karI svargavAsI thayo. devazayyAmAM upajatAM ja teNe avadhijJAnadvArA joyuM to potAno pUrvabhava dITho. tarata ja kSullakanA paDelA dehapiMjaramAM * A labdhionaM varNana pRSTha 192 Upara varNavAI gayaM che. zrIgacchAcAra-payannA- 204
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkhala thaI je sAdhuo AgaLa jaI rahyA hatA tenI sAthe thaI gayo. pachI te sAdhuonuM tRSA tathA kSudhA saMbaMdhI kaSTa vicArI tenA nivAraNa mATe te pradezamAM thoDe dUra potAnI zaktithI eka gokuLa vikur2yA sAdhuo te gokuLa joI tyAM bhikSArthe gayA ane chAza vigere zuddha AhAra vahoyo. te sthaLamAM eka sAdhuno saMthArAno vITo deve potAnI zaktithI bhUlAvI dIdho. thoDe dUra gayA pachI jyAre sarva sAdhuo Asana pAtharI besavA lAgyA tyAre te sAdhune potAno saMthAro yAda Avyo. tarata ja teo gokuLavALA sthaLe AvyA ane saMthArAno paDelo vITo laI lIdho paraMtu jue che to gokuLa ja na maLe. sAdhu AzcaryamAM garakAva thaI gayA. thoDA samaya pahelA je gokuLamAMthI chAza vigere AhAra grahaNa ko hato te gokuLa kyAM gayuM ? te vicAramAM ne vicAramA teo potAnA sAdhu-saMgha pAse pahoMcyA ane vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. A kathana sAMbhaLI sarva sAdhuo camatkAra pAmyA. evAmAM te deva pratyakSa thayo ane dhanamitra sivAyanA sarva sAdhugaNane vaMdana karyu, dhana mitrane vaMdana kema na karyu ? ema pUchatAM deve potAno pUrvabhava kahI saMbhaLAvI jaNAvyu ke-temaNe mane sacitta jaLa pIvAnuM sUcavyu hatuM, e mArA pitA che, paNa mane khoTo upadeza ApanAra jANI temane meM vaMdana na karyu. meM pANI na pIdhuM to deva thayo paNa vratabhaMga karI dUSaNa lagADyuM hota to mAre saMsAramA keTaluM ya paribhramaNa karavU paData. kharekhara bhagavatI ahiMsAno prabhAva camatkArI che. tenA alpa pAlanathI huM devaRddhi prApta karI zakyo. A pramANe kahI deva aMtardhAna thaI gayo. dhanamitre paNa potAnA kathananI AlocanA lIdhI. he gautama ! Avo gaccha hoya te ja suvihita gaccha jANavo. icchijjai jattha sayA, bIyapaeNA vi phAsuyaM udayam / AgamavihiNA niuNaM, goama ! gacchaM tayaM bhaNiyam / / 78 // [iSyate yatra sadA, dvitIyapadenApi prAsukamudakam / AgamavidhinA nipuNaM, gautama ! gaccha: sako bhaNita: // 78 // ] gAthArtha- je gacchamAM sAdhuo apavAda prasaMge paNa zuddha (nirjIva) jaLa sadA zAstrokta vidhivaDe DahApaNadvArA grahaNa karavA icche che te ja gaccha pramANa che. vivecana- phAsu eTale jemAMthI jIva cyavI gayA hoya tevU jaLa. pANIne tapAvyA mAtrathI nahIM paraMtu traNa ukALAdvArA pUrepUruM uSNa karavAthI phAsu thAya che. zAstrakAra kahe che ke-apavAdanA prasaMge paNa sAdhune phAsu jaLa ja kalpI zake to utsarga mArgane mATe to kahevU ja zu? zrIdazavaikAlika sUtramA je anAcAro jaNAvyA che temAM phAsu jaLa grahaNa na kare tene paNa anAcArI ja darzAvyo che. kA che ke- "gihiNo veyAvaDiyaM, jaayyaajiivvttiyaa| tattAnivvuDabhoittaM, AurassaraNANi ya ||1||"gRhsthnii sevA Adi kAmakAja kare, lokane viSe potAnI jAti tathA kulAdikano prakAza kare, zilpAdika kRtya eTale chokarAone bhaNAvI AjIvikA kare ane traNa ukALA vinAnuM jaLa grahaNa kare te sarvano anAcAramA samAveza thAya che. tapeluM pANI to mizra hoya che paNa jyAre traNa ukALA Ave tyAre ja pANI kharekhara prAsuka (nirjIva) thAya che. Aq prAsuka jaLa paNa vidhipUrvaka zrIgacchAcAra-payannA- 205
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ svIkAravAnuM vidhAna che. zrIAcArAMgasUtramA kAM che ke-"sebhikkhUvA bhikkhuNIvAjAva samANe sejjaM puNa pANagajAyaM jANijjA taM jahA-usseimaM vA 1 saMseimaM vA 2 cAulodagaMvA 3 annataraM vAtahappagAraM pANagajAtaM ahuNA dhotaM aNaMbilaM avvokkaMtaM apariNataM aviddhatthaM aphAsuyaMjAva NopaDigAhejjA / aha puNevaM jANejjA cirA dhoyaM aMbilaM vukkaMtaM pariNayaM viddhatthaM phAsuyaM jAva paDigAhejjA ||"paanniinii bhikSArthe gayelA sAdhu-sAdhvIe traNa prakAranA jaLa jANavA.1 utsvedimaATA- dhovaNa athavA loTamizrita hastadhovaNa- jaLa. 2 saMsvedima-tala athavA araNAdikathI lepita thayela bhAjanane dhovAthI pragaTela jaLa. A banne prakAranA jaLay pahelI tathA bIjI vAranuM dhovaNa jaLa acitta jANavaM. trIjI ane cothI vAra pragaTela jaLa mizra (sacittAcitta) hoya che, pachI kALAMtare (muhUrta pachI) acitta thAya che. 3. cAvalodaka-cokhAnu dhovaNa. tenA traNa anAdeza che, te A pramANe-1 jyAM sudhI te jaLamAM parapoTA hoya, 2 je vAsaNamAM cAvala dhoyA hoya tenA jaLabinduo sukANA na hoya ane 3 dhoyelA cokhA cUle raMdhAI gayA na hoya A traNa kriyAo na thaI hoya tyAM sudhI cAvalodaka grahaNa na karI zakAya. jyAre te cAvalodaka DahoLu maTI jaI svaccha thaI jAya tyAre ja te grahaNa karI zakAya. vaLI jeno svAda pharI na gayo hoya, jIva cyavI na gayA hoya, pariNata na thayu hoya ane phAsuka na thayuM hoya ebuMUpara jaNAvela traNe prakAra- jaLa grahaNIya nathI. tethI viparIta aMbilaM, vukkaMtaM vigere prakAra- jaLa kalpI zake A uparAMta vizeSa prakAra- jaLa kalpI zake, te A pramANe-4 tilodaka-koI prakAre taladvArA prAsuka karela, 5 tuSodaka-judI judI jAtanI DAMgaranuM dhovaNajaLa, 6 javodaka, 7 AcAmlodaka-osAmaNa- jaLa, 8 sauvIra-kAMjI, jaLa. kAMjI marudharamAM prasiddha che. sonI suvarNa, loDhuM vigere dhAtu tapAvIne je jaLamAM boLe te jaLane paNa kAMjI kahevAya che. 9 zuddha vikaTa-traNa vAra ukALela pANI, 10 aMbapAnaka-AMbAnA dhovaNa- jaLa, 11 kaviThThapAnaka, 12 bIjorAnuM dhovaNa jaLa, 13 drAkSanA dhovaNa- jaLa, 14 dADamanuM dhovaNa jaLa, 15 khajUra vigerenuM dhovaNa jaLa, 16 nALiyeranuM dhovaNa jaLa, 17 keraDA- jaLa, 18 nAnA tathA moTA bora- jaLa, 19 AmaLAnuM jaLa tathA 20 AMbalInA dhovaNa, jaLa-A pramANe kula vIza prakAranA jaLa darzAvyAM che. A uparAMta bIjA prakAro paNa che. Aq eSaNIya jaLa joyA pachI zrAvaka yA zrAvikAne sAdhu kahe-'mane A jaLa vahorAvo.' jyAre te gRhastha athavA gRhasthinI vahorAve tyAre grahaNa karavUathavA teo ema kahe ke-'he sAdhu ! AjaLa tame tamArA pAtrAvaDe athavA laghu pAtrIvaDe tema ja pANI, vAsaNa ughADIne tamArI icchA pramANe grahaNa karo.' A pramANe gRhasthanI AjJAthI paNa jaLa grahaNa karI zakAya. A vIza prakAro paikI drAkSa, bora tathA AmaLAnA dhovaNa- jaLa zIghra acitta thaI jAya che jyAre AMbA vigerenaM jaLa be - traNa divase prAzaka thAya che. vaLI je pANImAM chAla, bIja vigere mizrita hoya te pANI zrAvaka sAdhune nimitte cAlaNI tathA vastrapramukha upakaraNothI gALe, vAraMvAra gALe, bIjAdikane kaSTa paDe tevU pANI sAdhu samIpe lAvIne vahorAve to te pANI kalpe nahIM, kAraNa ke te udgamAdi doSa yukta che. zrIAcArAMga sUtranA cUrNikAra A saMbaMdhamAM lakhe che zrIgacchAcAra-payannA- 206
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke-gola nAmanA dezamAM AmraphaLanA phADiyA karIne tene sUkave che. te kaTakAonuM dhovaNa te dazamuM aMbapAnaka kahevAya che. A vidhi sAdhAraNa vidhi jANavI kAraNa ke sadA kALa A vidhi pravRttimAM Ave che, paraMtu zrIkalpasUtramA varSARtune AzrayIne vizeSa vidhi kahela che. paryuSaNa karIne rahela tathA nitya bhojana karanArA sAdhune sarva prakAranA (uSNa tathA dhovaNa jaLanA ekavIza prakAra tema ja anya) jaLa kalpI zake. upavAsa karanArane 1 utsvedima, 2 saMsvedima, 3 cAvalodaka, chaTTha karanArane 1 tilodaka, 2 tuSodaka ane 3 javodaka, aThThama karanArane 1 AcAmlodaka, 2 sauvIra ane 3 zuddha vikaTa, aThThama uparAMta eTale cAra upavAsathI prArambhI cha mAsa paryaMta tapa karanArane phakta ukALeluM ane te paNa gaLeluM jaLa ja kalpe. aNazaNa karanArane gaLeluM ne eka vakhata ukALeluM pANI kalpe. traNa upavAsa uparAMta tapa karanAra- zarIra devAdhiSThita hoya che. teNe gaLeluM jaLa thoDaM thoDaM pIvaM. vizeSa pIvAthI ajIrNAdika vyAdhio thAya. vaLI pANImAM haraDe pramukha phaLa nAkhavAthI paNa jaLa prAzuka bane che. zrIbRhatkalpanA prathama uddezAnA bhASyamAM kA che ke-"tuMbare phale a patte, rukkhsilaatppmddnnaaiisu| pAsaMdaNe pavAe, Ayavatatte vaheyavahe // 1 // " aTavImAM vicaraNa karatAM sAdhune zuddha jaLano yoga na thayo hoya, kAMjI pramukha prAzuka jaLa upalabdha thaI zake tema na hoya tyAre je jaLamAM haraDAnA phaLa ke pAMdaDAM, khAkharAnA pAMdaDAM paDyA hoya te jaLane pariNita eTale prAzuka mAnavaM vaLI vRkSanA koTaramAM kaDavAM phaLa ke pAMdaDAMvaDe acitta thayela jaLa grahaNa karavU ane tevU paNa jaLa na maLe to zilA (patthara)nA vacalA khADAmAM sUryanA taDakAthI tapI gayela jaLa paNa grahaNa karavU. zrInizIthasUtranA bhASyanI pIThikAmAM paNa A vAta jANAvI che, paraMtu mahAn kAraNa upasthita thAya tyAre ja A paddhatino upayoga karavo. A hakIkata gItArtha sAdhune mATe jaNAvI che, agItArtha ke koI anya prakArano sAdhu, AvI chUTa Apela che ema jANI te pramANe vartana kare to saMsAra-paribhramaNa vadhAraze. kharI vAta e che ke-prANa jAya to paNa sacitta jaLa grahaNa na karavU ane te saMbaMdhI dRSTAMta ApaNe UparanI gAthAmAM joI gayA chIe. ahIM to prasaMgathI ApavAdika mArga darzAvyo che. have agnikAya saMbaMdhI varNana karatAM kahe che ke jattha ya sUlavisUiya, annayare vA vicittamAyake / uppaNNe jalaNujjAlaNAi, kIrai na muNi ! tayaM gaccham // 79 / / bIyapaeNaM sArUvigAi-saDAimAiehiM ca / kAritI jayaNAe, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyam // 80 // [yatra ca zUle vizUcikAyAM, anyatarasmin vA vicitrAtaGke / utpanne jvalanojvAlanAdi, kriyate na mune! sako gacchaH // 79 // dvitIyapadena sArUpikAdi-zraddhAdiAdibhizca / / kArayanti yatanayA, gautama ! gaccha: sako bhaNita: // 40 // ] zrIgacchAcAra-payannA- 207
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha- -zULa, vizUcikA ke anya aneka prakAranA prANaghAtaka vyAdhio utpanna thaye chate je gacchamAM muniyo agninI AraMbhAdika kriyA karatA ja nathI ane apavAdarUpa Avazyaka prasaMge yatanApUrvaka agnino AraMbha sAdhuveSadhArI sArUpika pAse, tenA abhAvamAM siddhaputra pAse, tenA abhAvamAM cAritrabhraSTa pazcAtkRta pAse, tenA abhAve vratadhArI zrAvaka pAse, tenA abhAve bhadrika pariNAmI anyadarzanIya gRhastha pAse karAve tene he gautama! vAstavika gaccha jANavo. vivecana - utsarga mArga to evaM sUcave che ke jIvaleNa viSama vyAdhio thAya to paNa sAdhu potAnA nimitte agnikAyano AraMbha karAve nahIM. sAco sAdhu jANe che ke-je vastu ApaNe Apa zakatA ja nathI te anya pAsethI laI levAno ApaNane adhikAra nathI. prANa evI cIja che ke je ApaNe koIne paNa ApI zakatA nathI to potAnA nimitte anya jIvonI hiMsA karavAno ApaNane kyo adhikAra che ? ASADhAcArye A niyamano bhaMga karyo hato tethI temanI avahelanA thaI hatI. vedanIya karmanA udayathI vyAdhio thAya to tene samabhAve sahana karI te karma khapAvavuM e ja zreSTha mArga che; chatAM paNa zAstrakAra kahe che ke koI sAdhunI sahanazakti savizeSa na hoya, zULa, vizUcikA jevo atyaMta duHkhaprada vyAdhi thayo hoya ane AtmA Artta ke raudradhyAnane vaza jAto hoya tevA prasaMge apavAdarUpe agnikAyano upayoga karavo, paraMtu te paNa khapa pUrato ja ane yatanA yukta. tenA saMbaMdhAM graMthakAra kahe che ke-tevA prasaMgamAM konI konI sahAya levI teno krama nIce pramANe jANavo ke-1 sArUpika-mAthu muMDAve, zveta vastra pahere, coLapaTTo rAkhe, strIno tyAga kare ane bhikSA mAgIne khAya te sArUpika kahevAya, 2 siddhaputra - strI rAkhe agara na rAkhe, sapheda vastro pahere, mAdhuM muDAMve paNa. coTalI (zikhA) rAkhe, pAtrA na rAkhe paNa lokonA gRhane viSe jaIne bhojana kare, 3 pazcAtkRta-prathama cAritra grahaNa karyA pachI teno tyAga karyo hoya temaja veSa paNa tyajI dIdhela hoya, 4 zrAddha- aNuvrata svIkAryA hoya tevo samakitI zrAvaka, 5 bhadrika pariNAmI anyaliMgI gRhastha-A pramANe eka-ekanA abhAvamAM anyanI agnikAya saMbaMdhamAM sahAya levI. A kriyA paNa yatanApUrvaka kare, eTale agni mI Ave to tyAMthI lAve, ane na maLe to ja pote saLagAve, ityAdi yatanAnI savizeSa vidhi zrInizIthasUtranI pIThikAmAM darzAvela che. have vanaspatikAyanA saMbaMdhamAM varNavatAM kahe che kepupphANaM bIyANaM, tayamAINaM ca vivihadavvANaM / saMghaTTaNapariAvaNa, jattha na kujjA tayaM gaccham // 81 // [ puSpAnAM bIjAnAM, tvagAdInAM ca vividhadravyANAm / saGghaTTanaM paritApanaM, yatra na kuryAt sa gacchaH ||81 / / ] gAthArtha-puSpa bIja tathA vRkSAdikanA mULa, patra, aMkura, phala, chAla pramukha sacita vastuno saMghaTTa ke paritApa Adi je gacchamAM munio na kare te ja gacchane pramANa mAnavo. vivecana - be prakAranA puSpo hoya che. eka jaLamAM ane bIjA sthaLamAM utpanna thanArA. kamaLa vigere jaLamAM ane koraMTakAdika sthaLamAM thAya che. sthaLamAM thanArA puSponAM paNa be prakAra che. (1) zrIgacchAcAra--payannA- 208
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ atimuktAdika vRtabaddha ane bIjA (2) nAlabaddha, puSpomAM nAlabaddha saMkhyAtA ane vRMtavaddhamAM asaMkhyAtA jIvo hoya che. snuhonA pramukha puSpamA anaMtA jIvo hoya che. zAli (DAMgara), goghUma (ghauM) ane java vigere bIjo kahevAya. vaLI chAla, mULa aMkurA ane phaLa (bora pramukha) temaja aneka prakAranI vanaspatikAyano sAdhue sparza karavo ghaTe nahIM, temaja te prakAranA vanaspatikAyanA jIvone lezamAtra pIDA paNa na upajAve. AvAmunio je gacchamAM hoya te gaccha sugaccha kahevAya. A utsarga mArga darzAvyo. prasaMge apavAda mArga- sevana karI zakAya. zrIAcArAMgasUtranA bIjA skaMdhanA tRtIya adhyayananA bIjA uddezAmAM kA che ke- "se bhikkhU vA bhikkhuNI vA gAmANugAmaM dUijjamANe aMtarA se vappANi vA phalihANi vA pAgArANi vA toraNAni vA aggalANi vA aggalapAsagANi vA gaDDAu vA darIu vA sati parakkame saMjayAmeva parakkamejA No ujjuyaM gacchejjA, kevalI bUyA AyANameyaM, se tattha parakkamamANe payalejja vA pavaDejja vA se tattha payalamANe pavaDamANe vA rukkhANi vA gucchANi vA gummANi vA layAu vA vallIu vA taNANi vA gahaNANi vA hariyANi vA avalaMbiya 2 utterajjA, je tattha pADipahiyA uvAgacchaMti te pANI jAejjA, tato saMjayAmeva avalaMbiya avalaMbiya utterajjA, tato saMjayAmeva gAmANuggAmaM dUijjejjA ||"saadhune vicaratAM mArgamA killo, gaDha, raNa, khADA, guphA Ave tyAre te mArgano tyAga karIne bIje mArge javU, kAraNa ke anya mArge na jAya to khADAmAM paDatAM ke guphAmAM jatAM vRkSa pramukhano Azraya levo paDe, parantu jo bIjo mArga ja na hoya to te mArge jaq ane temAM potAnI jAtane paDatI aTakAvavA mATe vela, vRkSa pramukhano AdhAra levo. vaLI koI pathika jana maLI jAya to tenA hastanuM avalaMbana levU. A saMbaMdhamAM koI zaMkA karatAM kaheze ke- A sUtrano Avo artha na karavo. vanaspatino saMghaTTo thatAM hisA thAya mATe tevA mArge gamana ja na karavU te hitAvaha che. TIkAkAra tene javAba ApatAM kahe che. ke- hiMsAnI ekalI gaNatrI kAmanI nathI. nadI utaratAM paNa apkAyanI virAdhanA thAya che chatAM AjJA ApI che tema A saMbaMdhamAM paNa ApavAdika chUTa samajavI. have hAsyAdikanA tyAganuM varNana kare che. hAsaM kheDDA kaMdappa, nAhiyavAyaM na kIrae jtth| dhAvaNaDevaNalaMghaNa-mamakArAvaNNauccaraNam / / 82 / / [hAsyaM khelA kAndI, nAstikavAdona kriyate yatra / dhAvanaM DepanalaDyanaM, mamakAro'voccAraNam / / 82 // ] gAthArtha-hAsya, bALakrIDA, kAmakathAdika kuceSTA, nAstikavAda akALe (varSAkalpa) kAraNa vagara lugaDAM dhovAM, vaMDI tathA khADAdika ThekavA, sAdhu yA zrAvaka pratye krodhAdikathI lAMghaNa karavI, vastra-pAtra Upara mamatA rAkhavI temaja pUjya vaDIla jananA avarNavAda bolavA-A badhI kriyAo je gacchamAM na thatI hoya te gaccha samyag gaccha jANavo. vivecana-sogaThAM ramavA, koDIthI ramavaM te krIDA kahevAya. koI kahe ke- jJAnabAjI ramavAmAM harakata zI che? teno paNa zAstrakAra niSedha karatAM kahe che ke-te paNa jugArano eka prakAra che, mATe zrIgacchAcAra-payannA- 209
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevI krIDA na ja karavI. iMdrajAlAdika kriyA paNa kautukarUpa che, mATe tevI paNa krIDA na ja karavI. kAmakathAdika kuceSTA pAMca prakAranI che, te A pramANe- 1 kaMdarpI, 2 AbhiyogikI, 3 kilbiSikI, 4 AsurI ane 5 mohI. (1) kaMdapa- zrIuttarAdhyayanasUtramAM prAMte kahyaM che ke- "kaMdappakokuyAI, tahasIlasahAvahAvigahAhi / vimhAviMto a paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai || 1 || " atyanta hasavaM, nirarthaka bolavu guru pramukha vaDIla jana pratye niSThara vacana bolavu kAmabhoganI vAto karavI, tenI prazaMsA karavI te kaMdarppa kahevAya. hasato hasato A~kha yA bhRkuTI evI kare jethI anya jano hase kAyakaukucya kahevAya ane je vANI vadavAthI loko hasI paDe athavA bilADI, gAya, bakarI pramukhanI bhASA bolI anya janone hasAve te vacana kaukucya kahevAya che. upahAsa, ThaThThA-mazkarI karI lokone hasAve tevo sAdhu tevA abhyAsane aMge kALa karIne halakI koTino eTale kaMdarpa jAtino deva thAya. (2) AbhiyogikI-"maMtAjogaM kAuM, bhUIkammaM ca je pauMjaMti / sAyarasaiDDhiheDaM, abhiogaM bhAvaNaM kuNai / / 2 / / " vazIkaraNa Adi mantra sAdhe, cUrNadvArA suvarNAdika siddhi kare, rakSArthe rAkhaDI bAMdhe, miSTa bhojanArthe yA anya sukhAbhilASAthI kautuka kare te Abhiyogika ceSTA jANavI ane tenA abhyAsathI sAdhu kALa karI Abhiyogika (kiMkarasthAnIya) deva thAya. UparanA zlokamA mantrAdikano prayoga potAnA sukhane arthe karavAno niSedha karyo che, ApavAdika prasaMge zAsanodyotanA kAryamAM mantraprayoga karavAno niSedha na jANavo. (3) kilbiSikI- " nANassa kevalINaM, dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avaNNavAI, kivvisiyaM bhAvaNaM kuNai || 3 |" jJAna, kevaLI, dharmAcArya (potAne dharma pamADanAra) tathA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidhadharmana avarNavAda (niMdA) te kilbiSikI. teja kAyA (zarIra) che, teja vrato che, pramAda ane apramAda vigere paNa teja che to mokSAbhilASIe yoni tathA jyoti vigerenuM jJAna prApta zA mATe karavuM ? vaLI jJAna bhaNIne zuM karavuM che ? ajJAnI hoya tene pApa na lAge ane ghaNuM bhaNela ghaNuM abhimAna kare mATe jJAnanI ruriyAta nathI A pramANe kahe te jJAnanindA, kevaLajJAna ne kevaLadarzanano krame krame upayoga thAya che eTale jyAre jJAnano upayoga hoya tyAre darzananuM AvaraNa ane darzanano upayoga hoya tyAre jJAnanuM AvaraNa thAya. vaLI jo banne eka sAthe thAya tema mAnazo to jJAna ne darzana eka thaI jaze to tene be kema mAnavA ? A pramANe bole te kevaLInI nindA, A AcArya halakA kuLamAM janmelA che, AcAravicAranuM temane bhAna nathI, nIca jAtimA janmelA vizeSa zuM jANe ? ityAdika prakAre kahe te dharmAcAryanindA, ghaNA ziyALono samUha siMhane zuM karI zake ? tema A saMgha mane zuM karavAno che ? ema vividha prakAre saMghanI viDaMbanA kare te saMghanindA, sAdhuo paraspara saMpIne rahI zakatA nathI mATe judI judI dizAmA cAlyA jAya che, vaLI cAlavAmAM ghaNA samartha hoya chatAM bagalAnI peThe kapaTa rAkhIne maMda gatie cAle che-A pramANe vividha prakAre sAdhu saMbaMdhI viparIta varNana karavuM te sAdhunindA, evIja rIte sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnI niMdA paNa jANI levI. AvA prakArano niMdAkhora mANasa kALa karIne aspRzya jAti jevA kilbiSIyA devomAM upaje che. (4) AsurI- "aNubaddharosapasaro, taha ya nimittaMmi hoi paDisevI / eehiM kAraNehiM, AsuriyaM bhAvaNaM kuNai ||4 ||" hamezAM krodhI zrIgacchAcAra - payannA- 210
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahenAro ane kAraNa vinA paNa atIta, anAgata ane vartamAna e traNe kALanA nimitto kahyA kare te AsurI bhAvanA kahevAya, ane AvI bhAvanAvALo sAdhu kALa karIne asura devanikAyamAM upaje che. (5) mohI-"satyaggahaNaM visabhakkhaNaM ca, jalaNaM ca jalapaveso a| aNayArabhaMDasevA, jammaNamaraNANi baMdhanti // 5 // " khaDgAdika zastrathI, viSabhakSaNathI, agnimAM jhaMpApAta karavAthI, jaLamAM DUbI javAthI potAnA AtmAno ghAta kare temaja zAstramaryAdAmAM na rahetA upakaraNa pramukha bhogave to sanmArga mUkI unmArga- sevana karyu kahevAya ane tethI saMsAramA anaMtA bhavo karavA paDe. mohI bhAvanAnuM lakSaNa kA che ke-"ummaggadesao magganAsao, mggvippddiivttii| mohaNe ya mohittA, sammohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " mithyA mArga eTale hiMsAdino mArga grahaNa kare ane sanmArgano nAza karAve-tyajAve temaja mohathI mohita thayo hoya tene mohI bhAvanAvALo kahevAya. have A bAbatamAM koI zaMkA karatAM pUche che ke-pUrve bhAvanAnuM phaLa devagati jaNAvI che ane pAchaLathI anya (bhavabhramaNa) phaLa darzAvyuM che to paraspara virodha nahIM Ave? teno khulAso ApatAM graMthakAra jaNAve che ke - anaMtara phaLa devagati jANavI, paraMpara phaLa to anaMta saMsAra paribhramaNa ja jANavU. sAdhupaNAmAM kiMcit dravyakriyA kare tethI nIca devapaNuM prApta thAya ane te pApAnubaMdhI puNya khalAsa thaI jAya tyAre paraMpara phaLa pAme. kA che ke-"eyAu bhAvaNAo, bhAvitA devaduggaiMjaMti / tattoya cuyA saMtA, paDaMti bhavasAgaramaNaMtam ||1||"aavaa prakAranI bhAvanA bhAvIne sAdhu devarUpa durgatimAM jAya eTale nIca deva thAya ane tyAMthI cyavIne anaMta janma-maraNarUpa bhavasAgaramAM bhaTake. AvI bhAvanAvALA sAdhuo je gacchamAM na hoya te sugaccha jANavo. jIvAjIvAdika padArthane na mAne te nAstika kahevAya. teo kahe che ke-"santi paMca mahabbhUyA, ihamegesimAhiyA / puDhavI 1 AU 2 teU 3, vAU 4 AgAsapaMcamA 5 // 1 // " 1 pRthvI-kaThinatArUpa, 2 pANI-drava (pAtaLApaNA) rUpa, 3 teja-agni uSNatArUpa, 4 vAyu-halanacalanarUpa ane 5 AkAza-polANa, zUnyarUpa-A pAMca prakAranA mahAbhUto sarvatra vyApI rahela che. A pAMce mahAbhUto sarva bAla-gopAlamAMpratyakSa najare paDe che; mATe koI paNa A mahAbhUtono nirAsa karI zake tema nathI. A pAMce mahAbhUto ekatra thAya tyAre zarIra, jIva evo AtmA thAya che. A bhUtothI bhinna evo koI padArtha nathI tema AtmA paNa nathI. A pramANe nAstikavAdInuM kathana che, temAM koI zaMkA karI temane pUche che ke-jo tamo ema kahezo to koI jIva maraNa pAme che tyAre tame kone maraNa pAmelo mAnazo? tenA javAbamAM nAstikavAdI kahe che ke - koInuM devadatta evaM nAma hoya ane te maraNa pAme tyAre pAMca mahAbhUto paikI agni ke vAyuno nAza thayo hoya. loko zarIradhArI devadattano nAza thayo ema kahe che ane tethI devadatta marI gayo ema jaNAve che. jIva marIne paralokamAM jAya evo koI jIva ja nathI. AvA prakAracaM nAstika matavAdI- kathana zrIsuyagaDAMgasUtramAM vistArathI darzAvela che. teno sacoTa uttara te ja sthaLe ApavAmAM Avyo che. vaLI zrIdazavaikAlika sUtranI niyuktimAM paNa kA che ke zrIgacchAcAra-payannA- 211
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ asthi tti dAramahuNA, jIvo atthi tti vijjae niyamA / logAyayamayaghAyastha - muccae tatthimo heU // 1 // jo ciMtei sarIre, natthi ahaM sa iva hoi jIvu tti| na hu jIvasmi asaMte, saMsayauppAyao anno // 2 // jIvassa esa dhammo, jA IhA atthi natthi vA jIvo / thANumaNussANugayA, jaha IhA devadattassa // 3 // siddhaM jIvassa asthittaM, saddAdevANumIyae / nAsao bhuvi bhAvassa, saddo hoi kevalo // 4 // asthi tti nivvigappo, jIvo niyamAu saddao siddhI / kamhA suddhapayattA, ghaDakharasiMgANumANAo // 5 // suddhapayattA siddhI, jai evaM sunnasiddhi amhaMpi / taM na bhavai saMteNaM, jaM sunnaM sunnagehaM va // 6 / / micchA bhave u savvasthA, je kei pAraloiyA / kattA cevopabhuttA ya, jaha jIvo na vijjai // 7 // pANidayA tava niyamA, baMbhaM dikkhA ya iMdiyaniroho / savvaniratyayameyaM, jai jIvo na vijjai / / 8 / / loiA veiA ceva, tahA sAmAiA viuu| nicco jIvopi hU dehA, ii savve vavatthiyA // 9 // loe acchijjabhijjo, vee spuriisdddddhgsiyaalo| samae ahamAsi gao, tiviho divvAisaMsAro // 10 / / asthi sarIravidhAtA, paDiniatAkAramAibhAvAo / kuMbhassa jaha kulAlo, so mutto kammasaMjogA // 11 // phariseNa jahA vAU, gijjhai kaaysNsio| nANAihiM tahA jIvo, gijjhai kAyasaMsio // 12 // aNiMdiyaguNaM jIvaM, dunneyaM maMsacakkhuNA / siddhA pAsaMti savvaNNU, nANasiddhA ya sAhuNo // 13 // have AstikadvAra eTale jIva cokkasa vidyamAna che te jaNAve che. nAstika matanA khaMDana arthe jIvanI vidyamAnatA jaNAve che. (1) je koI 'huM zarIramAM nathI' evaM ciMtave che te citavanAro koNa che? te ja jIva jANavo. jIva vinA saMzaya upajAvanAra bIjo koI nathI, kAraNa ke bhUtomA tevI zakti nathI ja. (2) 'vicAra karavo' e ja jIvano dharma che, kAraNa ke chatA padArthano vicAra ajIva zrIgacchAcAra-payannA- 212
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zake ja nahIM. dA.ta. dUrathI jhADanuM dekhIne vicAra thAya che ke A puruSa che ke DhUMchu ? Avo (ihA) vicAra puruSane thayo paNa lUMThAne na thayo tethI jIvano svabhAva 'vicAra' che. (3) 'jIva' evo zabda bolavAthI ja jIvanuM astitva sAbita thAya che. A anumAna khoTuM nathI kAraNa ke je avidyamAna che teno svataMtra zabda cha ja nahIM. je kevaLa zabda che te padArtha avazya che. dA.ta. khara viSANa-gadheDAnA zIMgaDA. A vastu eka sAthe ghaTI zake nahIM, kAraNa ke gadheDAne zIMgaDA hotA ja nathI, paNa jo khara = gadheDo ane viSANa = zIMgaDA bhinna bhinna zabdo laIe to ghaTI zake. A asaMjogI zabda che, eTale tenI vidyamAnatA na hoya. tevI jarIte AkAzapuSpa AkAza, phUla, AkAza avakAzarUpa hoI tyAM kadApi puSpotpatti hoI zake ja nahIM. AkAza ane puSpa bhinna bhinna mAnIe to baMne ghaTI zake. jIva zabda ekalo ja che tethI te ghaTI zake che. (4) zuddha ghaTa, paTa, khara ityAdi zabdonA anumAnathI jIva che, temAM kAMI paNa vikalpa nathI. ghaTa, paTa ityAdi zabdo che tema nizcayathI zabdadvArA jIvanI siddhi thAya che. (5) A saMbaMdhamAM nAstikavAdI zaMkA karatAM prazna uThAve che ke-zuddha zabda che mAre jIvanI siddhi karo cho to paNa amArA zUnya, naSTa evA zabdo paNa zuddha ja che, mATe amAru kathana paNa satya ja che. teno javAba ApatAM kahe che ke-zUnyane zUnya ke naSTane naSTa kahIe te barAbara kahevAya paraMtu je vidyamAna hoya tene zUnya ke naSTa kema kahevAya? devadatta gharamAM na hoya tyAre te gRha zUnya kahevAya paraMtu te gRhamAM beTho hoya chatAM tene zUnya kema kahevAya? koI paNa eka sthaLe ghaDo na hoya to tene naSTa kahevAya paraMtu chate ghaDe naSTa na kahevAya. A nayathI jIva zabdanaM chatApaNaM hovAthI tenuM nAstipaNuM kema kahevAya? jo jIva na hoya to nAsti kahevAya paNa vAcyavAcakabhAva chate te nAsti na kahevAya. (6) jo jIva nathI ema mAnIe to paralokAdika sarva asatya Thare ane te jUThA hoya to kartA ane bhoktA koI paNa nirNIta nahIM thAya. (7) jo jIva nathI to jIvadayA pALavI, viveka Acaravo, tapazcaryA karavI, brahmacarya- pAlana karavU, dIkSA grahaNa karavI tathA iMdriyono nirodha karavo ityAdi sarva nirrathaka ja nivaDe. (8) purANanA racanArAo, vaidyo tathA vaidikamatio, tripiTakAdi matadhArI ane zaivadharmI paMDito kahe che ke-jIva nitya che, anitya nathI. keTalAka ema paNa abhiprAya dharAve che ke-zarIrathI jIva bhinna che. jo jIva na mAno to te sarvanA matamAM batAvela nIce pramANejIvanuM lakSaNa niSphaLa nivaDaze. (9) bhagavadgItAmAM jIvane aMge kA che ke-acchedyo'yamabhedyo'ya-mavikAryo'yamucyate / nitya: satataga: sthANU-racalo'yaM sanAtanaH / / vedamAM paNa kA che ke-zRgAlo vai eSa jAyate ya: sapurISo dahate-je purISa sahita baLe che te marIne ziyALa thAya che. vaLI tripiTakamAM kA che ke-ahamAsIt gaja: / eTale huM hAthI hato. vaLI keTalAka anya matio traNa prakAra nI (deva, tiryaMca ane manuSya) ane keTalAka cAra prakAra no (deva, manuSya, tiryaMca ane naraka) saMsAra mAne che. jo jIva na mAnIe to Upara kahela sarva dRSTAMto niSphaLa jAya. (10) zarIra no kartA ane zarIra thI bhinna thanAra koI jIva che. jema kuMbhAra ghar3A no kartA che paNa te bane eka ja nathI. tevI rIte jIva jyAre karmathI mukta thAya che tyAre siddha bane che. (11) koI kaheze ke te kevI rIte jANI zakAya? amane jIva tathA zarIra judA karI dekhADo. teno javAba ApatAM zrIgacchAcAra-payannA- 213
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahe che - jema vAyu ne ApaNe joI zakatA nathI chatAM sparza lAgavAthI jANI zakIe chIe ke vAyu che temajJAnAdika guNoe karIne jIva jANI zakAya che. (12) jIva atIMdriya che eTale netrathI jovAmAM na Ave paraMtu kevaLI bhagavaMta tathA jJAnI sAdhu tenA svarUpa ne jANe- dekhe che tethI te pratyakSa siddha che. ApaNI to carmacakSu che tethI ApaNe jIva ne pratyakSa joI zakIe ja nahiM, paNa anumAna thI jANI zakAya. (13) jeo A pramANe jIvanI mAnyatA svIkAratA nathI te nAstikavAdI che. hajI paNa vizeSa puSTi mATe saMpUrNa jIvasthApana - kulaka jaNAve che jIvo aNAinihaNo, aviNAsI akkhao dhuvo niccam / davvaTTayAinicco, pAriyAyaguNehi ya aNicco // 1 // jaha paMjarAu sauNI, ghaDAu bayarANi kaMcuA puriso / evaM na ceva bhinno, jIvo dehAu saMsArI // 2 // jaha khIrodagatilatilla kusumagaMdhANa dIsai na bheo / taha ceva na jIvassavi, dehAdaccaMtio bheo // 3 // saMko avikoehi a, jahakkamaM dehaloamitto vA / hathissa va kuMthussa va, paesasaMkhA samA ceva // 4 // kAlo jahA aNAI, aviNAsI hoi tisu vi kAlesu / taha jIvo vi aNAI, aviNAsI tisu vi kAlesu // 5 // gayaNaM jahA aruvI, avagAhaguNeNa ghippaI taM tu / jIva hA aruvI, vinnANaguNeNa ghittavva // 6 // jaha puDhavI aviNaTThA, AhAro hoi savvadavvANaM / taha AhAro jIvo, nANAINaM guNagaNANaM // 7 // akkhayamaNaMtamaulaM, jaha gayaNaM hoi tisu vi kAlesu / taha jIvo aviNAsI, avaTThio tisu vi kAlesu // 8 // jaha kaNagAo kIraMti, pajjavA mauDakuMDalAIyA | davvaM kaNagaM taM ciya, nAmaviseso imo anno // 9 // evaM cauggaIe, paribbhamaMtassa jIvakaNagassa / nAmA bahuvihAI, jIvadavvaM tayaM ceva // 10 // jaha kammayaro kammaM, karei bhuMjei so phalaM tassa / taha jIvo vi a kammaM, karei bhuMjei tassa phalam // 11 // ujjoveDaM divasaM, jaha sUro vaccaI puNo atthaM / naya dIsai so sUro, annaM khittaM payAsaMto // 12 // zrIgacchAcAra - payannA-- 214
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha sUro taha jIvo, bhavaMtaraM vaccae puNo atram / tattha vi sarIramannaM, khittaM va ravI payAsei // 13 // phuluppalakamalANaM, caMdaNaagaruNa surahigaMdhIgaNam / ghippar3a nAsAi guNo, naya ruvaM dIsae tesiM // 14 // evaM nANaguNeNaM, ghippar3a jIvo vi buddhimaMtehiM / jaha gaMdho taha jIvo, na hu sakkhA kIrae bhittum // 15 // bhaMbhAmauddamaddala-paNavamakuMdANa saMkhasannANam / saddacciya suvvai, kevalu tti na hu dIsai ruvam // 16 // paccakkhaM gahagahio, dIsai puriso na dIsar3a pisAo / Agarehi muNijja, evaM jIvo vi dehaTTio // 17 // / hasai virusai rusa, naccar3a gAei ruyai suhadukkham / jIvo dehamaigao, vivipayAraM payaMsei // 18 // jaha AhAro bhutto, jiANa pariNamai sattabheehiM / vasa 1 soNiya 2 maMsa 3-TThia 4, majjA 5 taha meya 6 sukkehiM 7 // 19 // evaM aTThavihaM cia, jIveNa aNAisahAyaM kammam / jaha kaNaga pAhANe, aNAisaMjoganiSphannam // 20 // jIvasya kammassa ya, aNAimaM ceva hor3a saMjogo / so vi uvAeNa puDho, kIrai na balAu jaha kaNagam // 21 // ja(i) ha puvvayaraM kammaM, jIvo vA jai havijja vai koi / so vattavvo kukkuDi-aMDANaM bhaNasu ko paDhamo / / 22 / / jaha aMDasaMbhavA, kukkuDi tti aMDaM ca kukkuDiDbhavaM / naya puvvAvara bhAvo, jaha taha kammANa jIvANam // 23 // aNumANapahe siddhaM, chaumatthANaM jiNANa paccakkham / gihasu gaNahara ! jIvaM, aNAiyaM akkhayasarUvam // 24 // kattha ya jIvo balio, kattha ya kammAi hunti baliyAI / jIvasamma, puvvanibaddhAi verAiM // 25 // iti jIvasthApanakulakam // jIva anAdianaMta che, eTale tenI Adi nathI tema aMta paNa nathI, avinAzI, akSaya, dhruva- acalAyamAna ane dravyArthanayavar3e nitya ane paryAyArthanayavar3e anitya che. cAre gatimAM janma, maraNAdika paryAyo kare che te hetuthI paryAyArthikanayavar3e anitya darzAvyo che. (1) prativAdI zaMkA zrIgacchAcAra- payannA- 215
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatAM kahe cha ke-to tame jIvane judo karI batAvA, teno uttara e che ke-jema pAMjarAmA pakSI, ghar3AmAM bora ane kaMcuka (coLI) thI mAnavI bhinna cha tema zarIrathI jIva bhinna nathI to kevI rIte dekhAr3I zakAya? anumAnapramANathI ja te jANI zakAya. (2) dUdha ane pANI, tila ne tela, puSpa ne sugaMdha sAthe hovArthI jema te bhinna bhinna dekhAtI nathI tema jIva ane zarIrano bheda dekhAto nathI. (3) jIvano saMkoca-vikoca eTale hrasva, dIrgha thAya che. jarUra paDye te cAMdarAjalokapramANa vizALa thaI zake che. kuMthuAnA zarIramAM tenA jevar3o hrasva ane hastinA dehamAM tenA jevar3o dIrgha thAya to paNa baMne zarIramAM pradeza to asaMkhyAtA ja che. (4) jema kALa anAdi ane avinAzI che chatAM traNe kALa-atIta, anAgata ane vartamAna-mAM sadA kALa cha tema jIva avinAzI ane anAdi hovA chatAM hameza che. (5) koI kahe che ke-jIva arupI che, tene jJAna guNadvArA jANI zakAya, dA.ta. jema AkAza arUpI che chatAM teno guNa avakAza che tama jIvano guNa jJAna che. (6) jema pRthvI sarva dravyanA AdhArabhUta che eTale rUpI dravyano AdhAra pRthvI che tema jJAnAdika guNasamUhano AdhAra jIva che. (7) jema akSaya, anaMta ne nirmaLa AkAza traNa kALane viSe che, che ne cha ja tevI jarIte traNa kALane viSe avinAzI, avasthita evo jIva che, che ne che ja.(8) jIva mRtyu pAmIne judA judA prakArano kema thAya che ? tenA khulAsAmAM jaNAve che ke-koI suvarNanA kaDA, mukuTa, kuMDala vigere vividha prakAranA ghATa ghaDAve paNa te sarvamAM savarNa to tenaM te ja che paNa rUpa-paryAya navA thayA te pramANa jIva matya pAmIne naraka gati timAM. tiryaMcapaNAmAM, manuSyamAM, devamAM, strI, puruSa, brAhmaNa, kSatriya-ema vividha prakAre upaje te tenA paryAyo samajavA; jIva dravya je che te to tenuM te ja che; temAM kaI paNa pheraphAra thato nathI. (9-10) je prANI jevaM kArya kare te tevaM karmaphaLa bhogave tema jIva paNa karma bAMdhe teno rasa-phaLa bhogave. (11) jema sUrya divase prakAza karIne asta thAya ane pachI bIjA kSetramA prakAza kare paNa nAza na pAme tema jIva paNa bhavAMtaramA jaIne bIjA zarIra dhAraNa kare che, paNa nAza pAmato nathI.(12-13) koI kahe ke-jIvanuM svarUpa to dekhAtuM nathI tenuM kema? teno javAba e che ke - kamaLa pramukhanA puSpamAM, caMdana tathA aguru dhUpamA sugaMdha hovA chatAM te jaNAtI nathI paNa nAsikAdvArA te jANI zakAya che ke-A amuka puSpanI sugaMdha che tema buddhivaMta puruSa jJAna-guNadvArA jIvane jANI zake. jema netrathI sugaMdha na pArakhI zakAya tema ajJAnI prANI jIvane jANI zakato nathI. (14-15) bherI, mRdaMga, vINA, Dhola vigere vAjiMtronA zabda saMbhaLAya che, paNa jovAtA nathI. vaLI koI mANasane bhUta vaLagyuM hoya tyAre te mANasane ApaNe joIe chIe, bhUta-pizAcane joI zakatA nathI paNa mAnIe chIe ke puruSanA zarIramAM pizAca che tema ilana calana zrAsonAsa vigare kAraNothI ApaNa jANI zakIe ke zarIramAM jIva che je dAprithI dekhAto nathI.(16-17) vaLI koI prANI krodha kare, nAce, gAya, rove, sukha-duHkha anubhave-A prakAranAM lakSaNodvArA zarIramA rahelo jIva jANI zakAya che. (18) je AhAra ApaNe karIe chIe te sAta prakAre-1 carabI, 2 lohI, 3 hADakAM, 4 mAMsa, 5 majjA, 6 bheda ane 7 vIryarUpe pariName che tevI rIte jIvane ATe karma lAgelA che. jema suvarNa ane pASANano saMjoga anAdi che tema jIva ane karmano saMjoga paNa anAdi che. (19-20) jo anAdi saMjoga che to tene kema dUra karI zakAya? te prazno uttara ApatAM jaNAve che ke-jema pASANa ne suvarNano anAdi saMyoga agnidvArA chUTI jAya che tema zrIgacchAcAra-payannA- 216
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa-japAdidvArA karmano jIva sAtheno anAdi saMyoga paNa nAza pAmI jAya. (21) koI prazna kare ke-jIva pahelo ke karma? tenA javAbamAM tene pUchavU ke-kukaDI pahelI ke iMDu ? tenA javAbamAM te kaheze ke-temAM paheluM ane pachI jevU kaMI nathI te ja rIte jIvane karmamAM paNa pUrvApara jevU kaMI nathI. (22-23) chadmastha prANio jIvane anumAna pramANathI jANe ane kevaLI bhagavaMta to pratyakSa dekhe che mATe jIva che tevU siddha kathana grahaNa kara. (24) koIka prazna kare ke-jIva balavAna ke karma? teno khulAso e che ke-koIka sthaLe jIva baLavAna ane koIkaM sthaLe karma baLavAna jANavU. jIvane karmano saMbaMdha pUrva kALano che, navo saMyoga nathI. (25) jIvasthApanAkulaka-mAheno vicAra jANI kadApi nAstikavAda grahaNa na karavo.. ___ nAstikavAdano bIjo artha e paNa che ke-dhUrtanI mAphaka asaMbaddha ke nirrathaka vacana uccAravA. te saMbaMdhamAM dhUtoMrnu dRSTAMta ApatAM jaNAve che ke avaMtI dezanI ujjainI nagarInI uttara dizAmAM jIrNa nAmanA udyAnamAM ghaNA dhUtoM (ThagArA) bhegA thayA. temAM 1 zazaka, 2 elAsADha, 3 mUladeva ane 4 khaMDapANA strI-A cAra mukhya hatA. pahelA traNa pAMca sau dhuutonaa uparI hatA ane khaMDapANA pAMca sau strInI svAminI hatI. ekadA ativRSTi thavA lAgI. sAta divasa pasAra thaI gayA chatAM vRSTi cAlu ja rahI eTale cAre dhUtoM vicAravA lAgyA te-ApaNane bhUkha lAgI che. A ativRSTinA samayamAM koNa khavarAve? tyAre mULadeva bolyo ke-jeNe jevU dekhyu ke sAMbhaLyu hoya tenI vArtA kahe. te kathA sAMbhaLIne je tene jUThI kahe te sarva dhUni bhojana karAve. kathA sAMbhaLIne bAkInA tene upanayathI ghaTAve-satya samajAve to kAI paNa bhojana na karAve. dhUrtIe mUladevatuM kathana svIkAryu ane pahelI kathA elAsADhe zarU karI-hu~ ekadA keTalIka gAyone laIne aTavImAM gayo. tevAmAM tyAM keTalAka coro AvyA eTale meM mArI kAMbaLI pAtharIne temAM sarva gAyone bAMdhI lIdhI. poTakuM mAthe mUkI huM cALI nIkaLyo. najIkanA gAmamA gayo tyAM keTalAka govALo ramatA hatA tenI ramata jovA Ubho rahyo tevAmAM kilakilAhaTa karatAM te coro paNa mArI pAchaLa tyAM AvI pahoMcyA eTale govALo, gAma ane huM eka cIbhaDAmAM pesI gayA. te cIbhaDAne eka bakarI gaLI gaI. te bakarIne eka ajagara gaLI gayo. ajagarane DhIMkaNa nAmanuM pakSI gaLI jaIne uDyuM ane vaDalAnA moTA jhADa Upara jaI belu. eka paga jhADa nIce laTakato rAkhyo tevAmAM rAjAe potAnA lazkara sAthe jhADanI nIce paDAva nAkhyo. pakSInA laTakatA pagane vaDavAI samajI tyAM hAthI bAMdhyo tevAmAM DhIMkaNa pakSI uDyu eTale hAthI paNa AkAzamAM uchaLyo. A pramANe joI sainikoe rAjAne vAta karI. rAjAe zabdavedhI bANa calAvanArane hukama ko eTale teNe bANa calAvyu. pakSI mRtyu pAmI bhUmi Upara paDyuM. rAjAe tenuM peTa cIrAvyu to ajagara nIkaLyo. ajagarane phADyo to bakarI nIkaLI, bakarImAthI cIbhaDuM nIkaLyu. cIbhaDAmAMthI gAma, govALo, gAyo ane huM nIkaLyA. sarva loka potapotAnA sthAne gayA ane huM paNa gAyone mUkIne ahIM tamArI pAse Avyo. kaho bhAIo, mArI vAta sAcI ke nahIM ? sarva dhUrtIe kA ke-tArI vArtA sAcI sAcI ja che; temAM kAMI paNa asatya nathI. eTale elAsaDhe puna: kA ke-gAyo kAMbaLImAM kema samAI ane AkhaM gAma cIbhaDAmAM kema zrIgacchAcAra-payannA- 217
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahI zake? tyAre bAkInA traNe dhUrto bolyA-bhAI, temAM zuM Azcarya che? teM mahAbhArata sAMbhaLyu nathI? temAM kA che ke-pahelA A jagat jaLamaya hatuM. temAM eka iMDaM utpanna thayu. temAMthI parvata, vana, nagara, sarva upajyu. jema iMDAmAM sarva samA| tema tArI kAMbaLamAM gAyo samAI. vaLI tuM kahe che ke-DhIMkaNanA peTamAM ajagara, ajagaranA udaramAM bakarI, bakarInA peTamAM cIbhaDaM ane cIbhaDAmAM govALa, gAya vigere kema samAI zake? tenuM kAraNa e che ke-viSNunA peTamAM sura, asura, tiryaMca, vana, parvatAdika sarva samANA, te viSNu devakIjInA udaramA rahyA, devakI paNa zayyAmAM samAyA. A sarva purANa kathA sAcI hoya to tArI vAta kema asatya manAya? bAda zazaka kahevA lAgyo ke-ame khetaramA tala vAvyA. zarad RtumAM eTale Aso mAsamAM ame tala kApavA gayA tyAre joyuM to talanuM jhADa evaM vizALa thayelu ke-kuhADAthI kApIe to paNa kapAya nahIM tethI huM te jhADanI cAre tarapha bhamavA lAgyo tevAmAM eka hAthI tyAM Avyo ane mane mAravA mATe doDyo eTale huM nAsavA lAgyo, paraMtu koI paNa AzrayasthAna na maLavAthI huM te talanA jhADa Upara caDhI gayo. hAthI tyAM Avyo paNa huM Upara hovAthI kaMI karI zakyo nahIM eTale gusse thaIne talanA jhADane suMDhamAM pakaDIne dhUjAvavA lAgyo. Ama thavAthI jhADa UparanA tala meghavRSTinI jema nIce kharavA lAgyA ane temAM hAthI cAre tarapha pharavAthI ghANImAM pIlAya tema tala pIlAI gayA. telanI mahAnadI vahevA lAgI. pRthvI Upara kacaro jAmI gayo temAM hAMthI khuMcI gayo ane mRtyu pAmyo eTale meM nIce utarI te hAthInuM carma laI lIdhuM. teno eka daDo banAvyo. mane bhUkha lAgI hovAthI bhAra pramANa (puSkaLa) khoLa khAdho ane daza ghaDA tela pIeM. pachI tela bharelo daDo khabhA Upara laIne huM gAma tarapha cAlyo. gAma bahAra jhADa Upara te daDo mUkIne huM ghare gayo. putrane kA ke-gAma bahAra jhADa Upara daDo mUkyo che te laI Ava. mAro putra gayo to kharo paNa tene daDo maLyo nahIM eTale AluM jhADa upADIne ghare Avyo. te telano daDo gharamAM mUkIne ane te jhADa joIne cAlyo Aq chu. bolo bhAIo, A vAta sAcI ke nahIM ? badhA dhUrtoe kA ke- teM kahyaM te satya che. tyAre teNe puna: kA ke-kaI rIte sAcI te jaNAvo. badhA dhUrtIe kA ke-AvI ghaTanA pUrve banI gaI che. mahAbhArata tathA rAmAyaNamAM ame sAMbhaLI che. kA che ke-"teSAM kaTataTabhraSTai-gajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // 1 // " arthAt rAma jyAre yuddha karavA udyukta thayA tyAre temanI sAthe je hAthIo hatA tenA gaMDasthaLamAthI eTalo badho mada jhayoM ke tenI nadI vahevA lAgI ane tenA pravAhamAM hAthI, ghoDA tathA ratho taNAI gayA. AvI rIte madajaLanI nadI vahI hatI to teM je talanA telanI nadI vahevAnI vAta karI temAM Azcarya jevU zuM che? vaLI teM kAM ke-meM bhAra pramANa khoLa khAdho ane daza ghaDA telanA pIdhA, paraMtu temAM kaI vismayajanaka nathI. bhIme baka rAkSasane haNyo tyAre tenA bali nimitte Avela eka pADo, soLa khAMDI anAja ane madirAnA eka hajAra ghaDA pIdhA hatA. vaLI rAvaNano bhAI kumbhakarNa madirAnA eka hajAra ghaDA pIto ane aneka manuSya tathA pazuonuM bhakSaNa karI jato to teM kahelI vAta khoTI kema kahevAya? vaLI teM talanA jhADanI vAta karI paNa purANamAM to aDadanA vRkSano tola karyAno ullekha cha eTale temAM paNa kaMI AzcaryakAraka nathI. vaLI teM daDo zrIgacchAcAra-payannA- 218
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upADyo ane tAro patra jhADa upADI laI Avyo to temAM paNa kaMI vizeSapaNuM nathI, kAraNa ke purANamAM kA che ke-zrIkRSNa govardhana parvata potAnI kaniSThA AMgaLI Upara upADI lIdho hato. eTale teM kahIM te vAta sarva satya che. bAda trIjA mULadeve potAnI kathA ArambhatAM kA ke-huM jyAre yuvAna hato tyAre mane strI paraNavAnI utkaMThA thaI eTale zaMkarane prasanna karavA huM cAlyo. mArA eka hAthamAM chatra, bIjA hAthamAM kamaMDaLa tathA bhAthu laIne cAlyo jato hato tevAmAM eka parvata jevo mahAn hAthI sAmo maLyo. tene jotAM ja huM DarI gayo ane koI paNa sthaLe santAI javA huM sthAna zodhavA lAgyo, paNa mane tevU eka paNa sthAna na maLyuM eTale kamaMDaLanA nALacAmA huM pravezI gayo. te hAthI paNa mane mAravA mATe mArI pAchaLa te nALacAmAM dAkhala thaI gayo. huM bhayathI pAcho kamaMDaLamAM bharAyo to hAthI paNa mArI pAchaLa Avyo eTale meM Amatema doDI-doDIne cha mAsa paryaMta te hAthIne bhamADyo, paNa huM hAthamAM na Avyo. chevaTe huM nALacAmAM thaIne bAhAra nikaLI gayo eTale hAthI paNa nALacAmAMthI bAhAra nikaLavA lAgyo, tevAmAM te Akho nikaLI gayo paNa tenA pUMchaDAno eka vALa temAM bharAI gayo. haM bahAra nikaLI AgaLa cAlyo to sAme ja gaMgA nadI AvI. te nadI huM sahelAIthI tarIne utarI gayo ane zaMkaranA maMdiramA gayo. mane atyaMta bhUkha ane tarasa lAgI hatI chatAM huM tyAM cha mAsa sudhI rahyo ane gaMgA paDatI hatI tene mArA mastaka para dhAraNa karI. A pramANe cha mAsa sudhI karI, mArA svAmI zaMkarane namaskAra karIne hamaNAM ja huM cAlyo Aq . kaho bhAIo, mArI vAta sAcI ke nahIM ? sAcI hoya to dAkhalA Apo ane nahIM to badhA bhUkhyA dhUrtAne bhojana karAvo. tyAre bAkInA dhUrtIe kahyaM ke bhAI mULadeva ! tArI vAta sAcI ja che. brahmAnA mukhathI brAhmaNa, hAthathI kSatriyo, sAthaLamAMthI vaizyo ane pagamAMthI zUdro nikaLyA che. jo ATalA dezonA dezo bharAya teTalA brAhmANAdika brahmAnA udaramAM samAyA hatA to pachI tuM ane hAthI kamaMDaLamAM rahyA temAM zuM Azcarya ? brahmA ane viSNu mahAdevanA liMganuM mApa karavA nikaLyA ane eka hajAra varSa paryaMta cAlyA ja karyA to paNa zivanA liMgano aMta ja na Avyo ane chevaTe te liMga pArvatInI yonimAM samAyuM to tuM ane hAthI kamaMDaLamAM cha mAsa sudhI cAlyA karyA temAM zuM adhika che? vaLI tuM pUchaze ke-hAthI nikaLI gayo ane vALa kema bharAI gayo ? tenuM paNa purANamAM kathana che. jagatanA kartA viSNu samudramA zayana karIne rahyA. tenI nAbhimAMthI kamaLanALa pragaTyuM ane temAMthI brahmA upajyA. A pramANe brahmA Adi sarva nikaLyA ane kamaLa to nAbhine vaLagI rahyaM tema tuM ane hAthI nikaLI gayA ane hAthInA pUMchaDAno vALa aTakI gayo e vAta barAbara che. vaLI teM kA ke-hAthavaDe haM gaMgA nadI tarI gayo, to temAM paNa kaMI asatya nathI. rAmacaMdrano dUta hanumAna sItAne zodhavA nikaLyo hato tyAre samudra tarIne laMkA gayo hato ane sItAnI khabara laI pAcho rAma pAse Avyo hato. sItAe hanumaMtane tenA Agamanano mArga pUchyo tyAre hanumaMte pote kA ke-samudra tarIne huM Avyo chu.A saMbaMdhI zloka che ke-"tava prasAdAt vacasa: prasAdAt, bhartuzca te devi! tava prasAdAt / sAdhuprasAdAtca pituH prasAdAt, tIrNo mayA gopadavatsamudraH / / 1 / / " he devi ! tArI kRpAthI, tArA vacananA prabhAvathI, tArA svAmI rAmacandranA prabhAvathI, sAdhupuruSanA zrIgacchAcAra-payannA- 219
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAvathI, tArA pitA janaka rAjAnA prabhAvathI A samudrane huM gAyanA pagalAnI mAphaka tarI gayo. Avo purANamA ullekha che to gaMgA nadIne taravI temAM zuM Azcarya? vaLI teM gaMgAne cha mAsa paryaMta dhAraNa karI te paNa satya che kAraNa ke purANamAM kathana che ke-hajAro varSoM sudhI tapazcaryA karatAM evA loko para devo tuSTamAna thaI gaMgAne kahevA lAgyA ke he gaMgAdevi ! tame pRthvI para jaI lokone sukhI karo. tyAre gaMgAe kA ke- mane koNa dhAraNa karI rAkhe? devo vicAramA paDI gayA tyAre zaMkare kA ke huM paDatI evI gaMgAne dhAraNa karI rAkhIza. bAda gaMgAne zaMkare potAnI jaTAmAM devonA hajAro varSoM sudhI dhAraNa karI rAkhI che to tArI vAtamAM kAI Azcarya nathI. bAda khaNDapANA kahevA lAgI ke-he dhUrtI ! tame badhA mane hAtha joDIne praNAma karo to tamane sarvane bhojana karAvaM tyAre dhUrtIe kA ke-ame yama jevA samartha chIe to tArI pAse AvA dInatAbharyA zabdo kema bolIe ? eTale khaNDapANA hAsyapUrvaka kahevA lAgI ke-huM rAjAnA dhobInI putrI chu. eka vakhata mArA pitA sAthe vastronuM gADaM bharIne dhovA gaI. hajAra nokarone sAthe lIdhA. nadI Upara AvI, vastro dhoI taDake sukavyA. tevAmAM jhaMjhAvAta prakaTyo ane sarva vastro uDI gayA. nokaro badhA nAzI gayA. rAjAnA bhayathI huM paNa nAzI gaI. eka vanamAM bharANI. tyAM gho thaIne eka rAte azokavRkSanA koTaramAM rahI. vaLI mane koI mArI nAkhaze tevA bhayathI AMbAnI latA thaI gaI. A bAja rAjAnA manamAM evo vicAra udbhavyo ke-mahAvAyuthI vastro uDI gayAM temAM dhobI bicAro zuM kare ? tethI nyAyI rAjAe paDaho vagaDAvyo ke-je koI dhobI hoya te badhA khuzIthI mArA rAjyamAM raho. rAjAnI A ghoSaNA sAMbhaLI badhA dhobI pAchA nagaramAM AvyA. A vAta sAMbhaLI huM paNa AmralatAnuM rUpa tyajI daI, mArA mULarUpe thaI nagaramAM AvI. mAro pitA gADaM levA gayo to baLadone vAgha ke ziyALa khAI gayA, tethI vAghanI AjubAju tapAsa karatAM eka uMdaranI pUMchaDI maLI AvI. tenAthI AkhA gADAne vITIne te ghera laI AvyA. A sarva satya sAbita karI Apo, nahIM to pratijJA pramANe badhA dhUrtIne jamADo. dhUrtIe kA ke-tame kahelI sarva hakIkata satya che. rAmAyaNamAM kA che ke hanumaMte potAnA puMchaDAvaDe samasta laMkAne vIMTI lIdhI hatI ane potAnA pUMchaDe godaDA vigere vIMTI laI, tene telamAM palALIne laMkAne saLagAvI dIdhI. vAMdarAnA pUMchaDAM karatAM uMdaranI pUMchaDI to moTI hoya tethI gADu kema na baMdhAya? pachI tuM gho ane AmralatA thaI gaI te paNa asambhavita nathI. purANamAM kA che ke-gandhAra nAmano rAjA kadarUpo thaIne vanamA gayo. bIjA eka mahAparAkramI rAjAe indrane jItI lIdho tyAre indre tene zrApa Apyo ke-tuM ajagara thaI jA. te jaMgalamAM ajagara thaIne rahyo. tevAmAM koI vakhata te vanamAM pAMDavo AvyA. bhIma jaMgalamAM Amatema pharato hato tevAmAM ajagara tene gaLI gayo. thoDIvAre yudhiSThira AvyA. tene ajagare sAta prazno pUchyA. yudhiSThare tenA javAba ApyA eTale ajagare rAjI thaIne bhImane pAcho Apyo ane pote paNa rAjA svarUpe thaI gayo. A vAta satya che to tuM gho ane AmralatA thaI gaI temAM zuM Azcarya ? khaNDapANAe puna: kahyaM ke he dhUrtI ! haju paNa mane praNAma karo to huM sarvane jamAIM. jo huM tamane zrIgacchAcAra-payannA- 220
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ jItI laIza to tamArI phUTI koDI jeTalI paNa kiMmata nahIM rahe. tyAre abhimAnI dhUtoM bolyA ke-amane jItavA koNa samartha che? bRhaspati paNa amArI pAse raMka che. tyAre teono garva utAravA khaNDapANAe kA ke-he dhUrtI ! rAjAe mane hukama kayoM che ke-uDI gayelA te vastro laI Ava ane nAzI gayelA cAkarone paNa teDI lAva. tethI haM teonI tapAsa karatAM karatAM ahIM AvI caDhI chaM. tame badhA mArA nokaro cho ane A paherelA vastro paNa te ja che. jo A satya hoya to vastro kADhI Apo ane rAjyamAM cAlo, ane jo asatya hoya to badhAne jamADo. dhUrto tenuM buddhikauzalya joI namI paDyA ane vinati karI ke-he khaNDapANA ! tuM kharekhara buddhimatI che. have amane koI paNa prakAre tuM bhojana karAva. bAda khaMDapANA tarata ja zmazAnamAM gaI ane tyAM taratanA marI gayelA eka bALakane upADI lAvI. tene navarAvI, potAnA khoLAmAM laI ujjaina nagarImA eka zrImaMtane tyAM gaI. zreSThIno vyavasAya ghaNo hato. jaIne zeThane kAlAvAlApUrvaka kahevA lAgI ke-huM ane mAro A nAno putra ghaNA vakhatathI bhUkhyA chIe mATe amane bhojana karAvo. zreSThIe A balAne kADhavA potAnA nokarone hukama karyo. nokaroe dhakko mAratAM ja khaMDapaNA paDI gaI ane 'mAro chokaro A zeThe marAvI nAkhyo' evo kalpAMta karavA lAgI. zeThane A dRzya jotAM ja kaMpArI chUTI. rAjA jo A vAta jANaze te daMDaze eTale koI paNa prakAre khaMDapANAne samajAvI levA teNe prayAsa ko. chevaTe eka ratnajaDita mudrikA tene ApI vidAya karI. te mudrikA laI khaMDapANA badhA dhUrto pAse AvIne kahevA lAgI ke-joI mArI buddhi ! have A mudrikA vecIne tame badhA yatheccha bhojana karo. A saMbaMdhI vizeSa vRttAMta zrInizIthasUtranI pIThikAmAM jaNAvela dhUrtAkhyAna dvArA jANavo. A laukika mRSAvAda kahevAya. samyag gacchamAM Avo nAstikavAda-AvI kathA-vArtA na hoya. have vastra-dhovananI hakIkata jaNAvatAM kahe che ke-dhAvaNanA be artha che. eka vastradhovaNa ane bIjo artha niSprayojana utAvaLI gati (cAla). vinA kALe-akALe je gacchamAM vastra na dhovAtA hoya te samyag gaccha jANavo. bIjA artha saMbaMdhamAM kauzika tApasano vRttAMta jANavA yogya cha:caMDakauzika- vRttAMta bhagavAn mahAvIrasvAmI chadmasthAvasthAmA zvetAMbI nagarI javA lAgyA tevAmAM mArgamAM govALIyAe kA ke-bhagavan ! Apa je mArge jAo cho te mArga to sIdho che, paraMtu rastAmAM kanakakhala nAmanau tApasAzrama Ave che temAM dRSTiviSa sarpa rahe che, te raste pakSI paNa jatA nathI to Apa te mArge kema jaI rahyA cho? te dRSTiviSa sarpa sarva koIne potAnI viSajvALAthI mRtyu pamADe che. govALoe A pramANe kahyA chatAM bhagavAn mahAvIra to te ja mArge cAlyA, kAraNa ke temane to te caMDakauzika sarpane pratibodhavo hato. potAnA upasarganI temane aMzamAtra paNa ciMtA na hatI. bhagavAn te AzramamAM pahoMcyA ane yakSamaMDapamAMkAusaggadhyAne rahyA. pIDA ke kaSTane to teo gaNatA ja na hatA. te caMDakauzika sarpa pUrvabhavamAM koNa hato te tapAsI jaIe-pUrve te mAsakhamaNane pAraNe mAsakhamaNa karanAra uttama muni hato. A tapasvI muni ekadA mAsakhamaNane pAraNe gocarI jatA hatA tevAmAM mArgamAM zrIgacchAcAra-payannA- 221
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA paga nIce eka deDakI caMpAIne marI gaI. sAthe rahela kSullaka celAe temanuM dhyAna kheMcyu ke-tamArA paga nIce deDakI marI gaI. tapasvI sAdhune krodha caDhyo paNa e samaye to eTaluM ja kA ke-lokoe mArI nAkhI jaNAya che, chatAM jo mArA pagathI marI gaI haze to sAMje pratikramaNa samaye AloyaNa lai laIza. sAMja paDI, chatAM tapasvI sAdhu AlocanA karyA vinA ja pratikramaNamAM beThA eTale kSullaka sAdhue deDakI saMbaMdhI AloyaNA levAnu smaraNa karAvyu, jethI tene atyaMta krodha caDyo ane tene mAravA doDyo. kSullaka sAdhu UbhA thaIne nAzavA lAgyA tenI pAchaLa doDatAM thAMbhalA sAthe tapasvI sAdhunuM mastaka bhaTakAyuM ane tyAM ja kALadharma pAmI jyotiSI deva thayo. tyAMthI cyavIne pAMcaso tApasono kulapati, je kanakakhala AzramamA raheto hato tenA putra tarIke utpanna thayo. tenuM kula kauzika hovAthI kauzika evA nAmathI prakhyAti pAmyo. kALAMtare kulapati maraNa pAmyo eTale kauzika Azramapati banyo. te atizaya krodhI hovAthI tApasoe tenuM caMDakauzika evaM nAma rAkhyu. tene potAnA Azrama pratye atyaMta Asakti hatI. koIne paNa te phaLaphUla levA deto nahIM, eTale dhIme dhIme sarva tApaso cAlyA gayA. ekadA caMDakauzika lAkaDI levA jaMgalamA gayo tevAmAM zvetAMbikA nagarInA rAjakumAro tenA AzramamA AvI caDhyA ane phaLaphUla vigere laI vADIne bhAMgI nAkhavA lAgyA. A hakIkata koIe caMDakauzikane jaNAvatAM tene atyaMta krodha caDhyo ane kuhADI laI te kumArone mAravA mATe doDyo. tene Avato joI rAjakumAro nAzI gayA ane caMDakauzika paNa rastAmA eka khADo AvatAM temAM lapasyo ane potAno ja kuhADo potAnA mastakamAM vAgatAM tyAM ne tyAM ja mRtyu pAmyo. marIne te ja sthaLe dRSTiviSa sarpa thayo. tenI jvALA evI ugra hatI ke najare thanArane potAnI viSajvALAthI dagdha karI nAkhato. tenA trAsathI koI pazu, pakSI ke manuSya paNa te sthaLamAM AvI zakatuM nahIM. ghaNA kALe bhagavAnane AvelA jANIne sarpa cintavavA lAgyo ke-zuM A puruSa mAru sAmarthya jANato nathI ke ahI AvIne Ubho rahyo che ? pachI tene sUrya sAme najara karI bhagavAn prati potAnI viSajvALA pheMkI paNa tenI kaMI asara na thaI. sarpa acaMbo pAmyo. atyAra sudhI potAnI jvALAthI koI paNa bacyu nathI ane A zuM? teNe vAraMvAra sUrya sAme joI-joIne viSajvALAo paramAtmA pratye pheMkavI zarU karI paNa jema mRgathI siMha parAjaya na pAme tema bhagavanta acala rahyA eTale te nirdayIe doDIne paramAtmAnA caraNamAM DaMkha mAryo ane viSathI vyApta thayela paramAtmA maraNa pAmIne potAnA Upara na paDe tema vicArI thoDe dUra jaI Ubho rahyo paraMtu mahAvAyuthI jema meru parvata calAyamAna na thAya tema prabhu to akaMpa rahyA. hamaNA viSanI asarathI bhagavAnano deha paDI jaze tema vicArato sarpa vAraMvAra paramAtmAnA mukha pratye joI rahyo chatAM bhagavantanI mukhamudrA to amRta sarakhI zAMta ane sUrya sarakhI tejasvI hatI. bAda paramAtmAe sarpane uddezIne kA ke- he caNDakauzika ! pratibodha pAma, muMjhA mA. paramAtmAnA vacana sAMbhaLatAM ja sarpane IhA pragaTI ane chevaTe jAtismaraNa jJAna paNa thayu. potAno pUrvabhava jANyo eTale potAnA kRtyonI, aparAdhanI nindA karatA ane paramAtmAne khamAvatA traNa pradakSiNA daIne teNe aNazaNa svIkAryu ane potArnu mukha bilamA rAkhyu, rakhene koI paNa jIva potAnI viSajvALAthI mRtyu pAme. bhagavantane ghaNA samaya sudhI tyAM rahelA zrIgacchAcAra-payannA- 222
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANI govALo tyAM gayA to paramAtmAne nizcaLa kAusagga dhyAnamAM UbhelA joyA. sarpa paNa avaLU mukha rAkhI bilamA rahyo hato. govALone Aq dRzya nirakhI acaMbo thayo. teoe thoDA pattharanA ghA karyA to paNa sarpa na hAle ke cAle. chevaTe teo dhIme dhIme najIka gayA ane lAkaDIvatI halAvavA lAgyA to paNa sarpane nizcala joI teo gAmamAM gayA ane lokone vAta karI. sarvatra vAta prasarI jatAM lokonA ToLeToLA tyAM AvyA. loko paramAtmAno prabhAva jANI vismaya pAmyA. keTalAka lokoe ghIvaDe sarpanI pUjA karI eTale sugaMdhIthI AkarSAyelI kIDIo sarpanA zarIrane karaDavA lAgI. sarpane atizaya vedanA thavA lAgI to paNa te samaye tenA bhAvo badalAI gayA hatA. te vicAravA lAgyo ke-mArA karma-kSayamAM A kIDIo mane madada karI rahI che. A pramANe samabhAvapUrvaka vedanA sahana karato sarpa paMdara divasarnu aNazaNa pALI, mRtyu pAmI AThamA sahasrAra nAmanA deva lokamAM deva thayo. atizaya vegathI cAlavAthI kauzika tApasa duHkha pAmyo tethI je gacchamAM sAdhuo saMyamapUrvaka gati karanArA hoya te gaccha ja sugaccha jANavo. laMghana eTale khADA, vAva, khAI vigere ullaMghavA. vaLI laMghanano bIjo artha e che ke - krodhanA kAraNathI anya sAdhu yA to zrAvakane uddezIne lAMghaNa karavI-annapAnano tyAga karavo. je gacchamAM A laMghana varNya hoya te sugaccha jANavo. A saMbaMdhamAM nIce- dRSTAMta upayogI chearhanmitra sAdhunuM vRttAMta kSitipratiSThita nagarane viSe arhana ane arhanmitra nAmanA be bhAIo rahetA hatA. moTA bhAInI strI potAnA diyara arhanmitra pratye anurAgavALI thaI. arhanmitre vicAryu ke-moTA bhAIMnI strI sAthe bhogavilAsa kema karAya? eTale te teNInA hAvabhAvathI caLyo nahIM tyAre arhananI strIe jANyu ke-potAno bhAI haiyAta hoya tyAM sudhI laghu baMdhu anucita AcaraNa kema kare? mATe jo huM mArA svAmIne mArI nAkhuM to yatheccha bhogavilAsa karI zakuM. teNe potAnA dhaNIne mArI nAkhIne diyarane potAnA manobhilASA tRpta karavA kA. potAnI bhAbhInA AvA ghora kRtyathI arhanmitrane vairAgya utpanna thayo ane teNe dIkSA lIdhI. tenA viyogathI maraNa pAmI arhannI strI ArttadhyAnane aMge eka gAmamAM kUtarI thaI. arhanmitra vihAra karatAM karatAM te gAmamAM AvI caDhyA. kUtarIe temane joyA eTale jANe pUrvabhavano sneha pragaTyo hoya tema te muninI pAchaLa pAchaLa bhamavA lAgI ane temano sparza karavA lAgI. arhanmitra sAdhu tyAMthI nAzI gayA. pAchaLa kUtarI maraNa pAmI koIeka vanamAM vAMdarI thaI. kSetrasparzanA karatA karatAM arhanmitra munivara te vanamAM nIkaLyA. tene joIne vAMdarI tenI AgaLa jaI bhoganI ceSTA darzAvavA lAgI. mahAmuzIbate te vAMdarIno tyAga karI muni cAlyA gayA. tyAM paNa temanA viyogathI maraNa pAmI akAma nirjarAthI yakSiNI thaI. avadhijJAnathI joyuM to munie potAne aMgIkAra na karI tethI vAraMvAra maraNa pAmI to have te munine huM kaSTamAM pAIM evaM vicArI yakSiNI muninA chidro jovA lAgI. koI vAra sarakhe-sarakhA sAdhu arhanmitra muninI hAMsI karatA kahevA lAgyA ke-tame to kUtarI ane vAMdarIne paNa priya cho. ekadA muni jaLanA nALA pAse AvyA ane vicAravA lAgyA ke zrIgacchAcAra-payannA- 223
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ A nALaM ullaMghI jAuM Ama pramAdathI A pramANe vicArI jevI paga pahoLo karyo ke tarataja te yakSiNIe chidra joIne temano paga sAthaLamAMthI kApI nAkhyo ane mithyA duSkRta detAM detAM muni jaLanI bahAra uDI paDyA. A dRzya joI najIkamA rahela samyagdRSTi devIe te yakSiNIne nasADI mUkI ane temanA caraNa sArAM karyAM. bAda te samakitI devIe te munine kahyaM ke-tamAre kadApi vAva, kUvA ke khAlanuM ullaMghana na karavuM. 9 vastra- pAtra pratye mamatvabhAva paNa na darzAvavo temaja avarNavAda paNa na uccAravA, kAraNa ke te durlabhabodhipaNAnaM lakSaNa che. zrIsthAnAMgajImAM kahyaM che ke - "paMcarhi ThANehiM jIvA dullabhabohiyattAe kammaM pagaraMti / te arihaMtANamavannaM vadamANe 1, arihaMtapannattasya dhammassa avaNNaM vadamANe 2, AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe 3, cAuvaNNAssa saMghasya avannaM vadamANe 4, vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM avaNNaM vadamANe 5 / " 1 arihaMtanA, 2 arihaMtaprarUpita dharmanA, 3 AcArya tathA upAdhyAyanA, 4 caturvidha saMghanA ane 5 tapa tathA brahmacaryano jene udaya Avyo che te devanA avarNavAda bolavAthI durlabhabodhipaNuM prApta thAya che. A saMbaMdhamAM varAhamihiranuM vRttAMta bodhadAyaka che varAhamihiranuM vRttAMta-- pratiSThAnapuramA cauda vidyAno pAragAmI ane vicakSaNa bhadrabAhu nAmano paMDita hato. tene varAhamihira nAmano laghubaMdhu hato. ekadA te nagaranA udyAnamA cauda pUrvadhara, nava tattvanA jJAtA ane mahAkalyANakArI zrImAn yazobhadrasUri virAjyA eTale lokono samUha temane vaMdana karavA gayo. lokone jatAM joIne harSa pAmIne bhadrabAhu paNa potAnA baMdhu sAthe vaMdavA gayo. vAMdIne bane bhAIo potAne ucita jagyA Upara beThA. gurumahArAje dezanA prAraMbhatAM kahyaM ke-cAra gati ane corAzI lAkha jIvayonirUpa A saMsAra duHkhamaya ja che; kAraNa ke jIvita tRNanI Toca Upara rahelA jaLabiMdunI jema caMcaLa che. ane saMpatti vIjaLInA jhabakArAnI jema kSaNika che. jeo dharmakarmamAM catura thaze teja A dustara bhavasAgarane taraze. A saMsArasAgarane taravA mATe kSamAdika daza prakAranA yatidharmarUpa nAvanuM AlaMbana grahaNa karavuM joIe. daza dRSTAMte durlabha mAnavabhavane saphala karavA icchatA ho to sAdhudharma ane te na bane to chevaTe zrAvakadharma svIkAro A gururAjanI dezanA sAMbhaLI bhavabhIrU bhadrabAhune dIkSA-grahaNanI tallInatA thaI. teNe laghu baMdhu varAhamihirane kahyaM ke- huM to saMsArasAgara taravA mATe AlaMbanabhUta pravrajyA grahaNa karavA icchu chu. tame saMsAramA rahI vyavahAramAM vicakSaNa jo. varAhamihire kahyaM ke-sAkara nAkhelI kSIra tamane ekalAne ja mIThI na lAgI zake, te to jo koI cAkhe tene mIThI lAge, mATe huM paNa Apane ja anusaravA mAguM chaM. chevaTe bane bhAIoe zrIyazobhadrasUri pAse dIkSA aMgIkAra karI. kramazaH zAstrAbhyAsa karatAM bhadrabAhu muni cauda pUrvanA jJAtA thayA. bhadrabAhusvAmInuM zuddha cAritrapAlana, zAsanaprema ane gaMbhIratA joI gurumahArAje temane sarva suvihitama agraNI sthApyA. yazobhadrasUrine eka sambhUtivijaya nAmanA kriyApAtra ane nirmaLa zrIgacchAcAra - payannA- 224
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritravALA ziSya hatA. potAnuM Ayu najIka jANI yazobhadrasUrie zrIbhadrabAhu ane sambhUtivijayane AcArya padapradAna karI potAnI pATe sthApyA pote aNazaNa svIkArI svarge saMcaryA... banne paTTadharo sUrya candranI mAphaka mithyAtva-timirano nAza karI gacchan rakSaNa karatA. varAhamihira paNa sUryaprajJapti, candraprajJapti Adi aneka zAstrono abhyAsa karI jyotiSamAM pAraMgata thayA, paNa temanAmAM abhimAna vizeSa hatuM. zrIyazobhadrasUrie bhadrabAhune AcArya pada ApyaM ane potAne na Apyu tethI tene potAnuM svamAna ghavAtuM hoya tevU duHkha upajyu. zrIyazobhadrasUrie tenI prakRti jJAnathI jANI hatI tethI tene AcAryapada na Apyu, kAraNa ke kA che ke-"bUDho gaNaharasaddo, goyamamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavai apatte, jANaMto so mahApAvo // 1 // " eTale ke 'gaNadhara' evo zabda gautamasvAmI jevA prabhAvika ne uttama munivaroe dhAraNa ko hato tevo zreSTha zabda jo koI guru ayogya vyaktine jANato thako Ape to te gurune mahApApI samajavA. varAhamihirane have sAdhupaNAmAM rahe pasaMda na paDyu. pUrvakarmanA prAbalyathI UMce caDelo varAhamihirano AtmA adha:pAta karavA taiyAra thayo. karmanI gati kharekhara vicitra che ! jaina sAdhunA vezano tyAga karI te gRhasthI banI gayo. kahevata che ke-prANa ne prakRti sAthe ja jAya arthAt prakRti (svabhAva) kadApi na badalAya. kA che ke-"prakRtyA zItalaM nIra-muSNaM tad vahniyogata: / puna: kiM na bhavecchItaM, svabhAvo dustyajo yata: // 1 // " prakRtithI pANI zItaLa che, paraMtu agninA saMsargathI te uSNa bane che; paNa zuM pAchu te zItaLa nathI banI jatuM? arthAt ThaMDaM thaI jAya che. kharekhara zubhAzubha paDela svabhAvano tyAga karavo te duSkara che. have varAhamihire pote bhaNela sUryaprajJapti pramukha granthomAMthI uddharIne savAlAkha zlokapramANa "vArAhIsaMhitA" banAvI pote jyotiSavettA banyo. lokone kahevA lAgyo ke-huM bAra varSa sudhI sUryamaMDaLamAM rahyo chu. sUrye mArA Upara maherabAnI karI mane jyotiSanA pracArane mATe pRthvI Upara mokalyo che. brAhmaNoe tenu kathana svIkArI lIdhuM ane dhIme dhIme tenI pratiSThA vadhI, kAraNa ke ajJAnI lokone bhoLavavA e kaI moTI vAta nathI. te maMtra-taMtrAdikathI ane mohanIya vidyAthI lokone camatkAra pamADato. rAjA paryaMta tenI kIrti prasarI gaI. rAjAe tene potAno purohita banAvyo. tevAmAM zrIbhadrabAhusvAmI potAnA parivArayukta pratiSThAnapuranA udyAnamAM samavasaryA, rAjA tathA prajAjana temane vAMdavA gayA. rAjAnuM mAna sAcavavA varAhamihira paNa sAthe gayo. rAjA bhadrabAhunI dezanA sAMbhaLI rahyo hato tevAmAM rAjapuruSe vadhAmaNI ApI ke-yuvarAjano janma thayo che. rAjAne vRddhavaya thayA chatAM putra nahoto tethI A vadhAmaNI sAMbhaLI tene atIva harSa thayo. tarataja pAse beThelA varAhamihirane rAjAe kA ke-rAjakumAranI janmakuMDaLI banAvo ane te kevo vidyAvaMta, buddhimAna ane AyuSyavALo thaze te jaNAvo. bhadrabAhusvAmI paNa jyotiSanA zreSTha jJAtA cha, tamo paNa vicakSaNa cho, to tame baMne vicAra karIne mane kaho. varAhamihire gaNatrI karI jaNAvyu ke-rAjaputra so varSanA AyuvALo, aDhAra vidyAno pAragAmI ane putra-pautrAdikane pUjanika thaze. bAda rAjAe zrIbhadrabAhusvAmI pratye joyu. bhadrabAhasvAmI jANatA hatA ke-jinamatamAM nimitta kahevAno niSedha che, chatAM rAjA pramukha lokomA jaina zAsananI prabhAvanA karavA mATe temaNe kA ke-A * zrIgacchAcAra-payannA- 225
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaputranuM Ayu sAta divasanuM che ane sAtame divase te bilADAdvArA mRtyu pAmaze. bane jyotirvidonA kathanamAM mahad aMtara jANI rAjA vismaya pAmyo potAnA kathanathI viruddha bhadrabAhusvAmInuM sUcana jANI varAhamihira krodhathI rakta banI gayo ane roSAveSamAM ja rAjAne kahyaM ke jo bhadrabAhusvAmInuM kathana asatya nivaDe to temane mahAdaMDa Apavo. rAjA sahita varAhamihira rAjamahele gayo ane rAjaputrane tathA dhAvamAtAne guptAvAsamAM sakhta cokI paherA nIce rAkhyA. daravAje varAhamihira pote pahero bharavA lAgyo, ane koI paNa bilADAne AvavA deto nahIM. paraMtu karmanI gati vicitra che. tenI pAse baLavAnamAM paNa baLavAna sattAnuM kazu jora cAlatuM nathI. cakravartI ane tIrthaMkara jevAne paNa karmane vaza thavuM paDe che to pAmara prANInuM zuM gajuM ? barAbara sAtame divase bAraNAnA kASThano AgaLiyo akasmAt rAjakumAranA mastaka Upara paDyo ane tatkALa tenuM mRtyu nipajyuM. dhAvamAtA hAhAkAra karavA lAgI antaHpuramA tarata ja vIjaLIvege samAcAra prasarI gayA. sarvatra doDAdoDa thavA lAgI. varAhamihira paNa vilApa karavA lAgyo. rAjA vicakSaNa hato. honahAra kadApi mithyA thatuM ja nathI evI pUrNa zraddhAvALo hato. dhAvamAtAne bolAvI kayA kAraNathI putramRtyu thayuM te pUchryuM. teNe lAkaDAno AgaLiyo batAvyo. rAjAe bArIkAIthI joyuM to tenA agrabhAga Upara bilADAnI AkRti kotarelI hatI. zrIbhadrabAhusvAmInA vacanamAM tene pUrepUrI zraddhA utpanna thaI. bAda vilApa karatAM varAhamihirane kahyaM ke-tame bhaNyA cho paNa gaNyA nathI. rAjAnA A tiraskArathI varAhamihira vanamAM cAlyo gayo ane parivrAjaka thaI, tApasI dIkSA pALI, mRtyu pAmI alpa RddhivALo vyaMtara deva thayo. rAjAe tarata ja zrIbhadrabAhusvAmI pAse jaI, vaMdana karI varAhamihiranuM vacana asatya nivaDavAnuM kAraNa pUchyuM. gurue jaNAvyaM ke- varAhamihira gurupratyanIka che. gurunA avarNavAda bolatAM tene lagAra mAtra paNa zarama nathI AvI eTale tenuM vacana asatya nivaDyuM che. rAjAe tarata ja mithyAtvano tyAga samakita mULa jainadharma aMgIkAra karyo. vyaMtara thayelA varAhamihire potAnA pUrvabhavanA vairano badalo levA mATe sAdhuonA chidro jovA zarU karyAM, paNa temAM paNa te nAzIpAsa thayo. apramatta sAdhu-sAdhvIno eka keza paNa vAMko vALavA te samartha na thayo tyAre khedayukta banato te zrAvakone vividha prakAranA upasargo karavA lAgyo. agresara zrAvakoe ekatra thaI vicAra karyo ke siMha vinA hAthIno nAza nahIM thAya, sUryaprakAza vinA andhakAra dUra na thAya; mATe zrI bhadrabAhusvAmInI sahAya vinA ApaNuM A kaSTa vinAza nahIM pAme. te oe ekamata thaI A hakIkata jaNAvavA ane kaSTa nivAraNArthe vijJapti karavA keTalAka mukhya zrAvakone zrIbhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. zrIbhadrabAhusvAmIe jJAnadvArA varAhamihiranuM A kRtya jANyaM eTale teone "uvasaggahara" nAmanuM zrIpArzvanAthanuM ati camatkArika stotra racI ApI pratidina teno pATha karavAnuM kahyaM. A prabhAvika stotra smaraNathI, jema vAyuthI vAdaLAo vikharAI jAya tema varAhamihirakRta upasargo nAza pAmyA. loko pratidina te stotrano jApa karavA lAgyA. adyApi paryaMta te stotra zrIsaMghamA pracalita che. zrIgacchAcAra - payannA- 226
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAda zrIbhadrabAhusvAmIe 1 AcArAMga, 2 suyagaDAMga, 3 Avazyaka 4 dazavaikAlika, 5 uttarAdhyayana, 6 dazAkalpa, 7 bRhatkalpa, 8 vyavahArasUtra 9 sUryaprajJapti, 10 RSibhASita, e daza sUtronI niryuktio racI, ane jainazAsananI apUrva prabhAvanA karI. paMcama zrutakevalI evaM mAnavatuM biruda paNa prApta karyu. chevaTe AyuSya najIka jANI, aNazaNa svIkArI samAdhimaraNe svarge sidhAvyA. varAhamihiranI mAphaka je gurunA avarNavAda bole te gaccha sugaccha na kahevAya. haju paNa sugacchanA vizeSa lakSaNo darzAvatAM kahe che ke jatthitthIkarapharisaM, aMtariyaM kAraNe vi utpanne diTThivisadittaggI - visaM va vajjijjae gacche // 83 // bAlAe vuDDhAe, nattuaduhiyAi ahava bhaiNIe / naya kIrai taNupharisaM, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM // 84 // [ yatra strIkarasparza, antaritaM kAraNe'pi uppanne / dRSTiviSadIptAgni- viSamiva varjayet gacche // 83 // bAlAyA vRddhAyA naptRkAyA duhitAyA athavA bhaginyAH / na ca kriyate tanusparza, gautama ! gaccha: sako bhaNita: // 84 // ] gAthArtha- kAraNa utpanna thaye sate paNa vastrAdikanuM antara karIne strInA hastAdikano sparza dRSTiviSa sarpa, prajvalita agni ke haLAhaLa jheranI jema je gacchamAM tyajI devAto hoya te gacchane sugaccha jANavo. 83 vaLI bALakumArI, vRddhA, putrI, pautrI ke bahena vigerenA zarIrano paNa sparza je gacchamAM na rAto hoya te gacchane he gautama! sugaccha jANavo. 84 vivecana - vastra pramukhathI DhAMkelA strInA hastAdikano sparza karavAno niSedha karyo che to ughADA aMgopAMgane mATe to kahevuM ja zuM ? pagamAM kAMTo vAgI gayo hoya, mahAviSama vyAdhi thayo hoya chatAM paNa strI-sparza varjya varNavyo che to vinA kAraNanA sparza mATe to kahevuM ja zuM ? graMthakAre strInA sparzane dRSTiviSa sarpa, prajvalita agni ane kALakUTa jheranI upamA ApI che uparyukta traNe vastuthI prANI dUra rahe che tema sAdhue strI sparzathI sadaMtara vegaLA ja rahevuM. laghuvayavALI bAlikAno sparza paNa niSedhyo che to yauvanavatI strIne mATe to kahevApaNuM ja kyA rahyaM ? vRddhAno paNa niSedha che to anatikrAMta yauvanavALI eTale ke lagabhaga sola varSanI Adi laI cALIza varSanI strI mATe to kahevuM zuM ? A karatAM paNa AgaLa vadhI graMthakartA mahApuruSa kahe che ke potAnI putrI, pautrI, bahena vigere svajanano sparza na karavo. potAnA kuTuMbIjano sAthe akArya karavAnI koI kalpanA paNa na karI zake chatAM paNa zAstrakAre tevI vyaktionA karasparzAdikano niSedha pharamAvyo che to bIjA mATe to pUchavAnuM ja kyA rahyaM ? ATalA vaktavya UparathI sAbita thaze ke jAjvalyamAna agnino sparza karavo sAro paraMtu strI sparza to prANAMte paNa na karavo; kAraNa ke tethI vratabhaMgano mahAdoSa AvI paDe che. zrIgacchAcAra -- payannA- 227
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInizIthasUtranA paMdaramA uddezakamAM pralaMbAdhikAramA kA che ke-svAdiSTa vastu ane sugaMdhathI puruSa temaja strI ubhayane sarakho moha upaje che. jema dhaturAnA pAnathI puruSanI iMdriyo calAyamAna thAya che tema strInI iMdriyo paNa caMcaLa bane che. temaja zabda, rUpa, rasa vigere paNa ubhayane mATe sarakhI asara utpanna kare che. A saMbaMdhamAM puruSapakSe ane strIpakSe bhajanA jANavI eTale ke puruSane puruSa sparza kare to mohodaya thAya agara na paNa thAya athavA thAya to maMda thAya, paraMtu jo puruSane strI sparza to avazya mohodaya thAya. evI rIte strIne strI sparza kare to mohodaya thAya kiMvA na paNa thAya athavA alpa thAya paraMtu jo puruSa sparza kare to avazya mohodaya thAya. AvI rIte zabda, gaMdha ityAdi saMbaMdhI paNa jANavU. zrInizIthacUrNInA agiyAramA tathA AThamA uddezAmAM sparza saMbaMdhI nIcenuM dRSTAMta ApyuM che. anaMga rAjaputra tathA sukumArikAnuM vRttAMta ANaMdapura nAmanA nagaramAM jitArI nRpane visatthA nAmanI rANIthI anaMga nAmano putra janmyo. bALavayamAM ja te rAjaputrane netra-roga thayo tethI sadaiva rUdana ja karyA kare. ekadA rANI nagnAvasthAmAM hatI tevAmAM te rUdana karavA lAgyo tyAre tAtkAlika tene sAthaLa Upara besADI cApyo eTale guhyapradezanA sparzathI rAjaputra roto baMdha thaI gayo. rANIe vicAryu ke-rAjaputrane chAno rAkhavAno upAya A ja che. bAda jyAre jyAre putra rovA mAMDe tyAre tyAre rANI nagna thaIne tene chAtI sAthe cAMpatI. Ama karatAM putra moTo thayo to paNa rANI tema ja karatI. jitArI nRpa mRtyu pAmyo, pote rAjA thayo to paNa anaMga potAnI mAtAne pUrvanI peThe ja bhogavato. A kathAno upanaya e che ke - potAnI mAtAnI sparzathI paNa je kAmI banyo te bIjI strInA sparzathI viSayAbhilASI bane temAM zI navAI? kRSNa vAsudevanA moTA bhAI jarAkumAranA putra jitazatrune zasaka ane bhasaka nAmanA be putro ane sukumArikA nAmanI eka putrI hatI. ekadA marakIno upadrava thavAthI tenuM samagra kuLa nAza pAmyuM phakta be bhAiyo ane eka bahena A traNa jIva ja bacyA. vairAgya pAmI traNe jaNAe dIkSA lIdhI. sukumArikA yauvanavatI thaI tyAre tenuM rUpa atyaMta khIlI nikaLyuM gocarI jAya tyAre paNa yuvAna puruSo tenI pAchaLa-pAchaLa bhamavA lAgyA. pravartanIo A vAta gurune kahI. gurue tenA rakSaNa mATe zasaka ne bhasaka baMne bhAiyone bhalAmaNa karI. zasaka ane bhasaka bane mahAyoddhA hatA. ekalA eka hajAra subhaTane pUrA paDe tevA hatA. eka jaNa upAzrayamA sukumArikAnuM rakSaNa karato ane eka jaNa gocarIe jato. je koI yuvAna puruSo AvatA tene nazADI mUkato. AvI rIte ghaNA mANasone mAra mArIne teo baMnee virAdhanA karI. bAda teo tyAMthI vihAra karI turugiNI nagarImAM gayA. tyAM rahelA tApaso sAdhuone upadrava karavA lAgyA eTale zasaka ne bhasaka tenI sAthe kleza karavA lAgyA. potAnA bhAI pratyenI anukaMpAthI sukumArikAe aNasaNa karyu, ghaNA divasanA upavAsathI tene mUrchA AvI gaI ane jANe mRtyu pAmI gaI hoya tevI dekhAvA lAgI. baMne bhAIoe jANyu ke sukumArikA marI gaI che eTale eke tene potAnA khaMbhe upADI ane bIjAe tenA upakaraNo upADyA. te samaye puruSanA sparzathI temaja zItaLa vAyunA saMcArathI sukumArikA saceta thaI. puruSano sparza thayo jANyo paNa sukhAnubhavathI kaMI zrIgacchAcAra-payannA- 228
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa bolI nahIM. araNyamAM teno tyAga karIne baMne bhAIA to guru pAse gayA. teonA gayA vAda sukumArikA paNa saceta thaIne beThI tevAmAM eka sArtha nikaLyo. sArthavAhe sukumArikAne atizaya rUpavaMta joIne potAnI sAthe lIdhI. ane tene potAnI strI karI. kALayoge vicaratAM vicaratAM zasaka ne bhasaka baMne te sArthavAhane gRhe gocarI gayA. sukumArikAe UbhI thaI teone gocarI vahorAvI paNa baMne jaNA vismaya pAmI tene jovA lAgyA. sukumArikAe pUchyu-zuM juo cho? teoe kahya-amArI bahena jevI tuM jaNAya che paNa e vAta kema saMbhavI zake ? kAraNa ke ame to tene vanamAM maraNAvasthAmAM tyajI dIdhI che. sukumArikAe kA-huM tamArI bahena ja chaM. pachI sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. eTale teoe sArthavAha pAsethI potAnI bahenane mukta karAvIne dIkSA apAvI. bAda aNazaNa svIkArIne svargamAM gaI. A kathAno sAra jANI kadApi sAdhue strIsparza karavo nahIM. A ja hakIkatanI puSTi karatAM vizeSa kahe che ke jatthitthIkarapharisaM, liMgI arihovI sayamavi karijjA / taM nicchayao goyama!, jANijjA mUlaguNe bhaTTham / / 85 / / kIrai bIapaeNaM, suttamabhaNiaM na jattha vihiNA u / uppanne puNa kajje, dikkhAAyaMkamAIe // 86 / / [yatra strIkarasparza, liGgI aho'pi svayamapi (svayameva) kuryAt / taM nizcayato gautama !, jAnIyAt mUlaguNabhraSTam // 85 // kriyate dvitIyapadena, sUtrAbhaNitaM na yatra vidhinA tu| utpanne puna: kArye, dIkSA''taGkAdike // 86 // ] gAthArtha- sAdhuveSadhArI ane AcArya padavIthI vibhUSita evA muni paNa jo svayaM strIno kara-sparza kare to he gautama ! jarUra jANavU ke te gaccha mULaguNathI bhraSTa che. apavAda mArgathI paNa strIno karasparza karavAno niSedha karyo che paraMtu dIkSAno nAza thAya tevaM gaMbhIra kAraNa AvI paDe to je gacchamAM Agamokta vidhi jANanArA dvArA ja sparza karAya tevA gacchane sugaccha jANavo. 85-86 vivecana- strIsparza keTalo kAmottejaka che te ApaNe pUrve joI gayA chIe eTale zAstrakAre AcAryapadathI vibhUSita temaja prauDha vicArazIla sAdhane paNa tenA sparzano niSedha karyo che. zrImahAnizItha sUtranA pAMcamA adhyayanamAM kA ke-"jatthitthIkarapharisaM, aMtariyA kAraNe vi utpanne / arihAvi karijja sayaM, taM gacchaM mUlaguNamukkama // 1 // " je gacchamAM padavIdhara sAdhu vasrAdikathI AcchAdita strIno hAtha, kAraNa utpanna zaye sate paNa sparza tene cAritra guNarahita jANavo. te ja adhyayanamA vizeSa kA che ke-"jaNNaM goyamA! mehuNaM taM egaMteNaM 3 Nicchayao 3 bADhaM 3 tahA AuteusamAraMbhaM ca savvahA savvappayArehiMsayayaM vivjjejjaa|" arthAt he gautama ! maithuna ane apakAya tathA agnikAyanA AraMbhane sarva prakAre nizcayapUrvaka hamezAM varjavo. zAstrakAra vizeSamAM zrIgacchAcAra-payannA- 229
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharamAve che ke dIkSA ke roganuM kaSTa AvI paDe to paNa Agama vidhi jANanAra jastrI - sparza karI zake. Agamana jJAtA hoya, prauDha hoya, padavIdhara hoya tevA prAjJa puruSane mATe paNa Agama vidhi mujaba sparzanuM pharamAna che to jeo ajJAnI che teone mATe kahevuM ja zuM ? zrIbRhatkalpanA chaTThA uddezAmAM Agamavidhi zuM che? tenuM varNana Apela che ke-- "niggaMthassa ya ahe pAdaMsi khANU vA kaMTage vA hIre vA sakkare vA pariyAvajjejjA, taM ca niggaMthe no saMcAejjA nIharittae vA visohittae vA, taM niggaMthI nIharamANI vA visohittae vA, taM niggaMthI nIharamANI vA visomANI vA nAikkamai ||1 || niggaMthassa ya acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA, taM ca niggaMthe no saMcAjjA nIharittae vA visohemANI vA nAikkamai // 2 // niggaMthIe ahe pAdaMsi khaNU vA kaMTa vA hIrae vA sakkare vA pariyAvajjejjA, taM ca niggaMthI no saMcAijjA nIharittae vA visohittae vA, taM niggaMthe nIharamANe vA visohemANe vA nAikkamai // 3 // niggaMthIe acchisi pANe vA bIe vA rae vA jAva niggaMthe nIharamANe vA nAikkamai // 4 // " (1) koI nirgaMthane pagamAM kASThanI saLI, kAMTo, jhINo kAMkaro ke retI pesI gaI hoya ane te kAMTA pramukhane kADhavA pote samartha na hoya tyAre sAdhvI pAse vizuddhi karAve to te bane bhagavaMtanI AjJAnuM ullaMghana karatAM nathI, eTale A kAraNa-prasaMgathI sAdhu-sAdhvIno sparza thAya to paNa te bane AjJA- dhAraka ja che. (2) bIjA sUtramAM darzAvyuM che ke-koI sAdhunI AMkhamAM macchara pramukha sUkSma jIva, sUkSma bIja, sacitta acitta pRthvIna raja (dhULa) paDI hoya ane te jIvAdikane kADhavA samartha thAya to sAdhvI sahAya karI zake. Ama karavAmAM zrItIrthaMkara bhagavaMtanI AjJA ullaMghAtI nathI. (3-4) jevI rIte sAdhu saMbaMdhI kahyaM tevI ja rIte sAdhvInA pagamAM kaMTaka pramukha pesI gayA hoya ane AMkhamAM sUkSma jIvAdika pravezI gayA hoya to sAdhu tema sahAya karI zake, e vAta trIjA-cothA sUtramAM darzAvI che- A cAra apavAdo utkRSTa kAraNa AvI paDe tyAre ja sevavAnA che; kAraNa ke niryuktikAra kahe che ke- "pAe acchi vi lagge, samaNANaM saMjaehiM kAyavvaM / samaNINaM samaNIhiM, voccutthe hoMti caugurugA // 1 // " "je sAdhune pagamAM kaMkarAdika lAgyA hoya athavA AMkhamAM sUkSma jIvAdika pravezyAM hoya to sAdhu teI vizuddhi kare ane jo na kare to cAramAsI guru prAyazcita lAge. evI ja rIte sAdhvInA pagamAM kaMTakAdika pesI gayA hoya tyAre bIjI sAdhvI tenI vizuddhi kare ane jo na kare to tene paNa cAramAsI guru prAyazcita lAge. A UparathI samajI zakAya che ke - utkRSTa kAraNa AvI paDyA sivAya Upara darzAvelAM cAra apavAdano Azraya na levo. jo te pramANe na varte to kaI rIte doSApatti thAya che te nIcenA zlokothI jaNAze. "aNNatto ccia kuMTasi, annatto kaMTao khataM jAtaM / diTTha pihatadiddhiM kiM puNa adiTThaiarassa ||2 || kaMTakakaNue uddhara, dhaNitaM avalaMba me mati bhUmI / sUlaM ca vatthasIse, pellehi ghaNaM thaNo phurati // 3 // " sAdhvI pAsethI kAMTo kaDhAvato sAdhu dhUrtatAthI temaja svabhAvathI potAnA vastrAdika barAbara DhAMkyA vinA bese eTale sAdhvI tene jema hoya tema dekhavAthI calita cittavALI bane ane khotaravAnuM sthAna mUkI anya sthaLe khotare tyAre sAdhu 'ahIM khotara, ahIM khotara' ema anya anya sthAna darzAvatAM baneno paraspara vadhato vArtAlApa zrIgacchAcAra- payannA- 230
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ chevaTe cAritrabhraSTatAmAM pariNAme. je bhuktabhogI strI hoya te paNa anyanuM liMga dekhI vihvala thaI jAya che to jeNe kadApi liMga dekhyu ja nathI tevI strI manacalitA bane temAM Azcarya zuM ? jo sAdhvI sAdhu pAse kaMTakAdika kaDhAve ke AMkhamAMthI raja dUra karAve to sparza mAtrathI vihvaLatA vadhe ane pachI sAdhvI kahe ke-mane cakarI Ave che, pRthvI pharatI jaNAya che, mArA mastakamAM pIDA thAya che, mArA stana dhaDakavA lAgyA che mATe mane avalaMbana Apo. A pramANe kathA-paricaya vadhatAM tatkAla cAritrano nAza thAya. bIjA paNa ghaNA doSo AvA prakAranA vartanathI upaje che tenuM vistRta vivecana zrIsuyagaDAMgasUtranA "strIparijJA" nAmanA adhyayanamAM Apela che te paikI rohA nAmanI tApasInI kathA jANavA yogya che, je nIce pramANerohA tApasInI kathA koI eka ajApAlaka (bharavADa) jAMbUnA vRkSa Upara beTho hato tevAmAM rohA nAmanI tApasI tyAM AvI caDhI. bharavADanuM suMdara rUpa ane bharAvadAra cahero joIne tene te pasaMda paDyo eTale vicAryu ke-A bharavADa kevo catura che tenI parIkSA karUM. A pramANe vicArI teNe tenI pAse jAMbUDA mAgyAM, eTale ajApAlake kAM ke UnA ApuMke ThaMDA? rohAe kA ke-UnA Apa eTale bharavADe pAkelA jAMbuDAM nIce dhULamAM nAkhyA tyAre tApasI tene phUMkI phUMkIne khAvA lAgI ane pUchyu ke-A jAMbuDAM UnA kyAM che? tyAre bharavADe kA ke-je UnA hoya te phUMkIne ThaMDA karIne khavAya. A sAMbhaLI rohAe jANyu ke-bharavADa che to catura pachI kapaTa karI tene kahevA lAgI ke-mArA pagamAM kAMTo vAgyo che te tuM kADha. bharavADa nIce utarI kAMTo kADhavA lAgyo tyAre rohA kaMIka hasI, paNa pagamAM kAMTo kyA hato ke nikaLe? thoDIvAra Amatema tapAsa karyA bAda ajApAlake kA ke-tArA pagamAM kAMTo dekhAto nathI. bAda rohA te bharavADane pUMTha daIne beThI ane hAvabhAva darzAvavA lAgI. chevaTe tenI sAthe bhoga bhogavI cAlI gaI. A pramANe rohAe kaMTakanA miSathI ajApAlakane bhraSTa karyo tema sAdhu yA sAdhvIe paraspara kaMTakAdi na kaDhAvavA. A saMbaMdhe anulakSIne vizeSa varNana karatAM TIkAkAra kahe che ke micchatte uDDAho, virAhaNA phAsabhAvasaMbaMdho / / paDigamaNAdI dosA, bhuttamabhutte ya NeyavvA / / 5 / / diDhe saMkA bhoiy-ghaaddignnaatiiygaambhiyaae| cattAri chacca lahuguru chedo mUlaM taha dugaM ca // 6 // ArakkhiyapurisANaM, tu sAhaNe pAvatI bhave mUlaM / aNavaTTappo seTaThINaM, dasamaM ca nivassa kathitammi // 7 // ee ceva ya dosA, asaMjatIkAhiM pacchakammaM ca / gihiehi pacchakammaM, tamhA samaNehiM kAyavvaM // 8 // zrIgacchAcAra-payannA- 231
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM suttaM aphalaM, suttanivAto tu asati samaNANaM / gihi 1 aNNatithi 2 gihiNI 3-parautthigiNI tivihabhedo // 9 // jatisIsammi na puMchati, taNupottesu va na vAvi papphoDe / to se annesiM'sati, davaM dalaMtI umA dagaM ghAte // 10 / / mAyA bhagiNI dhUyA, ajjiynnttiiysestivihaao| AgADhikAraNaMmi, kusalehiM dohi kAyavvaM // 11 // gihi aNNatitthipurisA, itthIvi ya gihiNi annnntitthiiyaa| saMbaMdhi ItarA vA, vaiNI emeva do ete // 12 / / taM puNa suNNAraNNe, duvAraNNe va akusalehiM vaa| kusale vA dUratthe, Na vaei padaMpi gaMtuM je // 13 // parapakkhapurisagihiNI, asoyakusalANa mottu paDivakkhaM / purisajayaMtamaNuNNe, honti sapakkhetarAvatte // 14 // salluddharaNakkheNa va, asthi va vatyaMtaraM va itthIsu / bhUmIkaTThatalorusu, kAUNa susaMvuDA dovi // 15 / / emeva ya acchimi, caMpAdiddhaM tu navariNANattaM / niggaMthINa taheva ya, NavariM tu asaMvuDA kAI // 16 // loko sAdhu yA sAdhvIne parasparano kAMTo kADhato dekhe tyAre vicAre ke A loko bole che te pramANe vartatA jaNAtA nathI. sAdhvIe sAdhunA caraNa grahaNa karyA to teone bIjo paNa saMbaMdha hovo joie-kukarma karatA haze. AvA prakAranI hIlaNA thAya ane sAthosAtha saMyamavirAdhanA paNa thAya, kAraNa ke bhuktabhogI paNa parasparanA sparzajanya sukhathI calita thAya che to bIjAnI to vAta ja zI karavI? (5) sAdhune sAdhvIno kAMTo kADhatAM koI dekhe tyAre tene zaMkA thAya ke-zuM A maithunane mATe upAsanA karatA haze? AvI zaMkA karanArane cAramAsI laghudaMDa Ave, strIne kahe to cAramAsI gurudaMDa Ave, mitrane vAta kahe to chamAsI laghudaMDa ane jJAtine jaNAve to chamAsI gurudaMDa Ave.(6) gAmanA koTavALane kahe to mULa prAyazcita, gAmanA zreSThine kahe to anavasthApya ane rAjAne vAta kahe to chelluM pArAMcita nAmanuM prAyazcita Ave.(7) have cAritra vinAnA strI puruSa pAse kAMTo kaDhAve to kayAM doSo lAge te jaNAvatAM kahe che ke-pUrve kahyA te ja badhA doSo lAge. asaMyatI hAtha pramukha dhove to pazcAtdoSa paNa lAge. eTale ke sAdhuno kAMTo sAdhu pAse ja kaDhAvavo paNa sAdhvI yA to gRhastha ke gRhasthinI pAse na kaDhAvavA. tevI jarIte sAdhvIe kAMTo sAdhvI pAse kaDhAvavo paraMtu sAdhu yA to gRhastha ke gRhasthinI pAse na kaDhAvavo. (8) A saMbaMdhamAM prativAdI zaMkA karato pUche che ke-jo A pramANe kahezo to agAU varNavela sUtra niSphaLa nivaDaze. AcArya bhagavAna teno uttara ApatAM kahe che ke - sUtra nirrathaka nathI. jo sAdhuno sarvathA abhAva hoya to sAdhvI kAMTo kADhe e sUtra saphaLa zrIgacchAcAra-payannA- 232
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja che. sarvaprathama to gRhastha zrAvaka pAse kAMTo kaDhAvavo, tenA abhAvamAM anyamati gRhastha pAse, tenA abhAvamAM zrAvikA pAse ane tenA abhAvamAM anyamati strI pAse kAMTo kaDhAvavo. te pratyekanA paNa traNa traNa bhedo che. gRhastha 1 pazcAtkRta, 2 zrAvaka ane 3 bhadraka-ema traNa prakAre che tevI rIte anyamati gRhastha paNa traNa prakAranA jANavA. anyamati gRhasthinI strI paNa 1 DozI, 2 madhyama vayavALI ane 3 yuvAna-ema traNa prakAranI jANavI. gRhastha pAse kAMTo kaDhAvavo paDe to prathama pacchADaka pAse kaDhAvavo, tenA abhAvamAM zrAvaka pAse ane tenA abhAvamAM bhadraka pAse kaDhAvavo. sAthosAtha tene sUcanA ApavI ke-tuM jaLathI hAtha dhoIza nahIM. jo te zaucavAdI na hoya to potAnA baMne hAtha paraspara ghasIne sApha karI le, agara to vastrathI lUMchI nAkhe. (9) jo kAMTo kADhanAra zaucavAdI hoya to tene sUcavaq ke-mArA mastakadvArA agara vastradvArA tArA hAtha sApha karI le, chatAM paNa te tema na kare to tene sucavad ke-ghare jaIne tame acitta jaLathI hAtha dhojo. tenA ghare tevA jaLanI jogavAI na hoya to potAnI pAse rahelA acitta jaLathI tenA hAtha dhovarAvavA, kAraNa ke jo tema karavAmAM na Ave to ghare jaIne te puSkaLa kAcuM (sacitta) pANI vApare jethI pRthvIkAya temaja apakAyanA jIvonI virAdhanA thAya. (10) gRhasthAdikano abhAva hoya to mAtA, bahena, patrI, dAdI, pautrI vigere pAse kaDhAve ane te sarvanA abhAvamA vRddhA, madhyamA ane yuvatI pAse kaDhAve. kadAca tevo paNa saMyoga na hoya ane gADha kAraNa AvI paDyuM hoya to be DAhyA puruSane pAse rAkhIne eka pAse kAMTo kaDhAvavo. (11) be DAhyA eTale eka gRhastha ne eka anyatIrthika athavA to eka gRhasthinI ane bIjI anyatIrthI strI.(12) sAdhuno abhAva kyAre hoya, te darzAvatAM kahe che ke-siMhAdikathI vyApta aTavI hoya athavA zUnya araNya hoya, rogAdikane kAraNe sAdhu ekalA pAchaLa rahI gayA hoya ane kAMTo lAgyo hoya tyAre bIjA sAdhunA abhAvamAM Upara darzAvela paddhati anusAra kAMTo kaDhAvavo. (13) have yatanA darzAvatAM kahe che ke-potAnA saMbhogI bhalA sAdhu pAse kAMTo kaDhAve, tenA abhAvamAM asaMbhogI bhalA sAdhu pAse ane tenA abhAvamAM pAsatthA pAse kaDhAve. A pramANe jo potAnA pakSanA sAdhu na maLe to pachI anukrame parapakSI gRhastha, anyatIrthika, gRhasthiNI, anyatIrthI strI, kuzaLa azaucavAdI, kuzaLa zaucavAdI pAse kaDhAve. te badhA paikI eka paNano saMyoga na maLe to mAtA, bahena ityAdika saMbaMdhI sAdhvI pAse kaDhAve, tenA abhAvamAM vRddhA, madhyamA ane yuvatI strI pAse kaDhAve. (14) have sAdhvI kAMTo kevI rIte kADhe te darzAvatAM kahe che ke - nakhaharaNIvaDe pagane spA vinA ja kAMTo kADhe, ane tema na banI zake to pagane vastravaDe vIMTIne, jamIna Upara yA lAkaDA Upara mUkIne kAMTo kADhe ane te vakhate be sAdhu yA to sAdhvI pAse bese. (15) jevI rIte paganA kAMTAdika kADhavAno utsarga ane apavAda mArga kahyo tevI ja rIte AMkhanI raja saMbaMdhI paNa jANavU. (16) sAdhunI AMkhamAM paDela tRNanA saMbaMdhamAM subhadrAnuM dRSTAMta che, je nIce pramANesatI subhadrAnuM vRttAMta- - ___ vasaMtapuramA jinadAsa nAmano jainadharmarakta zreSThI hato. tene tattvamAlinI patnIdvArA subhadrA nAmanI putrInI prApti thaI. subhadrA jevI rUpavAna hatI tevI ja guNavAna satI paNa hatI. jinadAse paNa potAnI zrIgacchAcAra-payannA- 233
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekanI eka putrIne lADakoDamAM ucherI. jinadAsa zeThanA dhArmika saMskAro paNa subhadrAe jhIlyAM ane te zuddha samakitadhAriNI banI. subhadrAe yauvanavayamA praveza karatAM jinadAsane tene yogya pati mATe / ciMtA utpanna thaI. tenI icchA subhadrAne yogya jainadharmI kuLamAM paraNAvavAnI hatI. A arasAmAM caMpAnagarIno bauddhadharmI buddhadAsa nAmano vyApArI vasantapura AvI caDhyo. ekadA jinadAsa zreSThInA mahela pAsethI pasAra thatAM teNe subhadrAne joI. jotAM ja tene anubhava thayo ke A yuvatI vAdaLAmAMthI chUTI paDelI vIjaLI to nahIM hoya? subhadrAnA rUparAzie buddhadAsa, citta AkarSI lIdhuM paNa tene prApta karavA zuddha jainadharmI banyA sivAya chUTako nahoto, kAraNa ke jainadharmIne ja potAnI kanyA paraNAvavAnI jinadAsanI mAnyatA acaLa hatI. potAnA kAryanI siddhi mATe buddhadAse jaina zAstrono abhyAsa karavA mAMDyo ane zrAvakocita karaNI sAmAyika, pratikramaNa, jinapUjA, vyAkhyAnazravaNa, guruvaMdana ane navakArasI Adika pratyAkhyAna paNa karavA lAgyo. subhadrAnA rUpa temaja guNa Upara mugdha thayelA buddhadAse jinadAsa pAse tenI putrInA potAnI sAthe lagna karavAnI / mAgaNI karI. anukULa samaye buddhadAsa ane subhadrA lagnagraMthIthI joDAyAM. sAMsArika jIvana zarU karyA bAda buddhadAsane potAnI mAtRbhUmi- AkarSaNa thayaM paNa jinadAsa zreSThI potAnI kanyAthI judA paDavA taiyAra na hatA. vaLI subhadrAne jainadharmI nahIM paNa eka custa buddhadharmI kuTumbamAM vasavAnuM hatuM. A kAraNathI buddhadAsa paNa manamAM mUMjhAto. jinadAsa zeTha jamAInI mUMjhavaNa samajatA hatA. A samaye banne dharmoM vacce tIvra spardhA cAlatI hatI eTale jinadAsa jevA custa jaina potAnI kanyAne itaradharmI kuTumbamAM vasavA mATe paravAnagI Ape te asambhavita hatuM chevaTe subhadrAe samajAvavAthI ane jamAInA AgrahathI jinadAse rajA ApI ane sAthosAtha judA gharamA : vasavAnA ane subhadrAnA dharma-vicAra ane AcAra-svataMtratA saMrakSavAnI buddhadAsane bhalAmaNa karI. __ campAnagarImA AvI subhadrA paNa nityaniyama mujaba vartana karavA lAgI. tenuM saubhAgya sukha anyane AMkhanA kaNAnI jema khUcavA lAgyuM tenA sAsu-sasarAne buddhadAsa strInA dAsa jevo jaNAvA lAgyo, paraMtu teono kazo upAya na cAlyo. dhIme dhIme dhuMdhavAto A IrSyAgni gharanA AMgaNAmAM AvI pahoMcyo. potAnA kuLamAM eka jainadharmI strI potAnA dharmanuM yathArtha pAlana kare te tenA sAsu-sasarAthI sahana na thayuM teo teno ughADo virodha karavA lAgyA, paNa tenI buddhadAse kaMI darakAra na karI. ___ have tenA sAsariyAoe subhadrAnA chidro jovA zarU karyAM. ekadA teonI dhAraNA phaLibhUta thaI. eTale mAsakhamaNane pAraNe koI tapasvI muni subhadrAnA gRhe gocarI arthe padhAryA. temanI AMkhamAM pavananA vegathI eka taNakhaluM paDeluM, paNa deha pratye udAsIna bhAvavALA te munivarane tenI darakAra na hatI. subhadrAe gocarI vahorAvatAM munijIne thatI vyathA nihALI eTale laghulAghavI kaLAdvArA potAnI jIbhavaDe AMkhamAMthI taNakhaluM capaLatAthI laI lIdhuM paraMtu tema karatAM potAnA bhAlapradezamAM karela tAjA tilakanuM kaMkuM paNa munizrInA kapALamAM coMTI gayuM. dUrathI A dRzya tenI sAsue joyuM eTale teno atyAra sudhI mahAmahenate dabAvelo krodha-dAvAnaLa bhabhUkI uThyo. teNe potAnAputrane bolAvI zrIgacchAcAra-payannA- 234
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva hakIkata varNavatAM kAM-jo, tArI strInA caritra ! jyAM sudhI vAta bahAra nathI gaI tyAM sudhI sAraM che paNa AvI vAta prasaratA zaharamAM tArI lAkhanI pratiSThA rAkhanA mUlyanI thaze; mATe pANI pahelAM ja pALa bAMdha ane kaMIka samaja. baLatAmAM ghI homavAnI mAphaka buddhadAsane mAtAnA vacananI asara thaI. teNe subhadrA sAtheno vahevAra baMdha karI dIdho. buddhadharmI bhaktoe A hakIkatano zaheramAM vAyuvege pracAra kayoM. jaina zrAvikA subhadrAnI sthaLe sthaLe niMdA thavA lAgI. A bAju subhadrA to meghAcchAdita sUryanI mAphaka nirvikAra ane pratApI ja hatI. kalaMka, niMdA ane apavAdanI madhyamAM paNa tene aMzamAtra krodha ke Aveza sparzI zakyA nahIM. zAMta cittathIM teNe A kAraNa mATe zAsanadevInI sahAya mAMgI ane tenI ArAdhanA mATe kAyotsarga ko. aThThamanI prAMte zAsanadevIe paNa pratyakSa thaI tenuM kalaMka dUra karavA vacana ApyuM subhadrAe kAyotsarga pArI pAraNuM karyu. bIjA divasano prAta:kALa thatAMja nagaramA hAhAkAra pravartI gayo. zaheranA cAre dizAnA daravAjA ocItA (ApameLe ja) baMdha thaI gayA. bahAranI duniyA sAtheno caMpAvAsIono vahevAra tUTI gayo. jo daravAjA na khule to samagra nagarI kSudhA-tRSAnA saMkaTamAM sapaDAI jAya. nagaravAsIonI vyAkuLatA vadhI gaI. rAjA pAse vAta pahoMcI. rAjAe dvArapALone bolAvyA dvArapALoe kAM ke devakRta upasarga sivAya amane bIjukazuM kAraNa jaNAtuM nathI, mATe deva-prArthanA karAvo. dhUpa-dIpa-puSpAdikano bali samIne rAjavIe devane saMbodhIne prArthanA karatAM ja deva-vANI thaI ke-"A nagaranI koI paNa sAcI satI strI kAcA sutaranA tAMtaNAdvArA cAlaNI bAMdhI te cAlaNIdvArA kUvAmAMthI pANI kheMcI dvAro Upara chAMTaze tyAre ja te daravAjA ughaDavAnA." rAjAe AvI satI strInI zodha mATe nagarImAM paDaha vagaDAvyo. satItvanA ghamaMDavALI keTalIya yuvatIo kUvAkAMThe AvI nirAza thaIne cAlI gaI. koIno sutarano tAMtaNo tUTI jato, koIno tAMtaNo kAyama rahe to paNa cAlaNImAM pANI na bharAya ane kadAca te baMne to paNa cAlaNI Upara AvatAM pANI, bindu mAtra paNa na maLe. rAjA paNa AvI jAtanA banAvathI zokagrasta banI gayo. nAgarika loko Upara paNa ciMtAnuM vAdaLa chAI rahya. subhadrA pote jANatI ke-mArA kalaMkanA nirasana mATe ja zAsanadevIe yojela A yukti che eTale sarva strIoe ajamAyaza karI lIdhA pachI te potAnI sAsu pAse gaI ane namra vANImAM A kasoTImAthI pasAra thavA tenI AjJA mAMgI. paraMtu dhagadhagatA jvALAmukhI parvatamAthI jema jvALA bahAra Ave tema sAsuno roSabharyo vAg-dhasAro vaheto thayo-"tAruM caritra malina che tethI to ame zaramanA mAryA koIne moM paNa batAvI zakatA nathI, mATe vadhu phajetI na karAvatAM tuM chAnImAMnI gharamAM ja besI rahe te ja ucita che ! tAre tyAM jaIne amArI adhUrI rahelI mazkarI pUrI karAvavI che?" AvA kaTu vacana sAMbhaLI subhadrA potAnA AvAse gaI ane snAnAdikathI zuddha thaI, paMcaparameSThInA smaraNapUrvaka kUvA kAMThe gaI. kAcA sutaranA taMtuthI cAlaNI bAMdhI kUvAmAM utArI. hajAro netro tenA pratye AkarSAI gayA, kAraNa ke tenI saphaLatA Upara teonI jIvana-AzA nirbhara hatI. sau koInA Azcarya vacce cAlaNI jaLa bharapUra banI Upara AvI ane baMdha daravAjA Upara pANI chAMTatAM ja te tatkALa khulI javA lAgyA. uttara, zrIgacchAcAra-payannA- 235
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcima ane dakSiNanA traNa daravAjAo ughADyA pachI, 'haju paNa koIne potAnA satItvanuM abhimAna hoya to A pUrva dizAno daravAjo ughADe' evA sUcana sAthai subhadrAe te daravAjo baMdha rahevA dIdho, je adyApi baMdha che. caMpAnA nRpatie subhadrAnuM bahumAna karyu, lokoe "subhadrAnI jaya jaya" pokArI ane buddhadAse paNa patnIne devI mAnI. tenA sAsu sasarA vastusthitinuM satya bhAna thatAM jainadharmI banyA. A pramANe dharmano prabhAva darzAvI subhadrAe prAMte dIkSA svIkArI AtmakalyANa sAdhyuM. sAdhu game teTalA guNavAna hoya paNa mULaguNamAM doSita hoya to tevA sAdhune je gaccha bahAra kare te gaccha jANavo. te saMbaMdhamAM jaNAve che ke-- mUlaguNehiM vimukkaM, bahuguNakaliyaM pi laddhisaMpannam / uttamakule vi jAyaM, niddhADijjai tayaM gaccham // 87 / / [ mUlaguNairvimukto, bahuguNakalito'pi labdhisampannaH / uttamakule'pi jAto, nirghATyate sa gacchaH // 87 // ] gAthArtha - aneka guNothI yukta, labdhisaMpanna ane uttama kuLamAM janmela evo sAdhu paNa jo paMcamahAvratarUpa mULaguNathI rahita hoya to tevA sAdhune gacchabAhya karAya te ja gaccha pramANabhUta che. vivecana - rAjanya jevA uttama vaMzamAM janmyo hoya, caMdrAdi uttama kuLamAM dIkSita thayo hoya, ane *labdhiothI vibhUSita hoya, bIjA paNa aneka guNo hoya chatAM paNa jo te sAdhu prANAtipAtaviramaNAdi pAMca mahAvratarUpa mULaguNathI rahita hoya to tene thINaddhi nidrAvALA athavA kaSAyaduSTa ziSyanI jema gacchabAhya karavA joIe. mULaguNa e saMyamarUpI mahelano pAyo che. jo pAyo majabUta na hoya to tenA Upara Ubho karela bArI-bAraNAyukta mahela TakI zakato nathI tema ja mahAvratonA abhAvamAM bIjA vArI - bAraNArUpa guNo paNa TakI zakatA nathI. mULaguNa je ekAna AMka che. ekaDA vinAnA ghaNA mIMDA paNa nirarthaka che tema mahAvrato sivAyanA zeSa guNo zUnya jevA che. zrInizIthasUtranI pIThikAmAM thINaddhi nidrAvALAnA keTalAka dRSTAMto ApelA che. koI eka gAmamAM eka kauTuMbika vasato hato. te pratidina mAMsa pakAvIne khAto ene ghaNI hiMsA karato. ekadA tene cAritrapAtra munino saMyoga thayo. dharmopadeza sAMbhaLI kauTuMbikane vairAgya uddhavyo eTale dIkSA lI dhI. sthavironI sAthe vihAra karatAM karatAM eka nagaramAM Avyo. mArge jatAM eka hRSTa-puSTa pADo tenA jovAmAM Avyo eTale tene tenuM mAMsa khAvAnI icchA thaI, paNa sAdhu vezamAM zuM thaI zake ? tenI abhilASA vadhavA lAgI paNa thAya zuM ? gocarIe gayA to paNa abhilASA tenI te ja. gocarI karI, sthaMDila gayA, chellI porasI bhaNAvI, sAMjanI Avazyaka vidhi karI, chevaTe saMthArA porasI paNa karI chatAM mAMsa khAvAnI icchA nAza na pAmI. rAtrie sUtA pachI tene * thINaddhi nidrA AvI. te X * * labdhiyonuM varNana pR. 192 thI 198 Upara AvI gayuM che. x thINaddhi nidrA e darzanAvaraNI karmanI nava prakRti paikI eka che. darzanAvaraNIya karmanI nava prakRti A pramANe- 1 nidrA, 2 nidrAnidrA, 3 pracalA, 4 pracalApracalA, 5 thINaddhi, 6 cakSudarzana, 7 acakSudarzana, 8 avadhidarzana ane 9 kevaLadarzana. zrIgacchAcAra - payannA- 236
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ uThIne jyAM pADAno vADo hato tyAM gayo, pADAne mArI tenuM mAMsa tRpti pramANe khAdhuM ane bAkInuM laIne upAzraye AvyA. chAparA Upara mUkI puna: sUI gayA. prabhAte jAgRta thaI gurumahArAja pAse AvyA ane kahevA lAgyA ke-Aje mane AvuM svapnaM AvyuM hatuM ke meM eka pADAne mArI nAkhyo, tenuM mAMsa khAdhuM ane zeSa rahyaM te upAzraya Upara mUkyuM gurue tapAsa karAvI to upAzrayanA chAparA Upara mAMsa paDeluM eTale temane thINaddhi nidrAvALo ayogya jANIne te ja vakhate gacchabahAra karyo. koI eka sAdhu gocarI gayA tevAmAM eka sthaLe lADunuM bhojana joIne UbhA rahyA. ghaNI vAra UbhA rahyA chatAM gRhasthe te vahorAvyA nahIM ane sAdhu paNa kazuM bolyA nahIM. modaka lIdhA banA upAzraye AvyA paNa temanI icchA nAza na pAmI. gocarI Adika sarva kAryoM karyAM chatAM manamAMthI modakanI tRSNA nAza na pAmI. rAtre sUtA pachI thINaddhi nidrAnA vazathI uThIne te gRhasthanA ghare gayA ane rakhevALane mArI nAkhI, dvAranA kamADa toDIphoDI nAkhI yatheccha modako khAdhA ane zeSa rahyA te pAtrAmAM bharI laI upAzraye AvI sUI gayA. prAta:kALe pAtrAnI pratilekhanA karatAM anya sAdhuoe modaka joyA eTale temano rAtri saMbaMdhI sarva vyatikara sAMbhaLIne gurue temane gacchabahAra karyA. koI eka kuMbhAre eka gAMvamAM dIkSA lIdhI. thINaddhi nidrAnA kAraNe te rAtrie Ubho thayo ane jevI rIte mATInA ghaDA doraDAthI kApato hato tevI ja rIte sAdhuonA mAthAM kApavA lAgyo. sAdhuonA kalevara eka bAju ane mAthA bIjI bAju nAkhavA lAgyo. prabhAte uThI gurune kahyaM ke-rAtrie mane AvA prakAranuM svapnaM Avela che. gurue tapAsa karAvI to temaNe rAtrimAM ghaNA sAdhuonau saMhAra karI nAkhela. guru temane gacchabahAra karyA. koI eka sAdhu gocarIe gayA tevAmAM rAjAno hAthI sAmo maLyo. hAthIe sAdhune bIvarAvyA eTale te sAdhune krodha caDhyo roSamAM ne roSamAM sAdhu sUI gayA. thINaddhi nidrAne kAraNe rAtrimAM UbhA thaI, te hAthI pAse jaI tenA dAMta bahAra kheMcI kADhyA. bAda te laI, upAzraye AvI, te daMtuzULane bAraNA pAse kI sUI gayA. rAI pratikramaNa samaye gurumahArAjane potAne tevA prakAranaM svapna Avela tevI vAta karI eTale prAta:kALe tapAsa karI to bAraNA pAse banne dantuzULa paDelA joIne te ja vakhate guru temane gacchabahAra karyA. koI eka sAdhu gocarIe gayA tevAmAM mArgamAM moTuM zALanuM vRkSa AvyuM tenI zAkhAo ghaNI vistRta hovAthI temane thoDo rasto pharIne javuM paDyuM. taDako lAgyo hato, ghaNA sAdhuonI gocarI lAvavAnI hovAthI bhAra paNa vizeSa hato, tRSA paNa lAgI hatI, bhUkha paNa pIDI rahI hatI tethI utAvaLe utAvaLe pAchA pharatAM te vRkSanI DALI sAthe jorathI athaDAyA ane mastaka phuTI gayuM. roSamAM ne roSamAM te upAzraye AvyA. rAtre thINaddhi nidranA kAraNathI uThIne te zALavRkSa pAse gayA ane tene mULamAMthI ukheDI, khabhe upADI lAvI upAzraya pAse nAkhyuM prAta:kALe gurune khabara paDatAM temane gacchabahAra karyA. keTalAka AcAryoM A saMbaMdhamAM kahe che ke-A sAdhu pUrvabhavamAM vanahastI hato. te samaye teNe ghaNA vRkSo ukheDI nAkhelA tenA abhyAsathI A bhavamAM paNa zALavRkSane mULamAMthI kheMcI kADhyuM. zrIgacchAcAra - payannA- 237
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ A saMbaMdhamAM prativAdI zaMkA karato pUche che ke-thINaddhi nidrAvALA sAdhune gacchabAhya z2a zAmATe karavo? tevA sAdhuno to veSa ja chInavI levo joIe. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che-thINaddhi nidrAvALAne vAsudeva karatAM ardha baLa hoya che ane vajraRSabhanArAca saMghayaNa hoya che. tene koI paNa jItI zake nahIM. vaLI jo tene vizeSa krodhita ko hoya to gacchano sarvanAza karI nAkhe, mATe temane pArAMcita prAyazcita Apaq ucita che. have zrInazIthasUtranA agiyAramA uddezAnI cUrNImAM jaNAvela kaSAyaduSTa sAdhuonA dRSTAMto jaNAve che. koI eka sAdhu gocarIe gayA. gocarImA temane saragavAnuM zAka maLyuM. zAka svAdiSTa hatuM tethI temAM temane Asakti thaI. guru pAse AvI gocarI batAvatAM gurue ja vadhaM zAka laI lIdhU ne khAI gayA. ziSyane atyanta krodha caDhyo. gurue tene khamAvyo to paNa tene krodha zAnta na thayo ane kA ke-huM tamArA dAMta pADI nAqhIza.tyAre ja jaMpIza. gurue vicAryu ke- A sAdhu krodhanA AvezamAM na karavAnuM karI besaze eTale gacchamAM yogya ziSyane AcArya tarIke sthApI pote anya gacchamAM cAlyA gayA. te ziSya paNa anya gacchamAM gayo ane tyAM guru saMbaMdhI pUchaparacha karI. ziSyoe jANyu ke-A te ja duSTa ziSya jaNAya che. teoe kA ke-Aje ja guru kALadharma pAmyA che ane temanA zarIrane vosarAvI dIdhuM che. tyAre te duSTa ziSye kAM ke -mane te sthaLa batAvo. ziSyoe sthaLa batAvyuM ane pachI gupta rIte saMtAI te duSTa ziSya zuM kare che te jovA lAgyA. te kaSAyaduSTe gurunA zarIrane bahAra kADhI, pattharavatI tenA dAMta pADI nAkhyA ane bolavA lAgyA ke-A dAMtane ja saragavAnuM zAka mIThu lAgyuM hatuM. bIjA ziSyoe tenuM duSTa vartana jANI gacchamAMthI kADhI mUkyo. koI eka sAdhu pAse sArI muhapatti AvI. gurue tenI pAsethI te laI lIdhI eTale tene atyaMta krodha caDhyo. gurue tene pAchI devA mAMDI paNa teNe te lIdhI nahIM ane manamAM DaMkha rAkhyo. ekadA bIjA ziSyo AghApAchA gayA hatA tevAmA lAga jAIne teNe gururnu garcha dabAvyuM gurue paNa tenuM garcha pakaDyu, chevaTe banne mRtyu pAmyA. AvA duSTa celAne kadApi pAse na rAkhavo. koI eka sAdhu sUryAsta thayA pachI paNa vastra sIvavA lAgyA tyAre gurue tene kA ke-he ulUka (ghUvaDa) ! zuM tuM atyAre paNa dekhe che? ziSya krodhI banyo ane kA ke-mane Ama kahenAranI banne AMkha huM kADhI nAkhIza. bhaya pAmI guru anya gacchamAM jatA rahyA ane tyAM aNazaNa svIkArI kALadharma pAmyA. krodhI ziSya paNa te gacchamAM gayo ane guru saMbaMdhI pRcchA karI. bIjA sAdhuoe jANyu ke-A te ja duSTa ziSya haze. teoe tene gurune paraThavela te sthaLa batAvyuM ane gupta rIte te zuM kare che te joyuM to te duSTa ziSye potAnA rajoharaNamAMthI loDhArnu cappu (cAkU) kADhI gurunI banne AMkha phoDI nAkhI. sAdhuoe tene gacchabahAra kADhI mUkyo. eka sAdhune gocarImA zikharaNa maLyU. upAzraye AvI AcAradharma mujaba gurune batAvatAM te sarva pI gayA eTale ziSya roSI banIne patthara laIne gurune mAravA Avyo. bIjA ziSyoe tene vAryoM to paNa teno krodha zAMta na thayo, guru aNazaNa svIkArI, kALadharma pAmyA. ziSyo tene paraThavI AvyA. bAda zrIgacchAcAra-payannA- 238
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ je ThekANe gurune paraThavyA hatA tyAM AgaLa te duSTa ziSya gayo ane gurunA dehane bahAra kADhI pattharA mAryA tyAre ja tene AtmAmAM zAMti thaI. A prakAranA ziSyo dazamA pArAMcita prAyazcitane yogya che. have sonA-rUpA vigerenA parigraha vinAnA gacchane sugaccha varNavatAM kahe che ke jattha hiraNNasuvaNNe, dhaNadhaNNe kaMsataMbaphalihANaM / sayaNANa AsaNANa ya, jhusirANaM ceva paribhogo // 88 // jattha ya vAraDiyANaM, tattaDiANaM ca taha ya paribhogo / muttuM sukkilavatthaM, kA merA tattha gacchammi ? / / 89 / / jattha hiraNNasuvaNNaM, hatyeNa parANagaMpi no chippe / kAraNasamappiyaM pi hu nimisakhaNaddhapi taM gaccham // 90 // [yatra hiraNyasuvarNayo-rdhanadhAnyayo: kAMsyatAmrasphaTikAnAm / zayanAnAmAsanAnAJca, zuSirANAM caiva paribhoga: // 48 // yatra ca raktavastrANAM, nIlapItAdiraGgitavastrANAJca paribhogaH / muktvA zuklaM vastraM, kA maryAdA tatra gacche? // 89 // yatra hiraNyasuvaNe, hastena parakIye'pi na spazet / kAraNasamarpite'pi hu nimeSakSaNArdhaM sa gaccha: // 90 // gAthArtha-je gacchamAM sonAno, rUpAno, dhanano, dhAnyano, kAMsA tema ja tAMbAnA pAtrono, sphaTika ratnamaya bhAjanono, khATa palaMga Adi zayanIyano, besavAnI khurazI, mAMcI Adi Asanano tema ja sacchidra (polAM) pITha phalakano upabhoga kAyama karavAmAM Avato hoya tema jamunine yogya zveta vastrano tyAga karIne rAtAM, lIlAM ke pILAM vastrono upayoga karAto hoya te gacchane maryAdAvALo kyAthI kahI zakAya? vaLI je gacchanA sAdhune bhaya ke snehAdikanA kAraNe koI gRhastha sonu, ruMghu arpaNa kare chatAM paNa sAdhu ardhanimeSa mAtra samaya paryanta paNa tene hAthavatI sparze nahIM te gaccha ja pramANa jANavo. vivecana-hiraNya zabdano artha rUpuM athavA nahIM ghaDeluM sonu thAya ane suvarNano artha ghaDelu sonu thAya che. dhana eTale rokaDa rupiyA, sonAmahora, mANikya pramukha. dhAnya covIza prakAranA che, te A pramANe -1 yava, 2 godhUma (ghauM), 3 zALa, 4 vrIhi-judI judI jAtanA cokhA, 5 sAThI cAvala, 6 kodravA, 7 juvAra, 8 kAMga-moTA zarAnI, 9 rAlaga-nAnA zarAnI, 10 tala, 11 maga, 12 aDada, 13 ayasi-kSamAkurI, 14 kALA caNA, 15 tiur3A-bAvarA, 16 vAla, 17 maTha, 18 moTA cAvala, 19 baMTI, 20 masura, 21 tura, 22 kaLathI, 23 dhANA ane 24 goLa zveta caNA (kAbulI caNA). graMthAMtaramA dhAnya-saMkhyA tathA nAmamA pheraphAra jovAya che. kAMsAnA pAtra-thALI, kacoLA, vATakA vigere, trAMbAnA pAtra-kamaMDalu, kaLaza vigere-AvA prakAranA parigrahanA tyAgavALA sAdhuo je zrIgacchAcAra-payannA- 239
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchamAM hoya tene sugaccha jANavo. zrInizIthasUcanA agiyAramA uddezAmAM aDhAra prakAranA pAtrono tyAga upadizyo che, te A pramANe-1 loDhAnA, 2 kAMsAnA, 3 trAMbAnA, 4 taravAnA, 5 sonAnA, 6 rUpAnA, 7 sIsAnA, 8 kathIranA, 9 hIrapuTa (lohapuTa), 10 maNinA, 11 kAcanA, 12 zaMkhanA, 13 zIMgaDAnA, 14 dAMtanA, 15 cela eTale netra pramukhanA, 16 pASANa-pattharanA, 17 cAmaDAnA ane 18 vajraratnanA-AvA aDhAra prakAranA pAtro pote rAkhe,bIjA pAse rakhAve ane rAkhanArane sAro kahe athavA pote bhogave, bIjA pAse bhogavAve ane bhogavanArane bhalo kahe tene cAramAsI prAyazcita lAge. vaLI je pAtrAne loDhAnA, trAMbAnA, kAMsAnA yAvat Upara kahyA te aDhAre prakAranA baMdhanathI bAMdhyA hoya tevA kASThanA pAtrane pote rAkhe, bIjA pAse rakhAve ane rAkhanAranI anumodanA kare tene paNa cAramAsI prAyazcita lAge. ___mAMcI, hiMDoLA pramukha Asano paNa varjavA kAraNa ke tenI pratilekhanA barAbara thaI zakatI nathI. mULamAM je caiva' zabda mUkyo che te gAdI, takiyA, gAlamazUriyA vigere komaLa ane polA zayanAdika sUcavanArA che, teno paNa niSedha samajavo. lAla, pILAM ke lIlA vastra sAdhue na paheravA. phakta zveta vastra ja deha Upara dhAraNa karavA. 1 AcArAMga, 2 uttarAdhyayana, 3 kalpasUtra TIkA, 4 kalpasUtra cUrNI ane 5 nizItha sUtra mULa temaja cUrNImAM zveta vastranuM pratipAdana karela che; kAraNa ke bIjA vicitra raMgovALA vastramA maryAdA sacavAtI nathI. Upara ApaNe joI gayA ke raMgela vastra paNa sAdhu na rAkhI zake to pachI suvarNa ke rupuM pAse rAkhavAnI vAta saMbhavI ja kema zake ? siddhAMtakAra kahe che ke-koI paNa gaMbhIra kAraNa upasthita thaye chate koI gRhastha, sAdhu pAse sonu-rupuM mUkavA Ave to paNa tene ardhanimeSa jeTalA samaya pUratuM paNa grahaNa na karavaM. AMkhamIMcIne ughADIe teTalA samayane nimeSa kahevAmAM Ave che. ATalA sUkSmakALa paryaMta paNa jeno niSedha karyo che tenA saMsarganI to kathA ja zAmATe karavI? zAstrakAre A saMbaMdhamAM apavAda mArga paNa darzAvyo che. zrInizIthasUtramA parigrahano adhikAra che tyAM darzAvyuM che ke-"gilANamaMgIkRtya vejjaTThatAya hiraNNaMpi geNhejjA urAlasyApavAdaH, vise kaNagaM ti viSagrastasya kanakaM-suvarNaM taM ghetuM ghasiUNa visaNigghAyaNaTThA tassa pANaM dijjati, ato gilANaTThA urAliyaggahaNaM bhavejja tti // " glAna sAdhunA upacArane mATe, vaidyane ApavA mATe ane koI sAdhune visphoTaka thayuM hoya tyAre sonuM ghasIne pAvA mATe upayogamA levu paDe teTalo samaya sonuM grahaNa kare paraMtu kArya paripUrNa thaye ardha nimeSa mAtra samaya paryaMta pAse rAkhI zakAya nahIM.. AtraNa gAthAmAM dhana, dhAnya vigerene lagatI je maryAdA batAvI che te maryAdAne sAcave-pALe te ja sugaccha kahevAya. have sAdhvI saMbaMdhI gacchamaryAdA varNave che jatthaM ya ajjAladdhaM, paDigahamAIvi vivihamuvagaraNam / paribhujjai sAhUhiM taM goyama ! kerisaM gaccham ? // 91 // zrIgacchAcAra-payannA- 240
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [yatra cAryAlabdha, patadgrahAdyapi vividhamupakaraNam / paribhujyate sAdhubhiH, sa gautama ! kIdRzo gacchaH ? // 91 // ] gAthArtha- je gacchamAM sAdhvIoe meLavela pAtrAdika upakaraNono sAdhao vagarakAraNe upabhoga karatA hoya tene he gautama! kevo gaccha kahevo? arthAt te sugaccha nathI ja. vivecana-sAdhvIe ANela pAtrAdika upakaraNo paNa sAdhue svIkAravAno niSedha che to pachI teno lAvela AhAra to kema ja kalpI zake ? zrIyatijItakalpamAM kA che ke-"guruuvahiapaDilehe, chappaiaasohikaMmi tdggnne| lahuyA gurugajjANaM, sayameva ya vasthapAyagahe // 1 // " gurunI upadhi paDilehi nahIM, temAM jU vigerenI tapAsa na kare to laghucAramAsI daMDa Ave ane gRhastha pAse vastra, pAtrAdika grahaNa kare to cAramAsI gurudaMDa lAge. sAdhvIne gRhastha pAse vastra, pAtrAdika grahaNa karatAM kevA kevA doSo udbhave te jaNAvatAM kahe che ke-sAdhvIne e pramANe grahaNa karato koI nUtana zrAvaka jue to mithyAtvI bane, vaLI 'sAdhvIo to pAtrAdikanA miSathI bhAI le che' tevI zaMkA koIne upaje, strIjAti svabhAvathI caMcaLa hoya che tethI tenI sAthe maithuna-sevananI icchAthI gRhastha vastra-pAtrAdika vahorAve ane jo tenI icchAno anAdara thAya to lokamAM hAMsI kare, vaLI strIjAtinuM sattva (dhairya) alpa hoya che eTale sArA vastrAdikathI lobhAI jAya che ane tene aMge akArya karavA prerAya che. vaLI rUpavatI sAdhvIne joIne moha pAmela koI gRhastha vazIkaraNadvArA tene vyAmoha paNa pamADe-ityAdika aneka kAraNothI zAstrakAre sAdhvIne vastra-pAtrAdika grahaNa karavAno niSedha pharamAvyo che. sAdhvIne vastrAdika to joIe ja, to temaNe kyAthI meLavavA? te praznanA javAbamAM jaNAvavAmAM Ave che ke - teNe potAnI jarUriyAta potAnA AcAryane jaNAvavI ane AcArya paNa vidhipUrvaka sAdhvIne Ape. te vidhi kaI che? te jaNAvatAM kahe che ke-AcArya sAdhvIne yogya upadhi maMgAvIne sAta divasa potAnI pAse rAkhe, bAda kalpa karIne sthavirAne paherAve ane vikAra na thAya to suMdara evI parIkSA karIne te upadhi pravartanIne Ape ane te paNa yogya vidhipurassara sAdhvIne Ape. jo parIkSA karyA vinA upadhi Ape agara to sIdhesIdhA sAdhvIne Ape to AcAryane cAramAsI guru prAyazcita lAge. pravartanIne soMpyA sivAya koI sAdhvIne AcArya sIdhA upadhi Adi Ape to anya sAdhvI vicAre ke-sAdhvI yuvAna ne rUpavatI che tethI AcArye tene vastra-pAtrAdika sIdhA ApyA. AvI rIte kuzaMkA- kAraNa maLe. upadhi ApavA saMbaMdhI vistRta adhikAra zrInizIthasUtranA pandaramA uddezAnI cUrNimAM che. ___ apavAdamArga darzAvatAM kA che ke-sAdhunA abhAvamAM sAdhvIe vastrAdika upakaraNo grahaNa karavAM paNa temAM sthavirAno krama jALavavo. jo sthavirA sAdhvI na hoya to yuvatI sAdhvI anya sAdhvI sAthe jaIne Ape. A saMbaMdhamAM vizeSa puSTi karatAM kahe che ke aidullahabhesajjaM, balabuddhivivaNaMpi puTThikaram / ajjAladdhaM bhujjai kA merA tattha gacchammi ? / / 92 / / zrIgacchAcAra-payannA- 241
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ego egithie saddhiM jattha ciTThijja goyamA ! / saMjaie viseseNaM, nimmeraM taM tu bhAsimo // 13 // daDhacArittaM muttaM, AijjaM mayaharaM ca guNarAsiM / ikko ajjoveI, tamaNAyAraM na taM gaccham // 14 // [atidurlabhabhaiSajyaM, balabuddhivivardhanamapi puSTikaram / AryAlabdhaM bhujyate, kA maryAdA tatra gacche? // 92 / / eka ekAkistriyA sArtha, yatra tiSThet gautama ! / saMyatyA vizeSeNa, nirmaryAdaM taM tu bhASAmahe // 93 / / dRDhacAritrAM nirlobhAM, AdeyAM mahattarAM ca guNarAzim / ekAkI adhyApayati, so'nAcAraH na sa gacchaH // 14 // gAthArtha-je gacchamAM sAdhuo sAdhvIe ANI Apela, baLa ne buddhi vadhAranArA puSTikAraka, ati durlabha auSadha-bheSajanuM sevana karatAM hoya te gacchamAM maryAdA kyAthI hoya? ekalo sAdhu ekalI strI athavA sAdhvI sAthe rahe tene he gautama ! ame vizeSa prakAre maryAdA vinAno ja gaccha kahIe chIe. vaLI dRDha cAritrazIla, nirlobhI, Adeya vacanavALI, mahAmativaMta ane guNanA nidhAnarUpa mahattarA (sarva sAdhvIonI svAminI) sAdhvIne sAdhu ekalo bhaNAve to te paNa anAcAra ja che. vivecana-bANumI gAthAmAM Apela merA zabda dezI che ane teno artha maryAdA thAya che. je gaccha maryAdAvALo nathI te tIrthaMkaranI AjJA bahAra che. duSprApya, buddhi vadhAranAra, zakti-dAtA evaM auSadha paNa jo sAdhvIthI lavAyela hoya to sAdhuthI vAparI zakAya nahIM. sAdhune ekalI strI sAthe vAta karavAno paNa niSedha kayoM che, to ekalI sAdhvI sAthe vAsa ke vArtAlApa to thAya ja kyAMthI? ekAMtavAsa baha burI cIja che. ekAMtamA rahetAM ekabIjAnA aMga-pratyaMgo jovAya che ane parasparanA vizeSa vArtAlApathI mana calita thaI jAya che. ekadA zreNika mahArAjA ane rANI celaNAne bhagavAnanI parSadAmAM joIne tema ja teonA rUpAdikano vicAra karIne zrImahAvIra bhagavaMtanA sAdhu tathA sAdhvIe bhavAMtaramA tevA thavAnuM niyANuM karyu hatuM. zrImahAvIra paramAtmAnA dRDha ane kriyApAtra sAdhu-sAdhvInuM mana calita thaI gayuM to pachI bIjA sAmAnya sAdhu yA sAdhvI mATe to zuM kahevU? mATe ja zAstrakAre ekAMtamAM to strI sAthe vArtAlApa karanAra sAdhune maryAdAhIna ane sAdhvI sAthe vAsa karanArane vizeSa prakAre maryAdAhIna kahela che. cAritranA sthira pariNAmavALA, spRhA rahita, guNavAna ane mahattarA (sarva sAdhvIonI svAminI) padane prApta thayela evI vRddha sAdhvI paNa jo sAdhu pAse ekAMtamAM bhaNavA bese to te gaccha anAcArI che. sAdhuonA samUhamA je sthAna AcArya- che tevU ja sthAna (pratiSThA) mahattarA (AcAryANI)nuM che. mahattarA padavI kyAre prApta thAya te saMbaMdhamAM kA che ke-"sIlatthA kayakaraNA, kulajA pariNAmiyA zrIgacchAcAra-payannA- 242
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ yagaMbhIrA / gacchANumayA vuDA, mahattarattaM lahai ajjA // 1 // " ziyaLavaMtI, sukRta karanArI, kulIna, vRddhA, gaMbhIra anta:karaNavALI, gacchamAM mAnya evI sAdhvI mahattarA padane prApta kare che. haju paNa A saMbaMdhamA vizeSa varNana karatAM kahe che ke ghaNagajjiyahayakuhae-vijUduggijjagUDhahiyayAo / ajjA avAriyAo, itthIrajaM na taM gaccham / / 15 / / [ghanagarjitahayakuhaka-vidhudurgAhyagUDhahRdayA: / AryA anivAritAH, strIrAjyaM na sa gacchaH // 95 // ] gAthArtha-meghano garjArava, azvanAudaramA rahelo vAyu ane vIjaLInA camakAranI jemajemanA hRdaya kaLI na zakAya evI sAdhvIo jyAM svecchA mujaba gamanAgamana kare te strIrAjya che paNa gaccha nathI. vivecana- megha garje tyAre nirNita na kahI zakAya ke-A varasaze ke nahIM varase. vaLI ghoDo doDe tyAre tenA peTamAM eka pradezamA saMmUrchima vAyu upaje che ane tethI tenA udaramAM khaLa-khaLa evo avAja thAya che paNa te mAlUma paDato nathI. kalikAlasarvajJa zrImad hemacandrAcArye pariziSTa parvamAM kA che ke "dadhyau ca svarNakAro'pi, caritaM yossitaamho!| azvAnAM kuhakArAva-miva ko vettamIzvaraH // 1 // " jJAtA evo sonI, strI- caritra ane azvanA udaramAM thato, 'kuhaka' evo zabda jANavAne koNa samartha che? arthAt te sarva jANI zakAtAM ja nathI. eTale kahevAnuM tAtparya e che ke - strI e kapaTano karaMDiyo che. teno svabhAva caMcaLa hovAthI tenuM hRdaya na kaLI zakAya tevU hoya che. AvI strIo (sAdhvIo) je gacchamAM aMkuza vinA vartatI hoya te gacchane gaccha na kahevAya paNa triyArAjya ja kahI zakAya. laukika zAstromAM paNa strI-caritra saMbaMdhI kA che ke anuplutaM mAdhavagarjitaM ca, strINAM caritraM bhavitavyatA ca / ... avarSaNaM cApyativarSaNaJca, devA na jAnanti kuto manuSyA: ? // 1 // jalamajjhe macchapayaM, AgAse pakkhiyANa payapaMti / mahilANa hiyayamaggo, tinnivi loe na dIsanti / / 2 / / yadi sthirA bhavedvidyut, tiSThanti yadi vAyavaH / daivAt tathApi nArINAM, na sthemnA sthIyate mana: // 3 // ghoDAnA peTamAM khaLa-khaLa evo thato dhvani, gAjato megha varSaze ke kema? strI, caritra, bhaviSyamAM zuM thavAnuM che ane zuM thavA- nathI? A vAta devo paNa jANI zakatA nathI to pachI manuSyonI zakti kaI gaNatrImAM? jaLamAM mAchalAno paga, AkAzamA uDatAM pakSIonA paganI paMkti temaja strInuM hRdaya-AtraNe vAnA jagatamAM dekhI zakAtA nathI. kadAca daivayogathI vIjaLI sthira banI jAya, pavano paNa eka jagyAmAM rahe parantu strI, mana to kadApi sthira rahe ja nahIM. zrIgacchAcAra-payannA- 243
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvI paNa strIjAti ja che tethI te paNa capaLa ne caMcaLa manavALI hoya che. jo tene lagAma vinAnA azvanI mAphaka chUTI mUkavAmAM Ave to te kalyANa sAdhavAne badale ulaTuM hAnikara ja vartana Acare che. strIjAtine keTalA aMkuzanI jarUra che te nIcenA zlokathI barAbara spaSTa samajAze. kA che ke-"pitA rakSati kaumAre, bhartA rakSati yauvane / putrastu sthavire bhAve, na strI svAtantryamarhati // 1 // " bAlavayamA kumArI hoya tyAM sudhI strI, rakSaNa pitA kare che, bAda yuvatI thAya tyAre dhaNI poSaNa kare ane vRddhA thAya tyAre putrAdika tenuM rakSaNa kare; paNa strI svataMtra na rahe. strI- citta keTaluM duSTa hoya che te viSayamAM revatI- vRttAMta sAro prakAza pheMke che. revatInuM dRSTAMta rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karatA hatA. nagaranI bahAra guNazIla nAmanA yakSa- maMdira hatuM. te nagarImAM mahAzataka nAmano dhanADhya gAthApati vasato hato. tenA ATha kroDa sonaiyA bhaMDAramA hatA, ATha kroDa vyApAramA hatA ane ATha karoDa sonaiyA, ghareNuM hatuM. A uparAMta daza-daza hajAra gAyo- eka gokula evA ATha gokula eTale eMzI hajAra gAyono te svAmI hato. tene tera patnIo hatI, temAM revatI moTI hatI. revatI potAnA piyarathI ATha kroDa sonaiyA ane ATha gokula kanyAdAnamAM lAvI hatI jyAre bAkInI bAre patnIo eka eka kroDa sonaiyA ane eka-eka gokula lAvI hatI. A rIte mahAzatakanI saMpatti ane Rddhi aDhaLaka hatI. __bhagavAna mahAvIra vihAra karatAM karatAM rAjagRhInA guNazIla udyAnamAM samavasaryA. sarva lokonI sAthe mahAzataka paNa vaMdanArthe gayo. prabhunI amRtamaya dezanA sAMbhaLI samasta parSadA AnaMdita banI. sarva potapotAne sthAne gayA bAda mahAzatake paramAtmAne vijJapti karI ke-he prabho ! huM paMcamahAvratarUpa sarva virati grahaNa karavA azakta chu, paraMtu mane samakitamULa zrAvakanA bAra vratarUpa dharma uccaravo. bhagavaMte kA ke-'dharmasya tvaritA gati:' dharmanA sArA kAryamAM kadApi DhIla na karavI. mahAzatake zrAvakanAM vrato aMgIkAra karyAM. ANaMda zrAvaka karatAM vizeSa e grahaNa karyu ke-covIza kroDa sonaiyA uparAMta saMpatti badhe to teno dharmamArgamAM vyaya karavo ane pratidina vyApAra karatAM be kAMsAnA pAtra bharAya teTaluM rupuM upArjana thAya tyArabAda vyApArano tyAga karavo. tema ja revatI Adi tera strIyo uparAMtano paNa tyAga. dhIme dhIme mahAzataka jIvAjIvAdika nava tattvano jJAtA thayo. mahAvIra bhagavaMta paNa anyatra vihAra karI gayA. ekadA rAtrisamaye revatI jAgata thaI gaI ane kaTamba saMbaMdhI vicAraNA karavA lAgI. tevAmAM tene vicAra Avyo ke-ATalI badhI sampati ane Rddhi hovA chatAM huM mahAzataka sAthe yatheccha bhogavilAso bhogavI zakatI nathI. vaLI mArI zokyo aMtarAyabhUta (vacamAM Ave) che mATe tene agninA upadravathI, zastraprahArathI ke viSaprayogathI mArI nAM. A pramANe ddaDha vicAra karI potAnI zokyonA chidro jovA lAgI. teo vacce paraspara aMtara paDAvI revatIe cha zokyone zastraprahArathI ane chane jhera ApIne mArI nAkhI. tenA bAra kroDa sonaiyA ane bAra gokulopaNa pote laI lIdhA. zrIgacchAcAra-payannA- 244
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAda revatI mahAzataka sAthe yatheccha bhogo bhogavavA lAgI. vizeSa bhoga bhogavavAnI lAlasAthI te mAMsalolupI thaI ane pratidina taLelA, agnimAM zekelA vigere prakAranA mAMsa khAvA lAgI. mAMsanI sAthe madirAnuM vyasana paNa thayuM. ___ekadA rAjagRhI nagarImAM parvanA divasomAM amArI paDaha vAgyo eTale revatIne mAMsane mATe muzkelI UbhI thaI. rAjAjJAnu ullaMghana thAya to zikSApAtra thavAya eTale mAMsanA abhAvamAM revatIe potAnA gokulanA mANasane bolAvIne kA ke-tAre hamezAM be vAchaDAone mArIne tenuM mAMsa mane mokalAvavaM. A pramANe AvatAM mAMsane zekIne, taLIne revatI pratidina khAvA lAgI. ___ mahAzataka zrAvaka vrata-pAlana karatAM cauda varSa vyatIta karyAM. ekadA pAchalI rAtre dharmajAgarikAmA vicAra kayoM ke-gRhavyavasthAmAM meM ATalA varSoM gALyA, have to prAta:kALe putrane sarva kArabhAra soMpI huM zrAvakanI pratimA dhAraNa karUM. prAta:kALamAM kuTumbIjanone jamADI, putrane bhAra soMpI, jinezvare kahela dharma aMgIkAra karIne teNe pauSadhazALAmAM vAsa kayoM. A avasare mAMsa tathA madirAthI madonmatta banela revatI potAnA keza chUTA mUkI, oDhaNAnA cheDAo AghApAchA karatI pauSadhazAlAmA jyAM mahAzataka beThA che tyAM AvIne kahevA lAgI ke he zrAvaka ! tuM cAritra dharmanI icchA kare che, punya bAMdhe che, mokSanI vAMchA kare che paNa te dharma, puNya, svarga ane mokSa vigere zuM che ? dharma karIne devaloka javAnI tArI jhaMkhanA che paNa mArI sAthe yatheccha bhoga-vilAso bhogava to devalokanuM sukha to ahIM ja tane darzAe~. mokSamAM to strI nathI, ane strI vinAnuM sukha keQ? vaLI paraloka koNe joyo che? mATe mArI sAthe managamatAM viSayasukho bhogava. revatInA AvAM kaSTadAyaka vacana sAMbhaLavA chatAM mahAzataka aMza mAtra calAyamAna na thayA tyAre revatI jevI AvI hatI tevI cAlI gaI. bAda mahAzataka zrAvake kramaza: zrAvakanI agiyAre paDimA vahana karI. pahelI pratimA-jina dharmane viSe ruci, mithyAtvano tyAga, poSaha ke upavAsa vigere na kare paraMtu samakita rUDI rIte pALe; bIjo tyAga na kare. bIjI pratimA-samakita hoya, zrAvakanA bAra vrato rUDI rIte pALe paNa sAmAyika tathA dezAvagAsika na kare. trIjI-sarva prakAre samakita pALe, zrAvakanAM bAra vrato pALe, sAmAyika tema ja dezAvagAsika kare paraMtu AThama, caudaza, pUnama ke amAvAsyAne divase poSaha na kare. cothI-samakita, bAra vrata, sAmAyika vigere kare, AThama-caudaza vigere divasone viSe pauSadha kare paraMtu rAtrine viSe kAusaggadhyAna kare. pAMcamI-cothImAM darzAvyA pramANe sarva kriyA kare, uparAMta rAtribhojanano tyAga kare, rAtripratimA kare-kAussagga kare, snAna na kare, rAtri bhojana na kare, dhotiyu mokaLu pahere, divase brahmacarya pALe, rAtrie bhoga-pramANa kare- A pramANe jaghanyathI eka, be ke traNa divasa ane utkRSTathI pAMca mAsa paryanta vicare. chaTThI-pAMcamImAM darzAvyA uparAMta rAtrimaithunano paNa tyAga kare, paraMtu sacittano tyAga na hoya. A pramANe jaghanyathI eka, betraNa divasa ane utkRSTathI cha mAsa paryaMta vicare. AThamI-sAtamImAM darzAvyA UparAMta pote Arambha na kare paraMtu bIjA pAse zrIgacchAcAra-payannA-245
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvavAno tyAga nathI-A pramANe jaghanyathI eka, be ke traNa divasa ane utkRSTathI ATha mAsa paryaMta vicare. navamI-AThamImAM darzAvyA uparAMta potAne arthe paNa bIjA pAse Arambha na karAve paNa bIjo koI potAne arthe Arambha karatA hoya to teno tyAga nathI-A pramANe jaghanyathI eka, be ke traNa divasa ane utkRSTathI nava mAsa paryanta vicare. dazamAM-navamImAM darzAvyA uparAMta potAne arthe karela bhojanano tyAga kare, mastaka muMDAve, coTI rakhAve, koI vastu mATe putrAdika pUche to be akSara-hA ke nA kahe. jANatA hoya to hA kahe. ane na jANato hoya to nA kahe-A pramANe jaghanyathI eka, be ke traNa divasa ane utkRSTathI daza mAsa paryaMta vicare. agiyAramI-dazamImAM darzAvyA uparAMta mastaka muMDAve ke loca kare, sAdhunI jema veSa ane pAtrAdika rAkhe tema rAkhe, sAdhunI mAphaka IryAsamitipUrvaka cAle, gocarI arthe gRhasthane ghare jAya tyAre bhAta ke dALa raMdhAI gayA hoya to bane kalpe. gRhasthanA gharamAM jaIne kahe che ke-huM zrAvakanI paDimA aMgIkAra karelo zrAvaka chu mATe mane bhikSA Apo. A pramANe mArgamAM vicaratAM paNa koI prazna kare ke-tamo koNa cho? to kahe ke-hu~ paDimAne vahana karanAro zrAvaka chu. A pramANe jaghanyathI eka, be ke traNa divasa ane utkRSTathI agiyAra mAsa paryaMta vicare. A bAbata koI prazna kare ke-to pachI teo sAdhu kema thaI jatA nathI? kAraNa ke challI agiyAramI paDimAmAM to sAdhunA jevI ja AcaraNA che. A praznano khulAso e che ke-hajI svajanavargano sneha tUTyo nathI eTale sarva virati na grahI zake. mahAzataka zrAvake A agiyAre pratimAnuM vahana karyu ane tapazcaryAdikane kAraNe teno deha durbala banI gayo. lohI tathA mAMsa sukAI gayA ane nADImAM zvAsamAtra rahyo. A pramANe kAyakaSTa sahana karatAM ekadA pAchalI rAtrimA dharma-jAgaraNa karatAM tene vicAra udbhavyo ke-deha durbala thayo che, lohI-mAMsa kSINa thaI gayA che ane nADImAM zvAsa che to huM aNazaNa svIkArUM. bAda cAre AhAranA tyAgapUrvaka- aNazaNa svIkArI vicaratAM temane zubha adhyavasAyone aMge avadhijJAna utpanna thayu pUrvadazAmAM lavaNasamudranA hajAra yojana, dakSiNa ane pazcima dizAmAM paNa hajAra-hajAra yojana paryaMta ane uttara dizAmAM cullahimavaMta parvata paryaMta jANavA-dekhavA lAgyA. UrdhvadizAmAM saudharma devaloka paryaMta ane adholokamAM ratnaprabhA nArakInA loluya nAmanA pAthaDAmAM corAzI hajAra varSanA AyuSya pramANane jANavA-dekhavA lAgyA. ekadA mahAzataka potAnI pauSadhazALAmAM che tevAmAM revatI pUrvanI mAphaka madirA-masta banIne temanI pAse AvI ane keza chUTA mUkI, oDhavAnuM vastra Adhu-pArcha karatI, hAvabhAva darzAvatI viSayasevana mATe yAcanA karavA lAgI. revatIe eka vAra, bIjI vAra ane trIjI vAra paNa e ja pramANe kA eTale mahAzatakane krodha udravyo ane avadhijJAnathI joI tene kA ke-"he revatI ! tArA akRtya ane duSTa AcaraNathI tuM AjathI sAtamI rAtrie aLasa roganI vyAdhithI mRtyu pAmI, ratnaprabhA nArakInA loluya nAmanA pAthaDAmAM corAzI hajAranA AyuSyavALA nArakI tarIke upajIza." mahAzatakanA AvA kaThora vacana sAMbhaLatAM ja revatIne bhAna AvyuM tene jaNAyu ke-mahAzataka mArA Upara rUThyo che ane mane dhIre dhIre mArI nAkhaze. vaLI mane zrApa dIdho che to mArUM have zuM thaze? ema bhayabhrAMta zrIgacchAcAra-payannA- 246
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ thatI potAnA AvAse gaI ane ArtadhyAnanA yogathI pratidina jhuravA lAgI. tene pariNAme tene aLasa nAmano vyAdhi thayo ane barAbara sAtame divase mRtyu pAmI nArakImAM gaI. A bAju pRthvI Upara upakAra karatA karatAM bhagavaMta zrImahAvIrasvAmI te nagarImAM samavasaryA. parSadA ekatra thaI ane bhagavaMte upadeza Apyo. parSadAnA visarjana bAda bhagavaMte gautamasvAmIne kA ke-he gautama ! A nagarImA mahAzataka zrAvaka aNazaNa svIkArIne potAnI pauSadhazALAmA rahela che. teNe potAnI patnI revatIne kaThora vacana kA hatuM. aNazaNa svIkAryA pachI sAcuM hoya to paNa aniSTa ane apriya vacano koIne paNa na kahevAM joIe, krodha paNa na karavo ghaTe, mATe tame temanI pAse jAo ane prAyazcita ApI tenI zuddhi karo. bhagavaMtanuM vacana svIkArI gautamasvAmI mahAzatakanI pauSadhazALA tarapha cAlyA. gautamasvAmIne AvatAM joI mahAzataka zrAvaka atIva AnaMdita thayo. bAda, gotamasvAmIe bhagavaMte kahela sarva vRttAMta jaNAvIne temane AlAyaNA ApI. vIsa varSa paryanta zramaNopAsakapaNaM dhAraNa karI, chevaTe sATha TaMkanI mAraNAMtika saMlekhanA svIkArI, kALadharma pAmI saudharma devalokamAM aruNavarDisa nAmanA vimAnamA cAra palyopamane Aukhe deva thayo. bAda tyAMthI cyavI, mahAvideha kSetramA utpanna thaI mokSe jaze. A kathAno sArAMza e che ke-strIjAtino svabhAva caMcaLa hoya che mATe sAdhvIno saMsarga na karavo temaja tenI pAse besabuM nahiM. strI-caritra mATe pAtAlasuMdarI, kathAnaka paNa bodhaka che, je nIce pramANepAtAlasuMdarInI rasika kathA vizALApurInA jayaMtasena rAjAe ekadA garvathI potAnA sabhAjanone pUchayu ke-evI koI kaLA bAkI che jemAM huM nipuNa na houM? rAjasabhAmAM hAjI hA' kahevAvALA ghaNA hatA chatAM eka sattvazAlI puruSe jaNAvyu ke- rAjan ! Apa hajI strIcaritranI kaLA jANI zakyA nathI. strIcaritra AgaLa devo, dAnavo, maMtrataMtravAdIo vigere mugdha banyA che. jAlaMdhare strIne bhoyarAmA rAkhIne aneka rakSako rokyAM to paNa te jAlaMdharane chetarI, bhraSTAcArI thaI hatI. rAjA A vAta sAMbhaLI Azcarya to pAmyo paNa teNe nirNaya kayoM ke-mAre have eka zuddha ziyaLavaMta strI sAthe paraNavU ane te satI strIne bhoyarAmAM rAkhIne huM tenA satIttvanuM rakSaNa karIza. bAda sAmaMtarAyanI taratanI janmelI eka svarUpavaMta kanyA sAthe te paraNyo. rAjamahelamAM eka gupta bhoyaruM banAvI, temAM tene rAkhI ane dhAvamAtAne paNa tenuM kArya thaI rahyA pachI vizeSa bolavA-cAlavAno ke besavAno niSedha ko. anukrame te yauvanAvasthA pAmI ane pAtALamAM rAkhavAthI rAjAe tenuM pAtAlasuMdarI evaM nAma rAkhyu. rAjA tenI sAthe yatheccha viSayasukha bhogave che ane tenA nirmaLa ziyalathI saMtoSa pAme che, bIjI rANI karatAM tenuM adhika sanmAna sAcave che, rAjakAjamAM vizeSa dhyAna Apato nathI, rAjasabhAmAM paNa moDo AvI vahelo cAlyo jAya che. ___eka samaya tyAM ratnadvIpano anaMmadeva nAmano vyApArI vizAlApurI Avyo ane rAjAne AmaLAM jevaDAM motIno eka mahAmUlyavAna hAra bheMTa ko. rAjAe tenuM dANa mApha karyu eTale vyApAra karatAM tene karoDo sonaiyAno lAbha thayo. te nagarImAM teNe potAnuM maNigRha baMdhAvyu ane rAjAnI kAmapatAkA zrIgacchAcAra-payannA- 247
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmanI vezyAne ghaNuM dravya ApI vaza karI. ekadA sArthavAhe kAmapatAkAne pUchyu ke-hamaNAM rAjA rAjakAryamAM zithila manavALo kema jaNAya che ? kAmapatAkAe kA ke-huM kaI vizeSa jANatI nathI, paraMtu aMta:puramAM evI vAta cAle cha ke-rAjA bhoyarAmA rAkhelI eka rUpavaMtI rAjakanyAnA mohamAM paDyo che, bIjI rANIonI khabara paNa leto nathI ane tethI rAjakAjamAM paNa maMdatA AvI jaNAya ___ anaMgadevane paNa pAtAlasuMdarI jovAnuM mana thayu. jeNe sUryane paNa dekhyo nathI evI te rAjakanyA kevI guNavaMtI ne rUpALI haze? lAga maLe to mAre prema paNa karavo, evo nirNaya karI anaMgadeve pratidina vividha bheTaNAM dharI rAjAnuM mana vaza karI lIdhuM ane aMta:puramAM paNa ekalo jAva-Ava karI zake tevo vizvAsa saMpAdana karI lIdho. krame krame bhoyarAnuM sthAna vigere jANI lIdhuM. bAda potAnA mahelathI bhoyarA sudhI eka suraMga paNa khodAvI. eka divase rAjAnA pAtALasuMdarI pAsethI javA bAda anaMgadeva suraMgadvArA tyAM gayo. jue che to pAtALasuMdarI UMghe che. tenuM svarUpa joI anaMgadeva ghaDIbhara to jANe citrita hoya tema sthira thaI gayo. bAda tenI pAse jaI, komaLa vacanathI bolAvI tene jAgrata karI. koI paNa vakhata rAjA sivAya anya puruSane joyela nahIM hovAthI pAtALasuMdarI anaMgadevane jotAM ja vismaya pAmI. dhIme dhIme paricaya ane vArtAlApa thatAM anurAga vadhyo ane banne paraspara premI paNa banyA. dhIme dhIme gADha prema jAmatAM anaMgadeva- mana zaMkA rahita banI gayuM eTale rAjAnA javA bAda te pratidina pAtAlasuMdarI pAse javA lAgyo. ekadA pAtAlasuMdarIe kA ke-mane tArA prAsAde laI jaI nagararacanA dekhADa. anaMgadeva tene potAnA AvAse laI gayo. pAtAlasuMdarI gavAkSamAM besI nagaracarcA jove che tevAmAM rAjA paNa hastI Upara besI ADambarapUrvaka udyAnamAM gayo. tene joI pAtAlasuMdarI vicAravA lAgI ke-mane kedInI mAphaka bhoyarAmAM chAnI rAkhe che ane pote yatheccha vihAra kare che. rAjAne paNa huM mArI caturAI batAyU~ to ja kharI. A pramANe dRDha nirNaya karI pAtAlasuMdarIe sArthavAhane kA ke-rAjAne tArA ghare jamavAnuM AmantraNa Apa. huM badhI rasoI tene jAte ja pIrasIza. tenuM kathana sAMbhaLI anaMgadeva to digmUDha ja thaI gayo. ane anaMgadeva bolyo ke-rAjAne AmaMtraNa ApI tAre mane yamadevano atithi banAvavo che ke mahAanartha utpanna karavo cha ? tema pUchatAM pAtAlasuMdarIe kA - tuM zA mATe bhaya pAme che? vANiyAnI jAta Darapoka kahI che te khoTaM nathI. huM kahuM chu tema kara, nahiM to tane paNa mAre hAtha batAvavo paDaze. rAjAne huziyArI ane abhimAna bahu ja che, mATe tenuM abhimAna utAraduM che. chevaTe sArthavAhe rAjAne AmantraNa Apyu. ___pachI bhojanasamaye pAtAlasuMdarI potAnI hammezanI sADI paherI rAjAne pIrasavA lAgI. rAjAnI tenA tarapha najara jatAM te vicAramAM paDI gayo ke-A pAtAlasuMdarI ahIM kyAMthI? hamaNAM ja huM bhoyarAmAMthI cAlyo Aq chu ane ahIM paNa tene ja dekheM chu to A zuM? paNa A to pAtAlasuMdarI jevA svarUpavALI anaMgadevanI strI haze ema vicArI mana vALyuM. bIjI vAra paNa te ja pIrasavA AvI ane rAjAnuM mana cakaDoLe caDyu. jamatAM jamatAM skhalanA thavA lAgI. pAtAlasuMdarIthI kazuM ajANyu zrIgacchAcAra-payannA- 248
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ na rahya, trIjI vAra te pIrasavA AvatAM rAjAe tenI sADI Upara nizAnI mATe kaDhIno chAMTo nAkhyo. pAtAlasuMdarI rAjAnI kapaTakaLA samajI gaI, paNa jANe kazuM jANatI ja na hoya tema pIrasavA lAgI. have pAtAlasuMdarIe rAjAnI pUrepUrI mazkarI karavAno upAya racyo. __pote eka paMkho laI rAjAnI bAjumAM beThI ane kahevA lAgI - he rAjan ! A jamavAnI vastu kema jamatA nathI. kharI vAta to e che ke-vANiyAnA ghara- bhojana rAjAne kyAthI game? vaLI anaMgadevanI sAmuMjoI kahevA lAgI-tamArA gharamAM kaI evI vastu che ke rAjA tene joIne AzcaryamAM DUbI gayA che ? rAjA barAbara jamatA nathI ane vicAramAM barAbara tallIna thaI gayA hoya tema jaNAya che. pIraseluM bhojana paNa haju temanuM tema ja paDela che. paNa hA, huM kharekhara bhUlI gaI. moTA puruSane bhUkha ja bahu alpa hoya che. A pramANe mIThI mazkarI karI zItaLa jaLa ApyuM rAjA paNa mukhavAsa laIne pAtAlasuMdarInI tapAsanA vicAramAM ne vicAramA jaldI anta:puramA gayo. pAtAlasuMdarI paNa kaDhInA chAMTAvALI sADI badalAvI, tenA jevI bIjI sADI paherI, suraMgadvArA bhoyarAmAM AvI sUI gaI. rAjAe AvI joyuM to pAtAlasuMdarI ghora nidrAmAM UMghatI hatI. sADIno pAlava joyo to kaDhIno DAgho paNa na maLe eTale nirNaya ko ke-pAtAlasuMdarI jevI anaMgadevanI patnI paNa haze. pachI pAtAlasuMdarIne jagADatAM te paNa kapaTapUrvaka jANe gADha nidrAmAthI uThI hoya tema ALasa maraDI, rAjAnI sAthe pUrvanI peThe bhogavilAsa karavA lAgI. kharekhara traNa jagatamAM strIcaritrano pAra koNa pAmyuM che? bAda pAtAlasudaMrIe sArthavAhane kA ke-ApaNe have A dezamA rahevU nathI, mATe svadeza javAnI taiyArI karo, huM paNa sAthe Aq chu. sArthavAha to pAtAlasuMdarInI vAta sAMbhaLI DaravA lAgyo. potAno prapaMca khullo thaI javAno ane sAthosAtha mRtyudaMDanI bhIti paNa jaNAI. pAtAlasuMdarIe kA ke-tame Daro nahIM. huM kahuM tema karo. sarva leNa-deNa saMkelI lyo, vyApAra ocho karI nAkho ane vahANo taiyAra rAkho. tamArA pitAnA gharano patra Avyo che ema jaNAvI atyArathI ja rAjA pAse rajA mAgo. nirupAye anaMgadeve te pramANe karyu. rAjAe ghaNo Agraha ko paraMtu anaMgadeva to pAtAlasuMdarInA vacanathI baMdhAyela hato. atIva snehanA badalAmAM rAjAe kaMIka mAgavAyU~ kahetAM teNe jaNAvyu ke-mArI pAse dhana, dhAnya vigere akhUTa che. jo tame samudrakAMThA sudhI mane vaLAvA Avo to A dezamAM ane paradezamAM paNa mArI pratiSThA vadhe. rAjAe te kabUla karyu. ___pachI zubha muhUrte prayANa nakkI thayuM rAjA, anaMgadeva ane pAtAlasuMdarInI traNe pAlakhIo samudra tarapha ravAnA thaI. pAtAlasuMdarIe potAnI pAlakhI rAjAnI pAlakhI pAse rakhAvI ane tenI sAthe vAtacIta zarU karI. he rAjan ! ApanA prasAdathI mArA svAmIe ghaNuM dhana pedA karyu che. ame rAtadivasa Apane bhUlavAnA nathI, paNa koI vakhate A sevakane saMbhArajo. rAjAne amArA jevA vANiyA yAda na Ave paraMtu ame to Apane kadI visaravAnA nathI. amAro avinaya-aparAdha thayo hoya to mApha karajo. pAtAlasuMdarI ema aneka prakAre vAta karatI jAya che, paNa rAjA to potAnA vicAramA garakAva che. A te pAtAlasuMdarI ke koNa? vaLI tene vicAra Avyo ke dhikkAra cha mane ! anaMgadevanI zrIgacchAcAra-payannA- 249
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ patnIne meM pahelAM paNa pAtAlasuMdarI dhArI lIdhI hatI. thoDA vakhatamAM pAlakhIo samudrakinAre AvI pahoMcI. rAjAe vidAya ApI. vahANa najare paDyA tyAM sudhI rAjA pAtAlasuMdarI tarapha joI rahyo. bAda rAjAe svasthAne AvI tapAsa karI to pAtAlasuMdarI na maLe. tenA hRdayamAM dhAsko paDyo. pradhAna vigerene bolAvatAM teoe tapAsa zarU karI. bhoyarAmAM suraMga mAlUma paDI. rAjAe koI paNa upAye pAtAlasuMdarIne pakaDI lAvavA kA paNa te nirarthaka hatuM. tevAmAM tyAM cAraNamuni padhAryA. tenI pAsethI sarva vRttAMta sAMbhaLI rAjA vairAgya pAmyo ane dIkSA aMgIkAra karI, svahita sAdhyuM. A bAju pAtAlasuMdarI vahANamAM anaMgadevanA bhAI sukaMTha sAthe premamAM paDI. kapaTa karI, anaMgadevane dariyAmAM nAkhI dIdho. sukaMTha sAthe yatheccha bhogavilAso bhogavavA lAgI. anaMgadevane bhAgyayoge pATiyu maLI gayuM ane taratAM taratAM te siMhaladvIpe nikaLyo. munino yoga maLatAM dIkSA lIdhI. sukaMTha paNa siMhaladvIpe AvI pahoMcyo, kAMThe utarI udyAnamA vihAra karatAM te baMnee anaMgadevane sAdhuveSamAM joyo. tene jotAM ja sukaMTha tenI pAse gayo. pAtAlasuMdarIe vicAryu ke-baMne bhAI maLI gayA che ane mane herAna karaze mATe tarata ja pAchI vaLI ane samudrakAMThe AvI jaldI vahANa haMkAryA. tyAMthI anya dvIpe jaI vezyA banI. aMte maraNa pAmI durgatie gaI. sukaMThe pazcAtApa karI pravrajyA lIdhI ane baMne bhAI muktipada pAmyA. pAtAlasuMdarI- dRSTAMta strIcaritra mATe prakhyAta che. jattha samuddesakAle, sAhUNaM maMDalIi ajjAo / goama ! ThavaMti pAe, itthIrajjaM na taM gaccham // 96 // [yatra samuddezakAle, sAdhUnAM maNDalyAM AryAH / gautama ! sthApayanti pAdau, strIrAjyaM na sa gacchaH // 96 // ] gAthArtha-je gacchanI aMdara bhojanasamaye sAdhunI maMDaLImAM sAdhvIo Ave che te he gautama! gaccha nathI paNa strInu rAjya che. vivecana- sarva sAdhuonI maMDaLInA bhojana karavAnA samayane samuddezakALa kahevAmAM Ave che. AvA samaye sAdhvIo sAdhumaMDalImA AvI zake nahIM, chatAM paNa je AvA prakArano niSedha na hoya te gaccha kahevAto ja nathI, paraMtu strI-sAmrAjya ja kahevAya che. zrIoghaniyuktinI 198-199mI gAthAnI vRttimAM kA che ke-sAdhue upAzrayamAM maMDalI karavI, upAzraya na maLe to zUnya gRhamAM, devanA derAmAM athavA udyAnamAM karavI; jyAM lokonuM AvAgamana na hoya. zUnya gharamAM koI gRhastha Avato jaNAya to ADo paDado karavo. tevo paNa yoga na male to araNyamA nirjana sthaLe jaq ane araNya paNa bhayayukta hoya to guptasthAna zodha. saMkSiptamAM kahevAno sAra e che ke-koI paNa prakAre sAdhvIno paricaya na vadhAravo. have kaSAyatyAga saMbaMdhI darzAve che- jatya muNINa kasAyA, jagaDijjattA vi parakasAehiM / necchanti samuTTeDaM suniviTTho paMgulo ceva // 97 / / zrIgacchAcAra-payannA- 250
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ yatra munInAM kaSAyAH, udIryamANA api parakaSAyaiH / necchanti samutthAtuM, suniviSTaH paMgulaH ceva // 97 // ] gAthArtha- sukhapUrvaka beThela pAMgaLA mANasanI mAphaka je muninA kaSAyo bIjAonA krodhAdika kaSAyovaDe uddIpana karAya chatAM udaya pAmatA nathI tene he gautama! gaccha jANavo. vivecana - pAMgaLo sukhapUrvaka beTho hoya tyAMthI potAnI meLe Ubho na thAya tema je muninA kaSAyo bIjAnA caLAvyA na caLe udayamAna na thAya te sAdhu ja kharekhara satpuruSa che ane vA sAdhuonA vasavATavALo gaccha ja sugaccha che. A bAbatamAM graMthakAra (1) skaMdAcAryanA ziSyo (2) arjunamALI ane (3) damadaMta muninA dRSTAMto Ape che. skaMdAcAryanA ziSyonuM vRttAMta caMpA nagarImAM khaMdhaka (skaMdaka) nAmanA rAjAne puraMdarayazA nAmanI bahena hatI, jene kuMbhakArakaDa nagaranA rAjavI daMDaka sAthe paraNAvI hatI. to daMDaka rAjAne pAlaka nAmano mithyAtvI purohita hato. te ekadA dUta banIne caMpA nagarIe Avyo ane rAjasabhAmAM jaina dharma tema ja sAdhuono avarNavAda bolavA lAgyo. khaMdhake pote tenI sAthe vAda karI tene parAsta karyo. pAlaka atyaMta krodhAnvita thaI potAnA nagare pAcho Avyo. tenA manamAM vairanI jvALA baLatI hatI. khaMdhakano badalo levAno teNe nakkI manasUbo karyo. khaMdhake yogya avasare vairAgya-vAsita thaI, putrane rAjya soMpI zrImunisuvratasvAmI pAse pravrajyA lIdhI. pAMca so vyaktioe temanI sAthe dIkSA lIdhI. bhagavante temane pAMca so sAdhuonA AcArya tarIke sthApyA. zAstrAdhyayana karI skandaka muni gItArtha banyA. ekadA temaNe zrImunisuvratasvAmI pAse potAnI bahena tathA banevIne pratibodhavA javA mATe AjJA mAgI tyAre paramAtmAe kahyaM ke-tyAM javAthI tamane upasarga thaze. skandaka munie pUchryuM ke virAdhaka thazuM ke ArAdhaka ? bhagavante kahyaM ke tamArA sivAya sarva muni ArAdhaka thaze. phakta eka tamo ja virAdhaka thazo. mArA sivAya sarvanuM kalyANa sadhAtuM hoya to sAruM ema vicArI skandaka muni to pAMca so muninA parivArayukta vihAra karavA lAgyA. A bAju pAlaka purohitane A vAtanA samAcAra maLatAM ja teNe potAnA pUrvanA vairano badalo levAnI yukti racI. nagaranI bahAra aMga nAmanuM udyAna hatuM temAM pAMca so zastro gupta rIte saMtADAvyA. nagaranI samIpa AvI pahoMcelA skaMdaka munie teja udyAnamAM vAsa karyo. nagaramA samAcAra maLatAM ja paurajano vAMdavA gayA. purandarayazA paNa atIva Ananda pAmI. munine vAMdI ratnakambala vahorAvyaM. A bAju pAlake rAjAnA kAna bhaMbheryA. he svAmin ! A skandaka muni parizrama sahana karI zakatA nathI. dIkSAthI kaMTALI gayA che. potAnA rAjyamA kaI paNa kArI phAve tema na hovAthI pAMca so subhaTo sAthe AvI tamAruM rAjya laI levA mAMge che. rAjAe kahyaM ke tane A vAtanI khabara kema paDI ? pAlake kahyaM ke-tamane mArI nAMkhavA mATe sAdhuonA rUpamA subhaTo sAthe lAvyA che ane zrIgacchAcAra- payannA- 251
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zastro udyAnamAM gupta rIte saMtADyA che. rAjAe tapAsa karAvI to pAlake pote ja gupta rIte mukAvelAM zastro maLI AvyAM eTale daMDaka rAjAne atizaya krodha thayo ane tenA AvezamAM ne AvezamAM pAlakane AjJA ApI ke-he pAlaka ! te duSTone tane ucita lAge te zikSA kara "joItuM hatuM ne vaidye kahyaM" te uktinI mAphaka pAlakane managamatuM maLI gayuM. tarata ja teNe zelaDI pIlavAnI ghANI maMgAvI. skandaka munine eka sthaMbha sAthe bAMdhyA, ane eka pachI eka celAne ghANImAM tala pIle tema pIlavA mAMDyA. skandake pAlakane kahyaM ke-sauprathama mane pIlI nAkha, paNa pAlakane to temane pUrepUruM kaSTa upajAvavuM hatuM eTale eka pachI eka ziSyone pIlavA mAMDyA. skandaka muni dareka ziSyone kahevA lAgyA ke - he munivaro ! parISaha sahana karavo e sAdhu kartavya che. samatAbhAve parISaha sahana karajo. bAda tene AloyaNa ApI aNazaNa karAvavA lAgyA. A pramANe 499 ziSyone pIlI nAkhyA. chevaTe eka bAla ziSyanI vAro Avyo. A laghuziSyo ghAta jovo skandaka muni mATe duHsahya hato eTale temaNe pAlakane kAM- have mane pIlI nAkha, pachI A laghuziSyano vA kADha. paNa pAlakane to koI paNa prakAre skandaka munine pIDA ja upajAvavI hatI, eTale temanA kathananI darakAra na karI laghuziSyane ja pIlI nAkhyo. have te kAraNe skandaka munino krodha maryAdAmAM na rahyo. temaNe niyANuM kartuM ke mArA cAritranuM phala hoya to huM rAjA pramukha sarva nagarano nAza karanAra thauM. chevaTe pAlake temane paNa pIlI nAkhyA. skaMdaka muni mRtyu pAmI agnikumAra deva thayA. ekadA baporanA samaye purandarayazA vicArakA lAgI ke munio haju gocarI mATe kema na nikalyA ? tevAmAM skandaka munino lohIthI kharaDAyelo ogho, koI pakSIe mAMsa samajIne upADela te vajana na upADI zakavAthI, mahelanI agAzImAM ja paDato mUkyo. purandarayazA A dRzya nihALI raDavA lAgI. sarva hakIkata jaNAtAM teNe rAjAne kahyaM ke-tamAro vinAza najIka che. have mAre to cAritra svIkAravuM e ja zreyaskara che. tevAmAM agnikumAra deva tyAM Avyo ane potAnI bahenane, zrI munisuvrata svAmI pAse parivAra sahita mUkI ane nagaramA saMvartaka vAyu ne agni pragaTAvyA. sarva nagara baLIne bhasma thaI gayuM. Aje paNa te daMDakAraNyanA nAme prasiddha che. te jamInamAM kaMI paNa phaLa-jhADa ugatA nathI. A kathAno sAra e che ke skandaka muni virAdhaka thayA paNa temanA pAMca so ziSyo ArAdhaka thayA tema sAdhue krodhanAM nimitto male to paNa kadI paNa kaSAyabhAva dhAraNa karavo nahIM. arjunamAlInI kathA rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karatA hatA. celaNA nAmanI temanI rANI hatI. arjuna nAmano mAlI te nagarImA vasato. tene paNa baMdhumatI nAmanI patnI hatI. nagarInI bahAra guNazIla nAmanuM caitya hatuM. baMdhumatI rUpavaMta ane sukumALa hatI. arjuna sukhI saMpattizALI ane jJAtimAM pratiSThApAtra hato. nagarInI bahAra teno eka moTo bagIco hato. te bagIcAnI bahu najIka nahIM temaja bahu dUra paNa nahIM tevA sthAnamAM mogarapANI nAmanA yakSanuM devaLa hatuM. A yakSa teno gotra deva hato. peDhI dara peDhIthI zrIgacchAcAra - payannA- 252
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA pUrvajo tenI pUjA-mAnatA karatA. arjunamAlI paNa puSpano moTo karaMDiyo bharI, yakSanA dere AvI, bhaktithI puSpa caDhAvI, paMcAMga praNipAta karI nagarImA jato ane puSpo vecI AjIvikA calAvato. te rAjagRhI nagarImA luliya nAmano goThI (dhUrta) vasato hato te maharddhika tema ja koIthI gAMjyo jAya tevo na hato. ekadA nagarImAM mahAmahotsava zarU thavAno paDaho vAgyo, je sAMbhaLI arjunamAlIe vicAryu ke- have phUlonI gharAkI sArI raheze eTale moTA moTA karaMDiyA laI, baMdhumatI patnIne sAthe laI te potAnA bagIce gayo. moTA moTA puSpo ekatra karI, karaMDiyA bharI te mogarapANI yakSanA maMdira tarapha AvavA lAgyA. A bAju pelo luliya potAnA bIjA cha mitro sAthe yakSanA maMdiramA AvI ramata ramI rahyA che tevAmAM pelA cha mitroe arjunane potAnI bhAryA sAthe Avato joyo. baMdhumatIne nirakhatAM ja te badhAnAM mana vihvala banI gayA ane paraspara vicAravA lAgyA ke-ApaNe badhAe arjunane bAMdhIne tenI strI sAthe sArI peThe bhoga bhogavavo. ema vicArI karI teo dvAranI pAchaLa saMtAI gayA. arjune maMdiramA dAkhala thaI, puSpa caDAvI jevo praNAma karyo ke tarataja te cha mitroe pAchaLathI AvI tene avaLe baMdhane bAMdhI lIdho. pachI baMdhumatI sAthe te maMdiramA ja viSayasukha bhogavyu, A dRzya nihALI arjunane atIva ghRNA upajI. te vicAravA lAgyo ke-A yakSane hAjarAhajura ane prabhAvika mAnI huM atyAra sudhI bhaktibhAvathI pUjato hato paraMtu mane jaNAya che ke A mUrti to patthara sadRza che; kAMI paNa camatkArika nathI. jo tenAmAM devatva hota to mane tenI hAjarImA Aq kaSTa kema paDe? mogarapANI yakSe arjunano vicAra jANI lIdho eTale te tarata ja tenA zarIramAM dAkhala thaI gayo. taDataDa karatAM tenA baMdhano tUTI gayA ane hajAra pala pramANa mogara(gadA) baDe te cha mitrone ane sAtamI potAnI strIne mArI nAkhI. bAda te yakSAveSTita arjunamAlI hamezAM cha puruSa ane eka strI ema sAta jaNane nagarInI bahAra mArI nAkhavA lAgyo. nagarImA trAsa phelAI gayo. hamezAM A pramANe mRtyu thatAM hovAthI rAjAe nagaramAM paDaha vagaDAvyo ke koIe paNa tRNa, pANI ke kASTha mATe nagarInI bahAra jaQ nahIM, jaze te yamano atithi banaze.. te nagarImA sudarzana nAmano zreSThI vasato hato. te jIvAjIvAdika nava tattvano jJAtA hato. zuddha deva, guru ane dharma Upara atyaMta zraddhAvALo hato. te nagarInA guNazIla nAmanA udyAnamAM zrImahAvIra paramAtmA samavasaryA. paramAtmAnu nAma sAMbhaLavA mAtrathI pApa nAza pAme to teonI dezanA sAMbhaLavAthI kevo apUrva lAbha thAya? ema vicArI sudarzana zreSThIe paramAtmAne vAMdavA javA mATe taiyArI karI. te jANI sudarzananA mAta-pitAe nagarInI bahAra javA mATe ghaNA AgrahapUrvaka niSedha koM, kAraNa ke arjunamAlIno bhaya hato. sudarzanane ghaNo samajAvavAM chatAM teNe potAno nizcaya tyajyo nahIM, eTale mAtapitAe nirupAye AjJA ApI, tyAre snAna karI, zuddha vastra paherI, page cAlato sudarzana nagaranI bahAra nikaLI guNazIla udyAna tarapha cAlatA cAlatAM mogarapANI yakSanA mandira najIka Avyo. A yakSanA trAsathI nagarInI bahAranI bhUmi ujjaDa banI gaI hatI, kAraNa ke yakSanI najare je koI caDhatuM te potAnA nAzane ja notaratuM. ghaNA samaya pachI sudarzanane Avato joI yakSa potAnI gadA zrIgacchAcAra-payannA- 253
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ uchALato-uchALato sudarzana tarapha Avyo yakSane Avato joI sudarzana zrAvake aMzamAtra bhaya ke kaMpa anubhavyA sivAya upasarga-sahana karavAnI taiyArI karI ane te sthaLe UbhA rahI, sAgArika aNazaNa svIkAryaM. 'A upasargamAMthI bacuM tyAre ja kAyotsarga pAruM; nahIMtara mAre yAvajjIva cAre AhAra temaja prANAtipAtAdi aDhAre pApasthAnakonA paccakhkhANa che.' sudarzananI zreSTha bhAvanAthI yakSa tene kaMI paNa upadrava karavA zaktimAna thayo nahIM. hajAra pala pramANa gadA laIne kAyotsargamAM rahelA zreSThInI AsapAsa cAre bAju pharavA lAgyo. zreSThI kAusagga-dhyAnamA dRDha ja hatA. chevaTe yakSa kaMTALI, arjunamAlInA zarIramAthI nikaLI, potAnI gadA laI je dizAmAMthI Avyo hato te dizAmAM cAlyo gayo, eTale arjunamAlIno deha tarata ja bhUmi Upara paDyo. te ekAda muhUrta pachI sacetana thayo. upadrava nAza pAmyo jANI sudarzane kAusagga pAryo tyAre arjune tene kahyaM ke- he devAnupriya ! tame koNa cho ? kyAMthI AvyA ? ane kaI tarapha jAo cho ? tyAre sudarzane sarva hakIkata AdithI kahI saMbhaLAvatAM arjune paNa kahyaM ke cAlo, huM paNa tamArI sAthe bhagavanta pAse AvuM chaM. bhagavantanI te amRtavAhinI ne vairAgyavAsinI dharmadezanA sAMbhaLI arjunane potAnA kRtyano pazcAtApa thayo. dezanA sAMbhaLI sarva loko yathAsthAne gayA pachI teNe bhagavanta pAse AvI namratApUrvaka dIkSA ApavA prArthanA karI. bAda uttara dizAmA jaI paMcamuSTi loca karyo ane sAdhu-jIvana zaru karyu. prabhue tene sAdhu-dharma ucita zikSA ApI. dIkSA svIkArI te divasathI ja arjunamAlIe paramAtmA pAse abhigraha dhAraNa karyo ke-chaThTha-chaThThanI tapazcaryA karavI. A pramANe yAvajjIva mahAtapazcaryA zarU karI. chaThThanA pAraNAnA divase pahelI porasImAM svAdhyAya kare, bIjImAM dhyAna dhare ane trIjImAM pAtrAnI paDilehaNA karI, gautamasvAmI tathA bhagavantanI AjJA laI IryAsamitipUrvaka nagarImAM gocarIe jAya. nagarImAM gocarI arthe paribhramaNa karatAM loko kahetAM ke-A munie mArA pitAne haNyA che, koI kahetA ke mArI strIne haNI che, evI rIte vividha loko potAnI putrI, bahena, pautra, bhAI vigere svajananA nAmo darzAvI tenA ghAtaka tarIke arjunamAlI munine oLakhAvatA. keTalAka yuvAna tathA uchAMchaLA puruSo, laghu bALakodvArA muninI pAchaLa pattharA paNa uchaLAvatA; chatAM arjunamAlI munivara sarva samabhAve sahana karI gocarI arthe paribhramaNa karatAM. zuddha eSaNIya gocarI maLatI te lAvIne, bhagavantane ke gautamasvAmIne batAvIne AhAra karatAM ane pAchA potAnA svAdhyAyamAM tallIna banI jatA. jo gocarI na maLatI to tapa karatA. A pramANe pratidinanA vyavahArathI arjunamAlInuM cAritra zuddha ane niSkalaMka banyuM. thoDA samaya pachI paramAtmA anyatra vihAra karI gayA. arjunamAlI muni paNa cha mAsa paryanta sAdhvAcAra pALI chelle pakhavADIyAnuM aNazaNa svIkArI aMtakRtkevaLI thaI mokSavAsI thayA. jevI rIte arjunamAlIe paurajanono apavAda sahana karyo, ane parISaha paNa sArI peThe sahana karyAM tevI ja rIte je munivara prasaMge paNa kaSAyane upazamAve tevA sAdhuvALA gacchane ja sugaccha jANavo. damadaMta rAjarSinI kathA hastazIrSa nagaramAM damadaMta nAmanA rAjavI hatA. temanA atula pratApathI temanI kIrti digaMtamAM zrIgacchAcAra- payannA-- 254 -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ phelANI hatI. saMgrAmamAM potAnA zatru rAjAonA hastIonA gaNDasthaLa phoDI nAkhavAthI teNe potAna nAma sArthaka karyu hatuM. traNa khaMDanA adhipati prativAsudeva jarAsaMdhe tene sevAmAM bolAvyo hovAthI te rAjagRhI nagarIe gayA tevAmA lAga joIne pAMDavoe teno rAjyapradeza lUTI lIdho. A samAcAra damadaMtane maLatAM ja teNe moThe sainya laI, lavaNasamudra jema jaMbUdvIpane pharI vaLe tema hastinApura nagarane gherI lIdhuM. pAMDavo sAme yuddha karavA AvI zakyA nahIM. damadaMte dUta mokalI kahevarAvyu ke- tame to kAyaranA jevU kAma karyu che, kAraNa ke kA che ke-"chalamuciyaM kIvANaM, kIvANava dhaNiyavirahie ThANe / balavaMtANa narANaM, na esa maggo suvaMsANa // 1 // " svAmI vinAnA pradezamA AvI tene lUTavU e kAyaronuM kAma che. je zUravIra hoya che ane zreSThakulamAM utpanna thayela che teno A mArga nathI-te to siMha sAme bAtha bhIDe. mArI gerahAjarImA tame mAro pradeza lUTyo te to ziyALanA jevU kAma karyu. kharekharA zUravIra ho to mArI sAme saMgrAma karo. pAMDavo eTalA badhA bhayabhIta banI gayA hatA ke nagarano killo baMdha karIne aMdara besI gayA. ___ damadaMte ghaNA vakhata sudhI ghero ghAlyo, chevaTe teonA rAjyapradezamA ANa vartAvIne potAnA nagare pAcho vaLyo. nItipUrvaka rAjya calAvatAM keTalAka samaya bAda te nagaramAM zrIneminAtha bhagavaMtanA ziSya zrIdharmaghoSasUri padhAryA. temanI suramya vairAgyamaya ane asarakAraka dezanA sAMbhaLI damadaMta rAjavIne jJAnagarbhita vairAgya udbhavyo. tethI temaNe dIkSA lIdhI. zAstrAbhyAsa karI teo gItArtha banyA. tapazcaryA tapI rAjarSI kharekharA tapasvI paNa banyA. temano samabhAva parAkASThAe pahoMcyo hato. teo vihAra karatAM karatAM ekadA hastinApura nagaranI bahAranA udyAnamAM AvI kAusagga dhyAne UbhA rahyA. evAmAM pAMDavo rayavADInA arthe nikaLyA. damadaMta munIzvarane jotAM ja yudhiSThira hastI UparathI nIce UtaryA ane bhAvapUrvaka vaMdana karyu, thoDA vakhata bAda duryodhana paNa potAnA parivAra sAthe tyAM Avyo. munine jotAM ja tene dveSa utpanna thayo. 'A munie ja mArA bApa-dAdAnI AbarU naSTa karI hatI.' ema vicArIne roSamAM ne roSamAM teNe potAnA hAthamA rahela bIjoruM pheMkyuM tenuM anusaraNa karIne bIjA kauravoe temaja sainikoe te muni pratye patthara Adi pheMkyA. te badhAno evo moTo Dhaga thaI gayo ke damadaMta rAjarSi tenI othe adazya jevA banI gayA. thoDo samaya vItyA bAda yudhiSThira e ja raste pAchA pharyA. damadaMta rAjarSinA sthAne temane na jotAM yudhiSThire potAnA sainikane prazna pUchyo ke-ahIM rAjarSi kAusagga dhyAnamAM UbhA hatAM te kyAM gayA? ane A pattharAdika Dhagalo kyAthI? sainike duryodhana saMbaMdhI sarva hakIkata saMbhaLAvI. je sAMbhaLatAM ja yudhiSTharane atizaya duHkha thayu. temaNe tarata ja potAnA sevakavargane te pattharAdi dUra karavA Adeza pharamAvyo. bAda atyaMta catura aMga masaLavAvALAne sUcanA ApI, muninA zarIre mardana karAvI temane sajja karyA. bAda munine khamAvI, vaMdana karI pAMDavo svasthAne gayA. pAMDavo ane kauravoe potapotAne ucita vartana karyu paraMtu damadaMta rAjarSine na pAMDavo Upara rAga pragaTyo ke na kauravo pratye dveSa upajyo. teo to vicAratA hatA ke-"esa me sAsao appA, zrIgacchAcAra-payannA- 255
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ I nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // 1 // " mAro AtmA zAzvata che, jJAna- darzanathI yukta che, A deha mAro nathI, e to sarva saMjoga lakSaNa che, karmanA kAraNa che. A pramANe vizuddha AtmabhAva bhAvatAM, saMvega raMgamAM nimagna thatA kSapakazreNIe ArUDha thaI kevaLa jJAna pAmI zivagatinA sukhabhAjana thayA. damadaMta rAjarSinI peThe jeo samabhAvamAM rahe, zatru pratye vairabhAva na dhare ane mitra pratye anurAga na darzAve tevA muniovAlo gaccha ja sugaccha kahevAya. vaLI paNa kahe che ke-- dhammaMtarAyabhIe, bhIe saMsAragabbhavasahINaM / na udIranti kasAe, muNI muNINaM tayaM gaccham // 98 // [ dharmAntarAyabhItAH bhItAH saMsAragarbhavasatibhyaH / nodIrayanti kaSAyAn, munayo munInAM sako gacchaH // 98 / / ] gAthArtha - sarva kathita dharmanA aMtarAyathI vhItA temaja saMsArabhramaNa ane garbhAvAsanA trAsathI bhayabhIta banatA munijano je gacchamAM kaSAyone udIratA nathI- jAgRta karatA nathI te gaccha ja satya jANavo. vivecana - agAunA vivecanathI ApaNe jANI zakyA chIe ke - A saMsArabhramaNanuM mUla kAraNa krodhAdi kaSAyo che. kaSAyo evA chUpA cora che ke tene jANI zakavA paNa muzkela che. cora koI paNa jAnI corI karI jAya to tarata ja khabara paDe che ke - ApaNA amuka padArthonI corI thaI, paNa A kaSAyo evA gUDha cora che ke - ApaNuM bheguM kareluM Atmadhana teo corI gayA tenI khabara ja paDavA detA nathI, tethI ja zAstrakAra pharamAve che ke-AvA chUpA corathI sarvadA sAvaceta raho. krodhanA viSayamAM caMDakauzika sarpanuM dRSTAMta agAu (pR. 225) ApaNe jANI gayA chIe. krodha mAnanA saMbaMdhamAM acvaMkArI bhaTTAnuM vRttAMta jANavA yogya che. krodha - mAnaviSaye acchaMkArI bhaTTAnI kathA kSitipratiSThita nagaramAM jitazatru nAmano rAjA hato. subuddhi nAmano teno pradhAna hato. dhAraNI nAmanI rANI hatI. dhana nAmano te nagarImAM zreSThI hato. tene bhaTTA nAmanI patnIthI navalIbhaTTA nAmanI putrI thaI. navalI bhaTTA zreSThIne atIva priya hatI tethI teNe potAnA svajanavargane kahyaM kenavalI bhaTTAne koIe kaMI paNa kahevuM nahIM, te kahe te pramANe sarvathA vartavuM. koIe tene Thapako paNa na Apavo. TraMkamAM dhanazreSThIe tene saMpUrNa lADakoDamAM ucherI. tenuM rUpa ne krodha atizaya hatA eTale loko tene 'acvaMkArI bhaTTA' evA nAmathI oLakhavA lAgyA. yuvAnavaya AvatAM bhaTTAnuM saundarya pUrNa rUpamA vikasyuM. ghaNA yuvako tenI mAgaNI tenA pitA pAse karatAM paNa dhanazreSThI kaheto ke - je koI tenA hukama pramANe vartavA taiyAra hoya temaja teno game tevo aparAdha thayo hoya to paNa leza mAtra paNa tiraskAra na kare tevI vyaktine huM mArI putrI paraNAvavA mAguM chaM. paraMtu yuvako A AkarI zarata zrIgacchAcAra - payannA- 256
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ | svIkAravA koI paNa taiyAra na thayA. divase divase accakArI bhaTTA vayamAM vadhavA lAgI tevAmAM ! ekadA te ja nagaranivAsI subuddhi pradhAnanI tenA para najara paDI. tenA lAlitya ane saundaryathI AkarSAI pradhAne tenI mAgaNI karI. dhanazreSThIe potAnI zarata jaNAvI. pradhAne kabUla karI ane teo bane lagnagranthIthI joDAyA. pradhAna paNa acvaMkArI bhaTThAnA kahyA pramANe sarva kArya barAbara anusaravA lAgyo. zuM vadhAre ? tenA Adezane zirasA vaMdya gaNavA lAgyo. ekadA bhaTTAe pradhAnane kahyaM tame rAtrinA bahu moDA Avo cho, mATe havethI prahara rAtri vItye tarata ja Avajo. pradhAne rAjasabhAmAMthI vaheluM AvavuM zaru karyu. kAmakAja Upara pUratuM dhyAna ApAtuM nahIM, kAmakAja vizeSa caDhI jatAM rAjAe pratihArIne kAraNa pUchyuM. pratihArIe pradhAnanI strIno Adeza kahI saMbhaLAvyo eTale rAjAne kutUhala thayuM. ekadA teNe pradhAnane evaM guMcavALaM kArya soMpyuM ke pradhAna UMcuM mAthuM na karI zake. rAjA paNa hAjara rahyo eTale pradhAnathI UMcAnIcA thavANuM nahIM. to paNa jema tema kAma zIghra patAvI te ghare Avyo, paNa ghaNo ja samaya vItI javAthI bhaTTAne roSa caDhyo. tene gharanA bAraNA sajjaDa rIte daI dIdhA. pradhAne ghare AvI ghaNI bUma pADI paNa bAraNA koNa ughADe ? pradhA bahu kAlAvAlA karyA tyAre bhaTTAe roSapUrvaka bAraNA ughADyA ane tenI sAthe kleza karI, sarva alaMkAro laI te potAnA pitAnA ghare javA cAlI nikaLI. evAmAM to rastAmAM coro maLyA. tene lUTI laIne mArakUTa sahita coro potAnA svAmI pAse laI gayA. corapatie tene potAnI patnI thavA kahyaM. bhaTTAe inkAra karyo eTale teNe tene koIeka vaidyane vecI. vaidye paNa tenA rUpathI mohita thaI potAnI patnI banavA kahyaM. bhaTTAe teno inkAra karyo eTale krodhe bharAyelA vaidye tene hukama karyo . ke-pANImAMthI jaLo pakaDI lAva. jaLo pakaDavI te saheluM kAma na hatuM chatAM zIlanI rakSA mATe bhaTTA te kathana paNa svIkAryaM. zarIre mAkhaNa copaDIne jaLamAM pravezatI. jaLo tenA rUdhiranI pipAsAthI AvatI tene bhaTTA pakaDI letI. vaidye A pramANe bhaTTAnuM lohI nIcovI lIdhuM tethI te ati kadarUpI banI gaI. evAmAM teno bhAI tenI zodha karavA arthe te dezamAM Avyo. teNe bhaTTAne potAnI bahena sadRza jANIne tene pUchryuM ke-'tuM koNa che ?' tyAre tene potAno bhAI jANI sarva hakIkata kahI eTale vaidya dravya ApI, potAnI bahenane mukta karAvI, potAnA nagare lAvI, aneka auSadhopacAra karAvI pUrvavat banAvI. pradhAna paNa tene potAne ghare teDI gayo ane tene gRhasvAminI banAvI pUrvavat gRhasthAzrama zarU karyo. accaMkArI bhaTTAe krodha tathA mAnanuM pratyakSa phaLa anubhavI kadI paNa krodha ke mAna na karavAno abhigraha karyo. vrata-niyamanI parIkSA- kasoTI thAya tyAre ja tenI nizcaLatA jaNAya che. bhaTTAe lakSa auSadhivALu ane lakSa dravyanA mUlyavALaM lakSapAka tela banAvyuM hatuM. eka ghaDo lAkha-lAkha dravyanI kiMmatano hato. daivayoge be sAdhuo auSadhArthe te levA tenA gRhe AvyA. bhaTTAe potAnI dAsIne lakSapAka telano ghaDo lAvavA Adeza karyo. dAsI laIne Ave che tevAmAM ghaDo phasakAI paDyo a zrIgacchAcAra- payannA-- 257.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ tela DholAI gayaM. bhaTTAe bIjo lAvavA kA to bIjo paNa phUTI gayo, trIjo paNa phUTI gayo chatAM bhaTTAe aMzamAtra dAsI Upara krodha na karyo, kemake krodhanA pariNAma te svayaM anubhavI cUkI hatI. chevaTe te pote UbhI thai, cotho ghaDo lAvI munirAjone tela vahorAvyu. A kathAno sArAMza e che ke-accaMkArI bhaTTA jevI zrAvikAe krodha tathA mAnane haNyAM to sAdhuoe to sarvathA krodha mAnane tyajavA ja joIe. mAyA saMbaMdhI pAMDura AryAnI kathA eka pAsatthI sAdhvI vizeSa upakaraNa rAkhI zarIranI zobhA karatI. dhoIne zveta vastra pahere eTale lokoe tenuM pAMDura AryA evaM nAma sthApyu, te AryA maMtra, taMtra, vazIkaraNa vigera vidyA jANatI. lokone dorA-dhAgA paNa karI ApatI, tethI lokomA tenI khyAti vizeSa hatI. loko tenuM bahumAna karatA ane mastaka paNa namAvatAM. tenI pAse loko svArtha sAdhavA mATe vAramvAra AvyA karatA eTale lokono saMsarga sArA pramANamA raheto. A kArya karatAM ghaNAya varSoM vyatIta thaI gayA. te vRddhA banI gaI. tene vairAgya udbhavyo eTale guru pAse gaI. guru pAse teNe potAnA duSkRtyanI AlocanA mAgI. gurue kA ke-jo tuM mantra-taMtra vidyAdika sarvano tyAga kare to tane AloyaNa ApuM. pAMDura AryAe kA ke-hu~ dIrgha samaya dIkSA pALI zakIza nahi tyAre gurue amuka sAdhu-sAdhvIne tenI pAse rAkhI aNazaNa karAvyu. thoDA sAdhu-sAdhvIne potAnI pAse nIhALI te ArtadhyAna karavA lAgI. pUrve seMkaDo mANasone potAnI pAse joyelA ane e rIte samaya vyatIta karelo eTale tene A sthitimAM AnaMda na Avyo jethI mAnasika rIte vazIkaraNa vidyAnuM AhvAna karyu, vidyAnA prabhAvathI alpa kALamAM ja gAma-paragAmanA hajAro mANaso dhUpa, dIpa laI, AbhUSaNo tathA svaccha vastro paridhAna karI pAMDura AryA pAse AvavA lAgyA. gurue pAse rAkhelA sAdhu-sAdhvIne pUchayu - zuM tame lokone pAMDuranA aNazaNanI vAta karI ? teoe potArnu? ajJAnapaNuM darzAvyuM tyAre gurue AryAne pUchyuM teNe jevI hatI tevI hakIkata kahI eTale gurue kahya-bhadre ! ema na karavaM. AryAe mithyA duSkRta Apyo; paraMtu pAMDurathI lokonA Adara-satkAra vinA rahI zakAyuM nahIM eTale bIjI vAra, trIjI vAra vazIkaraNa vidyAnuM AhvAna karyu. gurue niSedha karavAthI traNa vAra AlocanA lIdhI. cothI vAra pAcho vidyAno upayoga ko ane gurue kAraNa pUchyuM tyAre guru have Thapako Apaze tevA bhayathI kapaTa karI pAMDure javAba Apyo ke- loko to pUrvanA abhyAsathI cAlyA Ave che. huM kaI vidyAno prayoga karatI nathI. A pramANe mAyA karI, AlocanA karyA sivAya kALadharma pAmavAthI saudharma devalokamAM airAvaNa nAmanA devanI agramahiSI thaI. pUrva bhava joI zrImahAvIra bhagavantane vAMdavA AvI ane dezanAne ante bhagavAna mahAvIra pAse hAthaNI rUpe jaI moTA moTA zabdapUrvaka vAtacIta karavA lAgI. A dRzya joI zrIgautamasvAmIe bhagavAnane kAraNa pUchyuM eTale bhagavante teno pUrvabhava kahI saMbhaLAvI mAyAno niSedha upadezyo. zrIgacchAcAra-payannA-258
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha saMbaMdhamAM Arya maMgusUrinI kathA Arya maMgu sArA zAstrajJAtA hatA. A uparAMta temanI upadezaka-zakti paNa sArI hatI. vihAra karatA karatAM teo potAnA ziSyaparivAra sAthe mathurA nagarImA AvyA. samartha sAdhu jANI zrAvako temane ghRta vigereno svAdiSTa AhAra vahorAvavA lAgyA. pratidina rasayukta AhAra maLavAthI maMgusUrinI rasagRddhi vRddhi pAmI. anyatra vihAra karavAno vicAra paNa temane na Avyo. sAthenA ziSyo gurunI Asakti jANI gayA eTale anyatra vihAra karI gayA. guru ekalA rahyA. temanu vartana sAdhudharmane ucita na hatuM, chevaTe AlocanA vinA kALadharma pAmavAthI adholokamAM vyaMtara nikAyamAM upajyA. mathurA nagaranI khALanA adhiSThAyaka yakSa thayA. ___ kALayoge temanA ziSyo vihAra karatAM puna: mathurA nagarImAM AvyA. teone yakSamandira pAse thaIne sthaMDila bhUmie javAnuM hatuM. teo prAta:kALe sthaMDila javA nikaLyA tyAre yakSe potAnI pratimAmAM praviSTa thaI jIbha bahAra kADhI halAvavA mAMDI. pratimAmAM jIbha hAlatI joI sAdhuo Azcarya pAmyA. teoe tenu kAraNa pUchatAM yakSe potAno pUrvabhava kahI saMbhaLAvyo ane kA ke-phakta jihvAnA lolupIpaNAthI hu~ mahottama narabhava hArI gayo ane vyaMtara thayo tema tamo paNa jo rasagRddhimAM Asakta banazo to mArI mAphaka pastAzo. A dRSTAMtathI ApaNane lobhanuM duSpariNAma yathArtha samajAze. gacchamAM koI sAdhu koInI sAthe kleza-kaMkAsa karatA hoya to bIjA sAdhue tene rokavA - samajAvavA, samajAvatAM chatAM na mAne to te sAdhune kADhI mUkavA paNa upekSA na karavI. A saMbaMdhamAM nIcenuM dRSTAMta jANavA yogya che eka mahAaTavImAM suMdara sarovara hatuM sarovaramAM pANI paNa puSkala hatuM. te sarovaranI AsapAsa suMdara vana hatuM. jalamAM matsyAdika jaLacaro ane vanamAM sthaLacaro tathA paMkhI vigere khecaro rahetA hatA. hAthIo- mATuM ToLu paNa te vanamAM vAsa karatuM. grISma RtunA sakhta tApathI akaLAI hAthIonuM ToLaM sarovaramAMthI nikaLI vRkSanI chAyAmAM sUtuM hatuM evAmAM be kAkIDA (karakeTiyA) thoDe dUra laDavA lAgyA. te vakhate vanadevatAe badhA pazu-paMkhIone uddezIne kA ke-A baMne kAkIDAne laDatA nivAro, paNa deva- koIe sAMbhaLyuM nahIM. paMkhIoe vicAryu ke-ApaNe zuM? ApaNane kyAM mAravA AvavAnA che? laDatAM laDatAM eka kAkIDo bhAgyo ane nAzIne sUtelA hAthInI suMDhamAM pezI gayo. tenI pAchaLa bIjo paNa dAkhala thaI gayo. hAthInI suMDhamAM paNa baMne laDavA lAgyA tethI hAthI akaLANo. vedanA thavAthI te hAthI paNa krodhAnvita banyo. vRkSone mULamAthI ukheDI nAkhavA lAgyo. vIjA hAthI paNa bhayAnvita banI tema karavA lAgyA, jethI ghaNA vanacara jIvono nAza thayo. pachI sarovaramAM hAthIo paDyA ane tenI pALa toDI nAkhI tethI paNa ghaNA jaLacara jIvo nAza pAmyA. A dRSTAMtano upanaya A pramANe jANavo. talAva, vRkSa vigerenI zobhA sarakho gacchano AcAra, jaLacarAdika jIvo samAna bALa, vRddha tathA glAnAdika sAdhuo, hasti samAna maryAdAvaMta zrIgacchAcAra-payannA- 259
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArthAdika sAdhu, kAkIDA samAna nIca ke tuccha sAdhu, vanadeva samAna AcArya. te gItArthAdika sarvane kahe che ke-kapAya-kleza na karavo. sarovaranI pALa samAna gaccha-maryAdA jANavI. kAkIDAne koIe vAryA nahIM to pariNAma mahAhAnikAraka AvyuM ane jaLacara, sthaLacara ane khecara pramukha ghaNA prANIo vinAza pAmyA tema jo laDatA sAdhune nivAravAmAM na Ave to gaccha-maryAdAno nAza thAya ane cAritra vinAza pAme. A uparAMta (1) sAdhuo jo paraspara laDe to lokomA gacchano apayaza thAya, (2) gacchabhedane aMge bane pakSanA sAdhao paikI koI rAja-phariyAda kare to rAjadaMDa thAya (3) kalaha karyA pachI mana saMtApamAM paDe, ciMtA rahyA kare, (4) samakitanI hAni thAya, (5) krodhAdikano vega vadhato jAya tema tema cAritrano nAza thAya. A saMbaMdhI vizeSa vistAra zrInizIthacUrNinA dazamA uddezAmAM che. kAraNamakAraNeNaM aha, kahavi muNINa udyahi kasAe / udaevi jattha ruMbhahi khAmijjahi jattha taM gaccham // 19 // [kAraNena akAraNenAtha, kathamapi munInAM uttiSThanti kaSAyAH / udaye'pi yatra rundhanti, kSamayanti yatra sa gaccha: // 99 // ] gAthArtha- guru-glAnAdikanI veyAvaccAdika kAraNe ke vaMgara kAraNe paNa munione jo kaSAyano udaya Ave ane udaya AvyA pachI tene roke ane tadanantara khamAve tene he gautama ! gaccha jANavo. vivecana-kaSAyo thavAnA be kAraNo che: eka bAhya kAraNa ane bIjuM AMtarika eTale karmodaya. bAhya kAraNamAM koInA kahevAthI ke virUddha vartanathI kaSAyo thAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobha -e cAra mukhya kaSAyo che. tenA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjvalana e cAra prakAre dareka kaSAyo gaNatAM soLa kaSAyo thAya che. temA hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA (niMdA), puruSaveda, strIveda ane napuMsakaveda - e nava nokaSAya meLavatAM kula paccIza kaSAya thAya che. graMthakAra kahe che ke-kaSAyodaya thavo te svAbhAvika che paNa udayamAM AvyA pachI tene aTakAvavA micchAmi dukkaDaM mAgavo ane kSamApanA yAcavI e ja kharekharuM kartavya che. kSamApanA- mahattva AtmA aMgArA jevo sadA prajvalita che. aMgArA olavAvA mAMDe-tenA Upara rAkha chavAvA mAMDe tyAre jo thoDo pavana nAkhIe to dhIkhatA aMgArA UparanI rAkha dUra thAya che ane aMgArA puna: sateja bane che. kaSAyo e AvaraNa (rAkha) sadRza che. jo tene kSamApanArUpa pavana nAkhIe to te kaSAyarUpI rAkha dUra thaI AtmArUpI aMgArAnI agni sateja bane che. A che kSamApanAnuM mUlya ne mahattva, jo rAkhane dUra karavAmAM na Ave to dhIme dhIme aMgAro bUjhAI jAya che tevI rIte jo kaSAyarUpI rAkha dUra karavAmAM na Ave to AtmA sadantara kaSAyothI avarAI jAya, mATe kaSAyano sheja paNa praveza thAya ke tarata zrIgacchAcAra-payannA- 260
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja tene hAMkI kADhavAno prayatna karavo. mAtra chUTIchavAI raja ke mela jyAM jAmyA hoya tyAM sheja sAvaraNI pharavavArthI te dhULa ke raja zIghra dUra karI zakAya cha tama kapAyodayanI kalpanA thatAM ja tene dUra karavA prayAsa karazo to tamane bahu mahenata nahIM paDe. zrIArAdhanApayannAmAM ane te UparathI upAdhyAya zrIvinayavijayajI mahArAje racelA 'zrIpunyaprakAzanA' stavanamAM khAmaNAnI agatya jaNAvI che. zivagati prApta karavAnA temaNe daza prakAro te stavanamA jaNAvyA che, te paikI trIju sthAna kSamApanAne Apyu che. teozrI te stavanamAM kahe che jIva save khamAvIe sAhelaDI re, yoni corAzI lAkha to; manazuddhe karo khAmaNA sAhelaDI re, koI zuM roSa na rAkhato. 1 sarva mitra karI ciMtavo sAhelaDI re, koI na jANo zatru to; rAga dveSa ima pariharI sAhelaDI re, kIje janma pavitra to. 2 sAhamI saMgha khamAvIe sAhelaDI re, je upajI apratIta to; sajjana kuTumba karo khAmaNA sAhelaDI re, e jinazAsana rIta to. 3 khamIe ne khamAvIe sAhelaDI re, ehI ja dharmano sAra to; zivagati ArAdhanataNo sAhelaDI re, e bIjo adhikAra to. 4 cAra gAthA saraLa che tethI tenA vizeSa vivacananI AvazyakatA nathI. upalakIyA-mAtra dekhAva pUratI mana vinAnI kSamApanAne AmAM sthAna nathI eTalA mATe ja "manazuddha karo khAmaNA" ema paNa spaSTa kahevAmAM AvyuM che. ApaNA mahAmAnya zrIkalpasUtramA paNa kahevAmAM Avyu cha ke-"khamiyavvaM khamAviyavvaM uvasamiyavvaM uvasamAviyabvaM sumaisapucchaNA bahuleNa hoyavvaM / jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamiyavvaM / se kimAhu bhaMte ! uvasamasAraM khu sAmaNNaM" arthAt sAdhue pote khama ane bIjAne upazAMta karavo. nirmaLa cittathI bIjAne sukhazAtA pUchavI, rAgadveSa rahita buddhi te sumati. te sumatipUrvaka sUtrArtha saMbaMdhI vizeSa prakAre pUchaparacha karavI athavA sukhazAtA pRchavI eTale ke jenI sAthe kalaha ke kaMkAsa thayI hoya tenI sAthe nirmaLa cittathI vAtacIta karavI. kalaha karanAra vanemAthI eka pakSa na khamAve to zaM? teno javAba e che ke-je upazAMta thAya che-je kSamAzIla bane cha tene ArAdhanA che. je nathI khamAvato tene ArAdhanA nathI. zrAmaNya upazamapradhAna ja che. A saMbaMdhamAM lokika ane lokottara traNa dRSTAMto Ape chekuMbhAra- vRttAMta 'Ariya' janapada pAsenA gAmaDAmAM eka kuMbhAra raheto hato. te vAsaNonuM gADaM bharIne vecavA mATe pAsenA duruvaga nAmanA gAmamAM gayo. te gAmanA loko luccA hatA. teoe kuMbhArano eka baLada laI zrIgacchAcAra-payannA- 261
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ levAno vicAra ko. jevAmAM kuMbhAra gAma najIka Avyo tevAmAM teo kapaTapUrvaka bolyA ke-are bhAIo ! eka Azcarya to juo. A kuMbhAra eka ja vaLadathI gADaM hAMke che. kuMbhAre vicAryu ke-A gAmanA loka bahu ja kapaTI ane nIca che. be baLada che chatAM eka kahe che. pachI te kuMbhAra gAmanI bajAramA gayo. gADAmAMthI vAsaNo utArI vecavA lAgyo tevAmAM lAga joIne te kapaTI loko kuMbhArano eka baLada laI gayA. vAsaNo vecI rahyA bAda kuMbhAre joyuM to eka baLada na maLe. kuMbhAre gAmanA mukhya mANasane phariyAda karI tyAre teNe kA - meM paNa sAMbhaLyuM hatuM ke kuMbhAra eka baLadathI ja gAIM calAvato hato. kuMbhAre vAraMvAra kahevA chatAM paNa baLada na maLyo eTale roSa bharAIne te potAne gAma cAlyo gayo. varSARtu bAda khetaramA dhAnyanA khaLA taiyAra thaI rahyA hatA tyAre kuMbhAre duruvaga jaI rAtrinA te badhAnA khaLA bALI nAkhyA. A pramANe sAta varSa sudhI khaLA bALI nAkhyA. duruvaga gAmanA loko vicAramAM paDI gayA paNa kaMI kAraNa na samajAyaM AThamA varSa te gAmamAM mallayaddhanA mahotsava thayA te samaye ghaNA gAmanA loko ekatra thayA. kuMbhAra paNa gayo. gAmanA DAhyA mANase te vakhate potAnA mANasadvArA ghoSaNA karAvI ke-amoe koInI kaMI paNa aparAdha ko hoya to tene khamAvIe chIe ane amoe koInuM kaI paNa lIdhuM haze to tene pAchu ApIzu. amAruM dhAnya koIe bALaq nahIM. ghoSaNA sAMbhaLI kuMbhAre te Dhola pITanArane kA ke-tuM A pramANe ghoSaNA kara-"appiNaha taM baillaM, duruvagA ! tassa kuMbhakArassa / mA bhedihihI gAmaM, annANa vi satta vAsANi // 1 // " jo kubhArano baLada na lIdhA hota to sAta varSa sudhI tamALaM dhAnya na baLata. jo haju paNa baLada nahIM Apo to bIjA sAta varSa sudhI dhAnya bALIza. gAmanA loko samajI gayA. te kuMbhArane khamAvyo ane baLada paNa pAcho ApI dIdho. ___ A dRSTAntano sArAMza e che ke-asaMyatI-ajJAnI lokoe khamAvyo ane kuMbhAra khamyo to jeo sAdhu che, cAritra lIdhuM che teoe to avazya kSamApanA karavI ja joIe. dramakanuM dRSTAMta koIeka daridrInA dIkarAe Aso mAsamAM dhanikanA gharamA khIranaM bhojana thataM nihALI potAnA pitA pAse kSIra mAgI. daridrI gAmamAM jaI dUdha tathA cokhA mAgI lAvyo. teno strIe kSIra rAMdhavA mAMDI, daramiyAna khaDano bhAro lAvavA te khetare gayo evAmAM gAmamAM cora lokonI dhADa paDI. teoe gAma lUTI lIdhuM. A daridrInA ghare AvI khIrano hAMDo laI jaI potAnA senApatine Apyo. daridrI khetarathI pAcho pharatAM vicAre che ke-Aja to dIkarA sAthe besI kSIra khAIza. ghare Avyo ke tarata ja chokaro rovA lAgyo. tenI patnIe sarva hakIkata kahI eTale te krodhe bharANo. khaDano bhAro nIce nAkhI tarata ja te coranA senApati pAse gayo. cora loko pAchA gAmamAM gayA hatA. senApati ekalo ja hato. pAse ja kSIrano hAMDo paDyo hato. daridrIe taravArathI senApati, mAthu kApI nAkhyu. cora lokone A khabara paDatAM teo gAmamAMthI nAzI gayA. pallImAM AvI senApatino agnisaMskAra zrIgacchAcAra-payannA- 262
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyo. pachI tenA sthAne tenA nAnA bhAIne sthApyo tyAre tenI bahena, mA vigere svajano kahevA lAgyA ke-tuM senApati thavA chatAM te daridrI jIvato rahe te bane ja kema? dhikkAra che tArA senApati padane ! A pramANe cAnaka-vIDa caDAvavAthI te senApati gAmamAM gayo ne daridrIne beDI nAMkhI pallImAM pakaDI lAvyA pachI tene mAravA mATe khaDaga hAthamAM lIdhuM ane daridrI brAhmaNane pUchyuM ke-bola, tane kevI rIte mAruM? tyAre samayasUcakatA vAparI teNe kA ke-zaraNe AvelAne je rIte marAya tevI rIte mAro. tenuM AvaM vacana sAMbhaLI senApati potAnI mA, bahena sAmuM jovA lAgyo. tenI mA vigere teno bhAva samajI gayA ane kA ke-bhAI ! zaraNe AvelAne mAravo e ApaNo dharma nathI. tyAre te brAhmaNane choDIne, tenI pUjA karIne dakSiNA ApIne rajA ApI. A dRSTAMtano sAra e che ke-ajJAnI evA core paNa daridrI brAhmaNane mAphI mAgavAthI choDI mUkyo, to paralokabhIru sAdhuoe to potAnI jevA sarva jIvone jANI vAtsalyabhAva darzAvavo ghaTe. udAyana rAjarSinI kathA caMpA nagarImA *anaMgasena nAmano sonI vasato hato. te ati viSayAbhilASI hato. je rupavaMtI kanyA dekhe tene ghaNuM dhana ApIne patnI karato. A pramANe te pAMca so strIno svAmI thayo. paMcazaila nAmanA dvIpano vidyunmAlI nAmano yakSa cyavI gayo. tyAre hAsA ne prahAsA nAmanI mukhya devIoe vicAryu ke-koIne lobhamAM pADIe to te ApaNo svAmI thAya ane tenI sAthe yatheccha bhoga bhogavI zakIe, anaMgasenane strIno lobhI jANIne baMne tenI azoka vATikAmAM AvI. sonI tenA rUpa tathA hAvabhAva joI mohita banI gayo. mAnavI strI paNa jo suMdara hoya che to tenA rUparAzi Upara keTalAya mAnava-bhramara mohita thAya che to A to devIo. tenA rUpa pAse anaMgasena jevo kAmI pANI-pANI thaI jAya temAM zuM Azcarya? hAsA tathA prahAsAe paNa tene barAbara potAnA pAzamAM phasAvavA hAvabhAva darzAvI kaTAkSa pheMkyA. kAmAtura sonI jevo teonA mastake hAtha mUkavA jAya cha tarata ja teNIe kA-jo tAre kharekhara amane maLavU ja hoya to paMcazaila dvIpe Avaje. A pramANe kahIne bane cAlI gaI. ___ kAmAMdha sonI paMcazaila javAnI taiyArImA paDyo. paMcazaila dvIpe jaq eTale mRtyune AmaMtraNa Apa. koI paNa nAvika tene laI javA taiyAra na thayo tyAre udghoSaNA karAvI ke-mane je koI paMcazaila dvIpe pahoMcADaze tene kroDa sonaiyA ApIza. eka vRddha nAvike paDaha svIkAryo. nAvike vicAryu ke-have vRddha thayo chu, mRtyuMne kinAre beTho chu to kroDa sonaiyA meLavI putrane to sukhI karato jAuM. sonI pAsethI kroDa sonaiyA laI potAnA putrane ApyA ane vahANa haMkArI mUkyu. keTalAya divaso pasAra thayA bAda paMcazaila dvIpa najIka tenuM vahANa AvyuM tyAre vRddha nAvike sonIne sUcanA karI ke-have AgaLa jatAM samudranuM vamaLa Avaze. te vamaLamAM-bhamaramAM jatAM ja nAva __* keTalAka sthaLe kumAranaMdI evaM paNa nAma jaNAvela che. zrIgacchAcAra-payannA- 263
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakrAve caDaze ane temAM ulajAI A vahANa nAza pAmaze, huM paNa mRtyu pAmIza. jo tamAre bacavuM hoya ane paMcazaila dvIpe javuM hoya to sAmuM je vaDalAnuM jhADa dekhAya che tenI nIce thI vahANa AgaLa ke tarata ja tenI zAkhA pakaDI lejo. A vizALa vaTavRkSa Upara rAtrinA paMcazaila dvIpanA paMkhI o Azraya levA Avaze ane prAta:kALa thatAM ur3I jaze te samaye bhAraMDa pakSInA page laTakIne tame tyAM jaI zakazo. svArtha siddha karavA mATe mAnavI zuM na kare ? sonIe te pramANe kartuM ane paMcazaila dvIpa pahoMcyo paNa hAsA ne prahAsAne kyAM jaI gotavI ? te udyAnamA Amatema bhaTakavA lAgyo tevAmAM hAsA prahAsA tenI najare caDhI. potAnI mahenata ane sAhasa saphaLa thayAM jANI teNe saMpUrNa saMtoSa anubhavyo. bane devIone tarata ja potAne AvAsamAM laI javA kahyaM. nItikAre kharekhara sAdhuM ja kahyaM che ke 9 divA pazyati no ghUkaH, kAko naktaM na pazyanti / apUrva ko'pi kAmAndho, divAnaktaM na pazyanti // 1 // ghUva divase joI zakatuM nathI, kAgaDo rAtre joto nathI, paraMtu kAmAndha puruSa to divase ke rAtre paNa kazuM joI zakato nathI, arthAt sArAsArano sarvathA viveka ja bhUlI jAya che. baMne devIoe tenA utkaTa kAmAgni Upara zItaLa jaLa reDavuM zarU kayuM, je sAMbhaLatAM ja anaMgasenanA hozakoza uDI gayA. potAnI mUrkhAInuM tene have barAbara bhAna thayuM, paNa have thAya zuM ? bane devIoe tene kahyaM "priya anaMgasena ! tArI A sAhasa- kathA jarUra prazaMsApAtra che, paNa amArA dehanA AliMgana sAmAnya ane sastA nathI. amAruM prathama darzana to tane lobhAvavAnuM hatuM. kAmI mAnavInA hAthamAM ame ramakaDAM nathI banatAM. jo tane amArA saMganI kharekhara utkaTa icchA ja hoya to bIjI parIkSA pasAra- pAsa kara. 'AvatAM bhavamAM huM hAsA-prahAsAno pati thAuM' evA niyANApUrvaka maraNa svIkAro . tema karavAthI tamAro devayonimAM janma thaze ane tamane A sapta dhAtumaya audArika zarIrane badale amArA jevuM manohara vaikriya zarIra prApta thaze." hAsA-prahAsAnuM sUcana sAMbhaLatAM ja anaMgasenanA gAtro gaLI gayAM, kAmAgnino tIvra tApa zamI go. manuSya dehathI kaMI zukravAra thavAno nathI evA vicArathI tenA mukha Upara nirAzA pharI vaLI. tenA mukhamAMthI sahasA bolAI javAyuM ke -"mArI dazA dhobInA zvAna jevI thaI. na rahyo gharano na rahyo ghATano. devAMganAo maLI nahIM ane mAnavalalanAo hatI te paNa aLagI thaI gaI.' " hAsA-prahAsAe tenI vyAkuLatAM pArakhI laI kahyaM: "suvarNakAra ! raMca mAtra tamAre nirAza thavAnI jarura nathI. amo tamane tamArA nagaramA kSaNabharamA sukhapUrvaka pahoMcADI daIzuM. tamAro amArA para sAco sneha hoya to ame jaNAvelA mArge cAlajo. sAcA sneha vinA managamatuM sukha nahIM mANI zakAya." zrIgacchAcAra- payannA-- 264
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ devazaktine zuM azakya che ? AMkha ughADatAM ja sonIe potAne caMpAnagarImA potAnA AvAsamAM sUtelo joyo. dariyAnI musApharI, bhAraMDa pakSInA page vaLagavU hAsA-prahAsAnA darzana, suMdara upavana, manohara vArtAlApa vigere iMdrajALanI mAphaka tenI najara samakSathI sarI gayuM teno anubhava hajI tAjo ja hato. hAsA-prahAsAe caDAvela nazo tenI smRtimA hato. teNe agnipraveza karavAno nirNaya ko. A vAtanI tenA mitra nAgilane khabara paDatAM te tyAM Avyo ane anaMgasenane aneka prakAre samajAvyo. nAgila dRDha jainadharmI ane samaju hato. devAMganAnA saMyoga pAchaLa AtmAno keTalo adha:pAta thAya che te sarva samajAvyu, paNa te badhuM chAra para lIpaNa samAna nirarthaka nivaDyuM bAda te jIvato baLI muo ane niyANAnA prabhAve paMcazaila dvIpamAM devI-yugalano vidyunmAlI nAme deva thayo. nAnaM bALaka jyAM sdhI mudrikAnI kiMmata samajatuM nathI tyAM sadhI mIThAInA badalApAM te kADhI Ape che, paNa peDAnI kImata samajatAM te kadI chetarAtuM nathI tema A prANIne anubhave ja kharekharuM jJAna prApta thAya che. anaMgasena maTI vyaMtaranikAyamAM devatvanI prApti thavA chatAM tene saMtoSa na thayo. devI sAthe samAgamanA divaso pANInA relAnI mAphaka cAlyA gayA. e jIvana hamezanuM banI jatAM pahelAnI devIo pratyeno moha paNa addazya banI gayo. __ eka vAra naMdIzvara dvIpanI yAtrAno prasaMga Avyo. tarataja deveMdra taraphathI hAsA-prahAsAne nRtya karavAno ane vidyunmAlone mRdaMga vagADavAno Adeza thayo. A hukama sAMbhaLatAM ja anaMgasenanA jIvane uccATa thaI Avyo paNa devarAjanI AjJA alaMghanIya hatI. dareka yAtrAprasaMge hAsA-prahAsAnuM nRtya ane vidyunmAlI, mRdaMga-vAdana AcArarUpa hatA. tenI anicchA chatAM mRdaMga tenA gaLe baMdhAI gayuM duHkha ne glAni anubhavavA chatAM tene mRdaMga vagAData vagADatAM AgaLa cAlavU paDayu. A bAju teno mitra nAgila uttarAvasthAmAM cAritra pALI acyuta devalokamAM deva thayo. teNe A sthiti nihALI. tene potAnA mitra mATe duHkha thayu. te tarataja tenI pAse Avyo. nAgila devanA dedIpyamAna teja AgaLa vidyunmAlI- mukha sUrya AgaLa tArA sadRza jaNAvA lAgyuM atyaMta tejasvI mukha na joI zakavAne kAraNe vidyunmAlIe potAno hAtha mukha AgaLa ADo dharavA mAMDayo. nAgile tene pUchayu-oLakhe che? vidyunmALIe nakAra jaNAvatAM nAgile kA-huM tAro mitra nAgila. tAruM ajJAnatAbharyu bALamaraNa nirakhI mAruM mana vairAgya tarapha vaLayuM. niraticAra cAritra pALI, zeSa jIvanamA tapa tapI huM bAramA devalokamAM deva thayo chu. avadhijJAnavaDe tArI zocanIya sthiti jANI tArI pAse Avyo chu, vidyunmAlIe tene saMbodhIne kAM-mitra ! tArI hitazikSA avagaNI tenuM A pariNAma AvyuM che, paNa have pazcAttApa karavAthI zo lAbha? have to A jIvanamAthI chUTavAno koI sumArga hoya to batAva. nAgila deve tene AzvAsana ApatAM kaoN-mitra ! nirAza thavAnI jarUra nathI. puruSArthIne sarva kAMI sulabha che. carama jinapati zrImahAvIradevanI gozIrSacandananI mUrti bharAvI, tenI sArA AcAryadvArA pratiSThA karAvI tenI harahameza pUjA kara. e prakAranI jinabhaktithI tArA azubha karmo nAza pAmaze, tArA AyunA prAMtabhAge tene sArA nagaramAM pahoMcatI karaje ke jyAM te pratimAnI sArI rIte pUjA thAya. zrIgacchAcAra-payannA- 265
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThThAI mahotsava pUrNa thayA bAda vidyunmAlI deve cullahimavaMta parvata Upara jaI gozIrSa candananI pratimA banAvI ane tene ratnanA sarva AbharaNothI alaMkRta karI. ghaNA kALa sudhI tenI pUjA karyA bAda tene suyogya sthaLe pahoMcADavAno te vicAra kare che tevAmAM samudramAM eka vaNikanuM nAva cha mahinAthI khuMcI gayeluM mAlUma paDayuM. cha mahinAnA prayAsa chatAM nAva na nikaLayuM eTale vaNika paNa mUMjhANo. teNe dhUpa, dIpa vigere pUjana sAmagrI dharI iSTadevanuM smaraNa karyu. vidyunmAlI deve tyAM AvI te vaNikane kahyaM-he vaNika ! mUMjhAIza nahIM. jo tuM kASThanI peTIne vItabhaya nagare mahArAjA udAyana ne pahoMcADavAnuM kabUla kare to tAruM vahANa sahIsalAmata vItabhaya nagare pahoMcI jaze ane tAro ApattikALa dUra thaze. vaNike te kathana svIkAryaM vidyunmAlI deve kASThanI peTImAM zrImahAvIrasvAmInI mUrti mUkIne tene soMpI. devaprabhAvathI bIje ja divase vahANa vItabhayanagare pahoMcI gayuM. vaNike rAjA pAse bheTaNuM dharI sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI ane devAdhidevanI peTI hAjara karI. peTIno dekhAvaja mantramugdha kare tevo hato. enI kArIgarImAM, enA pratyeka AlekhanamAM daivI zaktino camatkAra jaNAto hato. vAyuvege vAta nagaramA prasarI gaI ane mAnavasAgara ubharAyo. rAjAe jenAmAM zakti hoya tene peTInA dvAra kholavA AmantraNa ApyuM. janatAmAM dvAra ughADavA saMbaMdhI spardhA cAlI, paNa saMkhyAbaMdha hAthone nirAzA maLI. samaya vadhavA lAgyo ane mAnavamedanI vikharAvA lAgI. rAjAnI dhIraja khUTavA lAgI, paNa peTInA dvAroe koIne aMza mAtra paNa khulavAnI AzA na ApI. paraMtu Adarelo samAraMbha pUrNa karyA vinA rAjAthI UbhA paNa kema thavAya ? rAjAnI mUMjhavaNamAM paNa have vadhAro thavA lAgyo. ATalA badhA prayAsa chatAM peTI na khulI tyAre lokone daivI karAmatanI kalpanA AvavA lAgI. koIe zaMkaranA nAme, koIe viSNunA nAme, koIe gajAnananA nAme stuti karI paNa sarva vyartha. rAjA bhojanano samaya paNa vItI gayo. rANI prabhAvatIe be vAra dAsIne AmantraNa ApavA mokalI paNa rAjAthI uThAya tema ja na hatuM. dAsImukhathI devAdhideva saMbaMdhI hakIkata jANI prabhAvatI devI paNa ghaDIbhara Azcaryamugdha banI gaI. te kharI jaina dharmiNI hatI. tene sAhajika vicAra Avyo ke 'devAdhideva' to rAga-dveSAdi aDhAra dUSaNa rahita zrIjinezvara ja hoI zake. bAda snAna karI, zuddha vastromA sajja thaI, pUjananI sAmagrI sAthai prabhAvatI peTI samIpa AvI. namrabhAve karAtI stutinA sundara svaranI sAthe ja peTInA dvAra ApameLe khulI gayA ane gozIrSacaMdananI mahAvIra bhagavaMtanI mUrti sau koInI najare paDI. sarvatra AnaMda chavAI gayo, rAjavInI ciMtAno aMta Avyo. suMdara prAsAda banAvI tenI pratiSThA kI. prabhAvatI pratidina tenI pUjA karatI. rAjA paNa pUjanasamaye vAjiMtra vagADI rANInA bhaktibhAvane vadhArato. eka prasaMge snAna karI rANIe dAsI pAse pUjAnA zveta vastro mAgyA. dAsIe te lAvI hAjara karyA chaMtA bhramavaza rANIne te rAtA jaNAyA. eTale AvezamAM ne AvezamAM tenAthI bolI javAyuM ke A zRMgArane yogya vastro zA mATe lAvI ? gussAmAM teNe te dAsI tarapha darpaNa pheMkyuM, je tenA marmasthaLamAM zrIgacchAcAra - payannA-- 266
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAgatAM te mRtyu pAmI. vastra to zveta hatA. te rANIne jaNAtAM ja potAnA avicArI kRtya mATe ghaNo ja saMtApa thayo. Avo ja eka bIjo prasaMga banI gayo. rANI pUjana bAda nRtya karI rahI hatI ane rAjA vAjiMtra vagADI rahyA hatA tevAmAM rAjAne rANInuM zira-vihuNuM mAtra dhaDaja jANe nAcatuM hoya tema jaNAyu tenA gAtra DhIlA paDI gayA ane vAjiMtra aTakI gayuM. rANInA nRtyamAna bhaMga paDatAM teNe kAraNa pUchayu. atizaya Agraha bAda rAjAe satya hakIkata kahI eTale dAsInA avasAna bAda je vAta bhusAvA mAMDI hatI te puna: tAjI thaI. rANIe nizcaya karyo ke-have potAnuM Ayu alpa che. teNe rAjA pAse AtmakalyANanA paMthe javA rajA mAgI. rAjAe eka zarate rajA ApI ke-jo tuM kALa karIne deva thAya to amone pratibodha pamADavo. prabhAvatIe cAritra pALI svargaprApti karI. deva thayA pachI prabhAvatIe rAjAne pratibodhavA ane jainadharmI banAvavA keTalAya prayAso karyAM paNa rAjA to tApasabhakta banyo. prabhAvatI deve tene pratibodhavA tApasa veza grahaNa karyoM ane rAjAne eka atyaMta manohara phaLa Apyu, tenA sparzathI rAjAne AnaMda thayo, tenI gaMdha paNa uttama hatI ane teno svAda tene amRta phaLa jevo jaNAyo eTale rAjAe te tApasane pUchayu ke-AvA phaLo kyAM maLe che? tApase kA-mArI sAthe tame ekalA Avo to dekhAIM. rAjA tema ne tema alaMkAra yukta tApasanI pAchaLa pAchaLa gayo. thoDe dUra gayA pachI eka vana dekhAyuM temAM praveza karatAM thoDe dUra eka tApasAzrama dekhAyo. rAjAne Avato joI ghaNA tApaso ekatra thaI gayA ane rAjAne sarva vastrAbhUSaNathI sajja joI, tene mArI nAkhI tenA sarva alaMkAra laI levAno vicAra karavA lAgyA. teono tevo vicAra jANI rAjA bhaya pAmI tyAMthI nAzavA lAgyo. thoDe dUra jatAM te ja vanamAM manuSyono vizALa samUha joyo. potAne zaraNa maLaze tevA hetuthI rAjA tyAM gayo to kAmadeva jevA svarUpavAna, saumyamUrti, bRhaspati samAna vidvAn sAdhusamUhane ane tenI pAse upadeza sAMbhaLatAM caturvidha saMghane joyo. AcArye rAjAne nirbhaya banavA kA. rAjA tyAM beTho ane sthira cittathI upadeza sAMbhaLyo. jainadharmano aMgIkAra paNa ko. rAjAnI jainadharmamAM dRDha zraddhA thaI jANI prabhAvatI deve potAnI sarva mAyA saMharI lIghI eTale rAjAe potAne ekalo sihAsana upara beThelo joyo. jANe huM kyAMya gayo nathI tema Avyo nathI. A zuM thayuM ? tema bicAre che tevAmA prabhAvatI deve pratyakSa thaI kA ke-A sarva meM ja tamane pratibodha pamADavA vikuyu hatuM. have tame jainadharmanuM yathArtha pAlana karajo ane bhaviSyamAM kaI paNa vighna upasthita thAya tyAre mAruM smaraNa karajo. ___ A bAjuprabhAvatI rANInA cAritra-svIkAra pachI pUjanAdinuM kArya eka kubaDI dAsIe svIkAryu, tenA manamAM camatkArika biMbapratye bhAva hato eTale svecchAthI pUjAriNI pada svIkAryu, dhIme dhIme A pratimA- mAhAtmya dezadezAvaramAM prasarI gayuM hatuM. ___ gaMdhAra dezano koI eka zrAvaka dIkSA levAnI bhAvanAvALo thayo. dIkSA lIdhA pahelAM tene tIrthaMkaronI janma, dIkSA, kevaLa ane nirvANabhUmionA darzana karavAnI icchA thaI. e pramANe paribhramaNa karatAM te ghaNA munionA saMsargamAM Avyo. ekadA koI munirAja pAse sAMbhaLayu ke-vaitADhya parvatanI zrIgacchAcAra-payannA- 267
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ guphAmA zrI RSabhadeva Adi covIza tIrthaMkaronI ratnamaya mUrtio alaukika ane camatkArika che. pratimAonA darzana karavAnI bhAvanAthI gaMdhAra zrAvaka mahAmuzIbate tyAM gayo. devArAdhana karI, teNe te sphaTika ratnamaya pratimAonAM bhAvapUrvaka darzana karyAM. te sthaLamAM ratnano atizaya r3hagalo joI tenuM mana leza mAtra calAyamAna na thayuM tethI deve tuSTamAna thaI tene 'vara' mAgavA kahyaM nirlobhI gaMdhAra zrAvake potAnA anicchA darzAvI tyAre 'amoghaM devadarzanam' ema jaNAvI deve tene batrIza guTikAo ApI ane kahyaM ke-A guTikAonA prabhAvathI manaciMtita dareka kArya saphaLa thaze. tyAMthI pAchA vaLatAMvItabhayanagaranA zrImahAvIra jinabiMbanI prAbhAvikatA sAMbhaLI te tyAM Avyo. thoDA divasa rahI prabhubhakti apUrva lAbha lIdho. acAnaka gaMdhAra zrAvakanuM svAsthya bagaDyuM. te mAMdo paDayo. paradezamAM tenuM svajana koNa hoya ? kubaDI dAsIe tenI sevA-cAkarI karI. sagI bahena cAkarI kare tevA bhaktibhAvathI dAsIe gaMdhArI sevA-zuzrUSA karI, tethI gaMdhArane ArAma to na thayo, parantu teno duHkhabhAra ocho thayo asAdhya roge gaMdhArano prANa lIdho te pUrve teNe kubaDI dAsIne potAno guTikAsaMgraha ApI dIdho ane sAthasAtha tenA phAyadA paNa samajAvyA. gaMdhAranA mRtyu pachI dAsIne guTikAno camatkAra jovAnI tAlAvelI lAgI. teNe eka guTikA khAI svarUpavAna thavAnI icchA karI to guTikAnA prabhAvathI devAMganA samI banI gaI. eka guTikAno camatkAra jaNAyo ke tarata ja dAsIe manorathanA killA caNavA mAMDayA. atyAra sudhI bhogasukhathI vaMcita rahela teNInI vilAsanI vAsanA vRddhi pAmI, paNa udAyana rAjA dvArA tenI tRpti thavI azakya jaNAtAM tenI najara ujjainInA rAjavI caMDapradyota Upara paDI. tenuM nAma paNa have suvarNaguTikA tarIke prasiddhi pAmyuM. caMDapradyote potAnA dUtane udAyana rAjA pAse suvarNaguTikAnI mAgaNI karavA mokalyo. udAyane dUtano tiraskAra karI kADhI mUkyo. udAyana sAthe bAtha bhIDavI caMDapradyotane mATe azakya hatuM, kAraNa ke udAyananA sAmarthyathI te sArI rIte paricita hato. teNe yuktithI kAma levAno nirNaya karyo. eka rAtri potAnA anilagiri nAmanA gaMdhahastI Upara besI, thoDA mANaso sAthe te vItabhayanagare Avyo. suvarNaguTikAne taiyAra thaI javA kahyaM, paNa suvarNaguTikAe kahyaM ke-A camatkArI pratimA mArAthI ahIMthI eka pagaluM paNa na khasAya, mATe AnA jevI ja mahAvIranI bIjI pratimA banAvI, tene ahIM sthApana karI, A pratimA ApaNe sAthe laI javI joIe. caMDapradyotane suvarNaguTikAnuM vacana svIkAryA sivAya chUTako nahoto. ujjainImAM AvI caMDapradyote tevI pratimA karAvI. pachI anukULa samaya joIne vItabhayapaTTaNe gayo. mULa pratimAne sthAne bIjI pratimA sthApI te suvarNaguTikA sAthe potAnI nagare pahoMcI gayo. anilagiri gaMdhahastInA AvavAthI udAyana rAjAnA hAthIo AlAnastabhaM ukhAr3I nAkhavA prayAsa karavA lAgyA hatA, kAraNa te gaMdhahastInI gaMdha sAmAnya hastIo sahana karI zakatA nathI hAthIonA zrIgacchAcAra - payannA -- 268
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghamasANane kAraNe mahAvato jAgI jaI kAraNa tapAsavA lAgyA tevAmAM to caMDapradyotanA AvAgamananA ane suvarNaguTikAnA apaharaNanA samAcAra udAyana rAjAne maLyA, rAjAe jinaprAsAdamAM AvI joyuM to je puSpamALA kadI karamAtI nahIM tene cImaLAyelI nIhALI. udAyanane atIva krodha caDhyo daza mukuTabaddha rAjAo sAthe teNe ujjainI Upara caDhAI karI. udAyane caMDapradyotane kahevarAtryaM ke ApaNe dvandva yuddha karIe, nirarthaka zAmATe zastrAzastrano ane senAno vinAza karavo ? caMDapradyota anilagiri hastI Upara besI ane udAyana rathamAM besI tumula yudhda karavA lAgyA. yuddhakuzala udayane anilagiri hastInA cAre pago zarathI vIdhI nArakhyA ane caMDapradyotane pakaDIlIdho. tenA lalATa Upara 'dAsIpati' evA zabdo lakhI baMdIvAna tarIke tene sAthai lIdho. jIvaMtasvAmInI pratimA pAchI laI javA mATe udAyane prayAsa karyA, paNa mUrti aMzamAtra calI nahIM. udAyanane zaMkA thaI ke zuM paramAtmA ruSTamAna thayA haze ? tevAmAM aMtarikSamAM vANI tha - vItabhayapaTTaNa thoDA ja samayamA dhULavaDe DhakAI jaze, mATe A pratimAne punaH tyAM laI javAnA prayAsa par3atA mUka. rAjA udAyana khinna hRdaye pAchA pharyA. vItabhayanagara tarapha prayANa karatA karatAM vacce varSARtu AtrI eTale sAruM sthaLa joI rAjA udAyane potAnA sainyanI chAvaNI nAkhI. varSARtumAM jIvono saMhAra na thAya te hetuthI eka ja sthaLe cAturmAsa gALavAno nirNaya karyo, ane paryuSaNa parvAdhirAjanuM ArAdhana karavAnuM paNa te sthaLe nirNIta zrayuM. je sthaLe daza mukuTabaddha rAjAe paDAva nAkhyo te sthaLa eka nagaranA dekhAva samaM zobhI uThayuM. te sthaLa tyAravAda 'dazapura tarIke prasiddhi pAmyuM hAla tene maMdasaura tarIke oLakhavAmAM Ave che. paryuSaNanA aMtima divase rasoyo rAjatrI udAyanane rasoI mATe pUchavA jatAM teNe kahyaM - Aje mAre upavAsa che. caMDapradyotane pUchIne temane ruce tevI rasavatI karI jamADaje rasoyo caMDapradyotane rasoI mATe pUchatrA gayo. koI divasa nahIM ane Aje rasoyo rasoI mATe pUchavA AvaMtA caMDapradyotanA manamAM aneka zaMkA-kuzaMkAo pasAra thaI gaI. chUpI rIte potAnA annamAM viSa bheLavI deze to ? e vaheme tenA manamAM majabUta sthAna karyu. A rIte chUpI rIte dagAno bhoga thavA karatAM upavAsa karavo zuM khoTo ? ema vicArI teNe rasoyAne kahyaM ke-mAre paNa Aje upavAsa che. rAjavI udAyanane A samAcAra maLatAM ja temaNe vicArya ke caMDapradyota to mAro sAdharmI bandhu, jyAM sudhI eka paNa svAmI bhAI sA vaimanasya hoya, jyAM sudhI e doSa nivAraNa karI tenI sAthe sAcI kSamApanA na karI hoya tyAM sudhI mAruM paryuSaNa parvArAdhana adhUruM ja gaNAya. jinAjJAnA ArAdhaka thavA mATe mAre caMDapradyota sAdhepaNa sAcI kSamApanA karI levI joIe. tarata ja pote svayaM jaI kArAgRhanA dvAra kholI nAkhyA ane caMDapradyotane bheTI potAnA svAmI bhAInI Aja sudhI je kadarthanA karI te mATe pazcAttApa jAhera karyo. tenA lalATa Upara lakhAyelA 'dAsIpati' zabdane DhAMkavA mATe suvarNapaTTa baMdhAvyo ane suvarNaguTikA tene paraNAtrI tenuM rAjya tene puna: pArchu Apyu. A rIte caMDapradyotane dravya upavAsa paNa lAbhaprada zrayo. rAjavI udAyana to zrAvaka hatA. caMDapradyota jevo gunegAra zatru hato chatAM kaSAyane upazamAtrI kSamApanA karI to paMca mahAvratadhArI sAdhue avazya karavI ja joIe, kAraNa ke cAre kaSAya saMsArarUpa zrIgacchAcAra- payannA- 269
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizALa mahelanA majabUta pAyA che. tene zithila karazo to saMsArI mahelAtane dharAzAyI thatAM vAra nahIM lAge. moharAjAnA e vraNa pAtro ane mAyArUpI pautrIthI sadA sAvadhAna rahevU. te evA chupA cora che ke tenA Agamana nI ane lUTanI ApaNane khabara par3atI nathI. A traNe dRSTAntoM zrInizIthacUrNInA dazamA uddezAmAM ApalAM che. sugacchanA lakSaNo batAvatAM haju paNa granthakAra jaNAve che ke siiltvdaannbhaavnn-cuvihdhmmNtraaybhybhiie| jattha bahU gIatthe, goama ! gacchaM tayaM bhaNiam / / 100 / / [zIlatapodAnabhAvanA-caturvidhadharmAntarAyabhayabhItAH / yatra bahavo gItArthAH; gautama ! gaccha: sako bhaNitaH / / 100 // gAthArtha-dAna, zIla, tapa ane bhAva-AcAra prakAranA dharmanA aMtarAyathI bhaya pAmelA gItArtha sAdhuo je gacchamAM ghaNA hoya tene he gautama ! tuM sugaccha jANa. vivecana-cAra kaSAya e jema saMsArarUpI mahelanA pAyA che tema dAnAdi cAra dharmo dharmarUpI mahelanA AdhArabhUta cAra sthaMbho che. zrIzrAddhadinakRtyavRttimAM traNa prakAranAM dAna kahyAM che. dAnazIlatapobhAvai: sa tu dharmazcaturvidhaH / dAnaM tAvat tridhA jJAnA'bhayopagrahabhedataH ||1||biijaane bhaNAve, zruta saMbhaLAve, tIrthaMkaraprarUpita AgamanuM mumukSu jIvone adhyayana karAve te 1 jJAnadAna, 2 abhayadAna-svabhAvathI ja duHkha pAmelA jIvone pIDA na kare ane 3 upakaraNadAna-jJAna tathA abhaya ApanArAne AhArAdika ApIne upagraha kare te; athavA je vastunA dAnathI cAritrane sahAya thAya te paNa dharmopakaraNa dAna kahevAya che. dAnanI mAphaka zIlanA paNa traNa prakAra cha: 1 zuddha AcAra-nirvadya (niSpApa) zrAvaka yA sAdhudharmanuM pAlana karavU, 2 * aDhAra hajAra zIlAMga ratha- pAlana-temAM lezamAtra paNa doSa nalagADavo ane 3 brahmacarya pALavaM. tapa bAra prakArano che: cha bAhya ane cha abhyaMtara. A tapane lagatuM vistRta vivecana agAu pRSTha 107 Upara AvI gayela che. A saMbadhamAM vizeSa varNavatAM kahe che ke-1 maghA, 2 bharaNI, 3 pUrvAphAlgunI, 4 pUrvASADhA ane 5 pUrvAbhAdrapada A pAMca ugra nakSatramA khAsa karIne tapa karavo. *3 yoga, 3 karaNa, 4 saMjJA, 5 iMdriyo, 10 pRthvIkAya Adi(5 sthAvara, 4 trasa ane 1 ajIva) ane 10 yatidharma-A sarvane paraspara guNatAM 18000 bheda thAya che, te nIce pramANe kSAMtiyukta, pRthvIkAyasaMrakSaka, zrotraMdriyane saMvaraNa karanAra ane AhArasaMjJA rahita muni manathI pApa-vyApAra na kare. evI rIte kSAMtinA sthAne mArdava,Arjava Adi nava yatidharma kahevAthI 10 bheda thayA. A daza bheda 'pRthvIkAyasaMrakSaka padanA yogathI thayA, tevI rIte apUkAyathI prAraMbhI ajIva sudhI pratyekanA daza-daza bheda karavAthI 100 bheda thayA. A so bheda 'zrotraMdriya padanA saMyogathI thayA, tevI rIte cakSu Adi anya cAra iMdriyonA saMbaMdhathI cAraso bheda karavAthI kula 500 bheda thayA. A pAMca so bheda AhArasaMjJA' nA saMbaMdhathI thayA, anya traNa saMjJAonA saMbaMdhathI paMdaraso thavAthI kula be hajAra thayA. A be hajAra 'karaNa' padanI yojanAthI thayA. tevI rIte 'karAvaNa ane anumodana' padathI be-be hajAra bheLavatA 6000 thayA. A cha hajAra bheda mana saMbaMdhI thayA. tevI rIte vacana ane kAyAnA saMbaMdhathI cha-cha hajAra bheLavatAM kUla 18000 bheda thAya che. zrIgacchAcAra-payannA- 270
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruguNaSatriMzikAvRttimAM zarIra, vacana ane kAyA etraNa prakArano tapa kahyo che. 1 zarIra tapa-deva, sAdhu, guru, siddhAMtanI pUjA-bahumAna kare, zauca pALe, brahmacarya pALe, saraLatA rAkhe kapaTa na kare temaja hiMsA na kare te zarIra tapa kahevAya, 2 vacanatapa-bIjAne udvega thAya tevU na bole, satya priya hita ne mita vAkya ja bole, svAdhyAya kare, sUtrAbhyAsa vadhAre te vacana tapa jANavo. 3 mana tapa-manane AnaMdita rAkhe, maunapaNuM rAkhe. durdhyAna na kare, mana nirmaLa rAkhe. AtraNa prakAranA tapa anukrame ekathI eka utkRSTa samajavA. sAttvika, rAjasa ane tAmasa-e traNa prakArano paNa tapa hoya che. phaLanI vAMchA vinA karAto tapa sAttvika, pUjA, satkAra ane bahumAnanI icchAthI karAto tapa te rAjasa, ane AtmAne pIDIne bIjAnA nAza mATe je karAya te tAmasa kahevAya che. bhAvanA bAra prakAranI che, te A pramANe-1 anitya bhAvanA-tAro saMbaMdha, tArA saMyogo, tArI cIjo nitya tArI pAse rahevAnI nathI, tAruM zarIra paNa sadAne mATe tAruM nathI. 2 azaraNa bhAvaNA-tane vyAdhi thAya to pIDAmAM koI bhAga paDAve tema nathI, duHkhamAM koI Teko ApI zake tema nathI, tAre tAro ja AdhAra che. 3. saMsAra bhAvanA-samagra saMsAramA karma rAjA je nATaka karAvI rahyA che ane Akho A bhavaprapaMca cAlI rahyo che tenI viveka parvate UbhA rahI vicAraNA karavI. 4. ekatva bhAvanA-A prANIno AtmA ekalo ja che, tenu koI nathI, te paNa koIno nathI, e eno potAno ja mAleka che. 5. anyatva bhAvanA-ApaNo AtmA sarvathI anya che-bhinna che, ena koI sagaM nathI, enaM potAnaM zarIra paNa enAthI anya che. A svaparabhAva vicAraNA karavI. 6. azuci bhAvanA-mAMsa, rudhira, meda, hADakA, lohI ane cAmaDInuM banelaM A zarIra apavitratAnI poTalI che, enA Upara moha karavA jevaM nathI, teno kharekharo upayoga karI levA jevU che. 7. Azrava bhAvanA-jIva avratIpaNAthI, mithyAtvathI, kaSAyothI ane mana-vacana kAyAnA yogothI karma bAMdhe che, karmathI bhAre thAya che saMsAramA rakhaDe che. 8. saMvara bhAvanA-kSamAdi daza yatidharmo, ATha pravacanamAtA, bAra bhAvanAo, bAvIza pariSaho vigere dvArA AvatAM ko rokI zakAya tevI vicAraNA. 9 nirjarA bhAvanA-vRtti Upara akuMza, anazanAdi bAhya tapasyA tathA vinaya-vaiyAvaccAdi AMtara tapasyAthI lAgelAM karmonI mukti vagara bhogave zakya che tevI vicAraNA. 10. dharmasUktatA bhAvanA-AtmAnuM svarUpa, karma svarUpa, baneno saMbaMdha, muktimArga, tenA upAya ane tenu upAdeyapaNuM dharmamAM batAvyu che tenI puSTirUpa vicAraNA. 11 lokapaddhati bhAvanA-lokAkAzanuM svarUpa, lokanuM svarUpa, temAM thatAM AtmAnAM janma maraNanI sthiti ane rakhaDapATAnAM sthAnonI vicAraNA * 12. bodhidurlabhabhAvanA-sAcA mArganI oLakhANa, prApti ane saMrakSaNa mazkela che paNa e ratnatrayInI prApti karavI e khAsa karttavya che tevI vicAraNA. A bAra prakAranI bhAvAnA uparAMta maitrI, pramoda kAruNya ane mAdhyasthya-e bhAvanA gaNatAM soLa bhAvanA paNa thAya che. * bhAvanAnaM vizeSa svarUpa samaDavA mATe upAdhyAya zrIvinayavijayajIkRta "zAMta sudhArasa" grantha vAMcavo. te saMskRta padya Upara zrIyuta motIcanda giradharalAla kApaDiyAe gujarAtI bhASAmA "zAMta sudhArasa" nA lakhela banne bhAgo khAsa vAcavA lAyaka che. vivecana bahu ja sundara ane sarala bhASAmAM samajI zakAya tevU che. zrIgacchAcAra-payannA- 271
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhAvyate iti bhAvanA' arthAt saMsAra pratye vairAgya pragaTa karavA mATe manamA vAraMvAra jeneM smaraNa karavAmAM Ave ana te dvArA A saMsArabaMdhanathI AtmAne mukta karavAmAM Ave agara to AtmAne mokSa sanmukha karavAmAM Ave te bhAvanA kahevAya che. bhAvanAnuM kSetra ApaNA sarva saMbaMdhAna pRthakkaraNa karavAMnu che ane te rIte e bhUmikAnI zuddhi kare che. zuddha karelI bhUmikA Upara sundara citrAmaNa thAya tema bhAvanAvAsita AtmA Upara vairAgyanI sundara bhUmikA racAya che. samajaNa ane jJAna vagara koI paNa kriyA tenA vAstavika svarUpamAM thatI nathI. 'ApaNe koNa chIe? kyAM chIe? zA mATe chIe? A saMsAra-paribhramaNano hetu zo?' e barAbara vicAravAna kSetra bhAvanA che. bhAvanA ApaNane andara jotAM zIkhavADe che ane teTalA ja khAtara kahevAmAM Avyu cha ke-bhAvanA bhvnaashinii| have tyAga karavA yogya gacchanu svarUpa jaNAvatAM kahe che ke jattha ya goyama paMcaNha, kahavi sUNANa ikkAmapi hujjaa| taM gacchaM tiviheNaM, vosiria vaijja annattha / / 101 / / sUNAraMbhapavattaM, gacchaM vesujjalaM na sevijjaa| jaM cArittaguNehiM tu ujjalaM taM tu sevijjA // 102 / / jatya ya muNiNo, kayavikkayAi kuvvaMti saMjamabbhaTTa / taM gacchaM guNasAyara !, visaM va dUraM pariharijjA / / 103 / / [yatra ca gautama ! paJcAnAM, kathamapi sUnAnAmekamapi bhavet / taM gacchaM trividhena, vyutsRjya vrajedanyatra // 101 // sUnArambhapravRttaM, gacchaM vezojjvalaM na seveta / yazcAritraguNai: tUjvalastaM tu seveta // 102 / / yatra ca munayaH, krayavikrayAdi kurvanti saMyamabhraSTAH / taM gacchaM guNasAgara !, viSamiva dUrata: pariharet // 103 // ] gAthArtha- he gautama ! je gacchamAM 1 ghaMTI, 2 ukhala-khAraNIyo, 3cUlo, 4 pANIyALaM ane 5 sAvaraNI-A aneka azaraNa jaMtuonA vadhasthAno paikI eka paNa hoya te gacchano mana-vacana-kAyAthI tyAga karIne anya sArA gacchano Azraya leje. jIvahiMsAnA kAraNabhUta khAraNIyA vigerenA AraMbhamAM pravartelA ane ujjvaLa veza dhAraNa karanArAdaMbhI sAdhuonA gacchanI sevA na karavI, parantu samiti-guptirUpa cAritra guNothI vibhUSita gacchanI vaiyAvaccAdika sevA karavI. vaLI je gacchanI aMdara muniyo kraya-vikraya Adi kare, karAve ke anumode te sAdhuo saMyamabhraSTa jANavA. he guNanA sAgara samAna gautama ! tevA sAdhuone to haLAhaLa jheranI mAphaka dUrathI ja tyajI devA. vivecana-ghaMTI pramukha jIvahiMsAmA hetubhUta che. sAdhuone trividhe trividhe hiMsA- pratyAkhyAna zrIgacchAcAra-payannA- 272
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che. anya darzanIya granthomAM paNa hiMsAnA hetubhUta A kAraNono niSedha pharamAvyo che. zrIzukasaMvAdamAM kahyaM che ke " khaMDanI 1 peSaNI 2 cullI 3 jalakumbhaH 4 pramArjanI 5 / paMcasUnA gRhasthasya, tena svargaM na gacchatIti // " arthAt khAMDaNI, ghaMTI, cUlo, jaLano ghaDo (pANIyAruM) ane sAvaraNI - A pAMca vastuno gRhasthoe tyAga karavo, kAraNa ke tethI svarge javAtuM nathI. A pAMca prakAromAM Asakti dharAvatA hoya tevA zvetavastradhArI sAdhuono paNa zIghra tyAga karavo, kAraNa ke tevo ujjvaLa veSadhAraka sAdhu nathI paNa daMbhI jANavA. ujjaLa veSathI vibhUSA thAya che, vibhUSAthI cIkaNAM karma baMdhAya che ane cIkaNAM karmabaMdhathI saMsAra- bhramaNa vadhe che. zrIdazavaikAlika sUtramAM kahyaM che ke "vibhUsAvattiaM bhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAyare ghore, jeNaM paDa duruttare ||1 ||" ujvaLa veSa- paridhAnathI brahmacaryano nAza thAya che. kadarUpo prANI hoya te paNa zveta vastravibhUSAthI ruDo jaNAya che, tene tevA prakArano dekhI strIo tene kriDA yogya jANI tenA pratye AkarSAya che. temAM vaLI jo gAtro ramaNIya hoya to strIonA kaTAkSAdikathI kSobha pAmyo chato brahmacaryathI bhraSTa thaze. vaLI lokone viSe paNa tevA sAdhu niMdAne pAtra thAya che, kAraNa ke tevA prakAranA sAdhu joIne loko kahe che ke muni cokkasa kAmI jaNAya che, nahIM to saMsAranA tyAga karyA pachI vaLI vastranI TApaTIpa zA mATe kare ? he gautama! AvA gacchano tyAga karI sugacchano Azraya levo. koI zaMkA karatAM pUche ke-kALanA prabhAvathI atyAre niraticAra cAritrapAlana duSkara che to teno javAba e che ke-je doSa / lAge tenI garhA-niMdA kare te niraticAra cAritrI jANavo. jema vastra meluM thAya tene dhovAthI te mela rahita thAya che tema aticAra lAgyo hoya tenI garhA-niMdA karavAthI niraticAra cAritra paLAya che. vaLI je sAdhuo pAtrAdikano, auSadhano, pustaka, pothIno krayavikraya karatAM hoya, karAvatA hoya agara to tevuM kArya karanAranI anumodanA karatA hoya tevA sAdhuone jhera karatAM paNa vizeSa hAnikara jANavA. jhera khAdhuM chatuM eka vakhata ja prANano nAza kare che paNa AvA saMyamabhraSTa sAdhunA saMsargathI to aneka bhavomAM bhaTakavuM paDe che. he gautama! AvA gacchano pavana paNa na khAvo. haju paNa A saMbaMdhamA vizeSa darzAvatAM kahe che ke AraMbhesu pasattA, suddhaMtaparaMmuhA visayagiddhA / muttuM muNiNo goyama ! vasijja majjhe suvihiyANam // 104 // [ ArambheSu prasaktAH, siddhAntaparAGmukhA viSayagRddhAH / muktvA munIn gautama ! vaset madhye suvihitAnAm // 104 // ] gAthArtha - he gautama! AraMbha-samAraMbhomAM rakta banelA zAstra- siddhAMtanA vacanothI viruddha vartanArA, kAmabhogamAM gRddha-laMpaTa banelA evA duSTa sAdhuonosaMga sarvathA tyajIne suvihita sAdhuonA samudAyamAM vAsa karavo. vivecana-pRthvIkAyAdikanA AraMbhamAM rakta hoya, kAcuM pANI tathA agnikAya vigereno AraMbha karAvratA hoya, gRhastha pAse bhAra upaDAvatA hoya, zarIranI zobhA - vibhUSA karatA hoya, vAraMvAra zrIgacchAcAra- payannA- 273
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAtha-mukha dhotA hoya tevA sAdhuono saMga varjavo; kAraNa ke tethI saMsAra sAgara taravAne badale temAM patita thavAya che. zabdAdika viSayo paNa prANIne herAna karI mUke che to siddhAMta viruddha AcaraNA mATe to pUchavuM ja zuM ? zabdAdika paMca viSayone aMge rAma, capalAkSa, gaMdhapriya kumAra, madhupriya kumAra maheMdra rAjakumAra e pAMcenA vRttAMto jANavA yogya che. zrotreMdriyanA viSayamAM rAmanI kathA brahmasthaLa nAmanA nagaramAM bhuvanacaMdra nAmano rAjA hato. tene rAma nAmano putra hato. te puruSanI boMtera kalAmAM nipuNa hato. rAjAe tene yogya umarano jANI ekadA pradhAnane pUchayuM ke- ApaNe rAma yuvarAjapade sthApIe. pradhAne kahyaM he rAjan ! A rAma rAjA thavA lAyaka nathI. rAjA kAraNa pUcha pradhAne jaNAvyaM ke-te paravaza che, kAraNa ke te zrotreMdriyanA viSayamAM Asakta che. tene haMmezA saMgIta priya che. te doSane aMge tene yuvarAja pada ApavuM yogya nathI. tenI pachI je bIjo rAjaputra che te rAjAnA badhA lakSaNothI yukta che mATe tene yuvarAjapada Apo. rAjAe kahyaM pradhAnajI ! saMgIta e to rAjAnuM lakSaNa che, tene doSa na kahevAya eTale pradhAne jaNAvyuM ke - "jaha aggIi lavo vi hu, pasarato daha gAmanagarAI / ikkikkamiMdiyaMpi huM, taha pasarataM samaggaguNe // 1 // " nAno evo agnino kaNiyo jo phelAvo pAme to aneka gAma tathA zahero bALI nAkhavA samartha thAya che tema indriyanA viSayo vRddhi pAme to sarva guNano nAza karI nAkhe. pradhAnanA niSedha chatAM rAjAe rAmane yuvarAja pada ApyuM. thoDA samaya bAda rAjA mRtyu pAmatAM rAma rAjA thayo ane potAthI nAnA bhAIne yuvarAja sthApyo. rAma nitya saMgIta sAMbhaLe, pote paNa vAjitro vagADe ane saMgIta zIkhe. DuMba jAtinA loka saMgItamAM ghaNA huziyAra hoya che tene bolAvyA ane tenA pAse nitya saMgIta gavarAve. zravaNeMdriyanI AsaktimAM te rAjyakArabhAra ane nyAyAdikane mATe paNa avakAza meLatI zakato nahIM. tevAmAM eka DuMbaDI tenA jovAmAM AvI. te ghaNu ja miSTa gAtI. teno kaMTha koyala jevo sumadhura hato. rAmetene potA pAse rAkhI, tenA rUpa Upara te mohita thayo ane chevaTe potAnI maryAdA choDI tenI sAthe bhoga bhogavavA lAgyo. maMtrI pramukhe vicAra karI tene rAjya UparathI uThADI mUkyo. tenA nAnA bhAI mahAbaLane gAdI besAryo. rAma dezAMtaramAM bhamI mRtyu pAmyo. marIne mRga thayo. tevAmAM zikArIe saMgItathI lobhAvI, tene pakaDIne mArI nAkhyo. tyAMthI te mahAbaLa rAjAnA purohitanA putra tarIke upajyo. tyAM paNa saMgIta vilAsI thayo. rAjAnI sevAmA rahyo. mahAbaLa rAjA pAse eka vakhate DuMba loko gAvA AvyA tyAre rAjAe A purohita putrane kahyaM ke huM nidrAvaza thauM tyAre A DuMbane vidAya Apaje. thoDA vakhatamAM rAjA UMghI gayo, parantu purohita putrane saMgItamA rasa AvavAthI teone rajA na ApI. bIje prahare mahAbaLa acAnaka jAgI jatAM teNe Dubone gAtAM joyA eTale purohitaputra Upara potAnA Adeza-bhaMga mATe krodha caDhyo savAre tela UnuM karI tenA kAnamA reDAvyuM, jenI vedanAthI te tara mRtyu pAyo. zrIgacchAcAra - payannA- 274
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ A avicArI kArya karyA pachI mahAbaLane ghaNo ja pazcAttApa thayo. tevAmAM vicaratAM vicaratAM kevaLI bhagavaMta AvI caDhyA. tene vAMdIne rAjAe purohitaputranI vAta pUchatAM kevaLI bhagavaMte rAmanA bhavathI prAraMbhI sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLI mahAbaLa rAjAne tIvra vairAgya thayo. bAda niraticAra cAritra pALI te mokSe gayo. cakSuiMdriyanA viSayamAM capalAkSanI kathA vijayapura nagaramAM vizvaMbharI nAmano rAjA hato. tene kuzaLa nAmano pradhAna hato. te nagaramAM yazodhara nAmano zreSThI hato. A traNene paraspara ghaNI prIti hatI. ekadA e traNene ekI sAthe putro thayA. e traNe yuvAna thayA ekadA pradhAne zreSThIne kA ke-tamAro putra sadAcArI nathI. zeThe pUchyuM kema? pradhAne kA ke-rAjamArgamAM rAjAnA aMta:puranI rANIo pratye kudRSTi kare che. rANIone jovA mATe vAraMvAra te mArga para pharyA kare che, mATe bhaviSyamAM te vinAzane notaraze tethI tene tuM samajAvaje. zreSThIe putrane ghaNo samajAvyo paNa teNe potAnuM kuvyasana tajyuM nahIM. ekadA rAjAe zreSThIputrane rANIone : sarAgadRSTithI jotAM joyo eTale rAjAe tene kADhI mUkyo ane potAnA mahelamAM AvavAno niSedha kayoM. zreSThIne paNa potAnA putranA durAcArathI ghaNuM duHkha thayuM lokoe paNa tenuM capalAkSa evaM nAma prasiddha karyu. zreSThIe tenA durvartana thI kaMTALI potAnA nokara sAthe paradeza mokalyo. tyAM paNa te cakSuiMdriyanA AsaktithI nagaranA prAsAdo, gavAkSo, havelIo joto phare che. bAga, bagIcA tathA vAvaDI ne taLAvamAM paNa bhaTakyA kare che. A pramANe pharatAM pharatAM teNe eka mahelamA atyanta sundara pASANanI pUtaLI joI. tene joIne te tyA ja besI rahyo. bhojana karavAnuM paNa na sAMbhayu. nokara tene teDavA Avyo to paNa te na uThyo. pachI nokare pASANanI pUtaLI jevI vastranI pUtaLI karAvI ane te pASANanI pUtaLIne ThekANe sthApI. thoDI vAra pachI te pUtaLI laIne potAnA utArA tarapha cAlyo eTale capalAkSa paNa te pUtaLIne sAcI pUtaLI mAnIne tenI pAchaLa-pAchaLa utAre Avyo. nokare have potAnA nagara prati prayANa karyu eTale capalAkSa paNa tenI sAthe cAlyo. rastAmAM cora lokoe dhADa pADI sarvasva lUMTI lIghu. pUtaLI luTAI javAthI capalAkSa gAMDo thaI gayo. aTavImAM bhamavA lAgyo tevAmAM rAjAnI rANIne tyAM krIDA karatI nihALI tenI sAme eka dRSTithI joI rahyo. eTale rAjapuruSoe tene mArI nAkhyo. marIne te pataMgIyo thayo. te bhavamAM paNa dIvAmAM ghaDI baLI muo. ApramANe cakSuriMdriyanA vazapaNAthI aneka bhavamAM teNe bhramaNa karyu. ghrANeMdriyanA viSayamAM gaMdhapriyanI kathA__ padmakhaMDa nAmanA nagaranA rAjA prajApatine eka putra hato. tene sugaMdha Upara ghaNo ja prema. je koI vastu hoya tene suMghe tethI lokoe tenuM gaMdhapriya evaM nAma pADayu. ekadA te rAjaputra nadImAM krIDA karavA gayo. lAga joIne tenI aparamAtAe cUrNayoganI paDIkI karIne nadInA pravAhamAM vahetI mUkI. zrIgacchAcAra-payannA- 275
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ A cUrNano gaMdha mahAraudra hoya che ane tene suMghatAM ja mRtyu thAya. rAjakumAre te paDIkI AvatI joI eTale tarata ja tene laI lIdhI. sAthenA rAjapuruSoe tene tema karatAM vAyaryo chatAM rAjaputre te paDIkI ughADIne sUMghI ke tarata ja cUrNanA tIvra gaMdhathI mRtyu pAmyo. marIne bhramara thayo. tyAM paNa gaMdhanI AsaktithI kamaLamAM peTho tevAmAM hastIe AvIne te kamaLa khAdhuM. tyAthI mRtyu pAmIne te anaMta saMsAra rakhaDyo. rasanendriyanA saMbaMdhamAM madhupriyanI kathA___ siddhArthapura nagaramA vimala nAmano zeTha hato. tene rasanendriyamAM Asakta eka putra hato. tIkho, madhura, khATo vigere bhojana hamezAM jame. hamezAM navI navI vastuonI zodha karyA kare paNa vyApAramA citta na parove. A pramANe ghaNI navIna cIjo khAdhA pachI tene vicAra Avyo ke-meM ghaNI navI navI cIjo khAdhI have mAMsa-madirAno svAda karUM. pachI te mAMsa khAvA lAgyo. madirA paNa pIvA lAgyo. lokoe tenuM madhupriya evaM nAma rAkhyu. tevAmAM teno pitA mRtyu pAmatAM lokoe teno tiraskAra kayoM eTale te dezAMtaramA gayo. paradezamAM mAMsanA lolupIpaNAthI gAmalokonA chokarA mArI nAkhIne khAvA lAgyo. koTavALe tene pakaDIne phAMsIe caDAvyo marIne narakAdikamAM anaMta saMsAra rakhaDayo. sparzendriyanA viSayamA mahendra rAjaputranI kathA viSNupura nagaramAM dharaNeMdra rAjAne mahendra nAmano putra hato. tene nagarazeThanA putra madana sAthe mitrAcArI hatI. madanane caMdravadanA nAmanI sundara strI hatI. ekadA mahendra tenA ghare gayo tyAre madana ghare nahoto. caMdravadanAe teno satkAra karI tene tAMbUla ApyuM te vakhate tenA sparzathI rAjaputrane sukha upajyu. teno komaLa sparza anubhavI te tenA pratye Asakta thayo. paNa madanane mAryA vinA caMdravadanA maLe tema na hatuM eTale madanane mArI nAkhavA mATe teNe gupta puruSo rokyA. teoe prasaMga sAdhI madanane pakaDayo ane mAra mAravA lAgyA tevAmAM te sthaLe koTavALa AvI caDhyo. teNe teone pakaDIne rAjA samakSa rajU kA~. rAjAe pUchatAM teoe mahendrakumAra saMbaMdhI sarva hakIkata jaNAvI. rAjAe mahendrakumArane dezavaTo Apyo. bAda nAnA rAjaputrane rAjya ApI dIkSA laI mokSe gayo. madanane vaidye auSadhadvArA sAjo kayoM. mahendra caMdravadanAne laI paradeza cAlyo gayo. madana paNa strI-caritra joI vairAgyavAsita thaI, cAritra pALI devalokamAM gayo. paradeza bhamatAM mahendra tathA caMdravadanAne coroe lUMTI lIdhA ane barbarakULamAM vecI dIdhA. tyAMnA lokoe tenuM rudhira kADhyuM eTale tenI mahAvedanAthI marIne anaMta saMsAra bhamyo. ___ A pramANe eka eka iMdriyanA vazavatIpaNAthI jIvo kaSTa pAme che to jeo pAMce indriyono viSayo bhogave che tenI pIDAnuM to pUchavU ja zuM? vAcakavara umAsvAtiracita zrIprazamaratimAM kA che ke kalaribhitamadhuragAMdharva-taryayoSidvibhaSaNaravAdyaiH / zrotrAvabaddhahradayo, hariNa iva nAzamupayAti // 1 // zrIgacchAcAra-payannA- 276
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ gativibhrameGgitAkAra- hAsyalIlAkaTAkSavikSiptaH / rUpAvezitacakSuH, zalabha iva vipadyate vivazaH // 2 // snAnAGgarAgavartika- varNakadhUpAdhivAsapaTavAsaiH / gandhabhramitamanasko, madhukara iva nAzamupayAti // 3 // mRSTAnnapAnamAMsau-danAdimadhurarasaviSayagRddhAtmA / galayantrapAzabaddho, mIna iva vinAzamupayAti // 4 // zayanAsanambAdhana-suratasnAnAnulepanAsaktaH / sparzavyAkulitamati-rgajendre iva badhyate mUDhaH // 5 // evamaneke doSAH, pranaSTaziSTeSTadRSTiceSTAnAm / durniyamitendriyANAm bhavanti bAdhAkarA bahuzaH // 6 // ekaikaviSayasaGgA-drAgadveSAturA vinaSTAste / kiM punaraniyamitAtmA, jIvaH paJcendriyavazArttaH // 7 // pAdAhataH pramadayA vikasatyazokaH, zokaM jahAti bakulo mukhasIdhusiktaH / AliGgitaH kurabaka kurute vikAza-mAlokitaH satilakastilako vibhAti // 8 // manohara svara, sundara saMgIta, vAjiMtrano nAda ane strInA nUpurAdi AbhUSaNonI dhvani - A prakAranA sundara svara tathA tAlanA mizraNathI zrotredriyamAM Asakta thayelAM prANI hariNa mAphaka mRtyu pAme che. (1) strIonA hAvabhAva, aMgavikAra, hAsya, netrakaTAkSAdithI calita ane rUpa-lAvaNyamAM mugdha thayela prANI netreMdriyanA vazavartIpaNAthI pataMganI mAphaka vinAza pAme che. (2) caMdanarasa, aMbara, dhUpa, kastUrI, paTavAsa, attara vigere sugandhI vastuone viSe je Asakta thAya che te prANI bhramaranI mAphaka ghrANeMdriyanA paravazapaNAthI nAza pAme che. (3) svAdiSTa bhojana, madya-mAMsa tathA miSTa rasapAnamAM lubdha thayelo rasaneMdriyanA vazathI gaLAmAM yaMtrapAzabaddha mAchalInI mAphaka mRtyu pAme che. (4) sukomaLa zayyA, besavAnA sundara bichAnA, sundara siMhAsanAdika temaja zarIra masaLAvavuM. pIThI karAvavI, snAna karIne caMdanAdikanuM vilepana karAvavuM, attara lagADavuM vigere sparzendriyanA vilAsamAM paDelo prANI * hAthInI mAphaka kaSTa pAme che. (5) A pramANe Upara darzAvelA iMdriyonA kaSTo, jeo kevaLI bhagavaMte darzAvelA mArgane svIkAratA nathI teone aneka prakAre duHkhadAyaka thAya che. (6) eka-eka indriyanA prasaMgathI prANI rAga-dveSane aMge vinAza pAme che, to jeo pAMce iMdriyomAM lubdha banyA che teone mATe to kahetuM zuM ? arthAt eka indriyanI Asakti prANIne haNavAmAM samartha che to pAMceno je upabhoga * hAthI mahAbaLavAna hovAthI tene vaza karavA mATe yukti karavI paDe che. hAthI sparzamAM bahuja Asakta hoya che tethI .tene pakaDavAmAM kuzaLa mANasa sau-prathama moTo khADo khode che, tenA Upara tRNa vagerenuM AcchAdana karI tene DhAMkI de che. pachI 'kAgaLanI citarelI ke kotarelI hAthaNI te khADA Upara goThave che, jene joIne hastI dUra-dUrathI kheMcAI tyAM Ave che. jevo. hAthaNIno sparza karavA jAya che tevo khAr3AmAM paDe che. keTalAka divaso sudhI temAM tene bhUkhyo rAkhI, pachI vaza banAvI AlAnastaMbhe laI jAya che. zrIgacchAcAra- payannA- 277
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che te avazya vinAza pAme ja. (7) vastrAlaMkArathI suzobhita yuvAna strI azoka vRkSane pATu mAre tyAre te vikasvara thAya che, moDhAmAM madirAno kogaLo bharI strI bakula Upara chAMTe tyAre te zoka rahita thAya arthAt vikasvara bane, kuraba nAmanA vRkSane jyAre strI AliMgana kare che tyAre te praphullita thAya che ane tilaka vRkSane strI kaTAkSa yukta nihALe tyAre vikAsa pAme che. ekendriyamAM paNa iMdriyano rasa prabaLa hoya che. jeo AvA prakAranA indriyanA rasane jIte che te ja gaccha sugaccha jANavo. have bIjI sAdhusvarUpa adhikArano upasaMhAra karatAM kahe che ke tamhA sammaM nihAleDaM, gacchaM sammaggapaTThiyam / vasijja pakkhamAsaM vA, jAvajjIvaM tu goyamA ! // / 105 / / khuDDo vA ahavA seho, jattha rakkhe uvassayam / taruNo vA jattha egAgI, kA merA tattha bhAsimo // 106 // [tasmAt samyag nibhAlya. gacchaM sanmArgaprasthitam / vaset pakSaM mAsaM vA, yAvajjIvaM tu gautama ! / / 105 // kSullo vAthavA zaikSo, yatra rakSet upAzrayam / taruNo vA yatra ekAkI, kA maryAdA tatra bhASAmahe ? / / 106 / / ] gAthArtha- sanmArga pratiSThita gacchane kuzaLa buddhithI tapAsIne tevA gacchamAM pakSa, mAsa athavA jIvana paryanta he gautama! vasavuM. je gacchanI aMdara bALavayavALo athavA navadIkSita sAdhu athavA to yuvAna yati upAzrayanI sArasaMbhALa karato hoya te gacchamAM tIrthaMkara bhagavaMta temaja gaNadhara mahArAjAnI AjJArUpI maryAdA kyAMthI hoya ? vivecana - jene dIkSA lIdhA cha mahinA thayA hoya tene zaikSa athavA navadIkSita jANavo. bALavayavALA ziSyane upAzraye ekalo mUkI jatAM doSotpatti thAya; jemake - ekalo rahe to ramata karavA lAge, anya ramatAM chokarAne joI tenI sAthe ramavA jAya to dhUrta puruSo tenI upadhi Adi laI jAya, koInI lAlacamAM lapaTAI jAya, nATaka - prekSaNaka thatuM hoya te jovA cAlyo jAya, ekalo rahevAthI tenA pariNAma pharI jAya to upadhi vigere laIne cAlyo paNa jAya; mATe bALa ke navadikSitane upAzraye ekalo mUkavo nahIM. yuvAna sAdhune upAzraye ekAkI rAkhavAthI kayA doSo lAge te jaNAvatAM kahe che ke mohanIya karmanA udayathI te hastakarma karavA prerAya, aMga maroDe, liMgalepana kare, koI svarUpavatI strIne dekhIne cothA mahAvratano bhaMga kare, tenI sAthe hAsyAdika ceSTA kare, vizeSa mohanIyanA jorathI gacchano tyAga karIne jato rahe. ityAdika aneka doSono saMbhava jANI kadI paNa bALa, navadIkSita ke yuvAna sAdhune upAzraye ekalA rAkhavA nahIM. A saMbaMdhI vizeSa varNana zrInizIthacUrNimAM Apela che. yatisvarUpa nAmano A bIjo adhikAra saMpUrNa thAya che. A bIjA adhikArano sArAMza e che zrIgacchAcAra - payannA- 278
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke je AcArya vinA phakta gaccharnu nAma dhAraNa karI vicare che, bhraSTa gacchanI sAmAcArI Acare che, ekalavihAra kare che, AcAryanI AjJA ullaMghe che, zarIranI TApa-TIpa kare che, gAdI takIyA mUkIne bese che, gRhastho pAse kAma karAve che, hAtha-paga-mukha vigerenuM pratidina prakSAlana kare che, sAbuthI vAraMvAra vastro dhove che, AvA prakAranA vartanayukta sAdhuvALA gacchane granthakAra kahe che ke-ame gaccha kahetA ja nathI. AvA duHzIlane jo sAdhu tarIke svIkArIe to mithyAtva lAge. ******* ******* zrIgacchAcAra-payannA- 279
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ / // sAdhvIsvarUpanirUpaNe tRtiiyo'dhikaarH|| laghu, navadIkSitA athavA yuvatI sAdhvIne upAzrayamA ekAkI rAkhatAM zuM doSApatti thAya? te darzAvatAM kahe che ke jattha ya egA khuDDI, egA taruNA u rakkhae vshi| goyama ! tattha vihAre, kA suddhI baMbhacerassa? // 107 / / [yatra caikAkinI kSullikA, ekAkinI taruNI tu rakSati vasatim / gautama ! tatra vihAre, kA zuddhi brahmacaryasya? // 107 // ] gAthArtha-he gautama ! je gacchamAM bALa vayavALI, navadIkSita yuvAna sAdhvI ekalI upAzrayamAM rahetI hoya tyAM brahmacaryanI nirmaLatA kyAthI jaLavAya? vivecana-Upara 106 ThThI gAthAmAM bALa, navadIkSita ke yuvAna sAdhu mATe je je doSo darzAvyAM te badhA bALa, navadIkSita ke yuvAna ekAkI sAdhvIne paNa ghaTI zake che. vizeSa e ke-laghu sAdhvIne ekAkI dekhIne koI baLAtkAre tenI sAthe bhoga bhogave, tenuM rUpa-lAvaNya dekhI balAtkAre apaharaNa karI jAya. brahmacaryano bhaMga thatAM yuvatI sAdhvIne garbha rahe to tene auSadhopacArathI paDAve, jo na paDAve ane garbha vRddhi pAme to zAsananI hIlanA thAya. pUrve bhogavelI krIDA yAda AvI jAya to gacchano tyAga karavA paNa mana lalacAya ane prAMte vezyA jevI sthiti bhogavI mahAduHkhI thAya, mATe sAdhvI samudAye upAzrayamAM bALa, navadIkSita ke yuvatI sAdhvIne ekalI mUkavI nahI. haju paNa sAdhvI-maryAdA saMbaMdhI jaNAvatAM kahe che ke jattha ya uvassayAo, bAhiM gacche duhtthmittipi| egA rattiM samaNI, kA merA tattha gacchassa? // 108 / / jattha ya egA samaNI, egA samaNo ya jaMpae som!| niabaMdhuNAvi saddhiM taM gacchaM gacchaguNahINaM // 109 / / jattha jayAramayAraM, samaNI jaMpai gihtypcckkhm| paccakkhaM saMsAre, ajjA pakkhivai appANaM // 110 / / jattha ya gihatyabhAsAhiM bhAsae ajjiA surutthtthaavi| taM gacchaM guNasAyara!, samaNaguNavivajjiaM jANa // 111 / / gaNigoama ! jA uciaM, seavatthaM vivajjiuM / sevae cittarUvANi, na sA ajjA viaahiyaa||112 / / [yatra copAzrayAt bahi-rgaccheda dvihastamAtrAmapi / ekAkinI rAtrau zramaNI, kA maryAdA tatra gacchasya? // 108 // zrIgacchAcAra-payannA- 280
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatra ca ekAkinI zramaNI, ekAkI sAdhuzca jalpate saumya ! | nijabandhunApi sArdhaM, taM gacchaM gacchaguNahInam ||109 / / yatra jakAramakAMra, zramaNI jalpati gRhasthapratyakSam / pratyakSaM saMsAre, AryA prakSipati AtmAnam // 110 // yatra ca gRhasthabhASAbhiH, bhASate AryA suruSTA'pi / taM gacchaM guNasAgara !, zramaNaguNavivarjitaM jAnIhi // 111 // gaNin gautama ! yA ucitaM, zvetavastraM vivarjya | sevate citrarUpANi, na sA AryA vyAhRtA // 112 // ] gAthArtha-je gacchanI aMdara rAtriye ekalI sAdhvI be hAthapramANa bhUmi upAzrayanI bahAra jAya te gacchanI maryAdA kevI hoya ? arthAt na ja hoya. he saumya gautama ! je gacchanI aMdara ekAkI sAdhvI potAnA baMdhu muni sAthe cAle athavA to ekalo sAdhu potAnI bhaginI sAdhvI sAthe vAtacIta kare te gacchane tAre guNahIna samajavo. je gacchanI aMdara sAdhvI gRhastha sAMbhaLatAM jakAra, makAra vigere (zAsananI holanA thAya tevAM) avAcya zabdo bole te veSaviDaMbaka sAdhvI potAnA AtmAne caturgatirUpa saMsAramA bhamADe che. vaLI je gacchamAM atizaya krodhAgnithI prajvalita thayelI sAdhvI gRhasthanA jevI sAvadya bhASA bole che-kleza kare che te gacchane he gautama! tAre sAdhuguNathI rahita jANavo. he gautama! je sAdhvI yogya zveta- mAnopeta vastra tajIne vividharaMgI, bharata vigerethI vibhUSita vastra vApare che te sAdhvI nahIM paNa zAsananI hIlanA karAvanArI veSaviDaMbinI jANavI. vivecana - sAdhvIne rAtrie upAzrayathI bahAra nikaLavAno niSedha karyo che tenuM kAraNa e che ke-parastrIramaNa karanArA loko sAdhvIne ekalI dekhIne harI jAya, rAjA ekalo nagaracarcA jovA nikaLyo hoya ane sAdhvIne upAzraya bahAra ekalI jue to tene kuzaMkA thAya. vaLI caurAdika nikalyA hoya teo paNa tenA vastrAdika khecI jAya, pUrvanA bhoga yAda AvyA hoya to guruNI ke vaDIla sAdhvIne pUchyA vinA ekAMtamAM cAlI jAya, pariNAme zAsananI apabhrAjanA thAya mATe he gautama ! rAtre ekalI sAdhvI upAzrayanI bahAra nikaLe te gacchane huM maryAdAvALo kaheto nathI. sagA bhAI bahena paNa jo dIkSita thayA hoya to bhAI potAnI bahena sAthe ke bahena potAnA bhAI sAthe ekAMtamAM bAtacIta kare to tene paNa bhraSTa samajavA; kAraNa ke paraspara vArtAlApathI doSotpatti thAya che. kaMdarpa mahAduSTa che, te prANInAM chidro joyA kare che ane lAga maLatAM potAnuM zastra navaLA mananA prANI Upara ajamAve che. paraspara vArtAlApathI kyAM doSo thAya te saMbaMdhe kahyaM che ke saMdaMsaNeNa pII, pIIu raI raIo vIsaMbho / vIsaMbhAo paNao, paMcavihaM vaDDhae pimmaM // 1 // jaha jaha karesi neha, taha taha neho bhivaDDhai tumaMmi / tenaDio biliyaM, jaM pucchasi dubbalatarosi // 2 // zrIgacchAcAra- payannA- 281
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitti mama iya saMdasaNasaMbhAsaNeNa, saMdIvio mynnvnnhii| baMbhAI guNarayaNe, Dahai aNiccha vi pmaayaao||3|| mAtrA svastrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAma:, paNDito'pyatra muhyati / / 4 / / sArI rIte jovAthI prIti thAya che, prIti thavAthI rati upaje che, rati (abhilASA) thavAthI visaMbha thAya-eTale bhogano vizvAsa thAya, vizvAsathI mana snehamAM pariName arthAt maLavAnI icchA thAya-A pAMca prakAre premabandha thAya che.(1) jema jema sneha karavAmAM Ave che tema tema te vRddhi pAme che. baLavAnane paNa A snehe (preme) patita karyAM che to pachI durbaLa evA tArI to vAta ja kyAM rahI? (2) mitrAI kone kahIe? 'A mAro che' evI mamatA upaje tene mitrAI kahevAya. pachI tene jue, bolAve, sneha-saMlApa kare tyAre kAmadevarUpI agni jAgRta thavAthI pramAdathI anicchAe (tene na icche to paNa) brahmacaryarUpI guNaratna baLI jAya-vinAza pAme. (3) potAnI mAtA, bahena ke dIkarI pAse ekalA na besavaM, kAraNa ke iMdriyonA viSayo mahAbaliSTha che. tenA cakkaramAM zANA ane paMDitajano paNa mUMjhAI jAya che. (4) sAdhvIeM AvezamA AvI jaI gRhastha samakSa gAlI-vacana bolavAM na joIe, kAraNa ke teno AcAra to samatA bhAvano che. gAlI pramukha vacana krodha kaSAyanA hetubhUta che. gRhasthanI bhASA paNa sAdhvIthI na bolAya. 'tAruM ghara baLo, tArI AMkho phUTI jAya, tAro paga kapAI jAya, tuM huMTho thA, tuM bahero thA' ityAdika zrApanAM vacano paNa sAdhvI na bolI zake; kAraNa ke te tene ucita nathI, kemake te badhAM Akroza vacano kaSAyo ja che, koI paNa prasaMge sAdhvIe potAnA magajanuM samatolapaNuM na gumAvadUM joIe. gRhasthano doSa hoya, te irAdApUrvaka sAdhvIne utArI pADavA kleza karato hoya to paNa sAdhvIe samabhAva rAkhI svapara zreya ja icchavU, e jinAjJAno sAco marma che.. sAdhvIe zveta vasro paheravA joIe, lAla ke pILA vastra vAparavAno niSedha che, chatAM tevAM vastro vApare tene gacchabhraSTa jANavI. AvI vicitra veSadhAriNI sAdhvIne sAdhvI tarIke mAnavAmAM Ave to paNa mithyAtva- dUSaNa lAge. A vAbatamAM zaMkA karatAM koI kahe ke-AcaraNAthI raMgela vastra pahere to zo vAMdho? teno javAba e che ke-AcaraNA jo sAvadha hoya to tenuM phaLa saMsAra-bhramaNa che. AcaraNA evI hovI jAIe ke jeno jinAgamamA niSedha na hoya. jo sAdhvI managamatA citravicitra raMgelA vastro pahere to te gRhasthiNI mAphaka dekhAya, lokomA niMdA thAya mATe raMgelA vastrono tathA upalakSaNathI pAtrA, dAMDA pramukha upakaraNono tyAga ja karavo. haju paNa sAdhvInA AcAra saMbaMdhI kahe che ke sIvaNaM tunnaNaM bharaNaM, gihatthANaM tu jA kre| tillauvvaTTaNaM vA vi, appaNo aparassa ya // 113 / / [sIvanaM tunnanaM bharaNaM, gRhasthAnAM tu yA kroti| tailodvartanaM vApi, Atmano'parasya ca // 113 // ] zrIgacchAcAra-payannA- 282
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha-je sAdhvI gRhastha vigerenuM sIvavaM, tuNatuM ke bharavU vigere kriyA kare athavA potAne ke bIjAne tela AdithI udvartana kare tene sAdhvI na jANavI. vivecana-sAdhvIe gRhasthanA ke anyatIrthInA vastra, kAMbala, rezamI vastrAdika sIvI ApavA nahIM, temAM bharatAdika citrAmaNa paNa karavU nahIM. zarIre tela coLAve, dUdhanI taravaDe pIThI coLAve, sAbulagADI snAna kare, AMkhe kAjaLa AMje temaja gRhasthAdikanA chokarAne AbhUSaNo paherAve, tenA hAtha paga, mukha vigere dhove, tenA gAle ke kapALe tilaka kare, tenA aMge pIThI coLe, ityAdi kAryo je sAdhvI karatI hoya tene sAdhvI na jANavI paNa veSaviDaMbikA temaja pAsatthI jANavI. tenuM mukha paNa jovU sAruM nahIM A saMbaMdhamAM niriyAvali upAMga sUtramA subhadrAnuM ane zrIjJAtAdharmakathA sUtramA kAlInuM udAharaNa ApyuM che. subhadrAnI kathA - rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjya karato hato. tene celaNA nAmanI ati sukumAra rANI hatI. nagarInI bahAra guNazaila nAmarnu caitya hatuM. paramAtmA zrI mahAvIra vihAra karatA karatAM te caityamAM samavasaryA. zreNika rAjA tathA paurajano vAMdavA AvyA. parSadA samakSa paramAtmAe amRtadhArAvarSiNI dezanA ApI. parSadAnA loko potapotAnA sthAne gayA tevAmAM 'bahuputrikA' nAmanI devI potAnA parivAra sahita bhagavaMtane vAMdavA AvI. saudharma devalokamAM bahuputrikA' nAmanuM vimAna che. temAM sudharmA nAmanI sabhA che. temAM bahuputrikA nAmanu siMhAsana che te Upara vasanArI A bahuputrikA nAmanI devI jANavI. cAra hajAra sAmAnika deva, cAra saparivAra mahattarikA, traNa parSadA, sAta senApati, soLa hajAra AtmarakSaka devo eTalo teno parivAra che. ATalA parivAra uparAMta te vimAnavAsI bIjA deva-devIonI sAthe te devI vINA, kaMsatAla, ghanavAdya, mRdaMga, Dhola vigere prakAranA vAjiMtra nAdapUrvaka divya devatAI bhogo bhogavatI hatI. ekadA avadhijJAnadvArA jaMbUdvIpane jotAM jotAM teNe bhagavAna mahAvIrane rAjagRhI nagarImAM samavasarelA jANyA eTale potAnA siMhAsanathI uThI, sAta-ATha pagalAM AgaLa jaI, jema sUryAbhadeve zakrastavapUrvaka vandanA karI hatI tema paramAtmAne namaskAra ko. vAMdIne potAnA siMhAsana Upara pUrvAbhimukha besIne, potAnA Abhiyogika devane bolAvIne, jema sUryAbhadeve sughoSA ghaMTA vagaDAvIne ghoSaNA karAvI hatI tema bahuputrikA devIe paNa udghoSaNA karAvI ke-zramaNa bhagavAna mahAvIrane vandana karavA jarbu che mATe sarve deva devIo sajja thaIne Avo. bAda devIe sUryAbhadevanA vimAnanI mAphaka eka hajAra yojana vizALa eka vimAna vikuthu, temAM sarva deva-devIyonI sAthe uttara dizAmAMthI asaMkhyAtA dvIpa samudranuM ullaghaMna karIne, sUryAbhanI mAphaka bhagavan pAse AvI, vidhipUrvaka pradakSiNA ApIne vAMdIne beThI eTale bhagavaMte dharmakathA kahI. te sAMbhaLIne harSita banelI devIe dezanAne prAMte UbhA thaI, potAno jamaNo hAtha lAMbo karI. temAMthI 108 devakumAra vikuLa ane DAvo hAtha lAMvo karI 108 devakumArIo vikurvI. tyArabAda be laghu bALakabAlikA vikuLa. pachI bhagavaMtanI samakSa sUryAbhadevanI mAphaka divya nATaka karyu. zrIgacchAcAra-payannA- 283
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe divyasaMgIta, nRtya tathA nATaka darzAvI, potAnI Rddhi saMkelI bahuputrikA devI jevI AvI hatI tevI cAlI gaI tenA javA bAda zrIgautamasvAmIe paramAtmAne prazna karyo ke he bhagavaMta ! devIe ATalI baghI vikurvelI RdvikyAM gaI ? paramAtmAe javAba Apyo ke - eka moTI dharmazALAmAMthI bahAra nikaLatA hajAro mANaso joI zakAya, paNa te pAchA dharmazALAmAM dAkhala thatAM e dharmazALA ja jaNAya tema te devIe potAnA zarIramAMthI vikurvelA ghaNA kumAra- kumArikAo jaNAyA te sarva pAchA tenA vaikriya zarIramAM samAI gayA. ATalA samAdhAna pachI zrIgautamasvAmIe bIjo prazna karyo ke-he bhagavaMta ! A bahuputrikA devIne ATalI baghI Rddhi zAthI prApta thaI ? pUrvabhavamAM te koNa hatI ane teNe keTaluM punya kartuM hatuM ? bhagavaMte bahuputrikA devIno pUrvabhava varNavatAM kahyaM ke vANArasI nagarImA aMbasAla nAmanuM caitya hatuM. te nagarImAM bhadra nAmano sArthavAha hato. tene subhadrA nAmanI patnI hatI. bhadra zreSThI bahu RddhivALo, prasiddha ane dareka vAtamAM nipuNa hato. subhadrA paNa svarUpavAna, sukumALa ne sArA svabhAvanI hatI, parantu tene eka paNa saMtAna thayuM nahotuM tenA hRdayamAM hamezAM vAMjhIyApaNAno saMtApa rahyA karato. ekadA rAtrie pAchalA pahore jAgI uThatAM subhadrA kuTuMbaciMtA karavA lAgI. tenA manamAM vicAra Avyo ke-huM bhadra sArthavAha sAthe managamatA bhogavilAsa bhogavuM chu chatAM atyAra sudhI mane saMsArasukha sAMpaDyuM nahIM. kharekhara mane dhikkAra che ! huM hIna puNyazALI chaM. dhanya che te strIone je potAnA khoLAmAM dIkarAne besADIne ramADe che, tenuM lAlanapAlana kare che, potAnI chAtIe cAMpI stanapAna karAve che, tene snAnAdika karAve che, tene mastake cuMbana kare che, kAkhamA besADIne ramADe che, bAlakanA kAlA kAlA vacana sAMbhaLI harSita thAya che, tene priya vacanathI bolAvI rAjI thAya che. A pramANe saMtAna saMbaMdhI duHkhanI ciMtA karatI jhUratI hatI. evAmAM pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana karanArI, brahmacAriNI, AgamanI jANa suvratA sAdhvI saparivAra grAmanugrAma vihAra karatAM karatAM vANArasI nagarImA AvI pahoMcyA. zuddha sthAnaka tapAsI tyAM vAsa karyo. ekadA tenA saMghADAnI be traNa sAdhvIo gocarI mATe paribhramaNa karatI zubhadrAnA AvAsamAM gaI. teone AvatI joI subhadrA potAne dhanya samajatI Asana UparathI uThI, sAta-ATha pagaMlA sAmA jaI, vaMdana karIne cAre prakArano AhAra bhAvapUrvaka vahorAvyo. pachI sAdhvIone namra vANImAM vijJapti karavA lAgI ke-he AryAo ! huM bhadra sAthavAha sAthe uttama prakAranA bhoga bhogavuM chu chatAM mane saMtAna prApti thaI nathI, mATe je strIo potAnA utsaMgamAM putrAdikane ramA che te kharekhara dhanya ane huM hINabhAgI chaM. he pUjya ! tame vilakSaNa cho, zAstrakuzaLa cho, ghaNA grAma-nagarAdikamAM tame vicaraNa kartuM che, rAjA koTavALa, pradhAna zreSThIo vigere aneka vyaktinA saMsargamA AvyA cho, moTA-moTA sArthavAhanA ghare tame gayelA cho to huM tamane vijJapti karuM che ke-evI koI vidyA, maMtra tamArI jANamAM hoya to te mane jaNAvo agara to kaI auSadha hoya to te Apo ke jethI mArI manovAMchA pUrNa thAya. evo koI paNa upAya hoya te batAvo ke jethI mAre eka putra ane putrI zrIgacchAcAra- payannA- 284
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya. subhadrAnaM AvaM kathana sAMbhaLI sAdhvIoe kA ke-he devA- priyA ! ame nigraMthINIo chIe. pAMca samiti, traNa gupti e aSTapravacana mAtArUpa amAro dharma che. tuM je kahe che te amAre sAMbhaLavU paNa kalpe nahIM to teno upAya batAvavAnI bAta to kyAM rahI? AvI vAtanI anumodanA ke upadeza paNa amArAthI na apAya to tane amAre A bAbatamAM zuM kahevU? amArI pharaja to kevaLI bhagavaMta prarUpita dharmano upadeza karavAnI che. he subhadrA ! jo tArI icchA hoya to ame dharma saMbhaLAvIe. te dharmanA ArAdhanathI sarva prakAranAM sukha maLe che. subhadrAnA kahevAthI sAdhvIe jainadharmanuM svarUpa sakSiptamAM samajAvyu je sAMbhaLI te atyaMta pramudita banI. teNe kAM-he pUjya sAdhvIo ! tamArA pravacananI huM zraddhA karuM chu, pratIti karuM chu, ruci karuM chaM. tamoe mane je dharma kahyo te mane 'tahatta' che. huM zrAvakadharma aMgIkAra karuM chu. sAdhvIoe paNa tene preraNA ApatAM kAMjahA sukhaM arthAt tamane sukha upaje tema karo. subhadrAe puna: vaMdana karavA bAda sAdhvIo tyAMthI cAlI gaI. subhadrA zrAvikA dharmanuM ruDI rIte pAlana kare che. bAda te jIvAjI vAdika nava tatvanI jANa thaI. dharma pratye temanI ruci ghaNI ja vadhI gaI. pUrvanI tenI dinacaryAmAM paNa mahatvano taphAvata thaI gayo. mahAmahenate maLeluM ciMtAmaNi ratlane sAcavavA je kALajI rAkhavI paDe tevI kALajIthI subhadrA zrAvikA dharmanuM pAlana karavA lAgI. sAdhu-sAdhvIne AhArAdika vahorAvavAnI ane temanI vaiyAvacca karavAnI eka paNa taka subhadrA jatI karatI nahIM. ekadA subhadrA pAThalI rAtrie jAgI uThatAM vicAra karavA lAgI ke-mArthavAha sAthe bhoga bhogavatAM ghaNA varSa vyatIta karyAM chatAM mane saMtAna-sukha prApta na thayuM to have hu~ mAruM AtmakalyANa sAdhuM prabhAte uThI, sArthavAhanI rajA laI suvratA sAdhvI pAse dIkSA grahaNa karu. have A pApamaya saMsAramA koNa paDayuM rahe? Avo vicAra karI, prAta:kALe sArthavAha pAse AvI, hAtha joDI vinati karI ke-he sArthavAha ! tamArI sAthe yatheccha bhogo bhogavatAM ghaNo samaya pasAra thayo chatAM mane saMtAnasukha prApta na thayuM. have tamArI AjJA hoya to huM suvratA sAdhvI pAse dIkSA levA icchu chu. bhadra zreSThIe sabhadrAne kA ke-he devAnapriyA ! hamaNAM to zrAvikA dharma pALI. mArI sAthe je rIte bhoga bhogavo cho te rIte bhoga-vilAso mANo. pachI kALAMtare bhuktabhogI thaI pravajyA lejo. cAritrya pALavU ghaNa duSkara che. subhadro zreSThInuM vacana aNasAMbhaLyuM karI pharI vAra potAnI icchA darzAvI eTale sArthavAhe tene aneka prakAre samajAvI chatAM subhadrAe potAno dRDha nizcaya jaNAvyo tyAre zreSThIe tene cAritra-svIkAravAnI saMmati ApI. . __ yathAvasare potAnA svajana-saMbaMdhI vargane bhojanArthe nimaMtraNa ApI bhadra sArthavAhe saune jamADyA ane teono satkAra ko. bAda subhadrAne snAna karAvI, vilepana karI, AbhUSaNo paherAvI, uttama vastro paridhAna karAvI. hajAra puruSo upADe tevI zivikAmAM besArI, jJAtijano sAthe gItavAjiMtranA nAdapUrvaka bhadra sArthavAha vANArasI nagarInI madhyamAM thaIne suvratA sAdhvInA upAzraya pAse Avyo. subhadrAne AgaLa karIne bhadra zreSThI sAdhvI pAse jaI kahevA lAgyo-he pUjya ! A mArI bhAryA mane atyaMta vallabha che. tene vAta pittAdikano vyAdhi na thAya te mATe meM tenI ghaNI kALajI rAkhI che. tene zrIgacchAcAra-payannA- 285
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ have bhAgavatI dIkSA svIkAravAnI jijJAsA thaI che to tame tene dIkSA Apo. zreSThInuM kathana sAMbhaLI suvratA sAdhvIe kahAM-jahA suhaM, mA paDibaMdhaM kareha / arthAt jethI tamane sukha upaje tema karo. sArA kAryamAM vilaMba na karo. sAdhvInA vacanathI harSa pAmelI subhadrAe svahaste ja alaMkArono tyAga karIne paMcamuSThI loca karyo ane sAdhvI pAse AvI, traNa pradakSiNA ApI vAMdIne cAritra grahaNa karyu. pAMca samiti ane traNa guptipUrvaka saMyama dharmanuM ArAdhana karavA lAgI. suvratA sAdhvI sAthenA sahavAsathI subhadrAM jJAna paNa vRddhi pAmyuM. ekadA lokonA nAnA nAnA chokarAone joIne subhadrAno atyAra sudhI susupta rahelo saMtAnamoha jAgRta thayo. vAsanAno sarvathA nAza ja karavo joiye, nahIM to te ghaDiyALanI kamAna mAphaka prasaMga AvatA chaTakI jAya che. subhadrAnA saMbaMdhamAM paNa evaM ja banyuM teNe cAritra svIkAryaM hatuM. parantu saMtAnamoha nirmULa thayo na hato. te nAnA chokarAone tela coLatI, pIThI masaLatI, acita pANIthI snAna karAvatI, teonA keza oLatI, AMkhamAM kAjaLa AjatI, hAtha-paga aLatAthI raMgatI, caMdanAdikanuM vilepana karatI, ramavAnA ghugharA pramukha ramakaDAthI ramADatI, khIra pramukha khAvAnI vastuo cakhADatI, ityAdika aneka prakArothI chokarAo sAthe ceSTA karatI. chokarAo paNa kSIra, modaka pramukhanA pralobhanathI tenI pAse vAraMvAra AvatAM. dinapratidina bALako sAthenI ceSTAthI tenAM cAritra. pAlanamA zithilatA AvavA lAgI. have to subhadrA sAdhvI vALakone kAkhamAM besADavA lAgI, khoLAmAM ramADavA lAgI, judI judI dizAomAM besADI temanI sAthe kriDA karavA lAgI . keTalAkane jAMgha Upara, keTalAkane chAtI Upara, keTalAkane khaMbhA Upara, keTalAkane mastaka Upara besADavA lAgI. bALakanA hAlaraDA gAI temane raMjita karavA lAgI. tenA AvA prakAranA AcaraNano suvratA sAdhvI niSedha karyo. nirgrathINIno dharma samajAvyo. subhadrAne kahyaM ke-nagarajanonA chokarAo ramADavA te anAcAra che. tenI AloyaNA le ane nirvikAra manathI cAritranuM pAlana kara subhadrAe suvratA sAdhvInuM kathana svIkArya nahIM kAraNa ke tene to bALa-kriDAno raMga lAgyo hato. suvratA sAdhvInuM kathana subhadrAe na mAnatAM potAnI pUrvavat karaNI cAlu rAkhI tyAre anya sAdhvIo tenI niMdA ne nirbhartsanA karavA lAgI tyAre subhadrAne manamAM viparIta vicAra Avyo. kharekhara haThAgrahIo potAno vAMka na jotAM sAmAno doSa ja jue che. ghUvaDa potAnA netrono vicAra na karatAM sUryaprakAzane doSita gaNe che. kaDavAM chatAM hitakara vAkya vadanAra pratye kadApi krodha na karavo, kAraNa ke temAM tene kazo lAbha nathI. teno hetu to hitazikhAmaNa ApavAno che parantu A prANIno ja svabhAva eva vicitra che ke-potAnA icchita mArgamAM kaMIpaNa aMtarAya ke vighna Ave to lAbhAlAbhano vicAra karyA vinA te potAnA Agrahane ja pakaDI rAkhe che; eTalA mATe ja kahyaM che ke--apriyasyApi pazyasya, vaktari ca mitre'pyalam / subhadrA sAdhvIne paNa potAnA bALakonI sAthenI ramatanA niSedhathI viparIta vicAra Avyo. te vicAravA lAgI ke- jyAre huM zrAvikA hatI tyAre to A sAdhvIo mAruM bahumAna karatI, mAro Adara-satkAra karatI, mane sArA sArA vacanathI bolAvatI, vaLI te vakhate huM svataMtra hatI; have huM sAdhvI thaI tyAre teo mArI niMdA kare che, mArI IrSyA kare che mATe have to AvatI kAlI zrIgacchAcAra - payannA-- 286
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ A gacchano tyAga karI anyatra cAlI jAuM. bIje divase to vicArane teNe amalamAM paNa mUkyo. suvratA sAdhvInA saMgano tyAga karyo. have to te niraMkuza banI, koI aTakAvavAvALu na rahyaM. svacchaMda vartanathI te ghaNA lokonA chokarAo Upara mUrcchita banI. pUrvavat navarAvavAnI, pIThI cALavAnI, tela masaLavAnI, keza samAravAnI vigere badhI kriyAo karavA lAgI. A pramANe lAMbA samaya sudhI pAsatthiNI pramANe vartana calAvI, unmArganI AloyaNA karyA vinA, anAcAranuM mithyAduSkRta ApyA sivAya paMdara divasanA aNasaNapUrvaka saudharma devalokamAM bahuputrikA vimAnamAM devI tarIke upajI. gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM ke - he bhagavaMta ! tenuM nAma bahuputrikA kema paDyuM ? bhagavaMte javAba Apyo ke-zakeMdranI utsava sabhA thAya tyAre A devI ATha nava varSanA kumAra kumArIo vikurvIne divya nATaka batAve che e kAraNathI tenuM bahuputrikA evaM nAma che. bAda gautamasvAmInA praznanA javAbamAM bhagavaMte kahyaM ke-tenuM Ayu cAra palyopamanuM che, eTale gautamasvAmIe punaH prazna karyo ke he svAmI ! te devI ahI~thI cyavIne kyA upajaze ? tenA javAbamAM bhagavaMte tenA AgAmI bhava varNavatAM kahyaM ke jaMbUdvIpA bharata kSetramA vidhyAcaLa parvatanI taLeTImAM bebheLa nAmanA saMnivezamAM brAhmaNakuLane / viSe A devI upajaze. bAramAM divase tenA mAtapitA tenuM 'somA' nAma pADaze. somA yauvanavaya pAta tenuM sauMdarya khIlI nikaLaze. somA vinayI, vivekI ne buddhizALI thaze. soLa varSanI vaye tenA / mAtApitA potAnA bhANeja rASTrakUTa sAthe tene paraNAvaze. rASTrakUTa paNa tenI ratnakaraMDiyo athavA telanA kUMpAnA mAkaka sArasaMbhALa rAkhaze. tene vAta, pittAdika vyAdhi na thAya tenI paNa rASTrakUTa pUrNa kALajI rAkha. rASTrakUTa sAthe bhogo bhogavatAM somAne prativarSa eka-eka joDaluM janmaze. e pramANe soLa varSamAM tene batrIza saMtAno thaze. A pramANe tene keTalAka chokarAo, keTalAka kumAro, keTalAka bALako thaze temAthI keTalAkane suvADaze, keTalAkane khoLAmAM leze, keTalAkane stanapAna karAvaze, vaLI koIne cAlatAM zIkhavADaze, koIne snAna karAvaze, vaLI koI dUdha mAgaze, koI khAvA mAgaze, koI ramavA ramakaDAM mAgaze, koI lADu, kSIra pramukha mAMgo, koI pANI mAgaze, vaLI koI somAne tADana karaze, koI rIsAI jaze, koI rudana karavA lAgaze, koI lAta mAraze, koI mArIne nAzI jaze, koI rADo pADaze koI pachADI khAze, koI vaDInIta karaze, koI laghuzaMkA karaze. A pramANe vividha prakAranI kriyAthI somA rAtridivasa kAmamAM ja raheze. rASTrakUTa pAse bhogo bhogavavA javA mATe asamartha banaze. vaLI putrAdikane kAraNe somA azucimaya rahevAthI teno dekhAva. paNa malina lAgaze. rASTrakUTane tenA pAse javAnuM mana nahIM thA. ekadA rAtrine viSe jAgRta thatAM te vicAraze ke huM ATalA baghA putraparivAravALI hovAthI maLa-mUtramAM ja lipta rahuM chaM. pati sAthe managamatAM bhogavilAsa paNa bhogavI zakatI nathI, mATe jeone putra-putrI nathI te ja kharekhara dhanya che. evAmAM suvratA sAdhvI vihAra karatAM karatAM te bibhela sanivezamAM zrIgacchAcAra - payannA- 287
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI pahoMcaze. tenA saMghADAnI be-traNa sAdhvI gocarI arthe bhamatAM bhamatAM somAne tyAM jaze. sAdhvIone AvatI joI somA Asana UparathI UbhI thaze. Adara satkArapUrvaka vaMdana karI cAre prakArano AhAra vahorAvI kaheze ke-he pUjya AryAo ! mAre pati sAthe bhoga bhogavatAM soLa varSamA soLa joDalA janmyAM che. tenA maLa-mUtrAdika sApha karatAM ane anya sArasaMbhALa karatAM have huM kaMTALI gaI chu mATe mane dharma saMbhaLAvo. sAdhvIyo jinezvarabhASita dharma saMbhaLAvaze, je sAMbhaLI somAne zraddhA upajaze. prAta:kALe pati pAse dIkSita thavA mATe AjJA mAgaze, paNa rASTrakUTa nA pADI. bhuktabhogI thayA pachI dikSA levAnI rajA Apaze eTale dIkSA-grahaNano vicAra paDato mUkI, suvratA sAdhvI pAse upAzraye vastrAlaMkAra sajI jaze. tyAM zrAvikA dharma svIkAraze. suvratA sAdhvI anyatra vihAra karI jaze. somA zrAvikA dharmanaM rUDI rIte pAlana karaze. thoDA samaya vAda suvratA sAdhvI pharIthI te saMnivezamAM padhAraze tyAre AjJA meLavI somA dIkSA leze. chaThTha, aThThamanI tapasyA karaze. niraticAra cAritra pALI, prAMte eka mAsarnu aNazaNa karI, kALadharma pAmI zakeMdrano sAmAnika deva thaze. tyAM be sAgaropamanuM AyuSya pALI, cyavI, mahAvideha kSetramA janmIne, sarvavirati cAritra svIkArIne mokSe jaze. "kAlInI kathA" rAjagRhI nagarIne viSe zreNika rAjA hato. tene celaNA nAmanI rANI hatI. te nagarImAM guNazaila nAmarnu caitya hatuM. temAM bhagavAna mahAvIra AvIne samavasaryA.parSadA vAMdavA AvI. vAdIne te gayA bAda kAlI nAmanI devIe saparivAra AvI prabhunI samakSa divya nATaka karyu, kAlI devInI parivAra vigere hakIkata UparanI subhadrAnI kathAmAM darzAvela bahuputrikA devInI mAphaka jANavI. kAlI devI camaracaMcA rAjadhAnImAM kAlavaDaMsaga nAmanA bhuvanane viSe kAla nAmanA siMhAsanane zobhAvatI hatI. bhagavaMtane samavasaryA jANI, potAnA siMhAsana UparathI uThI, sAta-ATha pagalA AgaLa AvI, zakrastavapUrvaka caityavaMdana karyu, pachI bahuputrikAnI mAphaka vicArIne, AvIne bhagavaMta samakSa nATaka karyaM. nATaka karIne tenA javA bAda zrIgautamasvAmIe teno pUrvabhava pUchyI eTale bhagavaMte jaNAvyu ke A jaMbUdvIpanA bharatakSetramA AmaLakaMpA nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM aMbazAlavaNa nAmarnu caitya hatuM. jitazatru rAjA hato. te ja nagarImAM kALa nAmano gAthApati hato. tene kALazrI nAmanI patnI dvArA kAlI nAmanI putrInI prApti thaI. tene paraNAvavAno yoga na maLavAthI kAlI vRddha thaI gaI. vRddha thaI javAthI vara maLavAnI AzA nAza pAmI gaI tethI te manamAM ne manamAM ja saMtApa anubhavavA lAgI. svAbhAvika rIte ja tenA stana nIcA namI gayA, aMgopAMga zithila thaI gayA, gAla Upara karacagalIo paDI gaI. loko tene "jUnI kumArI" evA nAmathI oLakhavA lAgyA. evAmAM trevIzamA tIrthaMkara zrIpArzvanAtha aMbazAlavanamAM samavasaryA. temanI kAyA nava hAthapramANa UMcI hatI. soLa hajAra sAdhu tathA ADatrIza hajAra sAdhvIono parivAra hato. puruSAdANI evA temane samavasarelA jANI paurajano tathA rAjA ADaMbarapUrvaka vAMdavA cAlyA. kAlI paNa zrIgacchAcAra-payannA- 288
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtapitAnI AjJA meLavI, snAna karI, zuddha vastrAlaMkAra paherI, ghaNI dAsIonA parivArayukta dharmarathamAM besIne ADaMbarapUrvaka vaMdanArtha gaI. paramAtmAne traNa pradakSiNA ApI, vaMdana karIne beThI. eTale paramAtmAe dharmakathA kahI. te dezanA sAMbhaLI kAlIne saMsAra Upara anAsakti thaI. bhagavaMtane kA ke-mArI dIkSA levAnI bhAvanA thaI che. huM mArA mAtApitAnI AjJA laI AIM tyAM sudhI Apa ahIM ja sthiratA karajo. bAda te ja dharmarathamAM besI kAlI sva-AvAse AvI ane mAta-pitAne potAnI icchA jaNAvI eTale teoe saMmati ApI ane svajana-saMbaMdhIone bhojanArtha nimaMtryA. pachI kAlIne sonA rUpAnA kaLazavaDe snAna karAvIne, ratnamaya AbhUSaNo paherAvIne, rezamI vastro paridhAna karAvIne, hajAra puruSo upADe tevI zibikAmAM besArIne sarva parijana varga sahita mahotsavapUrvaka bhagavaMta samIpe AvyA ane paMcamuSThI loca karIne paramAtmA pAse pravajyAM grahaNa karI. kAlI pAMca samiti ane traNa guptipUrvaka sAdhvIdharmanuM pAlana karavA lAgI. puSpacUlA AryA pAse agiyAra aMgano abhyAsa ko. chaThTha, aThuma Adi tapazcaryAo paNa anekavidha karI. A pramANe saMyama dharmanuM pAlana karatI pRthvI Upara vicaravA lAgI. ___ekadA karmasaMyoge te kAlI sAdhvI zarIranI zobhA karAvA lAgI, vAraMvAra hAtha-paga dhovA lAgI. stananAM AMtarA, kAkhano aMtarapradeza, guhyapradeza vAraMvAra dhovA lAgI. jyA jyA vese tyA tyA pANI chAMTIne vese. sUve to paNa pANI chAMTIne, pachI ja zayana kare. A pramANe tene karatI joIne puSpacUlA sAdhvIe tene kA ke-ApaNe to zramaNI kahevAIe. ApaNe nigraMthIone Ama karavaM na zobhe-na kalpe, mATe tame AlocanA karo. kAlI sAdhvIe temaneM kathana na svIkArya ane pUrvavat potAnI karaNI cAlu ja rAkhI eTale anya sAdhvIo temanI nirbhartsanAniMdA karavA lAgI. kAlI potAnI bhUla kabUla na karatA viparIta vicAra karatI ke-sAdhvI thaI eTale A loko mArI niMdA. IrSyA vigere kare che. huM gRhasthinI hatI tyAre to svataMtra hatI. have to huM A gacchano tyAga karI jauM. bIje divase te gacchano tyAga karI cAlI gaI. have to te niraMkuza rIte hasta-pAda, zarIranA aMgopAMga dhovA lAgI. paMdara divasa- aNazaNa karI, AlocanAke pratikramaNa karyA vagara mRtyu pAmI eka palyopamanA Aukhe kAlI nAmanI devI thaI. bAda gautamasvAmIe tenA bhaviSya saMbaMdhI pRcchA karatAM bhagavaMte kahyaM ke tyAMthI cyavIne mahAvidehakSetramA uttama kuLamAM janmaze ane tyAMthI caritradharmanuM samyag rIte ArAdhana karI mokSe jaze. __ he gautama ! kAlI nAmanI sAdhvInI mAphaka rAI pramukha 206 sAdhvIo bhagavaMta pArzvanAthane hatI. te paikI 118 bhavanapatimAM gaI, 64 vyaMtareMdro thaI, 4 sUryanI ne 4 caMdranI agramahiSI thaI, 8 saudharmeMdranI ane 8 IzAneMdranI agramahiSI thaI. A badhI sAdhvIo tyAMthI cyavI, mahAvidehamAM uttama kuLamAM janmI, cAritra grahaNa karI mokSe jaze. A pramANe subhadrA ne kAlI pramukha sAdhvInI mAphaka je saMtAnamoha rAkhe che agara to zarIra-zuddhi zrIgacchAcAra-payannA- 289
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ para Asakti dharAve che te potArnu zreSTha saMyama-phaLa gumAvI bese che ane koTI mUlyana ratna eka koDImAM vecI nAkhavA jevU AcaraNa kare che; mATe sAdhvI thayA pachI pAsatthINIne yogya vartana kadApi paNa na karavU have kaI sAdhvI gaccha-zAsanane zatrurUpa che te darzAve che gacchai savilAsagaI, sayaNIaM tUliaM svibboaN| uvvaTTei sarIraM, siNANamAINi jA kuNai // 114 / / gehesu gihatthANaM, gaMtUNa kahA kahei kaahiiaa| taruNAi ahivaDate, aNujANe sAi pddinniiaa||115 // [gacchati savilAsagati:, zayanIyaM tUlikAM savibbokam / udvartayati zarIraM, snAnAdIni yA karoti // 114 // gRheSu gRhasthAnAM, gatvA kathA kathayati kaathikaa| taruNAdIn abhipatataH, anujAnAti sA pratyanIkA // 115 / / ] gAthArtha-vilAsayukta gatithI vezyAnI mAphaka bhramaNa kare, ru AdithI bharelI taLAImAM ozIkApUrvaka zayana kare. telAdikathI zarIranuM udvartana (pIThI) kare, snAnAdikathI zarIra-zobhA vadhAre, gRhAsthonA ghare jaI icchAnusAra kathA kare, sAmA AvatA yuvAna puruSone satkAre-vacananA ADaMbarathI abhinaMde-AvA vartanavALI sAdhvIne zAsananI zatru jANavI. vivecana-aMgano maroDa karavo, laheMkApUrvaka netrakaTAkSa karavo, vAMkI najara karI jovU-e badhA vilAsanAM lakSaNa che. keTalAka AcAryoM netranA vikArane (kaTAkSane) vilAsa kahe che. pIjelA rUnA bharelA gAdalAno temaja ozIkAno zayanasamaye upabhoga karavo ke besatI vakhate paNa rUnI bharelI nAnInAnI gAdalIno upabhoga karavo te cAritrapAtra sAdhvI mATe ucita nathI. pIThI coLI snAna karavAthI zarIra Uparano maLa dUra thAya che dehakAMti vadhe che parantu sAdhvIne mATe te badhA niSiddha che. jo te tevU vartana kare to tene sAdhvI nahi parantu zAsananI zatru jANavI. sAdhvIe gRhasthanA ghare jaIne ke upAzrayamAM paNa rahIne saMyamayoga sivAyanI bIjI kathA na karavI. svAdhyAyAdi karavAne sthAne dezakathAdi cAra vikathA kare te sAdhvIdharmane ucita nathI. vaLI AhArAdine arthe, vastra pAtrane nimitte, potAno yaza phelAvavAne arthe ke potAnA bahumAna-pUjyabhAvane arthe jo dharmopadeza kare to paNa te sAdhvIdharmane lAyaka nathI. A bAbatamAM vAdI prazna karatAM pUche che ke-bhagavaMte to pAMca prakAranI vAcanA (sajjhAya) kahI che-dharmakathA, vAcanA, pRcchanA, anuprekSA ne parAvartanA, svAdhyAyamA dharmakathAno samAveza thAya che ane tenAthI bhavya jIva pratibodha pAme che, tIrthanI vRddhi thAya che. dharmakathAthI nirjarA thAya che to tame niSedha zA mATe pharamAvo cho? AcArya bhagavaMta teno javAba ApatAM kahe che ke-dharmakathA e svAdhyAya- pAMcamuM aMga che te barAbara che, parantu divasa ne rAta AThe pahora dharmakathA na karavI. badho samaya dharmakathAmAM vyatIta karavAthI hAni thAya. paDilehaNAdika cAritranA yoga che mATe te karavAnA samaye svAdhyAya na karavo, sUtra, arthanI porisIne zrIgacchAcAra-payannA- 290
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaye svAdhyAya na karavo kemake tethI ziSyAdikane bhaNAvavAno aMtarAya paDe, vaLI AcArya, upAdhyAya ke glAna sAdhunI veyAvaccamAM khAmI Ave. ApramANe dharmakathAnI khAmI samajavA uparAMta dharmakathA kahevAmAM khUba kALajI rAkhavI joIe. (1) kSetra joIne vicAravaM ke-A kSetramA sAdhu-sAdhvIno nirvAha thaze, loko bhadrika hovAthI dharma samajaze, dAnanI ruci raheze, zraddhAvAlA banaze, sAdhu-sAdhvIne upakAraka thaze-Avo vicAra karI yogya kSetra hoya to ja dharmakathA karavI. (2) rAjAdika maharddhika puruSa Ave to dharmopadeza karavo.(3) uttama kuLanI koI vyakti Ave to upadeza Apavo kAraNa ke tenI sAthosAtha nagarajano paNa pratibodha pAme. A pramANe pUrvAparano vicAra karyA vagara je sAdhu yA sAdhvI dharmakathA karyA kare che te kAthika-kathA karanAra jANavo. zrInizIthacUrNInA teramA uddezAnA prAMtabhAgamAM kA che ke-"je bhikkhU kAhIaM vaMdai vaMdaMtaM vA sAijjati" je sAdhu kAthikane vAMde che, anya pAse vadAve che ane vaMdana karanArane sAro kahe che te prAyazcittane pAtra thAya yuvAna rUpavaMta puruSane AvatA jANI kahe ke- "tame bhale AvyA, vaLI paNa vAraMvAra Avajo, kaI kAma hoya to kahejo." A pramANe Adara-satkAra vacano uccAre te sAdhvI na jANavI paNa zAsananI zatru jANavI; kAraNa ke te bhagavaMtanI AjJA lopanArI che. A viSayane vadhu spaSTa karatAM kahe che ke vuDDhANaM taruNANaM, rattiM ajjA kahei jA dhammaM / sA gaNiNI guNasAyara!, paDiNIA hoi gacchassa // 116 / / jattha ya samaNINamasaM-khaDAiM gacchammi neva jaayNti| taM gacchaM gacchavaraM, gihatthabhAsA u no jattha // 117 // [vRddhAnAM taruNAnAM, rAtrau AryA kathayati vA dhrmm| sA gaNinI guNasAgara!, pratyanIkA bhavati gacchasya // 116 / / yatra ca zramaNInA-masaMkhaDAni gacche naiva jaaynte| sa gaccho gacchavaraH, gRhasthabhASAstu na yatra // 117 // ] . gAthArtha-he iMdrabhUti gautama ! rAtrisamaye je mukhya sAdhvI vRddha ke taruNa vayavALAne dharmakathA saMbhaLAve che tene gacchanI bairiNI jANavI. je gacchamAM sAdhvIo paraspara kleza-kaMkAsa karatI nathI temaja gRhasthanA jevI sAvadha ke khuzAmatabharI vANI bolatI nathI te gaccha sarva gacchomAM zreSThamAM zreSTha jANavo. vivecana-sAdhvIne rAtrine viSe yuvAna temaja vRddha puruSonI samakSa, upalakSaNathI strI ke puruSonI saMyukta sabhA samakSa ke divase puruSo samakSa dharmakathA karavAno niSedha che. ahIM mULamAM 'gaNinI' evo zabda Apyo che teno artha mukhya sAdhvI che. teno paramArtha e che ke-gacchamAM vaDIla sAdhvIne paNa rAtrine viSedharmakathA karavAno niSedha che to bIjI sAdhvIone mATe pUchavU ja zuM? zrIgacchAcAra-payannA- 291
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM vAdI prazna karatAM pUche che ke-puruyonI sabhAmAM sAdhvI dharmopadeza kare temAM zo doSa ? teno javAba e cha ke-jema sAdhane ekalI strIonI sabhAmAM upadeza karavAnA niSedha cha tema kevaLa puruSonI sabhAmAM sAdhvIne upadeza ApavAno niSedha che. zrIuttarAdhyayanasUtramA kA che ke-"no itthINaM kahaM kahittA havai se niggaMthe, taM kahamiti ? AyariyAha-niggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjejjA, bhedaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM bhavejjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM kahaM kahejja" tti. eTale ke-strIonI kathA kahetAM sAdhune brahmacaryamAM zaMkA thAya arthAt mana calita thAya, brahmacarya, phaLa to kyAre maLaze? ema vitigicchA thAya, hAla to viSayasevana karUM evI kAMkSA thAya, cAritrano bhaMga thAya, unmAda pragaTe, dIrghakAlIna rogotpatti thAya, kevalIprarUpita dharmathI bhraSTa thavAya mATe sAdhue kevala strIonI samakSa dharmakathA na karavI. AvI jarIte sAdhvIe kevaLa puruSo samakSa kathA na karavI, tethI brahmacaryanA daza sthAno paikI bIjA sthAnano bhaMga thAya che. ___ vaLI zrIsthAnAMga sUtramA paNa kA che ke- "no itthINaM kahaM kahettA havaI" jevI rIte sAdhuo bIjI brahmacaryagupti pALe che tema sAdhvIe paNa pALavI joIe tethI jema sAdhune strIone madhye kathA karavAnuM varjana karyu tema strIne puruSone viSe dharmakathana karavAnuM niSiddha che. je sAdhvI A AjJAnuM ullaMghana kare che tene zAmananI zatrubhRta jANavI. je gacchamAM sAdhvIo paraspara kalaha-kaMkAsa ke IrSyAdi na karatI hoya; niMdA-kuthalI-gRhasthakathanI na karatI hoya; 'A mAro mAmo, A mAro bhAI, A mAro pitA, A mArI mAtA' ityAdi gRhasthocita bhASA bolatI na hoya temaja gRhastha sAthe 'Avo, amuka vastu lAvajo, A kAma karajo' e pramANe sAvadha bhASApUrvaka vAtacIta na karatI hoya temaja 'tamArA jevA dAnavIra koNa cha ? tame ja zAsanane zobhAvanAra cho, tamo dharmAtmA cho' tevI khuzAmatabharI bhASA na bolatI hoya te gaccha ja zreSTha gaccha jANavo. svecchAcArI sAdhvInAM vizeSa kulakSaNo jaNAvatAM kahe che ke jo jatto vA jAo, nAloai divasapakkhiaM vaavi| sacchaMdA samaNIo, mayahariAe na ThAyaMti // 118 // viMTaliANi pauMjati, gilANasehINa neva tppNti| aNagADha AgADhaM, karaMti AgADhi aNagADhaM // 119 / / ajayaNAe pakuvvaMti, pAhuNagANa avcchlaa| cittalayANi a sevaMte, cittA rayaharaNe tahA / / 120 / / gaivibbhamAiehiM AgAravigAra taha pagAsaMti / jaha vuDDhagANa moho, samuIrai kiM tu taruNANaM? / / 121 / / bahuso uccholiMtI, muhanayaNe hatthapAya kkkhaao| giNhei rAgamaMDala, soiMdia tahaya kavvatu / / 122 / / zrIgacchAcAra-payannA- 292
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ yo yAvAn vA jAta:, nAlocayanti daivasikaM pAkSikaM vApi / svecchAcAriNyaH zramaNyaH, mahattarikAyA na tiSThanti / / 118 // viMTalikAni prayuJjante, glAnazaikSyAn naiva tarpayanti / anAgADhe AgADhaM, kurvanti AgADhe anAgADham // / 119 / / ayatanayA prakurvanti, prAghUrNikAnAM avatsalA / citralAni ca sevante, citrANi rajoharaNAni tathA / / 120 / / gativibhramAdibhiH, AkAravikAraM tathA prakAzayanti / yathA vRddhAnAM moha, samudIryate kiM punaH taruNAnAm ? / / 121 / / bahuza uccholayanti, mukhanayanAni hastapAdakakSAH / gRhaNanti rAgamaMDalaM, zravaNendriyaM tathaiva kalpakathAH / / 122 / / ] gAthArtha - daivasika, rAi, pAkSika, cAturmAsika athavA sAMvatsarika je aticAra jeTalo thayo hoya teTalo na Aloce, mukhya sAdhvInI AjJAmAM na rahe, aSTAMga nimittAdika athavA maMtrataMtrAdikano prayoga kare, glAna ke navadIkSitanI auSadha, vastra, pAtrAdikavaDe sArasaMbhALa na kare, khAsa na karavA jevuM kArya hoya te, avazya karavA lAyaka jevuM lekhI kare ane khAsa karavA je kArya bedarakArI rAkhI na kare, saMyamakaraNI veTha utAravAnI mAphaka yatanA rahita kare, grAmAMtarathI Avela thAkelA, bhUkhyA ke tarasyA sAdhvIonI nirdoSa anna-pANI vaDe bhakti- bahumAna na kare, vividharaMgI vastro vApare temaja vicitra racanAvALA rajoharaNa vApare, gati-vilAsAdikavaDe svAbhAvika evA hAvabhAva dekhADe ke vRddha sthavira sAdhuone paNa tatkALa moha (vedodaya) jAge, vagara kAraNe vAraMvAra mukha, netra, hAtha, paga ane kakSAdika dhove ane vasaMta ke malhArAdika rAga-rAgiNIo zIkhI laI evI rIte lalakAre ke jethI taruNa puruSonI ke bALakonI zravaNeMdriyane AkarSita kare. he gautama ! AvI sAdhvIone anAryA, naTaDI temaja svacchaMdAcAriNI jANavI. vivecana- gacchamAM vaDerI sAdhvIne mahattarikA kahevAmAM Ave che. jema putre pitAnI, ziSye gurunI, kiMkare zeThanI AjJAmA rahevuM joIe tema sAdhvIe mahattarikAnI AjJAmAM rahetuM joIe; kAraNa ke AjJA e aMkuza che. aMkuza vinAno prANI kyAre bhUla karI bese te na kalpI zakAya tevI bAta che. chadmastha jIva mAtra bhUlane pAtra che, to zAstrakAre buddhimAna mAnavIone paNa AjJArUpI aMkuzamAM rahevA pAtra bhalAmaNa karI che. tethI sAdhvI mahattarikAnI AjJA utthApe ane daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ke chevaTa sAMvatsarika aticAra na Aloce te sAcI AryA nathI paNa anAryA ja che. nimitta ke maMtra - tatrAdikanI bAta karavI nahIM temaja te upayoga paNa na karavo, kAraNa ke temAM rakta rahevAthI rogI yA to navIna sAdhvInI auSadhAdikathI sArasaMbhALa laI zakAtI nathI temaja adhyayana karAvavA yogya sAdhvIne abhyAsa karAvavAmAM khAmI Ave che. vaLI nimitta ke maMtra-taMtranuM kArya eka vAra zaru karyA pachI tenI maryAdA sacavAtI nathI. nimittakAryamAM prAvINya prApta thayA pachI kIrti ne zrIgacchAcAra-payannA- 293
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazanI vAMchA vadhe che ane cAritrarakSAnA niyamo pALavavAmAM zithilatA Ave che. ATalA khAtara ja zrIpukkharavaradI (zrutastava) mAM kahyaM che ke sImAdharassa vaMde / avazya karavA yogya kriyA AgADha kahevAya che. yogavahanAdiM kriyAmAM vadhatuM ochu AcaraNa kare te sAdhvI dharmane lAyaka nathI. jema mAtA putra yA putrInuM rUDI rIte pAlana kare tema pAMca samiti ane traNa guptirUpI aSTa pravacana mAtA saMyamadharmanuM rakSaNa kare che. sAdhvIe gamanAgamanamAM IryAsamiti ane bolavAmAM bhASAsamiti vigerenuM pUrNa lakSa rAkhavuM joIe; tene badale veTha * utAravAnI mAphaka ayatanApUrvaka - upekSAbhAvathI karaNI karAya te kadApi phaladAyaka thatI nathI. gRhasthAzramamAM paNa atithi Ave to tenI AgatA-svAgatA karavAno rivAja (pharaja) che tema anya koI sAdhvI grAmAMtarathI AvI hoya to teno satkAra karavo, teno zrama dUra karavAno prayAsa karavo ane zuddha annapAnAdikathI bahumAna kara, jo A pramANe na vartAya to sAdhvI potAnA saMyamadharmathI bhraSTa thAya che. raMgelA vastra ke DAMDo vApare, kinAravALo bharelo ogho rAkhe te sAdhvI svecchAcArI jANavI. mukha macakoDe, netra vAMkA kare, stana UMcA bAMdhe, hAthaNInI peThe gati kare, cAlatAM cAlatAM ADuM avaLu joyA kare-A badhA vikAranAM lakSaNo che. AvI rIte vartana karatI sAdhvI vRddha vayavALAne paNa mohita kare, kAmajvara pragaTAve to anya yuvAna vayavALAne mATe to pUchavuM ja zuM ? teone to moha pragaTe ja. AvI rIte mohodaya pragaTAvavAthI pariNAma viparita Ave ane pariNAme zAsananI nirbhachanA thAya mATe AvI bhraSTAcArI sAdhvIthI gacchanuM rakSaNa karavu. je sAdhvI niraMtara vagara kAraNe hasta pAdAdinaM prakSAlana karyA kare, judI judI rAga-rAgaNio zIkhyA kare te pote svakRtyathI cUke che ane anyane moha pamADe che. gItAdika kArNa mohanA che ane ete eka vAra tenI zaruAta thaI ke pachI krama cUkAI javAya che ane jema parvatanA zikhara Upara thI paDelo prANI nIce taLeTIeja pahoMce che tema sAdhvI A rIte patita thaI te adha:pAtane ja pAme che. pachI tene moDhA Upara zaNagAra karavAnI, netramAM aMjana karavAnI, mastakamAM siMdura pUravAnI, kapALamAM tilaka karavAnI, gaLAmAM puSpamALA paheravAnI, mukhamAM tAMdUla rAkhavAnI, zarIre caMdanAdikanuM vilepana karavAnI icchA thAya che. 122 mI gAthAno uttarArdha pAThAMtaramAM A pramANe paNa Ayo che-geNhaNarAmaNamaMDaNabhoyaMti va ttA u kabbaDe / A uttarArdhano artha e che ke gRhasthonA bAlakane grahaNa kare, tene vividha krIDApUrvaka ramADe ane tene bhojana karAve te sAdhvI nathI paNa naTaDI jANavI. gRhasthonA bAlakone ramADavAthI, teno atizaya paricaya karavAthI kevuM viparIta pariNAma Ave che te mATe agAu pR. 283 Upara bahuputrikA (subhadrA) kI kathA AvI gaI che. have kevI rIte sAdhvI zayana karavuM te jaNAve che. jattha ya therI tarUNI, therI taruNI a aMtare suai / goama ! taM gacchavaraM, varanANacarittaAhAraM // 123 // * rAjA agara to adhikArIo potAnA kArya mATe halakI varNanA lokone bolAve che ane tenI pAse kAma karAvI kaMI paNa badalo ApatA nathI tene 'veTha' kahevAmAM Ave che. dabANane aMge te lokone kArya karavuM paDe che paNa temanA manamAM kAma karavAno utsAha hoto nathI. zrIgacchAcAra - payannA- 294
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [yatra ca sthavirA taruNI, sthavirA taruNI ca aMtapitA: svpnti| gautama ! taM gacchavaraM, varajJAnacAritrAdhAram // 123 // ] gAthArtha-je gacchamAM sthavirA (vRddha) sAdhvI pachI taruNI ane taruNI pachI sthavirA ema aMtare sUve che te gacchane he gautama ! uttama jJAna ane cAritranA AdhArarUpa jANavo. vivecana-be vRddha sAdhvInI vacce eka taruNa sAdhvIne sUq ucita che, kAraNa ke jo yuvAna sAdhvIo pAse sUve to zayanAvasthAmAM ekabIjAno hasta jAMgha, stana ke bIjA avayavone sparze te pUrve karela krIDA yAda AvatAM mana vikRta banI jAya parantu jo vRddha sAdhvI vacce sUtA hoya to AvI sthitI na bane mATe je gacchamAM Avo krama jaLavAto hoya te gaccha jJAnadarzanane mATe AdhArasthaMbha samAna che. have kaI sAdhvIo phakta muMDita che paNa sAcI sAdhvIo nathI te traNa gAthAvaDe jaNAve che dhoyaMti kaMThiAo, poaMti taha ya diti pottaanni|| gihikajjaciMtagAo, nahu ajjA goamA! tAo // 124 / / kharaghoDAiTThANe, vayaMti te vAvi tattha vaccaMti / vesatthIsaMsaggI, uvassayAo samIvaMmi // 125 / / sajjhAyamukkajogA, dhmmkhaavihpesnngihiinnN| gihinissijjaM bAhiti, saMthavaM taha karatIo // 126 / / [dhovanti kaNThikA, protayanti tathA ca dadati vastrANi / gRhikAryacintikAH, na hu AryA gautama ! tAH / / 124 / / kharaghoTakAdisthAne, vrajanti te vApi tatra vrjnti| vezyAstrIsaMsargiH, upAzraya: samIpe // 125 // svAdhyAyamuktayogAH, dharmakathAvikathApreSaNagRhiNAma / / gRhiniSadyAM bAdhante, saMstavaM tathA kurvantyaH // 126 // ] . gAthArtha-je sAdhvI vagarakAraNe jaLathI kaMThapradezane dhove, gRhasthonA motI Adi parovI Ape, bALako mATe vastra-auSadhAdi Ape-A pramANe gRhasthocita kArya karavAmAM tatpara rahe te sAdhvIne he gautama ! sAdhvI na kahevI. * je sAdhvI hAthI, ghoDA, gadheDA AdinA sthAne jAya athavA teo sAdhvInA upAzraya pAsethI nikaLe tyAre khuzI thAya, vezyA strIno saMga kare athavA to jenA upAzrayanI najIka vezyAgRha hoya tene sAdhvI na kahevI. ___*125 mI gAthAnA pUrvArdhano artha bIjI rIte paNa Apale che, je nIce pramANe- "jyAM dAsa-dAsI jevA temaja jugArI jevA dhUrtajanonI pAse kALe-akALe sAdhvIo jAya agara to tevA zaTha loko sAdhvInA upAzraye Ave." A artha ucita lAge che. zrIgacchAcAra-payannA- 295
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLI svAdhyAya yogathI rahita hoya, dharmakathAne sthAne vikathA kare, gRhasthone vividha prakAranI preraNA kare, gRhasthanA Asana Upara bese ane gRhasthono paricaya kare tene phakta udaraMbharI sAdhvI jANavI. vivecana je sAdhvI vagara prayojane kaMThapradeza dhove, gRhasthAnA motI parovI Ape, paravALAnI mALA karI Ape, soyamAM doro parovI Ape, tenA AbharaNAdika svaccha karI Ape, bALakane mATe vastranuM dAna kare, tene dUdha Ape, mAMdA bALakanI mAvajata mATe potAnI pAsethI auSadhAdi Ape, jaDIbuTTI vApare, prasvedAdikane luMchavA mATe jaLathI Ardra (bhInA) karelA vastro zarIra Upara vAraMvAra ghasyA kare, "A gRhasthane ghare dIkaro Ave to sAruM, amuka gRhastha vyApAramA sAraM kamAya to ThIka, amuka gRhastha strIne paraspara prema vRddhi pAme to sArUM." e pramANe gRhasthocita ciMtAo vAraMvAra karyA kare tevI sAdhvIne he gautama ! tAre AryA na samajavI paNa gRhasthanI cAkaraDI mAtra jANavI. gadheDA, baLada, ghoDA, hAthI, bakarA vigere tiryaMco jaDabuddhivALA hoya che. teo potAnA sthAnamAM game te sthitimA rahetA hoya che tethI sAdhvIne tevA sthAne javAya nahi; kAraNa ke liMganI vikRtadazA jotAM kAmoddIpana thAya mATe zAstrakAroe tevA tuccha sthAnamAM javAno niSedha pharamAvyo che. kharano artha dAsadAsI ane ghoDanoartha luccA mANasa evo paNa thAya che. teno paramArtha e che ke-dAsa dAsI jevA luccA ne jugArI, bhATa, bhavAyA jevA dhUrtajano jyAM vasatA hoya tevA sthaLe sAdhvIe jaq nahIM temaja tevA lokone sAdhvoe svasamIpe eTale ke upAzraye AvavA devA nahIM; kAraNa ke tevA loko chidrAnveSI hoya che. prasaMga maLe to mana caLAvavA paNa samartha thAya che tethI tevA khaLajanono saMsarga icchavo ja nahIM. zrIvyavahArabhASyanA sAtamA uddezAmAM kA che ke-"taha ceva hatthisAlA-ghoDagasAlANa ceva Asanne / jaMti taha jaMtasAlA, kAhIyattaM ca kuvvaMti ||1||"je sAdhvI hastizALA, azvazALA ke zastrAgAra pAse thaIne jAya temaja kathikapaNuM kare te sAdhvI nathI. vezyA ke paNyAMganAno kadApi sAdhvIe saMsarga na karavo. tenI pAse to vilAsa ane mojazokhanI ja kathA hoya che. vaLI upAzrayanI najIka vezyA strIno vAsa hoya to tevA sthAnano tyAga karavo kAraNa ke vezyA strIne tyAM janArA aneka chelabaTAu, vilAsI lokonI AvajAva vizeSa thAya che ane teornu AvAgamana upAzrayanI pAse thaIne thAya eTale paNa brahmacaryanI guptimAM khAmI Ave. vaLI vezyA strIne tyAM saMgIta ke nRtyAdika thAya tyAre caMcaLa cittane aMge svAdhyAyamAM, paDilehaNAdi Avazyaka kriyAmAM temaja yathArtha cAritra pAlanamA skhalanA thAya mATe tevA sthAnano to avazya tyAga ja karavo. vezyAnI sAthosAtha tenI dAsIno, jogaNI pramukha veSadhAriNIno paNa paricaya na rAkhavo. he gautama ! je sAdhvIo Upara kahyA tevA prakArano Azraya letI hoya to te sAdhvI ja nathI paNa kevaLa bhraSTAcAriNI samajavI. svAdhvAya eTale bhaNaq bhaNAvavaM, te kAryathI vegaLI rahe arthAt prathama pada "sajjhAyamukkajogA" ne sthAne pAThAMtaramA "chakkAyamukkajogA" evo pATha.che teno artha e che zrIgacchAcAra-payannA- 296
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke-SaDjIvanikAyanI yatanAmAM bedarakAra rahe. dharmakathAne sthAne paraspara ke vidhavAdika strIyonI sAthe rAjakathA, bhaktakathAdika cAra prakAranI vikathA kare, gRhasthanA kAryasaMbaMdhI ciMtA rAkhe, gRhastha Ave to tene besavA Asana Ape, pote gRhasthane ghare jAya tyAre cAkaLA, gAdI pramukha Upara bese, gRhasthanA gharamA AMTo phero mAre, gRhasthanI rUbarUmAM ke pAchaLa khuzAmata kare, tenA svajanonI prazaMsA kare, gRhasthanI sAthe rAtadivasa vAto ja karyA kare. 'he bAI tame A kArya karo, tamAre Ama karavU joie' e pramANe gRhasthocita kAryamA Asikta vadhAre tevI sAdhvIne he gautama ! tAre udaraMbharI-phakta peTa bharanArI ja jANavI. kaI sAdhvI gaNinI padane yogya che te be gAthAvaDe darzAve che samA sIsapaDicchINaM, coaNAsu annaalsaa| gaNiNI guNasaMpannA, pasatthapurisANugA / / 127 // saMviggA bhIyaparisA ya, uggadaMNA ya kaarnne| sajjhAyajjhANajuttA ya, saMgahe avisArayA // 128 // [samA ziSyapratIcchikAnAM, codanAsu anlsaa| gaNinI guNasampannA, prshstpurussaanugtaa||127 // saMvignA bhItaparSad ca, upadaMDA ca kaarnne| svAdhvAyadhyAnayuktA, saGgrahe ca vizAradA // 128 // ] gAthArtha-potAnI ziSyAone tathA pratIcchikAone samAna gaNanAra, coyaNA, paDicoyaNAdikamAM ALasa rahita, prazasta puruSone anusaranArI ane jJAna-darzana-cAritraguNasaMpanna sAdhvIne mahattarikA-gaNinIpada yogya jANavI. vairAgya raMgamAM lIna cittavALI, bhavabhIru parivAravALI, aparAdha Avye sakhta zikSA karanArI, sajjhAya dhyAnamA sAvadhAna susAdhvIonA upakArthe vastra-pAtrAdikano saMgraha karavAmAM kRzaLa evI sAdhvI gaNinI padane lAyaka che. vivecana mahattarikA-vaDerI sAdhvInAM lakSaNo darzAvatAM kahe che ke-te samabhAvI hoya. potAnI ziSyAo temaja jJAna yA veyAvaccAdika kAraNone aMge AvelI anyagacchIya sAdhvIo pratye samAnabhAva rAkhe. jevI kALajI potAnI ziSyAonA vastra-pAtrAdika ke auSadha-bheSajanI rAkhe tevI ja kALajI pratIcchikA-anya ziSyAo mATe rAkhe. coyaNA-paDicoyaNAdikavaDe tene preraNA karyA kare, temAM koI paNa prakArano pramAda na darzAve. jema vahetuM jaLa nirmaLa rahe che tema coyaNA, paDicoyaNAdikavaDe saMyama zuddha rIte paLAya che. cAritrapAlanamAM kaIMka pramAda thato jovAya ke mukhya sAdhvI preraNA kare. paMcama gaNadhara zrIsudharmAsvAmIe prarUpelo zAstravihita mArga ja zuddha che ema mAnIne jaina dharmanuM yathArtha pAlana karanArI, tathA temaNe darzAvelA vidhi-niSedhane anusaranArI temaja jJAna, darzana ane cAritranA guNothI yukta sAdhvI gaNinI padane yogya che. 'yathA rAjA tathA prajA' e sUtrane anusAre mukhya puruSa- jevU vartana hoya che tevaM AcaraNa tenI zrIgacchAcAra-payannA- 297
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIcenA mANaso Acare che. gacchamAM vaDerI sAdhvIno vartAva saMvegarasAI na hoya to tenI pratibhA anya sAdhvIo Upara na paDe teTalA khAtara ja zAstrakAre paheluM vizeSaNa e Apyu ke-te vairAgya raMgamAM lIna hovI joIe. sAthe vasanArI sAdhvIone teno Dara-bhaya lAgavo joIMe, kAraNa ke tevo bhaya hoya to laghu ziSyAdika kaI paNa akArya karatAM saMkoca pAme. Avo bhayabhIta parivAra hoya te bIjuM lakSaNa kA, chatAM paNa koI sAdhvI bhUlane pAtra banI to tene ugra prAyazcitta ApatAM saMkoca na rAkhe. jo e pramANe eka bAra aparAdhanI zikSA na kare to dekhAdekhIthI yA to guruNInI nabaLAI jANI jaIne anya sAdhvIo bhUla karavA prerAya mATe mukhya sAdhvIe kAraNa prasaMge potAnI sattAno upayoga karavo joIe, eTale ke AlocanA ApavI. gacchanI sArasaMbhALa karatAM je zeSa samaya rahe temAM pAMca prakArano svAdhyAya kare ane cAra prakAranA dhyAna paikI be dharma ane zukla dhyAve. jema eka gRhastha potAnA kuTuMbanA pAlanArthe sarva prakAranI ciMtA dharAve che tema mukhya sAdhvIe paNa potAnA parivAranI sAdhvIonA upakArArthe nirdoSa vastra, pAtra, auSadha, jJAnopagarANa vigere vastu ono saMgraha karI rAkhavo joIe. A pramANenA lakSaNo je sAdhvImAM hoya te mahattarikA padane lAyaka gaNAya che. vacanaguptine AzrayIne sAdhvIe kevu vartana karavU joIe te traNa gAthAvaDe batAve che- jatthuttarapaDiuttara, vaDiA ajjA u sAhuNA saddhim / palavaMti suruThThAvI, goama! kiM teNa gaccheNa? // 129 / / jattha ya gacche goyama !, uppaNNe kAraNaMmi ajjaao| gaNiNIpiTThiThiAo, bhAsaMtI mauasaddeNa / / 130 / / mAUe duhiAe, suNhAe ahava bhaiNimAINam / jattha na ajjA akkhar3a guttivibheyaM tayaM gaccham // 131 / / [yatra uttaraM pratyuttaraM, vRddhA AryAH sAdhunA saardhm| pralapanti saroSA api, gautama ! kiM tena gacchena? // 129 // yatraca gacche gautama! utpanna kAraNe AryAH / gaNinIpaSTisthitA, bhASante mRdukazabdena // 130 // mAtu: duhituH snuSAyAH, athavA bhginyaadiinaam| yatra na AryA AkhyAti, guptivibhedaM sako gacchaH // 131 // ] gAthArtha-je gacchamAM mukhya yA to vRddha sAdhvI kalaha ke khedavaza thaIne uttara-pratyuttara kare temaja krodhavaza thaIne jema tema pralApa kare tevA gacchathI he gautama ! zuM prayojana athavA tevA gacchane huM gaccha kaheto nathI. he gautama ! je gacchamAM kArya prasaMge laghu sAdhvIo mukhya sAdhvInI pAchaLa rahIne sthavira gItArtha pramukhanI sAthe sahaja, saraLa ane nirvikAra vAkyovaDe mRdu vacana bole teja vAstavika gaccha jANaje. vaLI vagarakAraNe svaparavargamAM 'A mArI mAtA che, A mArI putrI ke pautrI che, A mArI bahena che' zrIgacchAcAra-payannA- 298
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi jAhera na kare athavA mAtAdikanI guhya bAta hoya to te marma prakAzita na kare. AvI vacanaguptivALA gacchane ja he gautama ! tuM sAco gaccha jANaje. vivecana-gRhastha vargamAM paNa kahevata pracalita che ke-"kalahakaMkAsathI to goLAnA pANI paNa sukAya che." arthAt klezathI sukhasaMpatti nAza pAmI jAya che. jeo saMsArano tyAga karI saMyamanA mArge caDhyA che teoe to kadApi paNa kleza-kalaha na karavo joIe. klezathI karmabaMdha thAya che, Arta ke raudra dhyAna thAya che ane AvI rIte kalaha karatAM Itarajano jue tyAre zAsananI apabhrAjanA thAya. krodhAdika kaSAyo chUpA cora che. te kyAre ApaNA manamAM praveza karI kabjo karI vALe che teno ApaNane khyAla raheto nathI, mATe krodhAdika karavAnAM prasaMge upasthita thAya tyAre atyaMta sAvaceta raheQ. he gautama ! AvA prasaMge jeo AtmabhAna bhUlI jema phAve tema bole che te gacchane huM sAro gaccha kaheto nathI. zAstrAbhyAsa karavAne aMge to game te zaMkAdinI pRcchA karavA mATe sAdhu samIpe jaq paDe tyAre paNa mukhya sAdhvIne AgaLa karIne, temanI pAchaLa rahIne sAdhvIe pRcchA karavI ucita che. ekAkI sAdhu pAse javu kalpatuM nathI. sAdhu sAthe vAtacIta karavAmAM paNa mRdu ane miSTa bhASA vAparavI joIe. bolavAmAM paNa viveka rAkhavo. viveka e mUMgu vazIkaraNa che. vivekathI saghaLA kArya siddha thAya che. zrIsuktamuktAvalImAM viveka saMbaMdhe kA che ke hRdayadhara viveke prANI jo dIpa bAse, sakaLa bhavataNo to moha-aMdhAra nAze parama dharama vastU tattva pratyakSa bhAse, karama bharama pataMgA svAMga tetA vinaashe| vikaLa nara kahIje te viveke vihInA, sakaLa guNa bharyA te je viveke viliinaa| jima sumati purodhA bhUmigehe vasaMte, yugati jugati kIdhI je viveke ugate / / gacchamAM sAdhvIoe paraspara kauTuMbika saMbaMdha paNa na darzAvavo; kAraNa ke tethI vacanaguptino bhaMga thAya che. zrI dazavaikAlika sUtramA kA che ke-"ajjie pajjie vA vi, ammo mAusia tti api / ussie bhAyaNijjatti, dhUe nattuNiitti a||1|| ajjae pajjae vA vi, bappo cullapiutte amAulA bhAuNijjatti, puttA nattuNiitti a||2||" he mAtA, he dAdI, he bhANeja, he putro, he bahena, he kAkI, he bhAryA, he mAmI ityAdi sAMsArika saMbaMdha sUcavatAM zabdo sAdhue yA sAdhvIe bolavA nahIM. huM amukanI mAtA chu, huM amukanI putrI chu, amukanI strI chu. vigere saMbaMdha darzAvatAM vAkyo paNa na bolavA. vaLI mAtAdikanI gupta vAta hoya to teno prakAza na karavo. jema bane tema vacanaguptinuM yathArtha pAlana karanAra gacchane he gautama ! huM gaccha kahuM chu. have jinokta mArgarnu ullaMghana karanAra sAdhvIne zuM prApta thAya te darzAve che. zrIgacchAcAra-payannA- 299
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMsaNiyAraM kuNaI, carittanAsaM jaNei micchattam / duNhavi vaggANajjA, vihArabheyaM karemANI / / 132 / / [darzanAticAraM karoti cAritranAzaM janayati mithyAtvam / dvayorapi vargayo: AryA: vihArabhedaM kurvANAH // 132 // ] gAthArtha-je sAdhvI darzanAticAra lagADe, cAritrano nAza kare athavA mithyAtva utpanna kare, banne varganA (sAdhu temaja sAdhvInA) mAsakalpAdi vihAranI maryAdAnuM ullaMghana kare te sAdhvI kharekharI AryA nathI. vivecana-paMcAMgInA je pistAlIza pramukha Agamo che, temAM darzAvyA pramANe vidhipUrvaka je sAdhvI cAritra pALe te sAcI AryA che. jo te maryAdAnu ullaMghana kare to samakitamAM dUSaNa lagADe che, cAritrano nAza kare che ane mithyAtva upajAve che. AvI unmArge cAlanArI sAdhvI gacchamAM na rAkhavI. vihAranI maryAdA saMbaMdhI trevIzamI gAthAmAM varNana thaI gayuM che chatAM paNa ahIM kaIMka vizeSa darzAve che. zrI bRhatkalpanA cothA uddezAmAM kA che ke- "no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahaNNavAo mahAnadIo uddiTThAo gaNitAo vaMjiyAo aMto mAsassadukhutto vA tikhuto vA uttarittae vA saMtarittae vA taM jahA-gaMgA jauNA saraU kosiyA mhii|" jemAM vipula jaLa che temaja ghaNI UMDI che tevI nadIo mahArNavA eTale samudra tulya jANavI. tevI nadIo gaMgA, yamunA, sarayu, kozikA ane mahI-A pAMca nadIo mahinAmAM be vAra ke traNa vAra utaravI yogya nathI. A sUtra Upara niyuktikAra vistArathI samajaNa ApatAM kahe che ke-"paMcaNhaM gahaNe NaM, sesAviya sUiyA mahAsalilA / tattha purAM bihariMsuM naya tAukayAi sukkaMti ||1||"uupr je pAMca nadIo jaNAvI tevI rIte bIjI paNa tevI moTI nadIo ke jemAM agAdha jaLa hoya ane hamezAM vahetI hoya teno paNa samAveza jANI levo. A bAbatamA prativAdI zaMkA karatAM pUche che ke-sarva nadIo zA mATe gaNavI? jo temaja hoya to sUtrakAra pAMca nadInA ja nAmo zA mATe jaNAve? teno uttara e che ke-gaMgAdika pAMca mahAnadIo je dezomAM che te sthaLomAM pUrve sAdhuo vicaryA hatA ane te nadIo kadI paNa zuSka banatI nathI tethI teonA nAmo jaNAvyA che, paraMtu upalakSaNathI tenA jevI vizALa, dIrgha puSkaLa jaLavALo ane UMDI nadIo paNa sAthosAtha samajI levI. vaLI paNa zrI bRhatkalpanA cothA uddezAmAM kA che ke-"aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe jattha cakkiyA egaMpAdaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA evaNhaM kappai aMtomAsassa dukhutto vA tikhutto vA uttarie vA saMtarittae vA, evaM no cakkiyA evaNhaM no kappai aMto mAsassa dukhatto vA ttikhutto vA uttarittae vaa|" airAvatI nAmanI nadI kuNAlA nagarInI pAse vahe che. te ardha jaMghApramANa UMDI che. te nadI tathA tevA prakAranI bIjI nadI vidhimAM darzAvyA pramANe utarI zakAya. eka paga jaLamAM ane eka paga thaLamAM (AkAzamAM) uMcI rAkhavAnA kramathI sAdhu yA sAdhvI cAlI zrIgacchAcAra-payannA- 300
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakavA samartha hoya to eka mAsamAM be ke traNa vAra nadI pAra utare ane pAchA AvI zake airAvatI nadI kuNAlA nagarI pAse be gAunA pahoLA paTa (vistAra) vALI ane ardha jaMghA pramANe UMDAIvALI che. gocarIne nimitte pAtrAdikanA lepanAdikane nimitte sAdhu yA sAdhvI mAsamAM be traNa vakhata jayaNApUrbaka nadI pAra karI zake. A sUcanathI Upara je pAMca nadInA grahaNathI tevA prakAranI sarva nadiyono svIkAra jaNAvyo tene puSTi maLe che. airAvatI nadImAM keTalIka jagyAmAM jyAre pANI sUkAI jAya che tyAre te nadI pAra karIne gocarI arthe javAmAM Ave tyAre Rtubaddha kALamAM jaLano traNa saMghaTTA thAya, vaLatAM paNa traNa thAya eTale cha saMghaTTA thAya. comAsAmA sAta saMghaTTA thAya ane pAchA AvatAM sAta thAya. kula cauda saMghaTTA thAya. jyAMsudhI te kSetramA cAturmAsa hoya tyAM sudhI ATalA saMghaTTA karI zakAya; tethI vizeSa saMghaTTo thAya to doSa lAge. vaLI jyAM vizeSa jaLa-saMghaTTo lAge tyAM utaravAno paNa niSedha che. mAsakalpa pUrNa thayA pachI bIjo mAsakalpa karavA mATe te nadI utaryA sivAya anyatra jaI zakato hoya to tema karavU. cAturmAsa paNa te nadI utaryA sivAya badalI zakAtuM hoya to tema ja karavU. koI paNa bIjo upAya na hoya to nadI utaravI, e jinAjJA che. saMghaTTA saMbaMdhamAM kA che ke-"satta uvAsAsu bhave, dagasayaTTA tiNNi hu~ti uDubaddhe / te tu na haNaMti khittaM, bhikkhAyariyaM ca na haNaMti / / 2 // jaha kAraNaMmi puNNe, aMto taha kAraNaMmi asivaadii| uvahIgahaNe liMpaNa, nAvA ya gate pi jynnaae||3||" varSAkALamAM sAta ane mAsakalpamAMtraNa jaLanA saMghaTTA sAdhune hoI zake. ArIte kSetramA rahe to tenuM kSetra haNAya nahIM temaja bhikSAcaryA paNa niSiddha na jANavI arthAt ke teo te kSetramA rahI zake ane gocarI arthe jaI zake. koI paNa kAraNa utpanna thaye sate mAsakalpa bAda temaja comAsA pachI tevU bIjuM kSetra na maLe to nadI utare. mAsakalpamAM paNa kaIM upadrava thAya, mArI-marakI jevo vyAdhi utpanna thAya, vastrAdika upakaraNanI jarUrata utpanna thAya to nadI utarIne paNa lAvI zake. jarUra paDaye nAvamAM besIne paNa jaI zake, parantu temAM jayaNA tathA vidhi sAcavavA joIye. ___ nAva utaravA saMbaMdhI hakIkata nIce pramANe jANavI-"nAvathalalevaheTThA, levo vA uvarie va levassa / doNNI divaDhamekaM, addhaM nAvAiparihAti // 4||"je sthaLe nAvamAM besavArnu hoya te sthaLe jovU ke gamanasthaLe thalamArge javAze ane be yojanano phera thaze to zAstrakAra kahe che ke-be yojanano phero khAvA parantu nAvamAM na besabuM 1, tevIja rIte saMpUrNa lepa na lAge tevU jaLa utaravArnu hoya, paraMntuM doDha yojananA pherAthI sthaLamArge javAtuM hoya to tema karavU paNa nAvamAM na besa, 2, tevI jarIte lepa lAge tevU jaLa utaravA- hoya parantu eka yojanathI sthaLamArge javAtuM hoya to tema karavU paNa nAvamAM na besavu 3, lepa Upara jaLa lAge tevA mArgamAM paNa ardha yojanano phero khAvo paNa nAvamAM na besabuM 4, A pramANe tapAsa karatAM chatAM paNa bIjo koI mArga ja na hoya tyAre sAdhu nAvamAM besI zake; parantu nirdhvaMsapaNuM kadI na kara. zrI nizIthacUNIMnA bAramA uddezAnA prAMtabhAgamAM nAva saMbaMdhI varNana karatAM kA che ke zrIgacchAcAra-payannA-301
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMghAtArimakatthai katthai vAhAhi appaNA na tre| kuMbhe datie tuMbe, nAvA uDuve ya paNNIe // 1 // ... samAsato jalasaMtaraNaM, duvihaM thAhamathAhaM c| jaM thAhaM taM tivihaM, saMghaTTo levo levovariyaM ca // 2 // eto ekataraNaM, tariavvaM kAraNaMmi jaatNmi| etesi vivaccAse, cAummAsA bhave lahugA / / 3 / / navAnave vibhAsA u bhAvitAbhAvie ti y| tadaNNabhAvie ceva, ullANolle ya maggaNA // 4 // asatI ya parirayassA, duvihe teNe va sAvate duvihe| saMghaTTaNalevuvarI, dujoyaNA hANijA nAvA / / 5 / / jaMghaddhA saMghaTTo 1, nAbhilevo 2 pareNa levuvAra 3 / ego jale thalego, nippagalaNatIramussaggo // 6 // nibhae gAratthINaM tu, maggato colapaTTamussAre / sabhae atyagghe vA, uttiNNesuMghaNaM paTTa / / 7 / / dagatIre vA ciTThe nippagalo jAva colptttto| u sabhae palaMbamANaM, gacchaMti kAeNa aphusaMto / / 8 // asati gihiNAliyAe, ANakkheuM puNo vi paDiaraNaM / egA bhogapaDiggaha, keI savvANi no purao // 9 // ThANatiyaM mottUNaM uvautto tattha tthaatinnaavaahe| datioDu va tuMbesu vi, vihI hoti saMtaraNe // 10 // je nAva dvArA jaLa utarAya te nAvaDuM tArimA kahevAya che. saMkSepathI jaLa utaravAnA be prakAra che(1) thAha (thoDu) ane (2) athAha (agAdha). thAhanA traNa prakAra che- (1) saMghaTTa, (2) lepa ane (3) lepopari. koIka nadImAM thoDaM jaLa hoya, ane koIka nadImAM puSkaLa jaLa hoya. agAdha jaLavALI nadImAM baMne bhujA dvArA taravU nahIM, kemake tema karavAthI ghaNA apkAya jIvonI hiMsA thAya, mATe jaLamAM taravAnA sAdhano darzAvyA che, te pramANe AcaraNa karavU. prathama to ghaDo hoya to tenAthI taravU, ghaDo na hoya to dattIthI taratuM ane te paNa na maLI zake to tuMbAyI nadI utaravI te paNa na maLe to uDupa (laghunAva) thI taratuM ane te paNa na maLe to paNNIthI taraQ ane chevaTe nAva- grahaNa karavU. A AjJA viruddha AcaraNa kare to laghu cAramAsI prAyazcitta lAge. kuMbha maLavA chatAM kuMbhathI na taratAM dattIthI tare to AjJAnuM khaMDana karyu kahevAya. evI rIte ekekane abhAve tare to daMDa na samajavo.. nAva be prakAranAM che. jUnuM ane navaM. jUnuM nAva utaravAnA upayogamAM na levU kAraNa ke tenAthI kaSTa upaje ane saMyogavazAta te tUTI jatAM DUbI javAya. navA nAvanA paNa be prakAra che. (1) bhAvita ane (2) abhAvita. bhAvita eTale jaLamAM gati karela, tevA bhAvita navA nAvathI nadI utaravI, parantu zrIgacchAcAra-payannA- 302
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhAvitathI nahIM; kemake abhAvita navaM nAva jaLamAM nAkhatAM ghaNA jIvonI hiMsA thAya. bhAvita nAva jaLamAM vAraMvAra gati karela hovAthI navIna virAdhanA thatI nathI. tenA pATiyA, pAthaDA vigere rUDha thaI gayela hoya che, parantu navA nAvane jaLano saMsarga thatAM ghaNI ja virAdhanA thAya che. bhAvita nAvanA paNa be prakAra che te ja jaLamAM bhAvita thayela ane anya jaLamAM bhAvita thayela. je te ja jaLamAM bhAvita hoya tevAM nAva dvArA uratavU zreSTha che, kAraNa ke eka jala bIjA jaLane mATe zastrarUpa che. ApaNAmAM paNa pracalita rivAja che ke-eka kUvA yA to vAvano saMkhAro te ja kUvA yA to vAvamAM nAkhavo. jo bhUlathI paNa anya sthaLe nAkhavAmAM Ave che to te apkAyanA jIvonI hiMsA thAya che. mIThA kUvAnuM pANI khArA kUvAnA jaLamAM nathI nAkhavAmAM AvatuM temAM paNa A ja hetu samAyelo che. A pramANe darzAvela bhAvita nAvanA paNa be prakAra samajavA - (1) sUkAyelI ane (2) Ardra. temAM sUkI bhAvita nAvathI na utaravU, kAraNa ke tene jaLamAM praveza karAvatAM ja te jaLa cUsabA mAMDe che ane e rIte apkAyanA jIvonI virAdhanA thAya che, mATe Ardra bhAvita nAvato ja upayoga karavo; ane te pramANe karatAM jayaNAno pUrepUro upayoga rAkhavo. piMDI sudhI jaLa hoya ane temAM utare teno saMghaTTa kahevAya, nAbhi sudhI jaLa UMDaM hoya te lepa kahevAya ane nAbhi uparAMta jaLa hoya ane temAM utare to lepopari jANavU. saMghaTTAmAM kevI rIte utaravU te jaNAvatAM kahe che ke-eka paga jaLamAM makavo ane eka paga adhara (AkAzamA) rAkhavo-e pramANe jayaNApUrvaka utaravU; parantu jaLay DoLANa na karavU kAMThe AvatAM paga UparanuM pANI nItaravA devU. pANI sarva sukAI jAya tyArabAda kAMThe iriyAvahiyA paDikkame ane kAyotsarga kare. A saMghaTTAnI jayaNA jANavI. lepa pramANa- jaLa utaravAno vidhi darzAve che-jo corAdikano bhaya na hoya to je raste gRhastha utaryA hoya te mArge nadI utaravI ane jema jema jaLamAM AgaLa vadhAya tema tema vizeSa UMDu jaLa eTale coLapaTTo UMco UMco karavo. coLapaTTo UMco levAthI apkAyanA ghaNA jIvono vinAza aTakI jAya che, kAraNa ke coLapaTTo bhIjAvAthI ghaNA apkAyanA jIvonI virAdhanA thAya. caurAdikano bhaya hoya ane bIjA gRhasthano yoga hoya tyAre gRhastha jaLamAM aDadhA paryanta pahoMce tyAre potAno coLapaTTo bAMdhIne jaLamAM utare ane te pramANe utaratAM coLapaTTo bhIno thAya to jayaNApUrvaka varte. nadInA kAMThA Upara AvIne UbhA raheQ ane jyAM sudhI colapaTTAnuM jaLa nItarI na jAya tyAM sudhI kAMThA Upara UbhA rahevaM. jo bhaya hoya to coLapaTTo lAMbo karIne eTale ke-hAthamAM lAMbo karIne jAya athavA dAMDA Upara rAkhIne jAya, paNa te bhInA coLapaTTAne potAnA zarIra sAthe sparza na karAve. jo gRhastha sAthe na hoya to A vidhi pramANe vartavaM. parantu gRhastha hoya to kema karavU te paNa darzAvatAM kahe che ke-je sthaLe bIjA vaTemAgeM utaratAM jaNAya te sthaLethI utaravU, ane koI paNa vaTemA na hoya to je sthaLethI pUrve loko gayA hoya tevI pagadaMDI jovI ane potAnA dehapramANa karatAM cAra AMgaLa adhika daMDa hoya tene "nAliyA" kahe che te nAliyA grahaNa karIne jaLanuM pramANa zrIgacchAcAra-payannA-303
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapAsatAM tapAsatAM nadI utaravI. nAliyA pAse na hoya to anya taravAvALAnI rAha jovI. A lepa pramANa jaLa utaravAnI vidhi darzAvI. have athAha-athAga pANI utaravAnI vidhi kahe che, temAM nAva saMbaMdhI hakIkata A vivecanamAM pUrve jaNAdI dIdhI che. have nAvama kaI rIte besabuM te jaNAvatAM kahe che ke-sarva pAtrAdika upakaraNa ekatra karIne bAMdhavA, pachI chIkAmAM UMdhe mukhe rAkhIe tema rAkhavA. keTalAka AcAryoM A saMbaMdhamAM ema paNa jaNAve che ke-bhaMDopakaraNane paDilehIne, mastakathI te paga paryanta zarIranI pratilekhanA karIne nAvamAM besavaM. nAvamAM paNa AgaLa na besavu kema ke tethI pravartana doSa eTale nAva cAlavAno doSa lAge. nAvanA pAchaLanA bhAgamAM paNa na besavU kAraNa ke atizaya jaLapramANane kAraNe bhaya upasthita thAya; mATe nAvanA madhyabhAgamA ja besavU. temAM paNa traNa sthAna-1 devasthAna, 2 kUpasthAna ane 3 niryAmakasthAna varjIne besavU. nAvano agrabhAga te devasthAna, madhyamAM vanasthAna ane pAchaLa toraNasthAna-A traNa jagyA paNa varjavI. je sthaLe anya koI na bese te sthaLe upayogapUrvaka, navakAramaMtra- smaraNa karIne besavaM. sAgArika paccakkhANa paNa karavU ke-jo kaI paNa upadrava thAya ane kALadharma pamAya to mAre sarvasvano tyAga che. nAva jaLamArga pasAra karIne kAMThe Ave tyAre paNa sau prathama AgaLanA bhAge na utare temaja pAchalanA bhAge paNa na utare; jema madhya bhAgamAM bese tevI ja rIte madhya bhAge utare. pachI kAMThe utarIne iriyAvahI paDikkamI kAyotsarga ko. jaLano saMghaTTa na thayo hoya to paNa A pramANe vidhi karavI ja. dattI, uDupa ane tuMba vigereno vidhi paNa Aja pramANe jANavo. vizeSa e ke-tene mUkIne pachI iriyAvahiyAdi kriyA karavI. A pramANe nAvadvAra jANavU. have vihAra saMbaMdhI varNana jaNAve che. zrInizIthasUtranA dazamAM uddezAnI cUrNimAM kA che ke UNAirittamAse, aTTha vihariUNa gimhhemNte| egAhaM paMcAhaM, mAsaM ca jahA samAhIe // 1 // kAUNa mAsakappaM, tatyeva uvAgayANa jynnaae| cikkhallavAsaroheNa, vA vi teNa TThiyA UNA // 2 // vAsAkhittAlaMbhe, addhANAIsu pttmhigaao| sAhagavvAdhAeNaM, apaDikkamiuM jai vayaMti / / 3 / / paDimA paDivaNNANaM, egAhaM paMcaho tahA laMde / jiNasuddhANaM mAso, nikkAraNao ya therANaM // 4 // UNAirittamAsA, evaM therANa aTTha naayvvaa| iyare aTTha viharicaM niyamA cattAri acchanti // 5 // cAra mAsa hemaMta RtunA eTale ziyALAnA ane cAra mAsa grISma RtunA eTale unALAnA A ATha mAsa daramiyAna ocho yA adhiko vihAra ko hoya. kevI rIte vihAra karavo? te saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che ke-pratimAdhArIe vihAra karatA karatAM A ATha mAsa daramiyAna gAma yA nagaramAM eka ahorAtri sthira rahevU. yathAlaMdaka kalpavALA sAdhuo eka sthaLe pAMca ahorAtri rahe 1. * zrIgacchAcAra-payannA- 304
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinakalpI, 2. zuddha parihArika ane 3. sthavirada lpI - e sAdhuo eka mAsa paryanta eka sthaLe vAsa karI zake. A pramANe jJAna, darzana tathA cAritra e ratnatrIyInI samAdhi thAya-sukhazAMtipUrvaka ArAdhanA thAya tevI rIte vihAra karIne varSA samaye cAturmAsa yogya sthAne java. ATha mAsathI ocho ke adhika vihAra kevI rIte thAya te jaNAvatAM kahe che ke--koI eka sthaLamAM ASADha mAsakalpa karyo eTale ke ASADha mAsamAM vAsa karyo ane pachI te ja sthaLamAM cAturmAsa hyA eTale ASADha mAsane gaNatrImAM na letAM sAta mAsa vihAranA thayA. AvI rIte UNa ATha mAsa kahIe, bIjI rIte paNa UNa ATha mAsa thaI zake che, te A pramANe-je sthaLe cAturmAsa rahyA hoya tyAMthI vihAra karavAnA mArgamAM kAdava hoya, varSAda varasyA karato hoya, pAsenA gAma-nagarAdikane ghero ghalAyo hoya agara to mArI- marakI Adika upadrava thayela hoya ityAdika kAraNothI mAgazara mAsa pachI vihAra thAya to UNa ATha mAsa thAya. ATha mAsathI adhika kevI rIte thAya ? te jaNAvatAM kahe che ke ASADha mAsamAM cAturmAsa yogya sthaLa na maLayuM hoya to pachI eka mAsa ane vIza divasa paryanta kSetra meLavI zakAya che. bhAdaravA zudi pAMcamane divase paryuSaNa kalpa karavAno hoya. A pramANe nava mAsa ne vIza divasa paryanta vicaraNa thaI zake. sArthavAhanI sAthe vihAra karavo paDe tyAre mana- icchita vicaraNa na thavAthI cAturmAsa mATe ASADha mAsa vyatIta tha javA uparAMta pAMca ahorAtri yAvat eka mAsa ne vIza ahorAtra vyatIta thaI jAya. vaLI daivavazAt vRSTi ja na thaI hoya to Azvina yA kArtika mAsamAM vihAra karavo paDe tyAre paNa aSTa mAsa adhika thAya. koI paNa vighna AvI paDavAnuM hoya, upadravya thavAno hoya, kArtikI pUrNimA pachI vihAra karavAnuM muhUrta jana AvatuM hoya, nakSatra temaja caMdranuM baLa sAruM na hoya athavA anya koI paNa kAraNe kArtikI pUrNimA pachI vihAra karavAno divasa ja na Avato hoya to caumAsI pratikramaNa karyA pUrve ja vihAra karavo paDe-AvI rIte bhinna bhinna kAraNone aMge ATha mAsa uparAMta paNa vihAra karavo paDe. pratimAdhArI eka ahorAtri sthiravAsa kare ane yathAlaMdaka pAMta ahorAtri rahe. zeSa kALamAM vihAra karyA kare, zuddha parihArika zabdathI prAyazcitta pAmelA parihArAdika sAdhuno niSedha darzAvyo che. 1 jinakalpI, 2 zuddha parihArika ane 3 sthavirakalpI sAdhuone mATe mAsakalpI vihAra darzAvyo che. jo koI paNa prakArano vyAghAta hoya athavA to anya koI paNa kAraNa upasthita thayuM hoya to sthavirakalpI mAsamA ochu yA adhika karI zake che eTale e rIte sthavirakalpIne mATe UNa aSTa mAsa yA to adhika aSTa mAsa vihAra kahyo che parantu 1 pratimAdhArI, 2 yathAlaMdaka, 3 zuddha parihArika ane 4 jinakalpIne mATe to jema ATha mAsa saMbaMdhI vihAra kahyo che tema vihAra karIne cAturmAsanA cAra mAsa eka kSetramA ja vyatIta kare. comAsuM kevA kSetramA rahevuM temaja gAma-nagarAdikamAM kevI rIte praveza karavo te saMbaMdhI hakIkata jaNAvatAM kahe cheke AsADhapuNNimAe, vAsAvAsammi hoi ThAyavvam / maggasirabahuladasamI u, jAva egammi khittammi // 6 // zrIgacchAcAra - payannA- 305
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhiTThiyavasabhaihniM, khittaM gAhittu vAsapAuggam / paM hittu ThavaNa, vAsANaM suddhadasamIe // 7 // ittha ya aNabhiggahiyaM, vIsairAyaM savIsaI mAsam / teNa paramabhiggahiyaM, gihiNAyaM kattio jAva // 8 // asivAikAraNehiM, ahavA vAsaM na suTTu Araddham / ahivaDhayaMmi vIsA - iyaresu sasIsaI mAso // 9 // ettha u paNagaM paNagaM, kAraNiyaM jA savIsaI mAso / suddhadasamIThiyANaM, AsADhI puNNimosaraNam // / 10 / / ASADha pUrNimAe cAturmAsa rahevuM. eTale ke je sthaLe cAturmAsa karavuM hoya te sthAnamAM ASADha pUrNa praveza karane kArtikI pUrNimA sudhI vAsa karavo. apavAda tarIke kArtika vadi dazama (mAravADI mAgazara vadi dazama) sudhI paNa rahI zakAya. keTalAko A daza divasanI vRddhine aMge be daza rAtri (vIza divasa) adhika gaNIne mAgazara mAsa paryanta rahevAnI chUTa mAne che. Sharad gAma yA nagaramA praveza karavo te saMbaMdhI hakIkata jaNAvatAM kahe che ke-je sthaLamAM ASADha mAsakalpa karyo tyAM athavA anyatra sAmAcArI bhAvanA kahevI. pachI paryuSaNA kalpa ASADha zudi dazamI varSAsthApanA karavI. keTalAka ASADha vadi pAMcame (mAravADI zrAvaNa vadi pAMcame) varSAkALa sAmAcArI sthApavAnuM kahe che. A pramANe ASADha mAsanI pUrNimAe agara to ASADha vadi pAMcame paryuSaNA kalpa karIne rahe to paNa jo koI gRhastha cAturmAsa saMbaMdhI pUche to saMdigdha uttara Apavo, eTale ke "hajI amAre cAturmAsa rahevAnuM nizcita nathI" A pramANe javAba Ape. A pramANe eka mAsa ne vIza divasa paryanta saMdigdha uttara Apavo. AvI rIte saMdigdha uttara ApavAnuM kAraNa zu ? te jaNAvatAM kahe che ke - te sthaLamAM acAnaka koI upadrava upasthita thAya, varasAda zAro na varase eka mAsa ne vIza divasamAM kaMi amaMgalika kArya thAya, rAjA duSTa hoya, pAkhaMDIonuM jora hoya ityAdika aneka kAraNo hoya chatAM paNa jo sAdhu cAturmAsa rahe to jinaAjJAno bhaMga karyo kahevAya. "ame ahIM cAturmAsa rahyA chIe" A pramANe gRhasthane jaNAvyA bAda uparyukta kAraNo AvI paDaye chate vihAra karavo paDe to lokomAM jaina zAsananI hIlanA thAya. ane mithyAtvI loko upahAsa karatAM kahe ke sAdhuo jaNAvatAM hatAM ke ame to sarvajJa-putra chIe to temanuM sarvajJapaNuM kyAM gayuM ? pahelAM kahyaM ke ame comAsuM rahyA chIe ane have saMkaTa AvatAM cAlyA gayA-teonuM mRSAvAdIpaNuM to juo. vaLI nizcita rIte kahe ke-ame comAsuM rahevAnA chIe to paNa muzkelI Ave kAraNa ke-loko jANe ke sAdhu comAsuM rahyA che mATe varSAda sAro Avaze, navuM dhAnya ghaNuM pAkaze ema dhArI jUnuM dhAnya vecI nAkhe, chAparA caLAve, kheDUto haLa vigere taiyAra kare, vyApArIo tala pIlAvI tela kaDhAve ityAdi ghaNA AraMbha - saMmAraMbhAdikanA kAryo thAya tenA nimittabhUta sAdhuo thAya ane doSabhAgI bane.. zrIgacchAcAra - payannA-- 306
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo abhivarddhita varSa hoya to vIza rAtri gaye chate gRhasthane kahe ane caMdra varSa hoya to eka mAsa vIza rAtri gaye chate gRhasthane kahe. je varSamAM be mAsa hoya te abhivardhita varSa kahevAya. adhika mAsa yuganI madhyamAM ke aMtamAM thAya che. jo aMtamAM hoya to be ASADha mAsa hoya ane madhyamAM hoya to poSa mAsa hoya. ziSya zaMkA karatAM pUche ke-jo abhivarddhita varSamAM ASADha ane poSa e be ja mAsa vadhe che to abhivardhita varSamAM vIza rAtri ane caMdra varSamAM eka mAsane vIza divasa ema kahevAno zo hetu che ? e banne mAsa cAturmAsamAM to AvatA nathI. gurU teno pratyuttara ApatAM jaNAve che ke-ASADha mAsa grISma RtumAM vadhe che tethI te mAsa grISma RtumAM gayo jANavo. ane tethI ja abhivaDDiyavari vIsarAtiyaM / evo pATha che. ASADhI pUrNimAeM DagalAdika grahaNa kare, paryuSaNa kalpa kahe ane pAMca divasa bAda ASADha vadi (mAravADI zrAvaNa vadi) pAMcame paryuSaNa kare. ema kAraNe pAMca-pAMca divasa vadhAre. A rIte vadhAratAM - vadhAratA bhAdaravA zudi pAMcamane divase paryuSaNa kare. ASADha pUrNimA paryuSaNa kare te utsarga mArga kahevAya ane ASADha vadi paMcamI ke anya divase kare te apavAda mArga kahevAya. bhAdaravA zudi paMcamIe to avazya paryuSaNaparva karavuM ja eka mAsa ne vIza divasamAM paNa jo cAtumA~sa yogya kSetra na maLe tA chevaTe vRkSa heThaLa paNa paryuSaNa karavA, paNa bhAdaravA zudi paMcamI ullaMghavI nahIM. ziSya punaH zaMkA karatAM pUche ke-hAlamAM aparvatithi bhAdaravA zudi cothane divase paryuSaNa ma karavAmAM Ave che ? AcArya mahArAja javAba Ape che ke kAraNiyA cautthI / kAraNe caturthIe paryuSaNa karavA paDe che. ziSya pUche che ke - he bhagavaMta ! evaM te kevuM kAraNa AvI paDayuM ke jethI pAMcamanI cotha karavI paDI ? gurU uttara Ape che ke - zrImAna kAlakAcArye te pravartAvela che. ziSye puna: prazna karyo ke-koNa kAlakAcArya ane temane zA mATe paMcamInI caturthI karI ? gurUe jaNAvyuM ke zrImAn kAlakAcArya vihAra karatAM karatAM ujjaiNI nagarImAM AvyA ne ttyAM cAturmAsa rahyA. te nagarImAM balamitra nAmano rAjA hato ane teno laghu baMdhu bhAnumitra yuvarAja hato. tene bhAnuzrI nAmanI bahena hatI ane balabhAnu nAmano bhANeja hato. balabhAnu bhadrika svabhAvavALo ane vinayI hato. sAdhuonI vaiyAvacca karavAmAM sadA tatpara raheto. ekadA AcArye te balabhAnune upadeza Apyo, dharmanuM yathArtha svarUpa samajAvyuM, bhaviSyanA yoge te upadeza balabhAnunA hRdayamAM sacoTa utarI gayo. tene saMsAranI svArthatA ane asAratA samajANI ane teNe AcArya zrIkAlakasUri pAse pravajyA grahaNa karI. balamitra tathA bhAnumitrane A samAcAra maLatAM ja teo krodhI banyA ane cAturmAsa hovA chatAM AcAryane nagarI bahAra kADhI mUkyA. bIjo pakSa ema kahe che ke balamitra ane bhAnumitra kAlakAcAryanA saMsArI paNAnA bhANeja hatA. teo pratidina teonAM vyAkhyAnamAM jatAM ane tenu bahumAna karatAM. zaivadharmI purohitane A paMsada na zrIgacchAcAra - payannA-- 307
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDayu. teNe rAjAnA kAna bhaMbheravA mAMDayA ke-Aloko to pAkhaMDI che, veda dharmane mAnatA nathI. temanA AcAra vicAramA kazuM ThekANuM nathI. temanuM dharmAcaraNa to dhatIMga che. rAjAe paraspara vAda-vivAda goThavyo ane sUrya samIpa jema Agiyo (khadyota) jhAMkho thaI jAya tema purohitajI hArI gayA. purohitajIno parAjaya thayo paNa temaNe potAnA manamAMthI DaMkha na mUkyo. teNe rAjAnA kAna bhaMbheravA zarU ja rAkhyA. ekadA teNe kA ke- he rAjan ! je mArge A sAdhuo cAle che te mArge cAlavAthI rAjA ke sainyano nAza thAya che. kA~cA kAnanA rAjavIe A hakIkata sAcI mAnI lIdhI ane AcAryane nagarI bahAra kADhI mUkyA. keTalAko kahe che ke-AcArya samartha tema ja potAnA gRhasthAvasthAnA mAmA hovAthI temane sIdhI rIte cAlyA javAno Adeza to na Apyo, paNa samasta nagarImAM sUjhato AhAra na maLe tevo prabandha karAvyo jethI AcAryazrI kaMTALIne anyatra vihAra karI gayA. vihAra karIne teo pratiSThAna nagare gayA. tyAMnA lokone gAuthI kahevarAvyu ke-haM AvyA pachI paryuSaNa karajo. tyAMno rAjA zAlivAhana jainadharmI hato. tene kAlakAcAryane AvatAM jANI atyaMta harSa pradarzita karyo ane mahotsava temaja ADaMbarapUrvaka gurUne praveza karAvyo. gurueM pharamAvyu ke-bhAdaravA zudi pAMcamane divase paryuSaNaparva karavAnuM che. te samaye rAjAe vijJapti karI ke-mArI prajAnA AgrahathI te divase mAre indra mahotsava karavAno che, tethI huM sAdhuvaMdana ane caityaparipATI karI zakuM nahI to Apa chaThThanI paryuSaNa karAvo. gurUmahArAje jaNAvyu ke-bhAdaravA zudi pAMcama oLaMgavI nahIM tevI zAstrajJA che. rAjAe puna: vinati karI ke-to cotharnu parva rAkho. gurUe te kabUla karyu, zrIkAlakAcArya yugapradhAna hovAthI temaNe pravartAvela caturthI saue kabUla rAkhI ane te pramANe hAlamAM paNa caturthIe ja paryuSaNaparvanI ArAdhanA karAya che. __ zAlivAhana rAjAe potAnI sarva rANIone Adeza Apyo ke-tame sarva amAvasano upavAsa karo ane pratipadAne divase (bhAdarabA zudi 1 ne divase) sAdhuone vahorAvIne, pAraNuM karAvIne pachI karajo. bAda bIja, trIja ne cotha-e traNa divasa- telAdhara parva karajo. rANIoe rAjAnI AjJAnuM pAlana karyu ane pratipradAne divase sAdhuone bhaktipUrvaka pAraNA karAvyA te divasathI te pradezamA "sAdhupUjA" - parva pravatyuM che. have pAMca-pAMca divasanI hAni kevI rIte karavI te saMbaMdhI kALa avagraha eTale rahevA- pramANa darzAve che. iya sattarI jahannA, asIinauIdasuttarasayaM c| jai vAsai maggasire, dasa rAyA tiNNi ukkoso // 11 // kAUNa mAsakappaM, tattheva ThiyANa jAva mggsiro| sAlaMbaNANa chammA-sio u jiTThaggaho hoi / / 12 / / jar3a asthi payavihAro, caupADivayaMmi hoi niggmaannm| ahavAvi aNitANaM, ArovaNapuvvaniddiThThA / / 13 // zrIgacchAcAra-payannA-308
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyA sappe kuMthU, agaNigilANe, ya thaMDilassasaI / eehiM kAraNehi appatte hoi niggamaNam / / 14 // kAiyabhUmI saMthArae a, saMsatta dullahe bhikkhe| eehi kAraNehiM appatte hoi niggamaNam / / 15 / / vAsaM vA novaramaI, paMthA vA duggamA sacikhallA / eehiM kAraNehiM aikkaMte hoi niggamaNam / / 16 / / asive omodarie, rAyaduDhe bhaye va gelanne / eehi kAraNehiM aikkaMte hoi niggamaNam / / 17 / / ASADha cAturmAsathI eka mAsa ne vIsa divasa gaye chate paryuSaNa kare to te sittera divasanuM jaghanya cAturmAsa thayuM, kAraNa ke cAra mAsanA ekaso vIsa divasa paikI pacAza divasa jatAM 70 divasarnu jaghanya cAturmAsa thayuM jo zrAvaNa vadi (mAravADI bhAdravA vadi) dazame paryuSaNA kare to 80 divasano madhyama varSAkALa thAya. jo zrAvaNa zudi pUnamarnu paryuSaNa kare to 90 divasano madhyama varSAkALa thAya. jo ASADha vadi (mAravADI zrAvaNa vadi) dazame paryuSaNA kalpa kare to 110 divasano madhyama varSAkALa thAya ane jo ASADha pUrNimAthI kare to tene 120 divasano utkRSTa varSAkALa thAya. A pramANe vacalo AMtaro paNa samajI levo. A pramANe varSAkALa vyatIta karIne kArtika vadi ekamane divase to vihAra karI javo, parantu jo mAgazara mAsamAM paNa varasAda hoya, rasto kAdavavAlo hoya, rastAmAM jaLa bharela hoya to apavAda tarIke eka, be ane utkRSTA traNathI daza rAtri paryanta sthiratA kare. athavA ugra kAraNe mAgazara mAsanI pUrNimA sudhI rahe. tyArabAda jo mArga kAdava-kIcaDavALo hoya, rastAmAM jaLa bhareluM hoya, jaLa utaravAno prasaMga prApta thato hoya to paNa avazya vihAra karavo ja. jo vihAra na kare to cAra gurUmAsI prAyazcita Ave. A pramANe pAMca mAsa, utkRSTa comAsuM kA. ___ ASADha mAsano kalpa kayoM hoya ane pachI cAturmAsa yogya anya kSetra na maLatAM tene te ja sthAnamAM cAturmAsa karIne, varSAdikane kAraNe mAgazara mAsamAM vihAra karavo paDe to comAsAno cha mAsano utkRSTo kALa jANavo. jo kAdava ane vRSTi pramukha, kAraNa na hoya ane rastA cokkhA thaI gayAhoya to kArtika (mAravADI mAgazara) vadi 1 ne divase avazya vihAra karavo joIe, jo na kare to pUrve kahela prAyazcitta Ave. ___ kAraNa upasthita thaye cAra paDavAo pahelAM paNa anyatra vihAra karI javo paDe. te kAraNo nIce pramANe jANavA. 1 rAjA duSTa hoya, 2 upAzrayamA sarpano praveza thayo hoya, 3 upAzrayamAM kuMthuAno upadrava thayo hoya, 4 agni lAgavAthI upAzraya bhasmIbhUta thaI jAya, 5 glAna sAdhunI veyAvacca karavA javU paDe, 6 glAna sAdhunA auSadhArthe anyatra jaq paDe, 7 sthaMDila javAnI sArI jagyA na hoya. vaLI kAraNa upasthita thaye cAre paDavAnA divase paNa vihAra karI javo paDe, te kAraNo nIce zrIgacchAcAra-payannA-309
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe-1. sthaMDila-mAtarAdikanI jagyA jIvAkuLa hoya, 2 saMthArAmAM jIvAdika hoya, 3 duHkhapUrvaka gocarI maLatI hoya, 4 potAne ke anyane mohodaya thayo hoya, 5 marakI pramukha rogono upadrava upasthita thayo hoya. cAra paDavA vyatIta thaI gayA hoya chatAM paNa nIcenAM kAraNothI AgaLa vihAra karavAno niSedha pharamAve che, te kAraNa A pramANe che- 1 vihAra karavAno mArga kaThina viSama hoya, 2 vihAranA mArgamAM sthaLe sthaLe jaLa bhareluM hoya, 3 mArgamAM atizaya kAdava hoya, 4 varasAda varasato baMdha na rahe to hoya. vaLI kayA kAraNe vihAra na thAya te jaNAvatAM kahe che ke-1 marakI pramukhano dezamAM upadrava cAlato hoya te aziva, 2 bhikSA ochI malatI hoya, 3 rAjA duSTa hoya, 4 rogAdika vyAdhio utpanna thaI hoya ane, 5 cora lokono bhaya hoya. A gADha pAMca kAraNone aMge comAsA pachI paNa sAdhu vihAra na kare. A varNana zrIparyuSaNakalpanI niryuktinI cUrNimAM temaja zrInizIthasUtranA dazamA uddezAnI cUrNimAM paNa karela che. A pramANe Agamokta vidhi pramANe vicare te gaccha je sAdhvI A pramANe vicaraNa na kare te vihArabheda karanArI temaja mithyAtva vadhAranArI samajavI. have sAdhvIe kevuM vacana ane bhASA bolavI te A gAthAdvArA darzAve che tammUlaM saMsAraM jaNei ajjA vi goyamA ! nUNaM / tamhA dhammuvasaM, muttuM annaM na bhAsijjA // 133 // mAse mAse ujA ajjA, egasittheNa pArae / kalahe gityabhAsAhiM savvaM tIi niratthayaM // 134 // [ tanmUlaM saMsAraM janayati, AryA'pi gautama ! nUnam / tasmAt dharmopadezaM muktvA, anyat na bhASate // 133 // mAse mAse tu yA AryA, ekasikthena pArayet / kalahe gRhastha bhASAbhiH, sarva tasyAH nirarthakam // 134 // ] gAthArtha--hai gautama ! dharmopadeza sivAyanuM vacana saMsAra- bhramaNa karAve tevuM che tethI sAdhvIoe dharmopadeza sivAya anya vacana bolavu nahIM. mAsakSamaNa jevA ugra tapane pAraNe kurAdika rUkSa eka sittha (dANA) vaDe pAraNuM karanArI sAdhvI paNa jo paramarmaprakAzana, Ala ke makAra cakArAdika gAlI pradAnarUpa gRhastha yogya sAvadya ( doSita) bhASA bole to tenuM saghaLaM tapa niSkaLa jANavuM. vivecana- dharmopadeza sivAyanA vacanoccAra e kevaLa vikathA ja gaNAya. rAjakathA, dezakathA, strIkathA ane bhaktakathA- evikathAnA cAra prakAra agAu pR. 53 Upara varNavAI gayA che. atyAre vANI-vyApAra eTalo badho vRddhiMgata thayo che ke bolanArane potAne paNa pote zuM bole che ? kaI jAtanI vikathA karI rahyo che tenuM bhAna rahetuM nathI. zAstrakAra to tyAM sudhI kahe che ke bIjAne kaDavuM lAge, duHkha lAge tevuM vacana na bolo. kAraNa ke tevA vacana paNa eka prakAranI bhAva hisA ja che. bhASAsamiti zrIgacchAcAra - payannA--- 310 .
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vacanaguptino yathArtha marma samajanAra kadApi dharmopadeza sivAya anya kuthalI (niMdA) na kare. zrI vaMdittAsUtranI chetAlIzamI gAthAmAM paNa eja bhAva bhayoM che ke- cirasaMciyapAvapaNAsIi, bhvsyshssmhnniie| cauvIsajiNaviNiggayakahAI volaMtu me diahaa|| 46 / / arthAt aneka bhavamAM upArjana karelA pAparAzine naSTa karanArI, lAkho bhavono aMta karanArI evI cauvIza tIrthaMkara paramAtmAnI kathA karavAvaDe karIne mAro divasa vyatIta thAo ! Avo atula lAbha ApanAra dharmakathA choDIne sAdhvIe anya vikathAmAM zA mATe Asakta tharbu ghaTe? mAsakhamaNa-mAsakhamaNanI ugra tapazcaryA karanArI ane pAraNAne divase mAtra eka dANo rUkSa AhAra karanArI sAdhvI paNa jo bhASAsamiti na jALave. gRhastha yogya sAvadha bhASA bole, pArakAnA marma prakAze, anyane Ala Ape, koInA para krodhita banI zrApa Ape to zAstrakAra kahe che ke tevI sAdhvInI tIvra tapazcaryA nirarthaka jANavI. kAM che ke-"krodhe kroDa pUravataNuM, saMyamano phaLa jaay| mAtra krodhanA avalaMbanathI kauzika tApasa marIne caMDakauzika sarpa thayo ane pUrvabhavanA tIvra saMskArane kAraNe dRSTiviSadvArA anekanA prANo haravA lAgyo. A mATe ja zAstrakAra kahe che ke sAdhvIe kadApi krodhAvezamAM AvIne gRhasthocita sAvadha bhASA bolavI nhiiN| zrIgacchAcAra-payannA-311
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAraA gacchAcAra prakIrNaka kayA kayA sUtra-siddhAMtamAthI uddharela che te darzAvatAM granthakAra kahe che ke: mahAnisIhakappAo, vavahArAo taheva y| sAhu sAhuNi aTThAe, gacchAyAraM samuTThio / / 135 / / paDhaMtu sAhuNo eyaM, asajjhAyaM vivjjiuN| uttamaM suanissaMdaM, gacchAyAraM suuttamam / / 136 / / gacchAyAraM suNittANaM, paThittA bhikkhubhikkhunnii| kuNaMtu jaM kahA bhaNiyaM. icchantA hiymppnno|| 137 / / [mahAnizIthakalpAt, vyavahArAt tathaiva c| sAdhusAdhvInAmarthAya, gacchAcAraH samudbhutaH / / 135 / / paThantu sAdhava etad asvAdhyAyikaM vivarNa / uttamaM zrutanisyandam, gacchAcAraM sUttamam // 136 // gacchAcAraM zrutvA, paThitvA bhikSavaH bhikSuNyaH / kurvantu yadyathA bhaNitaM, icchanto hitamAtmanaH // 137 // ] gAthArtha--zrImahAnizItha, zrIbRhatkalpa ane vyavahArabhASyamAMthI temaja nizIthAdika(cheda) sUtromAMthI sAdhu-sAdhvIone mATe A gacchAcAra prakIrNaka uddhRta karela che. zrIsthAnAMgasUtramA darzAvela daza prakAranI asajjhAya varjIne mahAnizItha, bRhatkalpAdika pradhAna zrutanA nicoDarUpa-tattvasArarUpa A gacchAcAra payannAnuM sAdhu temaja sAdhvIoe bhaNaq gaNavU tathA parizIlana suvicAra pUrvaka karavU. zreSTha sAdhu-sAdhvIonI maryAdArUpa A gacchAcAra payannA sadgurU pAse artharUpe sAMbhaLI temaja yogodvahanarUpa vidhivaDe sUtrarUpe grahaNa karI AtmAnuM kalyANa icchanArA sAdhu-sAdhvIoe jema A gacchAcAra payannAmAM varNavyuM che tevU samAcAraNa karavU. . vivecana-A gacchAcArapayanno zrImahAnizItha, bRhatkalpa ane vyavahArabhASya jevA pramANabhUta sUtromAMthI uddharIne banAvela che. eTale te pramANika aMne mAnanIya che. vaLI prakIrNakonI racanA pratyekabuddha munivara ke tIrthaMkara bhagavaMtanA viziSTa ziSyadvArA thAya che eTale paNa prakIrNakonI samuddharatA svayameva ja sAbita thaI jAya che. AvA payannAnu paThanapAThana-parizIlana asvAdhyAya varjIne karavU. zrIsthAnAMgasUtranA dazamA sthAnakamAM daza prakAranI asaljhAyo nIce pramANe jaNAvI che-dasavihe aMtalikkhie asajjhAie pannatte taM jahA-ukkAvAe 1, disidAhe 2, gajjie 3, vijjue 4 nigdhAe 55, juvae 6, jakkhAlittae, 7, dhUmiA 8, mahiA 9, rayaugghAe 10, AkAzathI daza prakAranI asajjhAya zrIgacchAcAra-payannA- 312
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna thAya che. 1 ulkApAta-tArAnuM kharavuM vigere, 2 dizidAha- koIeka dizAmA koI mahAnagara baLe teno AkAzamAM je udyota thAya te, 3 garjatA - akALe meghanI garjanA thAya, 4 vidyuta - akALe AkAzamAM vijaLI thAya, 5 nirghAta vAdaLayukta ke vAdaLa rahita AkAzamAM vyaMtaradevono karelo mahAdhvani, 6 juvaka candramAnI prabhA ane saMdhyAnI prabhA e bane sAthe thaI jAya, eTale mizra thai jAya. candranI prabhAthI DhaMkAyela saMdhyA jyAM sudhI jANavAmAM na Ave tyAM sudhI zukla pratipadAdikamAM saMdhyAno cheda jANatAM chatAM kALa na jaNAya mATe traNa divasa prAdoSika kALa grahaNa na karavo, pachI kAlika sUtrano svAdhyAya na thAya, 7 yakSAdIptaM - AkAzamAM yakSadIpta thAya eTale ujAza thaI jAya, te samaye svAdhyAya kare to kSudra deva chaLavA Ave, 8 dhUmikA - mahikAno bheda, te varNathI dhUmravarNAdi che, 9 mahikA-jhINo varasAda, 10 rajaghAta vistrasA pariNAma thI cAre dizAmAM dhULa varasavA mAMDe. bIjI rIte paNa daza prakAranI asajjhAya kahI che, te A pramANe - dasavihe orAlie asajjhAie pannatte taM jahA-aTThI 1 se 2 soNie 3 asui sAmaMte 4 susANasAmaMte 5 caMdovarA 6 sUrovarAe 7 paDaNe 8 rAyavuggahe 9 uvassayassa aMto urAlie sarIre 10 / audArika zarIra asajjhAya daza prakAranI che. 1 3 aTThi eTale hADakAM maMse eTale mAMsa, zoNie eTale rudhiralohI ane carma vigere, audArika zarIranA A cAre padArtho sATha hAthanI aMdara paDayA hoya to je kALamAM paDthA hoya tyArathI traNa pahoranI asajjhAya. bilADIe uMdara pramukha mAryA hoya to eka ahorAtrI asajjhAya. A tiryaMcanA hADa-mAMsanI mApaka manuSyanA hADa-mAMsa vigerenI asajjhAya jANI levI. jo manuSyAdikanA hADa-mAMsa so hAthanI aMdara paDyA hoya to je kALe paDyA hoya tyArathI ahorAtrinI asajjhAya jANavI. strInA RtukALanI traNa divasanI asajjhAya, putrajanmanI sAta divasanI, putrIjanmanI ATha divasanI bhUmimAM dATelA prANInI paNa asajjhAya jANavI. 4 azuci- sthaMDila tathA mAtaruM pramukha najIka hoya to asajjhAya, 5 zmazAnasamIpam zmazAna arthAt mazANa pAse besI svAdhyAya na karavo. 6-7 candra ke sUryanuM grahaNa hoya to asajjhAya. jo candra ane sUryagrahaNAvasthA asta thAya to te rAtri ke divasa pachI ahorAtrino tyAga karavo ane jo grahaNa thayA bAda candra yA sUryano udaya thAya to candra saMbaMdhI te rAtrino kALa ane sUryano te divasa temaja rAtri saMbaMdhI kALa paryanta asajjhAya jANavI. sUrya temaja candrane audArikamAM gaNavAno hetu eche ke-te onA vimAna audArika che. 8 patana-maraNa, nagaramAM rAjA, pradhAna, senApati ke koTavALa vigerenuM mRtyu thayuM hoya to tene sthAne bIjo na bese tyAM sudhI asvAdhyAya jANavI. nirbhaya thayA pachI paNa ahorAtri varjavI. gAmano nagara zeTha ke bahu kuTumbano dhanI, zayyAtara ke sAta gharane AMtare koI mRtyu thAya to eka ahorAtrinI asajjhAya jANavI. kadAcane svAdhyAya karavI ja hoya to gupta rIte kare. jo mana kare to lokomAM niMdA thAya ke-A loko kevA nirdaya che. koInI pIDA paNa samajatA nathI vigere 9 rAjavigraha - rAjAno saMgrAma hoya, senApati vigere moTA mANasonI laDAI hoya, tathA najIkamAM koI strI-puruSa laDatA hoya, subhaTa-subhaTa vacce jhagaDo thayo hoya to asnAdhyAya kAraNa ke temAM devane chaLavAno bhaya rahelo che. 10 upAzrayamAM manuSyAdikanA, zarIranuM chedana- bhedana thayuM hoya zrIgacchAcAra - payannA-- 313
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ to 100 hAtha sudhImAM asajjhAya ane kadAca chedana-bhedana na karyu hoya parantu iMgachitapaNAthI 100 hAtha sudhImAM hoya to paNa asajjhAya jANavI. tene dUra mUkI Ave ane sthAnazuddhi kare to asajjhAya na rahe. A pramANe vIza prakAranI asajjhAyo jANavI, asvAdhyAya saMbaMdhI vizeSa varNana zrInizIthasUtranA ogaNIzamA uddezAnI cUrNimAM tathA Avazyakaniyukti pramukha granthomAMthI jANavU. A payannAne uttama kahevAno bhAva e che ke-A granthamAM kahelA AcAra-vicAra- sArI rIte pAlana karavAmAM Ave to mANasanA mana, vacana ane kAyA pavitra bane ane cAra puruSArthapaikI uttama mokSane meLavavA samartha thaI zake. vaLI A payatro sarva siddhAMtanA sArabhUta che tene he sAdhuo ! tame bhaNo. ___ have vAdI zaMkA karatAM kahe che ke-A payanosAdhue jANavo tema tame kA to zuM zrAvake te na bhaNavo? tenA uttaramAM zAstrakAra jaNAve che ke-Agamone viSe zrAvakone vAcanA devAno niSedha kayoM che. zrInizIthasUtranA ogaNIzamA uddezAnA prAMtabhAgamAM kA che ke-je bhikkhU vA bhikkhuNI vA aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA vAei vAyaMtaM vA sAijjai / ityAdi. A vAkyanI cUrNimAM jaNAvyu che ke-je sAdhu-sAdhvI anyamatine, alpabuddhivALA svadharmIya gRhasthane vAcanA Ape yA to vAcanA ApanArane sAro kahe to cAra laghumAsI prAyazcittane pAtra thAya. vaLI jo pAsatthAne, osannAne, kuzIlIyAne, saMsaktane, sUtranI vAcanA Ape to paNa cAramAsI laghu daMDa ane arthanI vAcanA Ape to cAramAsI gurU daMDa Ave. yathAcchaMdakane sUtravAcanA Ape to cAramAsI gurUdaMDa ane arthanI vAcanA Ape to chamAsI laghu daMDa Ave. A saMbaMdhamAM apavAda darzAvatAM kahe che ke-koI zrAvaka dIkSA levA taiyAra thayo hoya to tene chajIvaNiyA adhyayanathI piNDaiSaNA sudhI vAcanA ApavI, utsarga mArga to zrAvakane vAcanA ApavAno nathI. ___ A gacchAcAra payannanA zravaNathI, tenA mananathI ane parizIlanathI sAdhu sAdhvIo jo potAnA AcAra samyagrItimA pariNamAve to svakalyANakAraka thavA uparAMta parahita karavAmAM paNa samartha __ A gacchAcArapayannAnI TIkA tapAgaccharUpI gaganamAM sUrya samAna bhaTTArakapurandara zrIANaMdavimalasUrIzvarajInA caraNakamaLasevI (ziSya) zrIvijayavimalagaNie karela che. gacchAcAra TIkArnu pramANa 5850 zloka che. zrIvijayavimalagaNie vi. saM. 1634 mA varSe A TIkAnI racanA karI hatI. atre temanI vistRta paTTaparamparA granthavRddhinA bhayathI tyajI daIne kevala amArI mAnya rAkhela paTTaparaMparAno krama nIce pramANe jaNAvyo che. zrIgacchAcAra-payannA-314
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ caramajinapati zrIvarddhamAnasvAmIjI zrIsudharmasvAmIjI zrIjaMbUsvAmIjI zrIprabhavasvAmIjI zrIzayyaMbhavasUrijI zrIyazobhadrasUrijI zrIsaMbhUtivijayajI ane zrIbhadrabAhusvAmIjI zrIsthUlibhadrajI zrIAryamahAgirijIane zrIAryasuhastisUrijI zrIsusthitasUrijI zrIsupratibaddhasUrijI 11 zrIiMdradinnasUrijI zrIdinnasUrijI 11 zrIsiMhagirijI 14 zrIvajrasvAmIjI 15 zrIvajrasenasUrijI 16 zrIcaMdrasUrijI 17 zrIsAmaMtabhadrasUrijI 18 zrIvRddhadevasUrijI zrIpradyotanasUrijI zrImAnadevasUrijI 21 zrImAnatuMgasUrijI 22 zrIvIrasUrijI 23 zrIvijayadevasUrijI zrIdevAnaMdasUrijI 25 zrIvikramasUrijI zrInarasiMhasUrijI zrIsamudrasUrijI 28 zrImAnadevasUrijI 29 zrIvibudhaprabhasUrijI 30 zrIjayAnaMdasUrijI- - 31 zrIraviprabhazUrijI 32 zrIyazodevasUrijI 33 zrIpradyumnasUrijI 34 zrImAnadevasUrijI 35 zrIvimalacandrasUrijI 36 zrIudyotanasUrijI 37 zrIsarvadevasUrijI zrIdevasUrijI zrIsarvadevasUrijI 40 zrIyazobhadrasUrijI zrInemicaMdrasUrijI 41 zrImunicaMdrasUrijI zrI ajitadevasUrijI 43 zrIjayasUrijI zrIsomaprabhasUrijI zrI maNiratnasUrijI 45 zrIjagaccaMdrasUrijI zrIdeveMdrasUrijI zrIvidyAnaMdasUrijI zrIdharmaghoSasUrijI zrIsAmaprabhasUrijI zrIsomatilakasUrijI zrIdevasundarasUrijI 51 zrIsomasuMdarasUrijI zrImunisuMdarasUrijI 53 zrIratnazekharasUrijI zrIlakSmIsAgarasUrijI 55 zrIsumatisAdhusUrijI 56 zrIhemavimalasUrijI 57 zrIAnaMdavimalasUrijI 58 zrIvijayadAnasUrijI 59 zrIharivijayasUrijI 60 zrIvijayasenasUrijI 52 zrIgacchAcAra-payannA-315
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti :zrImatsaudharmagaccha: pravaramatiyuta: kalpavRkSaH pratIto, gacchAcAraikacAraprazamarasadhara: sUrimukhyo vizAla: / saMsAronmUlanebhazramaNagaNazubha: zAnticAru: praphulla:, so'yaM saudharmagaccho jayati jagA vo bodhibIjaM tanotu // 1 // tadAcchesarirAjA varacaraNadhArA bhUribhUtA yatIzA:, pAramparyeNa jAtastapavirudadharo vizvasaubhAgyarUpa: / caJcacandrAbhacandrastapagaNagagane'bhUjjagaccandrasUriH, kasmiMzcitpaTTyAte yavanavarapatijJAnahIrAkhyasUriH / / 2 / / kecitpaTTAzca jAtA: prakaTasurasamo devasUrirbabhUva, tasmAcchIratnasUriH sakalamatavido yakSanAthaiH prapUjya: / tacchiSyo niSkalaGko vividhatapadhara: zrIkSamAsUrirAsIt, tatpaTTe lokazAstA suvihitamunirAT prAjJadevendrasUriH // 3 // tata: kalyANasUriyoM, munIzo mohnaashkRt| pramodavijayAcArya:, sAdhusampatsuzobhita: / / 4 // ziSyeNAkhilabodhAya, kRtA raajendrsuurinnaa| gacchAcArasya bhASeyaM, saJcareddhi satAMhadi / / 5 / / suzodhitA sudhiyaiSA, dhanavijayAdimunivareNa tathApi hi| doSasthAnapaTubhiH, zodhanIyA samayasuvijJaiH // 6 // . vedavedAGkacandre'bde, pauSazabhre tthottme| paJcamIvidhuvAre ca, sampUrNA'bhUdiyaM zubhA // 7 // mudraNe zuzramo'kAri, cAsya granthasya zodhane / vijayAdyagulAbAdi-catuSTayena sAdhunA // 8 // hastAgre dvisahastrAbde, vaizAkhe caa'rbudopri| prasAra denAthasya, grantho'yaM pUrNamAptavAn / / 9 / / je saubhAgyazALI tormagaccha viziSTa buddhivALo, kalpavRkSa samAna, gacchanA AcAronuM pAlana karavAmAM ne prazamarasa-sAnAne dhAraNa karavAvALo, uttama sUrimahArAjAonA parivAravALo, vizALa, saMsArarUpI vRkSatuM 55 ka vAmAM hastI samAna, sAdhu-zramaNa samUhanI zobhAvALo, manohara zAMtarasa pradhAna ane vikaravara che te vizvamA vijayavaMta varte che te zrIsaudharmagaccha tamArA bodhibIja (samakita) ne vistAra karo. 1 zrIgacchAcAra-payannA-316
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ te gacchamAM zreSTha cAritrane pALanArA ghaNA AcArya thaI gayA. teonIja paraMparAmA 'tapasvI' eTale tapa birudavALA, vizvane viSe saubhAgyazALI, tapagaccharUpI gaganapradezamAM caMdranI jema prakAzita zrIjagaccaMdrasUri thayA. tyAra bAda keTalAka paTTadharo thayA. bAda yavanarAja (mogala zahenazAha akabara) ne pratibodha denAra zrIvijayahIrasUrIzvara thayA. 2 __tyArabAda keTalAka paTTadharo thayA pachI sAkSAta devasamAna svarUpavALA zrI vijayadevasUri thayA. temanI pATe sakala matone jANanAra ane yakSarAjothI pUjAyela zrIvijayaratnasUri thayA. temanA pATe nirmaLa cAritravALA, vividha prakAranI tapazcaryA karanArA ziSya zrIvijayakSamAsUri thayA. temanI pATe loko Upara prabhAva pADanArA, suvihitomA agraNI paMDita zrIvijayadevendrasUri thayA. 3 / tyArabAda moharAjAno parAbhava karanAra (nirmohI) zrIvijayakalyANasUri thayA. temanI pATe sAdhuguNarUpa saMpattithI vibhUSita zrIvijayapramodasUri thayA. 4 te zrIvijayapramodasUrijInA ziSya AcArya zrIvijayarAjendrasUri thayA jemaNe samasta lokanA bodhane mATe A gacchAcAra prakIrNakanuM vivaraNa karyu ke je sajjana puruSoMnA hRdayamAM saMcAra pAmo-sArI rIte praveza pAmo.5 A graMtha- vAcanAcArya buddhimAn zrIdhanavijayAdi munivarge saMzodhana karyu che, to paNa doSa nikAlavAmAM ane doSonI sthApanA karavAmAM paNa catura ane siddhAMtone jANanArA evA vijJa puruSoe A granthamAM kaMI.paNa skhalanA-doSa jaNAya to sudhArI levA kRpA karavI. 6 _ vi. saM. 1944 nA pauSa zudi pAMcama ne somavAranA divase A suMdara bhASAgraMtha pUrNa karavAmAM Avyo. 7 AgraMtha, prUpha Adi saMzodhana karavAmAM temaja mudraNakArya karAvavAmAM zrIgulAbavijayAdi cAra munivaroe sAro prayAsa karela che. 8 saMvat 2002 nA vaizAkha mAsamAM zrIarbudAcala Upara virAjamAna AditIrthapati bhagavAna zrIAdinAthajInI kRpAthI temanI yAtrAmA ja A graMtha- mudraNakArya saMpUrNa thayuM che. 9 iti zrIgacchacAraprakIrNasya TIkAnusAreNa zrImadvijayarAjendrasUriNA bhASA kRtA vAcyamAnA zreyaskarI bhUyAt / / sarvatra zrIzubhaM bhavatu // zrIgacchAcAra-payannA- 317
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA naM. 92 aidullahabhesajjaM 48 agIyatthakusIlehiM 46 agIyatthassa vayaNeNaM 120 ajayaNAe pakuvvaMti 2 atthege goyamA ! pANI mUlagAthAnAm akArAdikrama - 22 apparisAvI samma 104 AraMbhe sattA 78 icchijjai jattha sayA 5 ujjamaM savvayAmesu 29 ummaggaTThie sammagga 30 ummaggaThio ekko ummaggamaggasaM 31 93 ego egithie saddhi 34 osanno vi vihAre 99 .kAraNamakAraNeNaM 65 kiM puNa taruNo abahu 86 kIrai bIapaeNaM 24 kulagAmanagararajjaM 76 khajjUripattamuMjeNa 53 khaMte daMte gutte 1.25 kharaghoDAiTThANe pRSTha 242 150 149 293 9 119 274 206 24 131 131 132 243 135 261 183 230 124 203 158 296 gAthA naM 54 kharapharusakakkasAe 106 khuDDo vA ahavA seho 69 khelapaDiamappANaM 121 gaivibbhamAiehiM 114 gacchai savilAsagaI 137 gacchAyAraM suNittANaM 51 gaccho mahANubhAvo 112 gaNigoama ! jA uciaM 44 gIatthassa vayaNeNaM 49 gIatthe je susaMvigge guruNA kajjamakajje 56 52 guruNo chaMdaNuvattI 115 gehesu gihatthANaM 95 ghaNagajjiyahayakuhae 12 chattIsaguNasamaNNA 33 jai navi sakkaM kAuM 66 jaivi sayaM thiracitto 38 jao, sayarI bhavanti 110 jattha jayAramayAraM 97 jattha muNINa kasAyA 61 jattha ya ajjArakappo 318 pRSTha 158 279 185 293 291 313 157 281 146 142 166 158 291 244 56 135 184 139 281 251 173
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA naM. pRSTha gAthA naM pRSTha 241 94 143 158 281 139 293 299 171 311 273 38 279 126 138 91 jattha ya ajjAladdham 62 jattha ya ajjAhi samaM 177 108 jattha ya avassayAo 281 107 jattha ya egA khuDDI 109 jattha ya egA samaNI . 281 130 jattha ya gacche goyama ! 111 jattha ya gihatthabhAsAhiM 281 101 jattha ya goyama ! paMcaNha 60 jattha ya jiTThakaNiTTho 172 123 jattha ya therI taruNI 295 103 jattha ya muNiNo kaya 273 77 jattha ya bAhirapANi 203 89 jattha ya vAraDiyANaM 240 117 jattha ya samaNINa 292 79 jattha ya sUlavisUiya 72 jattha ya saMnihiukkhaDa 96 jattha samuddesakAle 90 jattha ya hiraNNasuvaNNaM 88 jattha hiraNNasuvaNNe 83 jatthitthIkarapharisaM . 85 jatthitthIkarapharisaM 129 jatthuttarapaDiuttara 299 13 jaha sukusalo vi vijjo - 60 - 33 jAmaddhajAmadiNapakkhaM ... 24 17 jIhAe vilihato 43 je aNahIaparamatthe 55 je ana akittijaNae 39 jo u pamAyadoseNaM 118 jo jatto vA Ao 58 taM pi na rUvasatthaM 133 tammUlaM saMsAraM 7 tamhA niuNa nihAleuM 105 tamhA sammaM nihAleuM 27 titthayarasamo sUrI 37 tIANAgayakAle 19 tumhArisA vai munivara 64 therassa tavassissa va 94 daDhacArittaM muttaM 132 daMsaNiyAraM kuNaI 57 dUrujjhiyapattAisu 14 desaMNiyAraM kuNaI 98 dhammaMtarAyamIe 124 dhoyaMti kaMThaAo 1 namiUNa mahAvIraM 20 nANammi daMsaNammiya ___42 niTThavia aThamaaTThANe 50 pajalaMti jattha dhagadhaga 49 pajjaliyaM huyavahaM 183 243 208 301 195 167 251 301 240 257 240 296 228 100 142 156 151 319
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA naM. 136 paDhaMtu sAhuNo eyaM 45 paramatthao visaM no taM 47 paramatthao na taM amayaM 21 piMDa uvahiM sijja 75 puDhavidagaagaNimArua 81 puphphANaM bIyANaM 122 bahuso uccholiMtI 84 bAlAe vuDDhAe 16 bAlANaM jo u sIsANaM 80 bIyapaNaM sArUvi 58. bhaTThAyAro sUrI 9 bhaya kehi liMgehi 36 bhUe atthi bhavissaMti 73 maue nihuasahAve 135 mahAnisIhakappAo 131 mAUe duhiAe 134 mAse mAse u jA ajjA 74 muNiNaM nANAbhiggaha 87 mUlaguNehi vimukkaM 11 mUluttaraguNabhaTTha 8 meDhI AlaMbaNaM khamaM lIlA alasamANassa 4 63 vajjeha apammattA 71 vAyAmitteNa vi jattha pRSTha 313 146 149 114 59 202 116 vuDDhANaM taruNANaM 209 26 sa eva bhavasattANaM 293 40 saMkheveNa mae soma ! 228 15 saMgahovaggahaM vihiNA 73 10 sacchaMdayAri dussIlaM 208 126 "sajjhAyamukkajogA 131 127 samA sIsapaMDicchiNaM 39 35 sammaggaggasaMpaTThiANa 138 9 128 saMviggA bhIyaparisA ya 195 67 savvattha itthivaggaMmi 313 68 savvatthesu vimutto 299 70 sAhussa natha lo 311 195 237 40 38 24 178 188 gAthA naM 119 viMTala ANi pavaMjati 25 vihiNA jo u coei vIriNaM tu jIvasa veaNa veyAvacce 6 23 sIyAvei vihAraM 113 sIvaNaM tunnANaM bharaNaM 100 sIlatavadANabhAva 18 320 32 suddhaM susAhumaggaM 102 suNAraMbhapavattaM 82 hAMsa kheDDA kaMdappa N sIso vi verio so u pRSTha 293 125 34 171 292 126 140 73 40 296 298 137 298 185 185 186 120 283 271 95 132 273 210
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
_